[[File:Mang caste.jpg|thumb|right|250px]]\n| caption = वादक मांग (रूसेल १९१६)\n|poptime = [[भारत]]: सुमारे २७,००,००० (२०१८)\n|popplace =\n'''प्रमुख''' : [[महाराष्ट्र]]\n'''इतर''' : [[मध्य प्रदेश]] {{•}} [[कर्नाटक]] {{•}} [[आंध्र प्रदेश]] {{•}} [[तेलंगाणा]] {{•}} [[गुजरात]] {{•}} [[छत्तीसगड]] |\nlangs = मुख्यः- [[मराठी]], [[हिंदी]] |\nrels = [[हिंदू धर्म]], [[बौद्ध धर्म]], [[ख्रिश्चन धर्म]] व [[शीख धर्म]]
[https://joshuaproject.net/people_groups/17463/IN] |\nrelated = [[मराठी लोक]] |\n}}\n\n'''मांग''' किंवा '''मातंग''' हा प्रामुख्याने महाराष्ट्रातील तसेच शेजारच्या राज्यांतील आढळणारा [[अनुसूचित जाती|अनुसूचित जातीत]] समाविष्ट असलेला एक समाज आहे. या जातीसमुहाला बहिष्कृत अथवा [[अस्पृश्य]] मानले गेले होते. या समुहाची माणसे प���रामुख्याने [[महाराष्ट्र]] राज्यात राहतात. २०११ जनगणेनुसार, महाराष्ट्रात मांग जातसमूहाची लोकसंख्या २४.८८ लाख होती.\n\nमातंग जातीला भारतीय राज्यघटनेने [[अनुसूचित जाती]]त समाविष्ट केलेले आहे. भारतातील ११ राज्यांत मातंग समुदायाला [[अनुसूचित जाती]]मध्ये समाविष्ठ केले आहे.
[{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://socialjustice.nic.in/UserView/index?mid=76750|title=List of Scheduled Castes : Ministry of Social Justice and Empowerment - Government of India|website=socialjustice.nic.in|language=en|access-date=2018-03-16}}][{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.censusindia.gov.in/Tables_Published/SCST/scst_main.html|title=Census of India - Tables on Individual Scheduled Castes (SC) and Scheduled Tribes (ST)|date=2013-02-07|access-date=2018-03-16|archive-date=2013-02-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20130207163453/http://www.censusindia.gov.in/Tables_Published/SCST/scst_main.html|url-status=bot: unknown}}]\n\n== इतिहास ==\n=== शिवाजी महाराजांचा काळ ते स्वातंत्र्यपूर्व काळ ===\nमातंग समाज हा मुळचा रांगडा, आक्रमक तरीही प्रामाणिक तसेच गावचा संरक्षणकर्ता समाज होता. त्यामुळेच शिवाजी महाराजांच्या काळात देखील गडांचे, घरे, चौक्यांचे पहारे तसेच काही ठिकाणी किल्लेदाराची जबाबदारीही मातंग समाजाकडे होती. त्या काळात मातंगांच्या शौर्याची काही उदाहरणे सापडतात. यांत शिवाजी महाराजांच्या सांगण्यावरून रायगडावर तोफ चढवणारे 'सर्जेराव मांग' व [[बाजी पासलकर]] या महाराजांच्या शिलेदाराची उमदी घोडी चोरून विजापूरकराला भेट देण्यासाठी घेऊन जाणाऱ्या मर्कतराव व सोनू दळवीचा कर्दनकाळ ठरलेले [[बाजी पासलकर]]ांचे विश्वासू सहकारी जातीने 'येल्या मांग' होते. शिवाजीकालीन बखरीत व पोवाड्यांत यांचा उल्लेख आढळतो. स्वातंत्र्यपूर्व काळात इंग्रजांनी मातंग, [[रामोशी]] अशा आक्रमक जातींना गुन्हेगार ठरवले. त्यांना गावांतून तडीपार केले, त्यांच्यावर खोटे आरोप ठेवले. तेव्हा मातंगांनी इंग्रजांच्या विरोधात गांवागांवातून संघर्ष केला. मातंग समाजातील [[लहुजी राघोजी साळवे]] यांनी आपल्या तालमीतून कुस्त्यांचे डाव, तलवार चालविणे, लाठ्या-काठ्या चालविणे याचे प्रशिक्षण देणे अनेक शूर वीर या क्रांतीवीराच्या तालमीतून तयार झाले होते . \n\n===डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांचा काळ===\n[[डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर]] यांनी चालविलेल्या अस्पृश्यता विरोधी आंदोलनात बहुसंख्य [[महार|महारांसोबत]] मातंगांचाही सहभाग होता. डॉ. आंबेडकरांच्या [[नवबौद्ध चळवळ|धर्मांतर आंदोलनातही]] १४ ऑक्टोबर १९५६ रोजी सुमारे १०,००० मातंगांनी [[बौद्ध धर्म]] स्वीकारला होता.\n\n== व्यवसाय ==\nमातंग हे बारा [[बलुतेदार|बलुतेदारांपैकी]] एक समजले जात.केतकीपासून (केकताडापासून) दोरखंड बनविणे हा मातंगांचा मूळ पारंपरिक व्यवसाय होता. याखेरीज [[झाडू]] बनवणे, घराला शुभप्रसंगी बांधायची [[तोरण|तोरणे]] बनवणे हे देखील त्यांचे व्यवसाय होते; पण काळाच्या ओघात हे व्यवसाय बंद पडून मातंगांचे रोजगार रूपांतरीत झाले.\n\nगावातील शुभप्रसंगी, मिरवणुकांमध्ये मातंगांनी हलगी वाजवण्याची प्रथा होती . मातंग म्हणजे गावाचे वाजंत्री होते . 'कुणब्याघरी दाणं अन, मांगाघरी गाणं' अशी एक म्हण होती.आज २१ व्या शतकात ही हलगी न प्रतिष्ठा मिळाली आहे.\n\nमातंग समाज त्यांचा दोरखंड तयार करणे, झाडू तयार करणे इत्यादी परंपरागत व्यवसायांपासून अलिप्त होऊन शैक्षणिकदृष्ट्या अधिक प्रगत होऊ लागला आहे. परंपरागत शेतजमीन असलेली मातंग लोक आपली शेती सांभाळत आहेत. याखेरीज सरकारी, खाजगी नोकऱ्यांमध्ये तसेच उद्योजकतेकडे मातंग समाज बांधव वाटचाल करू लागला आहे. एकेकाळी रांगडा आणि बेडर असलेला हा समाज २१व्या शतकात इतर क्षेत्रांमध्येही आपले रांगडेपण सिद्ध करीत आहे.\n\n==लोकसंख्या==\n[[महाराष्ट्रातील अनुसूचित जाती]]मध्ये मातंग समाज हा लोकसंख्येने [[महार]]ांनंतर दुसऱ्या क्रमांकावर आहे. सन २००१ च्या जनगणनेनुसार, महाराष्ट्रात मातंगांची लोकसंख्या इतकी २०,०३,९९६ होती. मातंग लोक महाराष्ट्रात [[कोकण]] वगळता सर्वत्र आढळतात.\n\n२०१७ पर्यंत, मांग समुदायाला ११ भारतीय राज्यांमध्ये 'अनुसूचित जाती' म्हणून घोषित केले गेले होते: [[आंध्र प्रदेश]], [[छत्तीसगढ]], [[दमण आणि दीव]], [[ओडिसा]], [[गोवा]], [[गुजरात]], [[कर्नाटक]], [[मध्य प्रदेश]], [[महाराष्ट्र]], [[राजस्थान]], आणि [[तेलंगाणा]].\n\n२००१ च्या जनगणनेनुसार मातंगांची लोकसंख्या
[{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.censusindia.gov.in/Tables_Published/SCST/scst_main.html|title=Census of India - Tables on Individual Scheduled Castes (SC) and Scheduled Tribes (ST)|date=2013-02-07|access-date=2018-03-16|archive-date=2013-02-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20130207163453/http://www.censusindia.gov.in/Tables_Published/SCST/scst_main.html|url-status=bot: unknown}}]:\n* [[महाराष्ट्र]] - २०,०३,९९६ \n* [[मध्य प्रदेश]] - २४,१०६\n* [[कर्नाटक]] - २३,८२४\n* [[आंध्र प्रदेश]] ([[तेलंगाणा]]सह) - ९,२८९\n* [[गुजरात]] - २,७६५\n* [[छत्तीसगड]] - २,५१३\n* [[दमण आणि दीव]] - ७०२\n* [[गोवा]] - ५८०\n* [[ओडिसा]] - २५६\n* [[राजस्थान]] - २४१\n\n== धर्म ==\nमातंग समाज हा पारंपरिकरीत्या [[हिंदू]] धर्मीय मानला जातो. याशिवाय मातंगांचा दुसरा एक मोठा गट हा [[बौद्ध]]धर्मीय आहे. [[डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर]] यांच्या [[नवबौद्ध चळवळ|बौद्ध धर्��ांतराच्या चळवळीत]] हजारोंच्या संख्येने मातंगांनी [[बौद्ध धर्म]] स्वीकारला होता. मातंगांचा तिसरा एक लहान गट [[ख्रिश्चन धर्म]]ाला मानणारा आहे.
[{{स्रोत बातमी|url=https://joshuaproject.net/people_groups/17463/IN|title=Matang (Hindu traditions) in India|last=Project|first=Joshua|access-date=2018-03-16|language=इंग्रजी}}] ख्रिश्चन धर्मीय मांग हे 'अनुसूचित जाती' प्रवर्गात समाविष्ट होत नाहीत. [[शीख]] धर्मीय मांग सुद्धा आढळतात.\n\n== पोटजाती ==\nमांग जातीत १५ पोटजाती आहेत, त्या अशा:\nमातंग, मादिंग, दानखनी, मांग, उचले, ककरकाढे, खानदेशी, गारुडी, घोडके, डफळे, दखने, पिंढारी, मदारी, मांगेला, वऱ्हाडे.\n\n== उल्लेखनीय व्यक्ती ==\n* [[लहुजी वस्ताद साळवे]]\n* [[अण्णा भाऊ साठे]]\n* [[एकनाथ आवाड]] (धर्मांतरित बौद्ध)\n* [[शीतल साठे]] (धर्मांतरित बौद्ध)\n\n==हे सुद्धा पहा==\n* [[महाराष्ट्रातील अनुसूचित जातींची यादी]]\n* [[महार]]\n* [[चांभार]]\n* [[अस्पृश्य]]\n* [[दलित]] \n* [[नवबौद्ध]]\n\n{{संदर्भनोंदी}}\n\n[[वर्ग:महाराष्ट्रामधील जाती]]\n[[वर्ग:बलुतेदार]]\n[[वर्ग:हिंदू धर्मामधील जाती]]\n[[वर्ग:महाराष्ट्रातील अनुसूचित जाती]]\n[[वर्ग:बौद्ध समुदाय]]","hash":"5bf8d8de270580fecde4ebf36cde134cbff9359619086a6c5a67f1020f72811b","last_revision":"2024-03-17T10:18:02Z","first_revision":"2009-05-07T15:30:30Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:29:56.975302","cross_lingual_links":{"bn":"মাংগ (জাতি)","en":"Mang (caste)","ta":"மாங்"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.009637","text":"मांग किंवा मातंग हा प्रामुख्याने महाराष्ट्रातील तसेच शेजारच्या राज्यांतील आढळणारा अनुसूचित जातीत समाविष्ट असलेला एक समाज आहे. या जातीसमुहाला बहिष्कृत अथवा अस्पृश्य मानले गेले होते. या समुहाची माणसे प्रामुख्याने महाराष्ट्र राज्यात राहतात. २०११ जनगणेनुसार, महाराष्ट्रात मांग जातसमूहाची लोकसंख्या २४.८८ लाख होती.\n\nमातंग जातीला भारतीय राज्यघटनेने अनुसूचित जातीत समाविष्ट केलेले आहे. भारतातील ११ राज्यांत मातंग समुदायाला अनुसूचित जातीमध्ये समाविष्ठ केले आहे.\n\nमातंग समाज हा मुळचा रांगडा, आक्रमक तरीही प्रामाणिक तसेच गावचा संरक्षणकर्ता समाज होता. त्यामुळेच शिवाजी महाराजांच्या काळात देखील गडांचे, घरे, चौक्यांचे पहारे तसेच काही ठिकाणी किल्लेदाराची जबाबदारीही मातंग समाजाकडे होती. त्या काळात मातंगांच्या शौर्याची काही उदाहरणे सापडतात. यांत शिवाजी महाराजांच्या सांगण्यावरून रायगडावर तोफ चढवणारे 'सर्जेराव मांग' व बाजी पासलकर या महाराजांच्या शिलेदाराची उमदी घोडी चोरून विजापूरकराला भेट देण्यासाठी घेऊन जाणाऱ्या मर्कतराव व सोन��� दळवीचा कर्दनकाळ ठरलेले बाजी पासलकरांचे विश्वासू सहकारी जातीने 'येल्या मांग' होते. शिवाजीकालीन बखरीत व पोवाड्यांत यांचा उल्लेख आढळतो. स्वातंत्र्यपूर्व काळात इंग्रजांनी मातंग, रामोशी अशा आक्रमक जातींना गुन्हेगार ठरवले. त्यांना गावांतून तडीपार केले, त्यांच्यावर खोटे आरोप ठेवले. तेव्हा मातंगांनी इंग्रजांच्या विरोधात गांवागांवातून संघर्ष केला. मातंग समाजातील लहुजी राघोजी साळवे यांनी आपल्या तालमीतून कुस्त्यांचे डाव, तलवार चालविणे, लाठ्या-काठ्या चालविणे याचे प्रशिक्षण देणे अनेक शूर वीर या क्रांतीवीराच्या तालमीतून तयार झाले होते .\n\nडॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांनी चालविलेल्या अस्पृश्यता विरोधी आंदोलनात बहुसंख्य महारांसोबत मातंगांचाही सहभाग होता. डॉ. आंबेडकरांच्या धर्मांतर आंदोलनातही १४ ऑक्टोबर १९५६ रोजी सुमारे १०,००० मातंगांनी बौद्ध धर्म स्वीकारला होता.\n\nमातंग हे बारा बलुतेदारांपैकी एक समजले जात.केतकीपासून (केकताडापासून) दोरखंड बनविणे हा मातंगांचा मूळ पारंपरिक व्यवसाय होता. याखेरीज झाडू बनवणे, घराला शुभप्रसंगी बांधायची तोरणे बनवणे हे देखील त्यांचे व्यवसाय होते; पण काळाच्या ओघात हे व्यवसाय बंद पडून मातंगांचे रोजगार रूपांतरीत झाले.\n\nगावातील शुभप्रसंगी, मिरवणुकांमध्ये मातंगांनी हलगी वाजवण्याची प्रथा होती . मातंग म्हणजे गावाचे वाजंत्री होते . 'कुणब्याघरी दाणं अन, मांगाघरी गाणं' अशी एक म्हण होती.आज २१ व्या शतकात ही हलगी न प्रतिष्ठा मिळाली आहे.\n\nमातंग समाज त्यांचा दोरखंड तयार करणे, झाडू तयार करणे इत्यादी परंपरागत व्यवसायांपासून अलिप्त होऊन शैक्षणिकदृष्ट्या अधिक प्रगत होऊ लागला आहे. परंपरागत शेतजमीन असलेली मातंग लोक आपली शेती सांभाळत आहेत. याखेरीज सरकारी, खाजगी नोकऱ्यांमध्ये तसेच उद्योजकतेकडे मातंग समाज बांधव वाटचाल करू लागला आहे. एकेकाळी रांगडा आणि बेडर असलेला हा समाज २१व्या शतकात इतर क्षेत्रांमध्येही आपले रांगडेपण सिद्ध करीत आहे.\n\nमहाराष्ट्रातील अनुसूचित जातीमध्ये मातंग समाज हा लोकसंख्येने महारांनंतर दुसऱ्या क्रमांकावर आहे. सन २००१ च्या जनगणनेनुसार, महाराष्ट्रात मातंगांची लोकसंख्या इतकी २०,०३,९९६ होती. मातंग लोक महाराष्ट्रात कोकण वगळता सर्वत्र आढळतात.\n\n२०१७ पर्यंत, मांग समुदायाला ११ भारतीय राज्या��मध्ये 'अनुसूचित जाती' म्हणून घोषित केले गेले होते: आंध्र प्रदेश, छत्तीसगढ, दमण आणि दीव, ओडिसा, गोवा, गुजरात, कर्नाटक, मध्य प्रदेश, महाराष्ट्र, राजस्थान, आणि तेलंगाणा.\n\n२००१ च्या जनगणनेनुसार मातंगांची लोकसंख्या: महाराष्ट्र - २०,०३,९९६ मध्य प्रदेश - २४,१०६ कर्नाटक - २३,८२४ आंध्र प्रदेश (तेलंगाणासह) - ९,२८९ गुजरात - २,७६५ छत्तीसगड - २,५१३ दमण आणि दीव - ७०२ गोवा - ५८० ओडिसा - २५६ राजस्थान - २४१\n\nमातंग समाज हा पारंपरिकरीत्या हिंदू धर्मीय मानला जातो. याशिवाय मातंगांचा दुसरा एक मोठा गट हा बौद्धधर्मीय आहे. डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांच्या बौद्ध धर्मांतराच्या चळवळीत हजारोंच्या संख्येने मातंगांनी बौद्ध धर्म स्वीकारला होता. मातंगांचा तिसरा एक लहान गट ख्रिश्चन धर्माला मानणारा आहे. ख्रिश्चन धर्मीय मांग हे 'अनुसूचित जाती' प्रवर्गात समाविष्ट होत नाहीत. शीख धर्मीय मांग सुद्धा आढळतात.\n\nमांग जातीत १५ पोटजाती आहेत, त्या अशा: मातंग, मादिंग, दानखनी, मांग, उचले, ककरकाढे, खानदेशी, गारुडी, घोडके, डफळे, दखने, पिंढारी, मदारी, मांगेला, वऱ्हाडे.\n\nलहुजी वस्ताद साळवे अण्णा भाऊ साठे एकनाथ आवाड (धर्मांतरित बौद्ध) शीतल साठे (धर्मांतरित बौद्ध)\n\nमहाराष्ट्रातील अनुसूचित जातींची यादी महार चांभार अस्पृश्य दलित नवबौद्ध\n\nवर्ग:महाराष्ट्रामधील जाती वर्ग:बलुतेदार वर्ग:हिंदू धर्मामधील जाती वर्ग:महाराष्ट्रातील अनुसूचित जाती वर्ग:बौद्ध समुदाय\n","elements":[{"type":"infobox","content":"{{माहितीचौकट समूह\n|group = मांग |\n|image=
[[File:Mang caste.jpg|thumb|right|250px]]\n| caption = वादक मांग (रूसेल १९१६)\n|poptime = [[भारत]]: सुमारे २७,००,००० (२०१८)\n|popplace =\n'''प्रमुख''' : [[महाराष्ट्र]]\n'''इतर''' : [[मध्य प्रदेश]] {{•}} [[कर्नाटक]] {{•}} [[आंध्र प्रदेश]] {{•}} [[तेलंगाणा]] {{•}} [[गुजरात]] {{•}} [[छत्तीसगड]] |\nlangs = मुख्यः- [[मराठी]], [[हिंदी]] |\nrels = [[हिंदू धर्म]], [[बौद्ध धर्म]], [[ख्रिश्चन धर्म]] व [[शीख धर्म]]
[https://joshuaproject.net/people_groups/17463/IN] |\nrelated = [[मराठी लोक]] |\n}}"},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"मांग किंवा मातंग हा प्रामुख्याने महाराष्ट्रातील तसेच शेजारच्या राज्यांतील आढळणारा अनुसूचित जातीत समाविष्ट असलेला एक समाज आहे.","translated_text":"Manga or Matang is a Scheduled Caste community found primarily in Maharashtra and neighbouring states.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"या जातीसमुहाला बहिष्कृत अथवा अस्पृश्य मानले गेले होते.","translated_text":"This ethnic group was considered excluded or untouched.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"या समुहाची माणसे प्रामुख्य���ने महाराष्ट्र राज्यात राहतात.","translated_text":"The people of this group live mainly in Maharashtra state.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"२०११ जनगणेनुसार, महाराष्ट्रात मांग जातसमूहाची लोकसंख्या २४.८८ लाख होती.","translated_text":"According to the 2011 census, the population of Mangan Jatha in Maharashtra was 24.88 lakh.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"मातंग जातीला भारतीय राज्यघटनेने अनुसूचित जातीत समाविष्ट केलेले आहे.","translated_text":"The Matang caste is included in the Scheduled Caste by the Constitution of India.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"भारतातील ११ राज्यांत मातंग समुदायाला अनुसूचित जातीमध्ये समाविष्ठ केले आहे.","translated_text":"Matang community has been included in Scheduled Caste in 11 States of India.","trailing_whitespace":"","citations":[{"content":"
[{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://socialjustice.nic.in/UserView/index?mid=76750|title=List of Scheduled Castes : Ministry of Social Justice and Empowerment - Government of India|website=socialjustice.nic.in|language=en|access-date=2018-03-16}}]","char_index":74,"name":null,"url":"http://socialjustice.nic.in/UserView/index?mid=76750","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:18.400195-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"
[{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.censusindia.gov.in/Tables_Published/SCST/scst_main.html|title=Census of India - Tables on Individual Scheduled Castes (SC) and Scheduled Tribes (ST)|date=2013-02-07|access-date=2018-03-16|archive-date=2013-02-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20130207163453/http://www.censusindia.gov.in/Tables_Published/SCST/scst_main.html|url-status=bot: unknown}}]","char_index":74,"name":null,"url":"http://www.censusindia.gov.in/Tables_Published/SCST/scst_main.html","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:18.675843-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"
[{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.censusindia.gov.in/Tables_Published/SCST/scst_main.html|title=Census of India - Tables on Individual Scheduled Castes (SC) and Scheduled Tribes (ST)|date=2013-02-07|access-date=2018-03-16|archive-date=2013-02-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20130207163453/http://www.censusindia.gov.in/Tables_Published/SCST/scst_main.html|url-status=bot: unknown}}]","char_index":74,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20130207163453/http://www.censusindia.gov.in/Tables_Published/SCST/scst_main.html","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:18.939461-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"इतिहास","translated_text":"The history","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"शिवाजी महाराजांचा काळ ते स्वातंत्र्यपूर्व काळ","translated_text":"From the time of Shivaji Maharaja to the pre-independence period","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"मातंग समाज हा मुळचा रांगडा, आक्रमक तरीही प्रामाणिक तसेच गावचा संरक्षणकर्ता समाज होता.","translated_text":"The Matang society was an indigenous Ranga, aggressive yet sincere and protective society of the village.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यामुळेच शिवाजी महाराजांच्या काळात देखील गडांचे, घरे, चौक्यांचे पहारे तसेच काही ठिकाणी किल्लेदाराची जबाबदारीही मातंग समाजाकडे होती.","translated_text":"Hence, even during the reign of Shivaji Maharaja, the Matang community had the responsibility of guarding castles, houses, quarters and in some places the keeper.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्या काळात मातंगांच्या शौर्याची काही उदाहरणे सापडतात.","translated_text":"There are a few examples of the bravery of the moths during that time.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"यांत शिवाजी महाराजांच्या सांगण्यावरून रायगडावर तोफ चढवणारे 'सर्जेराव मांग' व बाजी पासलकर या महाराजांच्या शिलेदाराची उमदी घोडी चोरून विजापूरकराला भेट देण्यासाठी घेऊन जाणाऱ्या मर्कतराव व सोनू दळवीचा कर्दनकाळ ठरलेले बाजी पासलकरांचे विश्वासू सहकारी जातीने 'येल्या मांग' होते.","translated_text":"The 'Yela Danga' were the loyal companions of the Merkatrao and Sonu Dalvi, who were the creditors of the 'Serjerao Mangan' who had loaded the cannon on Raigada at the behest of the Shivaji Maharaja and the 'Yela Mangan' who had stolen the umadi horse of the Maharaja's sultan and carried it to visit Vijapurkara.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"शिवाजीकालीन बखरीत व पोवाड्यांत यांचा उल्लेख आढळतो.","translated_text":"It is mentioned in the Shivaji period bakhras and ponds.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"स्वातंत्र्यपूर्व काळात इंग्रजांनी मातंग, रामोशी अशा आक्रमक जातींना गुन्हेगार ठरवले.","translated_text":"In the pre-independence period, the British convicted the Matang and Ramooshi as criminals.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यांना गावांतून तडीपार केले, त्यांच्यावर खोटे आरोप ठेवले.","translated_text":"They were kidnapped from their villages, falsely accused.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"तेव्हा मातंगांनी इंग्रजांच्या विरोधात गांवागांवातून संघर्ष केला.","translated_text":"Then the Matanga fought against the British from the village.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मातंग समाजातील लहुजी राघोजी साळवे यांनी आपल्या तालमीतून कुस्त्यांचे डाव, तलवार चालविणे, लाठ्या-काठ्या चालविणे याचे प्रशिक्षण देणे अनेक शूर वीर या क्रांतीवीराच्या तालमीतून तयार झाले होते .","translated_text":"Lhuji Raghoji Salve of the Matang society had trained many brave revolutionaries in his Talmi to fight with the sword, and use the stick.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांचा काळ","translated_text":"The time of Dr. Babasaheb Ambedkar","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"डॉ.","translated_text":"What is it?","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"बाबासाहेब आंबेडकर यांनी चालविलेल्या अस्पृश्यता विरोधी आंदोलनात बहुसंख्य महारांसोबत मातंगांचाही सहभाग होता. डॉ.","translated_text":"Matanga along with the majority of Mahara were also involved in the anti-touch movement led by Babasaheb Ambedkar.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"आंबेडकरांच्या धर्मांतर आंदोलनातही १४ ऑक्टोबर १९५६ रोजी सुमारे १०,००० मातंगांनी बौद्ध धर्म स्वीकारला होता.","translated_text":"During Ambedkar's conversion movement, on October 14, 1956, about 10,000 Matanga were converted to Buddhism.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"व्यवसाय","translated_text":"Business","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"मातंग हे बारा बलुतेदारांपैकी एक समजले जात.केतकीपासून (केकताडापासून) दोरखंड बनविणे हा मातंगांचा मूळ पारंपरिक व्यवसाय होता.","translated_text":"Matang was considered one of the twelve silk carpenters. The traditional business of making rope from ketki (cackada) was originally the traditional business of matang.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"याखेरीज झाडू बनवणे, घराला शुभप्रसंगी बांधायची तोरणे बनवणे हे देखील त्यांचे व्यवसाय होते; पण काळाच्या ओघात हे व्यवसाय बंद पडून मातंगांचे रोजगार रूपांतरीत झाले.","translated_text":"Apart from this, he also had the business of making bushes, making houses to build good luck, but over time this business was closed and transformed into the employment of mates.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"गावातील शुभप्रसंगी, मिरवणुकांमध्ये मातंगांनी हलगी वाजवण्याची प्रथा होती .","translated_text":"It was the custom in the village to play the melody of the crowds.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मातंग म्हणजे गावाचे वाजंत्री होते .","translated_text":"Matang was the village's Vajanti.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"'कुणब्याघरी दाणं अन, मांगाघरी गाणं' अशी एक म्हण होती.आज २१ व्या शतकात ही हलगी न प्रतिष्ठा मिळाली आहे.","translated_text":"There was a saying 'Kunabaghari Dane Un, Mangaghari Sang' which has gained notoriety in the 21st century.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"मातंग समाज त्यांचा दोरखंड तयार करणे, झाडू तयार करणे इत्यादी परंपरागत व्यवसायांपासून अलिप्त होऊन शैक्षणिकदृष्ट्या अधिक प्रगत होऊ लागला आहे.","translated_text":"The Matang community has shifted away from traditional trades like making rope, making bushes, etc. and has become more educated.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"परंपरागत शेतजमीन असलेली मातंग लोक आपली शेती सांभाळत आहेत.","translated_text":"The Matang people, who have traditional farmland, are managing their farms.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"याखेरीज सरकारी, खाजगी नोकऱ्यांमध्ये तसेच उद्योजकतेकडे मातंग समाज बांधव वाटचाल करू लागला आहे.","translated_text":"Apart from this, the Matang society is also moving towards entrepreneurship in government and private jobs.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"एकेकाळी रांगडा आणि बेडर असलेला हा समाज २१व्या शतकात इतर क्षेत्रांमध्येही आपले रांगडेपण सिद्ध करीत आहे.","translated_text":"This society, which was once a ranch and a breeder, is also proving its ranch in other areas in the 21st century.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"लोकसंख्या","translated_text":"Population","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"महाराष्ट्रातील अनुसूचित जातीमध्ये मातंग समाज हा लोकसंख्येने महारांनंतर दुसऱ्या क्रमांकावर आहे.","translated_text":"Matang Samaj is the second most populous Scheduled Caste in Maharashtra after Maharashtra.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सन २००१ च्या जनगणनेनुसार, महाराष्ट्रात मातंगांची लोकसंख्या इतकी २०,०३,९९६ होती.","translated_text":"According to the 2001 census, Maharashtra had a population of 20,03,996.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मातंग लोक महाराष्ट्रात कोकण वगळता सर्वत्र आढळतात.","translated_text":"The Matang people are found everywhere in Maharashtra except Kokna.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"२०१७ पर्यंत, मांग समुदायाला ११ भारतीय राज्यांमध्ये 'अनुसूचित जाती' म्हणून घोषित केले गेले होते: आंध्र प्रदेश, छत्तीसगढ, दमण आणि दीव, ओडिसा, गोवा, गुजरात, कर्नाटक, मध्य प्रदेश, महाराष्ट्र, राजस्थान, आणि तेलंगाणा.","translated_text":"As of 2017, the MANG community has been declared as a Scheduled Caste in 11 Indian states: Andhra Pradesh, Chhattisgarh, Daman and Diu, Odisha, Goa, Gujarat, Karnataka, Madhya Pradesh, Maharashtra, Rajasthan, and Telangana.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"२००१ च्या जनगणनेनुसार मातंगांची लोकसंख्या: महाराष्ट्र - २०,०३,९९६ मध्य प्रदेश - २४,१०६ कर्नाटक - २३,८२४ आंध्र प्रदेश (तेलंगाणासह) - ९,२८९ गुजरात - २,७६५ छत्तीसगड - २,५१३ दमण आणि दीव - ७०२ गोवा - ५८० ओडिसा - २५६ राजस्थान - २४१","translated_text":"According to the 2001 census, the population of Matanga is: Maharashtra - 20,03,996 Madhya Pradesh - 24,106 Karnataka - 23,824 Andhra Pradesh (including Telangana) - 9,289 Gujarat - 2,765 Chhattisgarh - 2,513 Daman and Diu - 702 Goa - 580 Odisha - 256 Rajasthan - 241","trailing_whitespace":"","citations":[{"content":"
[{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.censusindia.gov.in/Tables_Published/SCST/scst_main.html|title=Census of India - Tables on Individual Scheduled Castes (SC) and Scheduled Tribes (ST)|date=2013-02-07|access-date=2018-03-16|archive-date=2013-02-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20130207163453/http://www.censusindia.gov.in/Tables_Published/SCST/scst_main.html|url-status=bot: unknown}}]","char_index":41,"name":null,"url":"http://www.censusindia.gov.in/Tables_Published/SCST/scst_main.html","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:18.675843-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"
[{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.censusindia.gov.in/Tables_Published/SCST/scst_main.html|title=Census of India - Tables on Individual Scheduled Castes (SC) and Scheduled Tribes (ST)|date=2013-02-07|access-date=2018-03-16|archive-date=2013-02-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20130207163453/http://www.censusindia.gov.in/Tables_Published/SCST/scst_main.html|url-status=bot: unknown}}]","char_index":41,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20130207163453/http://www.censusindia.gov.in/Tables_Published/SCST/scst_main.html","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:18.939461-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"धर्म","translated_text":"Religious","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"मातंग समाज हा पारंपरिकरीत्या हिंदू धर्मीय मानला जातो.","translated_text":"The Matang society is traditionally considered Hindu religious.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"याशिवाय मातंगांचा दुसरा एक मोठा गट हा बौद्धधर्मीय आहे.","translated_text":"Apart from this, another large group of matas is Buddhists.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"डॉ.","translated_text":"What is it?","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"बाबासाहेब आ��बेडकर यांच्या बौद्ध धर्मांतराच्या चळवळीत हजारोंच्या संख्येने मातंगांनी बौद्ध धर्म स्वीकारला होता.","translated_text":"During Babasaheb Ambedkar's Buddhist conversion movement, thousands of devotees were converted to Buddhism.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मातंगांचा तिसरा एक लहान गट ख्रिश्चन धर्माला मानणारा आहे.","translated_text":"A third group of pigeons is a small group of Christians.","trailing_whitespace":" ","citations":[{"content":"
[{{स्रोत बातमी|url=https://joshuaproject.net/people_groups/17463/IN|title=Matang (Hindu traditions) in India|last=Project|first=Joshua|access-date=2018-03-16|language=इंग्रजी}}]","char_index":56,"name":null,"url":"https://joshuaproject.net/people_groups/17463/IN","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html; charset=UTF-8","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":150126,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:19.009612-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":5,"source_quality_raw_score":0.90673828125}],"citations_needed":[]},{"text":"ख्रिश्चन धर्मीय मांग हे 'अनुसूचित जाती' प्रवर्गात समाविष्ट होत नाहीत.","translated_text":"Christian religious demands are not included in the Scheduled Castes category.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"शीख धर्मीय मांग सुद्धा आढळतात.","translated_text":"Sikh religious demands are also found.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"पोटजाती","translated_text":"The Tribe","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"मांग जातीत १५ पोटजाती आहेत, त्या अशा: मातंग, मादिंग, दानखनी, मांग, उचले, ककरकाढे, खानदेशी, गारुडी, घोडके, डफळे, दखने, पिंढारी, मदारी, मांगेला, वऱ्हाडे.","translated_text":"There are 15 tribes in the Mango tribe, namely: Matang, Mading, Dhankhan, Mango, Uchale, Kakarakade, Khanandi, Garudi, Horse, Duffle, Dakhane, Pindari, Madari, Mangela, Vharde.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"उल्लेखनीय व्यक्ती","translated_text":"A remarkable person","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"लहुजी वस्ताद साळवे अण्णा भाऊ साठे एकनाथ आवाड (धर्मांतरित बौद्ध) शीतल साठे (धर्मांतरित बौद्ध)","translated_text":"Lhuji Vastad Salve Anna Bhai Sathya Eknath Avad (Christian Buddhist) and Sathya Sathya Sathya","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"हे सुद्धा पहा","translated_text":"See also","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"महाराष्ट्रातील अनुसूचित जातींची यादी महार चांभार अस्पृश्य दलित नवबौद्ध","translated_text":"List of Scheduled Castes in Maharashtra Mahar Chambhar Untouched Dalit Neo-Buddhist","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:महाराष्ट्रामधील जाती वर्ग:बलुतेदार वर्ग:हिंदू धर्मामधील जाती वर्ग:महाराष्ट्रातील अनुसूचित जाती वर्ग:बौद्ध समुदाय","translated_text":"Class:Caste in Maharashtra Class:Baluteedar Class:Caste in Hinduism Class:Seducted caste in Maharashtra Class:Buddhist community","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[{"text":"मातंग जातीला भारतीय राज्यघटनेने अनुसूचित जातीत समाविष्ट केलेले आहे. भारतातील ११ राज्यांत मातंग समुदायाला अनुसूचित जातीमध्ये समाविष्ठ केले आहे.","translated_text":"The Matang caste is included in the Scheduled Caste by the Constitution of India. Matang community has been included in Scheduled Caste in 11 States of India.","citations":[{"content":"
[{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://socialjustice.nic.in/UserView/index?mid=76750|title=List of Scheduled Castes : Ministry of Social Justice and Empowerment - Government of India|website=socialjustice.nic.in|language=en|access-date=2018-03-16}}]","char_index":142,"name":null,"url":"http://socialjustice.nic.in/UserView/index?mid=76750","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:18.400195-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"
[{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.censusindia.gov.in/Tables_Published/SCST/scst_main.html|title=Census of India - Tables on Individual Scheduled Castes (SC) and Scheduled Tribes (ST)|date=2013-02-07|access-date=2018-03-16|archive-date=2013-02-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20130207163453/http://www.censusindia.gov.in/Tables_Published/SCST/scst_main.html|url-status=bot: unknown}}]","char_index":142,"name":null,"url":"http://www.censusindia.gov.in/Tables_Published/SCST/scst_main.html","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:18.675843-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"
[{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.censusindia.gov.in/Tables_Published/SCST/scst_main.html|title=Census of India - Tables on Individual Scheduled Castes (SC) and Scheduled Tribes (ST)|date=2013-02-07|access-date=2018-03-16|archive-date=2013-02-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20130207163453/http://www.censusindia.gov.in/Tables_Published/SCST/scst_main.html|url-status=bot: unknown}}]","char_index":142,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20130207163453/http://www.censusindia.gov.in/Tables_Published/SCST/scst_main.html","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:18.939461-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}]},{"text":"२००१ च्या जनगणनेनुसार मातंगांची लोकसंख्या: महाराष्ट्र - २०,०३,९९६ मध्य प्रदेश - २४,१०६ कर्नाटक - २३,८२४ आंध्र प्रदेश (तेलंगाणासह) - ९,२८९ गुजरात - २,७६५ छत्तीसगड - २,५१३ दमण आणि दीव - ७०२ गोवा - ५८० ओडिसा - २५६ राजस्थान - २४१","translated_text":"According to the 2001 census, the population of Matanga is: Maharashtra - 20,03,996 Madhya Pradesh - 24,106 Karnataka - 23,824 Andhra Pradesh (including Telangana) - 9,289 Gujarat - 2,765 Chhattisgarh - 2,513 Daman and Diu - 702 Goa - 580 Odisha - 256 Rajasthan - 241","citations":[{"content":"
[{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.censusindia.gov.in/Tables_Published/SCST/scst_main.html|title=Census of India - Tables on Individual Scheduled Castes (SC) and Scheduled Tribes (ST)|date=2013-02-07|access-date=2018-03-16|archive-date=2013-02-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20130207163453/http://www.censusindia.gov.in/Tables_Published/SCST/scst_main.html|url-status=bot: unknown}}]","char_index":41,"name":null,"url":"http://www.censusindia.gov.in/Tables_Published/SCST/scst_main.html","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:18.675843-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"
[{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.censusindia.gov.in/Tables_Published/SCST/scst_main.html|title=Census of India - Tables on Individual Scheduled Castes (SC) and Scheduled Tribes (ST)|date=2013-02-07|access-date=2018-03-16|archive-date=2013-02-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20130207163453/http://www.censusindia.gov.in/Tables_Published/SCST/scst_main.html|url-status=bot: unknown}}]","char_index":41,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20130207163453/http://www.censusindia.gov.in/Tables_Published/SCST/scst_main.html","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:18.939461-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}]},{"text":"डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांच्या बौद्ध धर्मांतराच्या चळवळीत हजारोंच्या संख्येने मातंगांनी बौद्ध धर्म स्वीकारला होता. मातंगांचा तिसरा एक लहान गट ख्रिश्चन धर्माला मानणारा आहे.","translated_text":"What is it? During Babasaheb Ambedkar's Buddhist conversion movement, thousands of devotees were converted to Buddhism. A third group of pigeons is a small group of Christians.","citations":[{"content":"
[{{स्रोत बातमी|url=https://joshuaproject.net/people_groups/17463/IN|title=Matang (Hindu traditions) in India|last=Project|first=Joshua|access-date=2018-03-16|language=इंग्रजी}}]","char_index":170,"name":null,"url":"https://joshuaproject.net/people_groups/17463/IN","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html; charset=UTF-8","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":150126,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:19.009612-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":5,"source_quality_raw_score":0.90673828125}]}]}
+{"title":"रुपर्ट मर्डॉक","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[रुपर्ट मरडॉक]]","hash":"dc371a22e74a30ea27bb014f3adb15c94e97c96d019428686b4be004f6f0d424","last_revision":"2011-01-25T01:11:35Z","first_revision":"2009-05-07T16:14:25Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:29:57.031245","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन रुपर्ट मरडॉक\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन रुपर्ट मरडॉक","translated_text":"Re-directed by Rupert Murdock","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"वडोदरा विमानतळ","wikicode":"{{Infobox Airport\n| name = वडोदरा विमानतळ\n| nativename = हरणी विमानतळ\n| image =Baroda_vadodara_airport.jpg\n| nativename-r = \n| image-width = 200\n| caption = \n| IATA = BDQ\n| ICAO = VABO\n| type = सार्वजनिक\n| owner = \n| operator = [[भारतीय विमानतळ प्राधिकरण]]\n| owner-oper = \n| city-served = [[वडोदरा]]\n| location = \n| elevation-f = १२७\n| elevation-m = ३८.७\n| coordinates = {{coord|22|19|46|N|73|13|10|E|type:airport}}\n| website = [http://aai.aero/allAirports/vadodara_generalinfo.jsp Vadodara Airport विमानतळाचे संकेतस्थळ]\n| metric-rwy = \n| r1-number = ०४/२२\n| r1-length-f = ८,१००\n| r1-length-m = २,४६९\n| r1-surface = [[डांबरी धावपट्टी]]\n| footnotes = \n}}\n'''वडोदरा विमानतळ''' {{विमानतळ संकेत|BDQ|VABO}} [[गुजरात]]च्या [[वडोदरा]] शहरातील विमानतळ आहे. याला ''हरणी विमानतळ'' असेही नाव आहे.\n\nवडोदरा वायुसेना तळ या विमानतळाशी संलग्न आहे. काही वर्षांत या विमानतळावरून आंतरराष्ट्रीय उड्डाणे सुरू करण्याचा बेत आहे.\n==विमानसेवा व गंतव्यस्थान==\n{{Airport-dest-list\n|{{nowrap|[[एर इंडिया स्थानिक]]}}|दिल्ली\n|[[इंडिगो]]|बंगळूर,चेन्नई, दिल्ली, कोलकाता,मुंबई\n|[[जेट एरवेझ]]|दिल्ली,मुंबई}}\n\n==टर्मिनल्स==\nसध्याचे टर्मिनल अगदी छोटे आहे. आंतरराष्ट्रीय उड्डाणांसाठी नवीन टर्मिनलची पायाभरणी [[फेब्रुवारी २६]], [[इ.स. २००९]] रोजी करण्यात आली. याची रचना करण्यासाठी स्पर्धेतून पात्र ठरलेल्या जेन्सलर, फ्रेडरिक श्वार्त्झ आणि क्रियेटिव्ह ग्रुप या कंपन्यांची निवड करण्यात आली आहे.
[[http://pib.nic.in/release/release.asp?relid=48096 Foundation Stone for New Integrated Terminal Laid at Vadodara - PIB Press Release]][{{संकेतस्थळ स्रोत |url=http://www.schwartzarch.com/projects/vadodara_airport.html |title=Vadodara Airport new terminal design - Frederic Schwartz Architects |access-date=2010-06-14 |archive-date=2016-04-21 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160421041259/http://www.schwartzarch.com/projects/vadodara_airport.html |url-status=dead }}] २०१० च्या अखेरपर्यंत तयार होणाऱ्या या टर्मिनलची क्षमता ताशी ७०० (५०० अंतर्देशीय तर २०० आंतरराष्ट्रीय) प्रवासी हाताळण्याची असेल. याचा व्याप १८,१२० चौ.मी. व्याप असून तेथे १८ चेक-इन अधिकाऱ्यांची व्यवस्था असेल.\n\nसध्या या विमानतळावरून मालसामानाची वाहतूक होत नाही.\n==हे सुद्धा पहा==\n* [[भारतातील विमानतळ]]\n\n== संदर्भ ==\n
\n\n== बाह्य दुवे ==\n* [http://aai.aero/allAirports/vadodara_generalinfo.jsp Civil Airport Harni] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110531151435/http://aai.aero/allAirports/vadodara_generalinfo.jsp |date=2011-05-31 }} (official [[Airports Authority of India]] web site)\n* {{WAD|VABO}}\n\n{{भारतातील विमानतळ|state=collapsed}}\n\n{{coord|22.3293|73.2161|type:landmark_region:IN_source:enwiki|display=title}}\n\n[[वर्ग:वडोदरा]]\n[[वर्ग:गुजरातमधील विमानतळ]]","hash":"95515272c3260d53e55a0b8b2c194a9a65cdbd8b79f3085e47f52dbb9aadf2f6","last_revision":"2024-03-09T13:27:07Z","first_revision":"2009-05-07T17:44:11Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:29:57.098334","cross_lingual_links":{"bn":"বড়োদরা বিমানবন্দর","ceb":"Vadodara Airport","de":"Flughafen Vadodara","en":"Vadodara Airport","fa":"فرودگاه هارنی سیویل","fr":"Aéroport de Vadodara","hi":"सिविल विमानक्षेत्र हारनी","ms":"Lapangan Terbang Vadodara","ro":"Aeroportul Vadodara","ru":"Вадодара (аэропорт)","sat":"ᱵᱚᱰᱳᱫᱚᱨᱟ ᱩᱰᱟᱹᱱ ᱰᱟᱹᱦᱤ","sv":"Vadodara Airport","tg":"Фурудгоҳи ҳорни сюил","uk":"Вадодара (аеропорт)","vi":"Sân bay Vadodara"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.009637","text":"वडोदरा विमानतळ गुजरातच्या वडोदरा शहरातील विमानतळ आहे. याला हरणी विमानतळ असेही नाव आहे.\n\nवडोदरा वायुसेना तळ या विमानतळाशी संलग्न आहे. काही वर्षांत या विमानतळावरून आंतरराष्ट्रीय उड्डाणे सुरू करण्याचा बेत आहे.\n\nसध्याचे टर्मिनल अगदी छोटे आहे. आंतरराष्ट्रीय उड्डाणांसाठी नवीन टर्मिनलची पायाभरणी फेब्रुवारी २६, इ.स. २००९ रोजी करण्यात आली. याची रचना करण्यासाठी स्पर्धेतून पात्र ठरलेल्या जेन्सलर, फ्रेडरिक श्वार्त्झ आणि क्रियेटिव्ह ग्रुप या कंपन्यांची निवड करण्यात आली आहे. २०१० च्या अखेरपर्यंत तयार होणाऱ्या या टर्मिनलची क्षमता ताशी ७०० (५०० अंतर्देशीय तर २०० आंतरराष्ट्रीय) प्रवासी हाताळण्याची असेल. याचा व्याप १८,१२० चौ.मी. व्याप असून तेथे १८ चेक-इन अधिकाऱ्यांची व्यवस्था असेल.\n\nसध्या या विमानतळावरून मालसामानाची वाहतूक होत नाही.\n\nभारतातील विमानतळ\n\nCivil Airport Harni (official Airports Authority of India web site)\n\nवर्ग:वडोदरा वर्ग:गुजरातमधील विमानतळ\n","elements":[{"type":"infobox","content":"{{Infobox Airport\n| name = वडोदरा विमानतळ\n| nativename = हरणी विमानतळ\n| image =Baroda_vadodara_airport.jpg\n| nativename-r = \n| image-width = 200\n| caption = \n| IATA = BDQ\n| ICAO = VABO\n| type = सार्वजनिक\n| owner = \n| operator = [[भारतीय विमानतळ प्राधिकरण]]\n| owner-oper = \n| city-served = [[वडोदरा]]\n| location = \n| elevation-f = १२७\n| elevation-m = ३८.७\n| coordinates = {{coord|22|19|46|N|73|13|10|E|type:airport}}\n| website = [http://aai.aero/allAirports/vadodara_generalinfo.jsp Vadodara Airport विमानतळाचे संकेतस्थळ]\n| metric-rwy = \n| r1-number = ०४/२२\n| r1-length-f = ८,१००\n| r1-length-m = २,४६९\n| r1-surface = [[डांबरी धावपट्टी]]\n| footnotes = \n}}"},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वडोदरा विमानतळ गुजरातच्या वडोदरा शहरातील विमानतळ आहे.","translated_text":"Vadodara Airport is an airport in the city of Vadodara, Gujarat.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"याला हरणी विमानतळ असेही नाव आहे.","translated_text":"It is also known as Harani Airport.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वडोदरा वायुसेना तळ या विमानतळाशी संलग्न आहे.","translated_text":"Vadodara Air Force Base is attached to this airport.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"काही वर्षांत या विमानतळावरून आंतरराष्ट्रीय उड्डाणे सुरू करण्याचा बेत आहे.","translated_text":"In a few years, international flights will be launched from this airport.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"विमानसेवा व गंतव्यस्थान","translated_text":"Airports and Destinations","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"टर्मिनल्स","translated_text":"The terminals","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"सध्याचे टर्मिनल अगदी छोटे आहे.","translated_text":"The current terminal is very small.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"आंतरराष्ट्रीय उड्डाणांसाठी नवीन टर्मिनलची पायाभरणी फेब्रुवारी २६, इ.स.","translated_text":"The foundation stone of the new terminal for international flights will be laid on February 26, 2018.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"२००९ रोजी करण्यात आली.","translated_text":"It was done in 2009.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"याची रचना करण्यासाठी स्पर्धेतून पात्र ठरलेल्या जेन्सलर, फ्रेडरिक श्वार्त्झ आणि क्रियेटिव्ह ग्रुप या कंपन्यांची निवड करण्यात आली आहे.","translated_text":"The competitors, Jensler, Fredrik Schwartz and Creative Group have been selected to design it.","trailing_whitespace":" ","citations":[{"content":"
[[http://pib.nic.in/release/release.asp?relid=48096 Foundation Stone for New Integrated Terminal Laid at Vadodara - PIB Press Release]]","char_index":132,"name":null,"url":"http://pib.nic.in/release/release.asp?relid=48096","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:20.225335-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"
[{{संकेतस्थळ स्रोत |url=http://www.schwartzarch.com/projects/vadodara_airport.html |title=Vadodara Airport new terminal design - Frederic Schwartz Architects |access-date=2010-06-14 |archive-date=2016-04-21 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160421041259/http://www.schwartzarch.com/projects/vadodara_airport.html |url-status=dead }}]","char_index":132,"name":null,"url":"http://www.schwartzarch.com/projects/vadodara_airport.html","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html; charset=iso-8859-1","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":226,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:20.248019-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":"Text is too short (20 words)","source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"
[{{संकेतस्थळ स्रोत |url=http://www.schwartzarch.com/projects/vadodara_airport.html |title=Vadodara Airport new terminal design - Frederic Schwartz Architects |access-date=2010-06-14 |archive-date=2016-04-21 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160421041259/http://www.schwartzarch.com/projects/vadodara_airport.html |url-status=dead }}]","char_index":132,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20160421041259/http://www.schwartzarch.com/projects/vadodara_airport.html","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:20.388672-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}],"citations_needed":[]},{"text":"२०१० च्या अखेरपर्यंत तयार होणाऱ्या या टर्मिनलची क्षमता ताशी ७०० (५०० अंतर्देशीय तर २०० आंतरराष्ट्रीय) प्रवासी हाताळण्याची असेल.","translated_text":"The terminal, scheduled to be completed by the end of 2010, will have a capacity of 700 (500 domestic and 200 international) passengers per hour.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"याचा व्याप १८,१२० चौ.मी.","translated_text":"It covers an area of 18,120 square meters.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"व्याप असून तेथे १८ चेक-इन अधिकाऱ्यांची व्यवस्था असेल.","translated_text":"There will be 18 check-in officers.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"सध्या या विमानतळावरून मालसामानाची वाहतूक होत नाही.","translated_text":"Currently, there is no freight transportation from this airport.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"हे सुद्धा पहा","translated_text":"See also","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"भारतातील विमानतळ","translated_text":"Airports in India","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"संदर्भ","translated_text":"Reference","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"बाह्य दुवे","translated_text":"External links","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"Civil Airport Harni (official Airports Authority of India web site)","translated_text":"Civil Airport Harni (official airport authority of India web site)","trailing_whitespace":"","citations":[{"content":"{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110531151435/http://aai.aero/allAirports/vadodara_generalinfo.jsp |date=2011-05-31 }}","char_index":20,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20110531151435/http://aai.aero/allAirports/vadodara_generalinfo.jsp","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:20.458849-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:वडोदरा वर्ग:गुजरातमधील विमानतळ","translated_text":"Category:Vadodara Category:Airports in Gujarat","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[{"text":"आंतरराष्ट्रीय उड्डाणांसाठी नवीन टर्मिनलची पायाभरणी फेब्रुवारी २६, इ.स. २००९ रोजी करण्यात आली. याची रचना करण्यासाठी स्पर्धेतून पात्र ठरलेल्या जेन्सलर, फ्रेडरिक श्वार्त्झ आणि क्रियेटिव्ह ग्रुप या कंपन्यांची निवड करण्यात आली आहे.","translated_text":"The foundation stone of the new terminal for international flights will be laid on February 26, 2018. It was done in 2009. The competitors, Jensler, Fredrik Schwartz and Creative Group have been selected to design it.","citations":[{"content":"
[[http://pib.nic.in/release/release.asp?relid=48096 Foundation Stone for New Integrated Terminal Laid at Vadodara - PIB Press Release]]","char_index":226,"name":null,"url":"http://pib.nic.in/release/release.asp?relid=48096","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:20.225335-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"
[{{संकेतस्थळ स्रोत |url=http://www.schwartzarch.com/projects/vadodara_airport.html |title=Vadodara Airport new terminal design - Frederic Schwartz Architects |access-date=2010-06-14 |archive-date=2016-04-21 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160421041259/http://www.schwartzarch.com/projects/vadodara_airport.html |url-status=dead }}]","char_index":226,"name":null,"url":"http://www.schwartzarch.com/projects/vadodara_airport.html","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html; charset=iso-8859-1","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":226,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:20.248019-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":"Text is too short (20 words)","source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"
[{{संकेतस्थळ स्रोत |url=http://www.schwartzarch.com/projects/vadodara_airport.html |title=Vadodara Airport new terminal design - Frederic Schwartz Architects |access-date=2010-06-14 |archive-date=2016-04-21 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160421041259/http://www.schwartzarch.com/projects/vadodara_airport.html |url-status=dead }}]","char_index":226,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20160421041259/http://www.schwartzarch.com/projects/vadodara_airport.html","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:20.388672-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}]},{"text":"Civil Airport Harni (official Airports Authority of India web site)","translated_text":"Civil Airport Harni (official airport authority of India web site)","citations":[{"content":"{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110531151435/http://aai.aero/allAirports/vadodara_generalinfo.jsp |date=2011-05-31 }}","char_index":20,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20110531151435/http://aai.aero/allAirports/vadodara_generalinfo.jsp","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:20.458849-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}]}]}
+{"title":"हरणी विमानतळ","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[वडोदरा विमानतळ]]","hash":"048517f8d0e68a6db1f3d4569fa5a6864950d7f880901353bd6a6c3ca44bc6d0","last_revision":"2011-01-25T13:22:40Z","first_revision":"2009-05-07T17:44:34Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:29:57.159019","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन वडोदरा विमानतळ\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन वडोदरा विमानतळ","translated_text":"Redirection of Vadodara Airport","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"वडोदरा वायुसेना तळ","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[वडोदरा विमानतळ]]","hash":"048517f8d0e68a6db1f3d4569fa5a6864950d7f880901353bd6a6c3ca44bc6d0","last_revision":"2011-01-25T01:53:18Z","first_revision":"2009-05-07T17:44:48Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:29:57.215025","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन वडोदरा विमानतळ\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन वडोदरा विमानतळ","translated_text":"Redirection of Vadodara Airport","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"कीथ रुपर्ट मरडॉक","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[रुपर्ट मरडॉक]]","hash":"dc371a22e74a30ea27bb014f3adb15c94e97c96d019428686b4be004f6f0d424","last_revision":"2011-01-24T18:49:58Z","first_revision":"2009-05-07T19:24:05Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:29:57.270086","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन रुपर्ट मरडॉक\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन रुपर्ट मरडॉक","translated_text":"Re-directed by Rupert Murdock","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"ऑपरेशन ब्लू स्टार","wikicode":"{{विस्तार}}'''ऑपरेशन ब्लू स्टार''' ( ਬਿਲਯੂ ਸਟਾਰ ) हे ३ ते ६ जून १९८४ दरम्यान शीख दहशतवादी व भारतीय लष्करादरम्यान अमृतसरमधील सुवर्णमंदिरात घडलेल्या चकमकीचे नाव आहे.
[[http://www.rediff.com/news/2004/jun/03spec.htm Operation BlueStar, 20 Years On]] अमृतसरमधील सुवर्णमंदिरात शीख अतिरेक्यांनी मोठ्या प्रमाणावर शस्त्रास्त्रे जमवली होती व हे मंदिर दहशतवाद्यांचे प्रमुख तळ बनले होते. जर्नेल सिंह भिंद्रनवाले यांच्या नेतृत्वाखाली दहशतवाद्यांनी यातुन कारवाया चालवल्या होत्या. जर्नेल सिंह भिंद्रनवाले यांना या चकमकीत ठार करून त्यांच्या कारवायांचा बिमोड करण्यात आला.
[{{संकेतस्थळ स्रोत |url=http://www.bharat-rakshak.com/LAND-FORCES/Army/History/1970s/Bluestar.html |title=Operation Bluestar, [[5 June]] [[1984]]]{{मृत दुवा}} [http://wayback.archive.org/web/20080316164707/ विदागारातील आवृत्ती |access-date=2009-05-07 |archive-date=2008-08-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080823050400/http://www.bharat-rakshak.com/LAND-FORCES/Army/History/1970s/Bluestar.html |url-status=dead }}] तत्कालिन पंजाबमधील राजकीय घडामोडी, त्यातुन फुटीरतावाद्यांना वाढत जाणारा पाठिंबा, खलिस्तानची मागणी व या सर्वांना मिळणारा शीख धार्मिक पाठिंबा यासर्वांचे पर्या‍वसान पंजाबमधील सामाजिक, राजकीय आणि धार्मिक हिंसाचारात झाले व परिस्थिती बिघडण्यात कारणीभूत ठरले. अखेरीस ऑपरेशन ब्लू स्टारचा निर्णय तत्कालिन पंतप्रधान इंदिरा गांधी यांनी घेतला व भारतीय सैन्यास कारवाईचे आदेश दिले. जर्नेल सिंह भिंद्रनवाले सह बरेच दहशतवादी यात मारले गेले, इतरांनी शरणागती पत्करली. पण सुवर्णमंदिरात त्यावेळी बरेच नागरिकही उपस्थित होते. त्यांचाही यात मृत्यु झाला. याचमुळे शिखांचे सर्वोच्य धार्मिक स्थळ सुवर्णमंदिरातील ही कारवाई वादग्रस्त ठरली. हिंसाचाराची मालिका येथेच न संपता याचीच परिणिती पुढे तत्कालिन पंतप्रधान इंदिरा गांधींची त्यांच्याच शीख सुरक्षारक्षकांकडुन झालेली हत्या व त्यानंतर उसळलेल्या शीख विरोधी दंग्यांत झाले.\n\n==पंजाबातील घडामोडी==\n१९६६ मध्ये शीख बहुल असणारा पंजाब राज्य रचना झाली. पण त्यानंतरही पंजाबच्या राजकारणात पकड कायम ठेवण्यासाठी [[अकाली]] दलाकडुन आक्रमक राजकारण चालु राहिले. चंडिगड पंजाब मधील सामिल करावे. पंजाबमधुन जाणाऱ्या नद्यांवरील पाणी हरियाणा व राजस्थानला देणे यावरूनही विवाद होता. हळुह़ळु याचे रूपांतरण फुटीरतावादी चळवळीत झाले. पंजाबच्या राजकारणात फुट पाडण्यासा��ी काँग्रेस ने जर्नेल सिंह भिंद्रनवाले यांना छुपा पाठिंबा दिला. याची कबुली काँग्रेसने २०११ साली आपल्या पक्षाचा जो अधि़कृत इतिहास प्रकाशित केला त्यात दिली. पण त्याची जबाबदारी ही दिवंगत नेते व इंदिरा गांधींचे जेष्ठ पुत्र संजय गांधी यांच्यावर टाकली.\n\n१९७३ मध्ये आनंदपुर साहिब मध्ये एक ठराव पास करण्यात आला. याठरावानुसार केंद्र सरकारने केवळ विदेश, संरक्षण व मुद्रा अशी पाच खाती सांभाळावीत आणि इतर अधिकार पंजाबला देत स्वायत्तता द्यावी अशी मागणी करण्यात आली.मार्च १९८१ मध्ये स्वायत्त खलिस्तानचा झेंडा आनंदपुर साहिब वर फडकवण्यात आला. दरम्यान जर्नेल सिंह भिंद्रनवाले यांनी जहाल भाषणे देण्यास सुरुवात केली.दमदमी टकसालच्या प्रमुखपदी त्यांची निवड करण्यात आली. जहालमतवादी लोकांचा त्यांना पाठिंबा मिळु लागला व आपल्या मागण्यांसाठी सशस्त्र मार्ग त्यांनी निवडला. दमदमी टकसाल आणि निरंकारी पंथाचे शीख यांत एप्रिल १९७७ मध्ये संघर्ष झाला यात १३ शीख मारले गेले. पुढे २४ एप्रिल १९८०ला निरंकारी पंथाचे प्रमुख गुरबचन सिंह यांची हत्या करण्यात आली. मग ९ सप्टेंबर १९८१ला हिंद समाचार समूहाचे प्रमुख जगत नारायण यांची हत्या झाली व याआरोपावरून जर्नेल सिंह यांना अटक करण्यात आली. [[अकाली]] दलाने जर्नेल सिंहच्या सुटके साठी केंद्र सरकार बरोबर चर्चा केली. पण २९ सप्टेंबर १९८१ला गजिंदर सिंह आणि सतनाम सिंह यांनी त्यांच्या दल खालसाच्या इतर ३ सदस्यांसोबत ( जसबीर सिंह, तेजंदरपाल सिह, करम सिंह) मिळुन श्रीनगरहुन दिल्लीला येणारे इंडियन एयरलाइंसच्या विमानाचे अपहरण करून लाहोरला (पाकिस्तान)नेले व जर्नेल सिंह यांच्या सुटकेची मागणी केली. अखेर पुढच्याच महिन्यात ऑक्टोंबर १९८१ मध्ये जर्नेल सिंह यांना सोडण्यात आले. एप्रिल १९८२ मध्ये [[अकाली]] दलाने यमुना-सतलज योजनेला जोरदार विरोध केला.\n\nयानंतर पंजाबातील परिस्थिती आणखी बिघडली. \n*१९८२ च्या ऑगस्ट मध्ये [[अकाली]] दल ने धर्म युद्ध मोर्चाची घोषणा केली. याच महिन्यात दिल्ली हुन श्रीनगर जाणारे इंडियन एअरलाइंसचे विमान अपहरण करून पुन्हा लाहोरला नेण्यात आले. पण पाकिस्तान कडुन विमान उतरवण्यास परवानगी नाकारली. तेव्हा ते पुन्हा अमृतसरला ( पंजाब )परतले व अपहरणकर्त्याला अटक करण्यात आली. यानंतर मुसीबत सिंहने इंडियन एअरलाइंसचे जोधपुरम���र्गे मुंबई हुन दिल्ली येणारे विमानाचे अपहरण केले. याखेपेलाही पाकिस्तानने लाहोरला विमान उतरवण्यास परवानगी नाकारली. अखेर अमृतसर विमानतळावर कमांडो कार्रवाई करण्यात आली. यात अपहरणकर्ता मुसीबत सिंह ठार झाला.\n*२३ एप्रिल १९८३ला मध्ये पंजाब पोलिसचे डीआईजी अवतार सिंह अटवाल यांची सुवर्ण मंदिरच्या परिसरात दर्शानासाठी गेले असतांना सुवर्ण मंदिरच्या समोरच गोळी मारून हत्या झाली. यावेळी तेथे साधारण १०० पोलीस कर्मचारी उपस्थित होते. तरीही अटवाल यांचे शव तेथेच २ तास पडुन होते.\n*जुन ते ऑगस्ट दरम्यान अकाली दलातर्फे मोठ्या प्रमा़णात रेल रोको व बंद करण्यात आले. \n*५ ऑक्टोंबरला रात्री एका बस मधुन उतरवुन ६ हिंदु प्रवाशांना गोळी घालुन मारण्यात आले. अखेर ऑक्टोंबर १९८३ साली कायदा व सुव्यवस्थेच्या कारणावरून पंजाबमधील कांग्रेसशासित राज्यसरकारच्या बरखास्तीची केंद्र सरकारने घोषणा करून राज्यात राष्ट्रपती शासन लागू केले. \n*डिसेंबर १९८३ मध्ये जर्नेल सिंह यांनी सुवर्ण मंदिरातील अकाल तख्त साहिब मध्ये आश्रय घेतला.\n*फेब्रुवारी १९८४ला प्रीतलारी मासिकाचे संपादक आणि वरिष्ठ पत्रकार सुमित सिंह शाम्मी यांची हत्या करण्यात आली. \n*एप्रिल १९८४ला अमृतसरमध्ये भारतीय जनता पक्षाचे प्रमुख हरबंस लाल खन्ना यांची व त्यांच्या अंगरक्षकांची हत्या केली गेली.\n*मे १९८४ला हिंद समाचार समूहाचे भुतपूर्व संपादक जगत नारायण यांचे पुत्र व विद्यमान प्रमुख रमेशचंद्र यांची जालंधर मध्ये हत्या.\n*याच दरम्यान अकाली दल व केंद्र सरकार यांत चाललेल्या वाटाघाटी विफल झाल्याचे अकाली दलाने घोषित केले.\n*अखेर जून महिन्यात केंद्र सरकारने ऑपरेशन ब्ल्युस्टारचा निर्णय घेतला.\n\n==ऑपरेशन ब्लू स्टारची कारवाई==\n[[File:Akal takhat amritsar.jpg|thumb|right|अकाल तख्त यातच जर्नेल सिंह व शाबेग सिंह सह प्रमुख दहशवादी तळ ठोकुन होते.]]\nऑपरेशन ब्लू स्टारचे नेतृत्व तत्कालिन मेजर जनरल कुलदीप सिंह बरार यांनी केले. सुवर्ण मंदिर व आजुबाजुच्या इमारती दहशतवाद्यांचे गढ बनल्या होत्या. जर्नेल सिंह स्वतः सुवर्ण मंदिरात अकाल तख्त या अतिशय महत्त्वाच्या भागात होते. त्यांचे सशस्त्र समर्थक व दहशतवादी दलांचे नेतृत्व शाबेग सिंह यांच्याकडे होते. (शाबेग सिंह हे पुर्वी भारतीय सैन्यात मेजर जनरल पदावर होते, १९७१ च्या युद्धात त्यांनी बांगलादेश मुक्तीबाहिनीच्या सभासदांना प्रशिक्षित केले होते. त्यांनी भारतीय सैन्यात अतिविशिष्ठ सेवा पदक व परमविशिष्ठ सेवा पदक मिळाले होते.)\n\nआपल्या ऑपरेशन ब्लू स्टार: अ ट्रु स्टोरी या पुस्तकात मेजर जनरल बरार म्हणतात. ३० मे रोजी मेरठ मधुन त्यांना तातडीने चंदिगढ येथे पोहचण्याचा संदेश मिळाला. तेथेच त्यांना संभाव्य कारवाईचे आदेश व नेतृत्व देण्यात आले. पुढे सांगण्यात आले, परिस्थिती फार बिघडली असुन येत्या २/४ दिवसात खलिस्तानची घोषणा होऊ शकते. यानंतर पंजाब पोलीस दल खलिस्तानच्या स्वाधीन होईल. यानंतर दिल्ली व हरियाणातील शीख पंजाब कडे कूच करून, हिंदुं पंजाबातुन बाहेर येतील. १९४७ प्रमाणे दंगली उसळन्याची शक्यता आहे. याचवेळी पाकिस्तानही सीमा पार करून समर्थन देऊ शकतो व बांगलादेश निर्मिती सारखा प्रकार भारतातही घडवला जाऊ शकेल.\n\n३ जून पासुनच भारतीय सेनेने सुवर्ण मंदिराच्या परिसरात मोर्चे बांधणी सुरू केली होती. आजुबाजुच्या काही इमारतींचा ताबा घेऊन त्यावर मशिनगन्स बसवल्या गेल्या. त्याचबरोबर ३ जून पासुन सुवर्ण मंदिरा सभोवतालच्या परिसरात संचारबंदी लागु करण्यात आली. ३ जून पासुन ५ जून पर्यंत अधुन मधुन काही फैरी दोन्ही बाजुंकडुन झाडण्यात आल्या. सुवर्ण मंदिरा जवळील इतर इमारतीतील दहशतवाद्यांनी फारसा प्रतिकार न करता समर्पण केले. मुख्य कारवाईस सुरुवात सुवर्ण मंदिरात ५ जुनला रात्री १० वाजेच्या सुमारास झाली.\n\nकारवाईची सुरुवात रात्री ७ वाजेच्या सुमारास करण्याची योजना होती. त्यामुळे ५ वाजता भारतीय सेनेने लाउडस्पीकर वरून सुचना देऊन ज्यांना बाहेर पडायचे असेल त्यांना बाहेर येण्यास सुचवले. पण कोणीही बाहेर आले नाही. पुन्हा रात्री ७ वाजता तशाच सुचना देण्यात आल्या पण प्रतिसाद मिळाला नाही अखेर रात्री ९ वाजता पुन्हा सुचना दिल्यानंतर ८ ते १० वृद्ध माणसे बाहेर आली. जनरल बरार यांच्या म्हणण्यानुसार या माणसांनी सांगितले की आत मधुन इतर जणांनाही बाहेर यायचे आहे पण त्यांना येऊ दिले जात नाही. अखेर सैन्याने कारवाई सुरू करण्याचा निर्णय घेतला.\n\nसैन्याची सुरुवातीची योजना होती की दहशतवाद्यांचे बाहेरील कडे नष्ट झाल्यावर जर्नेल सिंह सकट इतर दहशतवाद्यांना समर्पण करायला लावायचे. पण प्रत्यक्ष सुवर्ण मंदिरात दडलेल्या दहशतवाद्यांच्या तयारीची व शस्त्र सामग्रीची सैन्याला कल्पना नव्हती. १० च्या सुमारास पॅराशुट रेजिमेंटच्या जवानांना मुख्य दरवाजातुन प्रवेश करून मध्यभागी असणारया तळ्याच्या कडेने अकाल तख्त कडे पोहोचण्यास सांगितले. पण जवानांनी मुख्य दरवाजातुन आत प्रवेश करताच पायऱ्यांच्या दोन्ही बाजुंनी मशिन गन्स मधुन मारा करण्यात आला. यात बरेचसे जवान मारले गेले, काही जवान त्यावर मात करून आत प्रवेश करण्यात यशस्वी झाले पण त्यांवर आतल्या इमारतींतुन गोळेबार झाला अखेर त्यांनी बाहेर पडुन पहिला हल्ला नाकाम झाल्याचे जनरल बरार यांना कळवले.\n\nयानंतर १० व्या बटालियनचे जवान त्यांच्या मदतीला देऊन पुन्हा हल्ला करण्यात आला. यावेळी जवानांनी पायऱ्यांजवळीन मशिन गन्स निकामी करण्यात यश मिळवले. यानंतर जवानांनी \"परिक्रमा\" भागात प्रवेश केला. पण आतील बाजुत दहशतवाद्यांनी जोरदार गोळीबार व ग्रेनेडचा हल्ला केला यामुळे जवानांना अकाल तख्त पर्यंत पोहोचता आले नाही. दहशतवाद्यांनी दरवाजे आणि खिडक्यांवर वाळुने भरलेली पोती लावली होती. यामुळे त्यांच्या वर सरळ गोळीबार करता येत नव्हता त्यातच अश्रुधुराप्रमाणे काम करणारे सन ग्रेनेड भारतीय सैनिकांनी फेकल्यावर ते उलटुन परत येत होते. सैनिकांनी यानंतर सुवर्ण मंदिराच्या दिशेने फार मारा होत असुन प्रत्युतरासाठी सुवर्ण मंदिराच्या दिशेने गोळीबार करण्याची परवानगी मागितली. पण सुवर्ण मंदिराच्या वास्तुला कसलेही नुकसान न करण्याचे निर्देश असल्याने जनरल बरार यांनी गोळीबाराची परवानगी दिली नाही. तेव्हा सैन्याच्या प्राणहानीच्या बातम्या सतत येत राहिल्या. सैनिक अकाल तख्तच्या जवळही जाऊ शकत नाहीत आणि प्राणहानीचा आकडाही वाढत होता तेव्हा एका चिलखती गाडी तुन जवानांना अकाल तख्तजवळ जाण्यासाठी पाठवन्यात आले. पण दहशतवाद्यांनी रॉकेट लॉंचरने ती चिलखती गाडी उडवली. यानंतर जनरल बरार यांनी वरिष्ठांकडे रणगाड्यांचा वापर करण्याची परवानगी मागितली व ती मिळाली. प्रथम रणगाड्यांच्या हॅलोजन दिव्यांच्या प्रकाशाने दहशतवाद्यांवर प्रखर प्रकाशझोत मारून हल्ला करायचा प्रयत्न झाला पण तोही यशस्वी झाला नाही. अखेर रणगाड्यांतुन अकाल तख्त वर मारा करन्यात आला जो यशस्वी ठरला. यानंतर रात्री १ वाजेच्या (६ जुनच्या सकाळी) सुमारास काही जण पांढरे निशाण फडकवुन बाहेर आले तेव्हा सैन्याला कारवाई यशस्वी झाल्याचा अंदाज आला. नंतर अकाल तख्तमध्ये घुसुन जर्नेल सिंह व शाबेग सिंह यांची प्रेते मिळाली व त्यांची ओळख पटवण्यात आली. आजुबाजुच्या परिसरातील सर्व दहशतवाद्यांना ताब्यात घेण्याची कारवाई आणखी काही तास सुरू राहिली.\n\n==जिवितहानी==\nभारत सरकारने दिलेल्या अधिकृत आकडेवारी नुसार यात भारतीय सेनेचे ८३ जण मारले गेले. यात ४ अधिकारी , ४ कनिष्ठ अधिकारी व ७५ जवान होते. सुमारे २०० जण जखमी झाले. तर ४९२ दहशतवादी या कारवाईत मारले गेले. अनधिकृत आकडे यापेक्षा जास्त आहे\n\n==कारवाईचे परिणाम==\nखलिस्तानची चळवळ लगेचच खंडित झाली नाही. सुवर्ण मंदिराच्या कारवाईने शीख समाजात तीव्र रोष निर्माण झाला. भारतीय सैन्यातही काही शीख सैनिकांनी बंड केले, त्याचवर्षी पंतप्रधान इंदिरा गांधींची त्यांच्याच शीख सुरक्षारक्षकांकडुन हत्या करण्यात आली व त्यानंतर राजधानी दिल्लीत शीख विरोधी दंगे उसळले.\n\n६ जून नंतर भारतीय सैन्यातील काही शीख सैनिकांनी कारवाईच्या निषेधार्थ बंड केले व अमृतसर कडे कूच केले. राजस्थान मधील गंगानगर, बिहार मधील रामगढ, मुंबई जवळील ठाणे, तसेच अलवर, जम्मू आणि पुणे येथे शीख सैनिकांचे बंड झाले होते. रामगढ मधील सैनिकांनी ब्रिगेडियर पुरींची हत्याही केली. पण लवकरच भारतीय सैन्यातर्फे हे बंड मोडण्यात आले. बंडात सामील असणाऱ्या सैनिकांवर जेल मध्ये शिक्षा भोगण्याची कारवाई सुद्धा झाली पण '''''जेल मधुन सुटल्यावर या सैनिकांना पुन्हा भारतीय सैन्यात सामावुन घेण्यात आले.'''''\n\nबीबीसी वृतवाहिनीला रामगढ येथील विद्रोहात सहभाग घेतलेले सैनिक बलजीत सिंह यांनी दिलेल्या मुलाखतीत म्हटले.\n\n\"मी शीख रेजिमेंटल सेंटर रांची मध्ये होतो. १० जूनला जवानांनी गुरूद्वाऱ्यात अमृतसरला जाण्याची शपथ घेतली. दुपारीच काही तुकड्यांत १६०० जवान निघाले. यावेळी ब्रिगेडियर एस. सी. पुरी यांनी आम्हाला थांबवण्याचा प्रयत्न केला पण त्यांच्या वर गोळ्या चालवल्या गेल्या त्यात ते मारले गेले. माझे वडील हे येथे कॅप्टन होते पण त्यांचे आम्ही ऐकले नाही. आमच्या कडे एमएमजी, एलएमजी, ग्रेनेडस होते. पण पुढील दिवशीच जोनपुर, लखनऊ व कानपूर मध्ये आम्हाला अडवण्यात आले. यानंतर जेलची शिक्षा झाली आणि जेल मधुन सुटल्यानंतर पुन्हा सैन्यात प्रवेश मिळाला व मी पुढील १७ वर्षे नोकरी केली.\"\n\n==संदर्भ आणि नोंदी==\n
\nhttp://khabar.ibnlive.in.com/news/13930/1 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111031011053/http://khabar.ibnlive.in.com/news/13930/1 |date=2011-10-31 }}\n\nhttp://www.bbc.co.uk/hindi/news/cluster/2009/06/090605_bluestar25_sikhs_as.shtml\nhttp://www.bbc.co.uk/hindi/specials/920_bluestar1_rebels/\n\n[[वर्ग:पंजाब]]\n[[वर्ग:शीख धर्म]]\n[[वर्ग:दहशतवाद]]","hash":"8f7b4e0e4aa30acf979ce412110823dafc1e9b5d3671f8786d803107516db31c","last_revision":"2024-03-01T17:23:52Z","first_revision":"2009-05-07T19:32:51Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:29:57.325258","cross_lingual_links":{"ar":"عملية بلو ستار","az":"Mavi ulduz əməliyyatı","bn":"অপারেশন ব্লু স্টার","de":"Operation Blue Star","en":"Operation Blue Star","es":"Operación Estrella Azul","fi":"Operaatio Sininen tähti","fr":"Opération Blue Star","hi":"ऑपरेशन ब्लू स्टार","id":"Operasi Bintang Biru","it":"Operazione Blue Star","ja":"ブルースター作戦","ko":"블루스타 작전","ml":"ഓപ്പറേഷൻ ബ്ലൂസ്റ്റാർ","ms":"Operasi Blue Star","my":"ဘလူးစတား စစ်ဆင်ရေး","nl":"Operatie Blue Star","pa":"ਸਾਕਾ ਨੀਲਾ ਤਾਰਾ","pl":"Operacja Niebieska Gwiazda","pnb":"نیلا تارا قتل عام","ru":"Операция «Голубая звезда»","sd":"آپريشن بِلو اسٽار","skr":"آپریشن بلیو اسٹار","sv":"Massakern i Gyllene templet","ta":"புளூஸ்டார் நடவடிக்கை","te":"ఆపరేషన్ బ్లూస్టార్","th":"ปฏิบัติการดาวน้ำเงิน","uk":"Операція «Блакитна зірка»","ur":"آپریشن بلیو اسٹار","wuu":"蓝星行动（印度）","zh":"藍星行動"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.009637","text":"ऑपरेशन ब्लू स्टार ( ਬਿਲਯੂ ਸਟਾਰ ) हे ३ ते ६ जून १९८४ दरम्यान शीख दहशतवादी व भारतीय लष्करादरम्यान अमृतसरमधील सुवर्णमंदिरात घडलेल्या चकमकीचे नाव आहे. अमृतसरमधील सुवर्णमंदिरात शीख अतिरेक्यांनी मोठ्या प्रमाणावर शस्त्रास्त्रे जमवली होती व हे मंदिर दहशतवाद्यांचे प्रमुख तळ बनले होते. जर्नेल सिंह भिंद्रनवाले यांच्या नेतृत्वाखाली दहशतवाद्यांनी यातुन कारवाया चालवल्या होत्या. जर्नेल सिंह भिंद्रनवाले यांना या चकमकीत ठार करून त्यांच्या कारवायांचा बिमोड करण्यात आला. तत्कालिन पंजाबमधील राजकीय घडामोडी, त्यातुन फुटीरतावाद्यांना वाढत जाणारा पाठिंबा, खलिस्तानची मागणी व या सर्वांना मिळणारा शीख धार्मिक पाठिंबा यासर्वांचे पर्या‍वसान पंजाबमधील सामाजिक, राजकीय आणि धार्मिक हिंसाचारात झाले व परिस्थिती बिघडण्यात कारणीभूत ठरले. अखेरीस ऑपरेशन ब्लू स्टारचा निर्णय तत्कालिन पंतप्रधान इंदिरा गांधी यांनी घेतला व भारतीय सैन्यास कारवाईचे आदेश दिले. जर्नेल सिंह भिंद्रनवाले सह बरेच दहशतवादी यात मारले गेले, इतरांनी शरणागती पत्करली. पण सुवर्णमंदिरात त्यावेळी बरेच नागरिकही उपस्थित होते. त्यांचाही यात मृत्यु झाला. याचमुळे शिखांचे सर्वोच्य धार्मिक स्थळ सुवर्णमंदिरातील ही कारवाई वादग्रस्त ठरली. हिंसाचाराची मालिका येथेच न संपता याचीच परिणिती पुढे तत्कालिन पंतप्रधान इंदिरा गांधींची त्यांच्याच श��ख सुरक्षारक्षकांकडुन झालेली हत्या व त्यानंतर उसळलेल्या शीख विरोधी दंग्यांत झाले.\n\n१९६६ मध्ये शीख बहुल असणारा पंजाब राज्य रचना झाली. पण त्यानंतरही पंजाबच्या राजकारणात पकड कायम ठेवण्यासाठी अकाली दलाकडुन आक्रमक राजकारण चालु राहिले. चंडिगड पंजाब मधील सामिल करावे. पंजाबमधुन जाणाऱ्या नद्यांवरील पाणी हरियाणा व राजस्थानला देणे यावरूनही विवाद होता. हळुह़ळु याचे रूपांतरण फुटीरतावादी चळवळीत झाले. पंजाबच्या राजकारणात फुट पाडण्यासाठी काँग्रेस ने जर्नेल सिंह भिंद्रनवाले यांना छुपा पाठिंबा दिला. याची कबुली काँग्रेसने २०११ साली आपल्या पक्षाचा जो अधि़कृत इतिहास प्रकाशित केला त्यात दिली. पण त्याची जबाबदारी ही दिवंगत नेते व इंदिरा गांधींचे जेष्ठ पुत्र संजय गांधी यांच्यावर टाकली.\n\n१९७३ मध्ये आनंदपुर साहिब मध्ये एक ठराव पास करण्यात आला. याठरावानुसार केंद्र सरकारने केवळ विदेश, संरक्षण व मुद्रा अशी पाच खाती सांभाळावीत आणि इतर अधिकार पंजाबला देत स्वायत्तता द्यावी अशी मागणी करण्यात आली.मार्च १९८१ मध्ये स्वायत्त खलिस्तानचा झेंडा आनंदपुर साहिब वर फडकवण्यात आला. दरम्यान जर्नेल सिंह भिंद्रनवाले यांनी जहाल भाषणे देण्यास सुरुवात केली.दमदमी टकसालच्या प्रमुखपदी त्यांची निवड करण्यात आली. जहालमतवादी लोकांचा त्यांना पाठिंबा मिळु लागला व आपल्या मागण्यांसाठी सशस्त्र मार्ग त्यांनी निवडला. दमदमी टकसाल आणि निरंकारी पंथाचे शीख यांत एप्रिल १९७७ मध्ये संघर्ष झाला यात १३ शीख मारले गेले. पुढे २४ एप्रिल १९८०ला निरंकारी पंथाचे प्रमुख गुरबचन सिंह यांची हत्या करण्यात आली. मग ९ सप्टेंबर १९८१ला हिंद समाचार समूहाचे प्रमुख जगत नारायण यांची हत्या झाली व याआरोपावरून जर्नेल सिंह यांना अटक करण्यात आली. अकाली दलाने जर्नेल सिंहच्या सुटके साठी केंद्र सरकार बरोबर चर्चा केली. पण २९ सप्टेंबर १९८१ला गजिंदर सिंह आणि सतनाम सिंह यांनी त्यांच्या दल खालसाच्या इतर ३ सदस्यांसोबत ( जसबीर सिंह, तेजंदरपाल सिह, करम सिंह) मिळुन श्रीनगरहुन दिल्लीला येणारे इंडियन एयरलाइंसच्या विमानाचे अपहरण करून लाहोरला (पाकिस्तान)नेले व जर्नेल सिंह यांच्या सुटकेची मागणी केली. अखेर पुढच्याच महिन्यात ऑक्टोंबर १९८१ मध्ये जर्नेल सिंह यांना सोडण्यात आले. एप्रिल १९८२ मध्ये अकाली दला���े यमुना-सतलज योजनेला जोरदार विरोध केला.\n\nयानंतर पंजाबातील परिस्थिती आणखी बिघडली. १९८२ च्या ऑगस्ट मध्ये अकाली दल ने धर्म युद्ध मोर्चाची घोषणा केली. याच महिन्यात दिल्ली हुन श्रीनगर जाणारे इंडियन एअरलाइंसचे विमान अपहरण करून पुन्हा लाहोरला नेण्यात आले. पण पाकिस्तान कडुन विमान उतरवण्यास परवानगी नाकारली. तेव्हा ते पुन्हा अमृतसरला ( पंजाब )परतले व अपहरणकर्त्याला अटक करण्यात आली. यानंतर मुसीबत सिंहने इंडियन एअरलाइंसचे जोधपुरमार्गे मुंबई हुन दिल्ली येणारे विमानाचे अपहरण केले. याखेपेलाही पाकिस्तानने लाहोरला विमान उतरवण्यास परवानगी नाकारली. अखेर अमृतसर विमानतळावर कमांडो कार्रवाई करण्यात आली. यात अपहरणकर्ता मुसीबत सिंह ठार झाला. २३ एप्रिल १९८३ला मध्ये पंजाब पोलिसचे डीआईजी अवतार सिंह अटवाल यांची सुवर्ण मंदिरच्या परिसरात दर्शानासाठी गेले असतांना सुवर्ण मंदिरच्या समोरच गोळी मारून हत्या झाली. यावेळी तेथे साधारण १०० पोलीस कर्मचारी उपस्थित होते. तरीही अटवाल यांचे शव तेथेच २ तास पडुन होते. जुन ते ऑगस्ट दरम्यान अकाली दलातर्फे मोठ्या प्रमा़णात रेल रोको व बंद करण्यात आले. ५ ऑक्टोंबरला रात्री एका बस मधुन उतरवुन ६ हिंदु प्रवाशांना गोळी घालुन मारण्यात आले. अखेर ऑक्टोंबर १९८३ साली कायदा व सुव्यवस्थेच्या कारणावरून पंजाबमधील कांग्रेसशासित राज्यसरकारच्या बरखास्तीची केंद्र सरकारने घोषणा करून राज्यात राष्ट्रपती शासन लागू केले. डिसेंबर १९८३ मध्ये जर्नेल सिंह यांनी सुवर्ण मंदिरातील अकाल तख्त साहिब मध्ये आश्रय घेतला. फेब्रुवारी १९८४ला प्रीतलारी मासिकाचे संपादक आणि वरिष्ठ पत्रकार सुमित सिंह शाम्मी यांची हत्या करण्यात आली. एप्रिल १९८४ला अमृतसरमध्ये भारतीय जनता पक्षाचे प्रमुख हरबंस लाल खन्ना यांची व त्यांच्या अंगरक्षकांची हत्या केली गेली. मे १९८४ला हिंद समाचार समूहाचे भुतपूर्व संपादक जगत नारायण यांचे पुत्र व विद्यमान प्रमुख रमेशचंद्र यांची जालंधर मध्ये हत्या. याच दरम्यान अकाली दल व केंद्र सरकार यांत चाललेल्या वाटाघाटी विफल झाल्याचे अकाली दलाने घोषित केले. अखेर जून महिन्यात केंद्र सरकारने ऑपरेशन ब्ल्युस्टारचा निर्णय घेतला.\n\nऑपरेशन ब्लू स्टारचे नेतृत्व तत्कालिन मेजर जनरल कुलदीप सिंह बरार यांनी केले. सुवर्ण मंदिर व आजुब���जुच्या इमारती दहशतवाद्यांचे गढ बनल्या होत्या. जर्नेल सिंह स्वतः सुवर्ण मंदिरात अकाल तख्त या अतिशय महत्त्वाच्या भागात होते. त्यांचे सशस्त्र समर्थक व दहशतवादी दलांचे नेतृत्व शाबेग सिंह यांच्याकडे होते. (शाबेग सिंह हे पुर्वी भारतीय सैन्यात मेजर जनरल पदावर होते, १९७१ च्या युद्धात त्यांनी बांगलादेश मुक्तीबाहिनीच्या सभासदांना प्रशिक्षित केले होते. त्यांनी भारतीय सैन्यात अतिविशिष्ठ सेवा पदक व परमविशिष्ठ सेवा पदक मिळाले होते.)\n\nआपल्या ऑपरेशन ब्लू स्टार: अ ट्रु स्टोरी या पुस्तकात मेजर जनरल बरार म्हणतात. ३० मे रोजी मेरठ मधुन त्यांना तातडीने चंदिगढ येथे पोहचण्याचा संदेश मिळाला. तेथेच त्यांना संभाव्य कारवाईचे आदेश व नेतृत्व देण्यात आले. पुढे सांगण्यात आले, परिस्थिती फार बिघडली असुन येत्या २/४ दिवसात खलिस्तानची घोषणा होऊ शकते. यानंतर पंजाब पोलीस दल खलिस्तानच्या स्वाधीन होईल. यानंतर दिल्ली व हरियाणातील शीख पंजाब कडे कूच करून, हिंदुं पंजाबातुन बाहेर येतील. १९४७ प्रमाणे दंगली उसळन्याची शक्यता आहे. याचवेळी पाकिस्तानही सीमा पार करून समर्थन देऊ शकतो व बांगलादेश निर्मिती सारखा प्रकार भारतातही घडवला जाऊ शकेल.\n\n३ जून पासुनच भारतीय सेनेने सुवर्ण मंदिराच्या परिसरात मोर्चे बांधणी सुरू केली होती. आजुबाजुच्या काही इमारतींचा ताबा घेऊन त्यावर मशिनगन्स बसवल्या गेल्या. त्याचबरोबर ३ जून पासुन सुवर्ण मंदिरा सभोवतालच्या परिसरात संचारबंदी लागु करण्यात आली. ३ जून पासुन ५ जून पर्यंत अधुन मधुन काही फैरी दोन्ही बाजुंकडुन झाडण्यात आल्या. सुवर्ण मंदिरा जवळील इतर इमारतीतील दहशतवाद्यांनी फारसा प्रतिकार न करता समर्पण केले. मुख्य कारवाईस सुरुवात सुवर्ण मंदिरात ५ जुनला रात्री १० वाजेच्या सुमारास झाली.\n\nकारवाईची सुरुवात रात्री ७ वाजेच्या सुमारास करण्याची योजना होती. त्यामुळे ५ वाजता भारतीय सेनेने लाउडस्पीकर वरून सुचना देऊन ज्यांना बाहेर पडायचे असेल त्यांना बाहेर येण्यास सुचवले. पण कोणीही बाहेर आले नाही. पुन्हा रात्री ७ वाजता तशाच सुचना देण्यात आल्या पण प्रतिसाद मिळाला नाही अखेर रात्री ९ वाजता पुन्हा सुचना दिल्यानंतर ८ ते १० वृद्ध माणसे बाहेर आली. जनरल बरार यांच्या म्हणण्यानुसार या माणसांनी सांगितले की आत मधुन इतर जणांनाही बाहेर यायचे ��हे पण त्यांना येऊ दिले जात नाही. अखेर सैन्याने कारवाई सुरू करण्याचा निर्णय घेतला.\n\nसैन्याची सुरुवातीची योजना होती की दहशतवाद्यांचे बाहेरील कडे नष्ट झाल्यावर जर्नेल सिंह सकट इतर दहशतवाद्यांना समर्पण करायला लावायचे. पण प्रत्यक्ष सुवर्ण मंदिरात दडलेल्या दहशतवाद्यांच्या तयारीची व शस्त्र सामग्रीची सैन्याला कल्पना नव्हती. १० च्या सुमारास पॅराशुट रेजिमेंटच्या जवानांना मुख्य दरवाजातुन प्रवेश करून मध्यभागी असणारया तळ्याच्या कडेने अकाल तख्त कडे पोहोचण्यास सांगितले. पण जवानांनी मुख्य दरवाजातुन आत प्रवेश करताच पायऱ्यांच्या दोन्ही बाजुंनी मशिन गन्स मधुन मारा करण्यात आला. यात बरेचसे जवान मारले गेले, काही जवान त्यावर मात करून आत प्रवेश करण्यात यशस्वी झाले पण त्यांवर आतल्या इमारतींतुन गोळेबार झाला अखेर त्यांनी बाहेर पडुन पहिला हल्ला नाकाम झाल्याचे जनरल बरार यांना कळवले.\n\nयानंतर १० व्या बटालियनचे जवान त्यांच्या मदतीला देऊन पुन्हा हल्ला करण्यात आला. यावेळी जवानांनी पायऱ्यांजवळीन मशिन गन्स निकामी करण्यात यश मिळवले. यानंतर जवानांनी \"परिक्रमा\" भागात प्रवेश केला. पण आतील बाजुत दहशतवाद्यांनी जोरदार गोळीबार व ग्रेनेडचा हल्ला केला यामुळे जवानांना अकाल तख्त पर्यंत पोहोचता आले नाही. दहशतवाद्यांनी दरवाजे आणि खिडक्यांवर वाळुने भरलेली पोती लावली होती. यामुळे त्यांच्या वर सरळ गोळीबार करता येत नव्हता त्यातच अश्रुधुराप्रमाणे काम करणारे सन ग्रेनेड भारतीय सैनिकांनी फेकल्यावर ते उलटुन परत येत होते. सैनिकांनी यानंतर सुवर्ण मंदिराच्या दिशेने फार मारा होत असुन प्रत्युतरासाठी सुवर्ण मंदिराच्या दिशेने गोळीबार करण्याची परवानगी मागितली. पण सुवर्ण मंदिराच्या वास्तुला कसलेही नुकसान न करण्याचे निर्देश असल्याने जनरल बरार यांनी गोळीबाराची परवानगी दिली नाही. तेव्हा सैन्याच्या प्राणहानीच्या बातम्या सतत येत राहिल्या. सैनिक अकाल तख्तच्या जवळही जाऊ शकत नाहीत आणि प्राणहानीचा आकडाही वाढत होता तेव्हा एका चिलखती गाडी तुन जवानांना अकाल तख्तजवळ जाण्यासाठी पाठवन्यात आले. पण दहशतवाद्यांनी रॉकेट लॉंचरने ती चिलखती गाडी उडवली. यानंतर जनरल बरार यांनी वरिष्ठांकडे रणगाड्यांचा वापर करण्याची परवानगी मागितली व ती मिळाली. प्रथम रणगाड्यांच��या हॅलोजन दिव्यांच्या प्रकाशाने दहशतवाद्यांवर प्रखर प्रकाशझोत मारून हल्ला करायचा प्रयत्न झाला पण तोही यशस्वी झाला नाही. अखेर रणगाड्यांतुन अकाल तख्त वर मारा करन्यात आला जो यशस्वी ठरला. यानंतर रात्री १ वाजेच्या (६ जुनच्या सकाळी) सुमारास काही जण पांढरे निशाण फडकवुन बाहेर आले तेव्हा सैन्याला कारवाई यशस्वी झाल्याचा अंदाज आला. नंतर अकाल तख्तमध्ये घुसुन जर्नेल सिंह व शाबेग सिंह यांची प्रेते मिळाली व त्यांची ओळख पटवण्यात आली. आजुबाजुच्या परिसरातील सर्व दहशतवाद्यांना ताब्यात घेण्याची कारवाई आणखी काही तास सुरू राहिली.\n\nभारत सरकारने दिलेल्या अधिकृत आकडेवारी नुसार यात भारतीय सेनेचे ८३ जण मारले गेले. यात ४ अधिकारी , ४ कनिष्ठ अधिकारी व ७५ जवान होते. सुमारे २०० जण जखमी झाले. तर ४९२ दहशतवादी या कारवाईत मारले गेले. अनधिकृत आकडे यापेक्षा जास्त आहे\n\nखलिस्तानची चळवळ लगेचच खंडित झाली नाही. सुवर्ण मंदिराच्या कारवाईने शीख समाजात तीव्र रोष निर्माण झाला. भारतीय सैन्यातही काही शीख सैनिकांनी बंड केले, त्याचवर्षी पंतप्रधान इंदिरा गांधींची त्यांच्याच शीख सुरक्षारक्षकांकडुन हत्या करण्यात आली व त्यानंतर राजधानी दिल्लीत शीख विरोधी दंगे उसळले.\n\n६ जून नंतर भारतीय सैन्यातील काही शीख सैनिकांनी कारवाईच्या निषेधार्थ बंड केले व अमृतसर कडे कूच केले. राजस्थान मधील गंगानगर, बिहार मधील रामगढ, मुंबई जवळील ठाणे, तसेच अलवर, जम्मू आणि पुणे येथे शीख सैनिकांचे बंड झाले होते. रामगढ मधील सैनिकांनी ब्रिगेडियर पुरींची हत्याही केली. पण लवकरच भारतीय सैन्यातर्फे हे बंड मोडण्यात आले. बंडात सामील असणाऱ्या सैनिकांवर जेल मध्ये शिक्षा भोगण्याची कारवाई सुद्धा झाली पण जेल मधुन सुटल्यावर या सैनिकांना पुन्हा भारतीय सैन्यात सामावुन घेण्यात आले.\n\nबीबीसी वृतवाहिनीला रामगढ येथील विद्रोहात सहभाग घेतलेले सैनिक बलजीत सिंह यांनी दिलेल्या मुलाखतीत म्हटले.\n\n\"मी शीख रेजिमेंटल सेंटर रांची मध्ये होतो. १० जूनला जवानांनी गुरूद्वाऱ्यात अमृतसरला जाण्याची शपथ घेतली. दुपारीच काही तुकड्यांत १६०० जवान निघाले. यावेळी ब्रिगेडियर एस. सी. पुरी यांनी आम्हाला थांबवण्याचा प्रयत्न केला पण त्यांच्या वर गोळ्या चालवल्या गेल्या त्यात ते मारले गेले. माझे वडील हे येथे कॅप्टन होते पण त्यांचे ��म्ही ऐकले नाही. आमच्या कडे एमएमजी, एलएमजी, ग्रेनेडस होते. पण पुढील दिवशीच जोनपुर, लखनऊ व कानपूर मध्ये आम्हाला अडवण्यात आले. यानंतर जेलची शिक्षा झाली आणि जेल मधुन सुटल्यानंतर पुन्हा सैन्यात प्रवेश मिळाला व मी पुढील १७ वर्षे नोकरी केली.\"\n\nवर्ग:पंजाब वर्ग:शीख धर्म वर्ग:दहशतवाद\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"ऑपरेशन ब्लू स्टार ( ਬਿਲਯੂ ਸਟਾਰ ) हे ३ ते ६ जून १९८४ दरम्यान शीख दहशतवादी व भारतीय लष्करादरम्यान अमृतसरमधील सुवर्णमंदिरात घडलेल्या चकमकीचे नाव आहे.","translated_text":"Operation Blue Star was the name given to the clash between Sikh terrorists and the Indian Army between 3 and 6 June 1984 at the Golden Temple in Amritsar.","trailing_whitespace":" ","citations":[{"content":"
[[http://www.rediff.com/news/2004/jun/03spec.htm Operation BlueStar, 20 Years On]]","char_index":146,"name":null,"url":"http://www.rediff.com/news/2004/jun/03spec.htm","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":19663,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:20.531818-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":4,"source_quality_raw_score":0.81787109375}],"citations_needed":[]},{"text":"अमृतसरमधील सुवर्णमंदिरात शीख अतिरेक्यांनी मोठ्या प्रमाणावर शस्त्रास्त्रे जमवली होती व हे मंदिर दहशतवाद्यांचे प्रमुख तळ बनले होते.","translated_text":"The Golden Temple in Amritsar was built by Sikh militants and became a major base for terrorists.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"जर्नेल सिंह भिंद्रनवाले यांच्या नेतृत्वाखाली दहशतवाद्यांनी यातुन कारवाया चालवल्या होत्या.","translated_text":"The terrorists under the leadership of JN Singh Vindranwale operated from here.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"जर्नेल सिंह भिंद्रनवाले यांना या चकमकीत ठार करून त्यांच्या कारवायांचा बिमोड करण्यात आला.","translated_text":"General Singh Bhindranwale was killed in the encounter and his activities were disrupted.","trailing_whitespace":" ","citations":[{"content":"
[{{संकेतस्थळ स्रोत |url=http://www.bharat-rakshak.com/LAND-FORCES/Army/History/1970s/Bluestar.html |title=Operation Bluestar, [[5 June]] [[1984]]]{{मृत दुवा}} [http://wayback.archive.org/web/20080316164707/ विदागारातील आवृत्ती |access-date=2009-05-07 |archive-date=2008-08-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080823050400/http://www.bharat-rakshak.com/LAND-FORCES/Army/History/1970s/Bluestar.html |url-status=dead }}]","char_index":88,"name":null,"url":"http://www.bharat-rakshak.com/LAND-FORCES/Army/History/1970s/Bluestar.html","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html; charset=UTF-8","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":42375,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:21.415197-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":"Text is too short (62 words)","source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"
[{{संकेतस्थळ स्रोत |url=http://www.bharat-rakshak.com/LAND-FORCES/Army/History/1970s/Bluestar.html |title=Operation Bluestar, [[5 June]] [[1984]]]{{मृत दुवा}} [http://wayback.archive.org/web/20080316164707/ विदागारातील आवृत्ती |access-date=2009-05-07 |archive-date=2008-08-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080823050400/http://www.bharat-rakshak.com/LAND-FORCES/Army/History/1970s/Bluestar.html |url-status=dead }}]","char_index":88,"name":null,"url":"http://wayback.archive.org/web/20080316164707/","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:21.601577-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"
[{{संकेतस्थळ स्रोत |url=http://www.bharat-rakshak.com/LAND-FORCES/Army/History/1970s/Bluestar.html |title=Operation Bluestar, [[5 June]] [[1984]]]{{मृत दुवा}} [http://wayback.archive.org/web/20080316164707/ विदागारातील आवृत्ती |access-date=2009-05-07 |archive-date=2008-08-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080823050400/http://www.bharat-rakshak.com/LAND-FORCES/Army/History/1970s/Bluestar.html |url-status=dead }}]","char_index":88,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20080823050400/http://www.bharat-rakshak.com/LAND-FORCES/Army/History/1970s/Bluestar.html","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:21.685630-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}],"citations_needed":[]},{"text":"तत्कालिन पंजाबमधील राजकीय घडामोडी, त्यातुन फुटीरतावाद्यांना वाढत जाणारा पाठिंबा, खलिस्तानची मागणी व या सर्वांना मिळणारा शीख धार्मिक पाठिंबा यासर्वांचे पर्या‍वसान पंजाबमधील सामाजिक, राजकीय आणि धार्मिक हिंसाचारात झाले व परिस्थिती बिघडण्यात कारणीभूत ठरले.","translated_text":"Immediate political developments in Punjab, growing support for separatists, demand for Kalishan and Sikh religious support from all of them led to social, political and religious violence in Punjab and worsened the situation.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"अखेरीस ऑपरेशन ब्लू स्टारचा निर्णय तत्कालिन पंतप्रधान इंदिरा गांधी यांनी घेतला व भारतीय सैन्यास कारवाईचे आदेश दिले.","translated_text":"Eventually, the decision of Operation Blue Star was taken by the then Prime Minister Indira Gandhi and the Indian Army was ordered to take action.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"जर्नेल सिंह भिंद्रनवाले सह बरेच दहशतवादी यात मारले गेले, इतरांनी शरणागती पत्करली.","translated_text":"Many terrorists, including General Singh Bhindranwale, were killed, others surrendered.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पण सुवर्णमंदिरात त्यावेळी बरेच नागरिकही उपस्थित होते.","translated_text":"But there were also many citizens in the Golden Temple at that time.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यांचाही यात मृत्यु झाला.","translated_text":"They also died.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"याचमुळे शिखांचे सर्वोच्य धार्मिक स्थळ सुवर्णमंदिरातील ही कारवाई वादग्रस्त ठरली. हिंसाचाराची मालिका येथेच न संपता याचीच परिणिती पुढे तत्कालिन पंतप्रधान इंदिरा गांधींची त्यांच्याच शीख सुरक्षारक्षकांकडुन झालेली हत्या व त्यानंतर उसळलेल्या शीख विरोधी दंग्यांत झाले.","translated_text":"This led to the controversial move of the Sikhs to the Golden Temple, their main religious site, which was not the end of the series of violence that led to the assassination of the then Prime Minister Indira Gandhi by his own Sikh security guards and subsequent anti-Sikh riots.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"पंजाबातील घडामोडी","translated_text":"Events in Punjab","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"१९६६ मध्ये शीख बहुल असणारा पंजाब राज्य रचना झाली.","translated_text":"In 1966, the state of Punjab with a Sikh majority was formed.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पण त्यानंतरही पंजाबच्या राजकारणात पकड कायम ठेवण्यासाठी अकाली दलाकडुन आक्रमक राजकारण चालु राहिले.","translated_text":"But even then, aggressive politics continued to be waged by early militants to retain their grip on Punjab politics.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"चंडिगड पंजाब मधील सामिल करावे.","translated_text":"Chandigarh should be included in Punjab.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पंजाबमधुन जाणाऱ्या नद्यांवरील पाणी हरियाणा व राजस्थानला देणे यावरूनही विवाद होता.","translated_text":"There was also controversy over the supply of water from rivers flowing through Punjab to Haryana and Rajasthan.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हळुह़ळु याचे रूपांतरण फुटीरतावादी चळवळीत झाले.","translated_text":"Slowly, it was transformed into a separatist movement.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पंजाबच्या राजकारणात फुट पाडण्यासाठी काँग्रेस ने जर्नेल सिंह भिंद्रनवाले यांना छुपा पाठिंबा दिला.","translated_text":"The Congress secretly supported the journalist Singh Bhindranwale to break the politics of Punjab.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"याची कबुली काँग्रेसने २०११ साली आपल्या पक्षाचा जो अधि़कृत इतिहास प्रकाशित केला त्यात दिली.","translated_text":"This was acknowledged by the Congress in the published history of its party in 2011.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पण त्याची जबाबदारी ही दिवंगत नेते व इंदिरा गांधींचे जेष्ठ पुत्र संजय गांधी यांच्यावर टाकली.","translated_text":"But his responsibility was shifted to the late leader and eldest son of Indira Gandhi, Sanjay Gandhi.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"१९७३ मध्ये आनंदपुर साहिब मध्ये एक ठराव पास करण्यात आला.","translated_text":"A resolution was passed in Anandpur Sahib in 1973.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"याठरावानुसार केंद्र सरकारने केवळ विदेश, संरक्षण व मुद्रा अशी पाच खाती सांभाळावीत आणि इतर अधिकार पंजाबला देत स्वायत्तता द्यावी अशी मागणी करण्यात आली.मार्च १९८१ मध्ये स्वायत्त खलिस्तानचा झेंडा आनंदपुर साहिब वर फडकवण्यात आला.","translated_text":"Accordingly, the Central Government was requested to maintain only five accounts, namely External Affairs, Defence and मुद्रा, and to give autonomy to Punjab with other rights.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"दरम्यान जर्नेल सिंह भिंद्रनवाले यांनी जहाल भाषणे देण्यास सुरुवात केली.दमदमी टकसालच्या प्रमुखपदी त्यांची निवड करण्यात आली.","translated_text":"In the meantime, JN Singh Bhindranwala started giving his inaugural address.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"जहालमतवादी लोकांचा त्यांना पाठिंबा मिळु लागला व आपल्या मागण्यांसाठी सशस्त्र मार्ग त्यांनी निवडला.","translated_text":"He gained the support of the conservatives and took an armed approach to his demands.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"दमदमी टकसाल आणि निरंकारी पंथाचे शीख यांत एप्रिल १९७७ मध्ये संघर्ष झाला यात १३ शीख मारले गेले.","translated_text":"Thirteen Sikhs were killed in the April 1977 clash between the Dammadi Taksal and the Sikhs of the Nirankari sect.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पुढे २४ एप्रिल १९८०ला निरंकारी पंथाचे प्रमुख गुरबचन सिंह यांची हत्या करण्यात आली.","translated_text":"Later, on 24th April 1980, Guru Bhavan Singh, the head of the Narnakari sect, was assassinated.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मग ९ सप्टेंबर १९८१ला हिंद समाचार समूहाचे प्रमुख जगत नारायण यांची हत्या झाली व याआरोपावरून जर्नेल सिंह यांना अटक करण्यात आली.","translated_text":"Then, on 9 September 1981, the head of Hind News Group, Jagat Narayan, was assassinated and Journal Singh was arrested on this charge.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"अकाली दलाने जर्नेल सिंहच्या सुटके साठी केंद्र सरकार बरोबर चर्चा केली.","translated_text":"The Akali Dal has consulted with the Union Government for the release of Jarnel Singh.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पण २९ सप्टेंबर १९८१ला गजिंदर सिंह आणि सतनाम सिंह यांनी त्यांच्या दल खालसाच्या इतर ३ सदस्यांसोबत ( जसबीर सिंह, तेजंदरपाल सिह, करम सिंह) मिळुन श्रीनगरहुन दिल्लीला येणारे इंडियन एयरलाइंसच्या विमानाचे अपहरण करून लाहोरला (पाकिस्तान)नेले व जर्नेल सिंह यांच्या सुटकेची मागणी केली.","translated_text":"But on 29 September 1981, Gajinder Singh and Satnam Singh, along with three other members of their squadron Khalsa (Jasbir Singh, Tejandarpal Singh, Karam Singh) hijacked an Indian Airlines plane bound for Srinagar, Delhi, to Lahore (Pakistan) and demanded the release of Jarnail Singh.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"अखेर पुढच्याच महिन्यात ऑक्टोंबर १९८१ मध्ये जर्नेल सिंह यांना सोडण्यात आले.","translated_text":"Finally, the following month, in October 1981, Jarnel Singh was released.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"एप्रिल १९८२ मध्ये अकाली दलाने यमुना-सतलज योजनेला","translated_text":"In April 1982, the Akali Dal launched the Yamuna-Saltj scheme.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"जोरदार विरोध केला.","translated_text":"Strongly opposed.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"यानंतर पंजाबातील परिस्थिती आणखी बिघडली.","translated_text":"After this, the situation in Punjab worsened.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९८२ च्या ऑगस्ट मध्ये अकाली दल ने धर्म युद्ध मोर्चाची घोषणा केली.","translated_text":"In August 1982, the Akali Dal declared a religion war march.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"याच महिन्यात दिल्ली हुन श्रीनगर जाणारे इंडियन एअरलाइंसचे विमान अपहरण करून पुन्हा लाहोरला नेण्यात आले.","translated_text":"In the same month, an Indian Airlines flight to Delhi Hun Srinagar was hijacked and taken back to Lahore.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पण पाकिस्तान कडुन विमान उतरवण्यास परवानगी नाकारली.","translated_text":"But Pakistan refused permission to land the aircraft.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"तेव्हा ते पुन्हा अमृतसरला ( पंजाब )परतले व अपहरणकर्त्याला अटक करण्यात आली.","translated_text":"He then returned to Amritsar (Punjab) and the kidnapper was arrested.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"यानंतर मुसीबत सिंहने इंडियन एअरलाइंसचे जोधपुरमार्गे मुंबई हुन दिल्ली येणारे विमानाचे अपहरण केले.","translated_text":"Subsequently, Masalaq Singh hijacked an Indian Airlines flight from Mumbai to Delhi via Jodhpur.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"याखेपेलाही पाकिस्तानने लाहोरला विमान उतरवण्यास परवानगी नाकारली. अखेर अमृतसर विमानतळावर कमांडो कार्रवाई करण्यात आली.","translated_text":"Pakistan also refused permission to land the aircraft in Lahore.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"यात अपहरणकर्ता मुसीबत सिंह ठार झाला.","translated_text":"The kidnapper, Mahabharata Singh, was killed.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"२३ एप्रिल १९८३ला मध्ये पंजाब पोलिसचे डीआईजी अवतार सिंह अटवाल यांची सुवर्ण मंदिरच्या परिसरात दर्शानासाठी गेले असतांना सुवर्ण मंदिरच्या समोरच गोळी मारून हत्या झाली.","translated_text":"On 23rd April 1983, Punjab Police DIG Avatar Singh Atwal was shot dead in front of the Golden Temple while visiting the Golden Temple area.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"यावेळी तेथे साधारण १०० पोलीस कर्मचारी उपस्थित होते.","translated_text":"Around 100 police officers were present.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"तरीही अटवाल यांचे शव तेथेच २ तास पडुन होते.","translated_text":"Still, Atwal's body lay there for two hours.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"जुन ते ऑगस्ट दरम्यान अकाली दलातर्फे मोठ्या प्रमा़णात रेल रोको व बंद करण्यात आले.","translated_text":"Between June and August, a large number of railway stops and closures were carried out by the proxy forces.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"५ ऑक्टोंबरला रात्री एका बस मधुन उतरवुन ६ हिंदु प्रवाशांना गोळी घालुन मारण्यात आले.","translated_text":"On the night of October 5, six Hindu passengers were shot and killed when they got off a bus.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"अखेर ऑक्टोंबर १९८३ साली कायदा व सुव्यवस्थेच्या कारणावरून पंजाबमधील कांग्रेसशासित राज्यसरकारच्या बरखास्तीची केंद्र सरकारने घोषणा करून राज्यात राष्ट्रपती शासन लागू केले.","translated_text":"Finally, in October 1983, the Union Government announced the dismissal of the Congress-led state government in Punjab on the grounds of law and order and introduced the President's rule in the state.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"डिसेंबर १९८३ मध्ये जर्नेल सिंह यांनी सुवर्ण मंदिरातील अकाल तख्त साहिब मध्ये आश्रय घेतला.","translated_text":"In December 1983, Jarnel Singh took shelter in Akkal Takht Sahib in the Golden Temple.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"फेब्रुवारी १९८४ला प्रीतलारी मासिकाचे संपादक आणि वरिष्ठ पत्रकार सुमित सिंह शाम्मी यांची हत्या करण्यात आली.","translated_text":"In February 1984, Sumit Singh Shammi, editor and senior journalist of Priyathlari magazine, was assassinated.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"एप्रिल १९८४ला अमृतसरमध्य��� भारतीय जनता पक्षाचे प्रमुख हरबंस लाल खन्ना यांची व त्यांच्या अंगरक्षकांची हत्या केली गेली.","translated_text":"In April 1984, Bharatiya Janata Party leader Harbans Lal Khanna and his bodyguards were assassinated in Amritsar.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मे १९८४ला हिंद समाचार समूहाचे भुतपूर्व संपादक जगत नारायण यांचे पुत्र व विद्यमान प्रमुख रमेशचंद्र यांची जालंधर मध्ये हत्या.","translated_text":"In May 1984, Ramesh Chandra, the son of former editor of Hind News Group, Jagat Narayan and the current chief executive, was assassinated in Jalandhar.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"याच दरम्यान अकाली दल व केंद्र सरकार यांत चाललेल्या वाटाघाटी विफल झाल्याचे अकाली दलाने घोषित केले.","translated_text":"Meanwhile, the Akali Dal has declared that the ongoing negotiations between the Akali Dal and the Central Government have failed.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"अखेर जून महिन्यात केंद्र सरकारने ऑपरेशन ब्ल्युस्टारचा निर्णय घेतला.","translated_text":"At the end of June, the Central Government decided to launch Operation Bluestar.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"ऑपरेशन ब्लू स्टारची कारवाई","translated_text":"The action of Operation Blue Star","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"ऑपरेशन ब्लू स्टारचे नेतृत्व तत्कालिन मेजर जनरल कुलदीप सिंह बरार यांनी केले.","translated_text":"Operation Blue Star was led by the then Major General Kuldeep Singh Barar.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सुवर्ण मंदिर व आजुबाजुच्या इमारती दहशतवाद्यांचे गढ बनल्या होत्या.","translated_text":"The Golden Temple and the surrounding buildings had become strongholds for terrorists.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"जर्नेल सिंह स्वतः सुवर्ण मंदिरात अकाल तख्त या अतिशय महत्त्वाच्या भागात होते.","translated_text":"Jarnel Singh himself was in the golden temple in a very important area called Akkal Takht.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यांचे सशस्त्र समर्थक व दहशतवादी दलांचे नेतृत्व शाबेग सिंह यांच्याकडे होते.","translated_text":"His armed supporters and terrorist groups were led by Shabag Singh.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"(शाबेग सिंह हे पुर्वी भारतीय सैन्यात मेजर जनरल पदावर होते, १९७१ च्या युद्धात त्यांनी बांगलादेश मुक्तीबाहिनीच्या सभासदांना प्रशिक्षित केले होते.","translated_text":"(Shabeg Singh was formerly a Major General in the Indian Army, having trained members of the Bangladesh Liberation Army during the 1971 war.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यांनी भारतीय सैन्यात अतिविशिष्ठ सेवा पदक व परमविशिष्ठ सेवा पदक मिळाले होते.)","translated_text":"He was a recipient of the Distinguished Service Medal and the Supreme Distinguished Service Medal in the Indian Army.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"आपल्या ऑपरेशन ब्लू स्टार: अ ट्रु स्टोरी या पुस्तकात मेजर जनरल बरार म्हणतात.","translated_text":"In his book Operation Blue Star: A True Story, Major General Barar is named.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"३० मे रोजी मेरठ मधुन त्यांना तातडीने चंदिगढ येथे पोहचण्याचा संदेश मिळाला.","translated_text":"On 30 May, they received a message from Meerut to arrive at Chandigarh immediately.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"तेथेच त्यांना संभाव्य कारवाईचे आदेश व नेतृत्व देण्यात आले.","translated_text":"It was there that he was given orders and leadership for possible action.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पुढे सांगण्यात आले, परिस्थिती फार बिघडली असुन येत्या २/४ दिवसात खलिस्तानची घोषणा होऊ शकते.","translated_text":"The situation has deteriorated so much that Kalystan could be declared in the next two to four days.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"यानंतर पंजाब पोलीस दल खलिस्तानच्या स्वाधीन होईल.","translated_text":"The Punjab Police Force will then be handed over to Kalystan.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"यानंतर दिल्ली व हरियाणातील शीख पंजाब कडे कूच करून, हिंदुं पंजाबातुन बाहेर येतील.","translated_text":"After this, the Sikhs from Delhi and Haryana will make their way to Punjab and the Hindus will leave Punjab.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९४७ प्रमाणे दंगली उसळन्याची शक्यता आहे.","translated_text":"There is a possibility of a riot like in 1947.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"याचवेळी पाकिस्तानही सीमा पार करून समर्थन देऊ शकतो व बांगलादेश निर्मिती सारखा प्रकार भारतातही घडवला जाऊ शकेल.","translated_text":"At the same time, Pakistan can also support across borders and Bangladesh can also be built in India.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"३ जून पासुनच भारतीय सेनेने सुवर्ण मंदिराच्या परिसरात मोर्चे बांधणी सुरू केली होती.","translated_text":"On 3 June, the Indian Army started to build a front in the area of the Golden Temple.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"आजुबाजुच्या काही इमारतींचा ताबा घेऊन त्यावर मशिनगन्स बसवल्या गेल्या.","translated_text":"Some of the surrounding buildings were seized and machine guns were installed.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्याचबरोबर ३ जून पासुन सुवर्ण मंदिरा सभोवतालच्या परिसरात संचारबंदी लागु करण्यात आली.","translated_text":"At the same time, a curfew has been imposed on the area around the Golden Temple from June 3.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"३ जून पासुन ५ जून पर्यंत अधुन मधुन काही फैरी दोन्ही बाजुंकडुन झाडण्यात आल्या.","translated_text":"From 3rd to 5th June, some fresh berries were planted from both sides.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सुवर्ण मंदिरा जवळील इतर इमारतीतील दहशतवाद्यांनी फारसा प्रतिकार न करता समर्पण केले.","translated_text":"The other buildings near the Golden Temple were inaugurated by terrorists without much resistance.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मुख्य कारवाईस सुरुवात सुवर्ण मंदिरात ५ जुनला रात्री १० वाजेच्या सुमारास झाली.","translated_text":"The main action started at the Golden Temple on June 5 at around 10:00 pm.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"कारवाईची सुरुवात रात्री ७ वाजेच्या सुमारास करण्याची योजना होती.","translated_text":"The action was scheduled to begin around 7:00 p.m.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यामुळे ५ वाजता भारतीय सेनेने लाउडस्पीकर वरून सुचना देऊन ज्यांना बाहेर पडायचे असेल त्यांना बाहेर येण्यास सुचवले.","translated_text":"So at 5 o'clock, the Indian Army issued a loudspeaker warning to anyone who wanted to get out.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पण कोणीही","translated_text":"But no one","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"बाहेर आले नाही.","translated_text":"It didn't come out.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पुन्हा रात्री ७ वाजता तशाच सुचना देण्यात आल्या पण प्रतिसाद मिळाला नाही अखेर रात्री ९ वाजता पुन्हा सुचना दिल्यानंतर ८ ते १० वृद्ध माणसे बाहेर आली.","translated_text":"The same warning was issued again at 7 p.m., but no response was received. Finally, after another warning at 9 p.m., eight to 10 elderly men came out.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"जनरल बरार यांच्या म्हणण्यानुसार या माणसांनी सांगितले की आत मधुन इतर जणांनाही बाहेर यायचे आहे पण त्यांना येऊ दिले जात नाही.","translated_text":"According to General Barar, these men said that other people from inside wanted to come out, but they were not allowed.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"अखेर सैन्याने कारवाई सुरू करण्याचा निर्णय घेतला.","translated_text":"Finally, the army decided to take action.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"सैन्याची सुरुवातीची योजना होती की दहशतवाद्यांचे बाहेरील कडे नष्ट झाल्यावर जर्नेल सिंह सकट इतर दहशतवाद्यांना समर्पण करायला लावायचे.","translated_text":"The Army's initial plan was that when the terrorists were wiped out on the outside, General Singh Sukat would be handed over to the other terrorists.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पण प्रत्यक्ष सुवर्ण मंदिरात दडलेल्या दहशतवाद्यांच्या तयारीची व शस्त्र सामग्रीची सैन्याला कल्पना नव्हती.","translated_text":"But the army had no idea of the preparation of the terrorists and the weapons contained in the actual Golden Temple.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१० च्या सुमारास पॅराशुट रेजिमेंटच्या जवानांना मुख्य दरवाजातुन प्रवेश करून मध्यभागी असणारया तळ्याच्या कडेने अकाल तख्त कडे पोहोचण्यास सांगितले.","translated_text":"Around 10 p.m., the soldiers of the Parachute Regiment were instructed to enter through the main gate and reach the Akkal Takht by the edge of the central trench.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पण जवानांनी मुख्य दरवाजातुन आत प्रवेश करताच पायऱ्यांच्या दोन्ही बाजुंनी मशिन गन्स मधुन मारा करण्यात आला.","translated_text":"But as the soldiers entered through the main door, they were hit by machine guns on both sides of the stairs.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"यात बरेचसे जवान मारले गेले, काही जवान त्यावर मात करून आत प्रवेश करण्यात यशस्वी झाले पण त्यांवर आतल्या इमारतींतुन गोळेबार झाला अखेर त्यांनी बाहेर पडुन पहिला हल्ला नाकाम झाल्याचे जनरल बरार यांना कळवले.","translated_text":"Several soldiers were killed, some managed to break through, but they were shot from inside the buildings. They finally came out and reported to General Barar that the first attack had failed.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"यानंतर १० व्या बटालियनचे जवान त्यांच्या मदतीला देऊन पुन्हा हल्ला करण्यात आला.","translated_text":"The soldiers of the 10th Battalion were assisted and attacked again.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"यावेळी जवानांनी पायऱ्यांजवळीन मशिन गन्स निकामी करण्यात यश मिळवले.","translated_text":"The soldiers succeeded in disarming machine guns near the steps.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"यानंतर जवानांनी \"परिक्रमा\" भागात प्रवेश केला.","translated_text":"The soldiers then entered the area of Perikrama.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पण आतील बाजुत दहशतवाद्यांनी जोरदार गोळीबार व ग्रेनेडचा हल्ला केला यामुळे जवानांना अकाल तख्त पर्यंत पोहोचता आले नाही.","translated_text":"But internal terrorists fired heavily and fired grenades, which prevented the soldiers from reaching the famine line.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"दहशतवाद्यांनी दरवाजे आणि खिडक्यांवर वाळुने भरलेली पोती लावली होती.","translated_text":"The terrorists had sand-filled cloths on the doors and windows.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"यामुळे त्यांच्या वर सरळ गोळीबार करता येत नव्हता त्यातच अश्रुधुराप्रमाणे काम करणारे सन ग्रेनेड भारतीय सैनिकांनी फेकल्यावर ते उलटुन परत येत होते.","translated_text":"Because of this, they could not be fired directly at, they were turned back when sun grenades were thrown by Indian soldiers who were acting like tears.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सैनिकांनी यानंतर सुवर्ण मंदिराच्या दिशेने फार मारा होत असुन प्रत्युतरासाठी सुवर्ण मंदिराच्या दिशेने गोळीबार करण्याची परवानगी मागितली.","translated_text":"The soldiers then requested permission to fire towards the Golden Temple in response to the heavy firing towards the Golden Temple.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पण सुवर्ण मंदिराच्या वास्तुला कसलेही नुकसान न करण्याचे निर्देश असल्याने जनरल बरार यांनी गोळीबाराची परवानगी दिली नाही.","translated_text":"However, General Barar did not allow the shooting as he was instructed not to damage the statue of the Golden Temple.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"तेव्हा सैन्याच्या प्राणहानीच्या बातम्या सतत येत राहिल्या.","translated_text":"The news of the army's casualties kept coming.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सैनिक अकाल तख्तच्या जवळही जाऊ शकत नाहीत आणि प्राणहानीचा आकडाही वाढत होता तेव्हा एका चिलखती गाडी तुन जवानांना अकाल तख्तजवळ जाण्यासाठी पाठवन्यात आले.","translated_text":"Soldiers could not even get close to the famine throne and the number of casualties was rising when an armored car sent soldiers to the famine throne.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पण दहशतवाद्यांनी रॉकेट लॉंचरने ती चिलखती गाडी उडवली.","translated_text":"But the terrorists fired the armoured car with a rocket launcher.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"यानंतर जनरल बरार यांनी वरिष्ठांकडे रणगाड्यांचा वापर करण्याची परवानगी मागितली व ती मिळाली.","translated_text":"General Barar then asked the elders for permission to use the tanks and they got it.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"प्रथम रणगाड्यांच्या हॅलोजन दिव्यांच्या प्रकाशाने दहशतवाद्यांवर प्रखर प्रकाशझोत मारून हल्ला करायचा प्रयत्न झाला पण तोही यशस्वी झाला नाही.","translated_text":"The first attempt to strike terrorists with the light of the halogen lamps of the tanks was unsuccessful.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"अखेर रणगाड्यांतुन अकाल तख्त वर मारा करन्यात आला जो यशस्वी ठरला.","translated_text":"Eventually, the tanks were able to hit the stage with starvation, which was successful.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"यानंतर रात्री १ वाजेच्या (६ जुनच्या सकाळी) सुमारास काही जण पांढरे निशाण फडकवुन बाहेर आले तेव्हा सैन्याला कारवाई यशस्वी झाल्याचा अंदाज आला.","translated_text":"Afterwards, at about 1 p.m. on the morning of 6 June, some men came out with white badges, and the army was convinced that the operation was successful.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"नंतर अकाल तख्तमध्ये घुसुन जर्नेल सिंह व शाबेग सिंह यांची प्रेते मिळाली व त्यांची ओळख पटवण्यात आली.","translated_text":"And there came to the throne a messenger named Jernel the lion, and a messenger named Shabeg the lion.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"आजुबाजुच्या परिसरातील सर्व दहशतवाद्यांना ताब्यात घेण्याची कारवाई आणखी काही तास सुरू राहिली.","translated_text":"The seizure of all terrorists in the surrounding area continued for several hours.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"जिवितहानी","translated_text":"The loss of life","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"भारत सरकारने दिलेल्या अधिकृत आकडेवारी नुसार यात भारतीय सेनेचे ८३ जण मारले गेले.","translated_text":"According to official figures provided by the Government of India, 83 Indian soldiers were killed.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"यात ४ अधिकारी , ४ कनिष्ठ अधिकारी व ७५ जवान होते.","translated_text":"There were 4 officers, 4 junior officers and 75 soldiers.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सुमारे २०० जण जखमी झाले.","translated_text":"About 200 people were injured.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"तर ४९२ दहशतवादी या कारवाईत मारले गेले.","translated_text":"492 terrorists were killed in the operation.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"अनधिकृत आकडे यापेक्षा जास्त आहे","translated_text":"The unofficial figures are more than that.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"कारवाईचे परिणाम","translated_text":"The consequences of the action","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"खलिस्तानची चळवळ लगेचच खंडित झाली नाही.","translated_text":"The Khalistan movement did not end immediately.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सुवर्ण मंदिराच्या कारवाईने शीख समाजात तीव्र रोष निर्माण झाला.","translated_text":"The action of the Golden Temple sparked outrage in the Sikh community.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"भारतीय सैन्यातही काही शीख सैनिकांनी बंड केले, त्याचवर्षी पंतप्रधान इंदिरा गांधींची त्यांच्याच शीख सुरक्षारक्षकांकडुन हत्या करण्यात आली व त्यानंतर राजधानी दिल्लीत शीख विरोधी दंगे उसळले.","translated_text":"In the same year, Prime Minister Indira Gandhi was assassinated by her own Sikh security guards and then anti-Sikh riots erupted in the capital Delhi.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"६ जून नंतर भारतीय सैन्यातील काही शीख सैनिकांनी कारवाईच्या निषेधार्थ बंड केले व अमृतसर कडे कूच केले.","translated_text":"After June 6, some Sikh soldiers in the Indian Army rebelled against the action and marched to Amritsar.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"राजस्थान मधील गंगानगर, बिहार मधील रामगढ, मुंबई जवळील ठाणे, तसेच अलवर, जम्मू आणि पुणे येथे शीख सैनिकांचे बंड झाले होते.","translated_text":"Sikh soldiers revolted in Ganganagar in Rajasthan, Ramgarh in Bihar, Thane near Mumbai, as well as Alwar, Jammu and Pune.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"रामगढ मधील सैनिकांनी ब्रिगेडियर पुरींची हत्याही केली.","translated_text":"The soldiers of Ramgarh also killed Brigadier Puri.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पण लवकरच भारतीय सैन्यातर्फे हे बंड मोडण्यात आले.","translated_text":"But soon the rebellion was crushed by the Indian Army.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"बंडात सामील असणाऱ्या सैनिकांवर जेल मध्ये शिक्षा भोगण्याची कारवाई सुद्धा झाली पण जेल मधुन सुटल्यावर या सैनिकांना पुन्हा भारतीय सैन्यात सामावुन घेण्यात आले.","translated_text":"The soldiers involved in the rebellion were also sentenced to prison terms but upon their release from prison, they were recruited into the Indian Army.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"बीबीसी वृतवाहिनीला रामगढ येथील विद्रोहात सहभाग घेतलेले सैनिक बलजीत सिंह यांनी दिलेल्या मुलाखतीत म्हटले.","translated_text":"A soldier who participated in the rebellion in Ramgarh, Baljit Singh, said in an interview to BBC News.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"\"मी शीख रेजिमेंटल सेंटर रांची मध्ये होतो.","translated_text":"\"I was in the Sikh Regimental Centre in Ranchi.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१० जूनला जवानांनी गुरूद्वाऱ्यात अमृतसरला जाण्याची शपथ घेतली.","translated_text":"On June 10, the soldiers took the oath to go to Amritsar at Gurudwara.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"दुपारीच काही तुकड्यांत १६०० जवान निघाले.","translated_text":"In the afternoon, some 1,600 troops left.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"यावेळी ब्रिगेडियर एस. सी.","translated_text":"During this time, Brigadier S.C.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पुरी यांनी आम्हाला थांबवण्याचा प्रयत्न केला पण त्यांच्या वर गोळ्या चालवल्या गेल्या त्यात ते मारले गेले. माझे वडील हे येथे कॅप्टन होते पण त्यांचे आम्ही ऐकले नाही.","translated_text":"Puri tried to stop us, but they were shot and killed. My father was the captain here, but we didn't hear him.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"आमच्या कडे एमएमजी, एलएमजी, ग्रेनेडस होते.","translated_text":"We had MMGs, LMGs, grenades.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पण पुढील दिवशीच जोनपुर, लखनऊ व कानपूर मध्ये आम्हाला अडवण्यात आले.","translated_text":"But the very next day, we were interrupted in Jonpur, Lucknow and Kanpur.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"यानंतर जेलची शिक्षा झाली आणि जेल मधुन सुटल्यानंतर पुन्हा सैन्यात प्रवेश मिळाला व मी पुढील १७ वर्षे नोकरी केली.\"","translated_text":"After that, I was sentenced to prison, and after my release from prison, I was recruited into the army, and I served for the next 17 years\".","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"संदर्भ आणि नोंदी","translated_text":"References and records","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:पंजाब वर्ग:शीख धर्म वर्ग:दहशतवाद","translated_text":"Class: Punjab class: Sikh religion class: Terrorism","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[{"text":"ऑपरेशन ब्लू स्टार ( ਬਿਲਯੂ ਸਟਾਰ ) हे ३ ते ६ जून १९८४ दरम्यान शीख दहशतवादी व भारतीय लष्करादरम्यान अमृतसरमधील सुवर्णमंदिरात घडलेल्या चकमकीचे नाव आहे.","translated_text":"Operation Blue Star was the name given to the clash between Sikh terrorists and the Indian Army between 3 and 6 June 1984 at the Golden Temple in Amritsar.","citations":[{"content":"
[[http://www.rediff.com/news/2004/jun/03spec.htm Operation BlueStar, 20 Years On]]","char_index":146,"name":null,"url":"http://www.rediff.com/news/2004/jun/03spec.htm","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":19663,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:20.531818-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":4,"source_quality_raw_score":0.81787109375}]},{"text":"अमृतसरमधील सुवर्णमंदिरात शीख अतिरेक्यांनी मोठ्या प्रमाणावर शस्त्रास्त्रे जमवली होती व हे मंदिर दहशतवाद्यांचे प्रमुख तळ बनले होते. जर्नेल सिंह भिंद्रनवाले यांच्या नेतृत्वाखाली दहशतवाद्यांनी यातुन कारवाया चालवल्या होत्या. जर्नेल सिंह भिंद्रनवाले यांना या चकमकीत ठार करून त्यांच्या कारवायांचा बिमोड करण्यात आला.","translated_text":"The Golden Temple in Amritsar was built by Sikh militants and became a major base for terrorists. The terrorists under the leadership of JN Singh Vindranwale operated from here. General Singh Bhindranwale was killed in the encounter and his activities were disrupted.","citations":[{"content":"
[{{संकेतस्थळ स्रोत |url=http://www.bharat-rakshak.com/LAND-FORCES/Army/History/1970s/Bluestar.html |title=Operation Bluestar, [[5 June]] [[1984]]]{{मृत दुवा}} [http://wayback.archive.org/web/20080316164707/ विदागारातील आवृत्ती |access-date=2009-05-07 |archive-date=2008-08-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080823050400/http://www.bharat-rakshak.com/LAND-FORCES/Army/History/1970s/Bluestar.html |url-status=dead }}]","char_index":308,"name":null,"url":"http://www.bharat-rakshak.com/LAND-FORCES/Army/History/1970s/Bluestar.html","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html; charset=UTF-8","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":42375,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:21.415197-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":"Text is too short (62 words)","source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"
[{{संकेतस्थळ स्रोत |url=http://www.bharat-rakshak.com/LAND-FORCES/Army/History/1970s/Bluestar.html |title=Operation Bluestar, [[5 June]] [[1984]]]{{मृत दुवा}} [http://wayback.archive.org/web/20080316164707/ विदागारातील आवृत्ती |access-date=2009-05-07 |archive-date=2008-08-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080823050400/http://www.bharat-rakshak.com/LAND-FORCES/Army/History/1970s/Bluestar.html |url-status=dead }}]","char_index":308,"name":null,"url":"http://wayback.archive.org/web/20080316164707/","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:21.601577-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"
[{{संकेतस्थळ स्रोत |url=http://www.bharat-rakshak.com/LAND-FORCES/Army/History/1970s/Bluestar.html |title=Operation Bluestar, [[5 June]] [[1984]]]{{मृत दुवा}} [http://wayback.archive.org/web/20080316164707/ विदागारातील आवृत्ती |access-date=2009-05-07 |archive-date=2008-08-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080823050400/http://www.bharat-rakshak.com/LAND-FORCES/Army/History/1970s/Bluestar.html |url-status=dead }}]","char_index":308,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20080823050400/http://www.bharat-rakshak.com/LAND-FORCES/Army/History/1970s/Bluestar.html","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:21.685630-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}]}]}
+{"title":"बेगमपेट विमानतळ","wikicode":"{{विस्तार}}\n{{otheruses|Hyderabad Airport (disambiguation)}}\n{{Infobox Airport\n| name = बेगमपेट विमानतळ\n| nativename = బేగంపేట విమానాశ్రయము\n| nativename-r = हैदराबाद विमानतळ\n| nativename-a = حیدرآباد ائیرپورٹ\n| image = Old Airport.JPG\n| IATA = \n| ICAO = VOHY\n| type = सेना/सार्वजनिक\n| owner = \n| operator = [[भारतीय विमानतळ प्राधिकरण]]\n| city-served = \n| location = [[हैदराबाद]], [[भारत]]\n| elevation-f = १,७४२\n| elevation-m = ५३१\n| coordinates = {{coord|17|27|11|N|078|28|03|E|type:airport|display=inline}}\n| website = [http://aai.aero/allAirports/hyderabad_generalinfo.jsp aai.aero/allAirports/...]\n| r1-number = ०९/२७\n| r1-length-f = १०,६००\n| r1-length-m = ३,२३१\n| r1-surface = [[डांबरी]]\n| footnotes = २३ मार्च २००८पासून बंद\n}}\n\n'''बेगमपेट विमानतळ''' {{विमानतळ संकेत|-|VOHY}}[[आंध्र प्रदेश]]मधील [[हैदराबाद]] शहरातील विमानतळ होता.२३ मार्च २००८ला [[हैदराबाद आंतरराष्ट्रीय विमानतळ]] तयार झाल्यावर हा विमानतळ बंद करण्यात आला.या विमानतळाचा सध्या 'आंध्र प्रदेश एव्हीएशन अकादमी' ,'राजीव गांधी एव्हिएशन अकादमी तसेच [[भारतीय वायुदल]] [[बेगमपेट वायुसेना तळ]] याचा उपयोग करतात.\nबेगमपेट विमानतळावर पूर्वी दोन टर्मिनल होते.हैदराबाद साठी आंतरराष्ट्रीय तसेच देशांतर्गत उड्डाणेही या विमानतळाने हाताळलीत.हे भारतातील सहावे व्यस्त विमानतळ होते.[[जेटलाईट|एर सहारा]]ची सुमारे १२६ उड्डाणे येथुनच होत असत.\n\nबेगमपेट विमानतळावर नवीन टर्मिनलजवळ १३ विमानांच्या पार्किंगची सुविधा आहे.त्याशिवाय उत्तर दिशेस ५ विमाने रात्री पार्क करता येतात.ही सुविधा ए-३२० आणि बोइंग-७३७ सारख्या मोठ्या विमानास तसेच पुढील तीन वर्षांसाठी पुरेशी आहे.\nयास पर्याय म्हणुन मार्च २००८ मध्ये हैदराबाद विमानतळ सुरू केल्याने, हैदराबाद या शहरात मध्यावर असलेले हा विमानतळ सध्या हवाईदलाच्या प्रशिक्षणासाठी तसेच अतिमहत्त्वाच्या व्यक्तिंची ने-आण करण्यासाठी वापरला जातो.वाम राजकारणी पार्टीच्या सदस्यांनी नागरी हवाईवाहतूक मंत्रालयास तीव्र निवेदने लिहुन,हा विमानतळ कमी खर्चाच्या नागरी वाहतूकीसाठी, जे या कामासाठी उपयुक्त आहे,वापर पूर्ववत सुरू करण्यास दबाव आणत आहे.त्या मंत्रालयाने हवाई वाहतूक नियंत्रणाच्या प्रशिक्षणासाठी हा विमानतळ वापरण्याबाबत प्रस्ताव ठेवला आहे.\nपूर्वी या विमानतळावर मर्यादित स्वरूपात रात्री विमान उतरविण्याची सुविधा होती.थेट विमानसेवा नसल्यामुळे, आंध्र प्रदेशातील फक्त ४०% आंतरराष्ट्रीय उड्डाणेच येथुन जात होती..
[{{PDFlink|[http://www.aponline.gov.in/quick%20links/Economic%20Survey/economic6.pdf Airports in Andhra Pradesh]|4.53 [[Kibibyte|KiB]]application/pdf, 4647 bytes }}] २००६ च्या सुरुवातीस अध्यक्ष जॉर्ज बुश यांचे 'एर फोर्स वन' हे विमान त्यांचे हैदराबाद भेटीदरम्यान येथे उतरले होते व उड्डाण भरते झाले.आंतर्‍आष्ट्रीय व देशांतर्गत वाहतूकीसाठी बेगमपेट विमानतळाची क्षमता प्रवाश्यांची वाहतूक वाढल्यामुळे,दरसाली ४५% या दराने वाढल्याचा रिपोर्ट आहे.ही भारतात सर्वाधिक आहे.या विमानतळाने सुमारे २०,००० प्रवासी दर दिवस या दराने तसेच, ३०० विमान चलन, ज्यात १६ आंतरराष्ट्रीय व १० देशांतर्गत उड्डाणांचा समावेश आहे, हाताळली आहेत.या विमानतळाच्या क्षमतेचे दातृत्व सुरुवातीस अपेक्षेपेक्षा बरेच कमी होते, पण मागणीनुसार त्यात वाढ झाली.ही सर्व वाढ बघुन,प्रश्न उभा राहतो कि भारतीय हवाईदल या तळाचा प्रत्यक्ष वापर कितपत करीत आहे व ते भविष्यात खुले कां करण्यात येउ नये. \nनवीन ८ विमानतळ सुरू करण्याबाबत व ते हैदराबादला व इतर विमानतळांशी जोडण्याबाबत,राज्य सरकारला खूप आशा आहे.या विमानतळावरून शेवटचे उड्डाण हे २२ मार्च २००८ रोजी [[थाई एरवेज]]चे [[बँकॉक]]ला जाणारे आंतरराष्ट्रीय उड्डाण होते. \n== इतिहास ==\n[[चित्र:Begumpetairport.jpg|thumb|200px|विमानतळ सुरू असतांना तेथे आलेले एक विमान]]\nबेगमपेट विमानतळ हे सन १९३० मध्ये [[हैदराबाद एरो क्लब]]च्या उद्घाटनाने सुरू झाले.हैदराबाद राज्याचा [[निझाम]] यास त्याच्या [[डेक्कन एरवेझ]]साठी वापरत असे.[[ब्रिटिश भारत|ब्रिटिश भारतातील]] ही एक प्राथमिक विमानसेवा होती.सन १९३७ मध्ये टर्मि��ल इमारत तयार झाली.
[[http://www.bharat-rakshak.com/IAF/Museum/Begumpet.html Begumpet Airport History]{{मृत दुवा}} [http://wayback.archive.org/web/20120306064114/http://www.bharat-rakshak.com/IAF/Museum/Begumpet.html विदागारातील आवृत्ती]] दक्षिण दिशेस नंतर एक नवीन इमारत तयार केल्या गेली. नंतर हीच मुख्य इमारत झाली.जुन्या इमारतीस मग 'जुने बेगमपेट विमानतळ' असे संबोधिल्या जाउ लागले.सन २००८ मध्ये झालेल्या भारतातील प्रथम 'हवाई कसरती' १५ ते १८ ऑक्टोबर दरम्यान येथे झाल्या.\n\n== सर्वसाधारण विमानन(एव्हीऐशन) व प्रशिक्षण ==\n\nयेथील वाणिज्यिक सेवा बंद झाल्यावर,ते वायुदल व उड्डाण प्रशिक्षणासाठी वापरल्या जाउ लागले.प्रशिक्षणार्थी विमान हे फक्त याच्या दक्षिण दिशेचाच वापर करतात कारण उत्त्रेला असलेला भाग हा वाणिज्यिक सेवांसाठी बंद आहे.\n== संदर्भ ==\n
\n== बाह्य दुवे==\n\n* [http://aai.aero/allAirports/hyderabad_generalinfo.jsp हैदराबाद विमानतळ,] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061013160853/http://www.aai.aero/allAirports/hyderabad_generalinfo.jsp |date=2006-10-13 }} [[भारतीय विमानतळ प्राधिकरण]]चे संकेतस्थळ (इंग्लिश मजकूर)\n* [http://www.hyderabad.aero नविन हैदराबाद विमानतळ(इंग्लिश मजकूर)]\n* [http://www.newhyderabadairport.com/ नविन हैदराबाद विमानतळ(इंग्लिश मजकूर)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140927095050/http://newhyderabadairport.com/ |date=2014-09-27 }}\n* [http://www.glorioushyderabad.com/begumpet.html हैदराबाद बद्दल संपूर्ण माहिती असलेले संकेतस्थळ(इंग्लिश मजकूर)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304060612/http://www.glorioushyderabad.com/begumpet.html |date=2016-03-04 }}\n* [http://www.hydintlairport.com हैदराबाद आंतरराष्ट्रीय विमानतळाबद्दलचे संकेतस्थळ(इंग्लिश मजकूर)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20191106044311/http://www.hydintlairport.com/ |date=2019-11-06 }}\n* {{WAD|VOHY}}\n* {{ASN|HYD}}\n\n
\n{{भारतातील विमानतळ|state=collapsed}}\n\n[[वर्ग:हैदराबादमधील वास्तू व इमारती]]\n[[वर्ग:हैदराबादमधील वाहतूक]]\n[[वर्ग:आंध्र प्रदेशमधील विमानतळ]]\n[[वर्ग:भारतातील बंद विमानतळ]]","hash":"4d67477f82244d3ac03f9f6c7d458dedb22deed1d94d8200e2be488b65b1e3fd","last_revision":"2024-01-04T04:26:21Z","first_revision":"2009-05-07T20:01:12Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:29:57.386015","cross_lingual_links":{"ast":"Aeropuertu de Begumpet","bn":"বেগমপেট বিমানবন্দর","ceb":"Hyderabad Old Airport","en":"Begumpet Airport","es":"Aeropuerto de Begumpet","fa":"فرودگاه بگومپت","hi":"बेगमपेट विमानक्षेत्र","ja":"ハイデラバード空港","ms":"Lapangan Terbang Hyderabad, India","nb":"Begumpet lufthavn","pl":"Port lotniczy Hyderabad-Begumpet","pnb":"بیگم پیٹ ہوائی اڈا","ro":"Aeroportul Begumpet","sat":"ᱵᱮᱜᱚᱢᱯᱮᱴ ᱩᱰᱟᱹᱱ ᱰᱟᱹᱦᱤ","sv":"Hyderabad Old Airport","ta":"பேகம்பேட்டை விமான நிலையம்","te":"బేగంపేట విమానాశ్రయం","tg":"Фурудгоҳи Бегумпет","ur":"بیگم پیٹ ہوائی اڈا","vi":"Sân bay Begumpet"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.009637","text":"बेगमपेट विमानतळ आंध्र प्रदेशमधील हैदराबाद शहरातील विमानतळ होता.२३ मार्च २००८ला हैदराबाद आंतरराष्ट्रीय विमानतळ तयार झाल्यावर हा विमानतळ बंद करण्यात आला.या विमानतळाचा सध्या 'आंध्र प्रदेश एव्हीएशन अकादमी' ,'राजीव गांधी एव्हिएशन अकादमी तसेच भारतीय वायुदल बेगमपेट वायुसेना तळ याचा उपयोग करतात. बेगमपेट विमानतळावर पूर्वी दोन टर्मिनल होते.हैदराबाद साठी आंतरराष्ट्रीय तसेच देशांतर्गत उड्डाणेही या विमानतळाने हाताळलीत.हे भारतातील सहावे व्यस्त विमानतळ होते.एर सहाराची सुमारे १२६ उड्डाणे येथुनच होत असत.\n\nबेगमपेट विमानतळावर नवीन टर्मिनलजवळ १३ विमानांच्या पार्किंगची सुविधा आहे.त्याशिवाय उत्तर दिशेस ५ विमाने रात्री पार्क करता येतात.ही सुविधा ए-३२० आणि बोइंग-७३७ सारख्या मोठ्या विमानास तसेच पुढील तीन वर्षांसाठी पुरेशी आहे. यास पर्याय म्हणुन मार्च २००८ मध्ये हैदराबाद विमानतळ सुरू केल्याने, हैदराबाद या शहरात मध्यावर असलेले हा विमानतळ सध्या हवाईदलाच्या प्रशिक्षणासाठी तसेच अतिमहत्त्वाच्या व्यक्तिंची ने-आण करण्यासाठी वापरला जातो.वाम राजकारणी पार्टीच्या सदस्यांनी नागरी हवाईवाहतूक मंत्रालयास तीव्र निवेदने लिहुन,हा विमानतळ कमी खर्चाच्या नागरी वाहतूकीसाठी, जे या कामासाठी उपयुक्त आहे,वापर पूर्ववत सुरू करण्यास दबाव आणत आहे.त्या मंत्रालयाने हवाई वाहतूक नियंत्रणाच्या प्रशिक्षणासाठी हा विमानतळ वापरण्याबाबत प्रस्ताव ठेवला आहे. पूर्वी या विमानतळावर मर्यादित स्वरूपात रात्री विमान उतरविण्याची सुविधा होती.थेट विमानसेवा नसल्यामुळे, आंध्र प्रदेशातील फक्त ४०% आंतरराष्ट्रीय उड्डाणेच येथुन जात होती.. २००६ च्या सुरुवातीस अध्यक्ष जॉर्ज बुश यांचे 'एर फोर्स वन' हे विमान त्यांचे हैदराबाद भेटीदरम्यान येथे उतरले होते व उड्डाण भरते झाले.आंतर्‍आष्ट्रीय व देशांतर्गत वाहतूकीसाठी बेगमपेट विमानतळाची क्षमता प्रवाश्यांची वाहतूक वाढल्यामुळे,दरसाली ४५% या दराने वाढल्याचा रिपोर्ट आहे.ही भारतात सर्वाधिक आहे.या विमानतळाने सुमारे २०,००० प्रवासी दर दिवस या दराने तसेच, ३०० विमान चलन, ज्यात १६ आंतरराष्ट्रीय व १० देशांतर्गत उड्डाणांचा समावेश आहे, हाताळली आहेत.या विमानतळाच्या क्षमतेचे दातृत्व सुरुवातीस अपेक्षेपेक्षा बरेच कमी होते, पण मागणीनुसार त्यात वाढ झाली.ही सर्व वाढ बघुन,प्रश्न उभा राहतो कि भारतीय हवाईदल या तळाचा प्रत्यक्ष वापर कितपत करीत आहे व ते भविष्यात खुले कां करण्यात येउ नये. ���वीन ८ विमानतळ सुरू करण्याबाबत व ते हैदराबादला व इतर विमानतळांशी जोडण्याबाबत,राज्य सरकारला खूप आशा आहे.या विमानतळावरून शेवटचे उड्डाण हे २२ मार्च २००८ रोजी थाई एरवेजचे बँकॉकला जाणारे आंतरराष्ट्रीय उड्डाण होते.\n\nबेगमपेट विमानतळ हे सन १९३० मध्ये हैदराबाद एरो क्लबच्या उद्घाटनाने सुरू झाले.हैदराबाद राज्याचा निझाम यास त्याच्या डेक्कन एरवेझसाठी वापरत असे.ब्रिटिश भारतातील ही एक प्राथमिक विमानसेवा होती.सन १९३७ मध्ये टर्मिनल इमारत तयार झाली. दक्षिण दिशेस नंतर एक नवीन इमारत तयार केल्या गेली. नंतर हीच मुख्य इमारत झाली.जुन्या इमारतीस मग 'जुने बेगमपेट विमानतळ' असे संबोधिल्या जाउ लागले.सन २००८ मध्ये झालेल्या भारतातील प्रथम 'हवाई कसरती' १५ ते १८ ऑक्टोबर दरम्यान येथे झाल्या.\n\nयेथील वाणिज्यिक सेवा बंद झाल्यावर,ते वायुदल व उड्डाण प्रशिक्षणासाठी वापरल्या जाउ लागले.प्रशिक्षणार्थी विमान हे फक्त याच्या दक्षिण दिशेचाच वापर करतात कारण उत्त्रेला असलेला भाग हा वाणिज्यिक सेवांसाठी बंद आहे.\n\nहैदराबाद विमानतळ, भारतीय विमानतळ प्राधिकरणचे संकेतस्थळ (इंग्लिश मजकूर) नविन हैदराबाद विमानतळ(इंग्लिश मजकूर) नविन हैदराबाद विमानतळ(इंग्लिश मजकूर) हैदराबाद बद्दल संपूर्ण माहिती असलेले संकेतस्थळ(इंग्लिश मजकूर) हैदराबाद आंतरराष्ट्रीय विमानतळाबद्दलचे संकेतस्थळ(इंग्लिश मजकूर)\n\nवर्ग:हैदराबादमधील वास्तू व इमारती वर्ग:हैदराबादमधील वाहतूक वर्ग:आंध्र प्रदेशमधील विमानतळ वर्ग:भारतातील बंद विमानतळ\n","elements":[{"type":"infobox","content":"{{Infobox Airport\n| name = बेगमपेट विमानतळ\n| nativename = బేగంపేట విమానాశ్రయము\n| nativename-r = हैदराबाद विमानतळ\n| nativename-a = حیدرآباد ائیرپورٹ\n| image = Old Airport.JPG\n| IATA = \n| ICAO = VOHY\n| type = सेना/सार्वजनिक\n| owner = \n| operator = [[भारतीय विमानतळ प्राधिकरण]]\n| city-served = \n| location = [[हैदराबाद]], [[भारत]]\n| elevation-f = १,७४२\n| elevation-m = ५३१\n| coordinates = {{coord|17|27|11|N|078|28|03|E|type:airport|display=inline}}\n| website = [http://aai.aero/allAirports/hyderabad_generalinfo.jsp aai.aero/allAirports/...]\n| r1-number = ०९/२७\n| r1-length-f = १०,६००\n| r1-length-m = ३,२३१\n| r1-surface = [[डांबरी]]\n| footnotes = २३ मार्च २००८पासून बंद\n}}"},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"बेगमपेट विमानतळ आंध्र प्रदेशमधील हैदराबाद शहरातील विमानतळ होता.२३ मार्च २००८ला हैदराबाद आंतरराष्ट्रीय विमानतळ तयार झाल्यावर हा विमानतळ बंद करण्यात आला.या विमानतळाचा सध्या 'आंध्र प्रदेश एव्हीएशन अकादमी' ,'राजीव गांधी ए���्हिएशन अकादमी तसेच भारतीय वायुदल बेगमपेट वायुसेना तळ याचा उपयोग करतात.","translated_text":"Begumpet Airport was an airport in the city of Hyderabad, Andhra Pradesh. It was closed on 23 March 2008 when Hyderabad International Airport was built. The airport is currently used by the Andhra Pradesh Aviation Academy, Rajiv Gandhi Aviation Academy and the Indian Air Force's Begumpet Air Force Base.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"बेगमपेट विमानतळावर पूर्वी दोन टर्मिनल होते.हैदराबाद साठी आंतरराष्ट्रीय तसेच देशांतर्गत उड्डाणेही या विमानतळाने हाताळलीत.हे भारतातील सहावे व्यस्त विमानतळ होते.एर सहाराची सुमारे १२६ उड्डाणे येथुनच होत असत.","translated_text":"Begumpet Airport used to have two terminals. It also handled international and domestic flights to Hyderabad. It was the sixth busiest airport in India.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"बेगमपेट विमानतळावर नवीन टर्मिनलजवळ १३ विमानांच्या पार्किंगची सुविधा आहे.त्याशिवाय उत्तर दिशेस ५ विमाने रात्री पार्क करता येतात.ही सुविधा ए-३२० आणि बोइंग-७३७ सारख्या मोठ्या विमानास तसेच पुढील तीन वर्षांसाठी पुरेशी आहे.","translated_text":"The new terminal at Begumpet Airport has 13 aircraft parking facilities. In addition, 5 aircraft can be parked at night in the north direction. This facility is sufficient for larger aircraft such as the A-320 and Boeing-737 as well as for the next three years.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"यास पर्याय म्हणुन मार्च २००८ मध्ये हैदराबाद विमानतळ सुरू केल्याने, हैदराबाद या शहरात मध्यावर असलेले हा विमानतळ सध्या हवाईदलाच्या प्रशिक्षणासाठी तसेच अतिमहत्त्वाच्या व्यक्तिंची ने-आण करण्यासाठी वापरला जातो.वाम राजकारणी पार्टीच्या सदस्यांनी नागरी हवाईवाहतूक मंत्रालयास तीव्र निवेदने लिहुन,हा विमानतळ कमी खर्चाच्या नागरी वाहतूकीसाठी, जे या कामासाठी उपयुक्त आहे,वापर पूर्ववत सुरू करण्यास दबाव आणत आहे.त्या मंत्रालयाने हवाई वाहतूक नियंत्रणाच्या प्रशिक्षणासाठी हा विमानतळ वापरण्याबाबत प्रस्ताव ठेवला आहे.","translated_text":"As an alternative to this, Hyderabad Airport was inaugurated in March 2008, the airport in the heart of Hyderabad is currently being used for Air Force training as well as for the transportation of vital personnel. Members of the Left Political Party have issued strong statements to the Ministry of Civil Aviation, urging the use of the airport to be postponed for low-cost civil transport, which is suitable for this task.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पूर्वी या विमानतळावर मर्यादित स्वरूपात रात्री विमान उतरविण्याची सुविधा होती.थेट विमानसेवा नसल्यामुळे, आंध्र प्रदेशातील फक्त ४०% आंतरराष्ट्रीय उड्डाणेच येथुन जात होती..","translated_text":"The airport used to have limited overnight landing facilities. With no direct flights, only 40% of all international flights in Andhra Pradesh passed through it.","trailing_whitespace":" ","citations":[{"content":"
[{{PDFlink|[http://www.aponline.gov.in/quick%20links/Economic%20Survey/economic6.pdf Airports in Andhra Pradesh]|4.53 [[Kibibyte|KiB]]application/pdf, 4647 bytes }}]","char_index":167,"name":null,"url":"http://www.aponline.gov.in/quick%20links/Economic%20Survey/economic6.pdf","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:21.756224-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}],"citations_needed":[]},{"text":"२००६ च्या सुरुवातीस अध्यक्ष जॉर्ज बुश यांचे 'एर फोर्स वन' हे विमान त्यांचे हैदराबाद भेटीदरम्यान येथे उतरले होते व उड्डाण भरते झाले.आंतर्‍आष्ट्रीय व देशांतर्गत वाहतूकीसाठी बेगमपेट विमानतळाची क्षमता प्रवाश्यांची वाहतूक वाढल्यामुळे,दरसाली ४५% या दराने वाढल्याचा रिपोर्ट आहे.ही भारतात सर्वाधिक आहे.या विमानतळाने सुमारे २०,००० प्रवासी दर दिवस या दराने तसेच, ३०० विमान चलन, ज्यात १६ आंतरराष्ट्रीय व १० देशांतर्गत उड्डाणांचा समावेश आहे, हाताळली आहेत.या विमानतळाच्या क्षमतेचे दातृत्व सुरुवातीस अपेक्षेपेक्षा बरेच कमी होते, पण मागणीनुसार त्यात वाढ झाली.ही सर्व वाढ बघुन,प्रश्न उभा राहतो कि भारतीय हवाईदल या तळाचा प्रत्यक्ष वापर कितपत करीत आहे व ते भविष्यात खुले कां करण्यात येउ नये.","translated_text":"At the beginning of 2006, President George W. Bush's Air Force One landed and took off during his visit to Hyderabad. The capacity of Begumpet Airport for international and domestic transportation is reported to have increased at a rate of 45% per annum due to increased passenger traffic. It is also the highest in India. The airport handles approximately 20,000 passengers per day as well as 300 aircraft, including 16 international and 10 domestic flights.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"नवीन ८ विमानतळ सुरू करण्याबाबत व ते हैदराबादला व इतर विमानतळांशी जोडण्याबाबत,राज्य सरकारला खूप आशा आहे.या विमानतळावरून शेवटचे उड्डाण हे २२ मार्च २००८ रोजी थाई एरवेजचे बँकॉकला जाणारे आंतरराष्ट्रीय उड्डाण होते.","translated_text":"The State Government has high hopes for launching eight new airports and connecting them to Hyderabad and other airports. The last flight from this airport was Thai Airways' international flight to Bangkok on March 22, 2008.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"इतिहास","translated_text":"The history","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"बेगमपेट विमानतळ हे सन १९३० मध्ये हैदराबाद एरो क्लबच्या उद्घाटनाने सुरू झाले.हैदराबाद राज्याचा निझाम यास त्याच्या डेक्कन एरवेझसाठी वापरत असे.ब्रिटिश भारतातील ही एक प्राथमिक विमानसेवा होती.सन १९३७ मध्ये टर्मिनल इमारत तयार झाली.","translated_text":"Begumpet Airport opened in 1930 with the opening of the Hyderabad Aero Club. The Nizam of Hyderabad used it for its Deccan Airways. It was one of the primary airlines in British India.","trailing_whitespace":" ","citations":[{"content":"
[[http://www.bharat-rakshak.com/IAF/Museum/Begumpet.html Begumpet Airport History]{{मृत दुवा}} [http://wayback.archive.org/web/20120306064114/http://www.bharat-rakshak.com/IAF/Museum/Begumpet.html विदागारातील आवृत्ती]]","char_index":225,"name":null,"url":"http://www.bharat-rakshak.com/IAF/Museum/Begumpet.html","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html; charset=UTF-8","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":50797,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:21.776562-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":"Text is too short (62 words)","source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"
[[http://www.bharat-rakshak.com/IAF/Museum/Begumpet.html Begumpet Airport History]{{मृत दुवा}} [http://wayback.archive.org/web/20120306064114/http://www.bharat-rakshak.com/IAF/Museum/Begumpet.html विदागारातील आवृत्ती]]","char_index":225,"name":null,"url":"http://wayback.archive.org/web/20120306064114/http://www.bharat-rakshak.com/IAF/Museum/Begumpet.html","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:21.967463-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}],"citations_needed":[]},{"text":"दक्षिण दिशेस नंतर एक नवीन इमारत तयार केल्या गेली.","translated_text":"A new building was built later towards the south.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"नंतर हीच मुख्य इमारत झाली.जुन्या इमारतीस मग 'जुने बेगमपेट विमानतळ' असे संबोधिल्या जाउ लागले.सन २००८ मध्ये झालेल्या भारतातील प्रथम 'हवाई कसरती' १५ ते १८ ऑक्टोबर दरम्यान येथे झाल्या.","translated_text":"It later became the main building. The old building was then known as the 'Old Begumpet Airport'. The first air exercise in India was held here in 2008 between 15 and 18 October.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"सर्वसाधारण विमानन(एव्हीऐशन) व प्रशिक्षण","translated_text":"General aviation and training","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"येथील वाणिज्यिक सेवा बंद झाल्यावर,ते वायुदल व उड्डाण प्रशिक्षणासाठी वापरल्या जाउ लागले.प्रशिक्षणार्थी विमान हे फक्त याच्या दक्षिण दिशेचाच वापर करतात कारण उत्त्रेला असलेला भाग हा वाणिज्यिक सेवांसाठी बंद आहे.","translated_text":"When commercial services here were discontinued, they were used for Air Force and flight training. Trainee aircraft are only used in the southern direction of this as the northern part is closed for commercial services.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"संदर्भ","translated_text":"Reference","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"बाह्य दुवे","translated_text":"External links","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"हैदराबाद विमानतळ, भारतीय विमानतळ प्राधिकरणचे संकेतस्थळ (इंग्लिश मजकूर) नविन हैदराबाद विमानतळ(इंग्लिश मजकूर) नविन हैदराबाद विमानतळ(इंग्लिश मजकूर) हैदराबाद बद्दल संपूर्ण माहिती असलेले संकेतस्थळ(इंग्लिश मजकूर) हैदराबाद आंतरराष्ट्रीय विमानतळाबद्दलचे संकेतस्थळ(इंग्लिश मजकूर)","translated_text":"Hyderabad Airport, Airport Authority of India website (English text) New Hyderabad Airport (English text) New Hyderabad Airport (English text) Full information website about Hyderabad (English text) Website about Hyderabad International Airport (English text)","trailing_whitespace":" ","citations":[{"content":"{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061013160853/http://www.aai.aero/allAirports/hyderabad_generalinfo.jsp |date=2006-10-13 }}","char_index":18,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20061013160853/http://www.aai.aero/allAirports/hyderabad_generalinfo.jsp","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:22.047292-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140927095050/http://newhyderabadairport.com/ |date=2014-09-27 }}","char_index":145,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20140927095050/http://newhyderabadairport.com/","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:22.119131-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304060612/http://www.glorioushyderabad.com/begumpet.html |date=2016-03-04 }}","char_index":207,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20160304060612/http://www.glorioushyderabad.com/begumpet.html","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:22.188957-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20191106044311/http://www.hydintlairport.com/ |date=2019-11-06 }}","char_index":270,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20191106044311/http://www.hydintlairport.com/","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:22.258191-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:हैदराबादमधील वास्तू व इमारती वर्ग:हैदराबादमधील वाहतूक वर्ग:आंध्र प्रदेशमधील विमानतळ वर्ग:भारतातील बंद विमानतळ","translated_text":"Class: Architecture and Buildings in Hyderabad Class: Transportation in Hyderabad Class: Airports in Andhra Pradesh Class: Closed Airports in India","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[{"text":"बेगमपेट विमानतळावर नवीन टर्मिनलजवळ १३ विमानांच्या पार्किंगची सुविधा आहे.त्याशिवाय उत्तर दिशेस ५ विमाने रात्री पार्क करता येतात.ही सुविधा ए-३२० आणि बोइंग-७३७ सारख्या मोठ्या विमानास तसेच पुढील तीन वर्षांसाठी पुरेशी आहे. यास पर्याय म्हणुन मार्च २००८ मध्ये हैदराबाद विमानतळ सुरू केल्याने, हैदराबाद या शहरात मध्यावर असलेले हा विमानतळ सध्या हवाईदलाच्या प्रशिक्षणासाठी तसेच अतिमहत्त्वाच्या व्यक्तिंची ने-आण करण्यासाठी वापरला जातो.वाम राजकारणी पार्टीच्या सदस्यांनी नागरी हवाईवाहतूक मंत्रालयास तीव्र निवेदने लिहुन,हा विमानतळ कमी खर्चाच्या नागरी वाहतूकीसाठी, जे या कामासाठी उपयुक्त आहे,वापर पूर्ववत सुरू करण्यास दबाव आणत आहे.त्या मंत्रालयाने हवाई वाहतूक नियंत्रणाच्या प्रशिक्षणासाठी हा विमानतळ वापरण्याबाबत प्रस्ताव ठेवला आहे. पूर्वी या विमानतळावर मर्यादित स्वरूपात रात्री विमान उतरविण्याची सुविधा होती.थेट विमानसेवा नसल्यामुळे, आंध्र प्रदेशातील फक्त ४०% आंतरराष्ट्रीय उड्डाणेच येथुन जात होती..","translated_text":"The new terminal at Begumpet Airport has 13 aircraft parking facilities. In addition, 5 aircraft can be parked at night in the north direction. This facility is sufficient for larger aircraft such as the A-320 and Boeing-737 as well as for the next three years. As an alternative to this, Hyderabad Airport was inaugurated in March 2008, the airport in the heart of Hyderabad is currently being used for Air Force training as well as for the transportation of vital personnel. Members of the Left Political Party have issued strong statements to the Ministry of Civil Aviation, urging the use of the airport to be postponed for low-cost civil transport, which is suitable for this task. The airport used to have limited overnight landing facilities. With no direct flights, only 40% of all international flights in Andhra Pradesh passed through it.","citations":[{"content":"
[{{PDFlink|[http://www.aponline.gov.in/quick%20links/Economic%20Survey/economic6.pdf Airports in Andhra Pradesh]|4.53 [[Kibibyte|KiB]]application/pdf, 4647 bytes }}]","char_index":884,"name":null,"url":"http://www.aponline.gov.in/quick%20links/Economic%20Survey/economic6.pdf","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:21.756224-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}]},{"text":"बेगमपेट विमानतळ हे सन १९३० मध्ये हैदराबाद एरो क्लबच्या उद्घाटनाने सुरू झाले.हैदराबाद राज्याचा निझाम यास त्याच्या डेक्कन एरवेझसाठी वापरत असे.ब्रिटिश भारतातील ही एक प्राथमिक विमानसेवा होती.सन १९३७ मध्ये टर्मिनल इमारत तयार झाली.","translated_text":"Begumpet Airport opened in 1930 with the opening of the Hyderabad Aero Club. The Nizam of Hyderabad used it for its Deccan Airways. It was one of the primary airlines in British India.","citations":[{"content":"
[[http://www.bharat-rakshak.com/IAF/Museum/Begumpet.html Begumpet Airport History]{{मृत दुवा}} [http://wayback.archive.org/web/20120306064114/http://www.bharat-rakshak.com/IAF/Museum/Begumpet.html विदागारातील आवृत्ती]]","char_index":225,"name":null,"url":"http://www.bharat-rakshak.com/IAF/Museum/Begumpet.html","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html; charset=UTF-8","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":50797,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:21.776562-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":"Text is too short (62 words)","source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"
[[http://www.bharat-rakshak.com/IAF/Museum/Begumpet.html Begumpet Airport History]{{मृत दुवा}} [http://wayback.archive.org/web/20120306064114/http://www.bharat-rakshak.com/IAF/Museum/Begumpet.html विदागारातील आवृत्ती]]","char_index":225,"name":null,"url":"http://wayback.archive.org/web/20120306064114/http://www.bharat-rakshak.com/IAF/Museum/Begumpet.html","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:21.967463-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}]},{"text":"हैदराबाद विमानतळ, भारतीय विमानतळ प्राधिकरणचे संकेतस्थळ (इंग्लिश मजकूर) नविन हैदराबाद विमानतळ(इंग्लिश मजकूर) नविन हैदराबाद विमानतळ(इंग्लिश मजकूर) हैदराबाद बद्दल संपूर्ण माहिती असलेले संकेतस्थळ(इंग्लिश मजकूर) हैदराबाद आंतरराष्ट्रीय विमानतळाबद्दलचे संकेतस्थळ(इंग्लिश मजकूर)","translated_text":"Hyderabad Airport, Airport Authority of India website (English text) New Hyderabad Airport (English text) New Hyderabad Airport (English text) Full information website about Hyderabad (English text) Website about Hyderabad International Airport (English text)","citations":[{"content":"{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061013160853/http://www.aai.aero/allAirports/hyderabad_generalinfo.jsp |date=2006-10-13 }}","char_index":18,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20061013160853/http://www.aai.aero/allAirports/hyderabad_generalinfo.jsp","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:22.047292-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140927095050/http://newhyderabadairport.com/ |date=2014-09-27 }}","char_index":145,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20140927095050/http://newhyderabadairport.com/","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:22.119131-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304060612/http://www.glorioushyderabad.com/begumpet.html |date=2016-03-04 }}","char_index":207,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20160304060612/http://www.glorioushyderabad.com/begumpet.html","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:22.188957-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20191106044311/http://www.hydintlairport.com/ |date=2019-11-06 }}","char_index":270,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20191106044311/http://www.hydintlairport.com/","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:22.258191-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}]}]}
+{"title":"अरुण कांबळे","wikicode":"{{माहितीचौकट साहित्यिक\n | नाव = \n| चित्र = Arun_Kamble_cover.jpg\n| चित्र रुंदी = 300px\n| चित्र शीर्षक = 400px\n| टोपणनाव = प्रा. अरुण कांबळे\n| जन्मदिनांक = [[मार्च १४]], [[इ.स. १९५३]]\n| जन्मस्थान = करगणी, आटपाडी, [[सांगली जिल्हा]], [[महाराष्ट्र]], [[भारत]]\n| मृत्युदिनांक = [[डिसेंबर २०]], [[इ.स. २००९]]\n| मृत्युस्थान = [[हैदराबाद]] , [[आंध्र प्रदेश]]\n| चळवळ = [[दलित]] चळवळ\n| संघटना = [[दलित पँथर| दलित पँथर्स]]\n| पत्रकारिता लेखन = आंबेडकर भारत\n| धर्म = [[बौद्ध धर्म|बौद्ध]]\n| प्रभाव = [[भीमराव रामजी आंबेडकर]]\n| वडील = कृष्णाजी नारायण कांबळे \n| आई = [[शांताबाई कृष्णाजी कांबळे]]\n| भाऊ = प्रा. चद्रकांत कृष्णाजी कांबळे\n| बहीण= प्रा. मंगल तिरमारे\n| पत्नी =[[अवनी अरुण कांबळे]]\n| अपत्ये = अपरांत कांबळे
\nआशुतोष कांबळे\n| स्वाक्षरी चित्र = \n| तळटिपा = \n|वेब-साईट={{URL|www.arunkamble.com}}}}\n'''अरुण कृष्णाजी कांबळे''' (जन्म : करगणी-सांगली जिल्हा, १४ मार्च १९५३; - हैदराबाद, २० डिसेंबर २००९) हे [[दलित]] चळवळीचे लढाऊ नेते \" नामांतर लढा\" व मंडल आयोग अंमलबजावणीचा पाठपुरावा करणारे, बौद्धांना केंद्रीय स्तरावर आरक्षण मिळावे म्हणून झटणारे अग्रणी नेते आणि [[मराठी भाषा|मराठी]] साहित्यातील चिकित्सक लेखक-संशोधक व साहित्याचे गाढे अभ्यासक होते. ते ''[[दलित पॅंथर|दलित पॅंथर्स]]'' या संघटनेचे संस्थापक-सदस्य व अध्यक्ष होते. समाजातील विषमता नष्ट होऊन, समाज एकजिनसी व्हावा यासाठी त्यांनी आयुष्य वेचले. प्रभावी वक्तृत्व हा त्यांच्या कणखर नेतृत्वाचा एक भाग होता.\n\n== सुरुवातीचा काळ ==\n=== जीवन ===\nप्��ा. अरुण कांबळे यांचा जन्म १४ मार्च १९५३ साली [[सांगली]] जिल्ह्यात करगणी या गावी झाला. त्यांच्या आई शांताबाई या गटशिक्षणाधिकारी आणि वडील कृष्णाजी जीवन शिक्षण मंदिर, दिघंची या शाळेत शिक्षक होते. करगणी येथे त्यांचे प्राथमिक व माध्यमिक शिक्षण झाले. त्यानंतर ते पुढील शिक्षणासाठी सांगलीतील विलिंग्डन महाविद्यालयात आले. त्यांनी [[मुंबई]] येथील सिद्धार्थ महाविद्यालयातून एम.ए.ला मराठी विषयात सुवर्ण पदक मिळवले व १९७३ मध्ये प्राध्यापकी पेशात प्रवेश केला. ते १९८३ पर्यंत वडाळा येथील डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर महाविद्यालयात; तर १९८३ ते १९९० पर्यंत ते दादरच्या कीर्ती महाविद्यालयात प्राध्यापक म्हणून कार्यरत होते. १९९१ पासून ते मुंबई विद्यापीठात होते. कीर्ती महाविद्यालयात असतानाच त्यांनी मराठीच्या अभ्यासाबरोबरच चळवळीतही स्वतःला झोकून दिले.\n[[चित्र:Arun Kamble with Maisaheb Ambedkar.jpg|thumb|right|400px|प्रा. अरुण कांबळे माईसाहेब आंबेडकर आणि नानासाहेब गोरे यांसोबत]]\nशेवटी शेवटी ते विद्यापीठाच्या मराठी विभागाअंतर्गत ते प्राध्यापक व फुले-आंबेडकर अध्यासन केंद्राचे समन्वयक म्हणून काम पाहत होते. प्रा. कांबळे यांचा प्रामुख्याने सामाजिक आणि राजकीय क्षेत्रांत वावर होता. चतुरस्र व्यासंगी, सडेतोड भाषा आणि प्रबळ वक्तृत्व यामुळे सामाजिक आणि राजकीय क्षेत्रात त्यांचा दबदबा होता. त्याचा विवाह आंतरजातीय असल्याकारणाने त्यांना जातीय संघर्षांना तोंड द्यावे लागले.\n\n== राजकीय कार्य==\n[[चित्र:Arun Kamble with Petroleum minister SushilKumar Shinde.JPG|thumb|400px|left]]\n[[चित्र:Former Prime minister V.P.Singh in action.jpg|thumb|400px|left]]\nएम.ए.करत असतानाच त्यांचा दलित चळवळीचे नेते [[राजा ढाले]] आणि [[नामदेव ढसाळ]] यांच्याशी संबंध आला. १९७३-७४ च्या काळात त्यांनी [[दलित पॅंथर]]ची अधिकृतपणे स्थापना केली. दलित पॅंथ या संघटनेपासून त्यांनी आंबेडकरी चळवळीपर्यंतचा प्रवास केला. राजकारणात अग्रेसर असणारे कांबळे आपल्या स्फोटक आणि प्रभावी वक्तृत्वाने दलित चळवळीचा केंद्रबिंदू बनले. या संघटनेला त्यांनी वैचारिक बैठक दिली. काही वर्षांनी त्यांनी जनता दलामध्ये प्रवेश केला. तत्कालीन पंतप्रधान [[व्ही. पी. सिंग]] यांच्याशी त्यांचा घनिष्ट संबंध आला. मागास वर्गासाठी आरक्षण आणि सवलती देण्यासाठी त्यांनी तत्कालीन पंतप्रधान [[व्ही. पी. सिंग]]यांच्याकडे प्रयत्न केला. १९८४ सालच्या मंडल आयोग अंमल��जावणी परिषदेचे ते निमंत्रक होते.\n\n== दलित पॅंथरमधील दिवस ==\n[[चित्र:Arun Kamble with Govindrao Adik.JPG|thumb|right|400px]]\n१९६८-७० या काळात ‘दलित पॅंथर्स’च्या सर्जनशील तरुणांनी जेव्हा तत्कालीन प्रस्थापित रिपब्लिकन नेतृत्वाला आणि त्याचबरोबर साहित्यातील सारस्वतांना सर्वंकष आव्हान दिले, तेव्हा अरुण कांबळे फक्त १५ वर्षांचे होते. त्या बंडाचा त्यांच्यावरचा संस्कार मात्र अगदी प्रखर होता. महाराष्ट्राच्या साहित्याचा आणि राजकारणाचा बाज कायमचा बदलून टाकण्याची जिद्द बाळगणाऱ्या पॅंथर्सना पहिल्या दशकातच आपल्या घट्ट रुतलेल्या हितसंबंधांच्या व्यवस्थेने विस्कळीत करून टाकले. आणीबाणीनंतर जनता पक्षाने आणि विशेषतः त्यांच्यातील समाजवादी मंडळींनी काही पॅंथर्सना जवळ केले. अरुण कांबळे तेव्हा पंचविशीत होते आणि त्यांच्याकडे दुर्दम्य आशावाद होता. आपण पॅंथर्सना पुन्हा तीच चित्त्याची झेप घ्यायला प्रवृत्त करू शकू, असा आत्मविश्वास त्यांच्याकडे होता. तसे पाहिले तर अरुण आणि ‘सीनिअर पॅंथर्स’ यांच्यात वयाचे फार अंतर होते असे नाही; पण तरीही विस्कळीत झालेले दलित नेते आणि साहित्यिक, राजकीय व सांस्कृतिक व्यासपीठावर तसे एकदिलाने एकत्र आले नाहीत. त्यानंतर काही महिन्यांतच [[मराठवाडा विद्यापीठ नामांतर आंदोलन|मराठवाडा विद्यापीठाच्या नामांतराच्या प्रश्नावर]] [[चित्र:Arun Kamble with S.S.Rege.jpg|thumb|right|400px]]\nमात्र सर्व दलित नेते, त्यांचे समर्थक समाजवादी आणि कॉम्रेड्स एकत्र आले आणि त्या चळवळीने अरुण कांबळे यांच्या दलित एकजुटीबद्दलच्या आशा पुन्हा पल्लवीत केल्या.\n\n== जनता दलातील दिवस ==\n\nजनता पक्षाच्या कारकीर्दीत चरणसिंग यांनी ‘मंडल आयोग’ स्थापन केला होता. परंतु त्याचा अहवाल पूर्ण व्हायच्या आतच जनता सरकार गडगडले. सर्वानाच अनपेक्षित वाटेल, असा इंदिरा गांधींचा त्यानंतरच्या निवडणुकीत दणदणीत विजय झाला. साहजिकच जनता पक्षाच्या आधारे उभे राहिलेले गट व नेते एकदम मुख्य प्रवाहाच्या बाहेर फेकले गेले. खुद्द अरुण कांबळे यांच्याही स्वतःबद्दलच्या त्या स्थानाविषयीच्या प्रतिमा उंचावल्या होत्या, आणि समाजात आपल्या विचारांनी व कृतीमुळे अर्थपूर्ण परिवर्तन आणता येईल, असे त्यांना वाटू लागले होते. परंतु वर म्हटल्याप्रमाणे जनता सरकारचा प्रयोग फसल्यावर जी अनेक माणसे पुन्हा स्वतःच्या राजकारणाचा शोध घेऊ लाग��ी त्यात प्रा. कांबळे होते. साधारणपणे एक दशकभर मंडल आयोगाचा अहवाल बासनात गुंडाळला गेला होता. विश्वनाथ प्रतापसिंग पंतप्रधान झाल्यावर त्यांनी आकस्मिकपणे तो अहवाल अंमलात आणला जाईल, असे घोषित केले. \nत्या घोषणेलाही संदर्भ होता तो विहिंप व लालकृष्ण अडवाणी यांनी सुरू केलेल्या रथयात्रेचा. अयोध्येला ‘त्याच जागी’ म्हणजे बाबरी मशिदीच्या जागी राममंदिर बांधण्याचा निर्धार करून योजलेली ती यात्रा हे विश्वनाथ प्रतापसिंग यांच्या सत्तेला आव्हान होते. त्या यात्रेच्या राजकारणाला शह देण्यासाठी म्हणून मंडल अहवाल बासनातून बाहेर काढायचा निर्णय व्ही. पी. सिंग यांनी केला होता; परंतु अनेक जणांना व्ही. पी. सिंग यांच्यात नव्या युगाचा ‘मसिहा’ आढळला. दुर्दम्य आशावादी असलेल्या अरुण कांबळेंनाही मंडल आयोगाच्या अंमलबजावणीत सामाजिक क्रांतीची बीजे आढळली.\n\n==वाङ्मयीन क्षेत्र ==\n[[चित्र:Arun Kamble with Gyanpith winner V.D.Karandikar.JPG|thumb|left|400px|अरुण कांबळे ज्ञानपीठ पुरस्कार विजेते [[विंदा करंदीकर]] यांच्याबरोबर]]\n[[चित्र:Arun Kamble with Magesh Padgaonkar.JPG|thumb|left|400px|अरुण कांबळे यांच्याबरोबर [[मंगेश पाडगावकर]]]]\nअरुण कांबळे यांनी आपली भीमगर्जना मात्र कायम चालूच ठेवली होती. ती गर्जना महाराष्ट्रव्यापी झाली ती ‘रामायणातील संस्कृतीसंघर्ष’ या कांबळेंच्या प्रबंधरूपी पुस्तकामुळे. त्यांच्या व्यासंगाचा पुरावा म्हणजे त्यांनी जेव्हा याविषयीचे लेखन केले तेव्हा डॉ. आंबेडकरांचा ‘रिडल्स इन हिंदुइझम्’ हा ग्रंथ कांबळेंनी वाचलाही नव्हता. कांबळे यांचे ते लेखन १९८२ सालचे. तो वाद वेगळ्या स्वरूपात पुन्हा १९८७ भडकून उठला होता. खरे म्हणजे, आपल्या राजकारणाचे आधुनिक रामायण सुरू झाले ते रथयात्रेनंतर म्हणजे १९९० सालापासून; परंतु राम आणि कृष्ण आपल्या सांस्कृतिक राजकारणात १९८२ पासूनच लुडबुड करू लागले होते. असेही म्हणता येईल की भारतीय राजकारणात ‘रामराज्य’ येणार आणि सर्व विचारसरणींमध्ये उलथापालथ होणार याचा अंदाज कांबळेंना अगोदरच लागला असावा. विजय तेंडुलकरांनी अरुण कांबळेंमधील ‘व्यासंगी बंडखोरी’ पूर्वीच ओळखली होती. त्यांनी ‘रामायणातील संस्कृती संघर्ष’ या पुस्तकावर टिप्पणी करताना म्हटले होते, ‘‘या छोटेखानी पण वैचारिक पुस्तकाचे मी स्वागत करतो. मराठीत जेव्हा विद्वत्ता सिद्ध करायची असते तेव्हा ४०० ते ५०० पानांचा ग्र���थ लिहावा लागतो. रामायणावर तर तो हजार पानांचाही होऊ शकला असता; पण अरुण कांबळे यांनी ते केवळ ७०-७५ पानांत सिद्ध केले आहे. या पुस्तकाच्या परिच्छेदा-परिच्छेदातून संशोधनाची तळमळ असल्याचे दिसून येते. एकही वाक्य निराधार नाही.. आणि आवेश आहे; पण तो मैदानी किंवा सनसनाटी माजविण्यासाठी आलेला नाही.. हे पुस्तक हा एक सत्याचा शोध आहे आणि तसा शोध ज्या समाजात होत नाही तो समाज मेलेला असतो. अरुण कांबळे यांच्यासारखी माणसे या समाजाची आशास्थाने आहेत.’’\n\nह्या एकूण रगाड्यात सांगलीची असलेली नाळ मात्र त्यांनी कधीच तुटू दिली नाही. मातोश्री शांताबाईंच्या [[माज्या जल्माची चित्तरकथा]] या पुस्तकाचे तसेच [[मी कृष्णा]] या त्यांच्या वडिलांच्या आत्मकथनाचे प्रकाशन त्यांनी केले होते. प्रा. अरुण कांबळे यांनी महाराष्ट्रातील साहित्याला आणि राजकारणाला जातीयतेचा जो करकचून विळखा पडला आहे, तो आपल्या हयातीत निदान सैल व्हावा आणि शक्यतो पिढ्या-दोन पिढ्यांच्या येत्या काळात ही विषमता पूर्णपणे दूर व्हावी म्हणून अथकपणे प्रयत्न करणार एक व्यक्तिमत्त्व.केवळ उग्र आंदोलन, प्रक्षोभक कविता आणि स्फोटक भाषणे करून लोकांचे वैचारिक प्रबोधन होत नाही हे अरुणने जाणले होते. त्यांच्या व्यासंगाला धार होती ती परिवर्तनाच्या तीव्र इच्छेची. परंतु महाराष्ट्राला अशीच ‘निवांत विचारवंतां’ची एक दीर्घ परंपरा आहे.\n\n[[चित्र:Arun Kamble accepting the award with accolades, The Prabuddha Ratna.JPG|thumb|400px|right]]\nया ‘आर्मचेअर इंटेलेक्च्युअल्स’ना वाटते, की ‘उदात्त विचार’ आणि ‘प्रगल्भ चिंतन’ केले, की समाजाला योग्य दिशा मिळेल. महात्मा फुले, लोकमान्य टिळक, डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांची परंपरा अर्थातच कृतिशील विचारवंतांची. अरुण कांबळेंना त्यांचे स्वतःचे लेखन-चिंतन करताना हा कृतिशीलतेचा वारसाच उपयोगी पडला. कृतिशील आणि विचारशील अशी प्रकृती असणाऱ्यांची एक अडचण असते. त्यांना प्रस्थापित विचारवंतांना कोंडीत पकडून आपला विचार पुढे न्यायचा असतो. त्यामुळे प्रचलित वैचारिक वातावरणातील सर्व प्रवाह माहीत असणे आवश्यक असते. शिवाय आपल्याला नक्की काय म्हणायचे आहे यावर पकड असावी लागते. त्यामुळे सर्व पूर्वसूरींचे विचार आणि आपली विचारधारा (या ठिकाणी आंबेडकरी विचार) यात क्रांतिकारक काय हे सिद्ध करायचे असते. ते करण्यासाठी जे ‘इंटेलेक्च्युअल अ‍ॅक्रोबॅटिक’ कौ���ल्य लागते ते कांबळे यांच्याकडे होते. ज्यांना ते कौशल्य संपादन करता येत नाही त्यांना, अशा ‘अ‍ॅक्रोबॅट्स’बद्दल हेवा वाटतो. तसा कांबळे यांच्याबद्दल हेवा वाटणाऱ्यांमध्ये ‘दलित इंटेलेक्च्युअल्स’ही होते; परंतु एकूणच पॅंथर्स, त्यांचे कवी, पुढारी आणि विचारवंत यांच्यातील कलह केव्हा ‘तात्त्विक’ असतात आणि केव्हा ‘व्यक्तिगत’ असतात हे अजून त्यांनाच निश्चित ठरविता आलेले नाही. त्यामुळेच रिपब्लिकन वा पॅंथर एकजुटीचे प्रयत्न गेली ३० वर्षे सफल झालेले नाहीत. अरुण कांबळे त्यामुळेही अस्वस्थ असत.\n\n==प्रभावी वक्तृत्वाचा ठसा==\nअरुण कांबळे भाषणाला उभे राहिले की सगळे संदर्भ पुराव्यानिशी त्यांच्या जिभेवर असायचे. त्यांच्या स्पष्टवक्तेपणामुळे अनेकदा चळवळीतले कार्यकर्ते दुखावले जायचे तरीही सर्वसामान्य कार्यकर्त्यांशी जीवंत संबंध असणारा, सहज संवाद साधू शकणारा नेता म्हणूनच त्यांची ओळख होती. कॉलेजात शिकवतानाही विद्यार्थ्यांना ते आपल्या विषयाबाहेरचे अनेक सांस्कृतिक-सामाजिक संदर्भ देऊन त्यांच्या जाणिवांच्या कक्षा विस्तारायचे. विद्यापीठातल्या एका सेमिनारमध्ये उदय रोटे नावाच्या विद्यार्थ्याने आपला पेपर अतिशय प्रभावीपणे सादर केला. त्यानंतर जेवणाच्या वेळेत एकजण येऊन कांबळेंना म्हणाला, 'हा रोटे आपल्यापैकीच आहे ना?' तेव्हा कांबळेंनी लगेच जवळच असलेल्या आपल्या एका विद्यार्थ्याला जवळ बोलवून विचारणाऱ्याला सांगितले, 'हा अभिजीत देशपांडे. हाही आपल्यापैकीच आहे.' ही एकच आठवण त्यांची जातजाणीव कशी पठडीबाहेरची होती, हे सांगायला पुरेशी आहे.\n\n==शेवटचा काळ== \nअरुं कांबळे यांना अभिप्रेत असलेले सामाजिक न्यायाचे राजकारण मंडलवादानंतरही फार पुढे गेले नाही. उलट ज्या ‘रामायणातील संस्कृती संघर्षांवर’ त्यांनी वादळ माजवून दिले त्याच वादातील धर्मवादी व प्रतिगामी प्रवृत्तींनीच राजकारणात जम बसविला. शेवटचे काही दिवस अरुण कांबळे राजकारणात आणि साहित्यसृष्टीत असून नसल्यासारखे होते. त्यातच त्यांचा गूढ मृत्यू झाला.
[{{संकेतस्थळ स्रोत |url=http://loksatta.com/index.php?option=com_content&view=article&id=33463:2009-12-21-15-54-24&catid=29:2009-07-09-02-02-07&Itemid=7 |title=आज माझा प्रत्येक शब्द आभाळ झालाय! |access-date=2010-01-02 |archive-date=2010-01-31 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100131123704/http://loksatta.com/index.php?option=com_content&view=article&id=33463:2009-12-21-15-54-24&catid=29:2009-07-09-02-02-07&Itemid=7 |url-status=dead }}]\n\n[[चित्र:Arun Kamble with Udhav Thakare and Ramdas Athavale.JPG|thumb|400px|right]]\n\n== मृत्यू ==\nहैदराबादच्या हुसेनसागर तलावात गौतम बुद्धांची भव्य मूर्ती आहे. बुद्धांनी दुःखाच्या पलीकडे जा असा संदेश जगाला दिला. याच तलावात अरुण कांबळे मृतावस्थेत सापडले. दलित पॅंथरचे संस्थापक सदस्य तसेच नामांतर आंदोलनातील अग्रणी नेते विचारवंत प्रा. अरुण कांबळे यांचा हैदराबादच्या हुसेन सागर परिसरात संशयास्पद मृत्यू झाला. या प्रकरणाची सीबीआय चौकशी करण्यात यावी, अशी मागणी रिपब्लिकन मूव्हमेंटसह अनेक संघटनांनी केली होती. ते बेपत्ता झाल्याची बातमी सांगलीत येऊन धडकली तेव्हापासून त्यांचा मित्र परिवार अस्वस्थ होता. ८८ वर्षांच्या त्यांच्या मातोश्री त्यांची महिनाभर सांगलीत वाट पहात होत्या.तेव्हा भाऊ चंद्रकांत हेही सांगलीत होते. [[चित्र:Arun Kamble with his brother Chandrakant Kamble and Congressman Ulhasdada Pawar.JPG|thumb|300px|left]]\nअरुण कांबळे यांच्या मृत्यूची बातमी सायंकाळी येथे येऊन धडकली,. तेव्हा सारेच शोकाकुल झाले. ते तातडीने मुंबईला रवाना झाले. प्रा. संपत गायकवाड म्हणाले, की अरुण यांच्या निधनाने आंबेडकरी चळवळीचा कणा मोडून पडला आहे. ते खंदे दलित कार्यकर्ते होते. शाहू, फुले, आंबेडकरी विचारधारा त्यांनी आयुष्यभर जोपासली. प्रा. गौतमीपुत्र कांबळे म्हणाले, की शून्यातून उभा राहिलेले अरुण अचानक निघून गेले. त्यांनी ही चळवळ आणखी पुढे नेली असती. प्रा. वैजनाथ महाजन म्हणाले, की अत्यंत हुशार, अत्यंत प्रतिभावान असलेल्या अरुण कांबळे यांच्याकडे लेखनाची अद्वितीय गुणवत्ता होती. त्यांच्याकडे बौद्धिक आणि सांस्कृतिक उंची होती.
[{{संकेतस्थळ स्रोत |url=http://www.deshdoot.com/news.php?news=13491&nid=24 |title=प्रा.अरुण कांबळेंच्या निधनाने सांगलीवर शोककळा |access-date=2010-01-02 |archive-date=2016-03-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160305050745/http://www.deshdoot.com/news.php?news=13491&nid=24 |url-status=dead }}]\n\nचळवळीत तरुणांना प्रेरणादायी असलेले व्यक्तिमत्त्व म्हणून प्रा. अरुण कांबळे यांचे नाव सर्वांत पुढे आहे. त्यांचा मृतदेह बेवारस स्थितीत सापडला. त्यांचा मृत्यू नसून हत्या असावी, असा संशय रिपब्लिकन मूव्हमेंटचे संयोजक नरेश वाहणे यांनी व्यक्त केला. महाराष्ट्र सरकारतर्फे या प्रकरणाच्या चौकशीसाठी विशेष पथक पाठवावे, असेही पत्रकात नमूद आहे.\n\nत्यांच्या पश्चात दोन्ही मुले अपरांत, आशुतोष, पत्नी प्रा. अवनी कांबळे, बहीण प्रा. मंगला तिरमारे आणि आई [[शांताबाई कांबळे]],भाऊ प्राचार्य चंद्रकांत कांबळे असा परिवार आहे.\n\n== प्रकाशित साहित्य ==\n[[चित्र:Arun Kamble with his book.jpg|thumb|300px|left]]\n{| class=\"wikitable sortable\" \n|- \n! width=\"30%\"| नाव\n! width=\"20%\"| साहित्यप्रकार\n! width=\"30%\"| प्रकाशन\n! width=\"20%\"| प्रकाशन वर्ष (इ.स.)\n|- \n|[https://www.bookganga.com/R/2D5R4 धर्मांतराची भीमगर्जना]|| संशोधन || प्रतिमा प्रकाशन || १९९६\n|- \n| [[वाद-संवाद]] || वैचारिक || प्रतिमा प्रकाशन || १९९६\n|- \n| चिवर
[{{संकेतस्थळ स्रोत |url=http://www.esnips.com/doc/e2830dee-6972-4012-859c-5a90ce1a6310/Chivar-part--1-by-Prof.-Arun-Kamble |title=चिवर part-1 |access-date=2010-01-03 |archive-date=2011-03-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110313041229/http://www.esnips.com/doc/e2830dee-6972-4012-859c-5a90ce1a6310/Chivar-part--1-by-Prof.-Arun-Kamble |url-status=dead }}][[http://www.esnips.com/doc/16a3338b-f75c-4b4a-a77f-daa3e8770f47/Chivar-part--2-by-Prof.-Arun-Kamble चिवर part-2 ]{{मृत दुवा|date=November 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}].|| ललित || आशय प्रकाशन || १९९५ \n|- \n|[https://www.bookganga.com/R/5UDBC युगप्रवर्तक आंबेडकर]
[[http://www.esnips.com/doc/7b85d4fc-03e9-4a1b-adaa-539a7aeeca1b/Yug-Pravartak-Ambedkar-by-Prof.Arun-Kamble युगप्रवर्तक आंबेडकर]{{मृत दुवा|date=November 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]|| वैचारिक || आशय प्रकाशन || १९९५ \n|- \n|[https://mr.m.wikipedia.org/wiki/रामायणातील_सांस्कृतिक_संघर्ष_(पुस्तक) रामायणातील संस्कृतिसंघर्ष]
||[https://www.bookganga.com/R/7Y2GW सांस्कृतिक संशोधन]||[https://www.bookganga.com/R/7Y2GW पॅंथर् प्रकाशन]|| १९८२,१९८७\n|- \n| [[चळवळीचे दिवस]] || आत्मकथन || आशय प्रकाशन || १९९५\n|-\n|[https://www.bookganga.com/R/5HJ78 अरुण कृष्णाजी कांबळे]
[[http://www.esnips.com/doc/771d7565-3885-4cf8-bbf4-4627d788c2d4/Arun-Krushnaji-Kamble---poetry-by-Prof.Arun-Kamble Arun Krushnaji Kamble - poetry by Prof.Arun Kamble]{{मृत दुवा|date=November 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]|| काव्यसंग्रह || संकल्प प्रकाशन || १९८३\n|-\n|मुद्रा\n|काव्यसंग्रह\n|प्रा. अरुण कांबळॆ स्मारक न्यास\n|२०१०\n|}\n\n== इतर लेखन कार्य==\n* '''आंबेडकर भारत''' हे अनियतकालिक सुरू केले.\n* बाबासाहेब आंबेडकरांच्या जनता पत्रातील लेखांचे केलेले संपादन\n* सांगलीतून प्रसिद्ध होणाऱ्या 'दक्षिण महाराष्ट्र' या साप्ताहिकातून स्तंभलेखन\n\n== भाषणे ==\n* प्राध्यापक अरुण कांबळे यांचे पनवेल येथील भाषण
[[http://www.youtube.com/watch?v=F9C6eLeDMGw Prof. Arun Kamble's Speech at Panvel]].\n* प्राध्यापक अरुण कांबळे यांचे पंढरपूर येथील भाषण
[[http://www.youtube.com/watch?v=Zr39V9-B324 Prof. Arun Kamble's Speech at Pandharpur]]\n* प्राध्यापक अरुण कांबळे यांचे अमरावती येथील भाषण
[[http://www.youtube.com/watch?v=Ez8uKexzVEY Prof. Arun Kamble's Speech at Amaravati]]\n* प्राध्यापक अरुण कांबळे यांचे परभणी येथील भाषण
[[http://www.youtube.com/watch?v=3--vcEXsG2o Prof. Arun Kamble's Speech at Parbhani]]\n* दलितांवरील माहितीपट (मुंबई:डॉ.अरुण कांबळे यांचा धारावी तील दलितांशी संवाद)
[{{संकेतस्थळ स्रोत |url=http://current.com/items/89569772_mumbais-way-il-buddismo-negli-slum-visita-a-daharawi-con-il-dr-arun-kamble.htm |title=Mumbai's Way: Il buddismo negli slum. Visita a Daharawi con il Dr. Arun Kamble |access-date=2010-01-03 |archive-date=2012-06-14 |archive-url=https://archive.is/20120614022853/http://current.com/items/89569772_mumbais-way-il-buddismo-negli-slum-visita-a-daharawi-con-il-dr-arun-kamble.htm |url-status=dead }}].\n\n== संदर्भ ==\n{{संदर्भयादी}}\n\n== बाह्य दुवे==\n* [http://www.arunkamble.com/Marathi%20home.html/ प्रा. अरुण कांबळे हे संकेतस्थळ]{{मृत दुवा|date=October 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}\n* [http://www.24dunia.com/marathi-news/shownews/0/प्रा-अरुण-कांबळे-यांचा-मृत्यू-संशयास्पद-कुटुंबियांचे-निवेदन/3415231.html प्रा. अरुण कांबळे यांचा मृत्यू संशयास्पद - कुटुंबियांचे निवेदन]{{मृत दुवा|date=November 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}\n\n{{मराठी साहित्यिक}}\n\n{{मराठी कवी}}\n\n{{DEFAULTSORT:कांबळे,अरुण कृष्णाजी}}\n[[वर्ग:भारतीय रिपब्लिकन पक्षातील राजकारणी]]\n[[वर्ग:मराठी कवी]]\n[[वर्ग:महाराष्ट्रामधील राजकारणी]]\n[[वर्ग:मराठी लेखक]]\n[[वर्ग:दलित चळवळ]]\n[[वर्ग:भारतीय बौद्ध]]\n[[वर्ग:इ.स. १९५३ मधील जन्म]]\n[[वर्ग:इ.स. २००९ मधील मृत्यू]]\n[[वर्ग:लाल दुवे असणारे लेख]]\n[[वर्ग:संदर्भांचे इंग्रजी-मराठी भाषांतर हवे]]\n[[वर्ग:आंबेडकरवादी]]\n[[वर्ग:नामांतर आंदोलनात सहभागी व्यक्ती]]","hash":"a0eaecfd94080239678489a58af7da78bef74226df672096b60d18c0a723055d","last_revision":"2023-10-27T19:54:52Z","first_revision":"2009-05-07T21:04:05Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:29:57.440210","cross_lingual_links":{"arz":"ارون كروشناچى كامبل","en":"Arun Krushnaji Kamble","hi":"अरुण कांबले","pa":"ਅਰੁਣ ਕਾਂਬਲੇ","pnb":"ارون کامبلے","ur":"ارون کامبلے"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.009637","text":"अरुण कृष्णाजी कांबळे (जन्म : करगणी-सांगली जिल्हा, १४ मार्च १९५३; - हैदराबाद, २० डिसेंबर २००९) हे दलित चळवळीचे लढाऊ नेते \" नामांतर लढा\" व मंडल आयोग अंमलबजावणीचा पाठपुरावा करणारे, बौद्धांना केंद्रीय स्तरावर आरक्षण मिळावे म्हणून झटणारे अग्रणी नेते आणि मराठी साहित्यातील चिकित्सक लेखक-संशोधक व साहित्याचे गाढे अभ्यासक होते. ते दलित पॅंथर्स या संघटनेचे संस्थापक-सदस्य व अध्यक्ष होते. समाजातील विषमता नष्ट होऊन, समाज एकजिनसी व्हावा यासाठी त्यांनी आयुष्य वेचले. प्रभावी वक्तृत्व हा त्यांच्या कणखर नेतृत्वाचा एक भाग होता.\n\nप्रा. अरुण कांबळे यांचा जन्म १४ मार्च १९५३ साली सांगली जिल्ह्यात करगणी या गावी झाला. त्यांच्या आई शांताबाई या गटशिक्षणाधिकारी आणि वडील कृष्णाजी जीवन शिक्षण मंदिर, दिघंची या शाळेत शिक्षक होते. करगणी येथे त्यांचे प्राथमिक व माध्यमिक शिक्षण झाले. त्यानंतर ते पुढील शिक्षणासाठी सांगलीतील विलिंग्डन महाविद्यालयात आले. त्यांनी मुंबई येथील सिद्धार्थ महाविद्यालयातून एम.ए.ला मराठी विषयात सुवर्ण पदक मिळवले व १९७३ मध्ये प्राध्यापकी पेशात प्रवेश केला. ते १९८३ पर्यंत वडाळा येथील ���ॉ. बाबासाहेब आंबेडकर महाविद्यालयात; तर १९८३ ते १९९० पर्यंत ते दादरच्या कीर्ती महाविद्यालयात प्राध्यापक म्हणून कार्यरत होते. १९९१ पासून ते मुंबई विद्यापीठात होते. कीर्ती महाविद्यालयात असतानाच त्यांनी मराठीच्या अभ्यासाबरोबरच चळवळीतही स्वतःला झोकून दिले.\n\nशेवटी शेवटी ते विद्यापीठाच्या मराठी विभागाअंतर्गत ते प्राध्यापक व फुले-आंबेडकर अध्यासन केंद्राचे समन्वयक म्हणून काम पाहत होते. प्रा. कांबळे यांचा प्रामुख्याने सामाजिक आणि राजकीय क्षेत्रांत वावर होता. चतुरस्र व्यासंगी, सडेतोड भाषा आणि प्रबळ वक्तृत्व यामुळे सामाजिक आणि राजकीय क्षेत्रात त्यांचा दबदबा होता. त्याचा विवाह आंतरजातीय असल्याकारणाने त्यांना जातीय संघर्षांना तोंड द्यावे लागले.\n\nएम.ए.करत असतानाच त्यांचा दलित चळवळीचे नेते राजा ढाले आणि नामदेव ढसाळ यांच्याशी संबंध आला. १९७३-७४ च्या काळात त्यांनी दलित पॅंथरची अधिकृतपणे स्थापना केली. दलित पॅंथ या संघटनेपासून त्यांनी आंबेडकरी चळवळीपर्यंतचा प्रवास केला. राजकारणात अग्रेसर असणारे कांबळे आपल्या स्फोटक आणि प्रभावी वक्तृत्वाने दलित चळवळीचा केंद्रबिंदू बनले. या संघटनेला त्यांनी वैचारिक बैठक दिली. काही वर्षांनी त्यांनी जनता दलामध्ये प्रवेश केला. तत्कालीन पंतप्रधान व्ही. पी. सिंग यांच्याशी त्यांचा घनिष्ट संबंध आला. मागास वर्गासाठी आरक्षण आणि सवलती देण्यासाठी त्यांनी तत्कालीन पंतप्रधान व्ही. पी. सिंगयांच्याकडे प्रयत्न केला. १९८४ सालच्या मंडल आयोग अंमलबजावणी परिषदेचे ते निमंत्रक होते.\n\n१९६८-७० या काळात 'दलित पॅंथर्स'च्या सर्जनशील तरुणांनी जेव्हा तत्कालीन प्रस्थापित रिपब्लिकन नेतृत्वाला आणि त्याचबरोबर साहित्यातील सारस्वतांना सर्वंकष आव्हान दिले, तेव्हा अरुण कांबळे फक्त १५ वर्षांचे होते. त्या बंडाचा त्यांच्यावरचा संस्कार मात्र अगदी प्रखर होता. महाराष्ट्राच्या साहित्याचा आणि राजकारणाचा बाज कायमचा बदलून टाकण्याची जिद्द बाळगणाऱ्या पॅंथर्सना पहिल्या दशकातच आपल्या घट्ट रुतलेल्या हितसंबंधांच्या व्यवस्थेने विस्कळीत करून टाकले. आणीबाणीनंतर जनता पक्षाने आणि विशेषतः त्यांच्यातील समाजवादी मंडळींनी काही पॅंथर्सना जवळ केले. अरुण कांबळे तेव्हा पंचविशीत होते आणि त्यांच्याकडे दुर्दम्य आशावाद होता. आपण पॅंथर्सना पुन्हा तीच चित्त्याची झेप घ्यायला प्रवृत्त करू शकू, असा आत्मविश्वास त्यांच्याकडे होता. तसे पाहिले तर अरुण आणि 'सीनिअर पॅंथर्स' यांच्यात वयाचे फार अंतर होते असे नाही; पण तरीही विस्कळीत झालेले दलित नेते आणि साहित्यिक, राजकीय व सांस्कृतिक व्यासपीठावर तसे एकदिलाने एकत्र आले नाहीत. त्यानंतर काही महिन्यांतच मराठवाडा विद्यापीठाच्या नामांतराच्या प्रश्नावर मात्र सर्व दलित नेते, त्यांचे समर्थक समाजवादी आणि कॉम्रेड्स एकत्र आले आणि त्या चळवळीने अरुण कांबळे यांच्या दलित एकजुटीबद्दलच्या आशा पुन्हा पल्लवीत केल्या.\n\nजनता पक्षाच्या कारकीर्दीत चरणसिंग यांनी 'मंडल आयोग' स्थापन केला होता. परंतु त्याचा अहवाल पूर्ण व्हायच्या आतच जनता सरकार गडगडले. सर्वानाच अनपेक्षित वाटेल, असा इंदिरा गांधींचा त्यानंतरच्या निवडणुकीत दणदणीत विजय झाला. साहजिकच जनता पक्षाच्या आधारे उभे राहिलेले गट व नेते एकदम मुख्य प्रवाहाच्या बाहेर फेकले गेले. खुद्द अरुण कांबळे यांच्याही स्वतःबद्दलच्या त्या स्थानाविषयीच्या प्रतिमा उंचावल्या होत्या, आणि समाजात आपल्या विचारांनी व कृतीमुळे अर्थपूर्ण परिवर्तन आणता येईल, असे त्यांना वाटू लागले होते. परंतु वर म्हटल्याप्रमाणे जनता सरकारचा प्रयोग फसल्यावर जी अनेक माणसे पुन्हा स्वतःच्या राजकारणाचा शोध घेऊ लागली त्यात प्रा. कांबळे होते. साधारणपणे एक दशकभर मंडल आयोगाचा अहवाल बासनात गुंडाळला गेला होता. विश्वनाथ प्रतापसिंग पंतप्रधान झाल्यावर त्यांनी आकस्मिकपणे तो अहवाल अंमलात आणला जाईल, असे घोषित केले. त्या घोषणेलाही संदर्भ होता तो विहिंप व लालकृष्ण अडवाणी यांनी सुरू केलेल्या रथयात्रेचा. अयोध्येला 'त्याच जागी' म्हणजे बाबरी मशिदीच्या जागी राममंदिर बांधण्याचा निर्धार करून योजलेली ती यात्रा हे विश्वनाथ प्रतापसिंग यांच्या सत्तेला आव्हान होते. त्या यात्रेच्या राजकारणाला शह देण्यासाठी म्हणून मंडल अहवाल बासनातून बाहेर काढायचा निर्णय व्ही. पी. सिंग यांनी केला होता; परंतु अनेक जणांना व्ही. पी. सिंग यांच्यात नव्या युगाचा 'मसिहा' आढळला. दुर्दम्य आशावादी असलेल्या अरुण कांबळेंनाही मंडल आयोगाच्या अंमलबजावणीत सामाजिक क्रांतीची बीजे आढळली.\n\nअरुण कांबळे यांनी आपली भीमगर्जना मात्र कायम चालूच ठेवली होती. ती गर्जना महाराष्ट्रव्यापी झाली ती 'रामायणातील संस्कृतीसंघर्ष' या कांबळेंच्या प्रबंधरूपी पुस्तकामुळे. त्यांच्या व्यासंगाचा पुरावा म्हणजे त्यांनी जेव्हा याविषयीचे लेखन केले तेव्हा डॉ. आंबेडकरांचा 'रिडल्स इन हिंदुइझम्' हा ग्रंथ कांबळेंनी वाचलाही नव्हता. कांबळे यांचे ते लेखन १९८२ सालचे. तो वाद वेगळ्या स्वरूपात पुन्हा १९८७ भडकून उठला होता. खरे म्हणजे, आपल्या राजकारणाचे आधुनिक रामायण सुरू झाले ते रथयात्रेनंतर म्हणजे १९९० सालापासून; परंतु राम आणि कृष्ण आपल्या सांस्कृतिक राजकारणात १९८२ पासूनच लुडबुड करू लागले होते. असेही म्हणता येईल की भारतीय राजकारणात 'रामराज्य' येणार आणि सर्व विचारसरणींमध्ये उलथापालथ होणार याचा अंदाज कांबळेंना अगोदरच लागला असावा. विजय तेंडुलकरांनी अरुण कांबळेंमधील 'व्यासंगी बंडखोरी' पूर्वीच ओळखली होती. त्यांनी 'रामायणातील संस्कृती संघर्ष' या पुस्तकावर टिप्पणी करताना म्हटले होते, ''या छोटेखानी पण वैचारिक पुस्तकाचे मी स्वागत करतो. मराठीत जेव्हा विद्वत्ता सिद्ध करायची असते तेव्हा ४०० ते ५०० पानांचा ग्रंथ लिहावा लागतो. रामायणावर तर तो हजार पानांचाही होऊ शकला असता; पण अरुण कांबळे यांनी ते केवळ ७०-७५ पानांत सिद्ध केले आहे. या पुस्तकाच्या परिच्छेदा-परिच्छेदातून संशोधनाची तळमळ असल्याचे दिसून येते. एकही वाक्य निराधार नाही.. आणि आवेश आहे; पण तो मैदानी किंवा सनसनाटी माजविण्यासाठी आलेला नाही.. हे पुस्तक हा एक सत्याचा शोध आहे आणि तसा शोध ज्या समाजात होत नाही तो समाज मेलेला असतो. अरुण कांबळे यांच्यासारखी माणसे या समाजाची आशास्थाने आहेत.''\n\nह्या एकूण रगाड्यात सांगलीची असलेली नाळ मात्र त्यांनी कधीच तुटू दिली नाही. मातोश्री शांताबाईंच्या माज्या जल्माची चित्तरकथा या पुस्तकाचे तसेच मी कृष्णा या त्यांच्या वडिलांच्या आत्मकथनाचे प्रकाशन त्यांनी केले होते. प्रा. अरुण कांबळे यांनी महाराष्ट्रातील साहित्याला आणि राजकारणाला जातीयतेचा जो करकचून विळखा पडला आहे, तो आपल्या हयातीत निदान सैल व्हावा आणि शक्यतो पिढ्या-दोन पिढ्यांच्या येत्या काळात ही विषमता पूर्णपणे दूर व्हावी म्हणून अथकपणे प्रयत्न करणार एक व्यक्तिमत्त्व.केवळ उग्र आंदोलन, प्रक्षोभक कविता आणि स्फोटक भाषणे करून लोकांचे वैचारिक प्रबोधन होत नाही हे अरुणन�� जाणले होते. त्यांच्या व्यासंगाला धार होती ती परिवर्तनाच्या तीव्र इच्छेची. परंतु महाराष्ट्राला अशीच 'निवांत विचारवंतां'ची एक दीर्घ परंपरा आहे.\n\nया 'आर्मचेअर इंटेलेक्च्युअल्स'ना वाटते, की 'उदात्त विचार' आणि 'प्रगल्भ चिंतन' केले, की समाजाला योग्य दिशा मिळेल. महात्मा फुले, लोकमान्य टिळक, डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांची परंपरा अर्थातच कृतिशील विचारवंतांची. अरुण कांबळेंना त्यांचे स्वतःचे लेखन-चिंतन करताना हा कृतिशीलतेचा वारसाच उपयोगी पडला. कृतिशील आणि विचारशील अशी प्रकृती असणाऱ्यांची एक अडचण असते. त्यांना प्रस्थापित विचारवंतांना कोंडीत पकडून आपला विचार पुढे न्यायचा असतो. त्यामुळे प्रचलित वैचारिक वातावरणातील सर्व प्रवाह माहीत असणे आवश्यक असते. शिवाय आपल्याला नक्की काय म्हणायचे आहे यावर पकड असावी लागते. त्यामुळे सर्व पूर्वसूरींचे विचार आणि आपली विचारधारा (या ठिकाणी आंबेडकरी विचार) यात क्रांतिकारक काय हे सिद्ध करायचे असते. ते करण्यासाठी जे 'इंटेलेक्च्युअल अ‍ॅक्रोबॅटिक' कौशल्य लागते ते कांबळे यांच्याकडे होते. ज्यांना ते कौशल्य संपादन करता येत नाही त्यांना, अशा 'अ‍ॅक्रोबॅट्स'बद्दल हेवा वाटतो. तसा कांबळे यांच्याबद्दल हेवा वाटणाऱ्यांमध्ये 'दलित इंटेलेक्च्युअल्स'ही होते; परंतु एकूणच पॅंथर्स, त्यांचे कवी, पुढारी आणि विचारवंत यांच्यातील कलह केव्हा 'तात्त्विक' असतात आणि केव्हा 'व्यक्तिगत' असतात हे अजून त्यांनाच निश्चित ठरविता आलेले नाही. त्यामुळेच रिपब्लिकन वा पॅंथर एकजुटीचे प्रयत्न गेली ३० वर्षे सफल झालेले नाहीत. अरुण कांबळे त्यामुळेही अस्वस्थ असत.\n\nअरुण कांबळे भाषणाला उभे राहिले की सगळे संदर्भ पुराव्यानिशी त्यांच्या जिभेवर असायचे. त्यांच्या स्पष्टवक्तेपणामुळे अनेकदा चळवळीतले कार्यकर्ते दुखावले जायचे तरीही सर्वसामान्य कार्यकर्त्यांशी जीवंत संबंध असणारा, सहज संवाद साधू शकणारा नेता म्हणूनच त्यांची ओळख होती. कॉलेजात शिकवतानाही विद्यार्थ्यांना ते आपल्या विषयाबाहेरचे अनेक सांस्कृतिक-सामाजिक संदर्भ देऊन त्यांच्या जाणिवांच्या कक्षा विस्तारायचे. विद्यापीठातल्या एका सेमिनारमध्ये उदय रोटे नावाच्या विद्यार्थ्याने आपला पेपर अतिशय प्रभावीपणे सादर केला. त्यानंतर जेवणाच्या वेळेत एकजण येऊन कांबळेंना म्हणाला, 'हा रो��े आपल्यापैकीच आहे ना?' तेव्हा कांबळेंनी लगेच जवळच असलेल्या आपल्या एका विद्यार्थ्याला जवळ बोलवून विचारणाऱ्याला सांगितले, 'हा अभिजीत देशपांडे. हाही आपल्यापैकीच आहे.' ही एकच आठवण त्यांची जातजाणीव कशी पठडीबाहेरची होती, हे सांगायला पुरेशी आहे.\n\nअरुं कांबळे यांना अभिप्रेत असलेले सामाजिक न्यायाचे राजकारण मंडलवादानंतरही फार पुढे गेले नाही. उलट ज्या 'रामायणातील संस्कृती संघर्षांवर' त्यांनी वादळ माजवून दिले त्याच वादातील धर्मवादी व प्रतिगामी प्रवृत्तींनीच राजकारणात जम बसविला. शेवटचे काही दिवस अरुण कांबळे राजकारणात आणि साहित्यसृष्टीत असून नसल्यासारखे होते. त्यातच त्यांचा गूढ मृत्यू झाला.\n\nहैदराबादच्या हुसेनसागर तलावात गौतम बुद्धांची भव्य मूर्ती आहे. बुद्धांनी दुःखाच्या पलीकडे जा असा संदेश जगाला दिला. याच तलावात अरुण कांबळे मृतावस्थेत सापडले. दलित पॅंथरचे संस्थापक सदस्य तसेच नामांतर आंदोलनातील अग्रणी नेते विचारवंत प्रा. अरुण कांबळे यांचा हैदराबादच्या हुसेन सागर परिसरात संशयास्पद मृत्यू झाला. या प्रकरणाची सीबीआय चौकशी करण्यात यावी, अशी मागणी रिपब्लिकन मूव्हमेंटसह अनेक संघटनांनी केली होती. ते बेपत्ता झाल्याची बातमी सांगलीत येऊन धडकली तेव्हापासून त्यांचा मित्र परिवार अस्वस्थ होता. ८८ वर्षांच्या त्यांच्या मातोश्री त्यांची महिनाभर सांगलीत वाट पहात होत्या.तेव्हा भाऊ चंद्रकांत हेही सांगलीत होते. अरुण कांबळे यांच्या मृत्यूची बातमी सायंकाळी येथे येऊन धडकली,. तेव्हा सारेच शोकाकुल झाले. ते तातडीने मुंबईला रवाना झाले. प्रा. संपत गायकवाड म्हणाले, की अरुण यांच्या निधनाने आंबेडकरी चळवळीचा कणा मोडून पडला आहे. ते खंदे दलित कार्यकर्ते होते. शाहू, फुले, आंबेडकरी विचारधारा त्यांनी आयुष्यभर जोपासली. प्रा. गौतमीपुत्र कांबळे म्हणाले, की शून्यातून उभा राहिलेले अरुण अचानक निघून गेले. त्यांनी ही चळवळ आणखी पुढे नेली असती. प्रा. वैजनाथ महाजन म्हणाले, की अत्यंत हुशार, अत्यंत प्रतिभावान असलेल्या अरुण कांबळे यांच्याकडे लेखनाची अद्वितीय गुणवत्ता होती. त्यांच्याकडे बौद्धिक आणि सांस्कृतिक उंची होती.\n\nचळवळीत तरुणांना प्रेरणादायी असलेले व्यक्तिमत्त्व म्हणून प्रा. अरुण कांबळे यांचे नाव सर्वांत पुढे आहे. त्यांचा मृतदेह बेवारस स्थितीत सापडला. त्यांचा मृत्यू नसून हत्या असावी, असा संशय रिपब्लिकन मूव्हमेंटचे संयोजक नरेश वाहणे यांनी व्यक्त केला. महाराष्ट्र सरकारतर्फे या प्रकरणाच्या चौकशीसाठी विशेष पथक पाठवावे, असेही पत्रकात नमूद आहे.\n\nत्यांच्या पश्चात दोन्ही मुले अपरांत, आशुतोष, पत्नी प्रा. अवनी कांबळे, बहीण प्रा. मंगला तिरमारे आणि आई शांताबाई कांबळे,भाऊ प्राचार्य चंद्रकांत कांबळे असा परिवार आहे.\n\nआंबेडकर भारत हे अनियतकालिक सुरू केले. बाबासाहेब आंबेडकरांच्या जनता पत्रातील लेखांचे केलेले संपादन सांगलीतून प्रसिद्ध होणाऱ्या 'दक्षिण महाराष्ट्र' या साप्ताहिकातून स्तंभलेखन\n\nप्राध्यापक अरुण कांबळे यांचे पनवेल येथील भाषण. प्राध्यापक अरुण कांबळे यांचे पंढरपूर येथील भाषण प्राध्यापक अरुण कांबळे यांचे अमरावती येथील भाषण प्राध्यापक अरुण कांबळे यांचे परभणी येथील भाषण दलितांवरील माहितीपट (मुंबई:डॉ.अरुण कांबळे यांचा धारावी तील दलितांशी संवाद).\n\nप्रा. अरुण कांबळे हे संकेतस्थळ प्रा. अरुण कांबळे यांचा मृत्यू संशयास्पद - कुटुंबियांचे निवेदन\n\nवर्ग:भारतीय रिपब्लिकन पक्षातील राजकारणी वर्ग:मराठी कवी वर्ग:महाराष्ट्रामधील राजकारणी वर्ग:मराठी लेखक वर्ग:दलित चळवळ वर्ग:भारतीय बौद्ध वर्ग:इ.स. १९५३ मधील जन्म वर्ग:इ.स. २००९ मधील मृत्यू वर्ग:लाल दुवे असणारे लेख वर्ग:संदर्भांचे इंग्रजी-मराठी भाषांतर हवे वर्ग:आंबेडकरवादी वर्ग:नामांतर आंदोलनात सहभागी व्यक्ती\n","elements":[{"type":"infobox","content":"{{माहितीचौकट साहित्यिक\n | नाव = \n| चित्र = Arun_Kamble_cover.jpg\n| चित्र रुंदी = 300px\n| चित्र शीर्षक = 400px\n| टोपणनाव = प्रा. अरुण कांबळे\n| जन्मदिनांक = [[मार्च १४]], [[इ.स. १९५३]]\n| जन्मस्थान = करगणी, आटपाडी, [[सांगली जिल्हा]], [[महाराष्ट्र]], [[भारत]]\n| मृत्युदिनांक = [[डिसेंबर २०]], [[इ.स. २००९]]\n| मृत्युस्थान = [[हैदराबाद]] , [[आंध्र प्रदेश]]\n| चळवळ = [[दलित]] चळवळ\n| संघटना = [[दलित पँथर| दलित पँथर्स]]\n| पत्रकारिता लेखन = आंबेडकर भारत\n| धर्म = [[बौद्ध धर्म|बौद्ध]]\n| प्रभाव = [[भीमराव रामजी आंबेडकर]]\n| वडील = कृष्णाजी नारायण कांबळे \n| आई = [[शांताबाई कृष्णाजी कांबळे]]\n| भाऊ = प्रा. चद्रकांत कृष्णाजी कांबळे\n| बहीण= प्रा. मंगल तिरमारे\n| पत्नी =[[अवनी अरुण कांबळे]]\n| अपत्ये = अपरांत कांबळे
\nआशुतोष कांबळे\n| स्वाक्षरी चित्र = \n| तळटिपा = \n|वेब-साईट={{URL|www.arunkamble.com}}}}"},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"अरुण कृष्णाजी","translated_text":"Arun Krishnaji","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"कांबळे (जन्म : करगणी-सांगली जिल्हा, १४ मार्च १९५३; - हैदराबाद, २० डिसेंबर २००९) हे दलित चळवळीचे लढाऊ नेते \" नामांतर लढा\" व मंडल आयोग अंमलबजावणीचा पाठपुरावा करणारे, बौद्धांना केंद्रीय स्तरावर आरक्षण मिळावे म्हणून झटणारे अग्रणी नेते आणि मराठी साहित्यातील चिकित्सक लेखक-संशोधक व साहित्याचे गाढे अभ्यासक होते.","translated_text":"Kambale (born: Kargani-Sangli District, 14 March 1953; - Hyderabad, 20 December 2009) was a militant leader of the Dalit movement \"Namnam Bharata\" and a champion of the implementation of the Mandal Commission, a pioneering leader who sought for central reservation for Buddhists and a practitioner writer-researcher and literary scholar in Marathi literature.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ते दलित पॅंथर्स या संघटनेचे संस्थापक-सदस्य व अध्यक्ष होते.","translated_text":"He was a founding member and President of Dalit Panthers.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"समाजातील विषमता नष्ट होऊन, समाज एकजिनसी व्हावा यासाठी त्यांनी आयुष्य वेचले.","translated_text":"He devoted his life to the elimination of social inequality and the unification of society.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"प्रभावी वक्तृत्व हा त्यांच्या कणखर नेतृत्वाचा एक भाग होता.","translated_text":"Effective rhetoric was part of his radical leadership.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"सुरुवातीचा काळ","translated_text":"The early days","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"जीवन","translated_text":"What is life?","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"प्रा.","translated_text":"What is the meaning of life?","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"अरुण कांबळे यांचा जन्म १४ मार्च १९५३ साली सांगली जिल्ह्यात करगणी या गावी झाला.","translated_text":"Arun Kamballe was born on 14 March 1953 in Kargani village of Sangli district.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यांच्या आई शांताबाई या गटशिक्षणाधिकारी आणि वडील कृष्णाजी जीवन शिक्षण मंदिर, दिघंची या शाळेत शिक्षक होते.","translated_text":"His mother, Shantabai, was a group education officer and his father, Krishnaji, was a teacher at the life education temple, Dighansi.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"करगणी येथे त्यांचे प्राथमिक व माध्यमिक शिक्षण झाले.","translated_text":"He received his primary and secondary education in Kargani.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यानंतर ते पुढील शिक्षणासाठी सांगलीतील विलिंग्डन महाविद्यालयात आले.","translated_text":"He then moved to Wilmington College in Sangare to further his education.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यांनी मुंबई येथील सिद्धार्थ महाविद्यालयातून एम.ए.ला मराठी विषयात सुवर्ण पदक मिळवले व १९७३ मध्ये प्राध्यापकी पेशात प्रवेश केला.","translated_text":"He earned an M.A. in Marathi from Siddhartha College, Mumbai and entered the teaching profession in 1973.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ते १९८३ पर्यंत वडाळा येथील डॉ.","translated_text":"In 1983, Dr.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"बाबासाहेब आंबेडक�� महाविद्यालयात; तर १९८३ ते १९९० पर्यंत ते दादरच्या कीर्ती महाविद्यालयात प्राध्यापक म्हणून कार्यरत होते.","translated_text":"Babasaheb Ambedkar College; from 1983 to 1990 he was a professor at Keerthy College, Dadra.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९९१ पासून ते मुंबई विद्यापीठात होते.","translated_text":"He has been at the University of Mumbai since 1991.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"कीर्ती महाविद्यालयात असतानाच त्यांनी मराठीच्या अभ्यासाबरोबरच चळवळीतही स्वतःला झोकून दिले.","translated_text":"While at Keerthy College, he devoted himself not only to studying Marathi but also to the movement.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"शेवटी शेवटी ते विद्यापीठाच्या मराठी विभागाअंतर्गत ते प्राध्यापक व फुले-आंबेडकर अध्यासन केंद्राचे समन्वयक म्हणून काम पाहत होते.","translated_text":"Eventually, he worked as a professor under the Marathi department of the university and as the coordinator of the Phule-Ambedkar Aadhasan Centre.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"प्रा.","translated_text":"What is the meaning of life?","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"कांबळे यांचा प्रामुख्याने सामाजिक आणि राजकीय क्षेत्रांत वावर होता.","translated_text":"Kamla was primarily active in the social and political spheres.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"चतुरस्र व्यासंगी, सडेतोड भाषा आणि प्रबळ वक्तृत्व यामुळे सामाजिक आणि राजकीय क्षेत्रात त्यांचा दबदबा होता.","translated_text":"His social and political influence was due to his wide-ranging curiosity, decaying language and strong rhetoric.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्याचा विवाह आंतरजातीय असल्याकारणाने त्यांना जातीय संघर्षांना तोंड द्यावे लागले.","translated_text":"Because his marriage was interracial, they had to face ethnic strife.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"राजकीय कार्य","translated_text":"Political work","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"एम.ए.करत असतानाच त्यांचा दलित चळवळीचे नेते राजा ढाले आणि नामदेव ढसाळ यांच्याशी संबंध आला.","translated_text":"While doing his MA, he became acquainted with the leaders of the Dalit movement, Raja Dhale and Namdev Dhasal.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९७३-७४ च्या काळात त्यांनी दलित पॅंथरची अधिकृतपणे स्थापना केली.","translated_text":"He officially founded the Dalit Panther in 1973-74.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"दलित पॅंथ या संघटनेपासून त्यांनी आंबेडकरी चळवळीपर्यंतचा प्रवास केला.","translated_text":"He traveled from the Dalit Panth to the Ambedkar Movement.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"राजकारणात अग्रेसर असणारे कांबळे आपल्या स्फोटक आणि प्रभावी वक्तृत्वाने दलित चळवळीचा केंद्रबिंदू बनले.","translated_text":"Kamla, a pioneer in politics, became the focal point of the Dalit movement with his explosive and effective rhetoric.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"या संघटनेला त्यांनी वैचारिक बैठक दिली.","translated_text":"He also held an ideological meeting with the organization.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"काही वर्षांनी त्यांनी जनता दलामध्ये प्रवेश केला.","translated_text":"A few years later, he joined the Janta Dal.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"तत्कालीन पंतप्रधान व्ही.","translated_text":"The then Prime Minister, V.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पी.","translated_text":"P.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सिंग यांच्याशी त्यांचा घनिष्ट संबंध आला.","translated_text":"He had a close relationship with Singh.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मागास वर्गासाठी आरक्षण आणि सवलती देण्यासाठी त्यांनी तत्कालीन पंतप्रधान व्ही.","translated_text":"He called on the then Prime Minister, Shri V.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पी. सिंगयांच्याकडे प्रयत्न केला.","translated_text":"I tried P. Singh.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९८४ सालच्या मंडल आयोग अंमलबजावणी परिषदेचे ते निमंत्रक होते.","translated_text":"He was the guest of the 1984 Board Commission Implementation Conference.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"दलित पॅंथरमधील दिवस","translated_text":"Days in the Dalit Panther","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"१९६८-७० या काळात 'दलित पॅंथर्स'च्या सर्जनशील तरुणांनी जेव्हा तत्कालीन प्रस्थापित रिपब्लिकन नेतृत्वाला आणि त्याचबरोबर साहित्यातील सारस्वतांना सर्वंकष आव्हान दिले, तेव्हा अरुण कांबळे फक्त १५ वर्षांचे होते.","translated_text":"In 1968-70, when the creative youth of the Dalit Panthers challenged the then established Republican leadership as well as the literary elites, Arun Kamla was only 15 years old.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्या बंडाचा त्यांच्यावरचा संस्कार मात्र अगदी प्रखर होता.","translated_text":"The culture of the rebellion was very strong.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"महाराष्ट्राच्या साहित्याचा आणि राजकारणाचा बाज कायमचा","translated_text":"Maharashtra's literary and political influence will last forever.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"बदलून टाकण्याची जिद्द बाळगणाऱ्या पॅंथर्सना पहिल्या दशकातच आपल्या घट्ट रुतलेल्या हितसंबंधांच्या व्यवस्थेने विस्कळीत करून टाकले.","translated_text":"The Panthers, eager to change, were disrupted in the first decade by their entrenched system of interests.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"आणीबाणीनंतर जनता पक्षाने आणि विशेषतः","translated_text":"After the emergency, the people's party and especially","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यांच्यातील समाजवादी मंडळींनी काही पॅंथर्सना जवळ केले.","translated_text":"Some of the Panthers were approached by socialist groups among them.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"अरुण कांबळे तेव्हा पंचविशीत होते आणि त्यांच्याकडे दुर्दम्य आशावाद होता.","translated_text":"Arun Kamele was in his 50s and had a strong optimism.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"आपण पॅंथर्सना पुन्हा तीच चित्त्याची झेप घ्यायला प्रवृत्त करू शकू, असा आत्मविश्वास त्यांच्याकडे होता.","translated_text":"He was confident that we could get the Panthers to make the same leap again.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"तसे पाहिले तर अरुण आणि 'सीनिअर पॅंथर्स' यांच्यात वयाचे फार अंतर होते असे नाही; पण तरीही विस्कळीत झालेले दलित नेते आणि साहित्यिक, राजकीय व सांस्कृतिक व्यासपीठावर तसे एकदिलाने एकत्र आले नाहीत.","translated_text":"It seems that there is not much age gap between Arun and the Senior Panthers, but yet the confused Dalit leaders and the literary, political and cultural platforms are not united.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यानंतर काही महिन्यांतच मराठवाडा विद्यापीठाच्या नामांतराच्या प्रश्नावर मात्र सर्व दलित नेते, त्यांचे समर्थक समाजवादी आणि कॉम्रेड्स एकत्र आले आणि त्या चळवळीने अरुण कांबळे यांच्या दलित एकजुटीबद्दलच्या आशा पुन्हा पल्लवीत केल्या.","translated_text":"Within a few months, however, all the Dalit leaders, their supporters Socialists and Comrades came together on the question of the nomination of Marathwada University and the movement reignited the hopes of Dalit unity of Arun Kamballe.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"जनता दलातील दिवस","translated_text":"Days in the People's Army","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"जनता पक्षाच्या कारकीर्दीत चरणसिंग यांनी 'मंडल आयोग' स्थापन केला होता.","translated_text":"Charan Singh had set up the Mandal Commission during his Janta Party career.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"परंतु त्याचा अहवाल पूर्ण व्हायच्या आतच जनता सरकार गडगडले.","translated_text":"But just before his report was completed, the people and the government were stunned.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सर्वानाच अनपेक्षित वाटेल, असा इंदिरा गांधींचा त्यानंतरच्या निवडणुकीत दणदणीत विजय झाला.","translated_text":"It seems unexpected to everyone that Indira Gandhi won the next election.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"साहजिकच जनता पक्षाच्या आधारे उभे राहिलेले गट व नेते एकदम मुख्य प्रवाहाच्या बाहेर फेकले गेले.","translated_text":"Naturally, the groups and leaders who stood up for the Janata Party were thrown out of the mainstream.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"खुद्द अरुण कांबळे यांच्याही स्वतःबद्दलच्या त्या स्थानाविषयीच्या प्रतिमा उंचावल्या होत्या, आणि समाजात आपल्या विचारांनी व कृतीमुळे अर्थपूर्ण परिवर्तन आणता येईल, असे त्यांना वाटू लागले होते.","translated_text":"Arun Kamble himself had taken a picture of that place of himself, and he was beginning to feel that his thoughts and actions could bring about meaningful change in society.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"परंतु वर म्हटल्याप्रमाणे जनता सरकारचा प्रयोग फसल्यावर जी अनेक माणसे पुन्हा स्वतःच्या राजकारणाचा शोध घेऊ लागली त्यात प्रा.","translated_text":"But as mentioned above, when the people cheated on the government's experiment, many people began to explore their own politics again.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"कांबळे होते.","translated_text":"There were blankets.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"साधारणपणे एक दशकभर मंडल आ��ोगाचा अहवाल बासनात गुंडाळला गेला होता.","translated_text":"For a total of a decade, the Mandal Commission's report was wrapped in a bag.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"विश्वनाथ प्रतापसिंग पंतप्रधान झाल्यावर त्यांनी आकस्मिकपणे तो अहवाल अंमलात आणला जाईल, असे घोषित केले.","translated_text":"When Vishwanath Pratap Singh became Prime Minister, he announced that the report would be implemented by default.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्या घोषणेलाही संदर्भ होता तो विहिंप व लालकृष्ण अडवाणी यांनी सुरू केलेल्या रथयात्रेचा.","translated_text":"The announcement was also a reference to the rally started by Vihimp and Lalkrishna Advani.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"अयोध्येला 'त्याच जागी' म्हणजे बाबरी मशिदीच्या जागी राममंदिर बांधण्याचा निर्धार करून योजलेली ती यात्रा हे विश्वनाथ प्रतापसिंग यांच्या सत्तेला आव्हान होते.","translated_text":"The ambition of Ayodhya to build the Ram temple in the place of the Babri Masjid in the same place was a challenge to Vishwanath Pratap Singh's rule.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्या यात्रेच्या राजकारणाला शह देण्यासाठी म्हणून मंडल अहवाल बासनातून बाहेर काढायचा निर्णय व्ही.","translated_text":"The Board has decided to withdraw the report from the basin in order to confirm the politics of the pilgrimage.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पी.","translated_text":"P.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सिंग यांनी केला होता; परंतु अनेक जणांना व्ही.","translated_text":"Singh had done it, but many people have seen V.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पी.","translated_text":"P.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सिंग यांच्यात नव्या युगाचा 'मसिहा' आढळला.","translated_text":"The Messiah of the New Age was found among Singh.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"दुर्दम्य आशावादी असलेल्या अरुण कांबळेंनाही मंडल आयोगाच्या अंमलबजावणीत सामाजिक क्रांतीची बीजे आढळली.","translated_text":"A staunchly optimistic, Arun Kamalan also saw the seeds of social revolution in the implementation of the Mandal Commission.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"वाङ्मयीन क्षेत्र","translated_text":"The area of Wang Mai","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"अरुण कांबळे यांनी आपली भीमगर्जना मात्र कायम चालूच ठेवली होती.","translated_text":"Arun Kamballe had continued his Bhimgarjana.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ती गर्जना महाराष्ट्रव्यापी झाली ती 'रामायणातील संस्कृतीसंघर्ष' या कांबळेंच्या प्रबंधरूपी पुस्तकामुळे.","translated_text":"The riot spread across Maharashtra because of Kamla's essay book 'Culture Struggle in the Ramayana'.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यांच्या व्यासंगाचा पुरावा म्हणजे त्यांनी जेव्हा याविषयीचे लेखन केले तेव्हा डॉ.","translated_text":"The evidence of his activism is that when he wrote about it, Dr.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"आंबेडकरांचा 'रिडल्स इन हिंदुइझम्' हा ग्रंथ कांबळेंनी वाचलाही नव्हता.","translated_text":"Ambedkar's book 'Riddles in Hinduism' was not even read by Kambalanni.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"कांबळे यांचे ते लेखन १९८२ सालचे.","translated_text":"It was written in 1982 by Mr. Kamble.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"तो वाद वेगळ्या स्वरूपात पुन्हा १९८७ भडकून उठला होता.","translated_text":"That controversy erupted again in a different form in 1987.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"खरे म्हणजे, आपल्या राजकारणाचे आधुनिक रामायण सुरू झाले ते रथयात्रेनंतर म्हणजे १९९० सालापासून; परंतु राम आणि कृष्ण आपल्या सांस्कृतिक राजकारणात १९८२ पासूनच लुडबुड करू लागले होते.","translated_text":"It is true that the modern Ramayana of our politics began after the Rath Rayo in the 1990s, but it was not until 1982 that Ram and Krishna became involved in their cultural politics.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"असेही म्हणता येईल की भारतीय राजकारणात 'रामराज्य' येणार आणि सर्व विचारसरणींमध्ये उलथापालथ होणार","translated_text":"It can also be said that the Ram Raj will come into Indian politics and there will be upheavals in all ideologies.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"याचा अंदाज कांबळेंना अगोदरच लागला असावा. विजय तेंडुलकरांनी अरुण कांबळेंमधील 'व्यासंगी बंडखोरी' पूर्वीच ओळखली होती.","translated_text":"This must have been anticipated by Kamla before. Vijay Tendulkar had already identified the 'Vyasangi Rebellion' in Arun Kamla.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यांनी 'रामायणातील संस्कृती संघर्ष' या पुस्तकावर टिप्पणी करताना म्हटले होते, ''या छोटेखानी पण वैचारिक पुस्तकाचे मी स्वागत करतो.","translated_text":"Commenting on the book 'Culture Struggle in Ramayana', he said, 'I welcome this small but thoughtful book.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मराठीत जेव्हा विद्वत्ता सिद्ध करायची असते तेव्हा ४०० ते ५०० पानांचा ग्रंथ लिहावा लागतो. रामायणावर तर तो हजार पानांचाही होऊ शकला असता; पण अरुण कांबळे यांनी ते केवळ ७०-७५ पानांत सिद्ध केले आहे.","translated_text":"In Marathi, when you want to prove your knowledge, you have to write a book of 400 to 500 pages. In the Ramayana, it could have been a thousand pages, but Arun Kamballe has proved it in only 70 to 75 pages.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"या पुस्तकाच्या परिच्छेदा-परिच्छेदातून संशोधनाची तळमळ असल्याचे दिसून येते.","translated_text":"The passage-by-paragraphs of this book show that there is a rush of research.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"एकही वाक्य निराधार नाही..","translated_text":"Not a single sentence is invalid.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"आणि आवेश आहे; पण तो मैदानी किंवा सनसनाटी माजविण्यासाठी आलेला नाही..","translated_text":"And there's passion, but it's not outdoors or outdoors.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हे पुस्तक हा एक सत्याचा शोध आहे आणि तसा शोध ज्या समाजात होत नाही तो समाज मेलेला असतो.","translated_text":"This book is a search for truth, and a society that doesn't find it is a dead society.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"अरुण कांबळे यांच्यासारखी माणसे या समाजाची आशास्थान�� आहेत.''","translated_text":"People like Arun Kamble are the hope of this society.'","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"ह्या एकूण रगाड्यात सांगलीची असलेली नाळ मात्र त्यांनी कधीच तुटू दिली नाही.","translated_text":"But they never broke the drain on this entire train.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मातोश्री शांताबाईंच्या माज्या जल्माची चित्तरकथा या पुस्तकाचे तसेच मी कृष्णा या त्यांच्या वडिलांच्या आत्मकथनाचे प्रकाशन त्यांनी केले होते.","translated_text":"He had published the book ChitraKatha of Majya Jalma by Matosri Shanthabayi as well as the autobiography of his father, Me Krishna.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"प्रा.","translated_text":"What is the meaning of life?","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"अरुण कांबळे यांनी महाराष्ट्रातील साहित्याला आणि राजकारणाला जातीयतेचा जो करकचून विळखा पडला आहे, तो आपल्या हयातीत निदान सैल व्हावा आणि शक्यतो पिढ्या-दोन पिढ्यांच्या येत्या काळात ही विषमता पूर्णपणे दूर व्हावी म्हणून अथकपणे प्रयत्न करणार एक व्यक्तिमत्त्व.केवळ उग्र आंदोलन, प्रक्षोभक कविता आणि स्फोटक भाषणे करून लोकांचे वैचारिक प्रबोधन होत नाही हे अरुणने जाणले होते.","translated_text":"Arun Kamballe, a personality who will relentlessly strive to eliminate this disparity in the coming generations, was aware that the ideological awakening of the people is not only through violent movements, provocative poems and explosive speeches.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यांच्या व्यासंगाला धार होती ती परिवर्तनाच्या तीव्र इच्छेची.","translated_text":"Their platform had the edge of a strong desire for change.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"परंतु महाराष्ट्राला अशीच 'निवांत विचारवंतां'ची एक दीर्घ परंपरा आहे.","translated_text":"But Maharashtra has a long tradition of like-minded thinkers.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"या 'आर्मचेअर इंटेलेक्च्युअल्स'ना वाटते, की 'उदात्त विचार' आणि 'प्रगल्भ चिंतन' केले, की समाजाला योग्य दिशा मिळेल.","translated_text":"These armchair intellectuals believe that through 'excellent thinking' and 'practical reflection', society will find the right direction.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"महात्मा फुले, लोकमान्य टिळक, डॉ.","translated_text":"Mahatma Phule, Lokmanya Tilak, Dr.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"बाबासाहेब आंबेडकर यांची परंपरा अर्थातच कृतिशील विचारवंतांची.","translated_text":"The tradition of Babasaheb Ambedkar is of course of active thinkers.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"अरुण कांबळेंना त्यांचे स्वतःचे लेखन-चिंतन करताना हा कृतिशीलतेचा वारसाच उपयोगी पडला.","translated_text":"This legacy of creativity has helped Arun Kamalene in his own writing-thinking.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"कृतिशील आणि विचारशील अशी प्रकृती असणाऱ्यांची एक अडचण असते.","translated_text":"People who are creative and thoughtful have a problem.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यांना प्रस्थापित विच��रवंतांना कोंडीत पकडून आपला विचार पुढे न्यायचा असतो.","translated_text":"They want to lead their ideas forward by trapping established thinkers.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यामुळे प्रचलित वैचारिक वातावरणातील सर्व प्रवाह माहीत असणे आवश्यक असते.","translated_text":"So it is necessary to know all the currents in the prevailing ideological environment.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"शिवाय आपल्याला नक्की काय म्हणायचे आहे यावर पकड असावी लागते.","translated_text":"Besides, we have to have a grasp of exactly what we want to say.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यामुळे सर्व पूर्वसूरींचे विचार आणि आपली विचारधारा (या ठिकाणी आंबेडकरी विचार) यात क्रांतिकारक काय हे सिद्ध करायचे असते.","translated_text":"So we have to prove what is revolutionary in the thinking of all the ancestors and our ideology (Ambedkar thinking here).","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ते करण्यासाठी जे 'इंटेलेक्च्युअल अ‍ॅक्रोबॅटिक' कौशल्य लागते ते कांबळे यांच्याकडे होते.","translated_text":"He had the intellectual and acrobatic skills needed to do that.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ज्यांना ते कौशल्य संपादन करता येत नाही त्यांना, अशा 'अ‍ॅक्रोबॅट्स'बद्दल हेवा वाटतो.","translated_text":"Those who cannot acquire these skills are jealous of acrobats.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"तसा कांबळे यांच्याबद्दल हेवा वाटणाऱ्यांमध्ये 'दलित इंटेलेक्च्युअल्स'ही होते; परंतु एकूणच पॅंथर्स, त्यांचे कवी, पुढारी आणि विचारवंत यांच्यातील कलह केव्हा 'तात्त्विक' असतात आणि केव्हा 'व्यक्तिगत' असतात हे अजून त्यांनाच निश्चित ठरविता आलेले नाही.","translated_text":"There were also Dalit intellectuals who were jealous of Kamla, but the differences between the Panthers as a whole, their poets, leaders and thinkers, have yet to determine when they are \"philosophical\" and when they are \"personal\".","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यामुळेच रिपब्लिकन वा पॅंथर एकजुटीचे प्रयत्न गेली ३० वर्षे सफल झालेले नाहीत.","translated_text":"This is why Republican or Panther coalition efforts have not been successful in the last 30 years.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"अरुण कांबळे त्यामुळेही अस्वस्थ असत.","translated_text":"Arun Kamla was also unwell.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"प्रभावी वक्तृत्वाचा ठसा","translated_text":"The impression of effective speech","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"अरुण कांबळे भाषणाला उभे राहिले की सगळे संदर्भ पुराव्यानिशी त्यांच्या जिभेवर असायचे.","translated_text":"Arun Kamble stood up for the speech that all the references were on his tongue with evidence.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यांच्या स्पष्टवक्तेपणामुळे अनेकदा चळवळीतले कार्यकर्ते दुखावले जायचे तरीही सर्वसामान्य कार्यकर्त्यांशी जीवंत संबंध असणारा, सहज संवाद साधू शकणारा नेता म्हणूनच त्यांची ओळख होती.","translated_text":"He was known as a leader who was able to communicate with ordinary activists even though his eloquence often hurt activists in the movement.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"कॉलेजात शिकवतानाही विद्यार्थ्यांना ते आपल्या विषयाबाहेरचे अनेक सांस्कृतिक-सामाजिक संदर्भ देऊन त्यांच्या जाणिवांच्या कक्षा विस्तारायचे.","translated_text":"While teaching at the college, students were also encouraged to broaden their scope of knowledge by making cultural and social references beyond their subject.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"विद्यापीठातल्या एका सेमिनारमध्ये उदय रोटे नावाच्या विद्यार्थ्याने आपला पेपर अतिशय प्रभावीपणे सादर केला.","translated_text":"A student named Uday Rote presented his paper very effectively at a seminar at the university.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यानंतर जेवणाच्या वेळेत एकजण येऊन कांबळेंना म्हणाला, 'हा रोटे आपल्यापैकीच आहे ना?' तेव्हा कांबळेंनी लगेच जवळच असलेल्या आपल्या एका विद्यार्थ्याला जवळ बोलवून विचारणाऱ्याला सांगितले, 'हा अभिजीत देशपांडे.","translated_text":"Then, at dinner, a man came and asked Kambalanne, 'Is this one of our loaves?' Then Kambalanne immediately called one of her students nearby and said, 'This is Abhijit Deshpande.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हाही आपल्यापैकीच आहे.' ही एकच आठवण त्यांची जातजाणीव कशी पठडीबाहेरची होती, हे सांगायला पुरेशी आहे.","translated_text":"This is one of us.' This one memory is enough to tell us how their race consciousness was outside the realm.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"शेवटचा काळ","translated_text":"The Last Days","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"अरुं कांबळे यांना अभिप्रेत असलेले सामाजिक न्यायाचे राजकारण मंडलवादानंतरही फार पुढे गेले नाही.","translated_text":"The policy of social justice aimed at Arun Kamballe has not progressed much even after the end of communism.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"उलट ज्या 'रामायणातील संस्कृती संघर्षांवर' त्यांनी वादळ माजवून दिले त्याच वादातील धर्मवादी व प्रतिगामी प्रवृत्तींनीच राजकारणात जम बसविला.","translated_text":"On the contrary, the religious and backward tendencies of the same controversy that he had stirred up in the Ramayana's \"culture struggles\" were the ones that brought politics together.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"शेवटचे काही दिवस अरुण कांबळे राजकारणात आणि साहित्यसृष्टीत असून नसल्यासारखे होते.","translated_text":"In the last few days, it seemed that Arun Kamla was not involved in politics or literature.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यातच त्यांचा गूढ मृत्यू झाला.","translated_text":"That's when he mysteriously died.","trailing_whitespace":"","citations":[{"content":"
[{{संकेतस्थळ स्रोत |url=http://loksatta.com/index.php?option=com_content&view=article&id=33463:2009-12-21-15-54-24&catid=29:2009-07-09-02-02-07&Itemid=7 |title=आज माझा प्रत्येक शब्द आभाळ झालाय! |access-date=2010-01-02 |archive-date=2010-01-31 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100131123704/http://loksatta.com/index.php?option=com_content&view=article&id=33463:2009-12-21-15-54-24&catid=29:2009-07-09-02-02-07&Itemid=7 |url-status=dead }}]","char_index":31,"name":null,"url":"http://loksatta.com/index.php?option=com_content&view=article&id=33463:2009-12-21-15-54-24&catid=29:2009-07-09-02-02-07&Itemid=7","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html; charset=UTF-8","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:22.332746-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"
[{{संकेतस्थळ स्रोत |url=http://loksatta.com/index.php?option=com_content&view=article&id=33463:2009-12-21-15-54-24&catid=29:2009-07-09-02-02-07&Itemid=7 |title=आज माझा प्रत्येक शब्द आभाळ झालाय! |access-date=2010-01-02 |archive-date=2010-01-31 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100131123704/http://loksatta.com/index.php?option=com_content&view=article&id=33463:2009-12-21-15-54-24&catid=29:2009-07-09-02-02-07&Itemid=7 |url-status=dead }}]","char_index":31,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20100131123704/http://loksatta.com/index.php?option=com_content&view=article&id=33463:2009-12-21-15-54-24&catid=29:2009-07-09-02-02-07&Itemid=7","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:22.451107-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"मृत्यू","translated_text":"Death is a tragedy.","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"हैदराबादच्या हुसेनसागर तलावात गौतम बुद्धांची भव्य मूर्ती आहे.","translated_text":"There is a magnificent statue of Gautama Buddha in Hussainagar Lake in Hyderabad.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"बुद्धांनी दुःखाच्या पलीकडे जा असा संदेश जगाला दिला.","translated_text":"The Buddha gave the message to the world to go beyond suffering.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"याच तलावात अरुण कांबळे मृतावस्थेत सापडले.","translated_text":"Arun Kamla was found dead in the same pond.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"दलित पॅंथरचे संस्थापक सदस्य तसेच नामांतर आंदोलनातील अग्रणी नेते विचारवंत प्रा.","translated_text":"A founding member of the Dalit Panther and a leading leader of the nomadic movement, Prof.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"अरुण कांबळे यांचा हैदराबादच्या हुसेन सागर परिसरात संशयास्पद मृत्यू झाला.","translated_text":"Arun Kamballe died suspiciously in the Hussain Sagar area of Hyderabad.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"या प्रकरणाची सीबीआय चौकशी करण्यात यावी, अशी मागणी रिपब्लिकन मूव्हमेंटसह अनेक संघटनांनी केली होती.","translated_text":"Several organizations including the Republican Movement had called for the CBI to investigate the case.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ते बेपत्ता झाल्याची बातमी सांगलीत येऊन धडकली तेव्हापासून त्यांचा मित्र परिवार अस्वस्थ होता.","translated_text":"His friend's family had been unwell ever since he was struck with the news of his disappearance.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"८८ वर्षांच्या त्यांच्या मातोश्री त्यांची महिनाभर सांगलीत वाट पहात होत्या.तेव्हा भाऊ चंद्रकांत हेही सांगलीत होते.","translated_text":"His 88-year-old mother-in-law had been waiting for him for a month to tell him.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"अरुण कांबळे यांच्या मृत्यूची बातमी सायंकाळी येथे येऊन धडकली,.","translated_text":"The news of the death of Arun Kamballe came here in the evening.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"तेव्हा सारेच शोकाकुल झाले.","translated_text":"Then everyone was saddened.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ते तातडीने मुंबईला रवाना झाले.","translated_text":"He immediately left for Mumbai.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"प्रा.","translated_text":"What is the meaning of life?","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"संपत गायकवाड म्हणाले, की अरुण यांच्या निधनाने आंबेडकरी चळवळीचा कणा मोडून पडला आहे.","translated_text":"Shapat Gaikwad said that the death of Arun has broken the backbone of the Ambedkar Movement.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ते खंदे दलित कार्यकर्ते होते.","translated_text":"They were hardline Dalit activists.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"शाहू, फुले, आंबेडकरी विचारधारा त्यांनी आयुष्यभर जोपासली.","translated_text":"He followed the Shahu, Flowers, Ambedkar ideology throughout his life.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"प्रा.","translated_text":"What is the meaning of life?","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"गौतमीपुत्र कांबळे म्हणाले, की शून्यातून उभा राहिलेले अरुण अचानक निघून गेले.","translated_text":"Gautamiputra Kamballe said that Arun, who stood from nothing, suddenly disappeared.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यांनी ही चळवळ आणखी पुढे नेली असती.","translated_text":"They could have taken this movement even further.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"प्रा.","translated_text":"What is the meaning of life?","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"वैजनाथ महाजन म्हणाले, की अत्यंत हुशार, अत्यंत प्रतिभावान असलेल्या अरुण कांबळे यांच्याकडे लेखनाची अद्वितीय गुणवत्ता होती.","translated_text":"Vajanath Mahajan said that Arun Kamballe, who was extremely talented and talented, had a unique quality of writing.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यांच्याकडे बौद्धिक आणि सांस्कृतिक उंची होती.","translated_text":"He had intellectual and cultural heights.","trailing_whitespace":"","citations":[{"content":"
[{{संकेतस्थळ स्रोत |url=http://www.deshdoot.com/news.php?news=13491&nid=24 |title=प्रा.अरुण कांबळेंच्या निधनाने सांगलीवर शोककळा |access-date=2010-01-02 |archive-date=2016-03-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160305050745/http://www.deshdoot.com/news.php?news=13491&nid=24 |url-status=dead }}]","char_index":46,"name":null,"url":"http://www.deshdoot.com/news.php?news=13491&nid=24","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html; charset=UTF-8","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":3633,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:22.521008-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":"Text is too short (13 words)","source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"
[{{संकेतस्थळ स्रोत |url=http://www.deshdoot.com/news.php?news=13491&nid=24 |title=प्रा.अरुण कांबळेंच्या निधनाने सांगलीवर शोककळा |access-date=2010-01-02 |archive-date=2016-03-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160305050745/http://www.deshdoot.com/news.php?news=13491&nid=24 |url-status=dead }}]","char_index":46,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20160305050745/http://www.deshdoot.com/news.php?news=13491&nid=24","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:24.187206-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"चळवळीत तरुणांना प्रेरणादायी असलेले व्यक्तिमत्त्व म्हणून प्रा.","translated_text":"As a personality who inspires young people in the movement, Prof.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"अरुण कांबळे यांचे नाव सर्वांत पुढे आहे.","translated_text":"The name of Arun Kamballe is at the top.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यांचा मृतदेह बेवारस स्थितीत सापडला.","translated_text":"His body was found unconscious.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यांचा मृत्यू नसून हत्या असावी, असा संशय रिपब्लिकन मूव्हमेंटचे संयोजक नरेश वाहणे यांनी व्यक्त केला.","translated_text":"Naresh Wahanne, the Republican Movement coordinator, expressed suspicion that they should have been murdered rather than killed.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"महाराष्ट्र सरकारतर्फे या प्रकरणाच्या चौकशीसाठी विशेष पथक पाठवावे, असेही पत्रकात नमूद आहे.","translated_text":"The Government of Maharashtra should send a special team to investigate the matter.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"त्यांच्या पश्चात दोन्ही मुले अपरांत, आशुतोष, पत्नी प्रा.","translated_text":"He is survived by his two sons, Aparant, Ashutosh, and his wife, Prof.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"अवनी कांबळे, बहीण प्रा.","translated_text":"Avni Kamele, the sister of Prof.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मंगला तिरमारे आणि आई शांताबाई कांबळे,भाऊ प्राचार्य चंद्रकांत कांबळे असा परिवार आहे.","translated_text":"Mangla Tiramare and mother Shanthai Kambale, brother of Principal Chandrakant Kambale are a family.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"प्रकाशित साहित्य","translated_text":"Published literature","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"table","content":"{| class=\"wikitable sortable\" \n|- \n! width=\"30%\"| नाव\n! width=\"20%\"| साहित्यप्रकार\n! width=\"30%\"| प्रकाशन\n! width=\"20%\"| प्रकाशन वर्ष (इ.स.)\n|- \n|[https://www.bookganga.com/R/2D5R4 धर्मांतराची भीमगर्जना]|| संशोधन || प्रतिमा प्रकाशन || १९९६\n|- \n| [[वाद-संवाद]] || वैचारिक || प्रतिमा प्रकाशन || १९९६\n|- \n| चिवर
[{{संकेतस्थळ स्रोत |url=http://www.esnips.com/doc/e2830dee-6972-4012-859c-5a90ce1a6310/Chivar-part--1-by-Prof.-Arun-Kamble |title=चिवर part-1 |access-date=2010-01-03 |archive-date=2011-03-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110313041229/http://www.esnips.com/doc/e2830dee-6972-4012-859c-5a90ce1a6310/Chivar-part--1-by-Prof.-Arun-Kamble |url-status=dead }}][[http://www.esnips.com/doc/16a3338b-f75c-4b4a-a77f-daa3e8770f47/Chivar-part--2-by-Prof.-Arun-Kamble चिवर part-2 ]{{मृत दुवा|date=November 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}].|| ललित || आशय प्रकाशन || १९९५ \n|- \n|[https://www.bookganga.com/R/5UDBC युगप्रवर्तक आंबेडकर]
[[http://www.esnips.com/doc/7b85d4fc-03e9-4a1b-adaa-539a7aeeca1b/Yug-Pravartak-Ambedkar-by-Prof.Arun-Kamble युगप्रवर्तक आंबेडकर]{{मृत दुवा|date=November 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]|| वैचारिक || आशय प्रकाशन || १९९५ \n|- \n|[https://mr.m.wikipedia.org/wiki/रामायणातील_सांस्कृतिक_संघर्ष_(पुस्तक) रामायणातील संस्कृतिसंघर्ष]
||[https://www.bookganga.com/R/7Y2GW सांस्कृतिक संशोधन]||[https://www.bookganga.com/R/7Y2GW पॅंथर् प्रकाशन]|| १९८२,१९८७\n|- \n| [[चळवळीचे दिवस]] || आत्मकथन || आशय प्रकाशन || १९९५\n|-\n|[https://www.bookganga.com/R/5HJ78 अरुण कृष्णाजी कांबळे]
[[http://www.esnips.com/doc/771d7565-3885-4cf8-bbf4-4627d788c2d4/Arun-Krushnaji-Kamble---poetry-by-Prof.Arun-Kamble Arun Krushnaji Kamble - poetry by Prof.Arun Kamble]{{मृत दुवा|date=November 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]|| काव्यसंग्रह || संकल्प प्रकाशन || १९८३\n|-\n|मुद्रा\n|काव्यसंग्रह\n|प्रा. अरुण कांबळॆ स्मारक न्यास\n|२०१०\n|}"},{"type":"heading","text":"इतर लेखन कार्य","translated_text":"Other writing work","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"आंबेडकर भारत हे अनियतकालिक सुरू केले.","translated_text":"Ambedkar India has started this uninterrupted period.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"बाबासाहेब आंबेडकरांच्या जनता पत्रातील लेखांचे केलेले संपादन सांगलीतून प्रसिद्ध होणाऱ्या 'दक्षिण महाराष्ट्र' या साप्ताहिकातून स्तंभलेखन","translated_text":"Columns from the weekly 'South Maharashtra' published from Babasaheb Ambedkar's edited edition of Janta Patras","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"भाषणे","translated_text":"Speeches","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"प्राध्यापक अरुण कांबळे यांचे पनवेल येथील भाषण.","translated_text":"Speech by Prof. Arun Kamballe in Panvel.","trailing_whitespace":" ","citations":[{"content":"
[[http://www.youtube.com/watch?v=F9C6eLeDMGw Prof. Arun Kamble's Speech at Panvel]]","char_index":45,"name":null,"url":"http://www.youtube.com/watch?v=F9C6eLeDMGw","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html; charset=utf-8","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":818468,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:24.257422-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":"Text is too short (26 words)","source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}],"citations_needed":[]},{"text":"प्राध्यापक अरुण कांबळे यांचे पंढरपूर येथील भाषण प्राध्यापक अरुण कांबळे यांचे अमरावती येथील भाषण प्राध्यापक अरुण कांबळे यांचे परभणी येथील भाषण दलितांवरील माहितीपट (मुंबई:डॉ.अरुण कांबळे यांचा धारावी तील दलितांशी संवाद).","translated_text":"Speech of Professor Arun Kamballe from Pandharpur Speech of Professor Arun Kamballe from Amravati Speech of Professor Arun Kamballe from Parbhani Speech of Dalits Documentary on the Talks of Dr.","trailing_whitespace":"","citations":[{"content":"
[[http://www.youtube.com/watch?v=Zr39V9-B324 Prof. Arun Kamble's Speech at Pandharpur]]","char_index":47,"name":null,"url":"http://www.youtube.com/watch?v=Zr39V9-B324","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html; charset=utf-8","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":807962,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:25.450702-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":"Text is too short (26 words)","source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"
[[http://www.youtube.com/watch?v=Ez8uKexzVEY Prof. Arun Kamble's Speech at Amaravati]]","char_index":95,"name":null,"url":"http://www.youtube.com/watch?v=Ez8uKexzVEY","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html; charset=utf-8","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":813592,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:26.043490-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":"Text is too short (26 words)","source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"
[[http://www.youtube.com/watch?v=3--vcEXsG2o Prof. Arun Kamble's Speech at Parbhani]]","char_index":141,"name":null,"url":"http://www.youtube.com/watch?v=3--vcEXsG2o","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html; charset=utf-8","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":811785,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:26.654126-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":"Text is too short (26 words)","source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"
[{{संकेतस्थळ स्रोत |url=http://current.com/items/89569772_mumbais-way-il-buddismo-negli-slum-visita-a-daharawi-con-il-dr-arun-kamble.htm |title=Mumbai's Way: Il buddismo negli slum. Visita a Daharawi con il Dr. Arun Kamble |access-date=2010-01-03 |archive-date=2012-06-14 |archive-url=https://archive.is/20120614022853/http://current.com/items/89569772_mumbais-way-il-buddismo-negli-slum-visita-a-daharawi-con-il-dr-arun-kamble.htm |url-status=dead }}]","char_index":216,"name":null,"url":"http://current.com/items/89569772_mumbais-way-il-buddismo-negli-slum-visita-a-daharawi-con-il-dr-arun-kamble.htm","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html; charset=utf-8","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":34727,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:27.188397-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":"Text is too short (51 words)","source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"
[{{संकेतस्थळ स्रोत |url=http://current.com/items/89569772_mumbais-way-il-buddismo-negli-slum-visita-a-daharawi-con-il-dr-arun-kamble.htm |title=Mumbai's Way: Il buddismo negli slum. Visita a Daharawi con il Dr. Arun Kamble |access-date=2010-01-03 |archive-date=2012-06-14 |archive-url=https://archive.is/20120614022853/http://current.com/items/89569772_mumbais-way-il-buddismo-negli-slum-visita-a-daharawi-con-il-dr-arun-kamble.htm |url-status=dead }}]","char_index":216,"name":null,"url":"https://archive.is/20120614022853/http://current.com/items/89569772_mumbais-way-il-buddismo-negli-slum-visita-a-daharawi-con-il-dr-arun-kamble.htm","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":55424,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:27.300707-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":"Text is too short (66 words)","source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"संदर्भ","translated_text":"Reference","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"बाह्य दुवे","translated_text":"External links","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"प्रा.","translated_text":"What is the meaning of life?","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"अरुण कांबळे हे संकेतस्थळ प्रा.","translated_text":"Arun Kamballe is the website of Prof.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"अरुण कांबळे यांचा मृत्यू संशयास्पद - कुटुंबियांचे निवेदन","translated_text":"Arun Kamballe's death suspicious - family statement","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:भारतीय रिपब्लिकन पक्षातील राजकारणी वर्ग:मराठी कवी वर्ग:महाराष्ट्रामधील राजकारणी वर्ग:मराठी लेखक वर्ग:दलित चळवळ वर्ग:भारतीय बौद्ध वर्ग:इ.स.","translated_text":"Category:Politicians of the Indian Republican Party Category:Marathi poet Category:Politicians of Maharashtra Category:Marathi writer Category:Dalit movement Category:Indian Buddhist Category:E.S.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९५३ मधील जन्म वर्ग:इ.स.","translated_text":"Class of 1953: C.E.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"२००९ मधील मृत्यू वर्ग:लाल दुवे असणारे लेख वर्ग:संदर्भांचे इंग्रजी-मराठी भाषांतर हवे वर्ग:आंबेडकरवादी वर्ग:नामांतर आंदोलनात सहभागी व्यक्ती","translated_text":"Class of 2009 deaths: Articles with red links Class of 2009 deaths: persons involved in the renaming movement","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[{"text":"उलट ज्या 'रामायणातील संस्कृती संघर्षांवर' त्यांनी वादळ माजवून दिले त्याच वादातील धर्मवादी व प्रतिगामी प्रवृत्तींनीच राजकारणात जम बसविला. शेवटचे काही दिवस अरुण कांबळे राजकारणात आणि साहित्यसृष्टीत असून नसल्यासारखे होते. त्यातच त्यांचा गूढ मृत्यू झाला.","translated_text":"On the contrary, the religious and backward tendencies of the same controversy that he had stirred up in the Ramayana's \"culture struggles\" were the ones that brought politics together. In the last few days, it seemed that Arun Kamla was not involved in politics or literature. That's when he mysteriously died.","citations":[{"content":"
[{{संकेतस्थळ स्रोत |url=http://loksatta.com/index.php?option=com_content&view=article&id=33463:2009-12-21-15-54-24&catid=29:2009-07-09-02-02-07&Itemid=7 |title=आज माझा प्रत्येक शब्द आभाळ झालाय! |access-date=2010-01-02 |archive-date=2010-01-31 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100131123704/http://loksatta.com/index.php?option=com_content&view=article&id=33463:2009-12-21-15-54-24&catid=29:2009-07-09-02-02-07&Itemid=7 |url-status=dead }}]","char_index":249,"name":null,"url":"http://loksatta.com/index.php?option=com_content&view=article&id=33463:2009-12-21-15-54-24&catid=29:2009-07-09-02-02-07&Itemid=7","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html; charset=UTF-8","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:22.332746-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"
[{{संकेतस्थळ स्रोत |url=http://loksatta.com/index.php?option=com_content&view=article&id=33463:2009-12-21-15-54-24&catid=29:2009-07-09-02-02-07&Itemid=7 |title=आज माझा प्रत्येक शब्द आभाळ झालाय! |access-date=2010-01-02 |archive-date=2010-01-31 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100131123704/http://loksatta.com/index.php?option=com_content&view=article&id=33463:2009-12-21-15-54-24&catid=29:2009-07-09-02-02-07&Itemid=7 |url-status=dead }}]","char_index":249,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20100131123704/http://loksatta.com/index.php?option=com_content&view=article&id=33463:2009-12-21-15-54-24&catid=29:2009-07-09-02-02-07&Itemid=7","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:22.451107-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}]},{"text":"प्रा. वैजनाथ महाजन म्हणाले, की अत्यंत हुशार, अत्यंत प्रतिभावान असलेल्या अरुण कांबळे यांच्याकडे लेखनाची अद्वितीय गुणवत्ता होती. त्यांच्याकडे बौद्धिक आणि सांस्कृतिक उंची होती.","translated_text":"What is the meaning of life? Vajanath Mahajan said that Arun Kamballe, who was extremely talented and talented, had a unique quality of writing. He had intellectual and cultural heights.","citations":[{"content":"
[{{संकेतस्थळ स्रोत |url=http://www.deshdoot.com/news.php?news=13491&nid=24 |title=प्रा.अरुण कांबळेंच्या निधनाने सांगलीवर शोककळा |access-date=2010-01-02 |archive-date=2016-03-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160305050745/http://www.deshdoot.com/news.php?news=13491&nid=24 |url-status=dead }}]","char_index":173,"name":null,"url":"http://www.deshdoot.com/news.php?news=13491&nid=24","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html; charset=UTF-8","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":3633,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:22.521008-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":"Text is too short (13 words)","source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"
[{{संकेतस्थळ स्रोत |url=http://www.deshdoot.com/news.php?news=13491&nid=24 |title=प्रा.अरुण कांबळेंच्या निधनाने सांगलीवर शोककळा |access-date=2010-01-02 |archive-date=2016-03-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160305050745/http://www.deshdoot.com/news.php?news=13491&nid=24 |url-status=dead }}]","char_index":173,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20160305050745/http://www.deshdoot.com/news.php?news=13491&nid=24","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:24.187206-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}]},{"text":"प्राध्यापक अरुण कांबळे यांचे पनवेल येथील भाषण.","translated_text":"Speech by Prof. Arun Kamballe in Panvel.","citations":[{"content":"
[[http://www.youtube.com/watch?v=F9C6eLeDMGw Prof. Arun Kamble's Speech at Panvel]]","char_index":45,"name":null,"url":"http://www.youtube.com/watch?v=F9C6eLeDMGw","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html; charset=utf-8","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":818468,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:24.257422-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":"Text is too short (26 words)","source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}]},{"text":"प्राध्यापक अरुण कांबळे यांचे पनवेल येथील भाषण. प्राध्यापक अरुण कांबळे यांचे पंढरपूर येथील भाषण प्राध्यापक अरुण कांबळे यांचे अमरावती येथील भाषण प्राध्यापक अरुण कांबळे यांचे परभणी येथील भाषण दलितांवरील माहितीपट (मुंबई:डॉ.अरुण कांबळे यांचा धारावी तील दलितांशी संवाद).","translated_text":"Speech by Prof. Arun Kamballe in Panvel. Speech of Professor Arun Kamballe from Pandharpur Speech of Professor Arun Kamballe from Amravati Speech of Professor Arun Kamballe from Parbhani Speech of Dalits Documentary on the Talks of Dr.","citations":[{"content":"
[[http://www.youtube.com/watch?v=Zr39V9-B324 Prof. Arun Kamble's Speech at Pandharpur]]","char_index":94,"name":null,"url":"http://www.youtube.com/watch?v=Zr39V9-B324","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html; charset=utf-8","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":807962,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:25.450702-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":"Text is too short (26 words)","source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"
[[http://www.youtube.com/watch?v=Ez8uKexzVEY Prof. Arun Kamble's Speech at Amaravati]]","char_index":142,"name":null,"url":"http://www.youtube.com/watch?v=Ez8uKexzVEY","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html; charset=utf-8","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":813592,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:26.043490-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":"Text is too short (26 words)","source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"
[[http://www.youtube.com/watch?v=3--vcEXsG2o Prof. Arun Kamble's Speech at Parbhani]]","char_index":188,"name":null,"url":"http://www.youtube.com/watch?v=3--vcEXsG2o","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html; charset=utf-8","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":811785,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:26.654126-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":"Text is too short (26 words)","source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"
[{{संकेतस्थळ स्रोत |url=http://current.com/items/89569772_mumbais-way-il-buddismo-negli-slum-visita-a-daharawi-con-il-dr-arun-kamble.htm |title=Mumbai's Way: Il buddismo negli slum. Visita a Daharawi con il Dr. Arun Kamble |access-date=2010-01-03 |archive-date=2012-06-14 |archive-url=https://archive.is/20120614022853/http://current.com/items/89569772_mumbais-way-il-buddismo-negli-slum-visita-a-daharawi-con-il-dr-arun-kamble.htm |url-status=dead }}]","char_index":263,"name":null,"url":"http://current.com/items/89569772_mumbais-way-il-buddismo-negli-slum-visita-a-daharawi-con-il-dr-arun-kamble.htm","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html; charset=utf-8","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":34727,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:27.188397-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":"Text is too short (51 words)","source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"
[{{संकेतस्थळ स्रोत |url=http://current.com/items/89569772_mumbais-way-il-buddismo-negli-slum-visita-a-daharawi-con-il-dr-arun-kamble.htm |title=Mumbai's Way: Il buddismo negli slum. Visita a Daharawi con il Dr. Arun Kamble |access-date=2010-01-03 |archive-date=2012-06-14 |archive-url=https://archive.is/20120614022853/http://current.com/items/89569772_mumbais-way-il-buddismo-negli-slum-visita-a-daharawi-con-il-dr-arun-kamble.htm |url-status=dead }}]","char_index":263,"name":null,"url":"https://archive.is/20120614022853/http://current.com/items/89569772_mumbais-way-il-buddismo-negli-slum-visita-a-daharawi-con-il-dr-arun-kamble.htm","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":55424,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:27.300707-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":"Text is too short (66 words)","source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}]}]}
+{"title":"न्यू ऑर्लिअन्स","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[न्यू ऑर्लिन्स]]","hash":"5c3f42ce5d27660d1623b564a5dfb100d863cd950bb709071ccfd34dc49e81ec","last_revision":"2009-05-08T00:49:16Z","first_revision":"2009-05-08T00:49:16Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:29:57.495250","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन न्यू ऑर्लिन्स\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन न्यू ऑर्लिन्स","translated_text":"Re-directed to New Orleans","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"साचा:माहितीचौकट शहर","wikicode":"
\n\n'''{{{नाव}}}'''{{#if:{{{स्थानिक|}}}|
'''{{{स्थानिक}}}'''}}\n | \n
\n{{#if:{{{प्रकार|}}}\n |\n\n | {{#ifeq: {{{प्रकार}}} | राजधानी | '''{{{देश}}} देशाची [[जगातील देशांच्या राजधानींची यादी|राजधानी]]''' | '''{{{प्रकार}}}''' }} | \n
\n}}\n{{#if:{{{प्रकार|}}}|\n |\n\n | {{#ifexist: {{Delink|{{{राज्य}}}}}मधील शहरांची यादी |'''[[{{Delink|{{{राज्य}}}}}मधील शहरांची यादी|{{Delink|{{{राज्य}}}}}मधील शहर]]'''|{{#ifeq:{{{देश}}}|भारत|'''[[भारतामधील शहरांची यादी|भारतामधील शहर]]'''|{{#ifexist: {{{देश}}}मधील शहरांची यादी | '''[[{{{देश}}}मधील शहरांची यादी|{{{देश}}}मधील शहर]]''' | '''{{{देश}}}मधील शहर''' }}}}}} | \n
\n}}\n{{#if:{{{चित्र|}}}\n |\n\n
[[Image:{{{चित्र}}}|300 px|center]]{{#if:{{{चित्र वर्णन|}}}|{{{चित्र वर्णन}}}|{{#if:{{{चित्र_वर्णन|}}}|{{{चित्र_वर्णन}}}|
}}}} | \n
\n}}\n{{#if:{{{चित्र१|}}}\n |\n\n | {{{चित्र१}}}{{#if:{{{चित्र वर्णन१|}}}|{{{चित्र वर्णन१}}}}} | \n
\n}}\n{{#if:{{{ध्वज|}}}{{{चिन्ह|}}}|\n\n \n {{#if:{{{ध्वज|}}}\n | \n | [[Image:{{{ध्वज}}}|100 px|center|border]]ध्वज | \n}}\n{{#if:{{{चिन्ह|}}}\n | \n [[Image:{{{चिन्ह}}}|100 px|center]]चिन्ह | \n}} \n |
\n}}\n{{#if:{{{नकाशा|}}}\n |\n\n | [[Image:{{{नकाशा}}}|260 px|center]]{{#if:{{{वर्णन|}}}|{{{वर्णन}}}|{{{नाव}}}चे {{{देश}}}मधील स्थान}}\n | \n
\n}}\n\n{{#if:{{{नकाशा१|}}}|\n\n| \n{{Location map|{{{नकाशा१|}}}\n|label = {{#ifeq: {{lc: {{{pushpin_label_position|}}} }} | none | | {{#if:{{{pushpin_label|}}}|{{{pushpin_label}}}|{{#if:{{{नाव|}}}|{{{नाव}}}|{{{official_name|}}}}}}} }}\n|alt = {{{pushpin_map_alt|}}}\n|lat = {{#if:{{{latm|}}}{{{latNS|}}}| |{{{latd|}}} }}\n|long = {{#if:{{{longm|}}}{{{longEW|}}}| |{{{longd|}}} }}\n|lat_deg={{#if:{{{latm|}}}{{{latNS|}}}|{{{latd|}}}| }}\n|lat_min={{#if:{{{latm|}}}{{{latNS|}}}|{{{latm|}}}| }}\n|lat_sec={{#if:{{{lats|}}}{{{latNS|}}}|{{{lats|}}}| }}\n|lat_dir={{#if:{{{latNS|}}}|{{{latNS|}}}| }}\n|lon_deg={{#if:{{{longm|}}}{{{longEW|}}}|{{{longd|}}}| }}\n|lon_min={{#if:{{{longm|}}}{{{longEW|}}}|{{{longm|}}}| }}\n|lon_sec={{#if:{{{longs|}}}{{{longEW|}}}|{{{longs|}}}| }}\n|lon_dir={{#if:{{{longEW|}}}|{{{longEW|}}}| }}\n|marksize =6\n|float = none\n|caption =\n|border = none\n|position = {{#if:{{{pushpin_label_position|}}} | {{{pushpin_label_position|}}} | right }}\n|width = {{#if:{{{pushpin_mapsize|}}}|{{{pushpin_mapsize|}}} | 300 }}\n}}{{{नाव}}}चे {{{नकाशा१}}}मधील स्थान\n | \n
\n}}\n{{#if:{{{नकाशा२|}}}|\n\n| \n{{Location map|{{{नकाशा२|}}}\n|label = {{#ifeq: {{lc: {{{pushpin_label_position|}}} }} | none | | {{#if:{{{pushpin_label|}}}|{{{pushpin_label}}}|{{#if:{{{नाव|}}}|{{{नाव}}}|{{{official_name|}}}}}}} }}\n|alt = {{{pushpin_map_alt|}}}\n|lat = {{#if:{{{latm|}}}{{{latNS|}}}| |{{{latd|}}} }}\n|long = {{#if:{{{longm|}}}{{{longEW|}}}| |{{{longd|}}} }}\n|lat_deg={{#if:{{{latm|}}}{{{latNS|}}}|{{{latd|}}}| }}\n|lat_min={{#if:{{{latm|}}}{{{latNS|}}}|{{{latm|}}}| }}\n|lat_sec={{#if:{{{lats|}}}{{{latNS|}}}|{{{lats|}}}| }}\n|lat_dir={{#if:{{{latNS|}}}|{{{latNS|}}}| }}\n|lon_deg={{#if:{{{longm|}}}{{{longEW|}}}|{{{longd|}}}| }}\n|lon_min={{#if:{{{longm|}}}{{{longEW|}}}|{{{longm|}}}| }}\n|lon_sec={{#if:{{{longs|}}}{{{longEW|}}}|{{{longs|}}}| }}\n|lon_dir={{#if:{{{longEW|}}}|{{{longEW|}}}| }}\n|marksize =6\n|float = none\n|caption =\n|border = none\n|position = {{#if:{{{pushpin_label_position|}}} | {{{pushpin_label_position|}}} | right }}\n|width = {{#if:{{{pushpin_mapsize|}}}|{{{pushpin_mapsize|}}} | 300 }}\n}}{{{नाव}}}चे {{{नकाशा२}}}मधील स्थान\n | \n
\n}}\n{{#if:{{{latd|}}}\n |\n\n | \nगुणक: {{Coord|{{{latd|}}}|{{{latm|}}}|{{{lats|}}}|{{{latNS|}}}|{{{longd|}}}|{{{longm|}}}|{{{longs|}}}|{{{longEW|}}}}}\n | \n
\n}}\n\n\n | [[जगातील देशांची यादी|देश]] | \n '''{{देशध्वज|{{{देश}}}}}''' | \n
\n\n{{#if:{{{घटकदेश|}}}\n |\n\n | घटक देश | \n [[{{{घटकदेश}}}]] | \n
\n}}\n\n{{#if:{{{बेट|}}}\n |\n\n | बेट | \n {{{बेट}}} | \n
\n}}\n\n{{#if:{{{राज्य|}}}\n |\n\n | {{#ifeq: {{{देश}}} | अमेरिका | [[अमेरिकेची राज्ये|राज्य]] | {{#ifexist: {{{देश}}}ची राज्ये | [[{{{देश}}}ची राज्ये|राज्य]] | राज्य }}}} | \n {{{राज्य}}} | \n
\n}}\n\n{{#if:{{{प्रांत|}}}\n |\n\n | {{#ifexist: {{{देश}}}चे प्रांत | [[{{{देश}}}चे प्रांत|प्रांत]] | प्रांत }} | \n {{{प्रांत}}} | \n
\n}}\n\n{{#if:{{{प्रदेश|}}}\n |\n\n | {{#ifexist: {{{देश}}}चे प्रदेश | [[{{{देश}}}चे प्रदेश|प्रदेश]] |{{#ifeq:{{{घटकदेश}}}|इंग्लंड|[[इंग्लंडचे प्रदेश|प्रदेश]]| प्रदेश}}}} | \n {{{प्रदेश}}} | \n
\n}}\n\n{{#if:{{{प्रभाग|}}}\n |\n\n | {{#ifexist: {{{देश}}}चे प्रभाग | [[{{{देश}}}चे प्रभाग|प्रभाग]] | प्रभाग}} | \n {{{प्रभाग}}} | \n
\n}}\n\n{{#if:{{{विभाग|}}}\n |\n\n | {{#ifexist: {{{देश}}}चे विभाग | [[{{{देश}}}चे विभाग|विभाग]] | {{#ifexist: {{{देश}}}चे राजकीय विभाग | [[{{{देश}}}चे राजकीय विभाग|विभाग]]| विभाग}}}} | \n {{{विभाग}}} | \n
\n}}\n\n{{#if:{{{जिल्हा|}}}\n |\n\n | {{#ifexist: {{{राज्य}}}मधील जिल्हे | [[{{{राज्य}}}मधील जिल्हे|जिल्हा]] |जिल्हा }} | \n {{{जिल्हा}}} | \n
\n}}\n\n{{#if:{{{काउंटी|}}}\n |\n\n | {{#ifeq:{{{घटकदेश}}}|इंग्लंड|[[इंग्लंडच्या काउंट्या|काउंटी]]|काउंटी}} | \n {{{काउंटी}}} | \n
\n}}\n\n{{#if:{{{स्थापना|}}}\n |\n\n | स्थापना वर्ष | \n {{{स्थापना}}} | \n
\n}}\n\n{{#if:{{{महापौर|}}}\n |\n\n | महापौर | \n {{{महापौर}}} | \n
\n}}\n\n{{#if:{{{क्षेत्रफळ|}}}\n |\n\n | [[क्षेत्रफळ]] | \n {{convert|{{{क्षेत्रफळ}}}|km2|abbr=on}} | \n
\n}}\n\n{{#if:{{{उंची|}}}\n |\n\n | [[समुद्रसपाटी]]पासुन उंची | \n {{convert|{{{उंची}}}|ft|m|abbr=on}} | \n
\n}}\n{{#if:{{{कमाल उंची|}}}|\n{{#if:{{{किमान उंची|}}}\n |\n\n | [[समुद्रसपाटी|समुद्रसपाटीपासून उंची]] | \n कमाल {{convert|{{{कमाल उंची}}}|ft|m|abbr=on}}किमान {{convert|{{{किमान उंची}}}|ft|m|abbr=on}} | \n
\n}}}}\n\n{{#if:{{{लोकसंख्या|}}}\n |\n\n | लोकसंख्या {{#if:{{{लोकसंख्या_वर्ष|}}}{{{लोकसंख्यावर्ष|}}}|({{{लोकसंख्या_वर्ष|{{{लोकसंख्यावर्ष|}}}}}})}} | \n
\n\n | - शहर | \n {{{लोकसंख्या}}} | \n
\n{{#if:{{{घनता|}}}\n |\n\n | - [[लोकसंख्या घनता|घनता]] | \n {{convert|{{{घनता}}}|/km2|abbr=on}} | \n
\n}}\n{{#if:{{{महानगर_लोकसंख्या|}}}{{{महानगरलोकसंख्या|}}}\n |\n\n | - महानगर | \n {{{महानगर_लोकसंख्या|}}}{{{महानगरलोकसंख्या|}}} | \n
\n}}\n}}\n{{#if:{{{भाषा|}}}\n |\n\n | अधिकृत भाषा | \n {{{भाषा}}} | \n
\n}}\n{{#if:{{{वेळ|}}}\n |\n\n | प्रमाणवेळ | \n {{{वेळ}}} | \n
\n}}\n\n{{#if:{{{वेब|}}}\n |\n\n | {{{वेब}}} | \n
\n}}\n
\n\n
\n{{documentation}}\n","hash":"f9b59b853c47411f71129d675cef6184112d673fea7bd9f75eb53627d4d0c720","last_revision":"2022-02-12T07:29:58Z","first_revision":"2009-05-08T01:14:34Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:29:57.551143","cross_lingual_links":{"ar":"قالب:Infobox Settlement","az":"Şablon:Şəhər","bg":"Шаблон:Селище","ca":"Plantilla:Infotaula de municipi","cs":"Šablona:Infobox sídla světa","da":"Skabelon:Infoboks by","dsb":"Pśedłoga:Infokašćik Město","en":"Template:Infobox settlement","eo":"Ŝablono:Urbokadro","es":"Plantilla:Ficha de entidad subnacional","fa":"الگو:دادان شهر","fi":"Malline:Kaupunki2","hsb":"Předłoha:Město","ia":"Patrono:Infobox Settlement","ja":"Template:Infobox City","ka":"თარგი:ინფოდაფა დასახლება","ko":"틀:도시 정보","lv":"Veidne:Infobox Settlement","mk":"Шаблон:Инфокутија Населено место","nl":"Sjabloon:Infobox plaats","nb":"Mal:Infoboks by","ru":"Шаблон:НП","simple":"Template:Infobox City","sl":"Predloga:Infopolje Naselje","sv":"Mall:Ortsfakta","th":"แม่แบบ:กล่องข้อมูล เมือง","uk":"Шаблон:Картка:Місто","vi":"Tiêu bản:Tóm tắt về thành phố","zh":"Template:Infobox Settlement"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.009637","text":"देश\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"देश","translated_text":"Countries","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"साचा:माहितीचौकट राजकारणी (साधारण)","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[साचा:माहितीचौकट पदाधिकारी]]","hash":"71d6e0cd8267d562827f21e42333ffab5b33517c47572d9b76e0616ab74025c5","last_revision":"2011-01-25T12:58:06Z","first_revision":"2009-05-08T06:04:23Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:29:57.613390","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन साचा:माहितीचौकट पदाधिकारी\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन साचा:माहितीचौकट पदाधिकारी","translated_text":"Form of redirection: Information officer","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"चित्र:Arun Kamble.JPG","wikicode":"[[वर्ग:व्यक्तिंची चित्रे]]\n[[वर्ग:विकिपीडिया चित्रे]]","hash":"533685321221fddb0d6d5f46b24aa63230c5bed6a8feefb682224bfda42f0f4b","last_revision":"2010-04-21T07:28:53Z","first_revision":"2009-05-08T06:28:44Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:29:57.672502","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"वर्ग:व्यक्तिंची चित्रे वर्ग:विकिपीडिया चित्रे\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:व्यक्तिंची चित्रे वर्ग:विकिपीडिया चित्रे","translated_text":"Category:Pictures of persons Category:Pictures of Wikipedia","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"साठे","wikicode":"'''{{लेखनाव}}''' हे [[मराठी]] आडनाव आहे.\n\n== प्रसिद्ध व्यक्ती ==\n* [[अण्णा भाऊ साठे]] - मराठी कवी, शाहीर.\n* [[रवींद्र साठे]] - मराठी गायक.\n* [[वसंत साठे]] - मराठी राजकारणी.\n\n{{DEFAULTSORT:साठे}}\n[[वर्ग:मराठी आडनावे]]","hash":"ae1e1ceeb65ede5bebb6b580215927a988bb6a54fc45bb7e44bb0c2294ea5ab8","last_revision":"2021-02-03T04:46:33Z","first_revision":"2009-05-08T07:05:51Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:29:57.725942","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"हे मराठी आडनाव आहे.\n\nअण्णा भाऊ साठे - मराठी कवी, शाहीर. रवींद्र साठे - मराठी गायक. वसंत साठे - मराठी राजकारणी.\n\nवर्ग:मराठी आडनावे\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"हे मराठी आडनाव आहे.","translated_text":"It is a Marathi surname.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"प्रसिद्ध व्यक्ती","translated_text":"Famous Person","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"अण्णा भाऊ साठे - मराठी कवी, शाहीर.","translated_text":"Anna Bhatta Sathya - Marathi poet, Shahir.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"रवींद्र साठे - मराठी गायक.","translated_text":"Ravindra Sathya is a Marathi singer.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"वसंत साठे - मराठी राजकारणी.","translated_text":"Spring Sathes - Marathi politician.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:मराठी आडनावे","translated_text":"Category:Marathi surnames","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"शेवाळकर","wikicode":"'''{{लेखनाव}}''' हे [[मराठी]] आडनाव आहे.\n\n== प्रसिद्ध व्यक्ती ==\n* [[राम शेवाळकर]] - मराठी साहित्यिक.\n\n{{DEFAULTSORT:शेवाळकर}}\n[[वर्ग:मराठी आडनावे]]","hash":"64c070e423de0b85a82a54ea2a305d9acdba45078c2285161a63caff413c3a00","last_revision":"2009-05-08T07:06:43Z","first_revision":"2009-05-08T07:06:43Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:29:57.779328","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"हे मराठी आडनाव आहे.\n\nराम शेवाळकर - मराठी साहित्यिक.\n\nवर्ग:मराठी आडनावे\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"हे मराठी आडनाव आहे.","translated_text":"It is a Marathi surname.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"प्रसिद्ध व्यक्ती","translated_text":"Famous Person","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"राम शेवाळकर - मराठी साहित्यिक.","translated_text":"Ram Shewalkar - Marathi writer.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:मराठी आडनावे","translated_text":"Category:Marathi surnames","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"नीळकंठ केळकर","wikicode":"{{माहितीचौकट साहित्यिक\n| नाव = \n| चित्र = \n| चित्र_रुंदी = \n| चित्र_शीर्षक = \n| पूर्ण_नाव = \n| टोपण_नाव = \n| जन्म_दिनांक = \n| जन्म_स्थान = \n| मृत्यू_दिनांक = \n| मृत्यू_स्थान = \n| कार्यक्षेत्र = \n| राष्ट्रीयत्व = \n| धर्म =\n| भाषा = \n| कार्यकाळ = \n| साहित्य_प्रकार = \n| विषय = \n| चळवळ = \n| प्रसिद्ध_साहित्यकृती = \n| प्रभाव = \n| प्रभावित = \n| पुरस्कार = \n| वडील_नाव = \n| आई_नाव = \n| पती_नाव = \n| पत्नी_नाव = \n| अपत्ये = \n| स्वाक्षरी_चित्र = \n| संकेतस्थळ_दुवा = \n| तळटिपा = \n}}\n\n'''नीलकंठ महादेव केळकर''' ([[इ.स. १९००|१९००]] - ?) हे [[मराठी]] चित्रकार, लेखक होते.\n\n== कारकीर्द ==\n=== प्रकाशित साहित्य ===\n* ''द लाइफ ऑफ पं. भास्करबुवा बखले'' (भाषा: [[इंग्लिश भाषा|इंग्लिश]], मूळ शीर्षकः ''The Life of Pt Bhaskarbuwa Bakhale'') - चरित्रपर पुस्तक.\n\n{{मराठी साहित्यिक}}\n\n{{DEFAULTSORT:केळकर,नीलकंठ महादेव}}\n[[वर्ग:मराठी चित्रकार]]\n[[वर्ग:मराठी लेखक]]\n[[वर्ग:इ.स. १९०० मधील जन्म]]","hash":"ba591eec784a68b67709301cde822133e38653a0aa649520d029cb2be75e0d2b","last_revision":"2022-08-22T15:24:41Z","first_revision":"2009-05-08T07:35:38Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:29:57.841964","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"नीलकंठ महादेव केळकर (१९०० - ?) हे मराठी चित्रकार, लेखक होते.\n\nद लाइफ ऑफ पं. भास्करबुवा बखले (भाषा: इंग्लिश, मूळ शीर्षकः The Life of Pt Bhaskarbuwa Bakhale) - चरित्रपर पुस्तक.\n\nवर्ग:मराठी चित्रकार वर्ग:मराठी लेखक वर्ग:इ.स. १९०० मधील जन्म\n","elements":[{"type":"infobox","content":"{{माहितीचौकट साहित्यिक\n| नाव = \n| चित्र = \n| चित्र_रुंदी = \n| चित्र_शीर्षक = \n| पूर्ण_नाव = \n| टोपण_नाव = \n| जन्म_दिनांक = \n| जन्म_स्थान = \n| मृत्यू_दिनांक = \n| मृत्यू_स्थान = \n| कार्यक्षेत्र = \n| राष्ट्रीयत्व = \n| धर्म =\n| भाषा = \n| कार्यकाळ = \n| साहित्य_प्रकार = \n| विषय = \n| चळवळ = \n| प्रसिद्ध_साहित्यकृती = \n| प्रभाव = \n| प्रभावित = \n| पुरस्कार = \n| वडील_नाव = \n| आई_नाव = \n| पती_नाव = \n| पत्नी_नाव = \n| अपत्ये = \n| स्वाक्षरी_चित्र = \n| संकेतस्थळ_दुवा = \n| तळटिपा = \n}}"},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"नीलकंठ महादेव केळकर (१९०० - ?)","translated_text":"Nelakanth Mahadev Kelkar (1900 - ?)","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हे मराठी चित्रकार, लेखक होते.","translated_text":"He was a Marathi painter, writer.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"कारकीर्द","translated_text":"Career","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"प्रकाशित साहित्य","translated_text":"Published literature","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"द लाइफ ऑफ पं.","translated_text":"The Life of Pan.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"भास्करबुवा बखले (भाषा: इंग्लिश, मूळ शीर्षकः The Life of Pt Bhaskarbuwa Bakhale) - चरित्रपर पुस्तक.","translated_text":"Bhaskarbuwa Bakhale (language: English, original title: The Life of Pt Bhaskarbuwa Bakhale) - biographical book.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:मराठी चित्रकार वर्ग:मराठी लेखक वर्ग:इ.स.","translated_text":"Class: Marathi painter class: Marathi writer class: ES","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९०० मधील जन्म","translated_text":"Born in 1900","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"सेनादत्त पेठ (पुणे)","wikicode":"'''सेनादत्त पेठ''' (नवी पेठ) १९६२ साली पुण्यात झालेल्या महापुरामुळे जेव्हा सदाशिव पेठ, नारायण पेठ, शनवार पेठ भागामधील घरांमध्ये पुराचे पाणी गेल्या मुळे अनेक लोक बेघर झाले. त्या वेळी वैकुंठ स्मशानाजवळच्या मोकळ्या जागेत भारतीय लष्कराने या लोकांची राहायची सोय केली. आणि त्या ठिकाणी भारतीय लष्कराने लोकांना लवकर तयार होणारी घरे बांधून दिली यांच घरांना [[निसानहट]] असे नाव आहे. आणि एक नवीन पेठ वसलेली गेली त्या मुळे या पेठेला नवी पेठ किवा सेनादत्त पेठ असे नाव पडले.\n\n\n[[वर्ग:पुण्यातील पेठा]]","hash":"7e80bad3594771439abdf2ab9d8fe1e88d829bbe43fdf0173ec8aecfe085495c","last_revision":"2023-10-30T02:21:25Z","first_revision":"2009-05-08T14:50:36Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:29:57.907594","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"सेनादत्त पेठ (नवी पेठ) १९६२ साली पुण्यात झालेल्या महापुरामुळे जेव्हा सदाशिव पेठ, नारायण पेठ, शनवार पेठ भागामधील घरांमध्ये पुराचे पाणी गेल्या मुळे अनेक लोक बेघर झाले. त्या वेळी वैकुंठ स्मशानाजवळच्या मोकळ्या जागेत भारतीय लष्कराने या लोकांची राहायची सोय केली. आणि त्या ठिकाणी भारतीय लष्कराने लोकांना लवकर तयार होणारी घरे बांधून दिली यांच घरांना निसानहट असे नाव आहे. आणि एक नवीन पेठ वसलेली गेली त्या मुळे या पेठेला नवी पेठ किवा सेनादत्त पेठ असे नाव पडले.\n\nवर्ग:पुण्यातील पेठा\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"सेनादत्त पेठ (नवी पेठ) १९६२ साली पुण्यात झालेल्या महापुरामुळे जेव्हा सदाशिव पेठ, नारायण पेठ, शनवार पेठ भागामधील घरांमध्ये पुराचे पाणी गेल्या मुळे अनेक लोक बेघर झाले.","translated_text":"Senaadatt Peth (Navi Peth) The 1962 Pune flood caused many people to be displaced by the flood waters when houses in Sadashiv Peth, Narayan Peth, Shatar Peth areas were flooded.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्या वेळी वैकुंठ स्मशानाजवळच्या मोकळ्या जागेत भारतीय लष्कराने या लोकांची राहायची सोय केली.","translated_text":"At that time, the Indian Army made it possible for these people to live in the open space near the Vakunth Cemetery.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"आणि त्या ठिकाणी भारतीय लष्कराने लोकांना लवकर तयार होणारी घरे बांधून दिली यांच घरांना निसानहट असे नाव आहे.","translated_text":"And the houses that the Indian Army built for people in those places are called Nisanhat.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"आणि एक नवीन पेठ वसलेली गेली त्या मुळे या पेठेला नवी पेठ किवा सेनादत्त पेठ असे नाव पडले.","translated_text":"And because of a new platform, it was called the New Platform or the Army Station.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:पुण्यातील पेठा","translated_text":"Class: Pockets of water","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"ऑलिंपिक खेळात कझाकस्तान","wikicode":"{{Wikify|date=नोव्हेंबर २०११}}\n\n{{विस्तार}}\n{{ऑलिंपिक खेळात सहभागी देश}}\n\n[[वर्ग:कझाकस्तान]]\n[[वर्ग:रिकामी पाने]]","hash":"53199a19a593f302fbd93fff845761336201c83e3dd1b635ad0c84ba2eee3e8b","last_revision":"2015-10-10T17:43:31Z","first_revision":"2009-05-08T16:04:26Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:29:57.964305","cross_lingual_links":{"ar":"كازاخستان في الألعاب الأولمبية","ba":"Ҡаҙағстан Олимпия уйындарында","be":"Казахстан на Алімпійскіх гульнях","bn":"অলিম্পিকে কাজাখস্তান","ckb":"کازاخستان لە ئۆڵۆمپیاد","da":"Kasakhstan ved OL","de":"Olympische Geschichte Kasachstans","en":"Kazakhstan at the Olympics","eo":"Kazaĥio en la Olimpikoj","es":"Kazajistán en los Juegos Olímpicos","fa":"قزاقستان در المپیک","fi":"Kazakstan olympialaisissa","fr":"Kazakhstan aux Jeux olympiques","gl":"Kazakhstán nos Xogos Olímpicos","he":"קזחסטן במשחקים האולימפיים","hi":"कजाखस्तान ओलंपिक विवरण","hr":"Kazahstan na Olimpijskim igrama","hu":"Kazahsztán az olimpiai játékokon","id":"Kazakstan pada Olimpiade","it":"Kazakistan ai Giochi olimpici","ja":"オリンピックのカザフスタン選手団","jv":"Kazakhstan ing Olimpiade","kk":"Олимпиада ойындарындағы Қазақстан","ko":"올림픽 카자흐스탄 선수단","lv":"Kazahstāna olimpiskajās spēlēs","mk":"Казахстан на Олимписките игри","ms":"Kazakhstan di Sukan Olimpik","nl":"Kazachstan op de Olympische Spelen","nb":"Kasakhstan under OL","pl":"Kazachstan na letnich igrzyskach olimpijskich","pt":"Cazaquistão nos Jogos Olímpicos","ro":"Kazahstan la Jocurile Olimpice","ru":"Казахстан на Олимпийских играх","simple":"Kazakhstan at the Olympics","sr":"Казахстан на Олимпијским играма","sv":"Kazakstan i olympiska spelen","th":"ประเทศคาซัคสถานในโอลิมปิก","tr":"Olimpiyat Oyunları'nda Kazakistan","tt":"Олимпия уеннарында Казакъстан","uk":"Казахстан на Олімпійських іграх","vi":"Kazakhstan tại Thế vận hội","zh":"奥林匹克运动会哈萨克斯坦代表团"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.009637","text":"वर्ग:कझाकस्तान वर्ग:रिकामी पाने\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:कझाकस्तान वर्ग:रिकामी पाने","translated_text":"Category:Kazakhstan Category:Empty pages","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"गॅरी बाक्स्टर","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[गॅरी बॅक्स्टर]]","hash":"0f84401375b9340b31cba63fc51202a77fa1d40d0fc744a4a7513de1119e2c0b","last_revision":"2011-01-24T19:28:52Z","first_revision":"2009-05-08T17:07:00Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:29:58.034107","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन गॅरी बॅक्स्टर\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन गॅरी बॅक्स्टर","translated_text":"Directed by Gary Baxter","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"ग्रॅम स्मिथ","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[ग्रेम स्मिथ]]","hash":"a0583226390f7d264f3407bd3e0d6a4fde9152f169e4776d8526ebbdba9924a7","last_revision":"2011-01-24T19:35:08Z","first_revision":"2009-05-08T17:08:02Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:29:58.114356","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन ग्रेम स्मिथ\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन ग्रेम स्मिथ","translated_text":"Re-directed by Graham Smith","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"झरी-जामणी","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[झरी जामणी तालुका]]","hash":"04769c78adb9ceec0a71f808a90bc4f5e7279ef82a7a8bf703be98df4c79b106","last_revision":"2022-11-25T15:40:51Z","first_revision":"2009-05-08T17:10:46Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:29:58.169416","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन झरी जामणी तालुका\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन झरी जामणी तालुका","translated_text":"Re-direction of Jaamani district","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"राळेगाव तालुका","wikicode":"{{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र\n|प्रकार = तालुका\n|स्थानिक_नाव = राळेगाव\n|इतर_नाव = \n|टोपणनाव = \n|राज्य_नाव = महाराष्ट्र \n|मेट्रो = \n|आकाशदेखावा = India Maharashtra location map.svg\n|आकाशदेखावा_शीर्षक = महाराष्ट्रराज्य \n|अक्षांश = 20|अक्षांशमिनिटे = 25|अक्षांशसेकंद =0 \n|रेखांश= 78|रेखांशमिनिटे= 31|रेखांशसेकंद= 00\n|मुळ_नकाशा = \n|शोधक_स्थान = \n|मुळ_नकाशा_पट्टी = \n|आतील_नकाशा_चिन्ह = \n|नकाशा_शीर्षक = राळेगावचे स्थान दर्शविणारा भारताचा नकाशा\n|क्षेत्रफळ_एकूण = \n|क्षेत्रफळ_आकारमान = \n|क्षेत्रफळ_क्रमांक = \n|क्षेत्रफळ_एकूण_संदर्भ = \n|क्षेत्रफळ_मेट्रो = \n|क्षेत्रफळ_मेट्रो_संदर्भ = \n|उंची = \n|उंची_संदर्भ = \n|समुद्री_किनारा = \n|हवामान = \n|वर्षाव = \n|तापमान_वार्षिक = \n|तापमान_हिवाळा = \n|तापमान_उन्हाळा = \n|मुख्यालय = \n|मोठे_शहर = \n|मोठे_मेट्रो = \n|जवळचे_शहर = \n|प्रांत = \n|विभाग = \n|जिल्हा = यवतमाळ\n|लोकसंख्या_एकूण = \n|लोकसंख्या_वर्ष = \n|लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ = \n|लोकसंख्या_घनता = \n|लिंग_गुणोत्तर = \n|साक्षरता = \n|साक्षरता_पुरुष = \n|साक्षरता_स्त्री = \n|अधिकृत_भाषा = मराठी \n|नेता_पद_१ = \n|नेता_नाव_१ = \n|नेता_पद_२ = \n|नेता_नाव_२ = \n|संसदीय_मतदारसंघ = \n|विधानसभा_मतदारसं = \n|न्यायक्षेत्र_शीर्षक_१ = [[तहसील]] \n|न्यायक्षेत्र_नाव_१ = राळेगांव\n|न्यायक्षेत्र_शीर्षक_२ = [[पंचायत समिती]] \n|न्यायक्षेत्र_नाव_२ = राळेगांव\n|न्यायक्षेत्र_शीर्षक_३ = \n|न्यायक्षेत्र_नाव_३ = \n|कोरे_शीर्षक_१ = \n|कोरे_उत्तर_१ = \n|एसटीडी_कोड = \n|पिन_कोड = \n|आरटीओ_कोड = \n|संकेतस्थळ = \n|संकेतस्थळ_नाव = \n|दालन = \n|तळटिपा = \n|गुणक_शीर्षक = \n|स्वयंवर्गीत = \n}}\n\n'''राळेगाव''' हा [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र]] राज्याच्या [[यवतमाळ जिल्हा|यवतमाळ जिल्ह्यातील]] एक [[तालुका]] आहे. याचे प्रशासकीय केन्द्र [[राळेगाव]] येथे आहे.\n\n==तालुक्यातील गावे==\n#[[अंजी (राळेगांव)]]\n#[[आंतरगाव (राळेगांव)]]\n#[[आपटी (राळेगांव)]]\n#[[अष्टा]]\n#[[आशटोणा]]\n#[[आतमुरडी]]\n#[[बांदर]]\n#[[बारडगाव]]\n#[[बेळापूर]]\n#[[भांब (राळेगांव)]]\n#[[भिमसेनपूर]]\n#[[भुलगड]]\n#[[बोराखाडी]]\n#[[बोराटी]]\n#[[बोरी (राळेगांव)]]\n#[[बोरी इचोड]]\n#[[बोरजई]]\n#[[बुकाई]]\n#[[चाहंड]]\n#[[चिकाणा]]\n#[[चिखली (राळेगांव)]]\n#[[चिंचोळी (राळेगांव)]]\n#[[चोंढी (राळेगांव)]]\n#[[दहेगाव]]\n#[[दापोरी]]\n#[[देवधरी]]\n#[[धनोरा]]\n#[[धरमापूर]]\n#[[धुमाकचाचोरा]]\n#[[डोंगरगाव (राळेगांव)]]\n#[[एकलारा]]\n#[[एकबुरजी]]\n#[[एकुर्ली]]\n#[[गाडेघाट]]\n#[[गोपाळनगर]]\n#[[गुजरी]]\n#[[हिरापूर (राळेगांव)]]\n#[[हिवारी (राळेगांव)]]\n#[[हुडकी]]\n#[[इब्राहिमपूर]]\n#[[इचोरा (राळेगांव)]]\n#[[इंझापूर]]\n#[[जागजाई]]\n#[[जाळका (राळेगांव)]]\n#[[कळमनेर]]\n#[[करंजी (राळेगांव)]]\n#[[कारेगाव (राळेगांव)]]\n#[[खडकी (राळेगांव)]]\n#[[खैरगाव (राळेगांव)]]\n#[[खैरी (राळेगांव)]]\n#[[खेमकुंड]]\n#[[किन्हीजावडे]]\n#[[कोची (राळेगांव)]]\n#[[कोळवण (राळेगांव)]]\n#[[कोपरी (राळेगांव)]]\n#[[लडाकी]]\n#[[लखापूर]]\n#[[लोहरा (राळेगांव)]]\n#[[लोणी (राळेगांव)]]\n#[[माळकी]]\n#[[मांडवा (राळेगांव)]]\n#[[मांगी (राळेगांव)]]\n#[[मेंगापूर]]\n#[[मुधापूर]]\n#[[मुखरामपूर]]\n#[[नागठाणा]]\n#[[नरसिंगपूर]]\n#[[निधा (राळेगांव)]]\n#[[पळसकुंड]]\n#[[पारडी (राळेगांव)]]\n#[[परसोडा (राळेगांव)]]\n#[[फेपारी]]\n#[[पिंपळपूर]]\n#[[पिंपळगाव (राळेगांव)]]\n#[[पिंपळखुटी (राळेगांव)]]\n#[[पिंपळशेंडा (राळेगांव)]]\n#[[पिंपरी (राळेगांव)]]\n#[[पिंपरीदुर्ग]]\n#[[राळेगाव.]]\n#[[रामतीर्थ]]\n#[[राणोद]]\n#[[रत्नपूर]]\n#[[रावेरी]]\n#[[रिढोरा]]\n#[[रोहिणी (राळेगांव)]]\n#[[साखीखुर्द]]\n#[[संगम (राळेगांव)]]\n#[[सरई]]\n#[[सारटी (राळेगांव)]]\n#[[सावित्री (राळेगांव)]]\n#[[सावंगी (राळेगांव)]]\n#[[सावरखेड]]\n#[[सावनेर (राळेगांव)]]\n#[[शेली (राळेगांव)]]\n#[[शिंदोळा]]\n#[[श्रीरामपूर (राळेगांव)]]\n#[[सोइत]]\n#[[सोनुर्ली (राळेगांव)]]\n#[[टाकाळी (राळेगांव)]]\n#[[तेजाणी]]\n#[[उमरेड (राळेगांव)]]\n#[[उमरविहीर (राळेगांव)]]\n#[[उंदारी]]\n#[[वेडशी]]\n#[[विहिरगाव]]\n#[[विरूळ]]\n#[[वडगाव (राळेगांव)]]\n#[[वाधोणाबाजार]]\n#[[वाडजाई]]\n#[[वाडकी]]\n#[[वागाई]]\n#[[वागदरा (राळेगांव)]]\n#[[वाळधुर]]\n#[[वालीनगर]]\n#[[वाणोजा (राळेगांव)]]\n#[[वारध]]\n#[[वारहा (राळेगांव)]]\n#[[वारणा (राळेगांव)]]\n#[[वारूड (राळेगांव)]]\n#[[वाथोडा (राळेगांव)]]\n#[[वाटखेड (राळेगांव)]]\n#[[येवती (राळेगांव)]]\n#[[झाडगाव (राळेगांव)]]\n#[[झारगड]]\n#[[झोटींगधारा]]\n#[[झुल्लर]]\n
[#https://villageinfo.in/maharashtra/yavatmal/ralegaon.html]\n\n{{विस्तार}}\n{{यवतमाळ जिल्ह्यातील तालुके}}\n\n[[वर्ग:यवतमाळ जिल्ह्यातील तालुके]]\n[[वर्ग:महाराष्ट्रातील तालुके]]","hash":"4357c102d97f47225950ae0838e542556e7211761074801deccf3bec39c0c6d8","last_revision":"2023-02-06T11:16:22Z","first_revision":"2009-05-08T17:11:04Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:29:58.225263","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"राळेगाव हा भारताच्या महाराष्ट्र राज्याच्या यवतमाळ जिल्ह्यातील एक तालुका आहे. याचे प्रशासकीय केन्द्र राळेगाव येथे आहे.\n\nअंजी (राळेगांव) आंतरगाव (राळेगांव) आपटी (राळेगांव) अष्टा आशटोणा आतमुरडी बांदर बारडगाव बेळापूर भांब (राळेगांव) भिमसेनपूर भुलगड बोराखाडी बोराटी बोरी (राळेगांव) बोरी इचोड बोरजई बुकाई चाहंड चिकाणा चिखली (राळेगांव) चिंचोळी (राळेगांव) चोंढी (राळेगांव) दहेगाव दापोरी देवधरी धनोरा धरमापूर धुमाकचाचोरा डोंगरगाव (राळेगांव) एकलारा एकबुरजी एकुर्ली गाडेघाट गोपाळनगर गुजरी हिरापूर (राळेगांव) हिवारी (राळेगांव) हुडकी इब्राहिमपूर इचोरा (राळेगांव) इंझापूर जागजाई जाळका (राळेगांव) कळमनेर करंजी (राळेगांव) कारेगाव (राळेगांव) खडकी (राळेगांव) खैरगाव (राळेगांव) खैरी (राळेगांव) खेमकुंड किन्हीजावडे कोची (राळेगांव) कोळवण (राळेगांव) कोपरी (राळेगांव) लडाकी लखापूर लोहरा (राळेगांव) लोणी (राळेगांव) माळकी मांडवा (राळेगांव) मांगी (राळेगांव) मेंगापूर मुधापूर मुखरामपूर नागठाणा नरसिंगपूर निधा (राळेगांव) पळसकुंड पारडी (राळेगांव) परसोडा (राळेगांव) फेपारी पिंपळपूर पिंपळगाव (राळेगांव) पिंपळखुटी (राळेगांव) पिंपळशेंडा (राळेगांव) पिंपरी (राळेगांव) पिंपरीदुर्ग राळेगाव. रामतीर्थ राणोद रत्नपूर रावेरी रिढोरा रोहिणी (राळेगांव) साखीखुर्द संगम (राळेगांव) सरई सारटी (राळेगांव) सावित्री (राळेगांव) सावंगी (राळेगांव) सावरखेड सावनेर (राळेगांव) शेली (राळेगांव) शिंदोळा श्रीरामपूर (राळेगांव) सोइत सोनुर्ली (राळेगांव) टाकाळी (राळेगां���) तेजाणी उमरेड (राळेगांव) उमरविहीर (राळेगांव) उंदारी वेडशी विहिरगाव विरूळ वडगाव (राळेगांव) वाधोणाबाजार वाडजाई वाडकी वागाई वागदरा (राळेगांव) वाळधुर वालीनगर वाणोजा (राळेगांव) वारध वारहा (राळेगांव) वारणा (राळेगांव) वारूड (राळेगांव) वाथोडा (राळेगांव) वाटखेड (राळेगांव) येवती (राळेगांव) झाडगाव (राळेगांव) झारगड झोटींगधारा झुल्लर\n\nवर्ग:यवतमाळ जिल्ह्यातील तालुके वर्ग:महाराष्ट्रातील तालुके\n","elements":[{"type":"infobox","content":"{{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र\n|प्रकार = तालुका\n|स्थानिक_नाव = राळेगाव\n|इतर_नाव = \n|टोपणनाव = \n|राज्य_नाव = महाराष्ट्र \n|मेट्रो = \n|आकाशदेखावा = India Maharashtra location map.svg\n|आकाशदेखावा_शीर्षक = महाराष्ट्रराज्य \n|अक्षांश = 20|अक्षांशमिनिटे = 25|अक्षांशसेकंद =0 \n|रेखांश= 78|रेखांशमिनिटे= 31|रेखांशसेकंद= 00\n|मुळ_नकाशा = \n|शोधक_स्थान = \n|मुळ_नकाशा_पट्टी = \n|आतील_नकाशा_चिन्ह = \n|नकाशा_शीर्षक = राळेगावचे स्थान दर्शविणारा भारताचा नकाशा\n|क्षेत्रफळ_एकूण = \n|क्षेत्रफळ_आकारमान = \n|क्षेत्रफळ_क्रमांक = \n|क्षेत्रफळ_एकूण_संदर्भ = \n|क्षेत्रफळ_मेट्रो = \n|क्षेत्रफळ_मेट्रो_संदर्भ = \n|उंची = \n|उंची_संदर्भ = \n|समुद्री_किनारा = \n|हवामान = \n|वर्षाव = \n|तापमान_वार्षिक = \n|तापमान_हिवाळा = \n|तापमान_उन्हाळा = \n|मुख्यालय = \n|मोठे_शहर = \n|मोठे_मेट्रो = \n|जवळचे_शहर = \n|प्रांत = \n|विभाग = \n|जिल्हा = यवतमाळ\n|लोकसंख्या_एकूण = \n|लोकसंख्या_वर्ष = \n|लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ = \n|लोकसंख्या_घनता = \n|लिंग_गुणोत्तर = \n|साक्षरता = \n|साक्षरता_पुरुष = \n|साक्षरता_स्त्री = \n|अधिकृत_भाषा = मराठी \n|नेता_पद_१ = \n|नेता_नाव_१ = \n|नेता_पद_२ = \n|नेता_नाव_२ = \n|संसदीय_मतदारसंघ = \n|विधानसभा_मतदारसं = \n|न्यायक्षेत्र_शीर्षक_१ = [[तहसील]] \n|न्यायक्षेत्र_नाव_१ = राळेगांव\n|न्यायक्षेत्र_शीर्षक_२ = [[पंचायत समिती]] \n|न्यायक्षेत्र_नाव_२ = राळेगांव\n|न्यायक्षेत्र_शीर्षक_३ = \n|न्यायक्षेत्र_नाव_३ = \n|कोरे_��ीर्षक_१ = \n|कोरे_उत्तर_१ = \n|एसटीडी_कोड = \n|पिन_कोड = \n|आरटीओ_कोड = \n|संकेतस्थळ = \n|संकेतस्थळ_नाव = \n|दालन = \n|तळटिपा = \n|गुणक_शीर्षक = \n|स्वयंवर्गीत = \n}}"},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"राळेगाव हा भारताच्या महाराष्ट्र राज्याच्या यवतमाळ जिल्ह्यातील एक तालुका आहे.","translated_text":"Ralegaon is a town in Yavatmal district of Maharashtra state, India.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"याचे प्रशासकीय केन्द्र राळेगाव येथे आहे.","translated_text":"It has its administrative headquarters in Raleigh.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"तालुक्यातील गावे","translated_text":"Villages in Taluk","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"अंजी (राळेगांव) आंतरगाव (राळेगांव) आपटी (राळेगांव) अष्टा आशटोणा आतमुरडी बांदर बारडगाव बेळापूर भांब (राळेगांव) भिमसेनपूर भुलगड बोराखाडी बोराटी बोरी (राळेगांव) बोरी इचोड बोरजई बुकाई चाहंड चिकाणा चिखली (राळेगांव) चिंचोळी (राळेगांव) चोंढी (राळेगांव) दहेगाव दापोरी देवधरी धनोरा धरमापूर धुमाकचाचोरा डोंगरगाव (राळेगांव) एकलारा एकबुरजी एकुर्ली गाडेघाट गोपाळनगर गुजरी हिरापूर (राळेगांव) हिवारी (राळेगांव) हुडकी इब्राहिमपूर इचोरा (राळेगांव) इंझापूर जागजाई जाळका (राळेगांव) कळमनेर करंजी (राळेगांव) कारेगाव (राळेगांव) खडकी (राळेगांव) खैरगाव (राळेगांव) खैरी (राळेगांव) खेमकुंड किन्हीजावडे कोची (राळेगांव) कोळवण (राळेगांव) कोपरी (राळेगांव) लडाकी लखापूर लोहरा (राळेगांव) लोणी (राळेगांव) माळकी मांडवा (राळेगांव) मांगी (राळेगांव) मेंगापूर मुधापूर मुखरामपूर नागठाणा नरसिंगपूर निधा (राळेगांव) पळसकुंड पारडी (राळेगांव) परसोडा (राळेगांव) फेपारी पिंपळपूर पिंपळगाव (राळेगांव) पिंपळखुटी (राळेगांव) पिंपळशेंडा (राळेगांव) पिंपरी (राळेगांव) पिंपरीदुर्ग राळेगाव.","translated_text":"Anji (Ralegaon) Intergaon (Ralegaon) Apti (Ralegaon) Ashtathona Ethamurdi Bander Dam Bardargaon Belapur Bamboo (Ralegaon) Bhimsenpur Bhulgaon Boragadi Borati Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"रामतीर्थ राणोद रत्नपूर रावेरी रिढोरा रोहिणी (राळेगांव) साखीखुर्द संगम (राळेगांव) सरई सारटी (राळेगांव) सावित्री (राळेगांव) सावंगी (राळेगांव) सावरखेड सावनेर (राळेगांव) शेली (राळेगांव) शिंदोळा श्रीरामपूर (राळेगांव) सोइत सोनुर्ली (राळेगांव) टाकाळी (राळेगांव) तेजाणी उमरेड (राळेगांव) उमरविहीर (राळेगांव) उंदारी वेडशी विहिरगाव विरूळ वडगाव (राळेगांव) वाधोणाबाजार वाडजाई वाडकी वागाई वागदरा (राळेगांव) वाळधुर वालीनगर वाणोजा","translated_text":"Ramathirth Ranood Ratnapur Raveeri Ridhora Rohini (Ralegaon) Sahi Khurd Sangam (Ralegaon) Sarai Sarti (Ralegaon) Savitri (Ralegaon) Savangi (Ralegaon) Sawarkheed Sawner (Ralegaon) Shelly (Ralegaon) Shindola Shri Ramapur (Ralegaon) Soitanu Surli (Ralegaon) Tkala (Ralegaon) Teja Umreed (Ralegaon) Ugarhihir (Ralegaon) Udar Vedshi Vihari Vidhari Vidhari Vidhari Vidhari Vidhari Vidhari Vidhari Vidhari Vidhari Vidhari Vidhari Vidhari Vidhari Vidhari Vidhari Vidhari Vidhari Vidhari Vidhari Vidhari Vidhari Vidhari Vidhari Vidhari Vidhari Vidhari Vidhari Vidhari Vidhari Vidhari Vidhari","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"(राळेगांव) वारध वारहा (राळेगांव) वारणा (राळेगांव) वारूड (राळेगांव) वाथोडा (राळेगांव) वाटखेड (राळेगांव) येवती (राळेगांव) झाडगाव (राळेगांव) झारगड झोटींगधारा झुल्लर","translated_text":"(Ralegaon) Varadh Varha (Ralegaon) Varana (Ralegaon) Varud (Ralegaon) Wathoda (Ralegaon) Watkhead (Ralegaon) Yevadi (Ralegaon) Jharkhand (Ralegaon) Jharkhand","trailing_whitespace":" ","citations":[{"content":"
[#https://villageinfo.in/maharashtra/yavatmal/ralegaon.html]","char_index":161,"name":null,"url":"https://villageinfo.in/maharashtra/yavatmal/ralegaon.html","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html; charset=iso-8859-1","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":199,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:27.940332-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":"Text is too short (9 words)","source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:यवतमाळ जिल्ह्यातील तालुके वर्ग:महाराष्ट्रातील तालुके","translated_text":"Districts of Yavatmal District Districts of Maharashtra","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[{"text":"अंजी (राळेगांव) आंतरगाव (राळेगांव) आपटी (राळेगांव) अष्टा आशटोणा आतमुरडी बांदर बारडगाव बेळापूर भांब (राळेगांव) भिमसेनपूर भुलगड बोराखाडी बोराटी बोरी (राळेगांव) बोरी इचोड बोरजई बुकाई चाहंड चिकाणा चिखली (राळेगांव) चिंचोळी (राळेगांव) चोंढी (राळेगांव) दहेगाव दापोरी देवधरी धनोरा धरमापूर धुमाकचाचोरा डोंगरगाव (राळेगांव) एकलारा एकबुरजी एकुर्ली गाडेघाट गोपाळनगर गुजरी हिरापूर (राळेगांव) हिवारी (राळेगांव) हुडकी इब्राहिमपूर इचोरा (राळेगांव) इंझापूर जागजाई जाळका (राळेगांव) कळमनेर करंजी (राळेगांव) कारेगाव (राळेगांव) खडकी (राळेगांव) खैरगाव (राळेगांव) खैरी (राळेगांव) खेमकुंड किन्हीजावडे कोची (राळेगांव) कोळवण (राळेगांव) कोपरी (राळेगांव) लडाकी लखापूर लोहरा (राळेगांव) लोणी (राळेगांव) माळकी मांडवा (राळेगांव) मांगी (राळेगांव) मेंगापूर मुधापूर मुखरामपूर नागठाणा नरसिंगपूर निधा (राळेगांव) पळसकुंड पारडी (राळेगांव) परसोडा (राळेगांव) फेपारी पिंपळपूर पिंपळगाव (राळेगांव) पिंपळखुटी (राळेगांव) पिंपळशेंडा (राळेगांव) पिंपरी (राळेगांव) पिंपरीदुर्ग राळेगाव. रामतीर्थ राणोद रत्नपूर रावेरी रिढोरा रोहिणी (राळेगांव) साखीखुर्द संगम (राळेगांव) सरई सारटी (राळेगांव) सावित्री (राळेगांव) सावंगी (राळेगांव) सावरखेड सावनेर (राळेगांव) शेली (राळेगांव) शिंदोळा श्रीरामपूर (राळेगांव) सोइत सोनुर्ली (राळेगांव) टाकाळी (राळेगांव) तेजाणी उमरेड (राळेगांव) उमरविहीर (राळेगांव) उंदारी वेडशी विहिरगाव विरूळ वडगाव (राळेगांव) वाधोणाबाजार वाडजाई वाडकी वागाई वागदरा (राळेगांव) वाळधुर वालीनगर वाणोजा (राळेगांव) वारध वारहा (राळेगांव) वारणा (राळेगांव) वारूड (राळेगांव) वाथोडा (राळेगांव) वाटखेड (राळेगांव) येवती (राळेगांव) झाडगाव (राळेगांव) झारगड झोटींगधारा झुल्लर","translated_text":"Anji (Ralegaon) Intergaon (Ralegaon) Apti (Ralegaon) Ashtathona Ethamurdi Bander Dam Bardargaon Belapur Bamboo (Ralegaon) Bhimsenpur Bhulgaon Boragadi Borati Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Boragadi Ramathirth Ranood Ratnapur Raveeri Ridhora Rohini (Ralegaon) Sahi Khurd Sangam (Ralegaon) Sarai Sarti (Ralegaon) Savitri (Ralegaon) Savangi (Ralegaon) Sawarkheed Sawner (Ralegaon) Shelly (Ralegaon) Shindola Shri Ramapur (Ralegaon) Soitanu Surli (Ralegaon) Tkala (Ralegaon) Teja Umreed (Ralegaon) Ugarhihir (Ralegaon) Udar Vedshi Vihari Vidhari Vidhari Vidhari Vidhari Vidhari Vidhari Vidhari Vidhari Vidhari Vidhari Vidhari Vidhari Vidhari Vidhari Vidhari Vidhari Vidhari Vidhari Vidhari Vidhari Vidhari Vidhari Vidhari Vidhari Vidhari Vidhari Vidhari Vidhari Vidhari Vidhari Vidhari (Ralegaon) Varadh Varha (Ralegaon) Varana (Ralegaon) Varud (Ralegaon) Wathoda (Ralegaon) Watkhead (Ralegaon) Yevadi (Ralegaon) Jharkhand (Ralegaon) Jharkhand","citations":[{"content":"
[#https://villageinfo.in/maharashtra/yavatmal/ralegaon.html]","char_index":1511,"name":null,"url":"https://villageinfo.in/maharashtra/yavatmal/ralegaon.html","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html; charset=iso-8859-1","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":199,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:27.940332-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":"Text is too short (9 words)","source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}]}]}
+{"title":"मारेगाव (किनवट)","wikicode":"{{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र\n|प्रकार=गाव\n|इतर_नाव=\n| स्थानिक_नाव ='''मारेगाव'''\n| आकाशदेखावा = \n| आकाशदेखावा_शीर्षक = \n| शोधक_स्थान= right\n| अक्षांश = \n| रेखांश = \n| उंची = \n| राज्य_नाव = महाराष्ट्र\n|जवळचे_शहर= किनवट\n| जिल्हा = [[नांदेड जिल्हा]]\n|अधिकृत_भाषा=मराठी\n| नेता_पद =[[सरपंच]] \n| नेता_नाव =\n|लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११\n| लोकसंख्या_एकूण = \n| लोकसंख्या_घनता =\n|लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = \n| क्षेत्रफळ_एकूण = \n|पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = \n| पिन कोड = \n| आरटीओ_कोड = एमएच/\n|संकेतस्थळ=\n|कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]]\n|कोरे_उत्तर_१ = \n| तळटिपा =}}\n\n'''मारेगाव''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नांदेड जिल्हा|नांदेड जिल्ह्यातील]] [[किनवट|किनवट तालुक्यातील]] एक गाव आहे.\n==भौगोलिक स्थान==\n==हवामान==\nनैऋत्य मान्सूनमुळे पडणाऱ्या पावसाळ्याचा ऋतू वगळता येथील हवामान सर्वसाधारणपणे कोरडेच असते. येथे वर्षात चार ऋतू असतात. हिवाळा हा नोव्हेंबर ते फेब्रुवारी अखेरपर्यंत असतो. त्यानंतर येणारा उन्हाळा मात्र जूनच्या पहिल्या आठवड्यापर्यंत खेचला जातो. नैऋत्य मान्सूनचा पाऊस त्याच्या पाठोपाठ येतो आणि ऑक्टोबरच्या पहिल्या आठवड्यापर्यंत टिकतो. शेष ऑक्टोबर आणि नोव्हेंबरचा पूर्वार्ध हा मान्सूनोत्तर गरमीचा काळ असतो. सरासरी वार्षिक पर्जन्यमान ९९५ मि.मी.आहे. नैऋत्य मोसमी वाऱ्यापासून पडणाऱ्या पावसाचे प्रमाण एकूण वार्षिक पर्जन्याच्या ८० टक्के आहे. जुलै आणि ऑगस्ट हे वर्षातील सर्वाधिक पर्जन्याचे महिने आहेत.\n\n==लोकजीवन==\n==प्रेक्षणीय स्थळे==\n==नागरी सुविधा==\n==जवळपासची गावे==\n==संदर्भ==\n#https://villageinfo.in/\n#https://www.census2011.co.in/\n#http://tourism.gov.in/\n#https://www.incredibleindia.org/\n#https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism\n#https://www.mapsofindia.com/ \n#https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics\n#https://www.weather-atlas.com/en/india-climate\n[[वर्ग:किनवट तालुक्यातील गावे]]\n[[वर्ग:नांदेड जिल्ह्यातील गावे]]","hash":"029d278ab2a60cc358013f1e3f897116fa65807a64c612b2521dd845736b19be","last_revision":"2023-06-10T07:27:17Z","first_revision":"2009-05-08T17:11:26Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:29:58.277066","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"मारेगाव हे भारताच्या महाराष्ट्र राज्यातील नांदेड जिल्ह्यातील किनवट तालुक्यातील एक गाव आहे.\n\nनैऋत्य मान्सूनमुळे पडणाऱ्या पावसाळ्याचा ऋतू वगळता येथील हवामान सर्वसाधारणपणे कोरडेच असते. येथे वर्षात चार ऋतू असतात. हिवाळा हा नोव्हेंबर ते फेब्रुवारी अखेरपर्यंत असतो. त्यानंतर येणारा उन्हाळा मात्र जूनच्या पहिल्या आठवड्यापर्यंत खेचला जातो. नैऋत्य मान्सूनचा पाऊस त्याच्या पाठोपाठ येतो आणि ऑक्टोबरच्या पहिल्या आठवड्यापर्यंत टिकतो. शेष ऑक्टोबर आणि नोव्हेंबरचा पूर्वार्ध हा मान्सूनोत्तर गरमीचा काळ असतो. सरासरी वार्षिक पर्जन्यमान ९९५ मि.मी.आहे. नैऋत्य मोसमी वाऱ्यापासून पडणाऱ्या पावसाचे प्रमाण एकूण वार्षिक पर्जन्याच्या ८० टक्के आहे. जुलै आणि ऑगस्ट हे वर्षातील सर्वाधिक पर्जन्याचे महिने आहेत.\n\nवर्ग:���िनवट तालुक्यातील गावे वर्ग:नांदेड जिल्ह्यातील गावे\n","elements":[{"type":"infobox","content":"{{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र\n|प्रकार=गाव\n|इतर_नाव=\n| स्थानिक_नाव ='''मारेगाव'''\n| आकाशदेखावा = \n| आकाशदेखावा_शीर्षक = \n| शोधक_स्थान= right\n| अक्षांश = \n| रेखांश = \n| उंची = \n| राज्य_नाव = महाराष्ट्र\n|जवळचे_शहर= किनवट\n| जिल्हा = [[नांदेड जिल्हा]]\n|अधिकृत_भाषा=मराठी\n| नेता_पद =[[सरपंच]] \n| नेता_नाव =\n|लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११\n| लोकसंख्या_एकूण = \n| लोकसंख्या_घनता =\n|लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = \n| क्षेत्रफळ_एकूण = \n|पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = \n| पिन कोड = \n| आरटीओ_कोड = एमएच/\n|संकेतस्थळ=\n|कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]]\n|कोरे_उत्तर_१ = \n| तळटिपा =}}"},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"मारेगाव हे भारताच्या महाराष्ट्र राज्यातील नांदेड जिल्ह्यातील किनवट तालुक्यातील एक गाव आहे.","translated_text":"Maragaon is a village in the Kinnayat taluk of Nanded district in the Indian state of Maharashtra.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"भौगोलिक स्थान","translated_text":"Geographical location","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"हवामान","translated_text":"The weather","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"नैऋत्य मान्सूनमुळे पडणाऱ्या पावसाळ्याचा ऋतू वगळता येथील हवामान सर्वसाधारणपणे कोरडेच असते.","translated_text":"The climate is generally dry except for the rainy season due to the southwestern monsoon.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"येथे वर्षात चार ऋतू असतात.","translated_text":"There are four seasons in a year.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हिवाळा हा नोव्हेंबर ते फेब्रुवारी अखेरपर्यंत असतो.","translated_text":"Winter lasts from November to late February.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यानंतर येणारा उन्हाळा मात्र जूनच्या पहिल्या आठवड्यापर्यंत खेचला जातो.","translated_text":"The following summer is extended until the first week of June.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"नैऋत्य मान्सूनचा पाऊस त्याच्या पाठोपाठ येतो आणि ऑक्टोबरच्या पहिल्या आठवड्यापर्यंत टिकतो.","translated_text":"The southwestern monsoon rains follow and last until the first week of October.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"शेष ऑक्टोबर आणि नोव्हेंबरचा पूर्वार्ध हा मान्सूनोत्तर गरमीचा काळ असतो.","translated_text":"The rest of October and the first half of November is the post-monsoon hot season.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सरासरी वार्षिक पर्जन्यमान ९९५ मि.मी.आहे.","translated_text":"The average annual rainfall is 995 mm.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"नैऋत्य मोसमी वाऱ्यापासून पडणाऱ्या पावसाचे प्रमाण एकूण वार्षिक पर्जन्याच्या ८० टक्के आहे.","translated_text":"The rainfall from the southwest wind is 80 per cent of the total annual rainfall.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"जुलै आणि ऑगस्ट हे वर्षातील सर्वाधिक पर्जन्याचे महिने आहेत.","translated_text":"July and August are the wettest months of the year.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"लोकजीवन","translated_text":"People's lives","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"प्रेक्षणीय स्थळे","translated_text":"What are some of the sights?","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"नागरी सुविधा","translated_text":"Civic facilities","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"जवळपासची गावे","translated_text":"Nearby villages","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"संदर्भ","translated_text":"Reference","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:किनवट तालुक्यातील गावे वर्ग:नांदेड जिल्ह्यातील गावे","translated_text":"Class: Villages of Kinnayat Taluk Class: Villages of Nanded District","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"२००९ फ्रेंच ओपन - महिला एकेरी","wikicode":"'''[[२००९ फ्रेंच ओपन]] महिला एकेरी स्पर्धेचा''' निकाल.\n\n== गुणांकन ==\n{{col-begin}}\n{{col-2}}\n# {{flagicon|RUS}} '''[[दिनारा साफिना]]''' \n# {{flagicon|USA}} '''[[सेरेना विल्यम्स]]'''\n# {{flagicon|USA}} '''[[व्हिनस विल्यम्स]]'''\n# {{flagicon|RUS}} '''[[एलेना डिमेंटियेवा]]'''\n# {{flagicon|SRB}} '''[[येलेना यांकोविच]]'''\n# {{flagicon|RUS}} ''[[व्हेरा झ्वोनारेवा]] (पायाच्या दुखापतीमुळे माघार घेतली)''\n# {{flagicon|RUS}} '''[[स्वेतलाना कुझ्नेत्सोवा]]'''\n# {{flagicon|SRB}} '''[[आना इवानोविच]]'''\n# {{flagicon|BLR}} '''[[व्हिक्टोरिया अझारेन्का]]'''\n# {{flagicon|DEN}} '''[[कॅरोलाइन वॉझ्नियाकी]]'''\n# {{flagicon|RUS}} '''[[नादिया पेट्रोव्हा]]'''\n# {{flagicon|POL}} '''[[अग्नियेझ्का राद्वान्स्का]]'''\n# {{flagicon|FRA}} '''[[मॅरियन बार्तोली]]'''\n# {{flagicon|ITA}} '''[[फ्लाव्हिया पेनेटा]]'''\n# {{flagicon|CHN}} '''[[झ्हेंग जी|जी झ्हेंग]]'''\n# {{flagicon|FRA}} '''[[अमेली मॉरेस्मो]]'''\n{{col-2}}\n
\n- {{flagicon|SUI}} '''[[पॅटी श्नायडर]]'''\n
- {{flagicon|ESP}} '''[[आना इसाबेल मेदिना गारिगेस|ऍनाबेल मेदिना गॅरिग्वेस]]'''\n
- {{flagicon|EST}} '''[[कैया कनेपी]]'''\n
- {{flagicon|SVK}} '''[[दॉमिनिका सिबुल्कोव्हा]]'''\n
- {{flagicon|FRA}} '''[[अलिझे कॉर्नेट|ऍलिझ कॉर्नेट]]'''\n
- {{flagicon|ESP}} '''[[कार्ला सुआरेझ नव्हारो]]'''\n
- {{flagicon|RUS}} '''[[अलिसा क्लेबानोव्हा]]'''\n
- {{flagicon|CAN}} '''[[अलेक्सांद्रा वॉझ्नियाक]]'''\n
- {{flagicon|CHN}} '''[[ली ना|ना ली]]'''\n
- {{flagicon|RUS}} '''[[आना चक्वेताद्झे]]'''\n
- {{flagicon|RUS}} '''[[अनास्तासिया पाव्ल्युचेंकोव्हा]]'''\n
- {{flagicon|AUT}} '''[[सिबिल बॅमर]]'''\n
- {{flagicon|HUN}} '''[[ॲग्नेस झेवे|ऍग्नेस झेवे]]'''\n
- {{flagicon|AUS}} '''[[समांथा स्टोसर]]'''\n
- {{flagicon|CHN}} '''[[पेंग श्वाई]]'''\n
- {{flagicon|CZE}} '''[[इव्हेता बेनेसोवा|इव्हेता बेनेसोव्हा]]'''\n{{col-end}}\n\n== खेळ ==\n=== सूची ===\n* Q = Qualifier\n* WC = [[Wild card (sports)#Professional Tennis|Wild Card]]\n* LL = [[Lucky loser (tennis)|Lucky Loser]]\n* r = retired\n\n=== अंतिम फेऱ्या ===\n{{8TeamBracket-Tennis3\n| RD1=उप-उपांत्य फेरी\n| RD2=उपांत्य फेरी\n| RD3=अंतिम फेरी\n\n| team-width=175\n\n| RD1-seed1=1\n| RD1-team1={{flagicon|RUS}} '''[[दिनारा साफिना]]\n| RD1-score1-1=१\n| RD1-score1-2='''६\n| RD1-score1-3='''६\n| RD1-seed2=9\n| RD1-team2={{flagicon|BLR}} [[व्हिक्टोरिया अझारेन्का]]\n| RD1-score2-1='''६\n| RD1-score2-2=४\n| RD1-score2-3=२\n\n| RD1-seed3=२०\n| RD1-team3={{flagicon|SVK}} '''[[दॉमिनिका सिबुल्कोव्हा]]\n| RD1-score3-1='''६\n| RD1-score3-2='''६\n| RD1-score3-3= \n| RD1-seed4= \n| RD1-team4={{flagicon|RUS}} [[मरिया शारापोव्हा]]\n| RD1-score4-1=०\n| RD1-score4-2=२\n| RD1-score4-3= \n\n| RD1-seed5= \n| RD1-team5={{flagicon|ROU}} [[सोराना सिर्स्तेआ]]\n| RD1-score5-1=१\n| RD1-score5-2=3\n| RD1-score5-3= \n| RD1-seed6=३०\n| RD1-team6={{flagicon|AUS}} '''[[समांथा स्टोसुर]]\n| RD1-score6-1='''६\n| RD1-score6-2='''६\n| RD1-score6-3= \n\n| RD1-seed7=७\n| RD1-team7={{flagicon|RUS}} '''[[स्वेतलाना कुझ्नेत्सोवा]]\n| RD1-score7-1='''७\n| RD1-score7-2=५\n| RD1-score7-3='''७\n| RD1-seed8=२\n| RD1-team8={{flagicon|USA}} [[सेरेना विल्यम्स]]\n| RD1-score8-1=६३\n| RD1-score8-2='''७\n| RD1-score8-3=५\n\n| RD2-seed1=१\n| RD2-team1='''{{flagicon|RUS}} [[दिनारा साफिना]]\n| RD2-score1-1='''६\n| RD2-score1-2='''६\n| RD2-score1-3= \n| RD2-seed2=२०\n| RD2-team2={{flagicon|SVK}} [[दॉमिनिका सिबुल्कोव्हा]]\n| RD2-score2-1=३\n| RD2-score2-2=३\n| RD2-score2-3= \n\n| RD2-seed3=३०\n| RD2-team3={{flagicon|AUS}} [[समांथा स्टोसुर]]\n| RD2-score3-1=४\n| RD2-score3-2='''७\n| RD2-score3-3=३\n| RD2-seed4=७\n| RD2-team4='''{{flagicon|RUS}} [[स्वेतलाना कुझ्नेत्सोवा]]\n| RD2-score4-1='''६\n| RD2-score4-2=६५\n| RD2-score4-3='''६\n\n| RD3-seed1=१\n| RD3-team1={{flagicon|RUS}} [[दिनारा साफिना]]\n| RD3-score1-1=४\n| RD3-score1-2=२\n| RD3-score1-3= \n| RD3-seed2=७\n| RD3-team2={{flagicon|RUS}} '''[[स्वेतलाना कुझ्नेत्सोवा]]\n| RD3-score2-1='''६\n| RD3-score2-2='''६\n| RD3-score2-3= \n}}\n\n=== पहिला अर्ध ===\n==== विभाग १ ====\n{{16TeamBracket-Compact-Tennis3\n| RD1=पहिली फेरी\n| RD2=दुसरी फेरी\n| RD3=तिसरी फेरी\n| RD4=चौथी फेरी\n\n| RD1-seed01=1\n| RD1-team01={{flagicon|RUS}} '''[[दिनारा साफिना|साफिना]]\n| RD1-score01-1='''6\n| RD1-score01-2='''6\n| RD1-score01-3= \n| RD1-seed02= \n| RD1-team02={{flagicon|GBR}} [[ॲन कियोथावाँग|केओथावाँग]]\n| RD1-score02-1=0\n| RD1-score02-2=0\n| RD1-score02-3= \n\n| RD1-seed03=Q\n| RD1-team03='''{{flagicon|RUS}} [[व्हितालिया दियात्चेन्को|दियात्चेन्को]]'''\n| RD1-score03-1=2\n| RD1-score03-2='''6\n| RD1-score03-3='''10\n| RD1-seed04= \n| RD1-team04={{flagicon|FRA}} [[मथिल्डे योहानसन|योहानसन]]\n| RD1-score04-1='''6\n| RD1-score04-2=2\n| RD1-score04-3=8\n\n| RD1-seed05= \n| RD1-team05={{flagicon|ESP}} [[नुरिया यागोस्तेरा व्हिव्हेस|यागोस्तेरा व्हिव्हेस]]\n| RD1-score05-1=5\n| RD1-score05-2=2\n| RD1-score05-3= \n| RD1-seed06= \n| RD1-team06='''{{flagicon|FRA}} [[जुली कॉइन|कॉइन]]'''\n| RD1-score06-1='''7'''\n| RD1-score06-2='''6'''\n| RD1-score06-3= \n\n| RD1-seed07= \n| RD1-team07={{flagicon|ROU}} [[आयोआना रालुका ओलारु|रालुका ओलारु]]\n| RD1-score07-1=3\n| RD1-score07-2=2\n| RD1-score07-3= \n| RD1-seed08=27\n| RD1-team08='''{{flagicon|RUS}} [[अनास्तासिया पाव्ल्युचेंकोव्हा|पावल्युचेन्कोवा]]'''\n| RD1-score08-1='''6\n| RD1-score08-2='''6\n| RD1-score08-3= \n\n| RD1-seed09=23\n| RD1-team09={{flagicon|RUS}} [[अलिसा क्लेबानोव्हा|क्लेबानोव्हा]]\n| RD1-score09-1=2\n| RD1-score09-2='''6\n| RD1-score09-3=1\n| RD1-seed10=Q\n| RD1-team10='''{{flagicon|SLO}} [[पोलोना हेर्कॉग|हेर्कॉग]]'''\n| RD1-score10-1='''6'''\n| RD1-score10-2=4\n| RD1-score10-3='''6\n\n| RD1-seed11= \n| RD1-team11={{flagicon|JPN}} [[ऐ सुगियामा|सुगियामा]]\n| RD1-score11-1=3\n| RD1-score11-2=2\n| RD1-score11-3= \n| RD1-seed12= \n| RD1-team12={{flagicon|FRA}} '''[[अराव्हाने रझाई|रेझाई]]\n| RD1-score12-1='''6\n| RD1-score12-2='''6\n| RD1-score12-3= \n\n| RD1-seed13=Q\n| RD1-team13={{flagicon|POR}} '''[[मिशेल लार्चर दि ब्रितो|लार्चर दि ब्रि��ो]]\n| RD1-score13-1=0\n| RD1-score13-2='''7\n| RD1-score13-3='''7\n| RD1-seed14= \n| RD1-team14={{flagicon|GBR}} [[मेलनी साउथ|साउथ]]\n| RD1-score14-1='''6\n| RD1-score14-2=65\n| RD1-score14-3=5\n\n| RD1-seed15= \n| RD1-team15={{flagicon|FRA}} [[स्टेफानी कोहेन-अलोरो|कोहेन-अलोरो]]\n| RD1-score15-1=1\n| RD1-score15-2=3\n| RD1-score15-3= \n| RD1-seed16=15\n| RD1-team16={{flagicon|CHN}} '''[[जी झ्हेंग|झ्हेंग]]\n| RD1-score16-1='''6\n| RD1-score16-2='''6\n| RD1-score16-3= \n\n| RD2-seed01=1\n| RD2-team01={{flagicon|RUS}} '''[[दिनारा साफिना|साफिना]]\n| RD2-score01-1='''६;\n| RD2-score01-2='''६\n| RD2-score01-3= \n| RD2-seed02=Q\n| RD2-team02={{flagicon|RUS}} [[व्हितालिया दियात्चेन्को|दियात्चेन्को]]\n| RD2-score02-1=१\n| RD2-score02-2=१\n| RD2-score02-3= \n\n| RD2-seed03= \n| RD2-team03={{flagicon|FRA}} [[जुली कॉइन]]\n| RD2-score03-1=२\n| RD2-score03-2=६२\n| RD2-score03-3= \n| RD2-seed04=27\n| RD2-team04={{flagicon|RUS}} '''[[अनास्तासिया पाव्ल्युचेंकोव्हा|पावल्युचेन्कोवा]]\n| RD2-score04-1='''६\n| RD2-score04-2=७\n| RD2-score04-3= \n\n| RD2-seed05=Q\n| RD2-team05={{flagicon|SLO}} [[पोलोना हेर्कॉग|हेर्कॉग]]\n| RD2-score05-1='''६\n| RD2-score05-2=४\n| RD2-score05-3=२\n| RD2-seed06= \n| RD2-team06={{flagicon|FRA}} '''[[अराव्हाने रझाई|रेझाई]]\n| RD2-score06-1=३\n| RD2-score06-2='''६\n| RD2-score06-3='''६\n\n| RD2-seed07=Q\n| RD2-team07={{flagicon|POR}} '''[[मिशेल लार्चर दि ब्रितो|लार्चर दि ब्रितो]]\n| RD2-score07-1='''६\n| RD2-score07-2='''६\n| RD2-score07-3= \n| RD2-seed08=15\n| RD2-team08={{flagicon|CHN}} [[जी झ्हेंग|झ्हेंग]]\n| RD2-score08-1=४\n| RD2-score08-2=३\n| RD2-score08-3= \n\n| RD3-seed01=१\n| RD3-team01={{flagicon|RUS}} '''[[दिनारा साफिना|साफिना]]\n| RD3-score01-1='''६\n| RD3-score01-2='''६\n| RD3-score01-3= \n| RD3-seed02=२७\n| RD3-team02={{flagicon|RUS}} [[अनास्तासिया पाव्ल्युचेंकोव्हा|पावल्युचेन्कोवा]]\n| RD3-score02-1=१\n| RD3-score02-2=१\n| RD3-score02-3= \n\n| RD3-seed03= \n| RD3-team03={{flagicon|FRA}} '''[[अराव्हाने रझाई|रेझाई]]\n| RD3-score03-1='''७\n| RD3-score03-2='''६\n| RD3-score03-3= \n| RD3-seed04=Q\n| RD3-team04={{flagicon|POR}} [[मिशेल लार्चर दि ब्रितो|लार्चर दि ब्रितो]]\n| RD3-score04-1=६३\n| RD3-score04-2=२\n| RD3-score04-3= \n\n| RD4-seed01=२७\n| RD4-team01={{flagicon|RUS}} '''[[दिनारा साफिना|साफिना]]\n| RD4-score01-1= \n| RD4-score01-2= \n| RD4-score01-3= \n| RD4-seed02= \n| RD4-team02={{flagicon|FRA}} [[अराव्हाने रझाई|रेझाई]]\n| RD4-score02-1= \n| RD4-score02-2= \n| RD4-score02-3= \n}}\n\n==== विभाग २ ====\n{{16TeamBracket-Compact-Tennis3\n| RD1=पहिली फेरी\n| RD2=दुसरी फेरी\n| RD3=तिसरी फेरी\n| RD4=चौथी फेरी\n\n| RD1-seed01=9\n| RD1-team01={{flagicon|BLR}} '''[[व्हिक्टोरिया अझारेन्का|अझारेन्का]]\n| RD1-score01-1='''6\n| RD1-score01-2='''6\n| RD1-score01-3= \n| RD1-seed02= \n| RD1-team02={{flagicon|ITA}} [[रॉबेर्ता व्हिंची|व्हिंची]]\n| RD1-score02-1=4\n| RD1-score02-2=2\n| RD1-score02-3= \n\n| RD1-seed03= \n| RD1-team03={{flagicon|ARG}} [[मरिया एमिलिया सालेर्नी|सालेर्नी]]\n| RD1-score03-1='''6\n| RD1-score03-2=1\n| RD1-score03-3=2\n| RD1-seed04= \n| RD1-team04={{flagicon|GER}} '''[[क्रिस्टिना बॅरॉइस|बॅरॉइस]]\n| RD1-score04-1=3\n| RD1-score04-2='''6\n| RD1-score04-3='''6\n\n| RD1-seed05=Q\n| RD1-team05={{flagicon|AUT}} [[इव्हॉन म्यूसबर्गर|म्यूसबर्गर]]\n| RD1-score05-1=1\n| RD1-score05-2=2\n| RD1-score05-3= \n| RD1-seed06= \n| RD1-team06={{flagicon|CZE}} '''[[ल्युसी ह्रादेका|ह्रादेका]]\n| RD1-score06-1='''6\n| RD1-score06-2='''6\n| RD1-score06-3= \n\n| RD1-seed07= \n| RD1-team07={{flagicon|ROU}} [[इडायना गॅलोविट्स|गॅलोविट्स]]\n| RD1-score07-1=1\n| RD1-score07-2=4\n| RD1-score07-3= \n| RD1-seed08=22\n| RD1-team08={{flagicon|ESP}} '''[[कार्ला सुआरेझ नव्हारो|सुआरेझ नव्हारो]]\n| RD1-score08-1='''6\n| RD1-score08-2='''6\n| RD1-score08-3= \n\n| RD1-seed09=32\n| RD1-team09='''{{flagicon|CZE}} [[इव्हेता बेनेसोवा|बेनेसोव्हा]]'''\n| RD1-score09-1='''7\n| RD1-score09-2=4\n| RD1-score09-3= \n| RD1-seed10= \n| RD1-team10={{flagicon|GER}} [[जुलिया गोर्जेस|गोर्जेस]]\n| RD1-score10-1=5\n| RD1-score10-2=1\n| RD1-score10-3=r\n\n| RD1-seed11= \n| RD1-team11={{flagicon|USA}} [[व्हारवरा लेपचेन्को|लेपचेन्को]]\n| RD1-score11-1=3\n| RD1-score11-2=3\n| RD1-score11-3= \n| RD1-seed12= \n| RD1-team12='''{{flagicon|RUS}} [[ऍल्ला कुद्रियाव्त्सेवा|कुद्र्याव्त्सेवा]]'''\n| RD1-score12-1='''6\n| RD1-score12-2='''6\n| RD1-score12-3= \n\n| RD1-seed13= \n| RD1-team13='''{{flagicon|THA}} [[टॅमेरिन टॅनासुगर्ण|टॅनासुगर्ण]]'''\n| RD1-score13-1='''6\n| RD1-score13-2=5\n| RD1-score13-3='''7\n| RD1-seed14= \n| RD1-team14={{flagicon|FRA}} [[कमिल पिन|पिन]]\n| RD1-score14-1=3\n| RD1-score14-2='''7\n| RD1-score14-3=5\n\n| RD1-seed15= \n| RD1-team15={{flagicon|ITA}} [[सारा एरानी|एरानी]]\n| RD1-score15-1=63\n| RD1-score15-2=3\n| RD1-score15-3= \n| RD1-seed16=8\n| RD1-team16='''{{flagicon|SRB}} [[आना इवानोविच|इव्हानोविच]]'''\n| RD1-score16-1='''7\n| RD1-score16-2='''6\n| RD1-score16-3= \n\n| RD2-seed01=9\n| RD2-team01={{flagicon|BLR}} '''[[व्हिक्टोरिया अझारेन्का|अझारेन्का]]\n| RD2-score01-1='''७\n| RD2-score01-2='''७\n| RD2-score01-3= \n| RD2-seed02= \n| RD2-team02={{flagicon|GER}} [[क्रिस्टिना बॅरॉइस|बॅरॉइस]]\n| RD2-score02-1=६१\n| RD2-score02-2=५\n| RD2-score02-3= \n\n| RD2-seed03= \n| RD2-team03={{flagicon|CZE}} [[ल्युसी ह्रादेका|ह्रादेका]]\n| RD2-score03-1=२\n| RD2-score03-2=४\n| RD2-score03-3= \n| RD2-seed04=22\n| RD2-team04={{flagicon|ESP}} '''[[कार्ला सुआरेझ नव्हारो|सुआरेझ नव्हारो]]\n| RD2-score04-1='''६\n| RD2-score04-2='''६\n| RD2-score04-3= \n\n| RD2-seed05=32\n| RD2-team05={{flagicon|CZE}} '''[[इव्हेता बेनेसोवा|बेनेसोव्हा]]\n| RD2-score05-1='''६\n| RD2-score05-2='''६\n| RD2-score05-3= \n| RD2-seed06= \n| RD2-team06={{flagicon|RUS}} [[ऍल्ला कुद्रियाव्त्सेवा|कुद्र्याव्त्सेवा]]\n| RD2-score06-1=१\n| RD2-score06-2=२\n| RD2-score06-3= \n\n| RD2-seed07= \n| RD2-team07={{flagicon|THA}} [[टॅमेरिन टॅनासुगर्ण|टॅनासुगर्ण]]\n| RD2-score07-1=१\n| RD2-score07-2=२\n| RD2-score07-3= \n| RD2-seed08=8\n| RD2-team08={{flagicon|SRB}} '''[[आना इवानोविच|इव्हानोविच]]\n| RD2-score08-1='''६\n| RD2-score08-2='''६\n| RD2-score08-3= \n\n| RD3-seed01=९\n| RD3-team01={{flagicon|BLR}} '''[[व्हिक्टोरिया अझारेन्का|अझारेन्का]]\n| RD3-score01-1= \n| RD3-score01-2= \n| RD3-score01-3= \n| RD3-seed02=२२\n| RD3-team02={{flagicon|ESP}} [[कार्ला सुआरेझ नव्हारो|सुआरेझ नव्हारो]]\n| RD3-score02-1= \n| RD3-score02-2= \n| RD3-score02-3= \n\n| RD3-seed03=३२\n| RD3-team03={{flagicon|CZE}} [[इव्हेता बेनेसोवा|बेनेसोव्हा]]\n| RD3-score03-1=०\n| RD3-score03-2=२\n| RD3-score03-3= \n| RD3-seed04=८\n| RD3-team04={{flagicon|SRB}} '''[[आना इवानोविच|इव्हानोविच]]\n| RD3-score04-1='''६\n| RD3-score04-2='''६\n| RD3-score04-3= \n\n| RD4-seed01=९\n| RD4-team01={{flagicon|BLR}} '''[[व्हिक्टोरिया अझारेन्का|अझारेन्का]]\n| RD4-score01-1= \n| RD4-score01-2= \n| RD4-score01-3= \n| RD4-seed02=८\n| RD4-team02={{flagicon|SRB}} [[आना इवानोविच|इव्हानोविच]]\n| RD4-score02-1= \n| RD4-score02-2= \n| RD4-score02-3= \n}}\n\n==== विभाग ३ ====\n{{16TeamBracket-Compact-Tennis3\n| RD1=पहिली फेरी\n| RD2=दुसरी फेरी\n| RD3=तिसरी फेरी\n| RD4=चौथी फेरी\n\n| RD1-seed01=3\n| RD1-team01={{flagicon|USA}} '''[[व्हिनस विल्यम्स|व्हि विल्यम्स]]\n| RD1-score01-1='''6\n| RD1-score01-2=4\n| RD1-score01-3='''6\n| RD1-seed02= \n| RD1-team02={{flagicon|USA}} [[बे���नी मॅटेक-सँड्स|मॅटेक-सँड्स]]\n| RD1-score02-1=1\n| RD1-score02-2='''6\n| RD1-score02-3=2\n\n| RD1-seed03= \n| RD1-team03={{flagicon|CZE}} '''[[लुसी सफारोवा|सफारोवा]]\n| RD1-score03-1='''6\n| RD1-score03-2=1\n| RD1-score03-3='''6\n| RD1-seed04= \n| RD1-team04={{flagicon|GER}} [[सबाइन लिसिकी|लिसिकी]]\n| RD1-score04-1=2\n| RD1-score04-2='''6\n| RD1-score04-3=1\n\n| RD1-seed05= \n| RD1-team05={{flagicon|RUS}} '''[[एलेना व्हेस्निना|व्हेस्निना]]\n| RD1-score05-1='''6\n| RD1-score05-2='''6\n| RD1-score05-3= \n| RD1-seed06= \n| RD1-team06={{flagicon|FRA}} [[सेव्हेरिन ब्रेमोंड|ब्रेमोंड]]\n| RD1-score06-1=3\n| RD1-score06-2=3\n| RD1-score06-3= \n\n| RD1-seed07=Q\n| RD1-team07={{flagicon|ITA}} [[कोरिना डेंटोनी|डेंटोनी]]\n| RD1-score07-1=3\n| RD1-score07-2=4\n| RD1-score07-3= \n| RD1-seed08=29\n| RD1-team08='''{{flagicon|HUN}} [[ॲग्नेस झेवे|झेवे]]'''\n| RD1-score08-1='''6\n| RD1-score08-2='''6\n| RD1-score08-3= \n\n| RD1-seed09=20\n| RD1-team09='''{{flagicon|SVK}} [[दॉमिनिका सिबुल्कोव्हा|सिबुल्कोव्हा]]'''\n| RD1-score09-1='''6\n| RD1-score09-2=2\n| RD1-score09-3='''6\n| RD1-seed10= \n| RD1-team10={{flagicon|UKR}} [[अलोना बाँडारेन्को|बाँडारेन्को]]\n| RD1-score10-1=4\n| RD1-score10-2='''6\n| RD1-score10-3=4\n\n| RD1-seed11= \n| RD1-team11={{flagicon|FRA}} [[स्टेफानी फॉरेत्झ|फॉरेत्झ]]\n| RD1-score11-1=1\n| RD1-score11-2='''6\n| RD1-score11-3=4\n| RD1-seed12= \n| RD1-team12={{flagicon|BEL}} '''[[कर्स्टन फ्लिप्केन्स|फ्लिपकेन्स]]\n| RD1-score12-1='''6\n| RD1-score12-2=4\n| RD1-score12-3='''6\n\n| RD1-seed13= \n| RD1-team13={{flagicon|AUT}} [[टमायरा पाझेक|पाझेक]]\n| RD1-score13-1=1\n| RD1-score13-2=3\n| RD1-score13-3= \n| RD1-seed14= \n| RD1-team14={{flagicon|ARG}} '''[[जिसेला दुल्को|दुल्को]]\n| RD1-score14-1='''6\n| RD1-score14-2='''6\n| RD1-score14-3= \n\n| RD1-seed15= \n| RD1-team15={{flagicon|GER}} '''[[ॲना-लेना ग्रोनेफेल्ड|ग्रेनेफेल्ड]]\n| RD1-score15-1='''6\n| RD1-score15-2='''6\n| RD1-score15-3= \n| RD1-seed16=16\n| RD1-team16={{flagicon|FRA}} [[अमेली मॉरेस्मो|मॉरेस्मो]]\n| RD1-score16-1=4\n| RD1-score16-2=3\n| RD1-score16-3= \n\n| RD2-seed01=3\n| RD2-team01={{flagicon|USA}} '''[[व्हिनस विल्यम्स|व्हि विल्यम्स]]\n| RD2-score01-1='''६५\n| RD2-score01-2='''६\n| RD2-score01-3='''७\n| RD2-seed02= \n| RD2-team02={{flagicon|CZE}} [[लुसी सफारोवा|सफारोवा]]\n| RD2-score02-1=७\n| RD2-score02-2=२\n| RD2-score02-3=५\n\n| RD2-seed03= \n| RD2-team03={{flagicon|RUS}} [[एलेना व्हेस्निना|व्हेस्निना]]\n| RD2-score03-1=२\n| RD2-score03-2=०\n| RD2-score03-3= \n| RD2-seed04=29\n| RD2-team04={{flagicon|HUN}} '''[[ॲग्नेस झेवे|झेवे]]\n| RD2-score04-1='''६\n| RD2-score04-2='''६\n| RD2-score04-3= \n\n| RD2-seed05=20\n| RD2-team05={{flagicon|SVK}} '''[[दॉमिनिका सिबुल्कोव्हा|सिबुल्कोव्हा]]\n| RD2-score05-1='''६\n| RD2-score05-2='''६\n| RD2-score05-3= \n| RD2-seed06= \n| RD2-team06={{flagicon|BEL}} [[कर्स्टन फ्लिप्केन्स|फ्लिपकेन्स]]\n| RD2-score06-1=१\n| RD2-score06-2=०\n| RD2-score06-3= \n\n| RD2-seed07= \n| RD2-team07={{flagicon|ARG}} '''[[जिसेला दुल्को|दुल्को]]\n| RD2-score07-1='''७\n| RD2-score07-2=०\n| RD2-score07-3='''६\n| RD2-seed08= \n| RD2-team08={{flagicon|GER}} [[ॲना-लेना ग्रोनेफेल्ड|ग्रेनेफेल्ड]]\n| RD2-score08-1=६५\n| RD2-score08-2='''६\n| RD2-score08-3=२\n\n| RD3-seed01=३\n| RD3-team01={{flagicon|USA}} [[व्हिनस विल्यम्स|व्हि विल्यम्स]]\n| RD3-score01-1=०\n| RD3-score01-2=४\n| RD3-score01-3= \n| RD3-seed02=२९\n| RD3-team02={{flagicon|HUN}} '''[[ॲग्नेस झेवे|झेवे]]\n| RD3-score02-1='''६\n| RD3-score02-2='''६\n| RD3-score02-3= \n\n| RD3-seed03=२०\n| RD3-team03={{flagicon|SVK}} '''[[दॉमिनिका सिबुल्कोव्हा|सिबुल्कोव्हा]]\n| RD3-score03-1='''६\n| RD3-score03-2='''६\n| RD3-score03-3= \n| RD3-seed04= \n| RD3-team04={{flagicon|ARG}} [[जिसेला दुल्को|दुल्को]]\n| RD3-score04-1=४\n| RD3-score04-2=२\n| RD3-score04-3= \n\n| RD4-seed01=&२९\n| RD4-team01={{flagicon|HUN}} [[ॲग्नेस झेवे|झेवे]]\n| RD4-score01-1= \n| RD4-score01-2= \n| RD4-score01-3= \n| RD4-seed02=२०\n| RD4-team02={{flagicon|SVK}} '''[[दॉमिनिका सिबुल्कोव्हा|सिबुल्कोव्हा]]\n| RD4-score02-1= \n| RD4-score02-2= \n| RD4-score02-3= \n}}\n\n==== विभाग ४ ====\n{{16TeamBracket-Compact-Tennis3\n| RD1=पहिली फेरी\n| RD2=दुसरी फेरी\n| RD3=तिसरी फेरी\n| RD4=चौथी फेरी\n\n| RD1-seed01=11\n| RD1-team01={{flagicon|RUS}} '''[[नादिया पेत्रोव्हा|पेत्रोव्हा]]\n| RD1-score01-1='''6\n| RD1-score01-2='''6\n| RD1-score01-3= \n| RD1-seed02=WC\n| RD1-team02={{flagicon|USA}} [[लॉरेन एंब्री|एंब्री]]\n| RD1-score02-1=1\n| RD1-score02-2=2\n| RD1-score02-3= \n\n| RD1-seed03= \n| RD1-team03={{flagicon|BLR}} [[अनास्तासिया याकिमोव्हा|याकिमोव्हा]]\n| RD1-score03-1='''6\n| RD1-score03-2=1\n| RD1-score03-3=2\n| RD1-seed04= \n| RD1-team04='''{{flagicon|RUS}} [[मारिया शारापोव्हा|शारापोव्हा]]'''\n| RD1-score04-1=3\n| RD1-score04-2='''6\n| RD1-score04-3='''6\n\n| RD1-seed05=WC\n| RD1-team05={{flagicon|FRA}} [[ऑलिव्हिया सांचेझ|सांचेझ]]\n| RD1-score05-1=1\n| RD1-score05-2=1\n| RD1-score05-3= \n| RD1-seed06=Q\n| RD1-team06={{flagicon|NED}} '''[[अरांता रुस|रुस]]\n| RD1-score06-1='''6\n| RD1-score06-2='''6\n| RD1-score06-3= \n\n| RD1-seed07=Q\n| RD1-team07={{flagicon|KAZ}} '''[[यारोस्लाव्हा श्वेदोव्हा|श्वेदोव्हा]]\n| RD1-score07-1='''7\n| RD1-score07-2=3\n| RD1-score07-3='''6\n| RD1-seed08=19\n| RD1-team08={{flagicon|EST}} [[कैया कनेपी|कनेपी]]\n| RD1-score08-1=62\n| RD1-score08-2='''6\n| RD1-score08-3=2\n\n| RD1-seed09=25\n| RD1-team09='''{{flagicon|CHN}} [[ना लि|लि]]'''\n| RD1-score09-1='''6\n| RD1-score09-2='''6\n| RD1-score09-3= \n| RD1-seed10= \n| RD1-team10={{flagicon|POL}} [[मार्टा दॉमाचोव्स्का|दॉमाचोव्स्का]]\n| RD1-score10-1=4\n| RD1-score10-2=2\n| RD1-score10-3= \n\n| RD1-seed11=WC\n| RD1-team11={{flagicon|FRA}} [[एमिली ल्वात|ल्वात]]\n| RD1-score11-1='''6\n| RD1-score11-2=4\n| RD1-score11-3=1\n| RD1-seed12= \n| RD1-team12='''{{flagicon|SUI}} [[टिमिया बॅसिंझ्की|बॅसिंझ्की]]'''\n| RD1-score12-1=4\n| RD1-score12-2='''6\n| RD1-score12-3='''6\n\n| RD1-seed13=WC\n| RD1-team13={{flagicon|FRA}} [[आयरिना पावलोविच|पावलोविच]]\n| RD1-score13-1=3\n| RD1-score13-2=4\n| RD1-score13-3= \n| RD1-seed14= \n| RD1-team14='''{{flagicon|UZB}} [[अक्गुल अमनमुरादोवा|अमानमुरादोव्हा]]\n| RD1-score14-1='''6\n| RD1-score14-2='''6\n| RD1-score14-3= \n\n| RD1-seed15= \n| RD1-team15={{flagicon|BLR}} '''[[ओल्गा गोवोर्त्सोव्हा|गोवोर्त्सोव्हा]]\n| RD1-score15-1='''6\n| RD1-score15-2='''6\n| RD1-score15-3= \n| RD1-seed16=LL\n| RD1-team16={{flagicon|GBR}} [[केटी ओ'ब्रायन|ओ'ब्रायन]]\n| RD1-score16-1=1\n| RD1-score16-2=1\n| RD1-score16-3= \n\n| RD2-seed01=11\n| RD2-team01={{flagicon|RUS}} [[नादिया पेत्रोव्हा|पेत्रोव्हा]]\n| RD2-score01-1=२\n| RD2-score01-2='''६\n| RD2-score01-3='''६\n| RD2-seed02= \n| RD2-team02={{flagicon|RUS}} '''[[मारिया शारापोव्हा|शारापोव्हा]]\n| RD2-score02-1='''६\n| RD2-score02-2=१\n| RD2-score02-3='''८\n\n| RD2-seed03=Q\n| RD2-team03={{flagicon|NED}} [[अरांता रुस|रुस]]\n| RD2-score03-1=०\n| RD2-score03-2=२\n| RD2-score03-3= \n| RD2-seed04=Q\n| RD2-team04={{flagicon|KAZ}} '''[[यारोस्लाव्हा श्वेदोव्हा|श्वेदोव्हा]]\n| RD2-score04-1='''६\n| RD2-score04-2='''६\n| RD2-score04-3= \n\n| RD2-seed05=25\n| RD2-team05={{flagicon|CHN}} '''[[ना लि|लि]]\n| RD2-score05-1='''६\n| RD2-score05-2='''६\n| RD2-score05-3= \n| RD2-seed06= \n| RD2-team06={{flagicon|SUI}} [[टिमिया बॅसिंझ्की|बॅसिंझ्की]]\n| RD2-score06-1=१\n| RD2-score06-2=४\n| RD2-score06-3= \n\n| RD2-seed07= \n| RD2-team07={{flagicon|UZB}} [[अक्गुल अमनमुरादोवा|अमानमुरादोव्हा]]\n| RD2-score07-1=३\n| RD2-score07-2=७\n| RD2-score07-3=५\n| RD2-seed08= \n| RD2-team08={{flagicon|BLR}} '''[[ओल्गा गोवोर्त्सोव्हा|गोवोर्त्सोव्हा]]\n| RD2-score08-1='''६\n| RD2-score08-2=६३\n| RD2-score08-3=५\n\n| RD3-seed01= \n| RD3-team01={{flagicon|RUS}} '''[[मारिया शारापोव्हा|शारापोव्हा]]\n| RD3-score01-1=१\n| RD3-score01-2='''६\n| RD3-score01-3='''६\n| RD3-seed02=Q\n| RD3-team02={{flagicon|KAZ}} [[यारोस्लाव्हा श्वेदोव्हा|श्वेदोव्हा]]\n| RD3-score02-1='''\n| RD3-score02-2=३\n| RD3-score02-3=४\n\n| RD3-seed03=२५\n| RD3-team03={{flagicon|CHN}} '''[[ना लि|लि]]\n| RD3-score03-1='''७\n| RD3-score03-2='''६\n| RD3-score03-3= \n| RD3-seed04= \n| RD3-team04={{flagicon|BLR}} [[ओल्गा गोवोर्त्सोव्हा|गोवोर्त्सोव्हा]]\n| RD3-score04-1=५\n| RD3-score04-2=१\n| RD3-score04-3= \n\n| RD4-seed01= \n| RD4-team01={{flagicon|RUS}} '''[[मारिया शारापोव्हा|शारापोव्हा]]\n| RD4-score01-1= \n| RD4-score01-2= \n| RD4-score01-3= \n| RD4-seed02=२५\n| RD4-team02={{flagicon|CHN}} [[ना लि|लि]]\n| RD4-score02-1= \n| RD4-score02-2= \n| RD4-score02-3= \n}}\n\n=== दुसरा अर्ध ===\n==== विभाग ५ ====\n{{16TeamBracket-Compact-Tennis3\n| RD1=First Round\n| RD2=Second Round\n| RD3=Third Round\n| RD4=Fourth Round\n\n| RD1-seed01=5\n| RD1-team01={{flagicon|SRB}} '''[[येलेना यांकोविच|यांकोविच]]\n| RD1-score01-1='''6\n| RD1-score01-2='''6\n| RD1-score01-3= \n| RD1-seed02= \n| RD1-team02={{flagicon|CZE}} [[पेत्रा सेत्कोव्स्का|सेत्कोव्स्का]]\n| RD1-score02-1=2\n| RD1-score02-2=3\n| RD1-score02-3= \n\n| RD1-seed03= \n| RD1-team03={{flagicon|SVK}} '''[[माग्दालेना रायबारिकोव्हा|रायबारिकोव्हा]]\n| RD1-score03-1='''6\n| RD1-score03-2=2\n| RD1-score03-3='''8\n| RD1-seed04=WC\n| RD1-team04={{flagicon|FRA}} [[क्रिस्टिना म्लादेनोविच|म्लादेनोविच]]\n| RD1-score04-1=1\n| RD1-score04-2='''6\n| RD1-score04-3=6\n\n| RD1-seed05= \n| RD1-team05='''{{flagicon|AUS}} [[यार्मिला ग्रॉथ|ग्रॉथ]]\n| RD1-score05-1='''6\n| RD1-score05-2='''6\n| RD1-score05-3= \n| RD1-seed06=WC\n| RD1-team06={{flagicon|FRA}} [[किनी लैस्ने|लैस्ने]]\n| RD1-score06-1=4\n| RD1-score06-2=3\n| RD1-score06-3= \n\n| RD1-seed07=LL\n| RD1-team07={{flagicon|COL}} '''[[मेरियाना डुक मॅरिनो|डुक मॅरिनो]]\n| RD1-score07-1=3\n| RD1-score07-2='''6\n| RD1-score07-3='''6\n| RD1-seed08=26\n| RD1-team08={{flagicon|RUS}} [[आना चक्वेताद्झे|चक्वेताद्झे]]\n| RD1-score08-1='''6\n| RD1-score08-2=4\n| RD1-score08-3=4\n\n| RD1-seed09=21\n| RD1-team09={{flagicon|FRA}} [[अलिझे कॉर्नेट|कॉर्नेट]]\n| RD1-score09-1= \n| RD1-score09-2= \n| RD1-score09-3= \n| RD1-seed10= \n| RD1-team10={{flagicon|EST}} [[मारेत अनी|अनी]]\n| RD1-score10-1= \n| RD1-score10-2= \n| RD1-score10-3= \n\n| RD1-seed11=Q\n| RD1-team11={{flagicon|USA}} [[कार्ली गुलिकसन|गुलिकसन]]\n| RD1-score11-1= \n| RD1-score11-2= \n| RD1-score11-3= \n| RD1-seed12= \n| RD1-team12={{flagicon|ROU}} [[सोराना सिर्स्तेआ|सिर्स्तेआ]]\n| RD1-score12-1= \n| RD1-score12-2= \n| RD1-score12-3= \n\n| RD1-seed13= \n| RD1-team13={{flagicon|BUL}} [[त्स्वेताना पिरोन्कोवा|पिरोन्कोवा]]\n| RD1-score13-1=5\n| RD1-score13-2=2\n| RD1-score13-3= \n| RD1-seed14= \n| RD1-team14={{flagicon|USA}} '''[[जिल क्रेबास|क्रेबास]]\n| RD1-score14-1='''7\n| RD1-score14-2='''6\n| RD1-score14-3= \n\n| RD1-seed15= \n| RD1-team15={{flagicon|RUS}} [[व्हेरा दुशेव्हिना|दुशेव्हिना]]\n| RD1-score15-1='''6\n| RD1-score15-2=5\n| RD1-score15-3=1\n| RD1-seed16=10\n| RD1-team16={{flagicon|DEN}} '''[[कॅरोलाइन वॉझ्नियाकी|वॉझ्नियाकी]]\n| RD1-score16-1=4\n| RD1-score16-2='''7\n| RD1-score16-3='''6\n\n| RD2-seed01=5\n| RD2-team01={{flagicon|SRB}} '''[[येलेना यांकोविच|यांकोविच]]\n| RD2-score01-1='''६\n| RD2-score01-2='''६\n| RD2-score01-3= \n| RD2-seed02= \n| RD2-team02={{flagicon|SVK}} [[माग्दालेना रायबारिकोव्हा|रायबारिकोव्हा]]\n| RD2-score02-1=१\n| RD2-score02-2=२\n| RD2-score02-3= \n\n| RD2-seed03= \n| RD2-team03={{flagicon|AUS}} '''[[यार्मिला ग्रॉथ|ग्रॉथ]]\n| RD2-score03-1='''६\n| RD2-score03-2='''७\n| RD2-score03-3= \n| RD2-seed04=LL\n| RD2-team04={{flagicon|COL}} [[मेरियाना डुक मॅरिनो|डुक मॅरिनो]]\n| RD2-score04-1=२\n| RD2-score04-2=६९\n| RD2-score04-3= \n\n| RD2-seed05= \n| RD2-team05= \n| RD2-score05-1= \n| RD2-score05-2= \n| RD2-score05-3= \n| RD2-seed06= \n| RD2-team06= \n| RD2-score06-1= \n| RD2-score06-2= \n| RD2-score06-3= \n\n| RD2-seed07= \n| RD2-team07={{flagicon|USA}} [[जिल क्रेबास|क्रेबास]]\n| RD2-score07-1= \n| RD2-score07-2= \n| RD2-score07-3= \n| RD2-seed08=10\n| RD2-team08={{flagicon|DEN}} [[कॅरोलाइन वॉझ्नियाकी|वॉझ्नियाकी]]\n| RD2-score08-1= \n| RD2-score08-2= \n| RD2-score08-3= \n\n| RD3-seed01= \n| RD3-team01= \n| RD3-score01-1= \n| RD3-score01-2= \n| RD3-score01-3= \n| RD3-seed02= \n| RD3-team02= \n| RD3-score02-1= \n| RD3-score02-2= \n| RD3-score02-3= \n\n| RD3-seed03= \n| RD3-team03= \n| RD3-score03-1= \n| RD3-score03-2= \n| RD3-score03-3= \n| RD3-seed04= \n| RD3-team04= \n| RD3-score04-1= \n| RD3-score04-2= \n| RD3-score04-3= \n\n| RD4-seed01= \n| RD4-team01= \n| RD4-score01-1= \n| RD4-score01-2= \n| RD4-score01-3= \n| RD4-seed02= \n| RD4-team02= \n| RD4-score02-1= \n| RD4-score02-2= \n| RD4-score02-3= \n}}\n\n==== विभाग ६ ====\n{{16TeamBracket-Compact-Tennis3\n| RD1=First Round\n| RD2=Second Round\n| RD3=Third Round\n| RD4=Fourth Round\n\n| RD1-seed01=13\n| RD1-team01={{flagicon|FRA}} '''[[मॅरियन बार्तोली|बार्तोली]]\n| RD1-score01-1=3\n| RD1-score01-2='''6\n| RD1-score01-3='''6\n| RD1-seed02= \n| RD1-team02={{flagicon|FRA}} [[पॉलिन पार्मेंतिये|पार्मेंतिये]]\n| RD1-score02-1='''6\n| RD1-score02-2=1\n| RD1-score02-3=3\n\n| RD1-seed03= \n| RD1-team03={{flagicon|ITA}} '''[[ताथियाना गार्बिन|गार्बिन]]\n| RD1-score03-1='''7\n| RD1-score03-2='''7\n| RD1-score03-3= \n| RD1-seed04= \n| RD1-team04={{flagicon|JPN}} [[अयुमी मोरिता|मोरिता]]\n| RD1-score04-1=5\n| RD1-score04-2=5\n| RD1-score04-3= \n\n| RD1-seed05= \n| RD1-team05={{flagicon|FRA}} '''[[व्हर्जिनी राझानो|राझानो]]\n| RD1-score05-1='''6\n| RD1-score05-2='''6\n| RD1-score05-3= \n| RD1-seed06= \n| RD1-team06={{flagicon|SVK}} [[दानियेला हंटुचोवा|हंटुचोवा]]\n| RD1-score06-1=3\n| RD1-score06-2=3\n| RD1-score06-3= \n\n| RD1-seed07= \n| RD1-team07={{flagicon|RUS}} [[इकॅटेरिना माकारोव्हा|माकारोव्हा]]\n| RD1-score07-1=2\n| RD1-score07-2='''7\n| RD1-score07-3=0\n| RD1-seed08=18\n| RD1-team08={{flagicon|ESP}} '''[[आना इसाबेल मेदिना गारिगेस|मेदिना गॅरिग्वेस]]\n| RD1-score08-1='''6\n| RD1-score08-2=5\n| RD1-score08-3='''6\n\n| RD1-seed09=30\n| RD1-team09={{flagicon|AUS}} '''[[समांथा स्टोसुर|स्टोसुर]]\n| RD1-score09-1='''6\n| RD1-score09-2='''6\n| RD1-score09-3= \n| RD1-seed10= \n| RD1-team10={{flagicon|ITA}} [[फ्रांसेस्का श्याव्होने|श्याव्होने]]\n| RD1-score10-1=4\n| RD1-score10-2=2\n| RD1-score10-3= \n\n| RD1-seed11= \n| RD1-team11={{flagicon|BEL}} '''[[यानिना विकमायर|विकमायर]]\n| RD1-score11-1=4\n| RD1-score11-2='''6\n| RD1-score11-3='''6\n| RD1-seed12= \n| RD1-team12={{flagicon|POL}} [[उर्झुला राद्वान्स्का|उ राद्वान्स्का]]\n| RD1-score12-1='''6\n| RD1-score12-2=3\n| RD1-score12-3=0\n\n| RD1-seed13= \n| RD1-team13={{flagicon|AUS}} '''[[येलेना डोकिच|डोकिच]]\n| RD1-score13-1=3\n| RD1-score13-2='''6\n| RD1-score13-3='''6\n| RD1-seed14= \n| RD1-team14={{flagicon|CRO}} [[कॅरोलिना स्प्रेम|स्प्रेम]]\n| RD1-score14-1='''6\n| RD1-score14-2=1\n| RD1-score14-3=2\n\n| RD1-seed15=Q\n| RD1-team15={{flagicon|RSA}} [[शनेल शीपर्स|शीपर्स]]\n| RD1-score15-1=4\n| RD1-score15-2=3\n| RD1-score15-3= \n| RD1-seed16=4\n| RD1-team16={{flagicon|RUS}} '''[[एलेना डिमेंटियेवा|डिमेंटियेवा]]\n| RD1-score16-1='''6\n| RD1-score16-2='''6\n| RD1-score16-3=\n\n| RD2-seed01=13\n| RD2-team01={{flagicon|FRA}} [[मॅरियन ब���र्तोली|बार्तोली]]\n| RD2-score01-1= \n| RD2-score01-2= \n| RD2-score01-3= \n| RD2-seed02= \n| RD2-team02={{flagicon|ITA}} [[ताथियाना गार्बिन|गार्बिन]]\n| RD2-score02-1= \n| RD2-score02-2= \n| RD2-score02-3= \n\n| RD2-seed03= \n| RD2-team03={{flagicon|FRA}} [[व्हर्जिनी राझानो|राझानो]]\n| RD2-score03-1= \n| RD2-score03-2= \n| RD2-score03-3= \n| RD2-seed04=18\n| RD2-team04={{flagicon|ESP}} [[आना इसाबेल मेदिना गारिगेस|मेदिना गॅरिग्वेस]]\n| RD2-score04-1= \n| RD2-score04-2= \n| RD2-score04-3= \n\n| RD2-seed05=30\n| RD2-team05={{flagicon|AUS}} [[समांथा स्टोसुर|स्टोसुर]]\n| RD2-score05-1= \n| RD2-score05-2= \n| RD2-score05-3= \n| RD2-seed06= \n| RD2-team06={{flagicon|BEL}} [[यानिना विकमायर|विकमायर]]\n| RD2-score06-1= \n| RD2-score06-2= \n| RD2-score06-3= \n\n| RD2-seed07= \n| RD2-team07={{flagicon|AUS}} [[येलेना डोकिच|डोकिच]]\n| RD2-score07-1= \n| RD2-score07-2= \n| RD2-score07-3= \n| RD2-seed08=4\n| RD2-team08={{flagicon|RUS}} [[एलेना डिमेंटियेवा|डिमेंटियेवा]]\n| RD2-score08-1= \n| RD2-score08-2= \n| RD2-score08-3= \n\n| RD3-seed01= \n| RD3-team01= \n| RD3-score01-1= \n| RD3-score01-2= \n| RD3-score01-3= \n| RD3-seed02= \n| RD3-team02= \n| RD3-score02-1= \n| RD3-score02-2= \n| RD3-score02-3= \n\n| RD3-seed03= \n| RD3-team03= \n| RD3-score03-1= \n| RD3-score03-2= \n| RD3-score03-3= \n| RD3-seed04= \n| RD3-team04= \n| RD3-score04-1= \n| RD3-score04-2= \n| RD3-score04-3= \n\n| RD4-seed01= \n| RD4-team01=\n| RD4-score01-1= \n| RD4-score01-2= \n| RD4-score01-3= \n| RD4-seed02= \n| RD4-team02= \n| RD4-score02-1= \n| RD4-score02-2= \n| RD4-score02-3= \n}}\n\n==== विभाग ७ ====\n{{16TeamBracket-Compact-Tennis3\n| RD1=First Round\n| RD2=Second Round\n| RD3=Third Round\n| RD4=Fourth Round\n\n| RD1-seed01=7\n| RD1-team01={{flagicon|RUS}} '''[[स्वेतलाना कुझ्नेत्सोवा|कुझ्नेत्सोवा]]\n| RD1-score01-1='''6\n| RD1-score01-2='''6\n| RD1-score01-3= \n| RD1-seed02=WC\n| RD1-team02={{flagicon|FRA}} [[क्लेर फ्यूरस्टाइन|फ्यूरस्टाइन]]\n| RD1-score02-1=1\n| RD1-score02-2=4\n| RD1-score02-3= \n\n| RD1-seed03= \n| RD1-team03={{flagicon|KAZ}} '''[[गलिना वोस्कोबोएव्हा|वोस्कोबोएव्हा]]\n| RD1-score03-1='''6\n| RD1-score03-2='''7\n| RD1-score03-3= \n| RD1-seed04= \n| RD1-team04={{flagicon|IND}} [[सानिया मिर्झा|मिर्झा]]\n| RD1-score04-1=4\n| RD1-score04-2=63\n| RD1-score04-3= \n\n| RD1-seed05=Q\n| RD1-team05={{flagicon|LAT}} [[अनास्तासिया सेवास्तोव्हा|सेवास्तोवा]]\n| RD1-score05-1='''6\n| RD1-score05-2=4\n| RD1-score05-3=1\n| RD1-seed06= \n| RD1-team06={{flagicon|HUN}} '''[[मेलिंडा झिंक|झिंक]]\n| RD1-score06-1=3\n| RD1-score06-2='''6\n| RD1-score06-3='''6\n\n| RD1-seed07= \n| RD1-team07={{flagicon|FRA}} [[नथाली डेशी|डेशी]]\n| RD1-score07-1=3\n| RD1-score07-2=61\n| RD1-score07-3= \n| RD1-seed08=28\n| RD1-team08={{flagicon|AUT}} '''[[सिबिल बॅमर|बॅमर]]\n| RD1-score08-1='''6\n| RD1-score08-2='''7\n| RD1-score08-3= \n\n| RD1-seed09=17\n| RD1-team09={{flagicon|SUI}} [[पॅटी श्नायडर|श्नायडर]]\n| RD1-score09-1=4\n| RD1-score09-2=3\n| RD1-score09-3= \n| RD1-seed10= \n| RD1-team10={{flagicon|UKR}} '''[[कॅटेरिना बॉन्डारेन्को|कॅ बॉन्डारेन्को]]\n| RD1-score10-1='''6\n| RD1-score10-2='''6\n| RD1-score10-3= \n\n| RD1-seed11=WC\n| RD1-team11={{flagicon|AUS}} '''[[ऑलिव्हिया रोगोव्स्का|रोगोव्स्का]]\n| RD1-score11-1='''6\n| RD1-score11-2='''6\n| RD1-score11-3= \n| RD1-seed12= \n| RD1-team12={{flagicon|RUS}} [[मरिया किरिलेन्को|किरिलेन्को]]\n| RD1-score12-1=4\n| RD1-score12-2=4\n| RD1-score12-3= \n\n| RD1-seed13= \n| RD1-team13={{flagicon|AUT}} [[पॅट्रिशिया मायर|मायर]]\n| RD1-score13-1=1\n| RD1-score13-2=1\n| RD1-score13-3= \n| RD1-seed14= \n| RD1-team14='''{{flagicon|UKR}} [[मारिया कोरिट्सेवा|कोरिट्सेवा]]\n| RD1-score14-1='''6\n| RD1-score14-2='''6\n| RD1-score14-3= \n\n| RD1-seed15= \n| RD1-team15={{flagicon|PAR}} [[रॉसाना दि लॉस रियोस|दि लॉस रियोस]]\n| RD1-score15-1=3\n| RD1-score15-2=1\n| RD1-score15-3= \n| RD1-seed16=12\n| RD1-team16={{flagicon|POL}} '''[[अग्नियेझ्का राद्वान्स्का|अ राद्वान्स्का]]\n| RD1-score16-1='''6\n| RD1-score16-2='''6\n| RD1-score16-3= \n\n| RD2-seed01=7\n| RD2-team01={{flagicon|RUS}} [[स्वेतलाना कुझ्नेत्सोवा|कुझ्नेत्सोवा]]\n| RD2-score01-1= \n| RD2-score01-2= \n| RD2-score01-3= \n| RD2-seed02= \n| RD2-team02={{flagicon|KAZ}} [[गलिना वोस्कोबोएव्हा|वोस्कोबोएव्हा]]\n| RD2-score02-1= \n| RD2-score02-2= \n| RD2-score02-3= \n\n| RD2-seed03= \n| RD2-team03={{flagicon|HUN}} [[मेलिंडा झिंक|झिंक]]\n| RD2-score03-1= \n| RD2-score03-2= \n| RD2-score03-3= \n| RD2-seed04=28\n| RD2-team04={{flagicon|AUT}} [[सिबिल बॅमर|बॅमर]]\n| RD2-score04-1= \n| RD2-score04-2= \n| RD2-score04-3= \n\n| RD2-seed05= \n| RD2-team05={{flagicon|UKR}} [[कॅटेरिना बॉन्डारेन्को|कॅ बॉन्डारेन्को]]\n| RD2-score05-1= \n| RD2-score05-2= \n| RD2-score05-3= \n| RD2-seed06=WC\n| RD2-team06={{flagicon|AUS}} [[ऑलिव्हिया रोगोव्स्का|रोगोव्स्का]]\n| RD2-score06-1= \n| RD2-score06-2= \n| RD2-score06-3= \n\n| RD2-seed07= \n| RD2-team07={{flagicon|UKR}} [[मारिया कोरिट्सेवा|कोरिट्सेवा]]\n| RD2-score07-1= \n| RD2-score07-2= \n| RD2-score07-3= \n| RD2-seed08=12\n| RD2-team08={{flagicon|POL}} [[अग्नियेझ्का राद्वान्स्का|अ राद्वान्स्का]]\n| RD2-score08-1= \n| RD2-score08-2= \n| RD2-score08-3= \n\n| RD3-seed01= \n| RD3-team01= \n| RD3-score01-1= \n| RD3-score01-2= \n| RD3-score01-3= \n| RD3-seed02= \n| RD3-team02= \n| RD3-score02-1= \n| RD3-score02-2= \n| RD3-score02-3= \n\n| RD3-seed03= \n| RD3-team03= \n| RD3-score03-1= \n| RD3-score03-2= \n| RD3-score03-3= \n| RD3-seed04= \n| RD3-team04= \n| RD3-score04-1= \n| RD3-score04-2= \n| RD3-score04-3= \n\n| RD4-seed01= \n| RD4-team01= \n| RD4-score01-1= \n| RD4-score01-2= \n| RD4-score01-3= \n| RD4-seed02= \n| RD4-team02= \n| RD4-score02-1= \n| RD4-score02-2= \n| RD4-score02-3= \n}}\n\n==== विभाग ८ ====\n{{16TeamBracket-Compact-Tennis3\n| RD1=First Round\n| RD2=Second Round\n| RD3=Third Round\n| RD4=Fourth Round\n\n| RD1-seed01=14\n| RD1-team01={{flagicon|ITA}} [[फ्लाव्हिया पेनेटा|पेनेटा]]\n| RD1-score01-1=1\n| RD1-score01-2=1\n| RD1-score01-3= \n| RD1-seed02= \n| RD1-team02='''{{flagicon|USA}} [[अलेक्सा ग्लाच|ग्लाच]]'''\n| RD1-score02-1='''6\n| RD1-score02-2='''6\n| RD1-score02-3= \n\n| RD1-seed03= \n| RD1-team03={{flagicon|CZE}} [[बार्बोरा झाहलावोव्हा स्ट्रिकोव्हा|B झाहलावोव्हा स्ट्रिकोव्हा]]\n| RD1-score03-1=1\n| RD1-score03-2='''6\n| RD1-score03-3=7\n| RD1-seed04= \n| RD1-team04='''{{flagicon|ESP}} [[लूर्देस दॉमिंगेझ लिनो|दॉमिंगेझ लिनो]]'''\n| RD1-score04-1='''6\n| RD1-score04-2=4\n| RD1-score04-3='''9\n\n| RD1-seed05= \n| RD1-team05={{flagicon|ITA}} [[मारा सांतांजेलो]]\n| RD1-score05-1=4\n| RD1-score05-2=2\n| RD1-score05-3= \n| RD1-seed06=Q\n| RD1-team06={{flagicon|CRO}} '''[[पेत्रा मार्टिच|मार्टिच]]\n| RD1-score06-1='''6\n| RD1-score06-2='''6\n| RD1-score06-3= \n\n| RD1-seed07= \n| RD1-team07={{flagicon|ROU}} [[मोनिका निकुलेस्कु|निकुलेस्कु]]\n| RD1-score07-1=4\n| RD1-score07-2='''6\n| RD1-score07-3=3\n| RD1-seed08=24\n| RD1-team08={{flagicon|CAN}} '''[[अलेक्सांद्रा वॉझ्नियाक]]\n| RD1-score08-1='''6\n| RD1-score08-2=4\n| RD1-score08-3='''6\n\n| RD1-seed09=31\n| RD1-team09={{flagicon|CHN}} [[श्वाई पेंग|पेंग]]\n| RD1-score09-1='''6\n| RD1-score09-2=2\n| RD1-score09-3=4\n| RD1-seed10= \n| RD1-team10={{flagicon|ESP}} '''[[मरिया होजे मार्टिनेझ सांचेझ|मार्टिनेझ सांचेझ]]\n| RD1-score10-1=1\n| RD1-score10-2='''6\n| RD1-score10-3='''6\n\n| RD1-seed11= \n| RD1-team11={{flagicon|UKR}} '''[[व्हिक्टोरिया कुतुझोवा|कुतुझोवा]]\n| RD1-score11-1='''6\n| RD1-score11-2='''6\n| RD1-score11-3= \n| RD1-seed12=Q\n| RD1-team12={{flagicon|CZE}} [[झुझाना ओंद्रास्कोवा|ओंद्रास्कोवा]]\n| RD1-score12-1=2\n| RD1-score12-2=4\n| RD1-score12-3= \n\n| RD1-seed13= \n| RD1-team13={{flagicon|ESP}} '''[[व्हर्जिनिया रुआनो पास्क्वाल|रुआनो पास्क्वाल]]\n| RD1-score13-1='''6\n| RD1-score13-2='''6\n| RD1-score13-3= \n| RD1-seed14= \n| RD1-team14={{flagicon|CZE}} [[निकोल वैदिसोवा|वैदिसोवा]]\n| RD1-score14-1=4\n| RD1-score14-2=3\n| RD1-score14-3= \n\n| RD1-seed15= \n| RD1-team15={{flagicon|CZE}} [[क्लारा झाकोपालोवा|झाकोपालोवा]]\n| RD1-score15-1=3\n| RD1-score15-2='''7\n| RD1-score15-3=4\n| RD1-seed16=2\n| RD1-team16={{flagicon|USA}} '''[[सेरेना विल्यम्स|से विल्यम्स]]\n| RD1-score16-1='''6\n| RD1-score16-2=65\n| RD1-score16-3='''6\n\n| RD2-seed01= \n| RD2-team01={{flagicon|USA}} [[अलेक्सा ग्लाच|ग्लाच]]\n| RD2-score01-1= \n| RD2-score01-2= \n| RD2-score01-3= \n| RD2-seed02= \n| RD2-team02={{flagicon|ESP}} [[लूर्देस दॉमिंगेझ लिनो|दॉमिंगेझ लिनो]]\n| RD2-score02-1= \n| RD2-score02-2= \n| RD2-score02-3= \n\n| RD2-seed03=Q\n| RD2-team03={{flagicon|CRO}} [[पेत्रा मार्टिच|मार्टिच]]\n| RD2-score03-1= \n| RD2-score03-2= \n| RD2-score03-3= \n| RD2-seed04=24\n| RD2-team04={{flagicon|CAN}} [[अलेक्सांद्रा वॉझ्नियाक]]\n| RD2-score04-1= \n| RD2-score04-2= \n| RD2-score04-3= \n\n| RD2-seed05= \n| RD2-team05={{flagicon|ESP}} [[मरिया होजे मार्टिनेझ सांचेझ|मार्टिनेझ सांचेझ]]\n| RD2-score05-1= \n| RD2-score05-2= \n| RD2-score05-3= \n| RD2-seed06= \n| RD2-team06={{flagicon|UKR}} [[व्हिक्टोरिया कुतुझोवा|कुतुझोवा]]\n| RD2-score06-1= \n| RD2-score06-2= \n| RD2-score06-3= \n\n| RD2-seed07= \n| RD2-team07={{flagicon|ESP}} [[व्हर्जिनिया रुआनो पास्क्वाल|रुआनो पास्क्वाल]]\n| RD2-score07-1= \n| RD2-score07-2= \n| RD2-score07-3= \n| RD2-seed08=2\n| RD2-team08={{flagicon|USA}} [[सेरेना विल्यम्स|से विल्यम्स]]\n| RD2-score08-1= \n| RD2-score08-2= \n| RD2-score08-3= \n\n| RD3-seed01= \n| RD3-team01= \n| RD3-score01-1= \n| RD3-score01-2= \n| RD3-score01-3= \n| RD3-seed02= \n| RD3-team02= \n| RD3-score02-1= \n| RD3-score02-2= \n| RD3-score02-3= \n\n| RD3-seed03= \n| RD3-team03= \n| RD3-score03-1= \n| RD3-score03-2= \n| RD3-score03-3= \n| RD3-seed04= \n| RD3-team04= \n| RD3-score04-1= \n| RD3-score04-2= \n| RD3-score04-3= \n\n| RD4-seed01= \n| RD4-team01= \n| RD4-score01-1= \n| RD4-score01-2= \n| RD4-score01-3= \n| RD4-seed02= \n| RD4-team02= \n| RD4-score02-1= \n| RD4-score02-2= \n| RD4-score02-3= \n}}\n\n== बाह्य दुवे ==\n\n[[वर्ग:२००९ फ्रेंच ओपन|महिला एकेरी]]","hash":"3f3c8c944fd9c922c029c62844bbea6f36a0f71ecbe638f5593a38b56f4b0116","last_revision":"2022-03-19T18:33:19Z","first_revision":"2009-05-08T17:19:21Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:29:58.338546","cross_lingual_links":{"ar":"دورة فرنسا المفتوحة 2009 - فردي السيدات","bg":"Открито първенство на Франция 2009 - сингъл жени","cs":"French Open 2009 – ženská dvouhra","da":"French Open-mesterskabet i damesingle 2009","de":"French Open 2009/Dameneinzel","en":"2009 French Open – Women's singles","es":"Anexo:Torneo de Roland Garros 2009 (individual femenino)","fr":"Simple dames des Internationaux de France 2009","hu":"2009-es Roland Garros – női egyes","it":"Open di Francia 2009 - Singolare femminile","ja":"2009年全仏オープン女子シングルス","nl":"Roland Garros 2009 (vrouwen)","pl":"French Open 2009 (gra pojedyncza kobiet)","ru":"Открытый чемпионат Франции по теннису 2009 в женском одиночном разряде","sk":"Ženská dvojhra na French Open 2009","sl":"Odprto prvenstvo Francije 2009 - ženske posamično","sr":"Отворено првенство Француске у тенису 2009 — жене појединачно","uk":"Відкритий чемпіонат Франції з тенісу 2009, жінки, одиночний розряд","vi":"Giải quần vợt Pháp Mở rộng 2009 - Đơn nữ","yo":"Open Fránsì 2009 − Àwọn Obìnrin Ẹnìkan","zh":"2009年法國網球公開賽女子單打比賽"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.385661","text":"२००९ फ्रेंच ओपन महिला एकेरी स्पर्धेचा निकाल.\n\nदिनारा साफिना सेरेना विल्यम्स व्हिनस विल्यम्स एलेना डिमेंटियेवा येलेना यांकोविच व्हेरा झ्वोनारेवा (पायाच्या दुखापतीमुळे माघार घेतली) स्वेतलाना कुझ्नेत्सोवा आना इवानोविच व्हिक्टोरिया अझारेन्का कॅरोलाइन वॉझ्नियाकी नादिया पेट्रोव्हा अग्नियेझ्का राद्वान्स्का मॅरियन बार्तोली फ्लाव्हिया पेनेटा जी झ्हेंग अमेली मॉरेस्मो\n\nपॅटी श्नायडर ऍनाबेल मेदिना गॅरिग्वेस कैया कनेपी दॉमिनिका सिबुल्कोव्हा ऍलिझ कॉर्नेट कार्ला सुआरेझ नव्हारो अलिसा क्लेबानोव्हा अलेक्सांद्रा वॉझ्नियाक ना ली आना चक्वेताद्झे अनास्तासिया पाव्ल्युचेंकोव्हा सिबिल बॅमर ऍग्नेस झेवे समांथा स्टोसर पेंग श्वाई इव्हेता बेनेसोव्हा\n\nQ = Qualifier WC = Wild Card LL = Lucky Loser r = retired\n\nमहिला एकेरी\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"२००९ फ्रेंच ओपन महिला एकेरी स्पर्धेचा निकाल.","translated_text":"Results of the 2009 French Open women's singles.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"गुणांकन","translated_text":"Multiplication","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"दिनारा साफिना सेरेना विल्यम्स व्हिनस विल्यम्स एलेना डिमेंटियेवा येलेना यांकोविच व्हेरा झ्वोनारेवा (पायाच्या दुखापतीमुळे माघार घेतली) स्वेतलाना कुझ्नेत्सोवा आना इवानोविच व्हिक्टोरिया अझारेन्का कॅरोलाइन वॉझ्नियाकी नादिया पेट्रोव्हा अग्नियेझ्का राद्वान्स्का मॅरियन बार्तोली फ्लाव्हिया पेनेटा जी झ्हेंग अमेली मॉरेस्मो","translated_text":"Dinara Safina Serena Williams Venus Williams Elena Dementieva Yelena Yankovic Vera Zvonareva (retired due to a foot injury) Svetlana Kuznetsova Anna Ivanovich Victoria Azarenka Caroline Wozniacki Nadia Petrovka Agniezka Radzanska Marian Bartoli Flavia Peneta G Zheng Ameli Moresmo","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पॅटी श्नायडर ऍनाबेल मेदिना गॅरिग्वेस कैया कनेपी दॉमिनिका सिबुल्कोव्हा ऍलिझ कॉर्नेट कार्ला सुआरेझ नव्हारो अलिसा क्लेबानोव्हा अलेक्सांद्रा वॉझ्नियाक ना ली आना चक्वेताद्झे अनास्तासिया पाव्ल्युचेंकोव्हा सिबिल बॅमर ऍग्नेस झेवे समांथा स्टोसर पेंग श्वाई इव्हेता बेनेसोव्हा","translated_text":"Pattie Schneider Annabel Medina Gariguez Kaya Conapi Dominica Sibulkova Alice Cornet Carla Suarez Notaro Alisa Klebanova Alexandra Wozniacki no Li Anna Chkvetadze Anastasia Pavluchenkowa Civil player Agnes Zeve Samantha Stossar Peng Shwai Ives Benesowa","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"खेळ","translated_text":"Games","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"सूची","translated_text":"list","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"Q = Qualifier WC = Wild Card LL = Lucky Loser r = retired","translated_text":"Qualifier WC = Wild Card LL = Lucky Loser r = retired","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"अंतिम फेऱ्या","translated_text":"The final round","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"पहिला अर्ध","translated_text":"The first half.","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"विभाग १","translated_text":"Section 1","level":4,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"विभाग २","translated_text":"Section 2","level":4,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"विभाग ३","translated_text":"Section 3","level":4,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"विभाग ४","translated_text":"Section 4","level":4,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"दुसरा अर्ध","translated_text":"The second half.","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"विभाग ५","translated_text":"Section 5","level":4,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"विभाग ६","translated_text":"Section 6","level":4,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"विभाग ७","translated_text":"Section 7","level":4,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"विभाग ८","translated_text":"Section 8","level":4,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"बाह्य दुवे","translated_text":"External links","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"महिला एकेरी","translated_text":"Female singles","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"होजे हिमेनेझ लोझानो","wikicode":"'''होजे हिमेनेझ लोझानो''' ([[मे १३]], [[इ.स. १९३०]]:लांगा, [[आव्हिला प्रांत|आव्हिला]], [[स्पेन]] - [[९ मार्च]], [[इ.स. २०२०|२०२०]]) हे [[स्पॅनिश भाषा|स्पॅनिश]] लेखक होते.\n\n{{विस्तार}}\n\n{{DEFAULTSORT:हिमेनेझ लोझानो, होजे}}\n[[वर्ग:स्पॅनिश लेखक]]\n[[वर्ग:इ.स. १९३० मधील जन्म]]\n[[वर्ग:इ.स. २०२० मधील मृत्यू]]\n[[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]]","hash":"280da744a02c580e3459babbd75309d012d203d399eb6d82ccfad22eb805cd93","last_revision":"2021-04-20T00:25:53Z","first_revision":"2009-05-08T22:08:49Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:29:58.400091","cross_lingual_links":{"ar":"خوسيه خيمينيث لوثانو","arz":"خوسيه خيمينيث لوثانو","avk":"José Jiménez Lozano","ca":"José Jiménez Lozano","cs":"José Jiménez Lozano","de":"José Jiménez Lozano","en":"José Jiménez Lozano","es":"José Jiménez Lozano","eu":"José Jiménez Lozano","fr":"José Jiménez Lozano","gl":"José Jiménez Lozano","it":"José Jiménez Lozano","la":"Iosephus Jiménez Lozano","pl":"José Jiménez Lozano","simple":"José Jiménez Lozano","tr":"José Jiménez Lozano"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.385661","text":"होजे हिमेनेझ लोझानो (मे १३, इ.स. १९३०:लांगा, आव्हिला, स्पेन - ९ मार्च, २०२०) हे स्पॅनिश लेखक होते.\n\nवर्ग:स्पॅनिश लेखक वर्ग:इ.स. १९३० मधील जन्म वर्ग:इ.स. २०२० मधील मृत्यू वर्ग:पुरुष चरित्रलेख\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"होजे हिमेनेझ लोझानो (मे १३, इ.स.","translated_text":"(Matthew 28:19, 20) Jesus Christ is the Son of God, and he is the Son of God.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९३०:लांगा, आव्हिला, स्पेन - ९ मार्च, २०२०) हे स्पॅनिश लेखक होते.","translated_text":"1930: Longa, Ávila, Spain - March 9, 2020) was a Spanish writer.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:स्पॅनिश लेखक वर्ग:इ.स.","translated_text":"Category:Spanish writers Category:C.E.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९३० मधील जन्म वर्ग:इ.स.","translated_text":"Born in 1930: C.E.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"२०२० मधील मृत्यू वर्ग:पुरुष चरित्रलेख","translated_text":"Death class in 2020: Male biography","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"सूफी पंथ","wikicode":"'''सूफी पंथ''' ([[अरबी भाषा|अरबी]]: تصوّف - ''तसव्वूफ'', [[फारसी भाषा|फारसी]]: صوفیگری ''सूफीगरी'', [[उर्दू भाषा|उर्दू]]: تصوف) हा [[इस्लाम धर्म|इस्लाम धर्मातील]] एक पंथ आहे. \n\n==सूफी या शब्दाची व्युत्पत्ती==\nसूफी या शब्दाची व्युत्पत्ती अनेक शब्दांतून झाली आहे, असे मत सूफी अभ्यासक डॉ. [[अलीम वकील]] यांनी व्यक्त केले आहे.
[{{संकेतस्थळ स्रोत | दुवा=http://online3.esakal.com/NewsDetails.aspx?NewsId=4862734424439260091&SectionId=10&SectionName=%E0%A4%AA%E0%A5%81%E0%A4%A3%E0%A5%87&NewsDate=20140307&Provider=-%20%E0%A4%B8%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%B3%20%E0%A4%B5%E0%A5%83%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%B8%E0%A5%87%E0%A4%B5%E0%A4%BE&NewsTitle=%E0%A4%B8%E0%A5%82%E0%A4%AB%E0%A5%80%20%E0%A4%B8%E0%A4%82%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%A6%E0%A4%BE%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%B5%E0%A4%B0%20%E0%A4%89%E0%A4%AA%E0%A4%A8%E0%A4%BF%E0%A4%B7%E0%A4%A6%E0%A4%BE%E0%A4%82%E0%A4%9A%E0%A4%BE%20%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AD%E0%A4%BE%E0%A4%B5 | title=सकाळमधील लेख, अलीम वकील, सूफी संप्रदायावर उपनिषदांचा प्रभाव | प्रकाशक=दैनिकसकाळ | ॲक्सेसदिनांक=२०१५-१२-०५ | archive-date=2016-03-05 | archive-url=https://web.archive.org/web/20160305042859/http://online3.esakal.com/NewsDetails.aspx?NewsId=4862734424439260091&SectionId=10&SectionName=%E0%A4%AA%E0%A5%81%E0%A4%A3%E0%A5%87&NewsDate=20140307&Provider=-%20%E0%A4%B8%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%B3%20%E0%A4%B5%E0%A5%83%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%B8%E0%A5%87%E0%A4%B5%E0%A4%BE&NewsTitle=%E0%A4%B8%E0%A5%82%E0%A4%AB%E0%A5%80%20%E0%A4%B8%E0%A4%82%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%A6%E0%A4%BE%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%B5%E0%A4%B0%20%E0%A4%89%E0%A4%AA%E0%A4%A8%E0%A4%BF%E0%A4%B7%E0%A4%A6%E0%A4%BE%E0%A4%82%E0%A4%9A%E0%A4%BE%20%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AD%E0%A4%BE%E0%A4%B5 | url-status=dead }}]अरबी भाषेत \"सूफ‘ म्हणजे चबुतरा.‘साफ‘ म्हणजे शुद्ध व \"सोफिया‘ म्हणजे ज्ञान. या दोन शब्दांपासूनही \"सूफी‘ हा शब्द तयार झाला आहे.\n\nइस्लामची स्थापना झाल्यानंतरच्या काळात मदिन्यातील मशिदीसमोरील वृक्षाखालच्या पारावर अर्थात चबुतऱ्यावर राहणारे व तेथे बसून धर्माचा अभ्यास करणारे लोक हे ‘सूफी‘ म्हणून ओळखले जाऊ लागले, अशी पुस्ती डॉ. वकील जोडतात.[अलीम वकील, सूफी संप्रदायावर उपनिषदांचा प्रभाव, http://online3.esakal.com/NewsDetails.aspx?NewsId=4862734424439260091&SectionId=10&SectionName=%E0%A4%AA%E0%A5%81%E0%A4%A3%E0%A5%87&NewsDate=20140307&Provider=-%20%E0%A4%B8%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%B3%20%E0%A4%B5%E0%A5%83%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%B8%E0%A5%87%E0%A4%B5%E0%A4%BE&NewsTitle=%E0%A4%B8%E0%A5%82%E0%A4%AB%E0%A5%80%20%E0%A4%B8%E0%A4%82%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%A6%E0%A4%BE%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%B5%E0%A4%B0%20%E0%A4%89%E0%A4%AA%E0%A4%A8%E0%A4%BF%E0%A4%B7%E0%A4%A6%E0%A4%BE%E0%A4%82%E0%A4%9A%E0%A4%BE%20%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AD%E0%A4%BE%E0%A4%B5 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160305042859/http://online3.esakal.com/NewsDetails.aspx?NewsId=4862734424439260091&SectionId=10&SectionName=%E0%A4%AA%E0%A5%81%E0%A4%A3%E0%A5%87&NewsDate=20140307&Provider=-%20%E0%A4%B8%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%B3%20%E0%A4%B5%E0%A5%83%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%B8%E0%A5%87%E0%A4%B5%E0%A4%BE&NewsTitle=%E0%A4%B8%E0%A5%82%E0%A4%AB%E0%A5%80%20%E0%A4%B8%E0%A4%82%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%A6%E0%A4%BE%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%B5%E0%A4%B0%20%E0%A4%89%E0%A4%AA%E0%A4%A8%E0%A4%BF%E0%A4%B7%E0%A4%A6%E0%A4%BE%E0%A4%82%E0%A4%9A%E0%A4%BE%20%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AD%E0%A4%BE%E0%A4%B5 |date=2016-03-05 }}]\nमहंमद पैगंबर यांना दोन प्रकारे साक्षात्कार झाला. पहिला साक्षात्कर ��ुराणाच्या रूपात असून् दुसरा समाधी अवस्थेतील होता अशी सूफी पंथाची श्रद्धा आहे. सूफी पंथीयांचा विरक्त आणि संन्यस्त जीवनाकडे अधिक ओढा असतो. त्यांनी श्रद्धा, भक्ती, ध्यान व गुरुभक्ती या गोष्टींवर विशेष भर दिला. भजन, गायन, कीर्तन, मुक्त संचार इत्यादी गोष्टींचा स्वीकार करून सहिष्णू आणि समन्वय वृत्ती वाढविण्याचा प्रयत्न केला. सूफी संप्रदायाचा समावेश इस्लाम धर्मात केला जातो. सूफी शब्दाचा अर्थ् लोकरीशी संबंधित आहे. लोकरीची घोंगडी पांघरून आपल्या मतांचा प्रचार करणाऱ्या फकिरांना सूफी असे म्हणतात. इस्लाम धर्माचे संस्थापक महंमद पैगंबर हेच सूफी संप्रदायाचे आद्य प्रवर्तक मानले जातात. [{{जर्नल स्रोत|last1=शेख|first1=प्रा. एच्. एम्.|title=मध्ययुगीन भारतात सीफी संप्रदायाचे योगदान|जर्नल=संशोधक|दिनांक=मार्च २०१३|issue=१|pages=३१}}]\n\n\n==भारतातील सूफी परंपरा==\nइसवी सन तेराव्या शतकात काही सूफी संत दक्षिण भारतात आले. सूफी संताचे [[औरंगाबाद]] [[गंगापूर]] [[पैठण]] [[दौलताबाद]] [[खुलताबाद]] ही मराठवाड्यातील प्रमुख केंद्रे होती. त्यांतले [[पैठण]] हे महत्त्वाचे प्रमुख केंद्र होते. मराठवाड्यात प्रथम [[मोईजुद्दीन]] व नंतर [[निजामुद्दीन]] यांनी सूफी संप्रदायाचा प्रसार केला. दिल्लीत वास्तव्य असलेल्या निजामुद्दीन अवलियाच्या प्रेरणेने त्याचा शिष्य मुंतजबोद्दीन जर्जरी बक्ष याने आपल्या धर्मप्रचारकांसह महाराष्ट्रात खुलताबादेस मुक्काम केला होता. सूफी पंथ हा गाढ भक्तीचा तसेच [[वैराग्य]] [[तपश्चर्या]] व मानवतावाद इत्यादींना आदर्श मानणारा संप्रदाय होता. \n\nया पंथाच्या नावाने एक सूफी संगीत परंपरा निर्माण झाली. भारत-पाकिस्तानातील अनेक गायक सूफी संगीत गातात.\n\n[[जोधा अकबर]] चित्रपटातले ’ख्वाजा मेरे ख्वाजा...दिल में समाँ जा...शाही का शाह तू... अली का दुलारा’ हे [[ए. रेहमान]] यांनी संगीतबद्ध केलेले गाणे सूफी संगीताचा एक नमुना आहे.\n\n==हे सुद्धा पहा==\n* [[इस्लाम धर्माचे संप्रदाय]]\n\n== संदर्भ आणि नोंदी ==\n{{संदर्भयादी}}\n\n[[वर्ग:इस्लाम धर्माचे संप्रदाय]]\n[[वर्ग:सूफी पंथ| ]]\n[[वर्ग:इस्लाम धर्म]]","hash":"a927b65fa0eabef7e36f78e834b6d4ee7c49f07d528a842da903957422ace679","last_revision":"2023-11-07T04:30:41Z","first_revision":"2009-05-09T02:00:56Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:29:58.457351","cross_lingual_links":{"ace":"Tasawôh","af":"Soefisme","als":"Sufismus","am":"ሱፊዝም","an":"Sufismo","ar":"صوفية","arz":"صوفيه","ast":"Sufismu","az":"Sufizm","azb":"صوفیلیک","ba":"Суфыйлыҡ","bat-smg":"Sofėzmos","be":"Суфізм","be-x-old":"Суфізм","bg":"Суфизъм","bn":"সুফিবাদ","br":"Soufiegezh","bs":"Tesavuf","btm":"Sufisme","ca":"Sufisme","ce":"Суьпалла","ckb":"سۆفییایەتی","cs":"Súfismus","cy":"Swffïaeth","da":"Sufisme","de":"Sufismus","diq":"Sufizm","dv":"ޞޫފީން","el":"Σούφι","en":"Sufism","eo":"Sufiismo","es":"Sufismo","et":"Sufism","eu":"Sufismo","fa":"تصوف","fi":"Suufilaisuus","fiu-vro":"Sufism","fo":"Sufisma","fr":"Soufisme","fy":"Soefisme","ga":"Súfaíochas","gl":"Sufismo","ha":"Sufiyya","he":"סופיות","hi":"सूफ़ीवाद","hr":"Sufizam","hu":"Szúfizmus","hy":"Սուֆիզմ","id":"Sufisme","ilo":"Supismo","io":"Sufiismo","is":"Súfismi","it":"Sufismo","ja":"スーフィズム","jv":"Sufisme","ka":"სუფიზმი","kbd":"Суфиигъэ","kk":"Сопылық","kn":"ಸೂಫಿಪಂಥ","ko":"수피파","ks":"صوٗفیه","ku":"Sofîtî","ky":"Суфизм","la":"Sufismus","lmo":"Sufism","lt":"Sufizmas","lv":"Sūfisms","mg":"Sofisma (silamo)","min":"Sufisme","mk":"Суфизам","ml":"സൂഫിസം","ms":"Kesufian","nl":"Soefisme","nn":"Sufisme","nb":"Sufisme","oc":"Sofisme (islam)","pa":"ਸੂਫ਼ੀਵਾਦ","pl":"Sufizm","pms":"Sufism","pnb":"تصوف","ps":"تصوف","pt":"Sufismo","ro":"Sufism","ru":"Суфизм","rue":"Суфізм","sa":"सूफीमतम्","sah":"Суфизм","scn":"Sufismu","sd":"تصوف","sh":"Sufizam","simple":"Sufism","sk":"Sufizmus","skr":"تصوف","sl":"Sufizem","so":"Suufi","sq":"Sufizmi","sr":"Суфизам","su":"Tasawuf","sv":"Sufism","sw":"Usufii","ta":"சூபித்துவம்","te":"సూఫీ తత్వము","tg":"Тасаввуф","th":"ลัทธิศูฟี","tr":"Tasavvuf","tt":"Суфичылык","ug":"سوپىزم (تەسەۋۋۇپ)","uk":"Суфізм","ur":"تصوف","uz":"Tasavvuf","vi":"Sufi giáo","wa":"Soufisse","war":"Sufismo","wuu":"苏菲主义","xmf":"სუფიზმი","yi":"סופיזם","za":"Suhfeicujyi","zh":"蘇非主義","zh-min-nan":"Sufi-phài","zh-yue":"蘇菲派"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.385661","text":"सूफी पंथ (अरबी: تصوّف - तसव्वूफ, फारसी: صوفیگری सूफीगरी, उर्दू: تصوف) हा इस्लाम धर्मातील एक पंथ आहे.\n\nसूफी या शब्दाची व्युत्पत्ती अनेक शब्दांतून झाली आहे, असे मत सूफी अभ्यासक डॉ. अलीम वकील यांनी व्यक्त केले आहे. अरबी भाषेत \"सूफ' म्हणजे चबुतरा.'साफ' म्हणजे शुद्ध व \"सोफिया' म्हणजे ज्ञान. या दोन शब्दांपासूनही \"सूफी' हा शब्द तयार झाला आहे.\n\nइस्लामची स्थापना झाल्यानंतरच्या काळात मदिन्यातील मशिदीसमोरील वृक्षाखालच्या पारावर अर्थात चबुतऱ्यावर राहणारे व तेथे बसून धर्माचा अभ्यास करणारे लोक हे 'सूफी' म्हणून ओळखले जाऊ लागले, अशी पुस्ती डॉ. वकील जोडतात. महंमद पैगंबर यांना दोन प्रकारे साक्षात्कार झाला. पहिला साक्षात्कर कुराणाच्या रूपात असून् दुसरा समाधी अवस्थेतील होता अशी सूफी पंथाची श्रद्धा आहे. सूफी पंथीयांचा विरक्त आणि संन्यस्त जीवनाकडे अधिक ओढा असतो. त्यांनी श्रद्धा, भक्ती, ध्यान व गुरुभक्ती या गोष्टींवर विशेष भर दिला. भजन, गायन, कीर्तन, मुक्त संचार इत्यादी गोष्टींचा स्वीकार करून सहिष्णू आणि समन्वय वृत्ती वाढविण्याचा प्रयत्न केला. सूफी संप्रदायाचा समावेश इस्लाम धर्मात केला जातो. सूफी शब्दाचा अर्थ् लोकरीशी संबंधित आहे. लोकरीची घोंगडी पांघरून आपल्या मतांचा प्रचार करणाऱ्या फकिरांना सूफी असे म्हणतात. इस्लाम धर्माचे संस्थापक महंमद पैगंबर हेच सूफी संप्रदायाचे आद्य प्रवर��तक मानले जातात.\n\nइसवी सन तेराव्या शतकात काही सूफी संत दक्षिण भारतात आले. सूफी संताचे औरंगाबाद गंगापूर पैठण दौलताबाद खुलताबाद ही मराठवाड्यातील प्रमुख केंद्रे होती. त्यांतले पैठण हे महत्त्वाचे प्रमुख केंद्र होते. मराठवाड्यात प्रथम मोईजुद्दीन व नंतर निजामुद्दीन यांनी सूफी संप्रदायाचा प्रसार केला. दिल्लीत वास्तव्य असलेल्या निजामुद्दीन अवलियाच्या प्रेरणेने त्याचा शिष्य मुंतजबोद्दीन जर्जरी बक्ष याने आपल्या धर्मप्रचारकांसह महाराष्ट्रात खुलताबादेस मुक्काम केला होता. सूफी पंथ हा गाढ भक्तीचा तसेच वैराग्य तपश्चर्या व मानवतावाद इत्यादींना आदर्श मानणारा संप्रदाय होता.\n\nया पंथाच्या नावाने एक सूफी संगीत परंपरा निर्माण झाली. भारत-पाकिस्तानातील अनेक गायक सूफी संगीत गातात.\n\nजोधा अकबर चित्रपटातले 'ख्वाजा मेरे ख्वाजा...दिल में समाँ जा...शाही का शाह तू... अली का दुलारा' हे ए. रेहमान यांनी संगीतबद्ध केलेले गाणे सूफी संगीताचा एक नमुना आहे.\n\nइस्लाम धर्माचे संप्रदाय\n\nवर्ग:इस्लाम धर्माचे संप्रदाय वर्ग:सूफी पंथ वर्ग:इस्लाम धर्म\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"सूफी पंथ (अरबी: تصوّف - तसव्वूफ, फारसी: صوفیگری सूफीगरी, उर्दू: تصوف) हा इस्लाम धर्मातील एक पंथ आहे.","translated_text":"The Sufi sect (Arabic: تصوّف - تسلوف, Persian: صوفي جري صوفيگری, Urdu: تصوف) is a sect in Islam.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"सूफी या शब्दाची व्युत्पत्ती","translated_text":"The word Sufi is derived from the Greek word Sufi.","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"सूफी या शब्दाची व्युत्पत्ती अनेक शब्दांतून झाली आहे, असे मत सूफी अभ्यासक डॉ.","translated_text":"According to Sufi scholar Dr.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"अलीम वकील यांनी व्यक्त केले आहे.","translated_text":"Alim Lawyer has expressed.","trailing_whitespace":" ","citations":[{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत | दुवा=http://online3.esakal.com/NewsDetails.aspx?NewsId=4862734424439260091&SectionId=10&SectionName=%E0%A4%AA%E0%A5%81%E0%A4%A3%E0%A5%87&NewsDate=20140307&Provider=-%20%E0%A4%B8%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%B3%20%E0%A4%B5%E0%A5%83%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%B8%E0%A5%87%E0%A4%B5%E0%A4%BE&NewsTitle=%E0%A4%B8%E0%A5%82%E0%A4%AB%E0%A5%80%20%E0%A4%B8%E0%A4%82%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%A6%E0%A4%BE%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%B5%E0%A4%B0%20%E0%A4%89%E0%A4%AA%E0%A4%A8%E0%A4%BF%E0%A4%B7%E0%A4%A6%E0%A4%BE%E0%A4%82%E0%A4%9A%E0%A4%BE%20%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AD%E0%A4%BE%E0%A4%B5 | title=सकाळमधील लेख, अलीम वकील, सूफी संप्रदायावर उपनिषदांचा प्रभाव | प्रकाशक=दैनिकसकाळ | ॲक्सेसदिनांक=२०१५-१२-०५ | archive-date=2016-03-05 | archive-url=https://web.archive.org/web/20160305042859/http://online3.esakal.com/NewsDetails.aspx?NewsId=4862734424439260091&SectionId=10&SectionName=%E0%A4%AA%E0%A5%81%E0%A4%A3%E0%A5%87&NewsDate=20140307&Provider=-%20%E0%A4%B8%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%B3%20%E0%A4%B5%E0%A5%83%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%B8%E0%A5%87%E0%A4%B5%E0%A4%BE&NewsTitle=%E0%A4%B8%E0%A5%82%E0%A4%AB%E0%A5%80%20%E0%A4%B8%E0%A4%82%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%A6%E0%A4%BE%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%B5%E0%A4%B0%20%E0%A4%89%E0%A4%AA%E0%A4%A8%E0%A4%BF%E0%A4%B7%E0%A4%A6%E0%A4%BE%E0%A4%82%E0%A4%9A%E0%A4%BE%20%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AD%E0%A4%BE%E0%A4%B5 | url-status=dead }}]","char_index":32,"name":"सकाळ","url":"http://online3.esakal.com/NewsDetails.aspx?NewsId=4862734424439260091&SectionId=10&SectionName=%E0%A4%AA%E0%A5%81%E0%A4%A3%E0%A5%87&NewsDate=20140307&Provider=-%20%E0%A4%B8%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%B3%20%E0%A4%B5%E0%A5%83%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%B8%E0%A5%87%E0%A4%B5%E0%A4%BE&NewsTitle=%E0%A4%B8%E0%A5%82%E0%A4%AB%E0%A5%80%20%E0%A4%B8%E0%A4%82%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%A6%E0%A4%BE%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%B5%E0%A4%B0%20%E0%A4%89%E0%A4%AA%E0%A4%A8%E0%A4%BF%E0%A4%B7%E0%A4%A6%E0%A4%BE%E0%A4%82%E0%A4%9A%E0%A4%BE%20%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AD%E0%A4%BE%E0%A4%B5","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:28.620827-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत | दुवा=http://online3.esakal.com/NewsDetails.aspx?NewsId=4862734424439260091&SectionId=10&SectionName=%E0%A4%AA%E0%A5%81%E0%A4%A3%E0%A5%87&NewsDate=20140307&Provider=-%20%E0%A4%B8%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%B3%20%E0%A4%B5%E0%A5%83%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%B8%E0%A5%87%E0%A4%B5%E0%A4%BE&NewsTitle=%E0%A4%B8%E0%A5%82%E0%A4%AB%E0%A5%80%20%E0%A4%B8%E0%A4%82%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%A6%E0%A4%BE%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%B5%E0%A4%B0%20%E0%A4%89%E0%A4%AA%E0%A4%A8%E0%A4%BF%E0%A4%B7%E0%A4%A6%E0%A4%BE%E0%A4%82%E0%A4%9A%E0%A4%BE%20%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AD%E0%A4%BE%E0%A4%B5 | title=सकाळमधील लेख, अलीम वकील, सूफी संप्रदायावर उपनिषदांचा प्रभाव | प्रकाशक=दैनिकसकाळ | ॲक्सेसदिनांक=२०१५-१२-०५ | archive-date=2016-03-05 | archive-url=https://web.archive.org/web/20160305042859/http://online3.esakal.com/NewsDetails.aspx?NewsId=4862734424439260091&SectionId=10&SectionName=%E0%A4%AA%E0%A5%81%E0%A4%A3%E0%A5%87&NewsDate=20140307&Provider=-%20%E0%A4%B8%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%B3%20%E0%A4%B5%E0%A5%83%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%B8%E0%A5%87%E0%A4%B5%E0%A4%BE&NewsTitle=%E0%A4%B8%E0%A5%82%E0%A4%AB%E0%A5%80%20%E0%A4%B8%E0%A4%82%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%A6%E0%A4%BE%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%B5%E0%A4%B0%20%E0%A4%89%E0%A4%AA%E0%A4%A8%E0%A4%BF%E0%A4%B7%E0%A4%A6%E0%A4%BE%E0%A4%82%E0%A4%9A%E0%A4%BE%20%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AD%E0%A4%BE%E0%A4%B5 | url-status=dead }}]","char_index":32,"name":"सकाळ","url":"http://online3.esakal.com/NewsDetails.aspx?NewsId=4862734424439260091&SectionId=10&SectionName=%E0%A4%AA%E0%A5%81%E0%A4%A3%E0%A5%87&NewsDate=20140307&Provider=-%20%E0%A4%B8%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%B3%20%E0%A4%B5%E0%A5%83%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%B8%E0%A5%87%E0%A4%B5%E0%A4%BE&NewsTitle=%E0%A4%B8%E0%A5%82%E0%A4%AB%E0%A5%80%20%E0%A4%B8%E0%A4%82%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%A6%E0%A4%BE%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%B5%E0%A4%B0%20%E0%A4%89%E0%A4%AA%E0%A4%A8%E0%A4%BF%E0%A4%B7%E0%A4%A6%E0%A4%BE%E0%A4%82%E0%A4%9A%E0%A4%BE%20%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AD%E0%A4%BE%E0%A4%B5","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:28.620827-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}],"citations_needed":[]},{"text":"अरबी भाषेत \"सूफ' म्हणजे चबुतरा.'साफ' म्हणजे शुद्ध व \"सोफिया' म्हणजे ज्ञान.","translated_text":"In Arabic, \"Suf\" means \"clean\" and \"Sophia\" means \"wisdom\".","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"या दोन शब्दांपासूनही \"सूफी' हा शब्द तयार झाला आहे.","translated_text":"The word 'Sufi' is derived from these two words.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"इस्लामची स्थापना झाल्यानंतरच्या काळात मदिन्यातील मशिदीसमोरील वृक्षाखालच्या पारावर अर्थात चबुतऱ्यावर राहणारे व तेथे बसून धर्माचा अभ्यास करणारे लोक हे 'सूफी' म्हणून ओळखले जाऊ लागले, अशी पुस्ती डॉ.","translated_text":"In the years following the foundation of Islam, the people who lived on the grove of trees in front of the mosque in Medina and studied the religion there became known as Sufis.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"वकील जोडतात.","translated_text":"Lawyers add.","trailing_whitespace":" ","citations":[{"content":"[अलीम वकील, सूफी संप्रदायावर उपनिषदांचा प्रभाव, http://online3.esakal.com/NewsDetails.aspx?NewsId=4862734424439260091&SectionId=10&SectionName=%E0%A4%AA%E0%A5%81%E0%A4%A3%E0%A5%87&NewsDate=20140307&Provider=-%20%E0%A4%B8%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%B3%20%E0%A4%B5%E0%A5%83%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%B8%E0%A5%87%E0%A4%B5%E0%A4%BE&NewsTitle=%E0%A4%B8%E0%A5%82%E0%A4%AB%E0%A5%80%20%E0%A4%B8%E0%A4%82%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%A6%E0%A4%BE%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%B5%E0%A4%B0%20%E0%A4%89%E0%A4%AA%E0%A4%A8%E0%A4%BF%E0%A4%B7%E0%A4%A6%E0%A4%BE%E0%A4%82%E0%A4%9A%E0%A4%BE%20%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AD%E0%A4%BE%E0%A4%B5 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160305042859/http://online3.esakal.com/NewsDetails.aspx?NewsId=4862734424439260091&SectionId=10&SectionName=%E0%A4%AA%E0%A5%81%E0%A4%A3%E0%A5%87&NewsDate=20140307&Provider=-%20%E0%A4%B8%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%B3%20%E0%A4%B5%E0%A5%83%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%B8%E0%A5%87%E0%A4%B5%E0%A4%BE&NewsTitle=%E0%A4%B8%E0%A5%82%E0%A4%AB%E0%A5%80%20%E0%A4%B8%E0%A4%82%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%A6%E0%A4%BE%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%B5%E0%A4%B0%20%E0%A4%89%E0%A4%AA%E0%A4%A8%E0%A4%BF%E0%A4%B7%E0%A4%A6%E0%A4%BE%E0%A4%82%E0%A4%9A%E0%A4%BE%20%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AD%E0%A4%BE%E0%A4%B5 |date=2016-03-05 }}]","char_index":12,"name":null,"url":"http://online3.esakal.com/NewsDetails.aspx?NewsId=4862734424439260091&SectionId=10&SectionName=%E0%A4%AA%E0%A5%81%E0%A4%A3%E0%A5%87&NewsDate=20140307&Provider=-%20%E0%A4%B8%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%B3%20%E0%A4%B5%E0%A5%83%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%B8%E0%A5%87%E0%A4%B5%E0%A4%BE&NewsTitle=%E0%A4%B8%E0%A5%82%E0%A4%AB%E0%A5%80%20%E0%A4%B8%E0%A4%82%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%A6%E0%A4%BE%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%B5%E0%A4%B0%20%E0%A4%89%E0%A4%AA%E0%A4%A8%E0%A4%BF%E0%A4%B7%E0%A4%A6%E0%A4%BE%E0%A4%82%E0%A4%9A%E0%A4%BE%20%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AD%E0%A4%BE%E0%A4%B5","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:28.620827-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"[अलीम वकील, सूफी संप्रदायावर उपनिषदांचा प्रभाव, http://online3.esakal.com/NewsDetails.aspx?NewsId=4862734424439260091&SectionId=10&SectionName=%E0%A4%AA%E0%A5%81%E0%A4%A3%E0%A5%87&NewsDate=20140307&Provider=-%20%E0%A4%B8%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%B3%20%E0%A4%B5%E0%A5%83%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%B8%E0%A5%87%E0%A4%B5%E0%A4%BE&NewsTitle=%E0%A4%B8%E0%A5%82%E0%A4%AB%E0%A5%80%20%E0%A4%B8%E0%A4%82%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%A6%E0%A4%BE%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%B5%E0%A4%B0%20%E0%A4%89%E0%A4%AA%E0%A4%A8%E0%A4%BF%E0%A4%B7%E0%A4%A6%E0%A4%BE%E0%A4%82%E0%A4%9A%E0%A4%BE%20%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AD%E0%A4%BE%E0%A4%B5 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160305042859/http://online3.esakal.com/NewsDetails.aspx?NewsId=4862734424439260091&SectionId=10&SectionName=%E0%A4%AA%E0%A5%81%E0%A4%A3%E0%A5%87&NewsDate=20140307&Provider=-%20%E0%A4%B8%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%B3%20%E0%A4%B5%E0%A5%83%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%B8%E0%A5%87%E0%A4%B5%E0%A4%BE&NewsTitle=%E0%A4%B8%E0%A5%82%E0%A4%AB%E0%A5%80%20%E0%A4%B8%E0%A4%82%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%A6%E0%A4%BE%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%B5%E0%A4%B0%20%E0%A4%89%E0%A4%AA%E0%A4%A8%E0%A4%BF%E0%A4%B7%E0%A4%A6%E0%A4%BE%E0%A4%82%E0%A4%9A%E0%A4%BE%20%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AD%E0%A4%BE%E0%A4%B5 |date=2016-03-05 }}]","char_index":12,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20160305042859/http://online3.esakal.com/NewsDetails.aspx?NewsId=4862734424439260091&SectionId=10&SectionName=%E0%A4%AA%E0%A5%81%E0%A4%A3%E0%A5%87&NewsDate=20140307&Provider=-%20%E0%A4%B8%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%B3%20%E0%A4%B5%E0%A5%83%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%B8%E0%A5%87%E0%A4%B5%E0%A4%BE&NewsTitle=%E0%A4%B8%E0%A5%82%E0%A4%AB%E0%A5%80%20%E0%A4%B8%E0%A4%82%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%A6%E0%A4%BE%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%B5%E0%A4%B0%20%E0%A4%89%E0%A4%AA%E0%A4%A8%E0%A4%BF%E0%A4%B7%E0%A4%A6%E0%A4%BE%E0%A4%82%E0%A4%9A%E0%A4%BE%20%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AD%E0%A4%BE%E0%A4%B5","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:28.635738-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}],"citations_needed":[]},{"text":"महंमद पैगंबर यांना दोन प्रकारे स��क्षात्कार झाला.","translated_text":"The Prophet Muhammad was interviewed in two ways.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पहिला साक्षात्कर कुराणाच्या रूपात असून् दुसरा समाधी अवस्थेतील होता अशी सूफी पंथाची श्रद्धा आहे.","translated_text":"It is believed by the Sufi sect that the first interview was in the form of a Qur'an and the second was in a sepulchral state.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सूफी पंथीयांचा विरक्त आणि संन्यस्त जीवनाकडे अधिक ओढा असतो.","translated_text":"The Sufi pantheon is more inclined to a vulgar and depraved life.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यांनी श्रद्धा, भक्ती, ध्यान व गुरुभक्ती या गोष्टींवर विशेष भर दिला.","translated_text":"He emphasized on the subjects of faith, devotion, meditation and guru devotion.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"भजन, गायन, कीर्तन, मुक्त संचार इत्यादी गोष्टींचा स्वीकार करून सहिष्णू आणि समन्वय वृत्ती वाढविण्याचा प्रयत्न केला.","translated_text":"He sought to foster a spirit of tolerance and co-ordination by embracing Bhajan, Singing, Kirtan, Free Communication, etc.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सूफी संप्रदायाचा समावेश इस्लाम धर्मात केला जातो.","translated_text":"The Sufi sect is incorporated into Islam.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सूफी शब्दाचा अर्थ् लोकरीशी संबंधित आहे.","translated_text":"The meaning of the word Sufi is related to folklore.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"लोकरीची घोंगडी पांघरून आपल्या मतांचा प्रचार करणाऱ्या फकिरांना सूफी असे म्हणतात.","translated_text":"The fakirs who preach their opinions from the locker room are called Sufis.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"इस्लाम धर्माचे संस्थापक महंमद पैगंबर हेच सूफी संप्रदायाचे आद्य प्रवर्तक मानले जातात.","translated_text":"Muhammad the Prophet, the founder of Islam, is considered the pioneer of the Sufi sect.","trailing_whitespace":" ","citations":[{"content":"[{{जर्नल स्रोत|last1=शेख|first1=प्रा. एच्. एम्.|title=मध्ययुगीन भारतात सीफी संप्रदायाचे योगदान|जर्नल=संशोधक|दिनांक=मार्च २०१३|issue=१|pages=३१}}]","char_index":84,"name":null,"url":null,"source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":null,"source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"भारतातील सूफी परंपरा","translated_text":"Sufi traditions in India","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"इसवी सन तेराव्या शतकात काही सूफी संत दक्षिण भारतात आले.","translated_text":"Some Sufi saints came to South India in the thirteenth century.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सूफी संताचे औरंगाबाद गंगापूर पैठण दौलताबाद खुलताबाद ही मराठवाड्यातील प्रमुख केंद्रे होती.","translated_text":"From Aurangabad to Gangapur of the Sufi saints, Dultabad to Khultabad were the major centres of Marathwada.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यांतले पैठण हे महत्त्वाचे प्रमुख केंद्र होते.","translated_text":"It was a major hub.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मराठवाड्यात प्रथम मोईजुद्दीन ��� नंतर निजामुद्दीन यांनी सूफी संप्रदायाचा प्रसार केला.","translated_text":"In Marathwada, first Moizuddin and later Nizamuddin spread the Sufi sect.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"दिल्लीत वास्तव्य असलेल्या निजामुद्दीन अवलियाच्या प्रेरणेने त्याचा शिष्य मुंतजबोद्दीन जर्जरी बक्ष याने आपल्या धर्मप्रचारकांसह महाराष्ट्रात खुलताबादेस मुक्काम केला होता.","translated_text":"Inspired by Nizamuddin Avalya, who lives in Delhi, his disciple Muntzboddin Georgi Baksha had stayed in Maharashtra with his preachers.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सूफी पंथ हा गाढ भक्तीचा तसेच वैराग्य तपश्चर्या व मानवतावाद इत्यादींना आदर्श मानणारा संप्रदाय होता.","translated_text":"The Sufi cult was a sect of deep devotion as well as devotion to Viragya Tajashtra and Humanism etc.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"या पंथाच्या नावाने एक सूफी संगीत परंपरा निर्माण झाली.","translated_text":"A Sufi musical tradition was born under the name of this cult.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"भारत","translated_text":"India","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"-पाकिस्तानातील अनेक गायक सूफी संगीत गातात.","translated_text":"- Many singers in Pakistan sing Sufi music.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"जोधा अकबर चित्रपटातले 'ख्वाजा मेरे ख्वाजा...दिल में समाँ जा...शाही का शाह तू...","translated_text":"In Jodha Akbar's film Khwaja Mere Khwaja... Dil Mein Samand Ja... Shah Ka Shah Tu...","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"अली का दुलारा' हे ए.","translated_text":"Ali Ka Dulara is a.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"रेहमान यांनी संगीतबद्ध केलेले गाणे सूफी संगीताचा एक नमुना आहे.","translated_text":"The song composed by Rehman is a sample of Sufi music.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"हे सुद्धा पहा","translated_text":"See also","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"इस्लाम धर्माचे संप्रदाय","translated_text":"The sect of Islam","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"संदर्भ आणि नोंदी","translated_text":"References and records","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:इस्लाम धर्माचे संप्रदाय वर्ग:सूफी पंथ वर्ग:इस्लाम धर्म","translated_text":"Subjects of Islam Subjects of Islam Subjects of Islam Subjects of Islam Subjects","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[{"text":"सूफी या शब्दाची व्युत्पत्ती अनेक शब्दांतून झाली आहे, असे मत सूफी अभ्यासक डॉ. अलीम वकील यांनी व्यक्त केले आहे.","translated_text":"According to Sufi scholar Dr. Alim Lawyer has expressed.","citations":[{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत | दुवा=http://online3.esakal.com/NewsDetails.aspx?NewsId=4862734424439260091&SectionId=10&SectionName=%E0%A4%AA%E0%A5%81%E0%A4%A3%E0%A5%87&NewsDate=20140307&Provider=-%20%E0%A4%B8%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%B3%20%E0%A4%B5%E0%A5%83%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%B8%E0%A5%87%E0%A4%B5%E0%A4%BE&NewsTitle=%E0%A4%B8%E0%A5%82%E0%A4%AB%E0%A5%80%20%E0%A4%B8%E0%A4%82%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%A6%E0%A4%BE%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%B5%E0%A4%B0%20%E0%A4%89%E0%A4%AA%E0%A4%A8%E0%A4%BF%E0%A4%B7%E0%A4%A6%E0%A4%BE%E0%A4%82%E0%A4%9A%E0%A4%BE%20%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AD%E0%A4%BE%E0%A4%B5 | title=सकाळमधील लेख, अलीम वकील, सूफी संप���रदायावर उपनिषदांचा प्रभाव | प्रकाशक=दैनिकसकाळ | ॲक्सेसदिनांक=२०१५-१२-०५ | archive-date=2016-03-05 | archive-url=https://web.archive.org/web/20160305042859/http://online3.esakal.com/NewsDetails.aspx?NewsId=4862734424439260091&SectionId=10&SectionName=%E0%A4%AA%E0%A5%81%E0%A4%A3%E0%A5%87&NewsDate=20140307&Provider=-%20%E0%A4%B8%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%B3%20%E0%A4%B5%E0%A5%83%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%B8%E0%A5%87%E0%A4%B5%E0%A4%BE&NewsTitle=%E0%A4%B8%E0%A5%82%E0%A4%AB%E0%A5%80%20%E0%A4%B8%E0%A4%82%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%A6%E0%A4%BE%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%B5%E0%A4%B0%20%E0%A4%89%E0%A4%AA%E0%A4%A8%E0%A4%BF%E0%A4%B7%E0%A4%A6%E0%A4%BE%E0%A4%82%E0%A4%9A%E0%A4%BE%20%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AD%E0%A4%BE%E0%A4%B5 | url-status=dead }}]","char_index":109,"name":"सकाळ","url":"http://online3.esakal.com/NewsDetails.aspx?NewsId=4862734424439260091&SectionId=10&SectionName=%E0%A4%AA%E0%A5%81%E0%A4%A3%E0%A5%87&NewsDate=20140307&Provider=-%20%E0%A4%B8%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%B3%20%E0%A4%B5%E0%A5%83%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%B8%E0%A5%87%E0%A4%B5%E0%A4%BE&NewsTitle=%E0%A4%B8%E0%A5%82%E0%A4%AB%E0%A5%80%20%E0%A4%B8%E0%A4%82%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%A6%E0%A4%BE%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%B5%E0%A4%B0%20%E0%A4%89%E0%A4%AA%E0%A4%A8%E0%A4%BF%E0%A4%B7%E0%A4%A6%E0%A4%BE%E0%A4%82%E0%A4%9A%E0%A4%BE%20%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AD%E0%A4%BE%E0%A4%B5","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:28.620827-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत | दुवा=http://online3.esakal.com/NewsDetails.aspx?NewsId=4862734424439260091&SectionId=10&SectionName=%E0%A4%AA%E0%A5%81%E0%A4%A3%E0%A5%87&NewsDate=20140307&Provider=-%20%E0%A4%B8%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%B3%20%E0%A4%B5%E0%A5%83%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%B8%E0%A5%87%E0%A4%B5%E0%A4%BE&NewsTitle=%E0%A4%B8%E0%A5%82%E0%A4%AB%E0%A5%80%20%E0%A4%B8%E0%A4%82%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%A6%E0%A4%BE%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%B5%E0%A4%B0%20%E0%A4%89%E0%A4%AA%E0%A4%A8%E0%A4%BF%E0%A4%B7%E0%A4%A6%E0%A4%BE%E0%A4%82%E0%A4%9A%E0%A4%BE%20%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AD%E0%A4%BE%E0%A4%B5 | title=सकाळमधील लेख, अलीम वकील, सूफी संप्रदायावर उपनिषदांचा प्रभाव | प्रकाशक=दैनिकसकाळ | ॲक्सेसदिनांक=२०१५-१२-०५ | archive-date=2016-03-05 | archive-url=https://web.archive.org/web/20160305042859/http://online3.esakal.com/NewsDetails.aspx?NewsId=4862734424439260091&SectionId=10&SectionName=%E0%A4%AA%E0%A5%81%E0%A4%A3%E0%A5%87&NewsDate=20140307&Provider=-%20%E0%A4%B8%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%B3%20%E0%A4%B5%E0%A5%83%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%B8%E0%A5%87%E0%A4%B5%E0%A4%BE&NewsTitle=%E0%A4%B8%E0%A5%82%E0%A4%AB%E0%A5%80%20%E0%A4%B8%E0%A4%82%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%A6%E0%A4%BE%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%B5%E0%A4%B0%20%E0%A4%89%E0%A4%AA%E0%A4%A8%E0%A4%BF%E0%A4%B7%E0%A4%A6%E0%A4%BE%E0%A4%82%E0%A4%9A%E0%A4%BE%20%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AD%E0%A4%BE%E0%A4%B5 | url-status=dead }}]","char_index":109,"name":"सकाळ","url":"http://online3.esakal.com/NewsDetails.aspx?NewsId=4862734424439260091&SectionId=10&SectionName=%E0%A4%AA%E0%A5%81%E0%A4%A3%E0%A5%87&NewsDate=20140307&Provider=-%20%E0%A4%B8%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%B3%20%E0%A4%B5%E0%A5%83%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%B8%E0%A5%87%E0%A4%B5%E0%A4%BE&NewsTitle=%E0%A4%B8%E0%A5%82%E0%A4%AB%E0%A5%80%20%E0%A4%B8%E0%A4%82%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%A6%E0%A4%BE%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%B5%E0%A4%B0%20%E0%A4%89%E0%A4%AA%E0%A4%A8%E0%A4%BF%E0%A4%B7%E0%A4%A6%E0%A4%BE%E0%A4%82%E0%A4%9A%E0%A4%BE%20%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AD%E0%A4%BE%E0%A4%B5","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:28.620827-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}]},{"text":"इस्लामची स्थापना झाल्यानंतरच्या काळात मदिन्यातील मशिदीसमोरील वृक्षाखालच्या पारावर अर्थात चबुतऱ्यावर राहणारे व तेथे बसून धर्माचा अभ्यास करणारे लोक हे 'सूफी' म्हणून ओळखले जाऊ लागले, अशी पुस्ती डॉ. वकील जोडतात.","translated_text":"In the years following the foundation of Islam, the people who lived on the grove of trees in front of the mosque in Medina and studied the religion there became known as Sufis. Lawyers add.","citations":[{"content":"[अलीम वकील, सूफी संप्रदायावर उपनिषदांचा प्रभाव, http://online3.esakal.com/NewsDetails.aspx?NewsId=4862734424439260091&SectionId=10&SectionName=%E0%A4%AA%E0%A5%81%E0%A4%A3%E0%A5%87&NewsDate=20140307&Provider=-%20%E0%A4%B8%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%B3%20%E0%A4%B5%E0%A5%83%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%B8%E0%A5%87%E0%A4%B5%E0%A4%BE&NewsTitle=%E0%A4%B8%E0%A5%82%E0%A4%AB%E0%A5%80%20%E0%A4%B8%E0%A4%82%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%A6%E0%A4%BE%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%B5%E0%A4%B0%20%E0%A4%89%E0%A4%AA%E0%A4%A8%E0%A4%BF%E0%A4%B7%E0%A4%A6%E0%A4%BE%E0%A4%82%E0%A4%9A%E0%A4%BE%20%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AD%E0%A4%BE%E0%A4%B5 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160305042859/http://online3.esakal.com/NewsDetails.aspx?NewsId=4862734424439260091&SectionId=10&SectionName=%E0%A4%AA%E0%A5%81%E0%A4%A3%E0%A5%87&NewsDate=20140307&Provider=-%20%E0%A4%B8%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%B3%20%E0%A4%B5%E0%A5%83%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%B8%E0%A5%87%E0%A4%B5%E0%A4%BE&NewsTitle=%E0%A4%B8%E0%A5%82%E0%A4%AB%E0%A5%80%20%E0%A4%B8%E0%A4%82%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%A6%E0%A4%BE%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%B5%E0%A4%B0%20%E0%A4%89%E0%A4%AA%E0%A4%A8%E0%A4%BF%E0%A4%B7%E0%A4%A6%E0%A4%BE%E0%A4%82%E0%A4%9A%E0%A4%BE%20%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AD%E0%A4%BE%E0%A4%B5 |date=2016-03-05 }}]","char_index":207,"name":null,"url":"http://online3.esakal.com/NewsDetails.aspx?NewsId=4862734424439260091&SectionId=10&SectionName=%E0%A4%AA%E0%A5%81%E0%A4%A3%E0%A5%87&NewsDate=20140307&Provider=-%20%E0%A4%B8%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%B3%20%E0%A4%B5%E0%A5%83%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%B8%E0%A5%87%E0%A4%B5%E0%A4%BE&NewsTitle=%E0%A4%B8%E0%A5%82%E0%A4%AB%E0%A5%80%20%E0%A4%B8%E0%A4%82%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%A6%E0%A4%BE%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%B5%E0%A4%B0%20%E0%A4%89%E0%A4%AA%E0%A4%A8%E0%A4%BF%E0%A4%B7%E0%A4%A6%E0%A4%BE%E0%A4%82%E0%A4%9A%E0%A4%BE%20%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AD%E0%A4%BE%E0%A4%B5","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:28.620827-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"[अलीम वकील, सूफी संप्रदायावर उपनिषदांचा प्रभाव, http://online3.esakal.com/NewsDetails.aspx?NewsId=4862734424439260091&SectionId=10&SectionName=%E0%A4%AA%E0%A5%81%E0%A4%A3%E0%A5%87&NewsDate=20140307&Provider=-%20%E0%A4%B8%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%B3%20%E0%A4%B5%E0%A5%83%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%B8%E0%A5%87%E0%A4%B5%E0%A4%BE&NewsTitle=%E0%A4%B8%E0%A5%82%E0%A4%AB%E0%A5%80%20%E0%A4%B8%E0%A4%82%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%A6%E0%A4%BE%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%B5%E0%A4%B0%20%E0%A4%89%E0%A4%AA%E0%A4%A8%E0%A4%BF%E0%A4%B7%E0%A4%A6%E0%A4%BE%E0%A4%82%E0%A4%9A%E0%A4%BE%20%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AD%E0%A4%BE%E0%A4%B5 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160305042859/http://online3.esakal.com/NewsDetails.aspx?NewsId=4862734424439260091&SectionId=10&SectionName=%E0%A4%AA%E0%A5%81%E0%A4%A3%E0%A5%87&NewsDate=20140307&Provider=-%20%E0%A4%B8%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%B3%20%E0%A4%B5%E0%A5%83%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%B8%E0%A5%87%E0%A4%B5%E0%A4%BE&NewsTitle=%E0%A4%B8%E0%A5%82%E0%A4%AB%E0%A5%80%20%E0%A4%B8%E0%A4%82%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%A6%E0%A4%BE%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%B5%E0%A4%B0%20%E0%A4%89%E0%A4%AA%E0%A4%A8%E0%A4%BF%E0%A4%B7%E0%A4%A6%E0%A4%BE%E0%A4%82%E0%A4%9A%E0%A4%BE%20%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AD%E0%A4%BE%E0%A4%B5 |date=2016-03-05 }}]","char_index":207,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20160305042859/http://online3.esakal.com/NewsDetails.aspx?NewsId=4862734424439260091&SectionId=10&SectionName=%E0%A4%AA%E0%A5%81%E0%A4%A3%E0%A5%87&NewsDate=20140307&Provider=-%20%E0%A4%B8%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%B3%20%E0%A4%B5%E0%A5%83%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%B8%E0%A5%87%E0%A4%B5%E0%A4%BE&NewsTitle=%E0%A4%B8%E0%A5%82%E0%A4%AB%E0%A5%80%20%E0%A4%B8%E0%A4%82%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%A6%E0%A4%BE%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%B5%E0%A4%B0%20%E0%A4%89%E0%A4%AA%E0%A4%A8%E0%A4%BF%E0%A4%B7%E0%A4%A6%E0%A4%BE%E0%A4%82%E0%A4%9A%E0%A4%BE%20%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AD%E0%A4%BE%E0%A4%B5","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:28.635738-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}]},{"text":"सूफी शब्दाचा अर्थ् लोकरीशी संबंधित आहे. लोकरीची घोंगडी पांघरून आपल्या मतांचा प्रचार करणाऱ्या फकिरा���ना सूफी असे म्हणतात. इस्लाम धर्माचे संस्थापक महंमद पैगंबर हेच सूफी संप्रदायाचे आद्य प्रवर्तक मानले जातात.","translated_text":"The meaning of the word Sufi is related to folklore. The fakirs who preach their opinions from the locker room are called Sufis. Muhammad the Prophet, the founder of Islam, is considered the pioneer of the Sufi sect.","citations":[{"content":"[{{जर्नल स्रोत|last1=शेख|first1=प्रा. एच्. एम्.|title=मध्ययुगीन भारतात सीफी संप्रदायाचे योगदान|जर्नल=संशोधक|दिनांक=मार्च २०१३|issue=१|pages=३१}}]","char_index":204,"name":null,"url":null,"source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":null,"source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}]}]}
+{"title":"शाही ससाणा","wikicode":"शाही ससाणा (शास्त्रीय नावः ''Falco peregrinus peregrinator'') अतिशय दुर्मिळ [[पक्षी]] असून युरोप, आखात व [[आशिया|अशियात]] आढळतो. याला इंग्रजीत शाहीन फाल्कन असे म्हणतात. कावळ्याच्या आकाराचा हा पक्षी [[भारतातील जिल्ह्यांची यादी|भारतात]] अतिशय दुर्मिळ असून वावर मोठ्या भूभागावर आहे. टोकदार पंख [[शरीर]] अतिशय चपळ असते. जगातील सर्वात वेगवान पक्ष्यात याची गणना होते. याचा वापर आखाती देशात माणसाळवून पक्ष्यांची शिकार साधण्यासाठी केला जातो. \n\n[[वर्ग:पक्षी]]\n[[वर्ग:शिकारी पक्षी]]","hash":"bf854c2b964c64dc390a3ae5f8973aa9c4f6e1e62053d1af6be97705689366bd","last_revision":"2017-03-11T07:37:36Z","first_revision":"2009-05-09T12:24:45Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:29:58.509612","cross_lingual_links":{"ar":"شاهين أسود","arz":"شاهين اسود","as":"শেন","en":"Shaheen falcon","fa":"شاهین هندی","ks":"شٲہی بٔۂر","ml":"ഷഹീൻ പുള്ള്","ne":"शाहीन बाज","simple":"Shaheen falcon","ta":"இராசாளி","ur":"شاہین"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.385661","text":"शाही ससाणा (शास्त्रीय नावः Falco peregrinus peregrinator) अतिशय दुर्मिळ पक्षी असून युरोप, आखात व अशियात आढळतो. याला इंग्रजीत शाहीन फाल्कन असे म्हणतात. कावळ्याच्या आकाराचा हा पक्षी भारतात अतिशय दुर्मिळ असून वावर मोठ्या भूभागावर आहे. टोकदार पंख शरीर अतिशय चपळ असते. जगातील सर्वात वेगवान पक्ष्यात याची गणना होते. याचा वापर आखाती देशात माणसाळवून पक्ष्यांची शिकार साधण्यासाठी केला जातो.\n\nवर्ग:पक्षी वर्ग:शिकारी पक्षी\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"शाही ससाणा (शास्त्रीय नावः Falco peregrinus peregrinator) अतिशय दुर्मिळ पक्षी असून युरोप, आखात व अशियात आढळतो.","translated_text":"The royal hare (classical name: Falco peregrinus peregrinator) is a very rare bird found in Europe, the Gulf and Asia.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"याला इंग्रजीत शाहीन फाल्कन असे म्हणतात.","translated_text":"It's called Shaheen Falcon in English.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"कावळ्याच्या आकाराचा हा पक्षी भारतात अतिशय दुर्मिळ असून वावर मोठ्या भूभागावर आहे.","translated_text":"This bird is very rare in India and is spread over a large area of land.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"टोकदार पंख शरीर अतिशय चपळ असते.","translated_text":"The body of angled wings is very agile.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"जगातील सर्वात वेगवान पक्ष्यात याची गणना होते.","translated_text":"It is considered the fastest bird in the world.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"याचा वापर आखाती देशात माणसाळवून पक्ष्यांची शिकार साधण्यासाठी केला जातो.","translated_text":"It is used in the Gulf countries for hunting birds by humans.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:पक्षी वर्ग:शिकारी पक्षी","translated_text":"Category:Birds Category:Hunting birds","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"बहिरी ससाणा","wikicode":"{{हे सुद्धा पहा|छोटा बहिरी ससाणा|ससाणा}}\n\n[[चित्र:Falco peregrinus nest USFWS.jpg|thumb|right|200 px|बहिरी ससाणा]]\n\n[[File:Falco peregrinus MHNT.ZOO.2010.11.102.1.jpg|thumb| ''Falco peregrinus'']]\n[[File:Falco peregrinus madens MHNT.ZOO.2010.11.102.8.jpg|thumb| ''Falco peregrinus madens'']]\n'''बहिरी ससाणा''' (शास्त्रीय नावः Falco peregrinus) हा [[भारत|भारतात]] अतिशय दुर्मिळ पक्षी असून [[ससाणा]] जातीतील शिकारी पक्षी आहे. गडद हिरव्या रंगाचे टोकदार पंख, चपळ शरीर, व अतिशय वेगवान हालचाली करून उडणाऱ्या पक्ष्यांची शिकार करण्यात पटाईत आहे. डोळ्याच्या बाजूचे पिसांचे कल्ले यांवरून हा पक्षी ओळखता येतो. \n\nबहिरी हे मूळचे नाव अरबी असून [[अरबी भाषा|अरबी भाषेत]] बहारी असे म्हणतात. इंग्रजीत हा '''पेरेग्रीन फाल्कन''' या नावाने ओळखला जातो. आखाती देशात याला माणसाळवून शिकारीसाठी वापरतात.\n\nएकेकाळी हा पक्षी अतिशय दुर्मिळ झाला होता. परंतु ७० ते ८० च्या दशकात या पक्ष्याच्या संख्येने पुन्हा उचल घेतली आहे. दुर्मिळ होण्याचे मुख्य कारण डीडीटी या कीटकनाशकाचा मोठया प्रमाणावरील वापर होता.ससाणा आपल्या शिकारीचा आकाशातुन पाठलाग वेग सरासर २५० ते ३०० प्रती तास एवढा वेग संपादन करु शकतो\n\n== बाह्य दुवे ==\n* {{वाईल्ड लाईफ|बहिरी ससाणा शिकारीची तयारी करताना|Peregrine_Falcon#p00m7mdq}}\n{{विस्तार}}\n\n[[वर्ग:पक्षी]]\n[[वर्ग:शिकारी पक्षी]]","hash":"a436a9ac5127396b09bbcb8a641c0993dd93f7a073055ec43de7c7e7497ea378","last_revision":"2022-04-17T18:18:59Z","first_revision":"2009-05-09T12:30:57Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:29:58.564236","cross_lingual_links":{"af":"Swerfvalk","an":"Falco peregrinus","ar":"شاهين","arz":"شاهين","ast":"Falco peregrinus","az":"Laçın (quş)","ba":"Сапсан","ban":"Falco peregrinus","be":"Сапсан","bg":"Сокол скитник","bh":"बिहिरी","br":"Falc'hun pirc'hirin","bs":"Sivi soko","ca":"Falcó pelegrí","ceb":"Falco peregrinus","co":"Falcu columbaghju","cs":"Sokol stěhovavý","cy":"Hebog tramor","da":"Vandrefalk","de":"Wanderfalke","el":"Πετρίτης","en":"Peregrine falcon","eo":"Migra falko","es":"Falco peregrinus","et":"Rabapistrik","eu":"Belatz handi","fa":"شاهین بحری","fi":"Muuttohaukka","fo":"Ferðafalkur","fr":"Faucon pèlerin","frr":"Waanerfalk","ga":"Falco peregrinus","gd":"Seabhag-ghorm","gl":"Falcón peregrino","gu":"ભેરી","he":"בז נודד","hr":"Sivi sokol","hu":"Vándorsólyom","hy":"Սապսան","id":"Alap-alap kawah","ik":"Kirgavik (Falco peregrinus)","is":"Förufálki","it":"Falco peregrinus","ja":"ハヤブサ","jv":"Alap-alap Kawah","ka":"შავარდენი","kbd":"Къэргъей","kk":"Лашын","ko":"매","ks":"پٲز","kw":"Falhun prierin","ky":"Ылаачын","la":"Falco peregrinus","lb":"Spuervull","lbe":"Лачин","lez":"ГьакӀан кард","lt":"Sakalas keleivis","lv":"Lielais piekūns","mg":"Hitsikitsika peregrinina","mk":"Сив сокол","ml":"കായൽ പുള്ള്","mn":"Эгэл шонхор","ms":"Falko belalang","my":"ဖယ်ကွန်ဗိုက်ဖြူ","ne":"शाही बाज","nl":"Slechtvalk","nn":"Vandrefalk","nb":"Vandrefalk","nv":"Ginízhiin","os":"Сапсан","pl":"Sokół wędrowny","pms":"Falco peregrinus","pnb":"بہری","pt":"Falcão-peregrino","ro":"Șoim călător","ru":"Сапсан","rue":"Сапсан","sco":"Huntin hawk","sh":"Sivi sokol","simple":"Peregrine falcon","sk":"Sokol sťahovavý","sl":"Sokol selec","sr":"Сиви соко","su":"Alap-alap kawah","sv":"Pilgrimsfalk","ta":"பொரி வல்லூறு","tg":"Лочин","th":"เหยี่ยวเพเรกริน","tr":"Bayağı doğan","tt":"Шаһин","uk":"Сапсан","ur":"ہجرتی باز","uz":"Sapsan","vi":"Cắt lớn","wa":"Fåcon pelrin","war":"Falco peregrinus","wuu":"游隼","xmf":"შარდენი","zh":"游隼","zh-yue":"游隼"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.385661","text":"बहिरी ससाणा (शास्त्रीय नावः Falco peregrinus) हा भारतात अतिशय दुर्मिळ पक्षी असून ससाणा जातीतील शिकारी पक्षी आहे. गडद हिरव्या रंगाचे टोकदार पंख, चपळ शरीर, व अतिशय वेगवान हालचाली करून उडणाऱ्या पक्ष्यांची शिकार करण्यात पटाईत आहे. डोळ्याच्या बाजूचे पिसांचे कल्ले यांवरून हा पक्षी ओळखता येतो.\n\nबहिरी हे मूळचे नाव अरबी असून अरबी भाषेत बहारी असे म्हणतात. इंग्रजीत हा पेरेग्रीन फाल्कन या नावाने ओळखला जातो. आखाती देशात याला माणसाळवून शिकारीसाठी वापरतात.\n\nएकेकाळी हा पक्षी अतिशय दुर्मिळ झाला होता. परंतु ७० ते ८० च्या दशकात या पक्ष्याच्या संख्येने पुन्हा उचल घेतली आहे. दुर्मिळ होण्याचे मुख्य कारण डीडीटी या कीटकनाशकाचा मोठया प्रमाणावरील वापर होता.ससाणा आपल्या शिकारीचा आकाशातुन पाठलाग वेग सरासर २५० ते ३०० प्रती तास एवढा वेग संपादन करु शकतो\n\nवर्ग:पक्षी वर्ग:शिकारी पक्षी\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"बहिरी ससाणा (शास्त्रीय नावः Falco peregrinus) हा भारतात अतिशय दुर्मिळ पक्षी असून ससाणा जातीतील शिकारी पक्षी आहे.","translated_text":"Falco peregrinus is a very rare bird in India. It is a hunting bird of the genus Falco.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"गडद हिरव्या रंगाचे टोकदार पंख, चपळ शरीर, व अतिशय वेगवान हालचाली करून उडणाऱ्या पक्ष्यांची शिकार करण्यात पटाईत आहे.","translated_text":"It has dark green angled wings, a agile body, and a very fast movement to catch flying birds.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"डोळ्याच्या बाजूचे पिसांचे कल्ले यांवरून हा पक्षी ओळखता येतो.","translated_text":"This bird is recognizable by the rings of flies on the side of the eye.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"बहिरी हे मूळचे नाव अरबी असून अरबी भाषेत बहारी असे म्हणतात.","translated_text":"Bahari is a name of Arabic origin and is called Bahari in Arabic.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"इंग्रजीत हा पेरेग्रीन फाल्कन ��ा नावाने ओळखला जातो.","translated_text":"In English, it is known as the Peregrine Falcon.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"आखाती देशात याला माणसाळवून शिकारीसाठी वापरतात.","translated_text":"In the Gulf, it is used for hunting by humans.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"एकेकाळी हा पक्षी अतिशय दुर्मिळ झाला होता.","translated_text":"This bird was once very rare.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"परंतु ७० ते ८० च्या दशकात या पक्ष्याच्या संख्येने पुन्हा उचल घेतली आहे.","translated_text":"But in the 70s and 80s, the numbers of these birds have picked up again.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"दुर्मिळ होण्याचे मुख्य कारण डीडीटी या कीटकनाशकाचा मोठया प्रमाणावरील वापर होता.ससाणा आपल्या शिकारीचा आकाशातुन पाठलाग वेग सरासर २५० ते ३०० प्रती तास एवढा वेग संपादन करु शकतो","translated_text":"The main reason for its rarity was the large-scale use of DDT, an insecticide that can chase its predator from the sky at an average speed of 250 to 300 miles per hour.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"बाह्य दुवे","translated_text":"External links","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:पक्षी वर्ग:शिकारी पक्षी","translated_text":"Category:Birds Category:Hunting birds","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"मोठा पाणकावळा","wikicode":"{{पक्षीचौकट\n| चित्र = Great Cormorant (Phalacrocorax carbo) near Hodal W IMG 6516.jpg\n| मराठी नाव = {{लेखनाव}}\n| हिंदी नाव = बडा पनकौवा, घोगूर \n| संस्कृत नाव = अभिप्लव, महाजलकाक \n| इंग्रजी नाव = ग्रेट कारमरण्ट
(''Great Cormorant'') \n| शास्त्रीय नाव =
(''Phalacrocorax carbo'')\n| कुळ = कर्मोराद्य
(''Phalacrocoracidae'')\n}}\n[[File:Phalacrocorax carbo MHNT.ZOO.2010.11.46.1.jpg|thumb| ''Phalacrocorax carbo'']]\n\n'''मोठा पाणकावळा''' हा पाणथळीच्या जागी आढळणारा पक्षी आहे. वास्तविक कावळ्यापेक्षा खूपच वेगळी जात असून याला इंग्रजीत ग्रेट कॉर्मोरंट असे म्हणतात. (शास्त्रीय नावः''Phalacrocorax carbo'') फक्त रंगाने काळा हे एकच कावळ्याशी साधर्म्य आहे. नदी तलाव यांच्या जवळील झाडीत यांचा विपूल वावर असतो. मोठ्या थव्याने रहाणे हे पक्षी पसंत करतात.\n\n{{विस्तार}}\n\n[[वर्ग:पक्षी]]","hash":"39ba862962ebcbb77f078a7b103e1e1520fa54cb571044d636c3a24fa8411c23","last_revision":"2021-06-27T17:59:34Z","first_revision":"2009-05-09T12:39:44Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:29:58.618641","cross_lingual_links":{"an":"Phalacrocorax carbo","ar":"غاقة كبيرة","arz":"غاقه كبيره","as":"দৈকলা","ast":"Phalacrocorax carbo","az":"Böyük qarabatdaq","be":"Баклан вялікі","bg":"Голям корморан","bh":"पनकउआ","bn":"বড় পানকৌড়ি","br":"Morvran vras","bxr":"Ехэ хойхо","ca":"Corb marí gros","ceb":"Phalacrocorax carbo","co":"Phalacrocorax carbo","cs":"Kormorán velký","csb":"Kòrmòrón","cy":"Mulfran","da":"Skarv","de":"Kormoran (Art)","din":"Aliec","dty":"जलेवा","el":"Κορμοράνος","en":"Great cormorant","eo":"Granda kormorano","es":"Phalacrocorax carbo","et":"Kormoran","eu":"Ubarroi handi","fa":"باکلان بزرگ","fi":"Merimetso","fo":"Hiplingur","fr":"Grand Cormoran","frr":"Ialgus","fy":"Ielgoes","ga":"Broigheall","gd":"Sgarbh","gl":"Corvo mariño grande","gu":"જળ કાગડો","he":"קורמורן גדול","hr":"Veliki vranac","hu":"Nagy kárókatona","hy":"Մեծ ձկնկուլ","id":"Pecuk-padi besar","is":"Dílaskarfur","it":"Phalacrocorax carbo","ja":"カワウ","jv":"Kormoran gedhe","ka":"დიდი ჩვამა","kbd":"Хыбабыщ","kk":"Үлкен суқұзғын","ko":"민물가마우지","ku":"Qirmiraviya reş","la":"Phalacrocorax carbo","lb":"Kormoran","lij":"Magrun grossu neigru","lt":"Didysis kormoranas","lv":"Jūras krauklis","mi":"Kawau","mk":"Голем корморан","ml":"വലിയ നീർക്കാക്ക","mn":"Тураг гогой","ms":"Kosa Besar Biasa","nds-nl":"Ålkraie","ne":"जलेवा","nl":"Aalscholver","nn":"Storskarv","nb":"Storskarv","nv":"Tábąąh zhį́ʼii ntsaaígíí","olo":"Merimečoi","pa":"ਜਲ ਕਾਂ","pcd":"Grand Camàrin","pl":"Kormoran (zwyczajny)","pms":"Phalacrocorax carbo","pnb":"وڈا کورمینٹ","pt":"Corvo-marinho-de-faces-brancas","ro":"Cormoran mare","ru":"Большой баклан","rue":"Корморан","sc":"Phalacrocorax carbo","sco":"Black scart","sh":"Veliki vranac","simple":"Great cormorant","sk":"Kormorán veľký","sl":"Kormoran","sq":"Karabullaku i detit","sr":"Велики вранац","sv":"Storskarv","ta":"பெரிய நீர்க்காகம்","th":"นกกาน้ำใหญ่","tr":"Karabatak","uk":"Баклан великий","vi":"Cốc đế","vls":"Butstekker","wa":"Grand cormoran","war":"Phalacrocorax carbo","wuu":"普通鸬鹚","zh":"普通鸕鶿","zh-min-nan":"Lô͘-chî","zh-yue":"普通鸕鶿"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.385661","text":"मोठा पाणकावळा हा पाणथळीच्या जागी आढळणारा पक्षी आहे. वास्तविक कावळ्यापेक्षा खूपच वेगळी जात असून याला इंग्रजीत ग्रेट कॉर्मोरंट असे म्हणतात. (शास्त्रीय नावःPhalacrocorax carbo) फक्त रंगाने काळा हे एकच कावळ्याशी साधर्म्य आहे. नदी तलाव यांच्या जवळील झाडीत यांचा विपूल वावर असतो. मोठ्या थव्याने रहाणे हे पक्षी पसंत करतात.\n\nवर्ग:पक्षी\n","elements":[{"type":"infobox","content":"{{पक्षीचौकट\n| चित्र = Great Cormorant (Phalacrocorax carbo) near Hodal W IMG 6516.jpg\n| मराठी नाव = {{लेखनाव}}\n| हिंदी नाव = बडा पनकौवा, घोगूर \n| संस्कृत नाव = अभिप्लव, महाजलकाक \n| इंग्रजी नाव = ग्रेट कारमरण्ट
(''Great Cormorant'') \n| शास्त्रीय नाव =
(''Phalacrocorax carbo'')\n| कुळ = कर्मोराद्य
(''Phalacrocoracidae'')\n}}"},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"मोठा पाणकावळा हा पाणथळीच्या जागी आढळणारा पक्षी आहे.","translated_text":"The great waterfowl is a bird found in the area of subsoil.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"वास्तविक कावळ्यापेक्षा खूपच वेगळी जात असून याला इंग्रजीत ग्रेट कॉर्मोरंट असे म्हणतात.","translated_text":"It's very different from the real thing, and it's called the Great Cormorant in English.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"(शास्त्रीय नावःPhalacrocorax carbo) फक्त रंगाने काळा हे एकच कावळ्याशी साधर्म्य आहे.","translated_text":"(Classical name: Phalacrocorax carbo) It's only black in color.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"नदी तलाव यांच्या जवळील झाडीत यांचा विपूल वावर असतो.","translated_text":"They are abundant in trees near river lakes.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मोठ्या थव्याने रहाणे हे पक्षी पसंत करतात.","translated_text":"Birds like to live in large numbers.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:पक्षी","translated_text":"Category:Birds","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"लहान पाणकावळा","wikicode":"{{पक्षीचौकट\n| चित्र = Little Cormorant-Drying its wings I IMG 7981.jpg\n|चित्र_रुंदी =220px\n| मराठी नाव = {{लेखनाव}}\n| हिंदी नाव = छोटा पनकौवा, जोग्राबी \n| संस्कृत नाव = पानीयकाकिका \n| इंग्रजी नाव = लिटल कॉरमरंट
(''Little Cormorant'') \n| शास्त्रीय नाव = ''फॅलाक्रॉकरॅक्स नायजेर''
(''Phalacrocorax niger'')\n| कुळ = कर्मोराद्य
(''Phalacrocoracidae'')\n}}\n'''लहान पाणकावळा''' (शास्त्रीय नाव: ''Phalacrocorax niger'', ''फॅलाक्रॉकरॅक्स नायजेर'' ; [[इंग्लिश भाषा|इंग्लिश]]: ''Little Cormorant'', ''लिटल कॉरमरंट'') हा पाणथळी जागेत आढळणारा, ''कर्मोराद्य'' कुळातील पक्षी आहे. हे पक्षी रंगाने काळे व पाणथळी जागेत आढळणारे असल्याने ''पाणकावळा'' या नावाने ओळखले जातात. [[पूर्व आशिया]]तील [[चीन]]पासून [[आग्नेय आशिया]] व [[दक्षिण आशिया]]पर्यंतच्या भूप्रदेशांत नदी, तलाव, खाडी, समुद्राजवळील झाडींमध्ये हे पक्षी थव्याने आढळतात. मासे हे यांचे मुख्य खाद्य होत. पाण्यात सूर मारून हे आपले भक्ष्य पकडतात. सूर मारण्यात व पोहोण्यात हे पक्षी अतिशय तरबेज आहेत. परंतु बदकांसारखी खास पिसे नसल्याने त्यांची पिसे चांगलीच ओली होतात. सूर मारल्यानंतर पंख वाळवताना हे पक्षी बऱ्याचदा नदीकाठच्या दगडांवर पंख पसरून वाळवताना दिसतात. \n\n\n{{कॉमन्स वर्ग|Microcarbo niger|{{लेखनाव}}}}\n{{विस्तार}}\n[[वर्ग:पक्षी]]","hash":"a6d1b50833646438d97c4be9d433c15cfdd0115224146f1063d178364bb2d264","last_revision":"2022-03-19T18:01:18Z","first_revision":"2009-05-09T12:49:47Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:29:58.673465","cross_lingual_links":{"ar":"غاق أسود","arz":"غاق اسود","as":"পানী কাউৰী","ast":"Microcarbo niger","bh":"छोटका पनकउआ","bn":"ছোট পানকৌড়ি","ca":"Corb marí de Vieillot","ceb":"Microcarbo niger","cy":"Mulfran Jafa","de":"Kleinscharbe","en":"Little cormorant","eo":"Eta kormorano","es":"Microcarbo niger","eu":"Microcarbo niger","fa":"باکلان کوچک","fi":"Jaavanmerimetso","fr":"Cormoran de Vieillot","gu":"નાનો જળ કાગડો","he":"קורמורן ג'אווה","id":"Pecuk-padi kecil","it":"Microcarbo niger","ja":"アジアコビトウ","kn":"ನೀರು ಕಾಗೆ","ml":"ചെറിയ നീർക്കാക്ക","ms":"Dendang kecil","my":"အော်ယောငှက်","ne":"सानो जलेवा","nl":"Indische dwergaalscholver","nb":"Orientdvergskarv","nv":"Tábąąh zhį́ʼii yázhí","pl":"Kormoran skromny","pnb":"نکا کورمینٹ","pt":"Corvo-marinho-javanês","ru":"Яванский баклан","simple":"Little cormorant","sv":"Småskarv","ta":"சின்ன நீர்க்காகம்","th":"นกกาน้ำเล็ก","tr":"Microcarbo niger","uk":"Баклан яванський","vi":"Cốc đen","war":"Phalacrocorax niger","zh":"黑颈鸬鹚"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.385661","text":"लहान पाणकावळा (शास्त्रीय नाव: Phalacrocorax niger, फॅलाक्रॉकरॅक्स नायजेर ; इंग्लिश: Little Cormorant, लिटल कॉरमरंट) हा पाणथळी जागेत आढळणारा, कर्मोराद्य कुळातील पक्षी आहे. हे पक्षी रंगाने काळे व पाणथळी जागेत आढळणारे असल्याने पाणकावळा या नावाने ओळखले जातात. पूर्व आशियातील चीनपासून आग्नेय आशिया व दक्षिण आशियापर्यंतच्या भूप्रदेशांत नदी, तलाव, खाडी, समुद्राजवळील झाडींमध्ये हे पक्षी थव्याने आढळतात. मासे हे यांचे मुख्य खाद्य होत. पाण्यात सूर मारून हे आपले भक्ष्य पकडतात. सूर मारण्यात व पोहोण्यात हे पक्षी अतिशय तरबेज आहेत. परंतु बदकांसारखी खास पिसे नसल्याने त्यांची पिसे चांगलीच ओली होतात. सूर मारल्यानंतर पंख वाळवताना हे पक्षी बऱ्याचदा नदीकाठच्या दगडांवर पंख पसरून वाळवताना दिसतात.\n\nवर्ग:पक्षी\n","elements":[{"type":"infobox","content":"{{पक्षीचौकट\n| चित्र = Little Cormorant-Drying its wings I IMG 7981.jpg\n|चित्र_रुंदी =220px\n| मराठी नाव = {{लेखनाव}}\n| हिंदी नाव = छोटा पनकौवा, जोग्राबी \n| संस्कृत नाव = पानीयकाकिका \n| इंग्रजी नाव = लिटल कॉरमरंट
(''Little Cormorant'') \n| शास्त्रीय नाव = ''फॅलाक्रॉकरॅक्स नायजेर''
(''Phalacrocorax niger'')\n| कुळ = कर्मोराद्य
(''Phalacrocoracidae'')\n}}"},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"लहान पाणकावळा (शास्त्रीय नाव: Phalacrocorax niger, फॅलाक्रॉकरॅक्स नायजेर ;","translated_text":"Small waterfowl (classical name: Phalacrocorax niger, phallacrocorax nigerian);","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"इंग्लिश: Little Cormorant, लिटल कॉरमरंट) हा पाणथळी जागेत आढळणारा, कर्मोराद्य कुळातील पक्षी आहे.","translated_text":"English: Little Cormorant, Little Cormorant) is an aquatic bird of the genus Carmoridae.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हे पक्षी रंगाने काळे व पाणथळी जागेत आढळणारे असल्याने पाणकावळा या नावाने ओळखले जातात.","translated_text":"These birds are known as waterfowl because they are found in black and subterranean environments.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पूर्व आशियातील चीनपासून आग्नेय आशिया व दक्षिण आशियापर्यंतच्या भूप्रदेशांत नदी, तलाव, खाडी, समुद्राजवळील झाडींमध्ये हे पक्षी थव्याने आढळतात.","translated_text":"These birds are found in abundance in rivers, lakes, bays, and seaside forests in East Asia from China to Southeast Asia and South Asia.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मासे हे यांचे मुख्य खाद्य होत.","translated_text":"Fish were their main food.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पाण्यात सूर मारून हे आपले भक्ष्य पकडतात.","translated_text":"They catch their food by blowing their horns in the water.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सूर मारण्यात व पोहोण्यात हे पक्षी अतिशय तरबेज आहेत.","translated_text":"These birds are very good at shooting and swimming.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"परंतु बदकांसारखी खास पिसे नसल्याने त्यांची पिसे चांगलीच ओली होतात.","translated_text":"But because they don't have any special flies like ducks, their flies are well-oiled.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सूर मारल्यानंतर पंख वाळवताना हे पक्षी बऱ्याचदा नदीकाठच्या दगडांवर पंख पसरून वाळवताना दिसतात.","translated_text":"After blowing the whistle, they are often seen spreading their wings over the rocks of the river.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:पक्षी","translated_text":"Category:Birds","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"चित्रबलाक","wikicode":"{{पक्षीचौकट\n| चित्र = Painted Stork - Mycteria leucocephala.jpg|\n| मराठी नाव = चित्रबलाक\n| हिंदी नाव = कठसारंग, जंघिल\n| संस्कृत नाव = काचाक्ष, पिंगलाक्ष\n| इंग्रजी नाव = पेंटेड स्टॉर्क
(''Painted Stork'') \n| शास्त्रीय नाव =
(''Mycteria leucocephala'')\n| कुळ = बलाकाद्य
(''Ciconiidae'')\n}}\n\n'''चित्रबलाक''' किंवा '''चाम ढोक''' हा करकोचा जातीचा पक्षी असून पाणथळ जागी याचा अधिवास असतो. \n==वर्णन ==\nसुमारे तीन किलो वजनाचा चित्रबलाक उभा असता त्याची उंची ९५-१०० सें. मी. भरते तर उडतांना पंखांच्या बाजूने लांबी १५०-१६० सें. मी. भरते.\n\nचित्रबलाकची चोच पिवळ्या रंगाची, टोकाकडे किंचित बाकदार, मोठी आणि लांब असून याचा चेहरा मेणासारखा पिवळा, त्यावर पिसांचा अभाव, उर्वरित सर्वांगावर पांढरी पिसे आणि त्यावर हिरवट काळ्या खुणा, पंख गुलाबी असून छातीवर आडवा काळा पट्टा असतो. चित्रबलाक नर-मादी दिसायला सारखेच असतात.\n==आढळस्थान ==\n\n[[भारत]], [[पाकिस्तान]], [[श्रीलंका]], [[नेपाळ]], [[बांगलादेश]], [[म्यानमार]] या देशांमध्ये चित्रबलाक रहिवासी आणि स्थानिक स्थलांतर करणारा पक्षी आहे.\n\n==अधिवास आणि खाद्य ==\nदलदली, सरोवरे, भाताच्या शेतीचा प्रदेश, अशा ठिकाणी दिवसभर पाण्यात उभा राहून चित्रबलाक हा मासोळ्या, [[बेडूक]], [[साप]], [[गोगलगाय]] वगैरे पाण्यातील जीव खातो.\n==विणीचा हंगाम ==\nचित्रबलाकचा वीण काळ साधारणपणे ऑगस्ट ते जानेवारी असून हा पाण्यातील किंवा पाण्याजवळील मोठ्या झाडांवर गवत, काड्या वगैरे वापरून मोठे घरटे बनवतो. एका चित्रबलाकच्या घरट्याला लागूनच दुसऱ्याचे घरटे बांधले जाते. तसेच त्याच झाडावर किंवा परिसरात इतर [[बगळा|बगळे]] आणि करकोचे आपापली घरटी दाटीने बांधतात. यामुळे तेथे एक मोठी वसाहत निर्माण होते. मादी चित्रबलाक फिकट पांढऱ्या रंगाची, त्यावर तपकिरी ठिपके असलेली २ ते ५ अंडी देते. नर-मादी घरटे बांधण्यापासून, पिलांना खाऊ घालण्यापर्यंत सर्व कामे मिळून करतात.\n\nपूर्व [[विदर्भ]]ात स्टॉर्कला ढोक म्हणतात तर चित्रबलाकला चाम ढोक असे म्हणतात.\n==चित्रदालन == \n\nचित्र:Mycteria leucocephala -walking-8.jpg|चित्रबलाक\nFile:Painted Stork (Mycteria leucocephala) landing in Uppalapadu, AP W IMG 5095.jpg|\nFile:Painted Stork (Mycteria leucocephala) with nesting material in Garapadu, AP W IMG 5347.jpg|\nFile:Painted Stork (Mycteria leucocephala) in Uppalapadu, AP W2 IMG 5067.jpg|\nFile:Painted Stork (Mycteria leucocephala) nesting in Garapadu, AP W2 IMG 5285.jpg|\nFile:Painted stork foraging.jpg|\nFile:Painted Stork (Mycteria leucocephala) at Uppalapadu W IMG 8615.jpg|\n\n\n== संदर्भ आणि नोंदी ==\n{{संदर्भयादी}}\n{{विस्तार}}\n\n{{कॉमन्स|Mycteria leucocephala}}\n{{विकिस्पेशीज|Mycteria leucocephala}}\n\n[[वर्ग:पक्षी]]\n[[वर्ग:करकोचा]]\n[[वर्ग:पोस्टाचे तिकीट असलेले पक्षी]]","hash":"bae679a88caf374ee133151dc98212f16c259ade8bc25e6d6e195619896b83a7","last_revision":"2023-11-07T04:30:45Z","first_revision":"2009-05-09T12:58:13Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:29:58.731823","cross_lingual_links":{"ar":"لقلق مطلي","arz":"لقلق مطلى","as":"কাকৈঢোৰা","be":"Дзюбач распісны","be-x-old":"Дзюбач расьпісны","bg":"Индийски щъркел","bh":"जाँघिल","bn":"রাঙা মানিকজোড়","br":"Tantal Indez","ca":"Tàntal de l'Índia","ceb":"Mycteria leucocephala","ckb":"حاجی لەقلەقی ڕەنگین","cy":"Ciconia amryliw","da":"Indisk skovstork","de":"Buntstorch","dty":"लालटाउके गरुड","en":"Painted stork","eo":"Blankakapa mikterio","es":"Mycteria leucocephala","eu":"Mycteria leucocephala","fa":"لکلک رنگین","fr":"Tantale indien","he":"חסידן צבוע","hi":"जांघिल","hu":"Hindu gólya","it":"Mycteria leucocephala","ja":"インドトキコウ","ko":"홍대머리황새","lt":"Indinis gandrėnas","ml":"വർണ്ണക്കൊക്ക്","ms":"Upih Sawah","ne":"लालटाउके गरुड","nl":"Indische nimmerzat","nv":"Tsídiidaanézí naashchʼąąʼígíí","pa":"ਚਿਤਰਾ ਲਮਢੀਂਗ","pl":"Dławigad indyjski","pnb":"چترا لمڈھینگ","ro":"Tantal indian","ru":"Индийский клювач","sv":"Indisk ibisstork","uk":"Лелека-тантал індійський","uz":"Boʻyalgan laylak","vi":"Giang sen","war":"Mycteria leucocephala","zh":"白头鹮鹳"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.385661","text":"चित्रबलाक किंवा चाम ढोक हा करकोचा जातीचा पक्षी असून पाणथळ जागी याचा अधिवास असतो.\n\nसुमारे तीन किलो वजनाचा चित्रबलाक उभा असता त्याची उंची ९५-१०० सें. मी. भरते तर उडतांना पंखांच्या बाजूने लांबी १५०-१६० सें. मी. भरते.\n\nचित्रबलाकची चोच पिवळ्या रंगाची, टोकाकडे किंचित बाकदार, मोठी आणि लांब असून याचा चेहरा मेणासारखा पिवळा, त्यावर पिसांचा अभाव, उर्वरित सर्वांगावर पांढरी पिसे आणि त्यावर हिरवट काळ्या खुणा, पंख गुलाबी असून छातीवर आडवा काळा पट्टा असतो. चित्रबलाक नर-मादी दिसायला सारखेच असतात.\n\nभारत, पाकिस्तान, श्रीलंका, नेपाळ, बांगलादेश, म्यानमार या देशांमध्ये चित्रबलाक रहिवासी आणि स्थानिक स्थलांतर करणारा पक्षी आहे.\n\nदलदली, सरोवरे, भाताच्या शेतीचा प्रदेश, अशा ठिकाणी दिवसभर पाण्यात उभा राहून चित्रबलाक हा मासोळ्या, बेडूक, साप, गोगलगाय वगैरे पाण्यातील जीव खातो.\n\nचित्रबलाकचा वीण काळ साधारणपणे ऑगस्ट ते जानेवारी असून हा पाण्यातील किंवा पाण्याजवळील मोठ्या झाडांवर गवत, काड्या वगैरे वापरून मोठे घरटे बनवतो. एका चित्रबलाकच्या घरट्याला लागूनच दुसऱ्याचे घरटे बांधले जाते. तसेच त्याच झाडावर किंवा परिसरात इतर बगळे आणि करकोचे आपापली घरटी दाटीने बांधतात. यामुळे तेथे एक मोठी वसाहत निर्माण होते. मादी चित्रबलाक फिकट पांढऱ्या रंगाची, त्यावर तपकिरी ठिपके असलेली २ ते ५ अंडी देते. नर-मादी घरटे बांधण्यापासून, पिलांना खाऊ घालण्यापर्यंत सर्व कामे मिळून करतात.\n\nपूर्व विदर्भात स्टॉर्कला ढोक म्हणतात तर चित्रबलाकला चाम ढोक असे म्हणतात.\n\nचित्र:Mycteria leucocephala -walking-8.jpg|चित्रबलाक File:Painted Stork (Mycteria leucocephala) landing in Uppalapadu, AP W IMG 5095.jpg| File:Painted Stork (Mycteria leucocephala) with nesting material in Garapadu, AP W IMG 5347.jpg| File:Painted Stork (Mycteria leucocephala) in Uppalapadu, AP W2 IMG 5067.jpg| File:Painted Stork (Mycteria leucocephala) nesting in Garapadu, AP W2 IMG 5285.jpg| File:Painted stork foraging.jpg| File:Painted Stork (Mycteria leucocephala) at Uppalapadu W IMG 8615.jpg|\n\nवर्ग:पक्षी वर्ग:करकोचा वर्ग:पोस्टाचे तिकीट असलेले पक्षी\n","elements":[{"type":"infobox","content":"{{पक्षीचौकट\n| चित्र = Painted Stork - Mycteria leucocephala.jpg|\n| मराठी नाव = चित्रबलाक\n| हिंदी नाव = कठसारंग, जंघिल\n| संस्कृत नाव = काचाक्ष, पिंगलाक्ष\n| इंग्रजी नाव = पेंटेड स्टॉर्क
(''Painted Stork'') \n| शास्त्रीय नाव =
(''Mycteria leucocephala'')\n| कुळ = बलाकाद्य
(''Ciconiidae'')\n}}"},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"चित्रबलाक किंवा चाम ढोक हा करकोचा जातीचा पक्षी असून पाणथळ जागी याचा अधिवास असतो.","translated_text":"The picturebalk or Cham Dhok is a species of bird of the genus Karko, native to subtropical areas.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"वर्णन","translated_text":"Descriptions","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"सुमारे तीन किलो वजनाचा चित्रबलाक उभा असता त्याची उंची ९५-१०० सें.","translated_text":"Standing tall, a figure weighing about three kilograms, it stands between 95 and 100 centimeters tall.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मी.","translated_text":"It's me.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"भरते तर उडतांना पंखांच्या बाजूने लांबी १५०-१६० सें.","translated_text":"When it's full, it's 150 to 160 centimeters long along the wings.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मी. भरते.","translated_text":"I fill it up.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"चित्रबलाकची चोच पिवळ्या रंगाची, टोकाकडे किंचित बाकदार, मोठी आणि लांब असून याचा चेहरा मेणासारखा पिवळा, त्यावर पिसांचा अभाव, उर्वरित सर्वांगावर पांढरी पिसे आणि त्यावर हिरवट काळ्या खुणा, पंख गुलाबी असून छातीवर आडवा काळा पट्टा असतो.","translated_text":"The top of the painting is yellow, slightly slender at the tip, large and long, with a yellow face like a pineapple, a lack of spots, white spots on the rest of the painting, green black markings, pink wings and a black belt on the chest.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"चित्रबलाक नर-मादी दिसायला सारखेच असतात.","translated_text":"The male and female look exactly the same.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"आढळस्थान","translated_text":"The location","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"भारत, पाकिस्तान, श्रीलंका, नेपाळ, बांगलादेश, म्यानमार या देशांमध्ये चित्रबलाक रहिवासी आणि स्थानिक स्थलांतर करणारा पक्षी आहे.","translated_text":"It is a resident and local migratory bird in India, Pakistan, Sri Lanka, Nepal, Bangladesh, Myanmar.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"अधिवास आणि खाद्य","translated_text":"Housing and food","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"दलद���ी, सरोवरे, भाताच्या शेतीचा प्रदेश, अशा ठिकाणी दिवसभर पाण्यात उभा राहून चित्रबलाक हा मासोळ्या, बेडूक, साप, गोगलगाय वगैरे पाण्यातील जीव खातो.","translated_text":"Standing in the water all day in places such as swamps, lakes, rice fields, and so forth, the pictured dragon feeds on aquatic creatures such as lizards, frogs, snakes, gulls, and so on.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"विणीचा हंगाम","translated_text":"The season of weaning","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"चित्रबलाकचा वीण काळ साधारणपणे ऑगस्ट ते जानेवारी असून हा पाण्यातील किंवा पाण्याजवळील मोठ्या झाडांवर गवत, काड्या वगैरे वापरून मोठे घरटे बनवतो.","translated_text":"The weaving season is usually August to January, and it uses grass, reeds, etc. to make large nests on large trees in or near water.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"एका चित्रबलाकच्या घरट्याला लागूनच दुसऱ्याचे घरटे बांधले जाते.","translated_text":"The nest of one painting can be attached to the nest of another.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"तसेच त्याच झाडावर किंवा परिसरात इतर बगळे आणि करकोचे आपापली घरटी दाटीने बांधतात.","translated_text":"They also build their nests on the same tree or nearby.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"यामुळे तेथे एक मोठी वसाहत निर्माण होते.","translated_text":"This created a large colony there.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मादी चित्रबलाक फिकट पांढऱ्या रंगाची, त्यावर तपकिरी ठिपके असलेली २ ते ५ अंडी देते.","translated_text":"The female produces two to five eggs of light white color with brown spots.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"नर-मादी घरटे बांधण्यापासून, पिलांना खाऊ घालण्यापर्यंत सर्व कामे मिळून करतात.","translated_text":"The males and females work together, from making nests to feeding their young.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पूर्व विदर्भात स्टॉर्कला ढोक म्हणतात तर चित्रबलाकला चाम ढोक असे म्हणतात.","translated_text":"In the eastern wheel, the stork is called the door, while the painting is called the candlestick.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"चित्रदालन","translated_text":"Painting","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"चित्र:Mycteria leucocephala -walking-8.jpg|चित्रबलाक File:Painted Stork (Mycteria leucocephala) landing in Uppalapadu, AP W IMG 5095.jpg| File:Painted Stork (Mycteria leucocephala) with nesting material in Garapadu, AP W IMG 5347.jpg| File:Painted Stork (Mycteria leucocephala) in Uppalapadu, AP W2 IMG 5067.jpg| File:Painted Stork (Mycteria leucocephala) nesting in Garapadu, AP W2 IMG 5285.jpg| File:Painted stork foraging.jpg| File:Painted Stork (Mycteria leucocephala) at Uppalapadu W IMG 8615.jpg|","translated_text":"Image: Painted Stork (Mycteria leucocephala) landing in Uppalapadu, AP WG 5095.jpg where File:Painted Stork (Mycteria leucocephala) with nesting material in Garapadu, AP WG 5347.jpg where File:Painted Stork (Mycteria leucocephala) in Uppalapadu, AP W2 IMG 5067.jpg File:Painted Stork (Mycteria leucocephala) nesting in Garapadu, AP W2 IMG 5285.jpg File:Painted Stork for nesting.jpg File:Pacteria leucocephala at Uppalapadu 865.jpg","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"संदर्भ आणि नोंदी","translated_text":"References and records","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:पक्षी वर्ग:करकोचा वर्ग:पोस्टाचे तिकीट असलेले पक्षी","translated_text":"Class: Birds Class: Taxation Class: Birds with postal tickets","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"नदीसूरय","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[नदी सुरय]]","hash":"222e812f559475a184722ba70daa9ea733d3d54390f28a0aaf2cec15f7d0ff92","last_revision":"2011-12-21T15:59:35Z","first_revision":"2009-05-09T13:01:57Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:29:58.790306","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन नदी सुरय\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन नदी सुरय","translated_text":"Redirection of the Sun River","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"कमळपक्षी","wikicode":"{{पक्षीचौकट\n| चित्र =Pheasant-tailed Jacana (Hydrophasianus chirurgus)- Breeding in an Indian Lotus (Nelumbo nucifera) Pond in Hyderabad, AP W IMG 7860.jpg|वीणीच्या हंगामातील नर\n| मराठी नाव = {{लेखनाव}},पियू \n| हिंदी नाव = जलकपोत, पिहो\n| संस्कृत नाव = जलमंजोर\n| इंग्रजी नाव =
(''Pheasant-tailed Jacana'') \n| शास्त्रीय नाव =
(''Hydrophasianus chirurgus'')\n| कुळ =जकानाद्य
(''Jacanidae'')\n}}\n\nकमळपक्षी कुळातील दोन जाती आपल्याकडे सापडतात. Bronze-Winged Jacana (Metopidius indicus) कांस्यपक्षी कमळपक्षी आणि Pheasant- Tailed Jacana (Hydrophasianus chirugrusus). कमळपक्षी हा दलदलीत, तलावात आणि [[कमळ|कमळवेलींच्या]] तळ्यात आढळणारा साधारण ३१ सें. मी. आकाराचा पक्षी आहे. \n\n==वर्णन==\nहा पाणथळ पक्षी बराचसा पाणकोंबडीच्या वळणाचा आहे. टंगाळे पाय, कोळ्यांच्या पायांसारखी लांबसडक बोटे आणि लांब, सरळ नखं असलेला हा एक पाणपक्षी.\nवीणीच्या हंगामात नर पियूला कोयत्याच्या आकाराची लांब आणि टोकदार शेपटी असते. त्यावेळी त्याचा रुबाब वाढतो. वीण काळानंतर ही शेपटी झडून पडते. एरवी नर-मादी दिसायला सारखेच असतात. छातीच्या वरील भागात काळा पट्टा, गळ्याचा भाग पांढरा, चोच व मानेचा भाग पिवळा, डोळ्याजवळून एक उभी, लांब काळी रेघ, उर्वरीत पाठ, पोट इ. तपकिरी रंगाचे. या पक्ष्याचे पाय, पायांची बोटे व नखे मोट्ठी असतात, जेणेकरून यांना तरंगत्या पाण वनस्पतीवर किंवा तरंगत्या पानांवर चालता येते. वीण काळात नराला शेपटी असते तर त्याचा तपकिरी रंग जास्त गडद होतो. \n\n== आढळस्थान==\nकमळपक्षी एकट्याने किंवा थव्याने तलावात, कमळवेलींच्या आसापास दिवसभर पोहतांना दिसतात. हा पक्षी [[हिमालय|हिमालयाच्या]] २००० मी. उंचीपर्यंत [[भारत|भारतभर]] सर्वत्र आढळ्तो तसेच [[बांगलादेश]], [[पाकिस्तान]], [[श्रीलंका]], [[म्यानमार]] हा देशातही याची वस्ती आहे. \nआपल्या जातिवंत सौंदर्याने जलाशयाची शोभा वाढवणारे हे रूपवान पक्षी निसर्गाची शान आहेत. म्हणूनच थायलंड सरकारच्या टपाल विभागातर्फे या दोन्ही कमळ पक्ष्यावर आकर्षक तिकिटे प्रकाशित केली आहेत. \n\n==खाद्य==\n��ाणथळीतील पाणवनस्पती, पाण कीटक, लहान मासे, मृदु शरीरी कालव, शंख व शिंपल्या, गोगलगायी, पाण वनस्प्तींच्या बिया, त्यांचे कोंब हे कमळपक्ष्याचे आवडते खाद्य आहे.\n\n==घरटे ==\n\n दोन्ही जातीतील मादीचे अनेक सहचर असतात. कमळपक्षी [[शिंगाडा|शिंगाड्याच्या]] किंवा [[कमळ|कमळाच्या]] पानावर आपले घरटे बांधतो. मादी एकावेळी ३ ते ४, चमकदार हिरवट-तपकिरी रंगाची अंडी देते. कमळपक्ष्याची मादी बहुपतिकत्व स्वभावाची असून पिलांचे संगोपन नर कमळपक्षी करतो.\n एका नराबरोबर समागम करून ती अंडी घालून मोकळी होते. अंड्यांचे उबविणे व पिलांची निगा राखणे हे काम संपूर्णपणे नरावर सोपवून ती दुसऱ्या नराकडे जाते व अशा प्रकारे ती एका मागोमाग एक असे अनेक घरोबे करते. \n\n==चित्रदालन==\n\nFile:Pheasant-tailed Jacana (Hydrophasianus chirurgus)- Breeding in Hyderabad, AP W IMG 7623.jpg|वीणीच्या हंगामातील नर\nFile:Pheasant tailed Jacana (Non-breeding) I IMG 8638.jpg|वीणीच्या हंगामात नसलेला नर\nFile:Pheasant tailed Jacana (Non-breeding) I2 IMG 8639.jpg|वीणीच्या हंगामात नसलेला नर\n\n\n{{विस्तार}}\n[[वर्ग:पक्षी]]","hash":"bffea7c3db8e96b540be676888f5db8bb4680789e470257ed2389c9d14f26e3f","last_revision":"2022-07-04T09:48:36Z","first_revision":"2009-05-09T13:03:40Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:29:58.855232","cross_lingual_links":{"ar":"عيوق","arz":"عيوق","as":"দলমৰা","avk":"Muoga (Hydrophasianus)","bg":"Фазаноопашата якана","bn":"জল ময়ূর","br":"Jakana lost-fazan","ca":"Jacana cua de faisà","ceb":"Hydrophasianus chirurgus","cy":"Jasana cynffonhir","da":"Fasanbladhøne","de":"Fasanblatthühnchen","en":"Pheasant-tailed jacana","eo":"Longvosta jakanao","es":"Hydrophasianus chirurgus","eu":"Hydrophasianus chirurgus","fa":"روآبروک دمقرقاولی","fi":"Pitkäpyrstöjassana","fr":"Jacana à longue queue","he":"יקנה אסייתית","hi":"तीतर जैसी पूंछ वाला जल-कपोत","hu":"Fácánfarkú levéljáró","id":"Burung-sepatu teratai","it":"Hydrophasianus chirurgus","ja":"レンカク","kn":"ಬಾಲದ ದೇವನಕ್ಕಿ","ko":"물꿩","lv":"Garastes jakāns","ml":"വാലൻ താമരക്കോഴി","ms":"Teratai ekor panjang","my":"ဘီကျားငှက်","ne":"जलअप्सरा","nl":"Waterfazant","nv":"Kénézí bitseeʼ nineezígíí","or":"କୁକୁଭ","pl":"Długoszpon chiński","pnb":"فیزنٹ دی پچھ آلا جکانا","pt":"Jaçanã-rabo-de-faisão","ru":"Водяной фазанчик","sv":"Fasanjaçana","ta":"நீளவால் தாழைக்கோழி","th":"นกอีแจว","tr":"Sülün kuyruklu jakana","uk":"Якана довгохвоста","vi":"Gà lôi nước","war":"Hydrophasianus chirurgus","zh":"水雉"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.385661","text":"कमळपक्षी कुळातील दोन जाती आपल्याकडे सापडतात. Bronze-Winged Jacana (Metopidius indicus) कांस्यपक्षी कमळपक्षी आणि Pheasant- Tailed Jacana (Hydrophasianus chirugrusus). कमळपक्षी हा दलदलीत, तलावात आणि कमळवेलींच्या तळ्यात आढळणारा साधारण ३१ सें. मी. आकाराचा पक्षी आहे.\n\nहा पाणथळ पक्षी बराचसा पाणकोंबडीच्या वळणाचा आहे. टंगाळे पाय, कोळ्यांच्या पायांसारखी लांबसडक बोटे आणि लांब, सरळ नखं असलेला हा एक पाणपक्षी. वीणीच्या हंगामात नर पियूला कोयत्याच्या आकाराची लांब आणि टोकदार शेपटी असते. त्यावेळी त्याचा रुबाब वाढतो. वीण काळानंतर ही शेपटी झडून पडते. एरवी नर-मादी दिसायला सारखेच असतात. छातीच्या वरील भागात काळा पट्टा, गळ्याचा भाग पांढरा, चोच व मानेचा भाग पिवळा, डोळ्याजवळून एक उभी, लांब काळी रेघ, उर्वरीत पाठ, पोट इ. तपकिरी रंगाचे. या पक्ष्याचे पाय, पायांची बोटे व नखे मोट्ठी असतात, जेणेकरून यांना तरंगत्या पाण वनस्पतीवर किंवा तरंगत्या पानांवर चालता येते. वीण काळात नराला शेपटी असते तर त्याचा तपकिरी रंग जास्त गडद होतो.\n\nकमळपक्षी एकट्याने किंवा थव्याने तलावात, कमळवेलींच्या आसापास दिवसभर पोहतांना दिसतात. हा पक्षी हिमालयाच्या २००० मी. उंचीपर्यंत भारतभर सर्वत्र आढळ्तो तसेच बांगलादेश, पाकिस्तान, श्रीलंका, म्यानमार हा देशातही याची वस्ती आहे. आपल्या जातिवंत सौंदर्याने जलाशयाची शोभा वाढवणारे हे रूपवान पक्षी निसर्गाची शान आहेत. म्हणूनच थायलंड सरकारच्या टपाल विभागातर्फे या दोन्ही कमळ पक्ष्यावर आकर्षक तिकिटे प्रकाशित केली आहेत.\n\nपाणथळीतील पाणवनस्पती, पाण कीटक, लहान मासे, मृदु शरीरी कालव, शंख व शिंपल्या, गोगलगायी, पाण वनस्प्तींच्या बिया, त्यांचे कोंब हे कमळपक्ष्याचे आवडते खाद्य आहे.\n\nदोन्ही जातीतील मादीचे अनेक सहचर असतात. कमळपक्षी शिंगाड्याच्या किंवा कमळाच्या पानावर आपले घरटे बांधतो. मादी एकावेळी ३ ते ४, चमकदार हिरवट-तपकिरी रंगाची अंडी देते. कमळपक्ष्याची मादी बहुपतिकत्व स्वभावाची असून पिलांचे संगोपन नर कमळपक्षी करतो. एका नराबरोबर समागम करून ती अंडी घालून मोकळी होते. अंड्यांचे उबविणे व पिलांची निगा राखणे हे काम संपूर्णपणे नरावर सोपवून ती दुसऱ्या नराकडे जाते व अशा प्रकारे ती एका मागोमाग एक असे अनेक घरोबे करते.\n\nवर्ग:पक्षी\n","elements":[{"type":"infobox","content":"{{पक्षीचौकट\n| चित्र =Pheasant-tailed Jacana (Hydrophasianus chirurgus)- Breeding in an Indian Lotus (Nelumbo nucifera) Pond in Hyderabad, AP W IMG 7860.jpg|वीणीच्या हंगामातील नर\n| मराठी नाव = {{लेखनाव}},पियू \n| हिंदी नाव = जलकपोत, पिहो\n| संस्कृत नाव = जलमंजोर\n| इंग्रजी नाव =
(''Pheasant-tailed Jacana'') \n| शास्त्रीय नाव =
(''Hydrophasianus chirurgus'')\n| कुळ =जकानाद्य
(''Jacanidae'')\n}}"},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"कमळपक्षी कुळातील दोन जाती आपल्याकडे सापडतात.","translated_text":"We have two species in the cockroach family.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"Bronze","translated_text":"Bronze","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"-Winged Jacana (Metopidius indicus) कांस्यपक्षी कमळपक्षी आणि Pheasant- Tailed Jacana (Hydrophasianus chirugrusus).","translated_text":"-Winged Jacana (Metopidius indicus) bronze camel and Pheasant- Tailed Jacana (Hydrophasianus chirugrusus).","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"कमळपक्षी हा दलदलीत, तलावात आणि कमळवेलींच्या तळ्यात आढळणारा साधारण ३१ सें.","translated_text":"It is found in marshes, ponds, and ponds.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मी.","translated_text":"It's me.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"आकाराचा पक्षी आहे.","translated_text":"It's the size of a bird.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"वर्णन","translated_text":"Descriptions","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"हा पाणथळ पक्षी बराचसा पाणकोंबडीच्या वळणाचा आहे.","translated_text":"This is an underwater bird that has a lot of aquatic rotation.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"टंगाळे पाय, कोळ्यांच्या पायांसारखी लांबसडक बोटे आणि लांब, सरळ नखं असलेला हा एक पाणपक्षी.","translated_text":"It is an aquatic bird with curved legs, spiderlike long toes, and long, straight nails.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"वीणीच्या हंगामात नर पियूला कोयत्याच्या आकाराची लांब आणि टोकदार शेपटी असते.","translated_text":"During the weaving season, the male peacock has a long, angled tail shaped like a coyote.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यावेळी त्याचा रुबाब वाढतो.","translated_text":"That's when his reputation grows.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"वीण काळानंतर ही शेपटी झडून पडते.","translated_text":"After weaving, the tail falls off.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"एरवी नर-मादी दिसायला सारखेच असतात.","translated_text":"Erves look exactly the same as males and females.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"छातीच्या वरील भागात काळा पट्टा, गळ्याचा भाग पांढरा, चोच व मानेचा भाग पिवळा, डोळ्याजवळून एक उभी, लांब काळी रेघ, उर्वरीत पाठ, पोट इ.","translated_text":"The upper part of the chest is black, the neck is white, the upper part is yellow, the upper part of the neck is yellow, the upper part of the eye is upright, the upper part is black, the rest of the back, the stomach, etc.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"तपकिरी रंगाचे.","translated_text":"Brown.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"या पक्ष्याचे पाय, पायांची बोटे व नखे मोट्ठी असतात, जेणेकरून यांना तरंगत्या पाण वनस्पतीवर किंवा तरंगत्या पानांवर चालता येते.","translated_text":"They have legs, toes, and fingernails so that they can walk on floating water plants or on floating leaves.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"वीण काळात नराला शेपटी असते तर त्याचा तपकिरी रंग जास्त गडद होतो.","translated_text":"When weaving, a male has a tail, and his brown color becomes darker.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"आढळस्थान","translated_text":"The location","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"कमळपक्षी एकट्याने किंवा थव्याने तलावात, कमळवेलींच्या आसापास दिवसभर पोहतांना दिसतात.","translated_text":"Squirrels can be seen swimming alone or in packs in ponds, around squirrels throughout the day.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हा पक्षी हिमालयाच्या २००० मी.","translated_text":"This bird is 2,000 meters above the Himalayas.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"उंचीपर्यंत भारतभर सर्वत्र आढळ्तो तसेच बांगलादेश, पाकिस्तान, श्रीलंका, म्यानमार हा देशातही याची वस्ती आहे.","translated_text":"It can be found all over India as well as in Bangladesh, Pakistan, Sri Lanka, Myanmar.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"आपल्या जातिवंत सौंदर्याने जलाशयाची शोभा वाढवणारे हे रूपवान पक्षी निसर्गाची शान आहेत.","translated_text":"These beautiful birds, who enhance the beauty of the reservoir with their breeding beauty, are the beauty of nature.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"म्हणूनच थायलंड सरकारच्या टपाल विभागातर्फे या दोन्ही कमळ पक्ष्यावर आकर्षक तिकिटे प्रकाशित केली आहेत.","translated_text":"This is why the Thai government's Postal Department has issued attractive tickets for both of these birds.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"खाद्य","translated_text":"food","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पाणथळीतील पाणवनस्पती, पाण कीटक, लहान मासे, मृदु शरीरी कालव, शंख व शिंपल्या, गोगलगायी, पाण वनस्प्तींच्या बिया, त्यांचे कोंब हे कमळपक्ष्याचे आवडते खाद्य आहे.","translated_text":"The seeds of aquatic plants, aquatic insects, small fish, soft-bodied canals, cones and shrimps, gulls, aquatic plants, their seeds are the favorite food of the camel.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"घरटे","translated_text":"Nests","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"दोन्ही जातीतील मादीचे अनेक सहचर असतात.","translated_text":"Females of both races have many companions.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"कमळपक्षी शिंगाड्याच्या किंवा कमळाच्या पानावर आपले घरटे बांधतो.","translated_text":"The camel builds its nest on the leaf of a spider or a camel.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मादी एकावेळी ३ ते ४, चमकदार हिरवट-तपकिरी रंगाची अंडी देते.","translated_text":"The female lays three to four bright green-brown eggs at a time.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"कमळपक्ष्याची मादी बहुपतिकत्व स्वभावाची असून पिलांचे संगोपन नर कमळपक्षी करतो.","translated_text":"The female fox is polygamous in nature and the male fox breeds the cubs.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"एका नराबरोबर समागम करून ती अंडी घालून मोकळी होते.","translated_text":"She was free to lay her eggs by having sex with a vein.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"अंड्यांचे उबविणे व पिलांची निगा राखणे हे काम संपूर्णपणे नरावर सोपवून ती दुसऱ्या नराकडे जाते व अशा प्रकारे ती एका मागोमाग एक असे अनेक घरोबे करते.","translated_text":"The egg laying and the care of the young is entrusted entirely to the male, who passes it on to the other male, and thus it makes many households one after the other.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"चित्रदालन","translated_text":"Painting","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:पक्षी","translated_text":"Category:Birds","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"दयाळ (पक्षी)","wikicode":"{{विस्तार}}\n[[चित्र:Oriental Magpie Robin (Copsychus saularis)- Male at Kolkata I IMG 3003.jpg|thumb|right|300 px|दयाळ]] दयाळ हा भारतीय उपखंडात व अशियाच्या ब���ुतांशी भागात आढळणारा पक्षी आहे. (शास्त्रीय नाव : ''Copsychus saularis'' ). ह्या पक्ष्याचे मोठे वैशिष्ट्य म्हणजे याचा सुरेख आवाज. पावसाळ्याच्या महिन्यात झाडीतून सुरेख आवाजात हा पक्षी गात असतो. एखादी सुरेख शीळ वाजवल्याप्रमाणे तो आवाज काढतो. तसेच शिळींमध्ये विविधता असते. याचे मुख्य खाद्य विविध प्रकारचे किडे व अळ्या हे आहे. \n\nदयाळ पक्षी हा बांग्लादेशचा राष्ट्रीय पक्षी आहे.\nदयाळ (Oriental Magpie-Robin) या पक्ष्याचा म्युझिकापिडी (Musicapidae) या पक्षिकुलात आणि टर्डिडी या उपकुलात समावेश होतो. याचे शास्त्रीय नाव कॉप्सिकस सॉलॅरिस (Copsychus saularis) असे आहे. kopsukhos या ग्रीक शब्दाचा अर्थ कृष्णपक्षी आणि सोलॅरिस या लॅटिन शब्दाचा अर्थ सूर्याशी संबंधित.\n\nदयाळ पक्षाची महाराष्ट्रात वापरली जाणारी मराठी पुल्लिंगी नावे :- उसळी/हजोर उसळी (गोडी भाषेत); काबरो (भिल्लांच्या भाषेत); कालाचिडी; कालो करालो (पारध्यांच्या भाषेत); काळचिडी (नाशिक); खापऱ्या चोर; डोमिगा; दयाळ (पुणे), दहीगोल (चंद्रपूर), दहेंडी; पद‍उसीर (माडिया भाषेत), बडा चिविंच (कोरकू भाषेत); मडवळ (सिंधुदुर्ग), सुई (भंडारा), \n\nस्त्रीलिंगी नावे :- गवळण, गुमदडी (गोवा), सुईन (चंद्रपूर).न \n\nअन्य भाषांतील नावे :- काली सुई चिडिया, ग्वालिन, दयाल, दहंगल, दहिंगल, दहियर, दहियल, दोयल, महरी (सर्व हिंदी); अश्वक, अश्वकश्रीवद्‌, अश्वाख्य, करेटु, कालकंठ कलविंग, दध्यंक, दाधिक, नीलकंठ, भारत दध्यंक, श्रीवद्‌ पक्षी (सर्व संस्कृत); दैयड (गुजराती); पेद्द नलंचि, सरल गाडु (दोन्ही तेलुगू); उब्बेकुळ्ळ सुव्वि, मडिवाळ सुव्वि, मडिवाळ हक्कि (सर्व कानडी); गुंडू करिच्चान्‌, राबिन्‌ (दोन्ही तामीळ).\n\nदाधिक या संस्कृत शब्द अर्थ दही विकणारा. अंगावर दही सांडल्यासारखे डाग असलेला हा पक्षी, म्हणून याचे नाव दाधिक किंवा दध्यंक. दयाळ, दहीगोल, दहेंडी हे शब्द दधीवरून आले. अश्व म्हणजे घोडा. हा पक्षी घोड्यासारखी शेपटी उडवतो, म्हणून याचे नाव अश्वक, अश्वाख्य वगैरे. काळ्या रंगाचा असल्याने कॉप्सिकस, काबरो, कालाचिडी, कालो करालो, काळचिडी ही नावे. \n\n\nराजस्थानचा रखरखीत प्रदेश सोडून भारतात दयाळ सगळीकडे आढळतो. डोंगराळ भागात १,२२० मीटर उंचीपर्यंत तो सापडतो. झाडीत राहणारा असल्यामुळे तो झाडांच्या राईत आणि बागांत असतो. गावात आणि खेड्यापाड्यांत तो नेहमी दिसतो.\n\nदयाळ आकाराने बुलबुल पक्ष्याएवढा असतो. नर काळा-पांढरा असतो, तर मादी नरासारखीच पण काळ्या रंगाऐवजी गर्द राखी रंगाची असते. दोघेही नेहमी शेपटी हलविताना दिसतात.\n\nदयाळ हा गाणारा पक्षी आहे. मधुर आणि लांबलचक शीळ घातल्यासारखे याचे गाणे असते. सकाळी व तिसऱ्या प्रहरी एखाद्या झाडावर उंच ठिकाणी बसून हा गात असतो व मधूनमधून शेपटी उभारीत असतो. इतर पक्ष्यांच्या आवाजाचीही हा नक्कल करतो.\n\nपहा : [[प्राण्यांचे आवाज]]\n\n== बाह्य दुवे ==\n* [http://birds.thenatureweb.net/marathibirdnames.aspx पक्ष्यांची मराठी नावे (१)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150512040907/http://birds.thenatureweb.net/marathibirdnames.aspx |date=2015-05-12 }}\n* [http://www.flickr.com/groups/marathi/discuss/72157612766100485/ Bird Names (English-Marathi)]\n* [http://bnhs.org/bnhs/files/FINAL_BIRD_NAMES_20_FEb_2015_by_Dr_Raju_Kasambe.pdf पक्ष्यांची मराठी नावे (२)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150916200146/http://bnhs.org/bnhs/files/FINAL_BIRD_NAMES_20_FEb_2015_by_Dr_Raju_Kasambe.pdf |date=2015-09-16 }}\n\n\n[[वर्ग:पक्षी]]\n[[वर्ग:जल्पकाद्य]]","hash":"387a91977f4f1ff1483f326e4c8af7728c9987df8da6293779a93f49d175e247","last_revision":"2023-08-17T00:14:31Z","first_revision":"2009-05-09T13:05:31Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:29:58.922536","cross_lingual_links":{"ace":"Cicém pala paki","ar":"عقعق شرقي أبو الحناء","arz":"عقعق شرقى ابو الحناء","as":"দহিকতৰা","ast":"Copsychus saularis","ban":"Becica","bg":"Copsychus saularis","bn":"দোয়েল","br":"Copsychus saularis","ca":"Shama oriental","cdo":"Céng-nēu","ceb":"Copsychus saularis","cs":"Šáma stračí","cy":"Robin frith","de":"Dajalschama","en":"Oriental magpie-robin","eo":"Orienta pigonajtingalo","es":"Copsychus saularis","eu":"Copsychus saularis","fa":"سینهسرخ پیسه خاوری","fr":"Shama dayal","gu":"દૈયડ","hi":"दहियर पक्षी","hu":"Dayal-rigó","id":"Kucica kampung","ja":"シキチョウ","jv":"Kacer","kn":"ಮಡಿವಾಳ (ಹಕ್ಕಿ)","ko":"까치딱새","ml":"മണ്ണാത്തിപ്പുള്ള്","ms":"Burung Murai Kampung","my":"သပိတ်လွယ်ဗိုက်ဖြူ","ne":"धोबिनी चरा","nl":"Dayallijster","nv":"Náátsʼózídę́ę́ʼ dǫ́ʼiiyiyiitsahí łizhin dóó łigaaígíí","or":"ଦହିଆଳ ପକ୍ଷୀ","pa":"ਧਿਆਲ ਚਿੜੀ","pl":"Sroczek zmienny","pnb":"اورینٹل میگپائی روبن","ru":"Сорочий шама-дрозд","sat":"ᱦᱟᱹᱛᱤ ᱩᱲᱤᱡ","si":"පොල්කිච්චා","simple":"Oriental magpie-robin","su":"Kucica","sv":"Orientshama","ta":"வண்ணாத்திக்குருவி","tcy":"ಬೊಲ್ಲರ ಮಾನಿಗ","th":"นกกางเขน","uk":"Шама індійська","vi":"Chích chòe than","war":"Copsychus saularis","zh":"鵲鴝"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.385661","text":"दयाळ हा भारतीय उपखंडात व अशियाच्या बहुतांशी भागात आढळणारा पक्षी आहे. (शास्त्रीय नाव : Copsychus saularis ). ह्या पक्ष्याचे मोठे वैशिष्ट्य म्हणजे याचा सुरेख आवाज. पावसाळ्याच्या महिन्यात झाडीतून सुरेख आवाजात हा पक्षी गात असतो. एखादी सुरेख शीळ वाजवल्याप्रमाणे तो आवाज काढतो. तसेच शिळींमध्ये विविधता असते. याचे मुख्य खाद्य विविध प्रकारचे किडे व अळ्या हे आहे.\n\nदयाळ पक्षी हा बांग्लादेशचा राष्ट्रीय पक्षी आहे. दयाळ (Oriental Magpie-Robin) या पक्ष्याचा म्युझिकापिडी (Musicapidae) या पक्षिकुलात आणि टर्डिडी या उपकुलात समावेश होतो. याचे शास्त्रीय नाव कॉप्सिकस सॉलॅरिस (Copsychus saularis) असे आहे. kopsukhos या ग्रीक शब्दाचा अर्थ कृष्णपक्षी आणि सोलॅ��िस या लॅटिन शब्दाचा अर्थ सूर्याशी संबंधित.\n\nदयाळ पक्षाची महाराष्ट्रात वापरली जाणारी मराठी पुल्लिंगी नावे :- उसळी/हजोर उसळी (गोडी भाषेत); काबरो (भिल्लांच्या भाषेत); कालाचिडी; कालो करालो (पारध्यांच्या भाषेत); काळचिडी (नाशिक); खापऱ्या चोर; डोमिगा; दयाळ (पुणे), दहीगोल (चंद्रपूर), दहेंडी; पद‍उसीर (माडिया भाषेत), बडा चिविंच (कोरकू भाषेत); मडवळ (सिंधुदुर्ग), सुई (भंडारा),\n\nस्त्रीलिंगी नावे :- गवळण, गुमदडी (गोवा), सुईन (चंद्रपूर).न\n\nअन्य भाषांतील नावे :- काली सुई चिडिया, ग्वालिन, दयाल, दहंगल, दहिंगल, दहियर, दहियल, दोयल, महरी (सर्व हिंदी); अश्वक, अश्वकश्रीवद्‌, अश्वाख्य, करेटु, कालकंठ कलविंग, दध्यंक, दाधिक, नीलकंठ, भारत दध्यंक, श्रीवद्‌ पक्षी (सर्व संस्कृत); दैयड (गुजराती); पेद्द नलंचि, सरल गाडु (दोन्ही तेलुगू); उब्बेकुळ्ळ सुव्वि, मडिवाळ सुव्वि, मडिवाळ हक्कि (सर्व कानडी); गुंडू करिच्चान्‌, राबिन्‌ (दोन्ही तामीळ).\n\nदाधिक या संस्कृत शब्द अर्थ दही विकणारा. अंगावर दही सांडल्यासारखे डाग असलेला हा पक्षी, म्हणून याचे नाव दाधिक किंवा दध्यंक. दयाळ, दहीगोल, दहेंडी हे शब्द दधीवरून आले. अश्व म्हणजे घोडा. हा पक्षी घोड्यासारखी शेपटी उडवतो, म्हणून याचे नाव अश्वक, अश्वाख्य वगैरे. काळ्या रंगाचा असल्याने कॉप्सिकस, काबरो, कालाचिडी, कालो करालो, काळचिडी ही नावे.\n\nराजस्थानचा रखरखीत प्रदेश सोडून भारतात दयाळ सगळीकडे आढळतो. डोंगराळ भागात १,२२० मीटर उंचीपर्यंत तो सापडतो. झाडीत राहणारा असल्यामुळे तो झाडांच्या राईत आणि बागांत असतो. गावात आणि खेड्यापाड्यांत तो नेहमी दिसतो.\n\nदयाळ आकाराने बुलबुल पक्ष्याएवढा असतो. नर काळा-पांढरा असतो, तर मादी नरासारखीच पण काळ्या रंगाऐवजी गर्द राखी रंगाची असते. दोघेही नेहमी शेपटी हलविताना दिसतात.\n\nदयाळ हा गाणारा पक्षी आहे. मधुर आणि लांबलचक शीळ घातल्यासारखे याचे गाणे असते. सकाळी व तिसऱ्या प्रहरी एखाद्या झाडावर उंच ठिकाणी बसून हा गात असतो व मधूनमधून शेपटी उभारीत असतो. इतर पक्ष्यांच्या आवाजाचीही हा नक्कल करतो.\n\nपहा : प्राण्यांचे आवाज\n\nपक्ष्यांची मराठी नावे (१) Bird Names (English-Marathi) पक्ष्यांची मराठी नावे (२)\n\nवर्ग:पक्षी वर्ग:जल्पकाद्य\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"दयाळ हा भारतीय उपखंडात व अशियाच्या बहुतांशी भागात आढळणारा पक्षी आहे.","translated_text":"It is a bird native to the Indian subcontinent and much of Asia.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"(शास्त्रीय नाव : Copsychus saularis ).","translated_text":"(Classical name: Copsychus saularis).","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ह्या पक्ष्याचे मोठे वैशिष्ट्य म्हणजे याचा सुरेख आवाज.","translated_text":"The great feature of this bird is its fine sound.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पावसाळ्याच्या महिन्यात झाडीतून सुरेख आवाजात हा पक्षी गात असतो.","translated_text":"In the rainy months, the bird sings with a beautiful voice from the tree.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"एखादी सुरेख शीळ वाजवल्याप्रमाणे तो आवाज काढतो.","translated_text":"It makes a sound like a fine flute.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"तसेच शिळींमध्ये विविधता असते.","translated_text":"There is also a diversity of shapes.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"याचे मुख्य खाद्य विविध प्रकारचे किडे व अळ्या हे आहे.","translated_text":"Its main food is a variety of insects and bats.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"दयाळ पक्षी हा बांग्लादेशचा राष्ट्रीय पक्षी आहे.","translated_text":"The kind bird is the national bird of Bangladesh.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"दयाळ (Oriental Magpie-Robin) या पक्ष्याचा म्युझिकापिडी (Musicapidae) या पक्षिकुलात आणि टर्डिडी या उपकुलात समावेश होतो.","translated_text":"The Oriental Magpie-Robin belongs to the family Musicapidae and to the subfamily Turtles.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"याचे शास्त्रीय नाव कॉप्सिकस सॉलॅरिस (Copsychus saularis) असे आहे.","translated_text":"Its scientific name is Copsychus saularis.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"kopsukhos या ग्रीक शब्दाचा अर्थ कृष्णपक्षी आणि सोलॅरिस या लॅटिन शब्दाचा अर्थ सूर्याशी संबंधित.","translated_text":"The Greek word kopsukhos means bird of prey and the Latin word solaris means sun.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"दयाळ पक्षाची महाराष्ट्रात वापरली जाणारी मराठी पुल्लिंगी नावे :- उसळी/हजोर उसळी (गोडी भाषेत); काबरो (भिल्लांच्या भाषेत); कालाचिडी; कालो करालो (पारध्यांच्या भाषेत);","translated_text":"The Marathi Pulling names of the Dyalal Party used in Maharashtra are: Usli/Hjor Usli (in Godi language); Kabaro (in Villan language); Kalachidi; Kaalo Karolo (in Paradhaya language);","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"काळचिडी (नाशिक); खापऱ्या चोर; डोमिगा; दयाळ (पुणे), दहीगोल (चंद्रपूर), दहेंडी; पद‍उसीर (माडिया भाषेत), बडा चिविंच (कोरकू भाषेत); मडवळ (सिंधुदुर्ग), सुई (भंडारा),","translated_text":"Kalchidi (Nashik), Khapra Thief, Domika, Dayala (Pune), Dhaigol (Chandrapur), Dehendi, Pad Usur (Media), Bada Chivinch (Koraku), Madwal (Sindudurg), Suy (Treasure),","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"स्त्रीलिंगी नावे :- गवळण, गुमदडी (गोवा), सुईन (चंद्रपूर).न","translated_text":"Female given names: Gavalan, Gumaddy (Goa), Suin (Chandrapur).","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"अन्य भाषांतील नावे :- काली सुई चिडिया, ग्वालिन, दयाल, दहंगल, दहिंगल, दहियर, दहियल, दोयल, महरी (सर्व हिंदी); अश्वक, अश्वकश्रीवद्‌, अश्वाख्य, करेटु, कालकंठ कलविंग, दध्यंक, दाधिक, नीलकंठ, भारत दध्यंक, श्रीवद्‌ पक्षी (सर्व संस्कृत); दैयड (गुजराती); पेद्द नलंचि, सरल गाडु (दोन्ही तेलुगू); उब्बेकुळ्ळ सुव्वि, मडिवाळ सुव्वि, मडिवाळ हक्कि (सर्व कानडी); गुंडू करिच्चान्‌, राबिन्‌ (दोन्ही तामीळ).","translated_text":"Names in other languages are: Kali Suy Chidia, Gwalin, Dyal, Dehangal, Dahingal, Dahir, Dahil, Doyal, Mahri (all in Hindi); Ashvak, Ashvakshrivad, Ashvakshya, Karetu, Calcutta Kalving, Dadhyank, Dadhik, Neelakanth, Bharat Dadhyank, Srivad Birds (all in Sanskrit); Dhayad (Gujarati); Pedda Nachi, सरल Gadu (both in Telugu); Ubbekul Suvi, Madiwal Suvi, Madiwal Hakki (both in Tamil); Gujarati, Rabin (both in Tamil).","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"दाधिक या संस्कृत शब्द अर्थ दही विकणारा.","translated_text":"Dadhiki is a Sanskrit word meaning a seller of wheat.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"अंगावर दही सांडल्यासारखे डाग असलेला हा पक्षी, म्हणून याचे नाव दाधिक किंवा दध्यंक.","translated_text":"It is a bird that has spots on its body that look like grains, hence its name.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"दयाळ, दहीगोल, दहेंडी हे शब्द दधीवरून आले.","translated_text":"The words kindness, compassion, and kindness came from milk.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"अश्व म्हणजे घोडा.","translated_text":"A horse is a horse.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हा पक्षी घोड्यासारखी शेपटी उडवतो, म्हणून याचे नाव अश्वक, अश्वाख्य वगैरे.","translated_text":"This bird flies with tails like a horse, so its name is Horse, Horse, etc.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"काळ्या रंगाचा असल्याने कॉप्सिकस, काबरो, कालाचिडी, कालो करालो, काळचिडी ही नावे.","translated_text":"Because of its black color, its names include capsicum, cabro, black, black, black.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"राजस्थानचा रखरखीत प्रदेश सोडून भारतात दयाळ सगळीकडे आढळतो.","translated_text":"Apart from Rajasthan, kindness is everywhere in India.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"डोंगराळ भागात १,२२० मीटर उंचीपर्यंत तो सापडतो.","translated_text":"It is found in mountainous areas up to an altitude of 1,220 m.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"झाडीत राहणारा असल्यामुळे तो झाडांच्या राईत आणि बागांत असतो.","translated_text":"Because he lives in trees, he lives in trees and gardens.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"गावात आणि खेड्यापाड्यांत तो नेहमी दिसतो.","translated_text":"He is always seen in villages and hamlets.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"दयाळ आकाराने बुलबुल पक्ष्याएवढा असतो.","translated_text":"A bubble is the size of a bird.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"नर काळा-पांढरा असतो, तर मादी नरासारखीच पण काळ्या रंगाऐवजी गर्द राखी रंगाची असते.","translated_text":"The male is black-and-white, while the female is the same color as the male, but instead of black, the male is dark brown.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"दोघेही नेहमी शेपटी हलविताना दिसतात.","translated_text":"Both are always seen moving tails.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"दयाळ हा गाणारा पक्षी आहे.","translated_text":"Mercy is a singing bird.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मधुर आणि लांबलचक शीळ घातल्यासारखे याचे गाणे असते.","translated_text":"It sings like a long, tasty scarf.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सकाळी व तिसऱ्या प्रहरी एखाद्या झाडावर उंच ठिकाणी बसून हा गात असतो व मधूनमधून शेपटी उभारीत असतो.","translated_text":"In the morning and at the third watchman, he sits high on a tree and raises his tail in the middle.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"इतर पक्ष्यांच्या आवाजाचीही हा नक्कल करतो.","translated_text":"It also mimics the voices of other birds.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पहा : प्राण्यांचे आवाज","translated_text":"See: The voices of animals","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"बाह्य दुवे","translated_text":"External links","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पक्ष्यांची मराठी नावे (१) Bird Names (English-Marathi) पक्ष्यांची मराठी नावे (२)","translated_text":"Names of birds in Marathi (1) Bird Names (English-Marathi)","trailing_whitespace":" ","citations":[{"content":"{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150512040907/http://birds.thenatureweb.net/marathibirdnames.aspx |date=2015-05-12 }}","char_index":26,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20150512040907/http://birds.thenatureweb.net/marathibirdnames.aspx","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:28.709736-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150916200146/http://bnhs.org/bnhs/files/FINAL_BIRD_NAMES_20_FEb_2015_by_Dr_Raju_Kasambe.pdf |date=2015-09-16 }}","char_index":80,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20150916200146/http://bnhs.org/bnhs/files/FINAL_BIRD_NAMES_20_FEb_2015_by_Dr_Raju_Kasambe.pdf","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:28.783845-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:पक्षी वर्ग:जल्पकाद्य","translated_text":"Category:Birds Category:Fantastic","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[{"text":"पक्ष्यांची मराठी नावे (१) Bird Names (English-Marathi) पक्ष्यांची मराठी नावे (२)","translated_text":"Names of birds in Marathi (1) Bird Names (English-Marathi)","citations":[{"content":"{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150512040907/http://birds.thenatureweb.net/marathibirdnames.aspx |date=2015-05-12 }}","char_index":26,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20150512040907/http://birds.thenatureweb.net/marathibirdnames.aspx","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:28.709736-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150916200146/http://bnhs.org/bnhs/files/FINAL_BIRD_NAMES_20_FEb_2015_by_Dr_Raju_Kasambe.pdf |date=2015-09-16 }}","char_index":80,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20150916200146/http://bnhs.org/bnhs/files/FINAL_BIRD_NAMES_20_FEb_2015_by_Dr_Raju_Kasambe.pdf","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:28.783845-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}]}]}
+{"title":"तांबट (पक्षी)","wikicode":"{{पक्षीचौकट\n| चित्र = Megalaima haemacephala 6238.jpg\n| मराठी नाव = {{लेखनाव}}\n| हिंदी नाव = \n| संस्कृत ना�� = \n| इंग्रजी नाव = कॉपरस्मिथ बार्बेट
(''Coppersmith Barbet'') \n| शास्त्रीय नाव =
(''Megalaima haemacephala'')\n| कुळ =
(''Megalaimidae'')\n}}\n\nतांबट (शास्त्रीय नावः'' Megalaima haemacephala indica'') हा महाराष्ट्रात प्रामुख्याने मोठ्या प्रमाणावर आढळणारा पक्षी आहे. याला इंग्रजीत कॉपरस्मिथ किंवा क्रिमसनब्रेस्टेड बार्बेट तर हिंदीत छोटा बसंत असे म्हणतात. हा तांबूस रंगाचा असून साधारणपणे [[चिमणी]]च्या आकाराचा असतो. अतिशय दाट झाडीत याचे वास्तव्य असल्याने सहजपणे दिसत नाही. परंतु उन्हाळ्याच्या दिवसात यांचे दिवसभर तांब्यावर घण घालताना जसा आवाज येतो तसा दिवसभर आवाज काढत रहातो. त्यामुळे याचे अस्तित्व लक्षात येते.\nयाचे पुकपुक्या असे स्थानिक नावही काही ठिकाणी आढळते.\n== स्वरूप ==\nया पक्ष्याच्या [[कपाळ]] आणि [[छाती]]वर [[किरमिजी]] रंग असतो. डोळ्यांच्या वर व खाली अर्धवर्तुळाकार पिवळे पट्टे असतात पिवळाधम्मक [[कंठ]] दिसून येतो तर हिरव्या-पांढऱ्या रंगाचा आरीयुक्त अंतर्भाग असतो. पक्ष्याच्या नर-मादीत फारसा फरक नसतो. तांबट पक्ष्याचे पिल्लू हे हिरव्या रंगाचे असते, परंतु त्याच्या डोक्यावर व छातीवर [[लाल]] रंग नसतो.\n\n== प्रकार ==\n* दक्षिण भारतात तांबट पक्ष्याचे चार प्रकार दिसून येतात. [[तपकिरी]] डोक्याच्या तांबट (Brown headed barbet) या पक्ष्याचे डोके, छाती, कंठ तपकिरी रंगाचे असतात.\n* पांढऱ्या गालाच्या तांबट पक्ष्याच्या (White-cheekeel barbet) डोळ्यांची वरची कडा आणि गाल हे पांढऱ्या रंगाचे असतात.\n* किरमिजी रंगाच्या तांबट पक्ष्याच्या (Crimson fronted barbet) गळ्यावर व छातीवर किरमिजी रंग असतो व त्यामागे अनुक्रमे काळा आणि निळा पट्टा असतो.\n\n== आढळ ==\nतांबट पक्ष्याचे वास्तव्य [[भारतीय उपखंड]] व दक्षिण-पूर्व आशियातील काही भागांत आढळते. हा येथील कायमचा रहिवाशी आहे. शेतात व बागेतील वृक्षांवर तसेच विरळ झाडीच्या प्रदेशातही तो आढळतो. [[हिमालय]]ात हा पक्षी तीन हजार फुटांपर्यंत आढळतो. शुष्क वाळंवटी प्रदेशात मात्र हा पक्षी आढळत नाही.\nमृत झाडांवर वा झाडांच्या मृत खोडांवर हे [[पक्षी]] पोकळी करून राहतात. अशा खोडाची निवड करण्यामागचे प्रमुख कारण म्हणजे या खोडांवर [[लाकूड]] पोखरणे त्यांना सोपे जाते. तांबट पक्षी या पोकळीचे घरटे म्हणून वापर करतो. तांबट पक्षी शक्यतो एकटा किंवा जोडीने आढळतो.\n[[वड]], [[पिंपळ]], [[अंजीर]], [[जांभूळ]] अशा झाडांवर हा पक्षी आढळून येतो.\n== आहार ==\nया पक्ष्याच्या आहारात प्रामुख्याने [[फळ]]ांचा समावेश असतो. त्यातही [[वड]]-पिंपळाची फळे तो आवडीने खातो. त्याला रसयुक्त [[फळ]]े आवडतात. तसेच ठरावीक फुलांच्या पाकळ्याही खातो. प्रथिनांची गरज भागवण्यासाठी तांबट पक्षी काही ठरावीक [[कीटक]]ही खातो. तांबट आपल्या शरीराच्या दीड ते तीन पट फलाहार करतो असे आढळून येते.\n\n== मिलन ==\n[[फेब्रुवारी महिना|फेब्रुवारी]] ते [[एप्रिल महिना|एप्रिल]] या कालावधीत तांबट पक्ष्यांचा विणीचा हंगाम असतो. तांबट पक्ष्याची जोडी आपले घरटे एका ठरावीक उंचीवरील आडव्या फांदीवर करते असे आढळून येते. [[अंडी]] उबवण्याचे काम नर आणि मादी आळीपाळीने करतात.\n\n== अधिक वाचन ==\n* [[मारुती चितमपल्ली]] लिखित [[पक्षिकोश]] हे पुस्तक पाहावे.\n* [[डॉ.सतीश पांडे]] लिखित Birds of Western Ghats\n* [[डॉ.सलीम अली]] लिखित Handbook of the Birds of India and Pakistan चौथा खंड पाहावा\n* [[बी.एस.कुलकर्णी]] लिखित पक्षी निरीक्षण पुस्तक\n==चित्रदालन ==\n\nFile:Coppersmith barbet 4.jpg|तांबट पक्षी\nFile:Coppersmith Barbet at Pune City.jpg| तांबट पक्षी पुणे,भारत. \n\n\n== बाह्य दुवे ==\n{{Commons category|Psilopogon haemacephalus}}\n* [http://pralhadjadhav.blogspot.com/2010/10/blog-post_5964.html तांबट : एक आत्मशोध]\n* [http://www.loksatta.com/index.php?option=com_content&view=article&id=142282:2011-03-11-10-37-27&catid=188:2009-08-13-19-26-05&Itemid=189 मुंबईचा तांबट]\n* [http://www.maayboli.com/node/5093 तांबट छायाचित्रे]\n* [http://apalanisargmitra.blogspot.in/2013/02/coppersmith-barbet.html तांबट पक्षी ]\n\n[[वर्ग:पक्षी]]\n[[वर्ग:भारतीय उपखंडातील पक्षी]]","hash":"25e34a2333d72da50f07adc38b4338f9af4dbc8f0c953e8d9f260f7cd1b6b1b5","last_revision":"2020-03-21T09:26:02Z","first_revision":"2009-05-09T13:13:16Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:29:58.974002","cross_lingual_links":{"ast":"Psilopogon haemacephalus","avk":"Yedjagoda (Psilopogon)","bg":"Psilopogon haemacephalus","bn":"ছোট বসন্তবৌরি","ca":"Barbut verd pintat","ceb":"Megalaima haemacephala","cy":"Barbed tonciog","en":"Coppersmith barbet","eo":"Sangofrunta barbulo","es":"Psilopogon haemacephalus","eu":"Megalaima haemacephala","fa":"ریشمرغ مسگر","fr":"Barbu à plastron rouge","gu":"કંસારો (પક્ષી)","hu":"Sárgatorkú bajszika","ml":"ചെമ്പുകൊട്ടി","ms":"Takur tukang besi (burung)","my":"ငှက်ပန်းထိမ်","ne":"मिलचरा","nl":"Kopersmid (vogel)","nv":"Tsídii dághaaʼí binákʼee łigaaígíí","pa":"ਛੋਟਾ ਬਸੰਤਾ","pl":"Pstrogłów żółtogardły","pnb":"چھوٹا بسنتا","ru":"Красноголовый бородастик","su":"Ungkut-ungkut","sv":"Kopparslagarbarbett","ta":"செம்மார்புக் குக்குறுவான்","th":"นกตีทอง","uk":"Бородастик червоноголовий","vi":"Cu rốc cổ đỏ","war":"Megalaima haemacephala","zh":"赤胸拟啄木鸟"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.385661","text":"तांबट (शास्त्रीय नावः Megalaima haemacephala indica) हा महाराष्ट्रात प्रामुख्याने मोठ्या प्रमाणावर आढळणारा पक्षी आहे. याला इंग्रजीत कॉपरस्मिथ किंवा क्रिमसनब्रेस्टेड बार्बेट तर हिंदीत छोटा बसंत असे म्हणतात. हा तांबूस रंगाचा असून साधारणपणे चिमणीच्या आकाराचा असतो. अतिशय दाट झाडीत याचे वास्तव्य असल्याने सहजपणे दिसत नाही. परंतु उन्हाळ्याच्या दिवसात यांचे दिवसभर तांब्यावर घण घालताना जसा आवाज येतो तसा दिवसभर आवाज काढत रहातो. त्यामुळे याचे अस्तित्व लक्षात येते. याचे पुकपुक्या असे स्थानिक नावही काही ठिकाणी आढळते.\n\nया पक्ष्याच्या कपाळ आणि छातीवर किरमिजी रंग असतो. डोळ्यांच्या वर व खाली अर्धवर्तुळाकार पिवळे पट्टे असतात पिवळाधम्मक कंठ दिसून येतो तर हिरव्या-पांढऱ्या रंगाचा आरीयुक्त अंतर्भाग असतो. पक्ष्याच्या नर-मादीत फारसा फरक नसतो. तांबट पक्ष्याचे पिल्लू हे हिरव्या रंगाचे असते, परंतु त्याच्या डोक्यावर व छातीवर लाल रंग नसतो.\n\nदक्षिण भारतात तांबट पक्ष्याचे चार प्रकार दिसून येतात. तपकिरी डोक्याच्या तांबट (Brown headed barbet) या पक्ष्याचे डोके, छाती, कंठ तपकिरी रंगाचे असतात. पांढऱ्या गालाच्या तांबट पक्ष्याच्या (White-cheekeel barbet) डोळ्यांची वरची कडा आणि गाल हे पांढऱ्या रंगाचे असतात. किरमिजी रंगाच्या तांबट पक्ष्याच्या (Crimson fronted barbet) गळ्यावर व छातीवर किरमिजी रंग असतो व त्यामागे अनुक्रमे काळा आणि निळा पट्टा असतो.\n\nतांबट पक्ष्याचे वास्तव्य भारतीय उपखंड व दक्षिण-पूर्व आशियातील काही भागांत आढळते. हा येथील कायमचा रहिवाशी आहे. शेतात व बागेतील वृक्षांवर तसेच विरळ झाडीच्या प्रदेशातही तो आढळतो. हिमालयात हा पक्षी तीन हजार फुटांपर्यंत आढळतो. शुष्क वाळंवटी प्रदेशात मात्र हा पक्षी आढळत नाही. मृत झाडांवर वा झाडांच्या मृत खोडांवर हे पक्षी पोकळी करून राहतात. अशा खोडाची निवड करण्यामागचे प्रमुख कारण म्हणजे या खोडांवर लाकूड पोखरणे त्यांना सोपे जाते. तांबट पक्षी या पोकळीचे घरटे म्हणून वापर करतो. तांबट पक्षी शक्यतो एकटा किंवा जोडीने आढळतो. वड, पिंपळ, अंजीर, जांभूळ अशा झाडांवर हा पक्षी आढळून येतो.\n\nया पक्ष्याच्या आहारात प्रामुख्याने फळांचा समावेश असतो. त्यातही वड-पिंपळाची फळे तो आवडीने खातो. त्याला रसयुक्त फळे आवडतात. तसेच ठरावीक फुलांच्या पाकळ्याही खातो. प्रथिनांची गरज भागवण्यासाठी तांबट पक्षी काही ठरावीक कीटकही खातो. तांबट आपल्या शरीराच्या दीड ते तीन पट फलाहार करतो असे आढळून येते.\n\nफेब्रुवारी ते एप्रिल या कालावधीत तांबट पक्ष्यांचा विणीचा हंगाम असतो. तांबट पक्ष्याची जोडी आपले घरटे एका ठरावीक उंचीवरील आडव्या फांदीवर करते असे आढळून येते. अंडी उबवण्याचे काम नर आणि मादी आळीपाळीने करतात.\n\nमारुती चितमपल्ली लिखित पक्षिकोश हे पुस्तक पाहावे. डॉ.सतीश पांडे लिखित Birds of Western Ghats डॉ.सलीम अली लिखित Handbook of the Birds of India and Pakistan चौथा खंड पाहावा बी.एस.कुलकर्णी लिखित पक्षी निरीक्षण पुस्तक\n\nFile:Coppersmith barbet 4.jpg|तांबट पक्षी File:Coppersmith Barbet at Pune City.jpg| तांबट पक्षी पुणे,भारत.\n\nतांबट : एक आत्मशोध मुंबईचा तांबट तांबट छायाचित्रे तांबट पक्षी\n\nवर्ग:पक्षी वर्ग:भारतीय उपखंडातील पक्षी\n","elements":[{"type":"infobox","content":"{{पक्षीचौकट\n| चित्र = Megalaima haemacephala 6238.jpg\n| मराठी नाव = {{लेखनाव}}\n| हिंदी नाव = \n| संस्कृत नाव = \n| इंग्रजी नाव = कॉपरस्मिथ बार्बेट
(''Coppersmith Barbet'') \n| शास्त्रीय नाव =
(''Megalaima haemacephala'')\n| कुळ =
(''Megalaimidae'')\n}}"},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"तांबट (शास्त्रीय नावः Megalaima haemacephala indica) हा महाराष्ट्रात प्रामुख्याने मोठ्या प्रमाणावर आढळणारा पक्षी आहे.","translated_text":"Megalaima haemacephala indica is a large bird found primarily in Maharashtra.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"याला इंग्रजीत कॉपरस्मिथ किंवा क्रिमसनब्रेस्टेड बार्बेट तर हिंदीत छोटा बसंत असे म्हणतात.","translated_text":"It is known in English as Coppersmith or Crimsonbreasted Barbet and in Hindi as Small Basset.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हा तांबूस रंगाचा असून साधारणपणे चिमणीच्या आकाराचा असतो.","translated_text":"This is a colored, usually chimney-shaped copper.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"अतिशय दाट झाडीत याचे वास्तव्य असल्याने सहजपणे दिसत नाही.","translated_text":"Because it lives in very dense trees, it is not easily seen.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"परंतु उन्हाळ्याच्या दिवसात यांचे दिवसभर तांब्यावर घण घालताना जसा आवाज येतो तसा दिवसभर आवाज काढत रहातो.","translated_text":"But on a summer's day, when they spend the whole day in the pond, they keep making noise all day.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यामुळे याचे अस्तित्व लक्षात येते.","translated_text":"This is a sign of its existence.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"याचे पुकपुक्या असे स्थानिक नावही काही ठिकाणी आढळते.","translated_text":"It is also known by the local name of Pukkukya in some places.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"स्वरूप","translated_text":"Nature","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"या पक्ष्याच्या कपाळ आणि छातीवर किरमिजी रंग असतो.","translated_text":"This bird has a crimson color on its forehead and chest.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"डोळ्यांच्या वर व खाली अर्धवर्तुळाकार पिवळे पट्टे असतात पिवळाधम्मक कंठ दिसून येतो तर हिरव्या-पांढऱ्या रंगाचा आरीयुक्त अंतर्भाग असतो.","translated_text":"The eyes have semicircular yellow stripes above and below, with a yellowish buttocks, and a greenish-white stripe.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पक्ष्याच्या नर-मादीत फारसा फरक नसतो.","translated_text":"There is little difference between male and female birds.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"तांबट पक्ष्याचे पिल्लू हे हिरव्या रंगाचे असते, परंतु त्याच्या डोक्यावर व छातीवर लाल रंग नसतो.","translated_text":"The brass bird's puppy is green, but its head and chest are not red.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"प्रकार","translated_text":"Types","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"दक्षिण भारतात तांबट पक्ष्याचे चार प्रकार दिसून येतात.","translated_text":"In South India, there are four species of bats.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"तपकिरी डोक्याच्या तांबट (Brown headed barbet) या पक्ष्याचे डोके, छाती, कंठ तपकिरी रंगाचे असतात.","translated_text":"The brown-headed barbet has a brown head, chest, and buttocks.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पांढऱ्या गालाच्या तांबट पक्ष्याच्या (White-cheekeel barbet) डोळ्यांची वरची कडा आणि गाल हे पांढऱ्या रंगाचे असतात.","translated_text":"The upper edge of the white-cheeked barbet's eyes and cheeks are white.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"किरमिजी रंगाच्या तांबट पक्ष्याच्या (Crimson fronted barbet)","translated_text":"A crimson fronted barbet.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"गळ्यावर व छातीवर किरमिजी रंग असतो व त्यामागे अनुक्रमे काळा आणि निळा पट्टा असतो.","translated_text":"The neck and chest are crimson, followed by the black and blue stripes.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"आढळ","translated_text":"Found","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"तांबट पक्ष्याचे वास्तव्य भारतीय उपखंड व दक्षिण-पूर्व आशियातील काही भागांत आढळते.","translated_text":"The brass bird is native to the Indian subcontinent and parts of Southeast Asia.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हा येथील कायमचा रहिवाशी आहे.","translated_text":"This is a permanent resident here.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"शेतात व बागेतील वृक्षांवर तसेच विरळ झाडीच्या प्रदेशातही तो आढळतो.","translated_text":"It can be found in fields and garden trees, as well as in areas of rare trees.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हिमालयात हा पक्षी तीन हजार फुटांपर्यंत आढळतो.","translated_text":"In the Himalayas, this bird is found up to 3,000 feet.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"शुष्क वाळंवटी प्रदेशात मात्र हा पक्षी आढळत नाही.","translated_text":"However, this bird is not found in dry desert areas.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मृत झाडांवर वा झाडांच्या","translated_text":"On dead trees or trees.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मृत खोडांवर हे पक्षी पोकळी करून राहतात.","translated_text":"These birds live in caves on dead bodies.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"अशा खोडाची निवड करण्यामागचे प्रमुख कारण म्हणजे या खोडांवर लाकूड पोखरणे त्यांना सोपे जाते.","translated_text":"One of the main reasons for choosing such a pit is that it makes it easier for them to swim on these pitches.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"तांबट पक्षी या पोकळीचे घरटे म्हणून वापर करतो.","translated_text":"Copper birds use this cave as a nest.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"तांबट पक्षी शक्यतो एकटा किंवा जोडीने आढळतो.","translated_text":"Copperbirds are most likely to be found alone or in pairs.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"वड, पिंपळ, अंजीर, जांभूळ अशा झाडांवर हा पक्षी आढळून येतो.","translated_text":"This bird is found on trees such as hedgerows, pines, figs, and conifers.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"आहार","translated_text":"Food","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"या पक्ष्याच्या आहारात प्रामुख्याने फळांचा समावेश असतो.","translated_text":"The bird's diet consists primarily of fruits.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यातही वड-पिंपळाची फळे तो आवडीने खातो.","translated_text":"Even so, he likes to eat the fruit of his father-in-law.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्याला रसयुक्त फळे आवडतात.","translated_text":"He likes juicy fruits.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"तसेच ठरावीक फुलांच्या पाकळ्याही खातो.","translated_text":"He also eats certain flower petals.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"प्रथिनांची गरज भागवण्यासाठी तांबट पक्षी काही ठरावीक कीटकही खातो.","translated_text":"In order to satisfy their protein needs, the bald eagle also eats certain insects.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"तांबट आपल्या शरीराच्या दीड ते तीन पट फलाहार करतो असे आढळून येते.","translated_text":"Copper has been found to produce one and a half to three times as much as our body.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"मिलन","translated_text":"The meeting.","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"फेब्रुवारी ते एप्रिल या कालावधीत तांबट पक्ष्यांचा विणीचा हंगाम असतो.","translated_text":"From February to April, it is the nesting season for birds of prey.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"तांबट पक्ष्याची जोडी आपले घरटे एका ठरावीक उंचीवरील आडव्या फांदीवर करते असे आढळून येते.","translated_text":"A pair of brass birds can be seen nesting on a horizontal branch at a certain height.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"अंडी उबवण्याचे काम नर आणि मादी आळीपाळीने करतात.","translated_text":"Males and females lay their eggs.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"अधिक वाचन","translated_text":"Read more","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"मारुती चितमपल्ली लिखित पक्षिकोश हे पुस्तक पाहावे.","translated_text":"Let's look at this book written by Maruti Chitampalli.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"डॉ.सतीश पांडे लिखित Birds of Western Ghats डॉ.सलीम अली लिखित Handbook of the Birds of India and Pakistan चौथा खंड पाहावा बी.एस.कुलकर्णी लिखित पक्षी निरीक्षण पुस्तक","translated_text":"Written by Dr. Satish Pande Birds of Western Ghats Written by Dr. Salim Ali Written by Handbook of the Birds of India and Pakistan","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"चित्रदालन","translated_text":"Painting","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"File:Coppersmith barbet 4.jpg|तांबट पक्षी File:Coppersmith Barbet at Pune City.jpg| तांबट पक्षी पुणे,भारत.","translated_text":"File:Coppersmith Barbet 4.jpg from Coppersmith Barbet from Pune City.jpg from Coppersmith Barbet from Pune, India.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"बाह्य दुवे","translated_text":"External links","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"तांबट : एक आत्मशोध मुंबईचा तांबट तांबट छायाचित्रे तांबट पक्षी","translated_text":"Copper: A self-improvement of copper in Mumbai copper photos of copper birds","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:पक्षी वर्ग:भारतीय उपखंडातील पक्षी","translated_text":"Category:Birds Category:Birds of the Indian subcontinent","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"व्हर्गीज कुरियन","wikicode":"{{माहितीचौकट व्यक्ती\n| चौकट_रुंदी = \n| नाव = डॉ वर्गीज कुरियन\n| चित्र = Verghese Kurien.jpg\n| चित्र_आकारमान = 220px\n| चित्रtitle = वर्गीज कुरियन\n| चित्रशीर्षक_पर्याय = \n| जन्मनाव = वर्गीज कुरियन\n| जन्म_दिनांक = [[नोव्हेंबर २६]], [[इ.स. १९२१]]\n| जन्म_स्थान = [[कोळीकोड]], [[मद्रास प्रांत]], [[ब्रिटिश भारत]]\n| मृत्यू_दिनांक = {{मृत्यू दिनांक आणि वय|2012|09|09|1921|11|26}} [[सप्टेंबर ९]], [[इ.स. २०१२]]\n| मृत्यू_स्थान = [[नडियाद]], [[गुजरात]], [[भारत]]\n| मृत्यू_कारण = \n| कलेवर_सापडलेले_स्थान = \n| चिरविश्रांतिस्थान = \n| चिरविश्रांतिस्थान_अक्षांश_रेखांश = \n| निवासस्थान = \n| राष्ट्रीयत्व = [[भारतीय]]\n| टोपणनावे = \n| वांशिकत्व = \n| नागरिकत्व = [[भारतीय]]\n| शिक्षण = बी.इ. (यंत्र अभियांत्रिकी),
एम.एस्सी. (यंत्र अभियांत्रिकी)\n| प्रशिक्षणसंस्था = लायोला कॉलेज, [[चेन्नई]],
[[युनिव्हर्सिटी ऑफ मिशिगन|मिशिगन विद्यापीठ]]\n| पेशा = अभियांत्रिकी, उद्योग (दुग्धप्रक्रिया)\n| कारकीर्द_काळ = \n| मालक = \n| प्रसिद्ध_कामे = \n| मूळ_गाव = \n| पगार = \n| निव्वळ_मालमत्ता = \n| उंची = \n| वजन = \n| ख्याती = \n| पदवी_हुद्दा = संस्थापक चेरमन (गुजरात को-ऑपरेटिव्ह मिल्क मार्केटिंग फेडरेशन लिमिटेड, आनंद)\n| कार्यकाळ = \n| पूर्ववर्ती = \n| परवर्ती = \n| राजकीय_पक्ष = \n| विरोधक = \n| संचालकमंडळ = \n| धर्म = [[ख्रिस्ती]]\n| जोडीदार = मॉली\n| अपत्ये = निर्मला\n| वडील = \n| आई = \n| नातेवाईक = \n| पुरस्कार = {{*}}[[मॅगसेसे पुरस्कार]] (१९६३),
{{*}}[[पद्मश्री पुरस्कार]] (१९६५),
{{*}}[[पद्मभूषण पुरस्कार]] (१९६६),
{{*}}[[पद्मविभूषण पुरस्कार]] (१९९९)\n| स्वाक्षरी = \n| स्वाक्षरीशीर्षक_पर्याय = \n| संकेतस्थळ = \n| तळटिपा = \n| संकीर्ण = \n}}\nडॉ. '''वर्गीज कुरियन''' (लेखनभेद:व्हर्गिज, व्हर्गीस, व्हर्गिस)[[मल्याळम भाषा|मल्याळम]]: വർഗ്ഗീസ് കുര്യൻ; [[रोमन लिपी]]: ''Verghese Kurien'') ([[नोव्हेंबर २६]], [[इ.स. १९२१|१९२१]]; [[कोळ्हिकोड]] - [[सप्टेंबर ९]], [[इ.स. २०१२|२०१२]]; [[नडियाद]]) हे भारतीय अभियंते तथा उद्योजक होते. भारतीय दुग्ध क्रांतीचे जनक म्हणून ओळखल्या जाणाऱ्या कुरियन यांची [[अमूल]] या दुग्धप्रक्रिया उद्योगाच्��ा घडणीत मोठा वाटा होता. [[मॅगसेसे पुरस्कार]] (इ.स. १९६३), [[पद्मश्री पुरस्कार|पद्मश्री]] (इ.स. १९६५), [[पद्मभूषण पुरस्कार|पद्मभूषण]] (इ.स. १९६६), [[पद्मविभूषण पुरस्कार|पद्मविभूषण]] (इ.स. १९९९) तसेच जीवनगौरव इत्यादी पुरस्कारांनी त्यांना गौरवण्यात आले आहे.\n\nत्यांचे काका [[जॉन मथाई]] भारताचे पहिले रेल्वे मंत्री होते. इ.स. १९४९-५१ या काळात ते भारताचे वित्त मंत्रीदेखील होते.\n\n== बालपण व शिक्षण ==\nवर्गीज कुरियन यांचा जन्म [[ब्रिटिश भारत|ब्रिटिश भारतातील]] (वर्तमान भारताच्या [[केरळ]] राज्यातील) [[कोळ्हिकोड]] गावातल्या सीरियन ख्रिस्ती कुटुंबात [[नोव्हेंबर २६]], [[इ.स. १९२१]] रोजी झाला. \n\nवर्गीज कुरियन इ.स. १९४० साली [[मद्रास]] येथील लायोला कॉलेज येथून पदवीधर झाले. त्यानंतर त्यांनी मद्रास विद्यापीठातून बी.ई. (यंत्र अभियांत्रिकी) ही पदवी मिळवली. त्यापुढे वर्गीज कुरियन यांनी [[टाटा स्टील]] टेक्निकल इन्स्टिट्यूट, जमशेदपूर येथूनही पदवी प्राप्त केली. उच्च शिक्षणासाठी वर्गीज कुरियन सरकारी शिष्यवृत्ती मिळवून अमेरिकेतील मिशिगन विद्यापीठात दाखल झाले. तेथे ते विशेष गुणवत्ता श्रेणीत उत्तीर्ण होत एम.एस्सी. (यंत्र अभियांत्रिकी) झाले.\n\n== कार्य ==\nभारतात परतल्यावर कुरियन यांची नेमणूक सरकारी डेअरी मध्ये [[आणंद]], [[गुजरात]] येथे झाली. त्या सुमारासच \"''खेडा डिस्ट्रिक्ट को-ऑपरेटिव्ह मिल्क प्रोड्यूसर्स युनियन लिमिटेड''\" [खेडा डिस्ट्रिक्ट को-ऑपरेटिव्ह मिल्क प्रोड्यूसर्स युनियन लिमिटेड (रोमन लघुरूप: ''KDCMPUL'', के.डी.सी.एम.पी.यू.एल.)] ही संस्था बाल्यावस्थेत होती आणि तेव्हाच्या बाजारपेठेत मक्तेदारी असलेल्या पोलसन कंपनी विरुद्ध आपल्या अस्तित्वासाठी संघर्ष करीत होती. त्यावेळी पोलसनने स्थानिक दूध विक्रेत्यांना कमी भाव देणे, मालाचा दर्जा कमी असल्याबाबत कायम तक्रार करणे, जमा केलेले दूध मुंबई सारख्या दूरच्या ठिकाणी विकणे, स्थानिकांच्या मागणीकडे दुर्लक्ष करणे, असे प्रकार करीत होती. बाजारपेठेत आपला वेगळा ठसा उमटविल्याने स्थानिकांची नाराजी व रोष पोलसनला जड जात होता. या कंपनी विरुद्ध चांगले काम करणे, स्थानिकांच्या रोजगाराच्या समस्या, योग्य भाव आणि बाजारपेठ अशा समस्या घेऊन ''के.डी.सी.एम.पी.यू.एल.'' ही नवी संस्था उभी रा��ण्याचा प्रयत्न करीत होती. ''के.डी.सी.एम.पी.यू.एल.''चे तेव्हाचे अध्यक्ष त्रिभुवनदास पटेल, [[वल्लभभाई पटेल]] आणि [[मोरारजी देसाई]] होते. त्यांनी नव्या जोमाने काम सुरू करण्याचे ठरविले. \n\nवर्गीज कुरियन यांनी आपल्या सरकारी नोकरीचा राजीनामा देऊन ''के.डी.सी.एम.पी.यू.एल.''मध्ये काम करण्याचे ठरविले. \"''गुजरात को-ऑपरेटिव्ह मिल्क मार्केटिंग फेडरेशन लिमिटेड''\" [गुजरात को-ऑपरेटिव्ह मिल्क मार्केटिंग फेडरेशन लिमिटेड (रोमन लघुरूप: ''GCMMF'', ''जी.सी.एम.एफ'')] या पालक संस्थेने १४ डिसेंबर, इ.स. १९४६ रोजी ''के.डी.सी.एम.पी.यू.एल.''चे नाव बदलून \"''आणंद मिल्क युनियन लिमिटेड''\" [आणंद मिल्क युनियन लिमिटेड (रोमन लघुरूप: ''AMUL'', ''अमूल'')] असे नाव ठेवले. नव्या जोषात नव्या संस्थेचे काम सुरू झाले. त्यांनी स्थानिकांना रास्त भाव देत, गावोगावी फिरून लोकांना संस्थेत भागीदारी देऊ केली. त्यामुळे लोकांना दुधाच्या दर्जाप्रमाणे भाव तर मिळू लागलाच पण संस्थेच्या कामात प्रत्यक्ष सहभागी होता आले. आता सर्वसामान्य विशेषतः महिला वर्ग ’आपली डेअरी’ म्हणून अमूलकडे पाहू लागले. संस्थेचे लोकसहभागातून व्यवस्थापन [लोकसहभागातून व्यवस्थापन (इंग्लिश: ''Participatory Management'', ''पार्टिसिपेटरी मॅनेजमेंट'')] ही गोष्ट तेव्हा पूर्णपणे नवी होती. वर्गीज कुरियन यांनी गावोगावच्या लोकांना गोळा करत अमूलचे काम उभे केले. देशात स्वातंत्र्याचे वारे वाहू लागले. तसेच आपणही कोणापेक्षा कमी नाही असा आत्मविश्वास लोकांमध्ये वाढू लागला. \n\nतेव्हाची सगळ्यात मोठी कंपनी होती [[नेस्ले इंडिया]] ही कंपनी युरोपातील असल्याने ती गाईच्या दुधापासून तयार करण्यात आलेल्या वस्तू (कन्डेन्स्ड मिल्क, दूध पावडर) विकत असे. भारतात म्हशींची संख्या जास्त असल्याने येथे म्हशीच्या दुधाच्या वस्तू तयार करणे जास्त योग्य होते. त्यात तांत्रिक अडचणी होत्या आणि म्हशीच्या दुधापासून भुकटी तयार करणे तेव्हा अशक्य वाटत होते. पण कुरियन यांच्या प्रयत्नांना यश मिळाले. त्यांनी म्हशीच्या दुधापासून भुकटी तर तयार केलीच शिवाय त्यापासून अनेक पदार्थ तयार करण्यात अमूलला यश आले. अमूलने हळूहळू बाजारपेठेत आपले स्थान पक्के केले. येथील लो���ांच्या आवडी निवडी विचारात घेऊन दूध आणि त्यापासून तयार करण्यात आलेल्या वस्तू विक्रीसाठी उपलब्ध झाल्या. आज घडीला अमूल भारतासह [[ऑस्ट्रेलिया]], [[चीन]], [[सिंगापूर]], [[हाँग काँग|हाँगकाँग]], [[अमेरिकेची संयुक्त संस्थाने]], [[बांगलादेश]], [[मॉरिशस]], आखाती देश आणि आफ्रिकेतील काही देशांमध्ये पोहोचले आहे. या यशाचे श्रेय वर्गीज कुरियन यांना जाते.\n\nयाशिवाय भारत सरकारच्या [[मत्स्यव्यवसाय, पशुसंवर्धन आणि दुग्धव्यवसाय मंत्रालय|मत्स्यव्यवसाय, पशुसंवर्धन आणि दुग्धव्यवसाय मंत्रालयाच्या]] अधिपत्याखाली वर्गीस यांच्या हस्ते १६ जुलै १९६५ रोजी [[राष्ट्रीय दुग्धविकास मंडळ|राष्ट्रीय दुग्धविकास मंडळाची]] स्थापना करण्यात आली.[{{cite news |last1=Gupta |first1=Sharad |title=Remembering Verghese Kurien – India's first milkman |url=https://www.thehindubusinessline.com/news/variety/remembering-verghese-kurien-indias-first-milkman/article30084051.ece |access-date=३ मार्च २०२२ |publisher=businessline |date=26 November 2019 |language=en}}]\n\n== निधन ==\n[[मूत्रपिंड|मूत्रपिंडांच्या]] आजारामुळे वर्गीस कुरियन यांना नडियाद येथील रुग्णालयात उपचारासाठी हलवण्यात आले होते. [[सप्टेंबर ९]], [[इ.स. २०१२]] रोजी [[भाप्रवे]]नुसार ०११५ वाजता रुग्णालयात त्यांचे निधन झाले[{{स्रोत बातमी | दुवा = http://maharashtratimes.indiatimes.com/articleshow/16320454.cms | title = डॉ. वर्गीस कुरियन यांचे निधन | प्रकाशक = [[महाराष्ट्र टाइम्स]] | दिनांक = ९ सप्टेंबर २०१२ | ॲक्सेसदिनांक = ९ सप्टेंबर २०१२ | भाषा = मराठी }}].\n\n== पुरस्कार ==\nइस. २०१४ मध्ये, देशातील सर्व प्रमुख डेअरी गटांनी, इंडियन डेअरी असोसिएशनसह, कुरियन यांचा वाढदिवस, २६ नोव्हेंबर हा राष्ट्रीय दूध दिवस म्हणून साजरा करण्याचा संकल्प केला.[{{स्रोत बातमी|url=http://timesofindia.indiatimes.com/city/vadodara/National-Milk-Day-on-Kuriens-birth-anniversary/articleshow/45271027.cms|title=National Milk Day on Kurien's birth anniversary|work=[[The Times of India]]|date=25 November 2014}}] [{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://timesofindia.indiatimes.com/city/vadodara/Anand-to-celebrate-National-Milk-Day-in-Kuriens-memory/articleshow/55628273.cms|title=National Milk day|website=The Times of India|date=26 November 2016}}][{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.thehansindia.com/posts/index/Hans/2015-11-27/National-Milk-Day-celebrated/189180|title=National Milk Day celebrated|date=27 November 2015|website=The Hans India|access-date=28 August 2016}}][{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.newindianexpress.com/cities/thiruvananthapuram/2014/11/24/Milma-to-Celebrate-National-Milk-Day/article2537876.ece|title=Milma to Celebrate National Milk Day|date=24 November 2014|access-date=28 August 2016|archive-date=2016-08-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20160829012643/http://www.newindianexpress.com/cities/thiruvananthapuram/2014/11/24/Milma-to-Celebrate-National-Milk-Day/article2537876.ece|url-status=dead}}][{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://businesswireindia.com/news/news-details/india-celebrates-national-milk-day/41663|title=India Celebrates National Milk Day|date=24 November 2014|website=businesswireindia.com|access-date=28 August 2016}}][{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.dailypioneer.com/STATE-EDITIONS/bhopal/verghese-kuriens-birth-anniv-to-be-held-as-national-milk-day.html|title=Verghese Kurien's birth anniv to be held as National Milk Day|date=25 November 2014|website=www.dailypioneer.com|access-date=28 August 2016}}] मिशिगन स्टेट युनिव्हर्सिटी आणि स्वीडिश युनिव्हर्सिटी ऑफ ॲग्रिकल्चरल सायन्सेस यांनी त्यांना मानद पदवी प्रदान केली होती.[{{स्रोत बातमी|title=Verghese Kurien: Father of the White Revolution|url=https://www.hindustantimes.com/inspiring-lives/verghese-kurien-father-of-the-white-revolution/story-53Kkrt5QYRv9dqlGwGPkWN.html|access-date=10 March 2021|publisher=Hindustan Times|date=16 December 2019|language=en}}]\n\n{| class=\"wikitable\"\n!वर्ष\n!पुरस्कार किंवा सन्मान\n!पुरस्कार देणारी संस्था\n|-\n|१९९९\n|[[पद्मविभूषण पुरस्कार|पद्मविभूषण]][{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf#page=106|title=Padma Awards|publisher=Ministry of Home Affairs, Government of India|date=2015|access-date=21 July 2015|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf|archive-date=15 October 2015}}]\n|भारत सरकार\n|-\n|१९९७\n|ऑर्डर ऑफ ॲग्रिकल्चरल मेरिट\n|कृषी मंत्रालय, फ्रान्स\n|-\n|१९९३\n|वर्षातील आंतरराष्ट्रीय व्यक्ती\n|वर्ल्ड डेअरी एक्सपो\n|-\n|१९८९\n|जागतिक अन्न पुरस्कार[{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.worldfoodprize.org/en/laureates/19871999_laureates/1989_kurien/|title=Dr. Verghese Kurien – The World Food Prize|publisher=[[World Food Prize]]|access-date=12 August 2016}}]\n|वर्ल्ड फूड प्राइज फाउंडेशन\n|-\n|१९८६\n|वाटलर शांतता पुरस्कार[{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf#page=21|title=Padma Awards|publisher=Ministry of Home Affairs, Government of India|date=2015|access-date=21 July 2015|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf|archive-date=15 October 2015}}]\n|भारत सरकार\n|-\n|१९६५\n|[[पद्मश्री पुरस्कार|पद्मश्री]][{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf#page=20|title=Padma Awards|publisher=Ministry of Home Affairs, Government of India|date=2015|access-date=21 July 2015|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf|archive-date=15 October 2015}}]\n|भारत सरकार\n|-\n|१९६३\n|[[मॅगसेसे पुरस्कार|रॅमन मॅगसेसे पुरस्कार]][{{स्रोत बातमी|title=Amul remembers Tribhuvandas on his birth anniversary|url=https://www.indiancooperative.com/co-op-news-snippets/amul-remembers-tribhuvandas-on-his-birth-anniversary/|access-date=10 March 2021|publisher=Indian Cooperative|date=23 October 2019}}][{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://rmaward.asia/awardees/kurien-verghese/|archive-url=https://web.archive.org/web/20170823070840/http://rmaward.asia/awardees/kurien-verghese/|url-status=dead|archive-date=23 August 2017|title=Kurien, Verghese • Community Leadership – India – 1963|last=The Ramon Magsaysay Award Foundation|website=rmaward.asia|language=en-US|access-date=10 September 2017}}]\n|रॅमन मॅगसेसे पुरस्कार प्रतिष्ठान\n|}\nकुरियन एकतर अनेक सार्वजनिक संस्थांचे प्रमुख किंवा सदस्य होते. तसेच त्यांनी जगभरातील विद्यापीठांकडून मानद डॉक्टरेट पदवी प्राप्त केली होती. [{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://indairyasso.org/pdf/info/Dr-Kurien.pdf|title=The Legend Lives On|access-date=6 May 2020|last=Indian Dairy Association|archive-date=2023-02-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20230215034442/http://indairyasso.org/pdf/info/Dr-Kurien.pdf|url-status=dead}}] [{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.drkurien.com/achievement.html|title=Dr. Verghese Kurien: Honorary Degrees|access-date=3 July 2014|last=Verghese Kurien|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20140714164443/http://www.drkurien.com/achievement.html|archive-date=14 July 2014}}] प्रख्यात वक्त्यांची व्याख्याने त्यांच्या स्मृतीप्रित्यर्थ \"डेअरी क्षेत्रातील धडे\" त्यांच्या कार्याद्वारे [{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.irma.ac.in/pdf/viewdocument/memoriallecture1.pdf|title=First Dr. Verghese Kurien Memorial Lecture – 2012|last=Institute of Rural management, Anand|access-date=2023-02-15|archive-date=2023-02-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20230215034442/https://www.irma.ac.in/pdf/viewdocument/memoriallecture1.pdf|url-status=dead}}] \"डाळीसाठी अमूल मॉडेल\", [{{स्रोत बातमी|title=Arvind Subramanian moots 'Amul model' for pulses|work=Business Standard|date=21 November 2015|url=http://www.business-standard.com/article/economy-policy/arvind-subramanian-moots-amul-model-for-pulses-115112100763_1.html|access-date=25 November 2015}}] ग्रामीण भारतातील सामाजिक व्यवस्थापन धोरणे पार पाडण्यासाठी चालू असलेल्या ग्रामीण समस्यांना लागू करण्यासाठी आयोजित केली जातात. संस्था, [{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.irma.ac.in/pdf/viewdocument/memoriallecture2.pdf|title=Second Dr. Verghese Kurien Memorial Lecture – 2013|last=Institute of Rural management, Anand|access-date=2023-02-15|archive-date=2023-02-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20230215034443/https://www.irma.ac.in/pdf/viewdocument/memoriallecture2.pdf|url-status=dead}}] किंवा \"न्यायासह वाढ\" साठी निधी उभारण्यासाठी आणि प्रोत्साहन देण्यासाठी त्याच्या कार्याचा वापर करणे. [{{स्रोत बातमी|last=Jhimli Mukherjee Pandey|title=XLRI holds Dr. Verghese Kurien memorial oration on sustainable development|work=Times of India|date=9 September 2014|url=http://timesofindia.indiatimes.com/city/ranchi/XLRI-holds-Dr-Verghese-Kurien-memorial-oration-on-sustainable-development/articleshow/42111904.cms}}] कुरियन यांना रेड अँड व्हाईट लाइफटाइम अचिव्हमेंट्स नॅशनल अवॉर्ड (आता गॉडफ्रे फिलिप्स ब्रेव्हरी अवॉर्ड म्हणून ओळखले जाते) देखील प्रदान करण्यात आले. [{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://achyutasamanta.com/posts/godfrey-phillips-bravery-award-social-bravery-for-kiit-kiss-founder/|title=Godfrey Phillips Bravery Award (Social Bravery) for KIIT & KISS Founder|date=21 September 2011|website=Achyuta Samanta|language=en-US|access-date=7 January 2020}}]\n\n== तळटिपा ==\n{{संदर्भयादी|group=\"टीप\"}}\n\n== संदर्भ व नोंदी ==\n{{संदर्भयादी}}\n\n{{विस्तार}}\n{{DEFAULTSORT:कुरियन,वर्गीज}}\n[[वर्ग:पद्मश्री पुरस्कारविजेते]]\n[[वर्ग:पद्मभूषण पुरस्कारविजेते]]\n[[वर्ग:पद्मविभूषण पुरस्कारविजेते]]\n[[वर्ग:मॅग्सेसे पुरस्कारविजेते]]\n[[वर्ग:मल्याळी व्यक्ती]]\n[[वर्ग:इ.स. १९२१ मधील जन्म]]\n[[वर्ग:इ.स. २०१२ मधील मृत्यू]]\n[[वर्ग:भारतीय नास्तिक]]\n[[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]]","hash":"ff4c42ac9b3e7ce33effcef7c60b3eca3526bdef5902d32d8f422c1f4fa0e593","last_revision":"2024-01-23T14:42:26Z","first_revision":"2009-05-09T15:22:33Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:29:59.028525","cross_lingual_links":{"ar":"فيرغيس كوريين","arz":"فيرجيس كوريين","as":"ভাৰ্গিজ কুৰিয়েন","ba":"Вергиз Куриен","bn":"ভার্গিস কুরিয়েন","en":"Verghese Kurien","es":"Verghese Kurien","fr":"Verghese Kurien","gu":"ડો. વર્ગીસ કુરિયન","hi":"वर्गीज कुरियन","id":"Verghese Kurien","it":"Verghese Kurien","kn":"ವರ್ಗೀಸ್ ಕುರಿಯನ್","ko":"베르게세 쿠리엔","mg":"Verghese Kurien","ml":"വർഗ്ഗീസ് കുര്യൻ","pa":"ਵਰਗੀਜ ਕੂਰੀਅਨ","pnb":"ورگیج کوریئن","pt":"Verghese Kurien","ru":"Куриен, Вергиз","sa":"वर्गिस् कुरियन्","sah":"Вергиз Куриен","ta":"வர்கீஸ் குரியன்","te":"వర్ఘీస్ కురియన్","ur":"ورگیز کورین"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.385661","text":"डॉ. वर्गीज कुरियन (लेखनभेद:व्हर्गिज, व्हर्गीस, व्हर्गिस)मल्याळम: വർഗ്ഗീസ് കുര്യൻ; रोमन लिपी: Verghese Kurien) (नोव्हेंबर २६, १९२१; कोळ्हिकोड - सप्टेंबर ९, २०१२; नडियाद) हे भारतीय अभियंते तथा उद्योजक होते. भारतीय दुग्ध क्रांतीचे जनक म्हणून ओळखल्या जाणाऱ्या कुरियन यांची अमूल या दुग्धप्रक्रिया उद्योगाच्या घडणीत मोठा वाटा होता. मॅगसेसे पुरस्कार (इ.स. १९६३), पद्मश्री (इ.स. १९६५), पद्मभूषण (इ.स. १९६६), पद्मविभूषण (इ.स. १९९९) तसेच जीवनगौरव इत्यादी पुरस्कारांनी त्यांना गौरवण्यात आले आहे.\n\nत्यांचे काका जॉन मथाई भारताचे पहिले रेल्वे मंत्री होते. इ.स. १९४९-५१ या काळात ते भारताचे वित्त मंत्रीदेखील होते.\n\nवर्गीज कुरियन यांचा जन्म ब्रिटिश भारतातील (वर्तमान भारताच्या केरळ राज्यातील) कोळ्हिकोड गावातल्या सीरियन ख्रिस्ती कुटुंबात नोव्हेंबर २६, इ.स. १९२१ रोजी झाला.\n\nवर्गीज कुरियन इ.स. १९४० साली मद्रास येथील लायोला कॉलेज येथून पदवीधर झाले. त्यानंतर त्यांनी मद्रास विद्यापीठातून बी.ई. (यंत्र अभियांत्रिकी) ही पदवी मिळवली. त्यापुढे वर्गीज कुरियन यांनी टाटा स्टील टेक्निकल इन्स्टिट्यूट, जमशेदपूर येथूनही पदवी प्राप्त केली. उच्च शिक्षणासाठी वर्गीज कुरियन सरकारी शिष्यवृत्ती मिळवून अमेरिकेतील मिशिगन विद्यापीठात दाखल झाले. तेथे ते विशेष गुणवत्ता श्रेणीत उत्तीर्ण होत एम.एस्सी. (यंत्र अभियांत्रिकी) झाले.\n\nभारतात परतल्यावर कुरियन यांची नेमणूक सरकारी डेअरी मध्ये आणंद, गुजरात येथे झाली. त्या सुमारासच \"खेडा डिस्ट्रिक्ट को-ऑपरेटिव्ह मिल्क प्रोड्यूसर्स युनियन लिमिटेड\" ही संस्था बाल्यावस्थेत होती आणि तेव्हाच्या बाजारपेठेत मक्तेदारी असलेल्या पोलसन कंपनी विरुद्ध आपल्या अस्तित्वासाठी संघर्ष करीत होती. त्यावेळी पोलसनने स्थानिक दूध विक्रेत्यांना कमी भाव देणे, मालाचा दर्जा कमी असल्याबाबत कायम तक्र��र करणे, जमा केलेले दूध मुंबई सारख्या दूरच्या ठिकाणी विकणे, स्थानिकांच्या मागणीकडे दुर्लक्ष करणे, असे प्रकार करीत होती. बाजारपेठेत आपला वेगळा ठसा उमटविल्याने स्थानिकांची नाराजी व रोष पोलसनला जड जात होता. या कंपनी विरुद्ध चांगले काम करणे, स्थानिकांच्या रोजगाराच्या समस्या, योग्य भाव आणि बाजारपेठ अशा समस्या घेऊन के.डी.सी.एम.पी.यू.एल. ही नवी संस्था उभी राहण्याचा प्रयत्न करीत होती. के.डी.सी.एम.पी.यू.एल.चे तेव्हाचे अध्यक्ष त्रिभुवनदास पटेल, वल्लभभाई पटेल आणि मोरारजी देसाई होते. त्यांनी नव्या जोमाने काम सुरू करण्याचे ठरविले.\n\nवर्गीज कुरियन यांनी आपल्या सरकारी नोकरीचा राजीनामा देऊन के.डी.सी.एम.पी.यू.एल.मध्ये काम करण्याचे ठरविले. \"गुजरात को-ऑपरेटिव्ह मिल्क मार्केटिंग फेडरेशन लिमिटेड\" या पालक संस्थेने १४ डिसेंबर, इ.स. १९४६ रोजी के.डी.सी.एम.पी.यू.एल.चे नाव बदलून \"आणंद मिल्क युनियन लिमिटेड\" असे नाव ठेवले. नव्या जोषात नव्या संस्थेचे काम सुरू झाले. त्यांनी स्थानिकांना रास्त भाव देत, गावोगावी फिरून लोकांना संस्थेत भागीदारी देऊ केली. त्यामुळे लोकांना दुधाच्या दर्जाप्रमाणे भाव तर मिळू लागलाच पण संस्थेच्या कामात प्रत्यक्ष सहभागी होता आले. आता सर्वसामान्य विशेषतः महिला वर्ग 'आपली डेअरी' म्हणून अमूलकडे पाहू लागले. संस्थेचे लोकसहभागातून व्यवस्थापन ही गोष्ट तेव्हा पूर्णपणे नवी होती. वर्गीज कुरियन यांनी गावोगावच्या लोकांना गोळा करत अमूलचे काम उभे केले. देशात स्वातंत्र्याचे वारे वाहू लागले. तसेच आपणही कोणापेक्षा कमी नाही असा आत्मविश्वास लोकांमध्ये वाढू लागला.\n\nतेव्हाची सगळ्यात मोठी कंपनी होती नेस्ले इंडिया ही कंपनी युरोपातील असल्याने ती गाईच्या दुधापासून तयार करण्यात आलेल्या वस्तू (कन्डेन्स्ड मिल्क, दूध पावडर) विकत असे. भारतात म्हशींची संख्या जास्त असल्याने येथे म्हशीच्या दुधाच्या वस्तू तयार करणे जास्त योग्य होते. त्यात तांत्रिक अडचणी होत्या आणि म्हशीच्या दुधापासून भुकटी तयार करणे तेव्हा अशक्य वाटत होते. पण कुरियन यांच्या प्रयत्नांना यश मिळाले. त्यांनी म्हशीच्या दुधापासून भुकटी तर तयार केलीच शिवाय त्यापासून अनेक पदार्थ तयार करण्यात अमूलला यश आले. अमूलने हळूहळू बाजारपेठेत आपले स्थान पक्के केले. येथील लोकांच्या आवडी निवडी विचार���त घेऊन दूध आणि त्यापासून तयार करण्यात आलेल्या वस्तू विक्रीसाठी उपलब्ध झाल्या. आज घडीला अमूल भारतासह ऑस्ट्रेलिया, चीन, सिंगापूर, हाँगकाँग, अमेरिकेची संयुक्त संस्थाने, बांगलादेश, मॉरिशस, आखाती देश आणि आफ्रिकेतील काही देशांमध्ये पोहोचले आहे. या यशाचे श्रेय वर्गीज कुरियन यांना जाते.\n\nयाशिवाय भारत सरकारच्या मत्स्यव्यवसाय, पशुसंवर्धन आणि दुग्धव्यवसाय मंत्रालयाच्या अधिपत्याखाली वर्गीस यांच्या हस्ते १६ जुलै १९६५ रोजी राष्ट्रीय दुग्धविकास मंडळाची स्थापना करण्यात आली.\n\nमूत्रपिंडांच्या आजारामुळे वर्गीस कुरियन यांना नडियाद येथील रुग्णालयात उपचारासाठी हलवण्यात आले होते. सप्टेंबर ९, इ.स. २०१२ रोजी भाप्रवेनुसार ०११५ वाजता रुग्णालयात त्यांचे निधन झाले.\n\nइस. २०१४ मध्ये, देशातील सर्व प्रमुख डेअरी गटांनी, इंडियन डेअरी असोसिएशनसह, कुरियन यांचा वाढदिवस, २६ नोव्हेंबर हा राष्ट्रीय दूध दिवस म्हणून साजरा करण्याचा संकल्प केला. मिशिगन स्टेट युनिव्हर्सिटी आणि स्वीडिश युनिव्हर्सिटी ऑफ ॲग्रिकल्चरल सायन्सेस यांनी त्यांना मानद पदवी प्रदान केली होती.\n\nकुरियन एकतर अनेक सार्वजनिक संस्थांचे प्रमुख किंवा सदस्य होते. तसेच त्यांनी जगभरातील विद्यापीठांकडून मानद डॉक्टरेट पदवी प्राप्त केली होती. प्रख्यात वक्त्यांची व्याख्याने त्यांच्या स्मृतीप्रित्यर्थ \"डेअरी क्षेत्रातील धडे\" त्यांच्या कार्याद्वारे \"डाळीसाठी अमूल मॉडेल\", ग्रामीण भारतातील सामाजिक व्यवस्थापन धोरणे पार पाडण्यासाठी चालू असलेल्या ग्रामीण समस्यांना लागू करण्यासाठी आयोजित केली जातात. संस्था, किंवा \"न्यायासह वाढ\" साठी निधी उभारण्यासाठी आणि प्रोत्साहन देण्यासाठी त्याच्या कार्याचा वापर करणे. कुरियन यांना रेड अँड व्हाईट लाइफटाइम अचिव्हमेंट्स नॅशनल अवॉर्ड (आता गॉडफ्रे फिलिप्स ब्रेव्हरी अवॉर्ड म्हणून ओळखले जाते) देखील प्रदान करण्यात आले.\n\nवर्ग:पद्मश्री पुरस्कारविजेते वर्ग:पद्मभूषण पुरस्कारविजेते वर्ग:पद्मविभूषण पुरस्कारविजेते वर्ग:मॅग्सेसे पुरस्कारविजेते वर्ग:मल्याळी व्यक्ती वर्ग:इ.स. १९२१ मधील जन्म वर्ग:इ.स. २०१२ मधील मृत्यू वर्ग:भारतीय नास्तिक वर्ग:पुरुष चरित्रलेख\n","elements":[{"type":"infobox","content":"{{माहितीचौकट व्यक्ती\n| चौकट_रुंदी = \n| नाव = डॉ वर्गीज कुरियन\n| चित्र = Verghese Kurien.jpg\n| चित्र_आकारमान = 220px\n| चित्रtitle = वर्गीज कुरियन\n| चित्रशीर्षक_पर्याय = \n| जन्मनाव = वर्गीज कुरियन\n| जन्म_दिनांक = [[नोव्हेंबर २६]], [[इ.स. १९२१]]\n| जन्म_स्थान = [[कोळीकोड]], [[मद्रास प्रांत]], [[ब्रिटिश भारत]]\n| मृत्यू_दिनांक = {{मृत्यू दिनांक आणि वय|2012|09|09|1921|11|26}} [[सप्टेंबर ९]], [[इ.स. २०१२]]\n| मृत्यू_स्थान = [[नडियाद]], [[गुजरात]], [[भारत]]\n| मृत्यू_कारण = \n| कलेवर_सापडलेले_स्थान = \n| चिरविश्रांतिस्थान = \n| चिरविश्रांतिस्थान_अक्षांश_रेखांश = \n| निवासस्थान = \n| राष्ट्रीयत्व = [[भारतीय]]\n| टोपणनावे = \n| वांशिकत्व = \n| नागरिकत्व = [[भारतीय]]\n| शिक्षण = बी.इ. (यंत्र अभियांत्रिकी),
एम.एस्सी. (यंत्र अभियांत्रिकी)\n| प्रशिक्षणसंस्था = लायोला कॉलेज, [[चेन्नई]],
[[युनिव्हर्सिटी ऑफ मिशिगन|मिशिगन विद्यापीठ]]\n| पेशा = अभियांत्रिकी, उद्योग (दुग्धप्रक्रिया)\n| कारकीर्द_काळ = \n| मालक = \n| प्रसिद्ध_कामे = \n| मूळ_गाव = \n| पगार = \n| निव्वळ_मालमत्ता = \n| उंची = \n| वजन = \n| ख्याती = \n| पदवी_हुद्दा = संस्थापक चेरमन (गुजरात को-ऑपरेटिव्ह मिल्क मार्केटिंग फेडरेशन लिमिटेड, आनंद)\n| कार्यकाळ = \n| पूर्ववर्ती = \n| परवर्ती = \n| राजकीय_पक्ष = \n| विरोधक = \n| संचालकमंडळ = \n| धर्म = [[ख्रिस्ती]]\n| जोडीदार = मॉली\n| अपत्ये = निर्मला\n| वडील = \n| आई = \n| नातेवाईक = \n| पुरस्कार = {{*}}[[मॅगसेसे पुरस्कार]] (१९६३),
{{*}}[[पद्मश्री पुरस्कार]] (१९६५),
{{*}}[[पद्मभूषण पुरस्कार]] (१९६६),
{{*}}[[पद्मविभूषण पुरस्कार]] (१९९९)\n| स्वाक्षरी = \n| स्वाक्षरीशीर्षक_पर्याय = \n| संकेतस्थळ = \n| तळटिपा = \n| संकीर्ण = \n}}"},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"डॉ.","translated_text":"What is it?","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"वर्गीज कुरियन (लेखनभेद:व्हर्गिज, व्हर्गीस, व्हर्गिस)मल्याळम: വർഗ്ഗീസ് കുര്യൻ;","translated_text":"Virgis, Virgis, Virgis (Malayalam: വർഗ്ഗീസ് കുര്യൻ; also spelled Virgis, Virgis, Virgis)","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"रोमन लिपी: Verghese Kurien) (नोव्हेंबर २६, १९२१; कोळ्हिकोड - सप्टेंबर ९, २०१२; नडियाद) हे भारतीय अभियंते तथा उद्योजक होते.","translated_text":"Verghese Kurien (November 26, 1921; Coalcode - September 9, 2012; Nadiad) was an Indian engineer and entrepreneur.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"भारतीय दुग्ध क्रांतीचे जनक म्हणून ओळखल्या जाणाऱ्या कुरियन यांची अमूल या दुग्धप्रक्रिया उद्योगाच्या घडणीत मोठा वाटा होता.","translated_text":"Kuran, known as the father of the Indian Dairy Revolution, played a major role in shaping the dairy industry.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मॅगसेसे पुरस्कार (इ.स.","translated_text":"The Magsaysay Award (I.S.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९६३), पद्मश्री (इ.स.","translated_text":"In 1963, he was awarded the Padma Shri.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९६५), पद्मभूषण (इ.स.","translated_text":"1965), was awarded the Padma Bhushan (C.S.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९६६), पद्मविभूषण (इ.स.","translated_text":"1966), was awarded the Padma Vibhushan (A.S.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९९९) तसेच जीवनगौरव इत्यादी पुरस्कारांनी त्यांना गौरवण्यात आले आहे.","translated_text":"He has also been honoured with the Lifetime Achievement Award (1999) and Lifetime Achievement Award etc.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"त्यांचे काका जॉन मथाई भारताचे पहिले रेल्वे मंत्री होते.","translated_text":"His uncle John Mathai was the first Railway Minister of India.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"इ.स.","translated_text":"It's the same thing.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९४९","translated_text":"It was in 1949.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"-५१ या काळात ते भारताचे वित्त मंत्रीदेखील होते.","translated_text":"He was also the Finance Minister of India during 51.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"बालपण व शिक्षण","translated_text":"Children and Education","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्गीज कुरियन यांचा जन्म ब्रिटिश भारतातील (वर्तमान भारताच्या केरळ राज्यातील) कोळ्हिकोड गावातल्या सीरियन ख्रिस्ती कुटुंबात नोव्हेंबर २६, इ.स.","translated_text":"Varghese Kurian was born to a Syrian Christian family in the village of Kollikod, British India (now in the Indian state of Kerala).","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९२१ रोजी झाला.","translated_text":"It was 1921.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्गीज कुरियन इ.स.","translated_text":"This is the first time I have read the Bible.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९४० साली मद्रास येथील लायोला कॉलेज येथून पदवीधर झाले.","translated_text":"He graduated from Loyola College, Madras, in 1940.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यानंतर त्यांनी मद्रास विद्यापीठातून बी.ई.","translated_text":"He then obtained his B.E. from the University of Madras.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"(यंत्र अभियांत्रिकी) ही पदवी मिळवली.","translated_text":"(Machine Engineering) He got his degree.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यापुढे वर्गीज कुरियन यांनी टाटा स्टील टेक्निकल इन्स्टिट्यूट, जमशेदपूर येथूनही पदवी प्राप्त केली.","translated_text":"He also graduated from Tata Steel Technical Institute, Jamshedpur.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"उच्च शिक्षणासाठी वर्गीज कुरियन सरकारी शिष्यवृत्ती मिळवून अमेरिकेतील मिशिगन विद्यापीठात दाखल झाले.","translated_text":"After receiving a government scholarship to pursue higher education, Kuryan enrolled at the University of Michigan in the United States.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"तेथे ते विशेष गुणवत्ता श्रेणीत उत्तीर्ण होत एम.एस्सी.","translated_text":"While there, he completed his M.Sc.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"(यंत्र अभियांत्रिकी) झाले.","translated_text":"(Mechanical engineering) It happened.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"कार्य","translated_text":"Function","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"भारतात परतल्यावर कुरियन यांची नेमणूक सरकारी डेअरी मध्ये आणंद, गुजरात येथे झाली.","translated_text":"On his return to India, Curyan was appointed to the Government Dairy in Anand, Gujarat.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्या सुमारासच \"खेडा डिस्ट्रिक्ट को-ऑपरेटिव्ह मिल्क प्रोड्यूसर्स युनियन लिमिटेड\" ही संस्था बाल्यावस्थेत होती आणि तेव्हाच्या बाजारपेठेत मक्तेदारी","translated_text":"At that time, the Sports District Co-operative Milk Producers Union Ltd. was in its infancy and had a monopoly on the market.","trailing_whitespace":" ","citations":[{"content":"[खेडा डिस्ट्रिक्ट को-ऑपरेटिव्ह मिल्क प्रोड्यूसर्स युनियन लिमिटेड (रोमन लघुरूप: ''KDCMPUL'', के.डी.सी.एम.पी.यू.एल.)]","char_index":80,"name":"खेडा डिस्ट्रिक्ट को-ऑपरेटिव्ह मिल्क प्रोड्यूसर्स युनियन लिमिटेड","url":null,"source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":null,"source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}],"citations_needed":[]},{"text":"असलेल्या पोलसन कंपनी विरुद्ध आपल्या अस्तित्वासाठी संघर्ष करीत होती.","translated_text":"It was fighting for its existence against the existing Polson Company.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यावेळी पोलसनने स्थानिक दूध विक्रेत्यांना कमी भाव देणे, मालाचा दर्जा कमी असल्याबाबत कायम तक्रार करणे, जमा केलेले दूध मुंबई सारख्या दूरच्या ठिकाणी विकणे, स्थानिकांच्या मागणीकडे दुर्लक्ष करणे, असे प्रकार करीत होती.","translated_text":"At the time, Polson was paying low prices to local dairy vendors, constantly complaining about poor quality of goods, selling the collected milk to distant places like Mumbai, ignoring local demand.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"बाजारपेठेत आपला वेगळा ठसा उमटविल्याने स्थानिकांची नाराजी व रोष पोलसनला जड जात होता.","translated_text":"The anger and indignation of the locals was exacerbated by Paulson's distinctive mark on the market.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"या कंपनी विरुद्ध चांगले काम करणे, स्थानिकांच्या रोजगाराच्या समस्या, योग्य भाव आणि बाजारपेठ अशा समस्या घेऊन के.डी.सी.एम.पी.यू.एल.","translated_text":"KDCMPUL is working well against this company, tackling the problems of local employment, fair prices and market.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ही नवी संस्था उभी राहण्याचा प्रयत्न करीत होती.","translated_text":"This new institution was trying to stand up.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"के.डी.सी.एम.पी.यू.एल.चे तेव्हाचे अध्यक्ष त्रिभुवनदास पटेल, वल्लभभाई पटेल आणि मोरारजी देसाई होते.","translated_text":"The then Chairman of the KDCMPUL was Tribhuvandas Patel, Vallabhbhai Patel and Morarji Desai.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यांनी नव्या जोमाने काम सुरू करण्याचे ठरविले.","translated_text":"They decided to start work with a new spirit.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्गीज कुरियन यांनी आपल्या सरकारी नोकरीचा राजीनामा देऊन के.डी.सी.एम.पी.यू.एल.मध्ये काम करण्याचे ठरविले.","translated_text":"Vargas Kurian resigned from his government job and decided to work in KDCMPUL.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"\"गुजरात को-ऑपरेटिव्ह मिल्क मार्केटिंग फेडरेशन लिमिटेड\" या पालक संस्थेने १४ डिसेंबर, इ.स.","translated_text":"\"Gujarat Co-operative Milk Marketing Federation Limited\" is the parent organization of the company.","trailing_whitespace":" ","citations":[{"content":"[गुजरात को-ऑपरेटिव्ह मिल्क मार्केटिंग फेडरेशन लिमिटेड (रोमन लघुरूप: ''GCMMF'', ''जी.सी.एम.एफ'')]","char_index":55,"name":"गुजरात को-ऑपरेटिव्ह मिल्क मार्केटिंग फेडरेशन लिमिटेड","url":null,"source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":null,"source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}],"citations_needed":[]},{"text":"१९४६ रोजी के.डी.सी.एम.पी.यू.एल.चे नाव बदलून \"आणंद मिल्क युनियन लिमिटेड\" असे नाव ठेवले.","translated_text":"In 1946, KDCMPUL changed its name to \"Anand Milk Union Limited\".","trailing_whitespace":" ","citations":[{"content":"[आणंद मिल्क युनियन लिमिटेड (रोमन लघुरूप: ''AMUL'', ''अमूल'')]","char_index":72,"name":"आणंद मिल्क युनियन लिमिटेड","url":null,"source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":null,"source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}],"citations_needed":[]},{"text":"नव्या जोषात नव्या संस्थेचे काम सुरू झाले.","translated_text":"The work of the new institute started in a new spirit.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यांनी स्थानिकांना रास्त भाव देत, गावोगावी फिरून लोकांना संस्थेत भागीदारी देऊ केली.","translated_text":"He gave roads to the locals, walked from village to village and offered partnership to the people in the institution.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यामुळे लोकांना दुधाच्या दर्जाप्रमाणे भाव तर मिळू लागलाच पण संस्थेच्या कामात प्रत्यक्ष सहभागी होता आले.","translated_text":"So people started to get the same price as the quality of milk, but they actually participated in the work of the institute.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"आता सर्वसामान्य विशेषतः","translated_text":"Now common, especially.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"महिला वर्ग 'आपली डेअरी' म्हणून अमूलकडे पाहू लागले.","translated_text":"Women began to look to Amul as their dairy.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"संस्थेचे लोकसहभागातून व्यवस्थापन ही गोष्ट तेव्हा पूर्णपणे नवी होती.","translated_text":"The idea of public participation in the organisation was completely new at the time.","trailing_whitespace":" ","citations":[{"content":"[लोकसहभागातून व्यवस्थापन (इंग्लिश: ''Participatory Management'', ''पार्टिसिपेटरी मॅनेजमेंट'')]","char_index":33,"name":"लोकसहभागातून व्यवस्थापन","url":null,"source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":null,"source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}],"citations_needed":[]},{"text":"वर्गीज कुरियन यांनी गावोगावच्या लोकांना गोळा करत अमूलचे काम उभे केले.","translated_text":"Vargas Kurian raised Amul's work by gathering villagers.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"देशात स्वातंत्र्याचे वारे वाहू लागले.","translated_text":"The winds of freedom began to blow in the country.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"तसेच आपणही कोणापेक्षा कमी नाही असा आत्मविश्वास लोकांमध्ये वाढू लागला.","translated_text":"And the confidence among the people that we are no less than anyone began to grow.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"तेव्हाची सगळ्यात मोठी कंपनी होती नेस्ले इंडिया ही कंपनी युरोपातील असल्याने ती गाईच्या दुधापासून तयार करण्यात आलेल्या वस्तू (कन्डेन्स्ड मिल्क, दूध पावडर) विकत असे.","translated_text":"The largest company at the time was Nestle India, which was based in Europe and sold products made from cow's milk (condensed milk, milk powder).","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"भारतात म्हशींची संख्या जास्त असल्याने येथे म्हशीच्या दुधाच्या वस्तू तयार करणे जास्त योग्य होते.","translated_text":"India has a large population of mosquitoes, so it was more appropriate to produce milk from mosquitoes here.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यात तांत्रिक अडचणी होत्या आणि म्हशीच्या दुधापासून भुकटी तयार करणे तेव्हा अशक्य वाटत होते.","translated_text":"It had technical difficulties, and it seemed impossible to make butterflies from the milk of flies.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पण कुरियन यांच्या प्रयत्नांना यश मिळाले.","translated_text":"But Kuryan's efforts were successful.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यांनी म्हशीच्या दुधापासून भुकटी तर तयार केलीच शिवाय त्यापासून अनेक पदार्थ तयार करण्यात अमूलला यश आले.","translated_text":"Amul not only made buttermilk, but also made many dishes from it.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"अमूलने हळूहळू बाजारपेठेत आपले स्थान पक्के केले.","translated_text":"Amul has gradually consolidated its position in the market.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"येथील लोकांच्या आवडी निवडी विचारात घेऊन दूध आणि त्यापासून तयार करण्यात आलेल्या वस्तू विक्रीसाठी उपलब्ध झाल्या. आज घडीला अमूल भारतासह ऑस्ट्रेलिया, चीन, सिंगापूर, हाँगकाँग, अमेरिकेची संयुक्त संस्थाने, बांगलादेश, मॉरिशस, आखाती देश आणि आफ्रिकेतील काही देशांमध्ये पोहोचले आहे.","translated_text":"Taking into account the preferences of the people here, milk and milk products were made available for sale. Today, the watch has reached Australia, China, Singapore, Hong Kong, United States of America, Bangladesh, Mauritius, Gulf countries and some countries in Africa, including India.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"या यशाचे श्रेय वर्गीज कुरियन यांना जाते.","translated_text":"This achievement is attributed to Vikas Kuryan.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"याशिवाय भारत सरकारच्या मत्स्यव्यवसाय, पशुसंवर्धन आणि दुग्धव्यवसाय मंत्रालयाच्या अधिपत्याखाली वर्गीस यांच्या हस्ते १६ जुलै १९६५ रोजी राष्ट्रीय दुग्धविकास मंडळाची स्थापना करण्यात आली.","translated_text":"The National Dairy Development Board was established on 16th July 1965 by Vargas under the aegis of Ministry of Fisheries, Livestock and Dairy, Government of India.","trailing_whitespace":"","citations":[{"content":"[{{cite news |last1=Gupta |first1=Sharad |title=Remembering Verghese Kurien – India's first milkman |url=https://www.thehindubusinessline.com/news/variety/remembering-verghese-kurien-indias-first-milkman/article30084051.ece |access-date=३ मार्च २०२२ |publisher=businessline |date=26 November 2019 |language=en}}]","char_index":181,"name":null,"url":"https://www.thehindubusinessline.com/news/variety/remembering-verghese-kurien-indias-first-milkman/article30084051.ece","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html; charset=UTF-8","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":184422,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:28.856287-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":5,"source_quality_raw_score":0.9248046875}],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"निधन","translated_text":"Passed away","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"मूत्रपिंडांच्या आजारामुळे वर्गीस कुरियन यांना नडियाद येथील रुग्णालयात उपचारासाठी हलवण्यात आले होते.","translated_text":"Virgis Kurian was taken to a hospital in Nadiad for treatment due to kidney disease.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सप्टेंबर ९, इ.स.","translated_text":"September 9, A.D.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"२०१२ रोजी भाप्रवेनुसार ०११५ वाजता रुग्णालयात त्यांचे निधन झाले.","translated_text":"He died in hospital at 0115, as per Bhaprawe, 2012.","trailing_whitespace":"","citations":[{"content":"[{{स्रोत बातमी | दुवा = http://maharashtratimes.indiatimes.com/articleshow/16320454.cms | title = डॉ. वर्गीस कुरियन यांचे निधन | प्रकाशक = [[महाराष्ट्र टाइम्स]] | दिनांक = ९ सप्टेंबर २०१२ | ॲक्सेसदिनांक = ९ सप्टेंबर २०१२ | भाषा = मराठी }}]","char_index":62,"name":"मटा२०१२०९०९","url":"http://maharashtratimes.indiatimes.com/articleshow/16320454.cms","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:29.980083-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"पुरस्कार","translated_text":"Prizes","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"इस.","translated_text":"This is it.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"२०१४ मध्ये, देशातील सर्व प्रमुख डेअरी गटांनी, इंडियन डेअरी असोसिएशनसह, कुरियन यांचा वाढदिवस, २६ नोव्हेंबर हा राष्ट्रीय दूध दिवस म्हणून साजरा करण्याचा संकल्प केला.","translated_text":"In 2014, all the major dairy groups in the country, including the Indian Dairy Association, resolved to celebrate the birthday of Kurian, 26 November as National Milk Day.","trailing_whitespace":" ","citations":[{"content":"[{{स्रोत बातमी|url=http://timesofindia.indiatimes.com/city/vadodara/National-Milk-Day-on-Kuriens-birth-anniversary/articleshow/45271027.cms|title=National Milk Day on Kurien's birth anniversary|work=[[The Times of India]]|date=25 November 2014}}]","char_index":162,"name":null,"url":"http://timesofindia.indiatimes.com/city/vadodara/National-Milk-Day-on-Kuriens-birth-anniversary/articleshow/45271027.cms","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":287166,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:29.985217-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":5,"source_quality_raw_score":0.92041015625},{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://timesofindia.indiatimes.com/city/vadodara/Anand-to-celebrate-National-Milk-Day-in-Kuriens-memory/articleshow/55628273.cms|title=National Milk day|website=The Times of India|date=26 November 2016}}]","char_index":162,"name":null,"url":"http://timesofindia.indiatimes.com/city/vadodara/Anand-to-celebrate-National-Milk-Day-in-Kuriens-memory/articleshow/55628273.cms","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":279206,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:30.514990-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":4,"source_quality_raw_score":0.755859375},{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.thehansindia.com/posts/index/Hans/2015-11-27/National-Milk-Day-celebrated/189180|title=National Milk Day celebrated|date=27 November 2015|website=The Hans India|access-date=28 August 2016}}]","char_index":162,"name":null,"url":"http://www.thehansindia.com/posts/index/Hans/2015-11-27/National-Milk-Day-celebrated/189180","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html; charset=utf-8","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":289074,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:30.894171-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":2,"source_quality_raw_score":0.316650390625},{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.newindianexpress.com/cities/thiruvananthapuram/2014/11/24/Milma-to-Celebrate-National-Milk-Day/article2537876.ece|title=Milma to Celebrate National Milk Day|date=24 November 2014|access-date=28 August 2016|archive-date=2016-08-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20160829012643/http://www.newindianexpress.com/cities/thiruvananthapuram/2014/11/24/Milma-to-Celebrate-National-Milk-Day/article2537876.ece|url-status=dead}}]","char_index":162,"name":null,"url":"http://www.newindianexpress.com/cities/thiruvananthapuram/2014/11/24/Milma-to-Celebrate-National-Milk-Day/article2537876.ece","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html; charset=utf-8","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:32.103079-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.newindianexpress.com/cities/thiruvananthapuram/2014/11/24/Milma-to-Celebrate-National-Milk-Day/article2537876.ece|title=Milma to Celebrate National Milk Day|date=24 November 2014|access-date=28 August 2016|archive-date=2016-08-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20160829012643/http://www.newindianexpress.com/cities/thiruvananthapuram/2014/11/24/Milma-to-Celebrate-National-Milk-Day/article2537876.ece|url-status=dead}}]","char_index":162,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20160829012643/http://www.newindianexpress.com/cities/thiruvananthapuram/2014/11/24/Milma-to-Celebrate-National-Milk-Day/article2537876.ece","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:32.219891-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://businesswireindia.com/news/news-details/india-celebrates-national-milk-day/41663|title=India Celebrates National Milk Day|date=24 November 2014|website=businesswireindia.com|access-date=28 August 2016}}]","char_index":162,"name":null,"url":"http://businesswireindia.com/news/news-details/india-celebrates-national-milk-day/41663","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html; charset=utf-8","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":84241,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:32.290715-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":2,"source_quality_raw_score":0.298095703125},{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.dailypioneer.com/STATE-EDITIONS/bhopal/verghese-kuriens-birth-anniv-to-be-held-as-national-milk-day.html|title=Verghese Kurien's birth anniv to be held as National Milk Day|date=25 November 2014|website=www.dailypioneer.com|access-date=28 August 2016}}]","char_index":162,"name":null,"url":"http://www.dailypioneer.com/STATE-EDITIONS/bhopal/verghese-kuriens-birth-anniv-to-be-held-as-national-milk-day.html","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html; charset=UTF-8","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":1441,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:33.032277-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":"Text is empty","source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}],"citations_needed":[]},{"text":"मिशिगन स्टेट युनिव्हर्सिटी आणि स्वीडिश युनिव्हर्सिटी ऑफ ॲग्रिकल्चरल सायन्सेस यांनी त्यांना मानद पदवी प्रदान केली होती.","translated_text":"He was awarded honorary degrees by Michigan State University and the Swedish University of Agricultural Sciences.","trailing_whitespace":"","citations":[{"content":"[{{स्रोत बातमी|title=Verghese Kurien: Father of the White Revolution|url=https://www.hindustantimes.com/inspiring-lives/verghese-kurien-father-of-the-white-revolution/story-53Kkrt5QYRv9dqlGwGPkWN.html|access-date=10 March 2021|publisher=Hindustan Times|date=16 December 2019|language=en}}]","char_index":118,"name":"Kurien Reference1","url":"https://www.hindustantimes.com/inspiring-lives/verghese-kurien-father-of-the-white-revolution/story-53Kkrt5QYRv9dqlGwGPkWN.html","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":51,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:34.579398-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":"Text is too short (2 words)","source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}],"citations_needed":[]}]},{"type":"table","content":"{| class=\"wikitable\"\n!वर्ष\n!पुरस्कार किंवा सन्मान\n!पुरस्कार देणारी संस्था\n|-\n|१९९९\n|[[पद्मविभूषण पुरस्कार|पद्मविभूषण]][{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf#page=106|title=Padma Awards|publisher=Ministry of Home Affairs, Government of India|date=2015|access-date=21 July 2015|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf|archive-date=15 October 2015}}]\n|भारत सरकार\n|-\n|१९९७\n|ऑर्डर ऑफ ॲग्रिकल्चरल मेरिट\n|कृषी मंत्रालय, फ्रान्स\n|-\n|१९९३\n|वर्षातील आंतरराष्ट्रीय व्यक्ती\n|वर्ल्ड डेअरी एक्सपो\n|-\n|१९८९\n|जागतिक अन्न पुरस्कार[{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.worldfoodprize.org/en/laureates/19871999_laureates/1989_kurien/|title=Dr. Verghese Kurien – The World Food Prize|publisher=[[World Food Prize]]|access-date=12 August 2016}}]\n|वर्ल्ड फूड प्राइज फाउंडेशन\n|-\n|१९८६\n|वाटलर शांतता पुरस्कार[{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf#page=21|title=Padma Awards|publisher=Ministry of Home Affairs, Government of India|date=2015|access-date=21 July 2015|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf|archive-date=15 October 2015}}]\n|भारत सरकार\n|-\n|१९६५\n|[[पद्मश्री पुरस्कार|पद्मश्री]][{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf#page=20|title=Padma Awards|publisher=Ministry of Home Affairs, Government of India|date=2015|access-date=21 July 2015|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf|archive-date=15 October 2015}}]\n|भारत सरकार\n|-\n|१९६३\n|[[मॅगसेसे पुरस्कार|रॅमन मॅगसेसे पुरस्कार]][{{स्रोत बातमी|title=Amul remembers Tribhuvandas on his birth anniversary|url=https://www.indiancooperative.com/co-op-news-snippets/amul-remembers-tribhuvandas-on-his-birth-anniversary/|access-date=10 March 2021|publisher=Indian Cooperative|date=23 October 2019}}][{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://rmaward.asia/awardees/kurien-verghese/|archive-url=https://web.archive.org/web/20170823070840/http://rmaward.asia/awardees/kurien-verghese/|url-status=dead|archive-date=23 August 2017|title=Kurien, Verghese • Community Leadership – India – 1963|last=The Ramon Magsaysay Award Foundation|website=rmaward.asia|language=en-US|access-date=10 September 2017}}]\n|रॅमन मॅगसेसे पुरस्कार प्रतिष्ठान\n|}"},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"कुरियन एकतर अनेक सार्वजनिक संस्थांचे प्रमुख किंवा सदस्य होते.","translated_text":"Kurian was either the head or a member of several public institutions.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"तसेच त्यांनी जगभरातील विद्यापीठांकडून मानद डॉक्टरेट पदवी प्राप्त केली होती.","translated_text":"He also received honorary doctorates from universities around the world.","trailing_whitespace":" ","citations":[{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://indairyasso.org/pdf/info/Dr-Kurien.pdf|title=The Legend Lives On|access-date=6 May 2020|last=Indian Dairy Association|archive-date=2023-02-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20230215034442/http://indairyasso.org/pdf/info/Dr-Kurien.pdf|url-status=dead}}]","char_index":75,"name":null,"url":"http://indairyasso.org/pdf/info/Dr-Kurien.pdf","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":1233,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:34.630183-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":"Text is too short (25 words)","source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://indairyasso.org/pdf/info/Dr-Kurien.pdf|title=The Legend Lives On|access-date=6 May 2020|last=Indian Dairy Association|archive-date=2023-02-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20230215034442/http://indairyasso.org/pdf/info/Dr-Kurien.pdf|url-status=dead}}]","char_index":75,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20230215034442/http://indairyasso.org/pdf/info/Dr-Kurien.pdf","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:34.999380-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.drkurien.com/achievement.html|title=Dr. Verghese Kurien: Honorary Degrees|access-date=3 July 2014|last=Verghese Kurien|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20140714164443/http://www.drkurien.com/achievement.html|archive-date=14 July 2014}}]","char_index":75,"name":null,"url":"http://www.drkurien.com/achievement.html","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html; charset=UTF-8","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":82482,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:35.068572-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":"Text is too short (6 words)","source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.drkurien.com/achievement.html|title=Dr. Verghese Kurien: Honorary Degrees|access-date=3 July 2014|last=Verghese Kurien|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20140714164443/http://www.drkurien.com/achievement.html|archive-date=14 July 2014}}]","char_index":75,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20140714164443/http://www.drkurien.com/achievement.html","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:39.006124-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}],"citations_needed":[]},{"text":"प्रख्यात वक्त्यांची व्याख्याने त्यांच्या स्मृतीप्रित्यर्थ \"डेअरी क्षेत्रातील धडे\" त्यांच्या कार्याद्वारे \"डाळीसाठी अमूल मॉडेल\", ग्रामीण भारतातील सामाजिक व्यवस्थ���पन धोरणे पार पाडण्यासाठी चालू असलेल्या ग्रामीण समस्यांना लागू करण्यासाठी आयोजित केली जातात.","translated_text":"The lectures of eminent speakers are held in memory of their \"Lectures in Dairy Sector\" to implement the ongoing rural problems in implementing social management policies in rural India through their work \"Aval Model for Dairy\".","trailing_whitespace":" ","citations":[{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.irma.ac.in/pdf/viewdocument/memoriallecture1.pdf|title=First Dr. Verghese Kurien Memorial Lecture – 2012|last=Institute of Rural management, Anand|access-date=2023-02-15|archive-date=2023-02-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20230215034442/https://www.irma.ac.in/pdf/viewdocument/memoriallecture1.pdf|url-status=dead}}]","char_index":105,"name":null,"url":"https://www.irma.ac.in/pdf/viewdocument/memoriallecture1.pdf","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:39.074723-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.irma.ac.in/pdf/viewdocument/memoriallecture1.pdf|title=First Dr. Verghese Kurien Memorial Lecture – 2012|last=Institute of Rural management, Anand|access-date=2023-02-15|archive-date=2023-02-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20230215034442/https://www.irma.ac.in/pdf/viewdocument/memoriallecture1.pdf|url-status=dead}}]","char_index":105,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20230215034442/https://www.irma.ac.in/pdf/viewdocument/memoriallecture1.pdf","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:40.228234-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"[{{स्रोत बातमी|title=Arvind Subramanian moots 'Amul model' for pulses|work=Business Standard|date=21 November 2015|url=http://www.business-standard.com/article/economy-policy/arvind-subramanian-moots-amul-model-for-pulses-115112100763_1.html|access-date=25 November 2015}}]","char_index":128,"name":null,"url":"http://www.business-standard.com/article/economy-policy/arvind-subramanian-moots-amul-model-for-pulses-115112100763_1.html","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":520,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:40.296266-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":"Text is too short (15 words)","source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}],"citations_needed":[]},{"text":"संस्था, किंवा \"न्यायासह वाढ\" साठी निधी उभारण्यासाठी आणि प्रोत्साहन देण्यासाठी त्याच्या कार्याचा वापर करणे.","translated_text":"To use its work to raise and promote funds for an organization, or \"growth with justice\".","trailing_whitespace":" ","citations":[{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.irma.ac.in/pdf/viewdocument/memoriallecture2.pdf|title=Second Dr. Verghese Kurien Memorial Lecture – 2013|last=Institute of Rural management, Anand|access-date=2023-02-15|archive-date=2023-02-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20230215034443/https://www.irma.ac.in/pdf/viewdocument/memoriallecture2.pdf|url-status=dead}}]","char_index":8,"name":null,"url":"https://www.irma.ac.in/pdf/viewdocument/memoriallecture2.pdf","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:40.339697-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.irma.ac.in/pdf/viewdocument/memoriallecture2.pdf|title=Second Dr. Verghese Kurien Memorial Lecture – 2013|last=Institute of Rural management, Anand|access-date=2023-02-15|archive-date=2023-02-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20230215034443/https://www.irma.ac.in/pdf/viewdocument/memoriallecture2.pdf|url-status=dead}}]","char_index":8,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20230215034443/https://www.irma.ac.in/pdf/viewdocument/memoriallecture2.pdf","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:40.966905-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"[{{स्रोत बातमी|last=Jhimli Mukherjee Pandey|title=XLRI holds Dr. Verghese Kurien memorial oration on sustainable development|work=Times of India|date=9 September 2014|url=http://timesofindia.indiatimes.com/city/ranchi/XLRI-holds-Dr-Verghese-Kurien-memorial-oration-on-sustainable-development/articleshow/42111904.cms}}]","char_index":106,"name":null,"url":"http://timesofindia.indiatimes.com/city/ranchi/XLRI-holds-Dr-Verghese-Kurien-memorial-oration-on-sustainable-development/articleshow/42111904.cms","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":268921,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:41.035841-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":4,"source_quality_raw_score":0.7451171875}],"citations_needed":[]},{"text":"कुरियन यांना रेड अँड व्हाईट लाइफटाइम अचिव्हमेंट्स नॅशनल अवॉर्ड (आता गॉडफ्रे फिलिप्स ब्रेव्हरी अवॉर्ड म्हणून ओळखले जाते) देखील प्रदान करण्यात आले.","translated_text":"Kurian was also awarded the Red and White Lifetime Achievements National Award (now known as the Godfrey Phillips Brewery Award).","trailing_whitespace":" ","citations":[{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://achyutasamanta.com/posts/godfrey-phillips-bravery-award-social-bravery-for-kiit-kiss-founder/|title=Godfrey Phillips Bravery Award (Social Bravery) for KIIT & KISS Founder|date=21 September 2011|website=Achyuta Samanta|language=en-US|access-date=7 January 2020}}]","char_index":145,"name":null,"url":"https://achyutasamanta.com/posts/godfrey-phillips-bravery-award-social-bravery-for-kiit-kiss-founder/","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":1084,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:41.413518-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":"Text is too short (3 words)","source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"तळटिपा","translated_text":"What is the meaning of life?","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"संदर्भ व नोंदी","translated_text":"References and records","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:पद्मश्री पुरस्कारविजेते वर्ग:पद्मभूषण पुरस्कारविजेते वर्ग:पद्मविभूषण पुरस्कारविजेते वर्ग:मॅग्सेसे पुरस्कारविजेते वर्ग:मल्याळी व्यक्ती वर्ग:इ.स.","translated_text":"Category:Padma Shri Award winners Category:Padma Bhushan Award winners Category:Padma Vibhushan Award winners Category:Magseese Award winners Category:Malayali people Category:E.S.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९२१ मधील जन्म वर्ग:इ.स.","translated_text":"Born in 1921, C.E.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"२०१२ मधील मृत्यू वर्ग:भारतीय नास्तिक वर्ग:पुरुष चरित्रलेख","translated_text":"Death class of 2012: Indian atheist class: Male biography","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[{"text":"भारतात परतल्यावर कुरियन यांची नेमणूक सरकारी डेअरी मध्ये आणंद, गुजरात येथे झाली. त्या सुमारासच \"खेडा डिस्ट्रिक्ट को-ऑपरेटिव्ह मिल्क प्रोड्यूसर्स युनियन लिमिटेड\" ही संस्था बाल्यावस्थेत होती आणि तेव्हाच्या बाजारपेठेत मक्तेदारी","translated_text":"On his return to India, Curyan was appointed to the Government Dairy in Anand, Gujarat. At that time, the Sports District Co-operative Milk Producers Union Ltd. was in its infancy and had a monopoly on the market.","citations":[{"content":"[खेडा डिस्ट्रिक���ट को-ऑपरेटिव्ह मिल्क प्रोड्यूसर्स युनियन लिमिटेड (रोमन लघुरूप: ''KDCMPUL'', के.डी.सी.एम.पी.यू.एल.)]","char_index":160,"name":"खेडा डिस्ट्रिक्ट को-ऑपरेटिव्ह मिल्क प्रोड्यूसर्स युनियन लिमिटेड","url":null,"source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":null,"source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}]},{"text":"वर्गीज कुरियन यांनी आपल्या सरकारी नोकरीचा राजीनामा देऊन के.डी.सी.एम.पी.यू.एल.मध्ये काम करण्याचे ठरविले. \"गुजरात को-ऑपरेटिव्ह मिल्क मार्केटिंग फेडरेशन लिमिटेड\" या पालक संस्थेने १४ डिसेंबर, इ.स.","translated_text":"Vargas Kurian resigned from his government job and decided to work in KDCMPUL. \"Gujarat Co-operative Milk Marketing Federation Limited\" is the parent organization of the company.","citations":[{"content":"[गुजरात को-ऑपरेटिव्ह मिल्क मार्केटिंग फेडरेशन लिमिटेड (रोमन लघुरूप: ''GCMMF'', ''जी.सी.एम.एफ'')]","char_index":159,"name":"गुजरात को-ऑपरेटिव्ह मिल्क मार्केटिंग फेडरेशन लिमिटेड","url":null,"source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":null,"source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}]},{"text":"वर्गीज कुरियन यांनी आपल्या सरकारी नोकरीचा राजीनामा देऊन के.डी.सी.एम.पी.यू.एल.मध्ये काम करण्याचे ठरविले. \"गुजरात को-ऑपरेटिव्ह मिल्क मार्केटिंग फेडरेशन लिमिटेड\" या पालक संस्थेने १४ डिसेंबर, इ.स. १९४६ रोजी के.डी.सी.एम.पी.यू.एल.चे नाव बदलून \"आणंद मिल्क युनियन लिमिटेड\" असे नाव ठेवले.","translated_text":"Vargas Kurian resigned from his government job and decided to work in KDCMPUL. \"Gujarat Co-operative Milk Marketing Federation Limited\" is the parent organization of the company. In 1946, KDCMPUL changed its name to \"Anand Milk Union Limited\".","citations":[{"content":"[आणंद मिल्क युनियन लिमिटेड (रोमन लघुरूप: ''AMUL'', ''अमूल'')]","char_index":265,"name":"आणंद मिल्क युनियन लिमिटेड","url":null,"source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":null,"source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}]},{"text":"आता सर्वसामान्य विशेषतः महिला वर्ग 'आपली डेअरी' म्हणून अमूलकडे पाहू लागले. संस्थेचे लोकसहभागातून व्यवस्थापन ही गोष्ट तेव्हा पूर्णपणे नवी होती.","translated_text":"Now common, especially. Women began to look to Amul as their dairy. The idea of public participation in the organisation was completely new at the time.","citations":[{"content":"[लोकसहभागातून व्यवस्थापन (इंग्लिश: ''Participatory Management'', ''पार्टिसिपेटरी मॅनेजमेंट'')]","char_index":108,"name":"लोकसहभागातून व्यवस्थापन","url":null,"source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":null,"source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}]},{"text":"याशिवाय भारत सरकारच्या मत्स्यव्यवसाय, पशुसंवर्धन आणि दुग्धव्यवसाय मंत्रालयाच्या अधिपत्याखाली वर्गीस यांच्या हस्ते १६ जुलै १९६५ रोजी राष्ट्रीय दुग्धविकास मंडळाची स्थापना करण्यात आली.","translated_text":"The National Dairy Development Board was established on 16th July 1965 by Vargas under the aegis of Ministry of Fisheries, Livestock and Dairy, Government of India.","citations":[{"content":"[{{cite news |last1=Gupta |first1=Sharad |title=Remembering Verghese Kurien – India's first milkman |url=https://www.thehindubusinessline.com/news/variety/remembering-verghese-kurien-indias-first-milkman/article30084051.ece |access-date=३ मार्च २०२२ |publisher=businessline |date=26 November 2019 |language=en}}]","char_index":181,"name":null,"url":"https://www.thehindubusinessline.com/news/variety/remembering-verghese-kurien-indias-first-milkman/article30084051.ece","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html; charset=UTF-8","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":184422,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:28.856287-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":5,"source_quality_raw_score":0.9248046875}]},{"text":"मूत्रपिंडांच्या आजारामुळे वर्गीस कुरियन यांना नडियाद येथील रुग्णालयात उपचारासाठी हलवण्यात आले होते. सप्टेंबर ९, इ.स. २०१२ रोजी भाप्रवेनुसार ०११५ वाजता रुग्णालयात त्यांचे निधन झाले.","translated_text":"Virgis Kurian was taken to a hospital in Nadiad for treatment due to kidney disease. September 9, A.D. He died in hospital at 0115, as per Bhaprawe, 2012.","citations":[{"content":"[{{स्रोत बातमी | दुवा = http://maharashtratimes.indiatimes.com/articleshow/16320454.cms | title = डॉ. वर्गीस कुरियन यांचे निधन | प्रकाशक = [[महाराष्ट्र टाइम्स]] | दिनांक = ९ सप्टेंबर २०१२ | ॲक्सेसदिनांक = ९ सप्टेंबर २०१२ | भाषा = मराठी }}]","char_index":179,"name":"मटा२०१२०९०९","url":"http://maharashtratimes.indiatimes.com/articleshow/16320454.cms","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:29.980083-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}]},{"text":"इस. २०१४ मध्ये, देशातील सर्व प्रमुख डेअरी गटांनी, इंडियन डेअरी असोसिएशनसह, कुरियन यांचा वाढदिवस, २६ नोव्हेंबर हा राष्ट्रीय दूध दिवस म्हणून साजरा करण्याचा संकल्प केला.","translated_text":"This is it. In 2014, all the major dairy groups in the country, including the Indian Dairy Association, resolved to celebrate the birthday of Kurian, 26 November as National Milk Day.","citations":[{"content":"[{{स्रोत बातमी|url=http://timesofindia.indiatimes.com/city/vadodara/National-Milk-Day-on-Kuriens-birth-anniversary/articleshow/45271027.cms|title=National Milk Day on Kurien's birth anniversary|work=[[The Times of India]]|date=25 November 2014}}]","char_index":166,"name":null,"url":"http://timesofindia.indiatimes.com/city/vadodara/National-Milk-Day-on-Kuriens-birth-anniversary/articleshow/45271027.cms","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":287166,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:29.985217-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":5,"source_quality_raw_score":0.92041015625},{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://timesofindia.indiatimes.com/city/vadodara/Anand-to-celebrate-National-Milk-Day-in-Kuriens-memory/articleshow/55628273.cms|title=National Milk day|website=The Times of India|date=26 November 2016}}]","char_index":166,"name":null,"url":"http://timesofindia.indiatimes.com/city/vadodara/Anand-to-celebrate-National-Milk-Day-in-Kuriens-memory/articleshow/55628273.cms","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":279206,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:30.514990-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":4,"source_quality_raw_score":0.755859375},{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.thehansindia.com/posts/index/Hans/2015-11-27/National-Milk-Day-celebrated/189180|title=National Milk Day celebrated|date=27 November 2015|website=The Hans India|access-date=28 August 2016}}]","char_index":166,"name":null,"url":"http://www.thehansindia.com/posts/index/Hans/2015-11-27/National-Milk-Day-celebrated/189180","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html; charset=utf-8","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":289074,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:30.894171-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":2,"source_quality_raw_score":0.316650390625},{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.newindianexpress.com/cities/thiruvananthapuram/2014/11/24/Milma-to-Celebrate-National-Milk-Day/article2537876.ece|title=Milma to Celebrate National Milk Day|date=24 November 2014|access-date=28 August 2016|archive-date=2016-08-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20160829012643/http://www.newindianexpress.com/cities/thiruvananthapuram/2014/11/24/Milma-to-Celebrate-National-Milk-Day/article2537876.ece|url-status=dead}}]","char_index":166,"name":null,"url":"http://www.newindianexpress.com/cities/thiruvananthapuram/2014/11/24/Milma-to-Celebrate-National-Milk-Day/article2537876.ece","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html; charset=utf-8","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:32.103079-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.newindianexpress.com/cities/thiruvananthapuram/2014/11/24/Milma-to-Celebrate-National-Milk-Day/article2537876.ece|title=Milma to Celebrate National Milk Day|date=24 November 2014|access-date=28 August 2016|archive-date=2016-08-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20160829012643/http://www.newindianexpress.com/cities/thiruvananthapuram/2014/11/24/Milma-to-Celebrate-National-Milk-Day/article2537876.ece|url-status=dead}}]","char_index":166,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20160829012643/http://www.newindianexpress.com/cities/thiruvananthapuram/2014/11/24/Milma-to-Celebrate-National-Milk-Day/article2537876.ece","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:32.219891-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://businesswireindia.com/news/news-details/india-celebrates-national-milk-day/41663|title=India Celebrates National Milk Day|date=24 November 2014|website=businesswireindia.com|access-date=28 August 2016}}]","char_index":166,"name":null,"url":"http://businesswireindia.com/news/news-details/india-celebrates-national-milk-day/41663","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html; charset=utf-8","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":84241,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:32.290715-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":2,"source_quality_raw_score":0.298095703125},{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.dailypioneer.com/STATE-EDITIONS/bhopal/verghese-kuriens-birth-anniv-to-be-held-as-national-milk-day.html|title=Verghese Kurien's birth anniv to be held as National Milk Day|date=25 November 2014|website=www.dailypioneer.com|access-date=28 August 2016}}]","char_index":166,"name":null,"url":"http://www.dailypioneer.com/STATE-EDITIONS/bhopal/verghese-kuriens-birth-anniv-to-be-held-as-national-milk-day.html","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html; charset=UTF-8","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":1441,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:33.032277-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":"Text is empty","source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}]},{"text":"इस. २०१४ मध्ये, देशातील सर्व प्रमुख डेअरी गटांनी, इंडियन डेअरी असोसिएशनसह, कुरियन यांचा वाढदिवस, २६ नोव्हेंबर हा राष्ट्रीय दूध दिवस म्हणून साजरा करण्याचा संकल्प केला. मिशिगन स्टेट युनिव्हर्सिटी आणि स्वीडिश युनिव्हर्सिटी ऑफ ॲग्रिकल्चरल सायन्सेस यांनी त्यांना मानद पदवी प्रदान केली होती.","translated_text":"This is it. In 2014, all the major dairy groups in the country, including the Indian Dairy Association, resolved to celebrate the birthday of Kurian, 26 November as National Milk Day. He was awarded honorary degrees by Michigan State University and the Swedish University of Agricultural Sciences.","citations":[{"content":"[{{स्रोत बातमी|title=Verghese Kurien: Father of the White Revolution|url=https://www.hindustantimes.com/inspiring-lives/verghese-kurien-father-of-the-white-revolution/story-53Kkrt5QYRv9dqlGwGPkWN.html|access-date=10 March 2021|publisher=Hindustan Times|date=16 December 2019|language=en}}]","char_index":285,"name":"Kurien Reference1","url":"https://www.hindustantimes.com/inspiring-lives/verghese-kurien-father-of-the-white-revolution/story-53Kkrt5QYRv9dqlGwGPkWN.html","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":51,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:34.579398-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":"Text is too short (2 words)","source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}]},{"text":"कुरियन एकतर अनेक सार्वजनिक संस्थांचे प्रमुख किंवा सदस्य होते. तसेच त्यांनी जगभरातील विद्यापीठांकडून मानद डॉक्टरेट पदवी प्राप्त केली होती.","translated_text":"Kurian was either the head or a member of several public institutions. He also received honorary doctorates from universities around the world.","citations":[{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://indairyasso.org/pdf/info/Dr-Kurien.pdf|title=The Legend Lives On|access-date=6 May 2020|last=Indian Dairy Association|archive-date=2023-02-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20230215034442/http://indairyasso.org/pdf/info/Dr-Kurien.pdf|url-status=dead}}]","char_index":137,"name":null,"url":"http://indairyasso.org/pdf/info/Dr-Kurien.pdf","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":1233,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:34.630183-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":"Text is too short (25 words)","source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://indairyasso.org/pdf/info/Dr-Kurien.pdf|title=The Legend Lives On|access-date=6 May 2020|last=Indian Dairy Association|archive-date=2023-02-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20230215034442/http://indairyasso.org/pdf/info/Dr-Kurien.pdf|url-status=dead}}]","char_index":137,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20230215034442/http://indairyasso.org/pdf/info/Dr-Kurien.pdf","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:34.999380-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.drkurien.com/achievement.html|title=Dr. Verghese Kurien: Honorary Degrees|access-date=3 July 2014|last=Verghese Kurien|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20140714164443/http://www.drkurien.com/achievement.html|archive-date=14 July 2014}}]","char_index":137,"name":null,"url":"http://www.drkurien.com/achievement.html","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html; charset=UTF-8","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":82482,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:35.068572-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":"Text is too short (6 words)","source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.drkurien.com/achievement.html|title=Dr. Verghese Kurien: Honorary Degrees|access-date=3 July 2014|last=Verghese Kurien|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20140714164443/http://www.drkurien.com/achievement.html|archive-date=14 July 2014}}]","char_index":137,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20140714164443/http://www.drkurien.com/achievement.html","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:39.006124-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}]},{"text":"कुरियन एकतर अनेक सार्वजनिक संस्थांचे प्रमुख किंवा सदस्य होते. तसेच त्यांनी जगभरातील विद्यापीठांकडून मानद डॉक्टरेट पदवी प्राप्त केली होती. प्रख्यात वक्त्यांची व्याख्याने त्यांच्या स्मृतीप्रित्यर्थ \"डेअरी क्षेत्रातील धडे\" त्यांच्या कार्याद्वारे \"डाळीसाठी अमूल मॉडेल\", ग्रामीण भारतातील सामाजिक व्यवस्थापन धोरणे पार पाडण्यासाठी चालू असलेल्या ग्रामीण समस्यांना लागू करण्यासाठी आयोजित केली जातात.","translated_text":"Kurian was either the head or a member of several public institutions. He also received honorary doctorates from universities around the world. The lectures of eminent speakers are held in memory of their \"Lectures in Dairy Sector\" to implement the ongoing rural problems in implementing social management policies in rural India through their work \"Aval Model for Dairy\".","citations":[{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.irma.ac.in/pdf/viewdocument/memoriallecture1.pdf|title=First Dr. Verghese Kurien Memorial Lecture – 2012|last=Institute of Rural management, Anand|access-date=2023-02-15|archive-date=2023-02-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20230215034442/https://www.irma.ac.in/pdf/viewdocument/memoriallecture1.pdf|url-status=dead}}]","char_index":243,"name":null,"url":"https://www.irma.ac.in/pdf/viewdocument/memoriallecture1.pdf","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:39.074723-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.irma.ac.in/pdf/viewdocument/memoriallecture1.pdf|title=First Dr. Verghese Kurien Memorial Lecture – 2012|last=Institute of Rural management, Anand|access-date=2023-02-15|archive-date=2023-02-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20230215034442/https://www.irma.ac.in/pdf/viewdocument/memoriallecture1.pdf|url-status=dead}}]","char_index":243,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20230215034442/https://www.irma.ac.in/pdf/viewdocument/memoriallecture1.pdf","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:40.228234-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"[{{स्रोत बातमी|title=Arvind Subramanian moots 'Amul model' for pulses|work=Business Standard|date=21 November 2015|url=http://www.business-standard.com/article/economy-policy/arvind-subramanian-moots-amul-model-for-pulses-115112100763_1.html|access-date=25 November 2015}}]","char_index":266,"name":null,"url":"http://www.business-standard.com/article/economy-policy/arvind-subramanian-moots-amul-model-for-pulses-115112100763_1.html","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":520,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:40.296266-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":"Text is too short (15 words)","source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}]},{"text":"तसेच त्यांनी जगभरातील विद्यापीठांकडून मानद डॉक्टरेट पदवी प्राप्त केली होती. प्रख्यात वक्त्यांची व्याख्याने त्यांच्या स्मृतीप्रित्यर्थ \"डेअरी क्षेत्रातील धडे\" त्यांच्या कार्याद्वारे \"डाळीसाठी अमूल मॉडेल\", ग्रामीण भारतातील सामाजिक व्यवस्थापन धोरणे पार पाडण्यासाठी चालू असलेल्या ग्रामीण समस्यांना लागू करण्यासाठी आयोजित केली जातात. संस्था, किंवा \"न्यायासह वाढ\" साठी निधी उभारण्यासाठी आणि प्रोत्साहन देण्यासाठी त्याच्या कार्याचा वापर करणे.","translated_text":"He also received honorary doctorates from universities around the world. The lectures of eminent speakers are held in memory of their \"Lectures in Dairy Sector\" to implement the ongoing rural problems in implementing social management policies in rural India through their work \"Aval Model for Dairy\". To use its work to raise and promote funds for an organization, or \"growth with justice\".","citations":[{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.irma.ac.in/pdf/viewdocument/memoriallecture2.pdf|title=Second Dr. Verghese Kurien Memorial Lecture – 2013|last=Institute of Rural management, Anand|access-date=2023-02-15|archive-date=2023-02-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20230215034443/https://www.irma.ac.in/pdf/viewdocument/memoriallecture2.pdf|url-status=dead}}]","char_index":337,"name":null,"url":"https://www.irma.ac.in/pdf/viewdocument/memoriallecture2.pdf","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:40.339697-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.irma.ac.in/pdf/viewdocument/memoriallecture2.pdf|title=Second Dr. Verghese Kurien Memorial Lecture – 2013|last=Institute of Rural management, Anand|access-date=2023-02-15|archive-date=2023-02-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20230215034443/https://www.irma.ac.in/pdf/viewdocument/memoriallecture2.pdf|url-status=dead}}]","char_index":337,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20230215034443/https://www.irma.ac.in/pdf/viewdocument/memoriallecture2.pdf","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:40.966905-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"[{{स्रोत बातमी|last=Jhimli Mukherjee Pandey|title=XLRI holds Dr. Verghese Kurien memorial oration on sustainable development|work=Times of India|date=9 September 2014|url=http://timesofindia.indiatimes.com/city/ranchi/XLRI-holds-Dr-Verghese-Kurien-memorial-oration-on-sustainable-development/articleshow/42111904.cms}}]","char_index":435,"name":null,"url":"http://timesofindia.indiatimes.com/city/ranchi/XLRI-holds-Dr-Verghese-Kurien-memorial-oration-on-sustainable-development/articleshow/42111904.cms","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":268921,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:41.035841-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":4,"source_quality_raw_score":0.7451171875}]},{"text":"प्रख्यात वक्त्यांची व्याख्याने त्यांच्या स्मृतीप्रित्यर्थ \"डेअरी क्षेत्रातील धडे\" त्यांच्या कार्याद्वारे \"डाळीसाठी अमूल मॉडेल\", ग्रामीण भारतातील सामाजिक व्यवस्थापन धोरणे पार पाडण्यासाठी चालू असलेल्या ग्रामीण समस्यांना लागू करण्यासाठी आयोजित केली जातात. संस्था, किंवा \"न्यायासह वाढ\" साठी निधी उभारण्यासाठी आणि प्रोत्साहन देण्यासाठी त्याच्या कार्याचा वापर करणे. कुरियन यांना रेड अँड व्हाईट लाइफटाइम अचिव्हमेंट्स नॅशनल अवॉर्ड (आता गॉडफ्रे फिलिप्स ब्रेव्हरी अवॉर्ड म्हणून ओळखले जाते) देखील प्रदान करण्यात आले.","translated_text":"The lectures of eminent speakers are held in memory of their \"Lectures in Dairy Sector\" to implement the ongoing rural problems in implementing social management policies in rural India through their work \"Aval Model for Dairy\". To use its work to raise and promote funds for an organization, or \"growth with justice\". Kurian was also awarded the Red and White Lifetime Achievements National Award (now known as the Godfrey Phillips Brewery Award).","citations":[{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://achyutasamanta.com/posts/godfrey-phillips-bravery-award-social-bravery-for-kiit-kiss-founder/|title=Godfrey Phillips Bravery Award (Social Bravery) for KIIT & KISS Founder|date=21 September 2011|website=Achyuta Samanta|language=en-US|access-date=7 January 2020}}]","char_index":505,"name":null,"url":"https://achyutasamanta.com/posts/godfrey-phillips-bravery-award-social-bravery-for-kiit-kiss-founder/","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":1084,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:41.413518-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":"Text is too short (3 words)","source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}]}]}
+{"title":"१९९३ लातूर भूकंप","wikicode":"{{माहितीचौकट भूकंप\n| title = 1993 Latur earthquake\n| timestamp = 1993-09-29 22:25:48\n| anss-url = usp000618c\n| isc-event = 210578\n| local-date = 30 September 1993\n| local-time = 03:56\n| map2 = {{location map | India Maharashtra#India\n |relief = yes\n |label = \n |lat = 18.07\n |long = 76.62\n |mark = Bullseye1.png\n |marksize = 40\n |caption =\n |float = right\n |width = 250}}\n| magnitude = 6.2 {{M|w|link=y}}\n| depth = {{convert|10|km|abbr=on}}\n| location = {{coord|18.07|76.62|display=inline, title}}\n| type = [[Fault (geology)#Dip-slip faults|Reverse]]\n| countries affected = India\n| damages = [[United States dollar|$]]280 million–1.3 billion\n| intensity = {{MMI|8}} (NGDC)
{{MMI|9}} (USGS)\n| casualties = 9,748 dead
30,000 injured\n}}\n\n[[इ.स. १९९३|१९९३]] सालच्या ३० सप्टेंबरला भारतीय प्रमाणवेळेनुसार पहाटे ३.५६ वाजता [[लातूर जिल्हा|लातूर]] व [[उस्मानाबाद जिल्हा|उस्मानाबाद]] जिल्ह्यांत एक भूकंप झाला, त्याला लातूरचा भूकंप म्हटले जाते. या भूकंपाचे केंद्र [[सोलापूर]]च्या ईशान्येस ७० किमी अंतरावर होते. [[रिश्टर स्केल]]वर ६.०४ तीव्रता मोजला गेलेल्या ह्या भूकंपात अंदाजे ७,९२८ माणसे मृत्युमुखी पडले, १५,८५४ जनावरांचा मृत्यू झाला, तर सुमारे १६,००० लोक जखमी झाले. ५२ गावांतील ३० हजार पूर्णपणे जमीनदोस्त झाली तर १३ जिल्ह्यांतल्या २ लाख ११ हजार घरांना तडे गेले. [[उस्मानाबाद जिल्हा|उस्मानाबाद जिल्ह्यातील]] [[उमरगा]] व लातूर जिल्ह्यातील [[औसा]] तालुक्यांना ह्या भूकंपाचा सर्वात जास्त फटका बसला. ह्या दोन तालुक्यांतील एकूण ५२ गावे उद्‌ध्वस्त झाली. [{{स्रोत बातमी|दुवा=https://divyamarathi.bhaskar.com/news/MAH-MAR-killari-earthquake-22-years-5127947-NOR.html|title=PHOTOS : किल्लारी भूकंप, २३ वर्षांनंतरही जखमा अजून ओल्या|work=[[दिव्य मराठी]]|access-date=2018-09-13}}]\n\n== संदर्भ ==\n{{संदर्भयादी}}\n\n[[वर्ग:लातूर जिल्हा]]\n[[वर्ग:धाराशिव जिल्हा]]\n[[वर्ग:महाराष्ट्रामधील भूकंप]]\n[[वर्ग:भूकंप]]","hash":"2e919a78ed46e6aea97d5a25f5c982bab3cbc31cde9e35856e1b4316196963d9","last_revision":"2024-03-09T13:30:17Z","first_revision":"2009-05-09T17:00:23Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:29:59.084121","cross_lingual_links":{"as":"১৯৯৩ চনৰ লাটুৰ ভূমিকম্প","en":"1993 Latur earthquake","es":"Terremoto de Latur de 1993","fa":"زمینلرزه ۱۹۹۳ لاتور","fi":"Laturin maanjäristys","fr":"Séisme de 1993 de Latur","pt":"Terremoto de Latur de 1993","ta":"1993 லாத்தூர் நிலநடுக்கம்","te":"1993 లాతూర్ భూకంపం"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.385661","text":"१९९३ सालच्या ३० सप्टेंबरला भारतीय प्रमाणवेळे���ुसार पहाटे ३.५६ वाजता लातूर व उस्मानाबाद जिल्ह्यांत एक भूकंप झाला, त्याला लातूरचा भूकंप म्हटले जाते. या भूकंपाचे केंद्र सोलापूरच्या ईशान्येस ७० किमी अंतरावर होते. रिश्टर स्केलवर ६.०४ तीव्रता मोजला गेलेल्या ह्या भूकंपात अंदाजे ७,९२८ माणसे मृत्युमुखी पडले, १५,८५४ जनावरांचा मृत्यू झाला, तर सुमारे १६,००० लोक जखमी झाले. ५२ गावांतील ३० हजार पूर्णपणे जमीनदोस्त झाली तर १३ जिल्ह्यांतल्या २ लाख ११ हजार घरांना तडे गेले. उस्मानाबाद जिल्ह्यातील उमरगा व लातूर जिल्ह्यातील औसा तालुक्यांना ह्या भूकंपाचा सर्वात जास्त फटका बसला. ह्या दोन तालुक्यांतील एकूण ५२ गावे उद्‌ध्वस्त झाली.\n\nवर्ग:लातूर जिल्हा वर्ग:धाराशिव जिल्हा वर्ग:महाराष्ट्रामधील भूकंप वर्ग:भूकंप\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"१९९३ सालच्या ३० सप्टेंबरला भारतीय प्रमाणवेळेनुसार पहाटे ३.५६ वाजता लातूर व उस्मानाबाद जिल्ह्यांत एक भूकंप झाला, त्याला लातूरचा भूकंप म्हटले जाते.","translated_text":"On September 30, 1993, an earthquake known as the Latour earthquake occurred in the districts of Latour and Osmanabad at 3:56 am Indian Standard Time.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"या भूकंपाचे केंद्र सोलापूरच्या ईशान्येस ७० किमी अंतरावर होते.","translated_text":"The epicenter of the quake was located 70 km northeast of Solapur.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"रिश्टर स्केलवर ६.०४ तीव्रता मोजला गेलेल्या ह्या भूकंपात अंदाजे ७,९२८ माणसे मृत्युमुखी पडले, १५,८५४ जनावरांचा मृत्यू झाला, तर सुमारे १६,००० लोक जखमी झाले.","translated_text":"The earthquake, measured at 6.04 on the Richter scale, killed an estimated 7,928 people, killed 15,854 animals, and injured some 16,000.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"५२ गावांतील ३० हजार पूर्णपणे जमीनदोस्त झाली तर १३ जिल्ह्यांतल्या २ लाख ११ हजार घरांना तडे गेले. उस्मानाबाद जिल्ह्यातील उमरगा व लातूर जिल्ह्यातील औसा तालुक्यांना ह्या भूकंपाचा सर्वात जास्त फटका बसला.","translated_text":"Thirty thousand of the 52 villages were completely destroyed, while two lakh eleven thousand houses in 13 districts were destroyed.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ह्या दोन तालुक्यांतील एकूण ५२ गावे उद्‌ध्वस्त झाली.","translated_text":"A total of 52 villages in these two districts were destroyed.","trailing_whitespace":" ","citations":[{"content":"[{{स्रोत बातमी|दुवा=https://divyamarathi.bhaskar.com/news/MAH-MAR-killari-earthquake-22-years-5127947-NOR.html|title=PHOTOS : किल्लारी भूकंप, २३ वर्षांनंतरही जखमा अजून ओल्या|work=[[दिव्य मराठी]]|access-date=2018-09-13}}]","char_index":51,"name":null,"url":"https://divyamarathi.bhaskar.com/news/MAH-MAR-killari-earthquake-22-years-5127947-NOR.html","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html; charset=utf-8","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":335286,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:42.165646-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":4,"source_quality_raw_score":0.7880859375}],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"संदर्भ","translated_text":"Reference","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:लातूर जिल्हा वर्ग:धाराशिव जिल्हा वर्ग:महाराष्ट्रामधील भूकंप वर्ग:भूकंप","translated_text":"List of earthquakes in Maharashtra","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[{"text":"रिश्टर स्केलवर ६.०४ तीव्रता मोजला गेलेल्या ह्या भूकंपात अंदाजे ७,९२८ माणसे मृत्युमुखी पडले, १५,८५४ जनावरांचा मृत्यू झाला, तर सुमारे १६,००० लोक जखमी झाले. ५२ गावांतील ३० हजार पूर्णपणे जमीनदोस्त झाली तर १३ जिल्ह्यांतल्या २ लाख ११ हजार घरांना तडे गेले. उस्मानाबाद जिल्ह्यातील उमरगा व लातूर जिल्ह्यातील औसा तालुक्यांना ह्या भूकंपाचा सर्वात जास्त फटका बसला. ह्या दोन तालुक्यांतील एकूण ५२ गावे उद्‌ध्वस्त झाली.","translated_text":"The earthquake, measured at 6.04 on the Richter scale, killed an estimated 7,928 people, killed 15,854 animals, and injured some 16,000. Thirty thousand of the 52 villages were completely destroyed, while two lakh eleven thousand houses in 13 districts were destroyed. A total of 52 villages in these two districts were destroyed.","citations":[{"content":"[{{स्रोत बातमी|दुवा=https://divyamarathi.bhaskar.com/news/MAH-MAR-killari-earthquake-22-years-5127947-NOR.html|title=PHOTOS : किल्लारी भूकंप, २३ वर्षांनंतरही जखमा अजून ओल्या|work=[[दिव्य मराठी]]|access-date=2018-09-13}}]","char_index":404,"name":null,"url":"https://divyamarathi.bhaskar.com/news/MAH-MAR-killari-earthquake-22-years-5127947-NOR.html","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html; charset=utf-8","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":335286,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:42.165646-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":4,"source_quality_raw_score":0.7880859375}]}]}
+{"title":"रिश्टर स्केल","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[रिश्टर मापनपद्धत]]","hash":"d4c2708df9afeef6e21aac982e07ec61e5a343a43f93d0908babf90c2e6b7702","last_revision":"2009-08-28T22:08:36Z","first_revision":"2009-05-09T18:06:18Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:29:59.226737","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन रिश्टर मापनपद्धत\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन रिश्टर मापनपद्धत","translated_text":"Redirect Richter measurement method","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"गव्हाणी घुबड","wikicode":"{{पक्षीचौकट|\n|चित्र = Tyto alba close up.jpg\n|मराठी नाव = {{लेखनाव}}, कोठीचे घुबड \n|हिंदी नाव = कुरैया, करैल\n|संस्कृत नाव = कुवय, कुटरू\n|इंग्रजी नाव = Barn Owl, Screech Owl\n|शास्त्रीय नाव = Tyto alba (Scopoli)\n|कुळ = उलूकाद्य (Tytonidae)\n}}\n\n'''गव्हाणी [[घुबड]]''' किंवा '''कोठीचे घुबड''' हा जगातील सर्वात जास्त आढळप्रदेश असणारा पक्षी आहे. ध्रुवीय आणि वाळवंटी प्रदेश, [[आशिया]]तील [[हिमालय|हिमालयाच्या]]\n[[ उत्तर|उत्तरेकडील]] भाग, [[इंडोनेशिया]] आणि [[पॅसिफिक महासागर|पॅसिफिक महासागरातील]] काही बेटे सोडली तर संपूर्ण जगात हा पक्षी आढळतो. [[भारत|भारतात]] याच्या दोन मुख्य उपजाती आह���त. याला [[मराठी]] मध्ये घो घो पिंजरा, पांजरा, छोटे घुबड, कानेल, चहारा अशी अनेक नावे आहेत.\n\n== वर्णन ==\n{{लेखनाव}} पक्षी हा साधारण ३६ सें. मी. आकाराचा आहे. पाठीकडून सोनेरी-बदामी आणि राखाडी रंगाचा त्यावर काळ्या-पांढऱ्या रंगाचे पट्टे असलेला, पोटाकडे मुख्यत्वे रेशमी पांढरा रंग त्यावर बदामी रंगाची झाक आणि गडद तपकिरी रंगाचे ठिपके असतात. याचे डोके गोलसर आकाराचे, काहीसे माकडासारखे असते. चेहऱ्याचा रंग पांढरा-बदामी आणि चोच बाकदार असते.[{{स्रोत पुस्तक|title=महाराष्ट्राचे पक्षी|last=पांडे , देशपांडे , संत|first=सतीश , प्रमोद , निरंजन|publisher=इला फाऊंडेशन|year=2013|isbn=978-81-906955-8-9|location=पुणे|pages=145}}] नर-मादी दिसायला सारखेच असतात.\n\n== वास्तव्य/आढळस्थान ==\n{{लेखनाव}} संपूर्ण [[भारत|भारतभर]] तसेच [[पाकिस्तान]], [[बांगलादेश]], [[श्रीलंका]], [[म्यानमार]] या देशांसह जवळजवळ संपूर्ण जगभर आढळणारा पक्षी आहे. भारतात याच्या दोन मुख्य उपजाती आहेत. हे पक्षी एकट्याने किंवा जोडीने जुन्या इमारती, [[दुर्ग|किल्ले]], कडेकपारी, शेतीचे प्रदेश येथे राहणे पसंत करतात. \n\n== खाद्य ==\n[[उंदीर]], [[घूस|घुशी]], [[सरडा|सरडे]], [[पाल|पाली]] हे यांचे मुख्य खाद्य आहे.\n\n== प्रजनन काळ ==\nया पक्ष्यांचा विणीचा निश्चित काळ नाही. जुन्या-पडक्या इमारतींच्या कोनाड्यात, झाडांच्या ढोलीत काड्या वापरून तयार केलेले घरटे जमिनीपासून उंच ठिकाणी असते. घरट्यांजवळ दिवसा सावली येऊ शकेल अशा ठिकाणी ते बांधलेले असते. एकच घरटे वर्षानुवर्षे वापरण्याची सवय या पक्ष्यांना असते. मादी एकावेळी पांढऱ्या रंगाची, गोलसर, ४ ते ७ अंडी देते.\n\n== इतर ==\nभारतीय संस्कृतीत हे अपशकुनी मानले गेले आहेत परंतु [[इंग्लंड|इंग्लंडमध्ये]] मात्र {{लेखनाव}} विद्वत्तेचे प्रतीक मानले गेले आहे.\n\n== चित्रदालन ==\n\nFile:Barn-owl (Racheeo).jpg|\nFile:Schneeeule Fuetterung.jpg|\nFile:Tyto Alba barnowl kerkuil.jpg|\nfile: Chouette crâne (2).jpg|\nFile:Barn Owl by N.A. Nazeer.jpg|\nTyto alba guttata MHNT.ZOO.2010.11.154.8.jpg |''Tyto alba guttata''\n\n\n== संदर्भ आणि नोंदी ==\n{{संदर्भयादी}}\n\n== बाह्य दुवे ==\n* {{वाईल्ड लाईफ|{{लेखनाव}}|Barn_Owl#p00kty0r}}\n\n\n{{विस्तार}}\n{{DEFAULTSORT:घुबड,गव्हाणी}}\n\n[[वर्ग:घुबड]]\n[[वर्ग:शिकारी पक्षी]]\n[[वर्ग:पक्षी]]","hash":"7579aba1861351bb897c332f83252988622a88a6df284169cbea2761d49dbb7c","last_revision":"2023-11-07T04:30:49Z","first_revision":"2009-05-09T22:40:05Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:29:59.288598","cross_lingual_links":{"af":"Nonnetjie-uil","an":"Tyto alba","ar":"هامة","arz":"بومه مصاصه","as":"লক্ষ্মী ফেঁচা","ast":"Tyto alba","az":"Adi alabayquş","ban":"Kedis cak","be":"Сіпуха звычайная","be-x-old":"Сіпуха звычайная","bg":"Забулена сова","bi":"Hoknaet","bn":"লক্ষ্মীপেঁচা","br":"Grell voutin","ca":"Òliba comuna","ceb":"Tyto alba","co":"Malacedda","cs":"Sova pálená","cv":"Ахаль хăйăлти","cy":"Tylluan wen","da":"Slørugle","de":"Schleiereule","el":"Τυτώ","eml":"Tyto alba","en":"Western barn owl","eo":"Turstrigo","es":"Tyto alba","et":"Loorkakk","eu":"Hontz zuri","fa":"جغد انبار","fi":"Tornipöllö","fo":"Hjartaugla","fr":"Effraie des clochers","frr":"Türnüül","fy":"Goudûle","ga":"Scréachóg reilige","gd":"Comhachag-bhàn","gl":"Curuxa común","he":"תנשמת לבנה","hi":"श्वेतोलूक","hr":"Kukuvija","hu":"Gyöngybagoly","id":"Serak jawa","io":"Noktuo","is":"Turnugla","it":"Tyto alba","ja":"メンフクロウ","jv":"Serak Jawa","ka":"ბუხრინწა","ko":"원숭이올빼미","ku":"Kundê spî","lb":"Tureil","lt":"Paprastoji liepsnotoji pelėda","lv":"Plīvurpūce","mg":"Vorondolo tranom-borona","mk":"Кукувија","ml":"വെള്ളിമൂങ്ങ","ms":"Serak Biasa","my":"လင်ကောင်ပိုး","ne":"गोठे लाटोकोसेरो","nl":"Kerkuil","nn":"Tårnugle","nb":"Tårnugle","nv":"Biniiʼłigaii (néʼéshjaaʼ)","pa":"ਸੁਨਿਹਰੀ ਉੱਲੂ","pap":"Palabrua","pcd":"Éziudmor","pl":"Płomykówka (zwyczajna)","pms":"Tyto alba","pnb":"سنہری الو","pt":"Coruja-das-torres","ro":"Strigă","ru":"Обыкновенная сипуха","sat":"ᱞᱩᱠᱷᱤ ᱫᱩᱱᱫᱩ","sc":"Istrìa","sco":"White houlet","simple":"Common barn owl","sk":"Plamienka driemavá","sl":"Pegasta sova","smn":"Tornâoppuu","sr":"Кукувија","su":"Koréak","sv":"Tornuggla","ta":"கூகை ஆந்தை","th":"นกแสก","tl":"Kuwago ng kamalig","to":"Lulu","tr":"Bayağı peçeli baykuş","uk":"Сипуха крапчаста","uz":"Tyto alba","vi":"Cú lợn lưng xám","vls":"Kerkuul","wa":"Hourete di clotchî","war":"Tyto alba","wuu":"仓鸮","zh":"西仓鸮","zh-yue":"倉鴞"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.385661","text":"गव्हाणी घुबड किंवा कोठीचे घुबड हा जगातील सर्वात जास्त आढळप्रदेश असणारा पक्षी आहे. ध्रुवीय आणि वाळवंटी प्रदेश, आशियातील हिमालयाच्या उत्तरेकडील भाग, इंडोनेशिया आणि पॅसिफिक महासागरातील काही बेटे सोडली तर संपूर्ण जगात हा पक्षी आढळतो. भारतात याच्या दोन मुख्य उपजाती आहेत. याला मराठी मध्ये घो घो पिंजरा, पांजरा, छोटे घुबड, कानेल, चहारा अशी अनेक नावे आहेत.\n\nपक्षी हा साधारण ३६ सें. मी. आकाराचा आहे. पाठीकडून सोनेरी-बदामी आणि राखाडी रंगाचा त्यावर काळ्या-पांढऱ्या रंगाचे पट्टे असलेला, पोटाकडे मुख्यत्वे रेशमी पांढरा रंग त्यावर बदामी रंगाची झाक आणि गडद तपकिरी रंगाचे ठिपके असतात. याचे डोके गोलसर आकाराचे, काहीसे माकडासारखे असते. चेहऱ्याचा रंग पांढरा-बदामी आणि चोच बाकदार असते. नर-मादी दिसायला सारखेच असतात.\n\nसंपूर्ण भारतभर तसेच पाकिस्तान, बांगलादेश, श्रीलंका, म्यानमार या देशांसह जवळजवळ संपूर्ण जगभर आढळणारा पक्षी आहे. भारतात याच्या दोन मुख्य उपजाती आहेत. हे पक्षी एकट्याने किंवा जोडीने जुन्या इमारती, किल्ले, कडेकपारी, शेतीचे प्रदेश येथे राहणे पसंत करतात.\n\nउंदीर, घुशी, सरडे, पाली हे यांचे मुख्य खाद्य आहे.\n\nया पक्ष्यांचा विणीचा निश्चित काळ नाही. जुन्या-पडक्या इमारतींच्या कोनाड्यात, झाडांच्या ढोलीत काड्या वापरून तयार केलेले घरटे जमिनीपासून उंच ठिकाणी असते. घरट्यांजवळ दिवसा सावली येऊ शकेल अशा ठिकाणी ते बांधलेले असते. एकच घरटे वर्षानुवर्षे वापरण्याची सवय या पक्ष्यांना असते. मादी एकावेळी पांढऱ्या रंगाची, गोलसर, ४ ते ७ अंडी देते.\n\nभारतीय संस्कृतीत हे अपशकुनी मानले गेले आहेत परंतु इंग्लंडमध्ये मात्र विद्वत्तेचे प्रतीक मानले गेले आहे.\n\nवर्ग:घुबड वर्ग:शिकारी पक्षी वर्ग:पक्षी\n","elements":[{"type":"infobox","content":"{{पक्षीचौकट|\n|चित्र = Tyto alba close up.jpg\n|मराठी नाव = {{लेखनाव}}, कोठीचे घुबड \n|हिंदी नाव = कुरैया, करैल\n|संस्कृत नाव = कुवय, कुटरू\n|इंग्रजी नाव = Barn Owl, Screech Owl\n|शास्त्रीय नाव = Tyto alba (Scopoli)\n|कुळ = उलूकाद्य (Tytonidae)\n}}"},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"गव्हाणी घुबड किंवा कोठीचे घुबड हा जगातील सर्वात जास्त आढळप्रदेश असणारा पक्षी आहे.","translated_text":"The peacock is the most widely spotted bird in the world.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ध्रुवीय आणि वाळवंटी प्रदेश, आशियातील हिमालयाच्या उत्तरेकडील भाग, इंडोनेशिया आणि पॅसिफिक महासागरातील काही बेटे सोडली तर संपूर्ण जगात हा पक्षी आढळतो.","translated_text":"It is found throughout the world except in the polar and desert regions, the northern parts of the Himalayas in Asia, Indonesia and some islands in the Pacific Ocean.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"भारतात याच्या दोन मुख्य उपजाती आहेत.","translated_text":"In India, there are two main subspecies.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"याला मराठी मध्ये घो घो पिंजरा, पांजरा, छोटे घुबड, कानेल, चहारा अशी अनेक नावे आहेत.","translated_text":"It has many names in Marathi like Go Go Cage, Cage, Small Cage, Kanel, Chahara.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"वर्णन","translated_text":"Descriptions","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पक्षी हा साधारण ३६ सें.","translated_text":"The bird is about 36 centimeters long.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मी.","translated_text":"It's me.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"आकाराचा आहे.","translated_text":"It's the size.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पाठीकडून सोनेरी-बदामी आणि राखाडी रंगाचा त्यावर काळ्या-पांढऱ्या रंगाचे पट्टे असलेला, पोटाकडे मुख्यत्वे रेशमी पांढरा रंग त्यावर बदामी रंगाची झाक आणि गडद तपकिरी रंगाचे ठिपके असतात.","translated_text":"The back is golden brown and gray with black-and-white stripes, and the abdomen is mostly silky white with a brown coat and dark brown spots.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"याचे डोके गोलसर आकाराचे, काहीसे माकडासारखे असते.","translated_text":"It has a rounded head, somewhat like a monkey.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"चेहऱ्याचा रंग पांढरा-बदामी आणि चोच बाकदार असते.","translated_text":"The facial colour is brownish-white and reddish-brown.","trailing_whitespace":" ","citations":[{"content":"[{{स्रोत पुस्तक|title=महाराष्ट्राचे पक्षी|last=पांडे , देशपांडे , संत|first=सतीश , प्रमोद , निरंजन|publisher=इला फाऊंडेशन|year=2013|isbn=978-81-906955-8-9|location=पुणे|pages=145}}]","char_index":47,"name":null,"url":null,"source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":null,"source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}],"citations_needed":[]},{"text":"नर-मादी दिसायला सारखेच असतात.","translated_text":"Men and women look exactly the same.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"वास्तव्य/आढळस्थान","translated_text":"Residence/place of residence","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"संपूर्ण भारतभर तसेच पाकिस्तान, बांगलादेश, श्रीलंका, म्यानमार या देशांसह जवळजवळ संपूर्ण जगभर आढळणारा पक्षी आहे.","translated_text":"It is found throughout India and almost all over the world including Pakistan, Bangladesh, Sri Lanka, Myanmar.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"भारतात याच्या दोन मुख्य उपजाती आहेत.","translated_text":"In India, there are two main subspecies.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हे पक्षी एकट्याने किंवा जोडीने जुन्या इमारती, किल्ले, कडेकपारी, शेतीचे प्रदेश येथे राहणे पसंत करतात.","translated_text":"These birds prefer to live alone or in pairs in old buildings, castles, ramparts, farmland.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"खाद्य","translated_text":"food","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"उंदीर, घुशी, सरडे, पाली हे यांचे मुख्य खाद्य आहे.","translated_text":"Mice, geese, squirrels, and pallies are their main food.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"प्रजनन काळ","translated_text":"The breeding season","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"या पक्ष्यांचा विणीचा निश्चित काळ नाही.","translated_text":"These birds do not have a fixed nesting time.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"जुन्या-पडक्या इमारतींच्या कोनाड्यात, झाडांच्या ढोलीत काड्या वापरून तयार केलेले घरटे जमिनीपासून उंच ठिकाणी असते.","translated_text":"In the corners of old buildings, the nest is made with sticks in tree trunks at a height above the ground.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"घरट्यांजवळ दिवसा सावली येऊ शकेल अशा ठिकाणी ते बांधलेले असते. एकच घरटे वर्षानुवर्षे वापरण्याची सवय या पक्ष्यांना असते.","translated_text":"They are built near their nests in a place where they can shade during the day. They are used to using the same nest for years.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मादी एकावेळी पांढऱ्या रंगाची, गोलसर, ४ ते ७ अंडी देते.","translated_text":"The female produces four to seven white, rounded eggs at a time.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"इतर","translated_text":"Others","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"भारतीय संस्कृतीत हे अपशकुनी मानले गेले आहेत परंतु इंग्लंडमध्ये मात्र विद्वत्तेचे प्रतीक मानले गेले आहे.","translated_text":"In Indian culture, it is considered a bad omen, but in England, it is a symbol of scholarship.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"चित्रदालन","translated_text":"Painting","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"संदर्भ आणि नोंदी","translated_text":"References and records","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"बाह्य दुवे","translated_text":"External links","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:घुबड वर्ग:शिकारी पक्षी वर्ग:पक्षी","translated_text":"Category:Hundred Category:Hunting birds Category:Birds","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[{"text":"पाठीकडून सोनेरी-बदामी आणि राखाडी रंगाचा त्यावर काळ्या-पांढऱ्या रंगाचे पट्टे असलेला, पोटाकडे मुख्यत्वे रेशमी पांढरा रंग त्यावर बदामी रंगाची झाक आणि गडद तपकिरी रंगाचे ठिपके असतात. याचे डोके गोलसर आकाराचे, काहीसे माकडासारखे असते. चेहऱ्याचा रंग पांढरा-बदामी आणि चोच बाकदार असते.","translated_text":"The back is golden brown and gray with black-and-white stripes, and the abdomen is mostly silky white with a brown coat and dark brown spots. It has a rounded head, somewhat like a monkey. The facial colour is brownish-white and reddish-brown.","citations":[{"content":"[{{स्रोत पुस्तक|title=महाराष्ट्राचे पक्षी|last=पांडे , देशपांडे , संत|first=सतीश , प्रमोद , निरंजन|publisher=इला फाऊंडेशन|year=2013|isbn=978-81-906955-8-9|location=पुणे|pages=145}}]","char_index":274,"name":null,"url":null,"source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":null,"source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}]}]}
+{"title":"चित्र:2010asianlogo.jpg","wikicode":"{{प्रताधिकारित संचिका}}\n\n[[वर्ग:विकिपीडिया चित्रे]]\n[[वर्ग:उचित उपयोग प्रमणपत्रित चित्रे]]\n[[वर्ग:लोगो]]\n{| id=\"delete\" style=\"width:80%; margin: 0 auto; background-color:#ffd299; border:8px solid #ee0000; padding:5px; text-align; center;\"\n|-\n| '' या चित्रसंचिकेच्या '''कॉपीराइटबद्दल कोणतीही माहिती उपलब्ध नाही''' जर ७ दिवसांच्या आत कॉपीराइटबद्दल (प्रताधिकाराबद्दल) कोणतीही माहिती दिली गेली नाही तर हे चित्र काढले जाईल. हा साचा आवश्यक ती [[विकिपीडिया:कॉपीराईट आणि प्रताधिकार त्याग उद्घोषणा, विवीध परवाने आणि साचे|कॉपीराइट माहिती]] जोडून काढला जाऊ शकतो. चित्रांबाबत विशिष्ट प्रश्न [[विकिपीडिया:चावडी|इथे विचारा]] !\n\nतारखेनुसार क्रमवारी लावण्यासाठी {{subst:विनापरवाना}} वापरा.तसेच अपभारण करणाऱ्या सदस्यास त्याप्रमाणे सूचित करा. \n\nहा साचा '''({{CURRENTDAY}} {{CURRENTMONTHNAME}} {{CURRENTYEAR}})'''ला जोडण्यात आला आहे. \n|}\n\n[[वर्ग:Non Licensed Images]]\n[[वर्ग:{{CURRENTDAY}} {{CURRENTMONTHNAME}} {{CURRENTYEAR}} पासून विनापरवाना]]\n[[वर्ग:विनापरवाना चित्र|{{PAGENAME}}]]\n[[Category:Files uploaded by Abhijitsathe - non-free]]","hash":"c4b70aeab1688d1fcbdbe710a9c9f51637a211b19e70f82f503d26ccb1156622","last_revision":"2023-06-01T14:19:18Z","first_revision":"2009-05-09T23:51:44Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:29:59.351537","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"वर्ग:विकिपीडिया चित्रे वर्ग:उचित उपयोग प्रमणपत्रित चित्रे वर्ग:लोगो\n\nवर्ग:Non Licensed Images वर्ग:{{CURRENTDAY}} {{CURRENTMONTHNAME}} {{CURRENTYEAR}} पासून विनापरवाना {{PAGENAME}} Category:Files uploaded by Abhijitsathe - non-free\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:विकिपीडिया चित्रे वर्ग:उचित ���पयोग प्रमणपत्रित चित्रे वर्ग:लोगो","translated_text":"Category:Wikipedia images Category:appropriate use Certified images Category:Logo","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"table","content":"{| id=\"delete\" style=\"width:80%; margin: 0 auto; background-color:#ffd299; border:8px solid #ee0000; padding:5px; text-align; center;\"\n|-\n| '' या चित्रसंचिकेच्या '''कॉपीराइटबद्दल कोणतीही माहिती उपलब्ध नाही''' जर ७ दिवसांच्या आत कॉपीराइटबद्दल (प्रताधिकाराबद्दल) कोणतीही माहिती दिली गेली नाही तर हे चित्र काढले जाईल. हा साचा आवश्यक ती [[विकिपीडिया:कॉपीराईट आणि प्रताधिकार त्याग उद्घोषणा, विवीध परवाने आणि साचे|कॉपीराइट माहिती]] जोडून काढला जाऊ शकतो. चित्रांबाबत विशिष्ट प्रश्न [[विकिपीडिया:चावडी|इथे विचारा]] !\n\nतारखेनुसार क्रमवारी लावण्यासाठी {{subst:विनापरवाना}} वापरा.तसेच अपभारण करणाऱ्या सदस्यास त्याप्रमाणे सूचित करा. \n\nहा साचा '''({{CURRENTDAY}} {{CURRENTMONTHNAME}} {{CURRENTYEAR}})'''ला जोडण्यात आला आहे. \n|}"},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:Non Licensed Images वर्ग:{{CURRENTDAY}} {{CURRENTMONTHNAME}} {{CURRENTYEAR}} पासून विनापरवाना {{PAGENAME}} Category:Files uploaded by Abhijitsathe - non-free","translated_text":"Category:Files uploaded by Abhijitsathe - non-free","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"२०१० आशियाई खेळ","wikicode":"{{माहितीचौकट खेळ स्पर्धा\n| नाव = १६वी आशियाई क्रीडा स्पर्धा\n| Logo = 2010asianlogo.jpg\n| size = 200 px\n| वर्ष = २०१०\n| ध्येय = ''Thrilling Games, Harmonious Asia''\n| यजमान = [[क्वांगचौ]], [[चीन]]\n| संघ = ४५\n| खेळाडू = ९,७०४\n| खेळांचे प्रकार = ४२ खेळांचे ४७६ प्रकार\n| उद्घाटन = [[११ नोव्हेंबर]]\n| सांगता = [[२७ नोव्हेंबर]]\n| उद्घाटक = राष्ट्राध्यक्ष [[वन च्यापाओ]]\n| प्रमुख स्थान = [[क्वांगतोंग ऑलिंपिक स्टेडियम]]\n}}\n'''२०१० आशियाई खेळ''' ही [[आशियाई खेळ]] स्पर्धेची १६वी आवृत्ती [[चीन]] देशातील [[क्वांगचौ]] ह्या शहरात [[११ नोव्हेंबर|११]] ते [[२७ नोव्हेंबर]] [[इ.स. २०१०]] दरम्यान भरवण्यात आली. चीन मध्ये ह्यापूर्वी इ.स. १९९० साली [[बीजिंग]] शहरात [[आशियाई खेळ|आशियाई खेळांचे]] आयोजन करण्यात आले होते. \n\nइ.स. २०१० च्या आशियाई स्पर्धेंमध्ये विक्रमी ४२ विविध खेळांचे आयोजन केले गेले.\n\n==बाह्य दुवे==\n{{कॉमन्स वर्ग|2010 Asian Games|{{लेखनाव}}}}\n*[http://www.gz2010.cn/en/ अधिकृत संकेतस्थळ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140602185411/http://www.gz2010.cn/en/ |date=2014-06-02 }}\n\n{{आशियाई स्पर्धा}}\n[[वर्ग:आशियाई खेळ]]\n[[वर्ग:चीनमधील खेळ]]","hash":"ae19cf464e9edc9f0963b22459f03f9844906b96f3dce8f24323ba3071909b6b","last_revision":"2022-11-22T00:16:43Z","first_revision":"2009-05-09T23:55:09Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:29:59.487285","cross_lingual_links":{"ar":"دورة الألعاب الآسيوية 2010","de":"Asienspiele 2010","en":"2010 Asian Games","es":"Juegos Asiáticos de 2010","fa":"بازیهای آسیایی ۲۰۱۰","fi":"Aasian kisat 2010","fr":"Jeux asiatiques de 2010","gu":"એશિયન રમતોત્સવ ૨૦૧૦","hi":"2010 एशियाई खेल","id":"Pesta Olahraga Asia 2010","it":"XVI Giochi asiatici","ja":"2010年アジア競技大会","kk":"Жазғы Азия ойындары 2010","ko":"2010년 아시안 게임","ml":"ഏഷ്യൻ ഗെയിംസ് 2010","mn":"2010 оны Азийн наадам","ms":"Sukan Asia 2010","my":"၂၀၁၀ အာရှ အားကစားပြိုင်ပွဲ","mzn":"۲۰۱۰ آسیایی کائون","nl":"Aziatische Spelen 2010","nb":"Asialekene 2010","pa":"2010 ਏਸ਼ੀਆਈ ਖੇਡਾਂ","pl":"Igrzyska Azjatyckie 2010","pnb":"ایشیائی کھیل ۲۰۱۰ء","pt":"Jogos Asiáticos de 2010","ru":"Летние Азиатские игры 2010","simple":"2010 Asian Games","sv":"Asiatiska spelen 2010","ta":"2010 ஆசிய விளையாட்டுப் போட்டிகள்","th":"เอเชียนเกมส์ 2010","tl":"Palarong Asyano 2010","uk":"Азійські ігри 2010","ur":"ایشیائی کھیل 2010ء","vi":"Đại hội Thể thao châu Á 2010","zh":"2010年亚洲运动会","zh-yue":"2010年亞洲運動會"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.385661","text":"२०१० आशियाई खेळ ही आशियाई खेळ स्पर्धेची १६वी आवृत्ती चीन देशातील क्वांगचौ ह्या शहरात ११ ते २७ नोव्हेंबर इ.स. २०१० दरम्यान भरवण्यात आली. चीन मध्ये ह्यापूर्वी इ.स. १९९० साली बीजिंग शहरात आशियाई खेळांचे आयोजन करण्यात आले होते.\n\nइ.स. २०१० च्या आशियाई स्पर्धेंमध्ये विक्रमी ४२ विविध खेळांचे आयोजन केले गेले.\n\nअधिकृत संकेतस्थळ\n\nवर्ग:आशियाई खेळ वर्ग:चीनमधील खेळ\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"२०१० आशियाई खेळ ही आशियाई खेळ स्पर्धेची १६वी आवृत्ती चीन देशातील क्वांगचौ ह्या शहरात ११ ते २७ नोव्हेंबर इ.स.","translated_text":"The 2010 Asian Games was the 16th edition of the Asian Games held in Guangzhou, China from 11 to 27 November 2010.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"२०१० दरम्यान भरवण्यात आली.","translated_text":"It was filled in during 2010.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"चीन मध्ये ह्यापूर्वी इ.स.","translated_text":"In China, earlier in the 20th century,","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९९० साली बीजिंग शहरात आशियाई खेळांचे आयोजन करण्यात आले होते.","translated_text":"In 1990, the Asian Games were held in Beijing.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"इ.स.","translated_text":"It's the same thing.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"२०१० च्या आशियाई स्पर्धेंमध्ये विक्रमी ४२ विविध खेळांचे आयोजन केले गेले.","translated_text":"A record 42 different Games were held at the 2010 Asian Games.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"बाह्य दुवे","translated_text":"External links","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"अधिकृत संकेतस्थळ","translated_text":"The official website","trailing_whitespace":" ","citations":[{"content":"{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140602185411/http://www.gz2010.cn/en/ |date=2014-06-02 }}","char_index":16,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20140602185411/http://www.gz2010.cn/en/","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:42.728055-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:आशियाई खेळ वर्ग:चीनमधील खेळ","translated_text":"Category:Asian games Category:Chinese games","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[{"text":"अधिकृत संकेतस्थळ","translated_text":"The official website","citations":[{"content":"{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140602185411/http://www.gz2010.cn/en/ |date=2014-06-02 }}","char_index":16,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20140602185411/http://www.gz2010.cn/en/","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:42.728055-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}]}]}
+{"title":"ग्वांगझाउ","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[क्वांगचौ]]","hash":"4dc6dddee61fe6a7b0f631b6f6c80c301bdbf57f7c63f28718b77a89f724e220","last_revision":"2010-07-11T12:44:44Z","first_revision":"2009-05-10T00:29:02Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:29:59.541092","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन क्वांगचौ\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन क्वांगचौ","translated_text":"Quangzhou is redirected.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"क्वांगचौ","wikicode":"\n{{माहितीचौकट शहर\n| नाव = ग्वांगचोऊ (इंग्रजी: Guangzhou)\n| स्थानिक = 广州市\n| प्रकार = उप-प्रांतीय दर्जाचे शहर\n| चित्र = Guangzhou montage.png\n| चित्र_वर्णन = वरपासून : थ्यॅनहे सीबीडी भागाची आकाशरेखा, कांतोन टॉवर, [[मोती नदी]]वरील हाईचू पुलाचे झगमगते दृश्य, सुन यात्सेन स्मारक सभागृह, पाच एडक्यांचा पुतळा, युएशिउ उद्यानातला चेनहाई मनोरा, येशूच्या पवित्र हृदयाचे कथीड्रल\n| ध्वज = \n| चिन्ह = \n| नकाशा = Guangdong subdivisions - Guangzhou.svg\n| वर्णन = ग्वांगचोऊचे [[ग्वांगदोंग]] प्रांतामधील स्थान\n| नकाशा१ = चीन\n| देश = चीन\n| राज्य = [[ग्वांगदोंग]]\n| स्थापना = १९१८\n| महापौर = छन च्यान-ह्वा\n| क्षेत्रफळ = ७४३४.४ \n| उंची = ३७ \n| लोकसंख्या = ७६,०७,२००\n| घनता = १०२३ \n| वेळ = [[यूटीसी]] + ८:००\n| वेब = http://www.gz.gov.cn\n|latd=23 |latm=06 |lats=32 |latNS=N\n|longd=113 |longm=15 |longs=53 |longEW=E\n}}\n'''ग्वांगचोऊ''' (मराठी लेखनभेद: '''ग्वांगचौ''' ; [[चिनी भाषा|चिनी]]: 广州 ; [[पीनयीन]]: ''Guangzhou'' ;), जुन्या काळातील अन्य नाव '''कांतोन''' (मराठी लेखनभेद: '''कॅंटोन''' ; [[रोमन लिपी]]: ''Canton'' ;) हे [[चीनचे जनता प्रजासत्ताक|चिनी जनता-प्रजासत्ताकातील]] एक शहर असून [[ग्वांगदोंग]] प्रांताचे राजधानीचे शहर आहे. [[दक्षिण चीन समुद्र|दक्षिण चीन समुद्रास]] मिळणाऱ्या [[मोती नदी]]च्या त्रिभुज प्रदेशात [[हॉंग कॉंग|हॉंगकॉंगापासून]] १२० कि.मी. अंतरावर हे शहर वसले आहे. मोती नदी व दक्षिण चीन समुद्राच्या सान्निध्यामुळे ग्वांगचोऊ पूर्वीपासून महत्त्वाचे व्यापारी बंदर आहे.\n\nग्वांगचोऊ चिनाच्या जनता-प्रजासत्ताकातील तिसरे मोठे, तर देशाच्या दक्षिण भागातील सर्वांत मोठे शहर आहे. इ.स. २००० सालातील जनगणनेनुसार शहराची लोकसंख्या ६० लाख, तर ग्वांगचोऊ महानगर क्षेत्राची लोकसंख्या १.१८५ कोटी होती.\n\n== बाह्य दुवे ==\n{{कॉमन्स वर्ग|Guangzhou|{{लेखनाव}}}}\n* {{स्रोत संकेतस्थळ | दुवा = http://www.gz.gov.cn/ | title = अधिकृत संकेतस्थळ | भाषा = चिनी व इंग्लिश | access-date = 2011-01-09 | archive-date = 2003-12-14 | archive-url = https://web.archive.org/web/20031214012914/http://www.gz.gov.cn/ | url-status = dead }}\n* {{स्रोत संकेतस्थळ | दुवा = http://www.visitgz.com/ | title = {{लेखनाव}} पर्यटन विभागाचे संकेतस्थळ | भाषा = चिनी व इंग्लिश | access-date = 2011-01-09 | archive-date = 2011-01-14 | archive-url = https://web.archive.org/web/20110114225143/http://www.visitgz.com/ | url-status = dead }}\n\n[[वर्ग:चीनमधील शहरे]]\n[[वर्ग:क्वांगचौ]]\n[[वर्ग:क्वांगतोंग]]","hash":"0f808aa449c30e3973ff37697671ac6bc49978319042077dd8307f7be9188fb4","last_revision":"2023-11-03T03:45:26Z","first_revision":"2009-05-10T01:15:41Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:29:59.598673","cross_lingual_links":{"ace":"Guangzhou","af":"Guangzhou","als":"Guangzhou","am":"ጓንግዦው","ar":"غوانجو","arz":"جوانزو","ast":"Cantón (China)","az":"Quançjou","azb":"قوانگژو","ba":"Гуанчжоу","ban":"Guangzhou","be":"Гуанчжоу","be-x-old":"Гуанчжоў","bg":"Гуанджоу","bn":"কুয়াংচৌ","bo":"ཀོང་ཀྲོའུ་གྲོང་ཁྱེར།","br":"Guangzhou","bs":"Guangzhou","bxr":"Гуанчжоу","ca":"Canton","cdo":"Guōng-ciŭ","ce":"Гуанчжоу","ceb":"Guangzhou (kapital sa lalawigan)","chy":"Guangzhou","ckb":"گوانگژۆو","cs":"Kanton (Čína)","cv":"Гуанчжоу","cy":"Guangzhou","da":"Guangzhou","de":"Guangzhou","diq":"Guangzhou","el":"Γκουανγκτζόου","en":"Guangzhou","eo":"Kantono (Ĉinio)","es":"Cantón (China)","et":"Guangzhou","eu":"Guangzhou","ext":"Cantón","fa":"گوانگژو","fi":"Kanton","fj":"Guagasu","fo":"Guangzhou","fr":"Canton (Chine)","frr":"Guangzhou","ga":"Guangzhou","gan":"廣州","gl":"Cantón, China","got":"𐌺𐌰𐌽𐍄𐍉","ha":"Guangzhou","hak":"Kóng-chû-sṳ","he":"גואנגג'ואו","hi":"ग्वांगझोउ","hr":"Guangzhou","hu":"Kanton (település)","hy":"Գուանչժոու","id":"Guangzhou","ie":"Guangzhou","io":"Guangzhou","is":"Guangzhou","it":"Canton","ja":"広州市","ka":"გუანჯოუ","kaa":"Guangjow","ki":"Guangzhou","kk":"Гуанчжоу","km":"ក្វាងចូវ","ko":"광저우시","krc":"Гуанчжоу","ku":"Guangzhou","kw":"Guangzhou","la":"Quancheum","lb":"Guangzhou","ln":"Guangzhou","lo":"ກວ່າງໂຈວ","lt":"Guangdžou","lv":"Guandžou","mai":"ग्वांगझोउ","mg":"Guangzhou","mhr":"Гуанчжоу","mi":"Guangzhou","mk":"Гуангџоу","ml":"ഗ്വാങ്ജോ","mn":"Гуанжоу","ms":"Guangzhou","my":"ကွမ်ကျိုးမြို့","mzn":"گوانگجو","ne":"ग्वाङझाउ","nl":"Guangzhou","nn":"Guangzhou","nb":"Guangzhou","ny":"Guangzhou","oc":"Canton (China)","os":"Гуанчжоу","pa":"ਗੁਆਂਗਜ਼ੂ","pam":"Guangzhou","pl":"Kanton (Chiny)","pms":"Cantòn","pnb":"شینیانگ","pt":"Cantão (cidade)","qu":"Guangzhou","ro":"Guangzhou","ru":"Гуанчжоу","sah":"Гуандьоу","sat":"ᱜᱩᱣᱟᱝᱡᱚᱣ","sco":"Guangzhou","sd":"گوانگزو","sh":"Guangzhou","simple":"Guangzhou","sk":"Kanton (mesto)","sl":"Guangdžov","sq":"Guangzhou","sr":"Гуангџоу","sv":"Guangzhou","sw":"Guangzhou","szl":"Kantůn (Chiny)","szy":"Guangzhou","ta":"குவாங்சௌ","tg":"Гуанчжоу","th":"กว่างโจว","tl":"Guangzhou","tn":"Guangzhou","tr":"Guangzhou","tt":"Гуаңҗу","ug":"گۇاڭجۇ شەھىرى","uk":"Гуанчжоу","ur":"گوانگژو","uz":"Guanchjou","vep":"Guančžou","vi":"Quảng Châu","war":"Guangzhou","wo":"Guangzhou","wuu":"广州","xmf":"გუანჯოუ","za":"Gvangjcouh","zh":"广州市","zh-classical":"廣州市","zh-min-nan":"Kńg-chiu-chhī","zh-yue":"廣州"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.385661","text":"ग्वांगचोऊ (मराठी लेखनभेद: ग्वांगचौ ; चिनी: 广州 ; पीनयीन: Guangzhou ;), जुन्या काळातील अन्य नाव कांतोन (मराठी लेखनभेद: कॅंटोन ; रोमन लिपी: Canton ;) हे चिनी जनता-प्रजासत्ताकातील एक शहर असून ग्वांगदोंग प्रांताचे राजधानीचे शहर आहे. दक्षिण चीन समुद्रास मिळणाऱ्या मोती नदीच्या त्रिभुज प्रदेशात हॉंगकॉंगापासून १२० कि.मी. अंतरावर हे शहर वसले आहे. मोती नदी व दक्षिण चीन समुद्राच्���ा सान्निध्यामुळे ग्वांगचोऊ पूर्वीपासून महत्त्वाचे व्यापारी बंदर आहे.\n\nग्वांगचोऊ चिनाच्या जनता-प्रजासत्ताकातील तिसरे मोठे, तर देशाच्या दक्षिण भागातील सर्वांत मोठे शहर आहे. इ.स. २००० सालातील जनगणनेनुसार शहराची लोकसंख्या ६० लाख, तर ग्वांगचोऊ महानगर क्षेत्राची लोकसंख्या १.१८५ कोटी होती.\n\nवर्ग:चीनमधील शहरे वर्ग:क्वांगचौ वर्ग:क्वांगतोंग\n","elements":[{"type":"infobox","content":"{{माहितीचौकट शहर\n| नाव = ग्वांगचोऊ (इंग्रजी: Guangzhou)\n| स्थानिक = 广州市\n| प्रकार = उप-प्रांतीय दर्जाचे शहर\n| चित्र = Guangzhou montage.png\n| चित्र_वर्णन = वरपासून : थ्यॅनहे सीबीडी भागाची आकाशरेखा, कांतोन टॉवर, [[मोती नदी]]वरील हाईचू पुलाचे झगमगते दृश्य, सुन यात्सेन स्मारक सभागृह, पाच एडक्यांचा पुतळा, युएशिउ उद्यानातला चेनहाई मनोरा, येशूच्या पवित्र हृदयाचे कथीड्रल\n| ध्वज = \n| चिन्ह = \n| नकाशा = Guangdong subdivisions - Guangzhou.svg\n| वर्णन = ग्वांगचोऊचे [[ग्वांगदोंग]] प्रांतामधील स्थान\n| नकाशा१ = चीन\n| देश = चीन\n| राज्य = [[ग्वांगदोंग]]\n| स्थापना = १९१८\n| महापौर = छन च्यान-ह्वा\n| क्षेत्रफळ = ७४३४.४ \n| उंची = ३७ \n| लोकसंख्या = ७६,०७,२००\n| घनता = १०२३ \n| वेळ = [[यूटीसी]] + ८:००\n| वेब = http://www.gz.gov.cn\n|latd=23 |latm=06 |lats=32 |latNS=N\n|longd=113 |longm=15 |longs=53 |longEW=E\n}}"},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"ग्वांगचोऊ (मराठी लेखनभेद: ग्वांगचौ ;","translated_text":"Guangzhou (Marathi spelling: Guangzhou);","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"चिनी: 广州 ;","translated_text":"Chinese: 广州;","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पीनयीन: Guangzhou ;), जुन्या काळातील अन्य नाव कांतोन (मराठी लेखनभेद: कॅंटोन ;","translated_text":"Pinyin: Guangzhou;), other ancient name of Canton (Marathi spelling: Canton);","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"रोमन लिपी: Canton ;)","translated_text":"Roman script: Canton ;)","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हे चिनी जनता-प्रजासत्ताकातील एक शहर असून ग्वांगदोंग प्रांताचे राजधानीचे शहर आहे.","translated_text":"It is a city in the People's Republic of China and the capital of Guangdong Province.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"दक्षिण चीन समुद्रास मिळणाऱ्या मोती नदीच्या त्रिभुज प्रदेशात हॉंगकॉंगापासून १२० कि.मी.","translated_text":"The Pearl River Triangle, which joins the South China Sea, is 120 km from Hong Kong.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"अंतरावर हे शहर वसले आहे.","translated_text":"The city is inhabited in the distance.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मोती नदी व दक्षिण चीन समुद्राच्या सान्निध्यामुळे ग्वांगचोऊ पूर्वीपासून महत्त्वाचे व्यापारी बंदर आहे.","translated_text":"Because of its proximity to the Pearl River and the South China Sea, Guangzhou has long been an important trading port.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"ग्वांगचोऊ चिनाच्या जनता-��्रजासत्ताकातील तिसरे मोठे, तर देशाच्या दक्षिण भागातील सर्वांत मोठे शहर आहे.","translated_text":"Guangzhou is the third largest city in the People's Republic of China and the largest in the southern part of the country.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"इ.स.","translated_text":"It's the same thing.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"२००० सालातील जनगणनेनुसार शहराची लोकसंख्या ६० लाख, तर ग्वांगचोऊ महानगर क्षेत्राची लोकसंख्या १.१८५ कोटी होती.","translated_text":"According to the 2000 census, the city had a population of 60 million, while the Guangzhou metropolitan area had a population of 1.185 million.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"बाह्य दुवे","translated_text":"External links","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:चीनमधील शहरे वर्ग:क्वांगचौ वर्ग:क्वांगतोंग","translated_text":"Category:Cities in China Category:Qangzhou Category:Qangdong","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"चमच्या (पक्षी)","wikicode":"{{पक्षीचौकट\n| चित्र = Eurasian Spoonbill.jpg\n| चित्र_शीर्षक = वीण हंगामातील नर चमच्या\n| मराठी नाव = चमच्या\n| हिंदी नाव = चमचा, दाबिल\n| संस्कृत नाव = दर्विदा, खजाक\n| इंग्रजी नाव = Eurasian Spoonbill \n| शास्त्रीय नाव = Platalea leucorodia\n| कुळ = अवाकाद्य
(''Threskiornithidae'')\n}}\n[[File:Lepelaar_in_goud_licht_bij_zonsondergang-4961759.webm|thumb|260px]]\n[[File:Platalea leucorodia MHNT.ZOO.2010.11.61.1.jpg|thumb| ''Platalea leucorodia'']]\nचमच्या किंवा चमचा हा साधारणपणे ६० सें. मी. आकारमानाचा, [[बदक|बदकापेक्षा]] मोठा, लांब मानेचा, शुभ्र पांढरा पक्षी असून याचे पाय काळ्या रंगाचे असतात. याची चोच काळ्या रंगाची टोकाशी पिवळी आणि टोकाशी चमच्याचा आकार असतो. वीण काळात नराला शेंडी येते आणि गळ्याखालील भाग पिवळा होतो. एरवी नर-मादी दिसायला सारखेच असतात. हे पक्षी एकट्याने किंवा थव्याने राहतात. दलदल, तलाव, चिखलाचा भाग, नद्या वगैरे पाणथळ ठिकाणी [[बेडूक]], [[कीटक]], पाण वनस्पती, [[मासोळी|मासोळ्या]], [[खेकडा|खेकडे]], गोगलगाय वगैरे खातांना हा हमखास दिसतो. याच्या लांब चोचीने हा पाणी ढवळून काढतो मग सैरावैरा पळणारे जलचर याला सहज पकडता येतात. \n\n[[भारत]], [[पाकिस्तान]], [[श्रीलंका]], [[बांगलादेश]], [[म्यानमार]] या देशांमध्ये चमच्याची वस्ती आहे. \n\nजुलै ते नोव्हेंबर हा चमच्याचा वीण काळ असून हा आपले घरटे पाण्याजवळील उंच झाडावर बांधतो. मादी एकावेळी शुभ्र पांढऱ्या रंगाची त्यावर तपकिरी ठिपके असलेली अंडी देते.\n\n== चित्रदालन ==\n\nFile:Spoonbill50.jpg|चमच्या\nFile:Common Spoonbill.jpg|वीण हंगामातील नर चमच्या\nFile:Mysore 9.jpg|वीण हंगामातील नर चमच्या\nFile:The Soviet Union 1968 CPA 3676 stamp (Eurasian Spoonbill and Glossy Ibis (Astrakhan Nature Reserve)).jpg|[[सोवियेत संघ|सोवियेत संघाने]] काढलेले चमच्याचे विशेष टपाल तिकीट\nFile:Coin of Kazakhstan 500Kolpitsa-rev.jpg|[[कझाकस्तान|कझाकस्तानने]] काढलेले चमच्याचे विशेष नाणे \n[[File:Eurasian Spoonbill at Pune.jpg|चमच्या पक्षी, पाषाण तलाव, पुणे, भारत \n\n\n== बाह्य दुवे ==\n* [http://birds.thenatureweb.net/marathibirdnames.aspx पक्ष्यांची मराठी नावे (१)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150512040907/http://birds.thenatureweb.net/marathibirdnames.aspx |date=2015-05-12 }}\n* [http://www.flickr.com/groups/marathi/discuss/72157612766100485/ Bird Names (English-Marathi)]\n* [http://bnhs.org/bnhs/files/FINAL_BIRD_NAMES_20_FEb_2015_by_Dr_Raju_Kasambe.pdf पक्ष्यांची मराठी नावे (२)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150916200146/http://bnhs.org/bnhs/files/FINAL_BIRD_NAMES_20_FEb_2015_by_Dr_Raju_Kasambe.pdf |date=2015-09-16 }}\n{{विस्तार}}\n\n[[वर्ग:पक्षी]]","hash":"56f4ed2307d754f745fd9931964df9b46822b1c65ab45f9ffa271dbfd42b51a4","last_revision":"2023-08-20T03:50:59Z","first_revision":"2009-05-10T09:30:55Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:29:59.668583","cross_lingual_links":{"af":"Gewone lepelaar","an":"Platalea leucorodia","ar":"أبو ملعقة أوراسي","arz":"ابو ملعقه ابيض","ast":"Platalea leucorodia","az":"Adi ərsindimdik","ba":"Көрәкморон","be":"Коўпіца","bg":"Лопатарка","br":"Spanell wenn","ca":"Becplaner comú","ceb":"Platalea leucorodia","co":"Platalea leucorodia","cs":"Kolpík bílý","cy":"Llwybig","da":"Skestork","de":"Löffler","el":"Χουλιαρομύτα","en":"Eurasian spoonbill","eo":"Eŭrazia plataleo","es":"Platalea leucorodia","et":"Luitsnokk-iibis","eu":"Mokozabal zuri","fa":"کفچهنوک اوراسیایی","fi":"Kapustahaikara","fo":"Spónnev","fr":"Spatule blanche","fy":"Leppelbek","ga":"Corr leitheadach Eoráiseach","gl":"Cullereiro común","he":"כפן מצוי","hi":"यूरेशियाई चम्मचचोंच","hr":"Žličarka","hu":"Kanalasgém","id":"Ibis-sendok Eurasia","is":"Spænir","it":"Platalea leucorodia","ja":"ヘラサギ","ka":"ჟერო","kbd":"Пэхьэнцэбзу","kk":"Жалбағай","ko":"노랑부리저어새","ky":"Кашык тумшуктуу кытан","la":"Platalea leucorodia","lt":"Paprastoji girnovė","lv":"Karošknābis","mg":"Sotra eoraziana","mk":"Чапја лажичарка","ml":"ചട്ടുകക്കൊക്കൻ","mrj":"Саваланер ибис","ne":"चम्चाठुँडे साँवरी","nl":"Lepelaar","nn":"Skeistork","nb":"Skjestork","nv":"Tó wónaanídę́ę́ʼ dááʼadeeʼii","olo":"Luzikkuhaigari","pcd":"Palotier","pl":"Warzęcha (zwyczajna)","pms":"Platalea leucorodia","pnb":"یوریشیائی سپوونبل","pt":"Colhereiro-europeu","ro":"Lopătar alb","ru":"Обыкновенная колпица","rue":"Колпиця","sd":"ڏوئيرو","sh":"Čaplja žličarka","sk":"Lyžičiar biely","sr":"Чапља кашикара","sv":"Skedstork","ta":"கரண்டிவாயன்","tl":"Platalea leucorodia","tr":"Bayağı kaşıkçı","uk":"Косар (птах)","uz":"Qoshiqburun","vi":"Cò thìa Á Âu","war":"Platalea leucorodia","wuu":"白琵鹭","zh":"白琵鷺"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.385661","text":"चमच्या किंवा चमचा हा साधारणपणे ६० सें. मी. आकारमानाचा, बदकापेक्षा मोठा, लांब मानेचा, शुभ्र पांढरा पक्षी असून याचे पाय काळ्या रंगाचे असतात. याची चोच काळ्या रंगाची टोकाशी पिवळी आणि टोकाशी चमच्याचा आकार असतो. वीण काळात नराला शेंडी येते आणि गळ्याखालील भाग पिवळा होतो. एरवी नर-मादी दिसायला सारखेच असतात. हे पक्षी एकट्याने किंवा थव्याने राहतात. दलदल, तलाव, चिखलाचा भाग, नद्या वगैरे पाणथळ ठिकाणी बेडूक, कीटक, पाण वनस्पती, मासोळ्या, खेकडे, गोगलगाय वगैरे खातांना हा हमखास दिसतो. याच्या लांब चोचीने हा पाणी ढवळून काढतो मग सैरावैरा पळणारे जलचर याला सहज पकडता येतात.\n\nभारत, पाकिस्तान, श्रीलंका, बांगलादेश, म्यानमार या देशांमध्ये चमच्याची वस्ती आहे.\n\nज��लै ते नोव्हेंबर हा चमच्याचा वीण काळ असून हा आपले घरटे पाण्याजवळील उंच झाडावर बांधतो. मादी एकावेळी शुभ्र पांढऱ्या रंगाची त्यावर तपकिरी ठिपके असलेली अंडी देते.\n\nपक्ष्यांची मराठी नावे (१) Bird Names (English-Marathi) पक्ष्यांची मराठी नावे (२)\n\nवर्ग:पक्षी\n","elements":[{"type":"infobox","content":"{{पक्षीचौकट\n| चित्र = Eurasian Spoonbill.jpg\n| चित्र_शीर्षक = वीण हंगामातील नर चमच्या\n| मराठी नाव = चमच्या\n| हिंदी नाव = चमचा, दाबिल\n| संस्कृत नाव = दर्विदा, खजाक\n| इंग्रजी नाव = Eurasian Spoonbill \n| शास्त्रीय नाव = Platalea leucorodia\n| कुळ = अवाकाद्य
(''Threskiornithidae'')\n}}"},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"चमच्या किंवा चमचा हा साधारणपणे ६० सें.","translated_text":"A tablespoon or tablespoon is usually about 60 cm.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मी. आकारमानाचा, बदकापेक्षा मोठा, लांब मानेचा, शुभ्र पांढरा पक्षी असून याचे पाय काळ्या रंगाचे असतात.","translated_text":"I. It is a medium-sized, larger than a deer, long-necked, white-white bird with black legs.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"याची चोच काळ्या रंगाची टोकाशी पिवळी आणि टोकाशी चमच्याचा आकार असतो.","translated_text":"It has a black tip, a yellow tip, and a leather tip.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"वीण काळात नराला शेंडी येते आणि गळ्याखालील भाग पिवळा होतो.","translated_text":"During the weaving period, the skin becomes shady and the lower part of the throat becomes yellow.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"एरवी नर-मादी दिसायला सारखेच असतात.","translated_text":"Erves look exactly the same as males and females.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हे पक्षी एकट्याने किंवा थव्याने राहतात.","translated_text":"These birds live alone or in packs.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"दलदल, तलाव, चिखलाचा भाग, नद्या वगैरे पाणथळ ठिकाणी बेडूक, कीटक, पाण वनस्पती, मासोळ्या, खेकडे, गोगलगाय वगैरे खातांना हा हमखास दिसतो.","translated_text":"In swamps, lakes, swampy areas, rivers, etc. in underwater places, it can be seen eating frogs, insects, aquatic plants, mosquitoes, crabs, gulls, etc.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"याच्या लांब चोचीने हा पाणी ढवळून काढतो मग सैरावैरा पळणारे जलचर याला सहज पकडता येतात.","translated_text":"With its long spike, it pulls the water out of the water so that the sairavira can easily catch its running aquarists.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"भारत, पाकिस्तान, श्रीलंका, बांगलादेश, म्यानमार या देशांमध्ये चमच्याची वस्ती आहे.","translated_text":"India, Pakistan, Sri Lanka, Bangladesh, Myanmar, and many other countries have a lemon population.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"जुलै ते नोव्हेंबर हा चमच्याचा वीण काळ असून हा आपले घरटे पाण्याजवळील उंच झाडावर बांधतो.","translated_text":"From July to November, the sponge weaves its nests on tall trees near water.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मादी एकावेळी शुभ्र पांढऱ्या रंगाची त्यावर तप��िरी ठिपके असलेली अंडी देते.","translated_text":"The female lays a whitish egg with brown spots on it.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"चित्रदालन","translated_text":"Painting","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"बाह्य दुवे","translated_text":"External links","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पक्ष्यांची मराठी नावे (१) Bird Names (English-Marathi) पक्ष्यांची मराठी नावे (२)","translated_text":"Names of birds in Marathi (1) Bird Names (English-Marathi)","trailing_whitespace":" ","citations":[{"content":"{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150512040907/http://birds.thenatureweb.net/marathibirdnames.aspx |date=2015-05-12 }}","char_index":26,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20150512040907/http://birds.thenatureweb.net/marathibirdnames.aspx","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:28.709736-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150916200146/http://bnhs.org/bnhs/files/FINAL_BIRD_NAMES_20_FEb_2015_by_Dr_Raju_Kasambe.pdf |date=2015-09-16 }}","char_index":80,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20150916200146/http://bnhs.org/bnhs/files/FINAL_BIRD_NAMES_20_FEb_2015_by_Dr_Raju_Kasambe.pdf","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:28.783845-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:पक्षी","translated_text":"Category:Birds","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[{"text":"पक्ष्यांची मराठी नावे (१) Bird Names (English-Marathi) पक्ष्यांची मराठी नावे (२)","translated_text":"Names of birds in Marathi (1) Bird Names (English-Marathi)","citations":[{"content":"{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150512040907/http://birds.thenatureweb.net/marathibirdnames.aspx |date=2015-05-12 }}","char_index":26,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20150512040907/http://birds.thenatureweb.net/marathibirdnames.aspx","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:28.709736-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150916200146/http://bnhs.org/bnhs/files/FINAL_BIRD_NAMES_20_FEb_2015_by_Dr_Raju_Kasambe.pdf |date=2015-09-16 }}","char_index":80,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20150916200146/http://bnhs.org/bnhs/files/FINAL_BIRD_NAMES_20_FEb_2015_by_Dr_Raju_Kasambe.pdf","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:28.783845-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}]}]}
+{"title":"काळी पाणकोंबडी","wikicode":"==चित्रदालन==\n\nFile:Common Moorhen (Gallinula chloropus) in a Nelumbo nucifera (Indian Lotus) pond W IMG 8779.jpg|पाणकोंबडी\nचित्र:Common Moorhen I IMG 2489.jpg|पाणकोंबडी\nFile:Waterhoennest.JPG|पाणकोंबडीचे घरटे व अंडी\n\n----\nमराठी नाव : काळी पाणकोंबडी हिंदी नाव : जलमुर्गी संस्कृत नाव : कृष्णा जलकुक्कुटी इंग्रजी नाव : Indian Moorhen, Common Moorhen शास्त्रीय नावः Gallinula chloropus \n----\nहा दलदली, नदीकाठ व तळ्याकाठी पाणथळी जागेत दिसणारा पक्षी आहे. कोबंडी व पाणकोंबडी यांच्यात दिसण्यात फारच थोडे साधर्म्य असते. परंतु सवयींच्या बाबतीत कोंबड्यांपासून फारच वेगळी अशी ही जात आहे. काळी पाणकोंबडी सहसा थव्याने राहणारी असून वनस्पतींमध्ये लपून राहणे तिला आवडते. \n\nसाधारण ३२ सें. मी. आकाराचा हा जलचर पक्षी काळपट करड्या रंगाचा आहे. याचे कपाळ लाल रंगाचे, शेपटीखाली पांढरा ठळकपणे दिसणारा रंग, लांब हिरवट पिवळे पाय, लांब बोटे, हिरवट चोच व टोकाशी लाल रंग. \n\nकाळी पाणकोंबडी [[भारत|भारतीय]] उपखंडात सर्वत्र आढळणारा पक्षी आहे. मुख्य भारतभूमीत Gallinula chloropus indica ही उपजात सर्वत्र आढळते तर अंदमान बेटांवर Gallinula chloropus orientalis ही उपजात आढळते. जगातील इतर अनेक भागातही या पाणकोंबडीच्या उपजाती आढळतात. \n\nजून ते सप्टेंबर हा या पक्ष्याचा वीणीचा काळ असून याचे घरटे पाण वनस्प्तींचे बनलेले, पाण्याजवळ जमिनीवर असते. मादी एकावेळी ५ ते १२ फिकट पिवळ्या रंगाची त्यावर गडद तपकिरी ठिपके असलेली अंडी देते. [[कीटक]], धान्य, पाण वनस्पतीचे कोंब हे याचे अन्न आहे. काळ्या पाणकोंबडीला उडणे त्रासदायक ठरते तर लांब बोटांमुळे पाण्यावरील वनस्पतीवर ती सहजपणे चालू शकते आणि उत्तमपणे पोहू शकते.\n----\nभारतात आढळणाऱ्या पाणकोंबड्यांच्या इतर जाती.\n* [[जांभळी पाणकोंबडी]]\n* [[वारकरी]]\n* [[कमळपक्षी]]\n\n{{DEFAULTSORT:पाणकोंबडी, काळी}} \n[[वर्ग:विस्तार विनंती]]\n[[वर्ग:पक्षी]]\n[[वर्ग:पक्षीशास्त्र]]","hash":"f59ed903d7328fccff2a1cfa48c9f514d8003708a4cb90c0833976fc64d65454","last_revision":"2014-02-21T18:31:15Z","first_revision":"2009-05-10T09:44:40Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:29:59.727263","cross_lingual_links":{"ace":"Meunom","af":"Grootwaterhoender","an":"Gallinula chloropus","ar":"دجاجة الماء خضراء الأقدام","arz":"دجاجة الماء خضراء الاقدام","as":"পানীডাউক","ast":"Gallinula chloropus","ay":"Tikitiki","az":"Adi qamışfərəsi","ba":"Ҡамыш тауығы","be":"Чаротніца","bg":"Зеленоножка","bh":"बोडोर","bn":"পাতি জলমুরগি","br":"Douryar voutin","ca":"Polla d'aigua comuna","ceb":"Gallinula chloropus","co":"Ghjallinetta","cs":"Slípka zelenonohá","cy":"Iâr ddŵr","da":"Grønbenet rørhøne","de":"Teichralle","dv":"އޮޅުވަލު ކަނބިލި","en":"Common moorhen","eo":"Verdkrura galinolo","es":"Gallinula chloropus","et":"Tait","eu":"Uroilo arrunt","fa":"چنگر نوکسرخ معمولی","fi":"Liejukana","fo":"Sevhøna","fon":"Tɔkoklo","fr":"Gallinule poule-d'eau","frr":"Weederhan","fy":"Reidhintsje","ga":"Cearc uisce","gl":"Galiña de auga común","ha":"Kazar ruwa","he":"סופית מצויה","hu":"Vízityúk","hy":"Եղեգնահավ","ia":"Gallinula chloropus","id":"Mandar batu","io":"Galinelo","is":"Sefhæna","it":"Gallinula chloropus","ja":"バン (鳥類)","ka":"წყლის ქათამი","kbd":"Къамылджэд","kk":"Сутартар","ko":"쇠물닭","ku":"Mirîşka zelkav","ky":"Кызыл чеке кашкалдак","lt":"Nendrinė vištelė","lv":"Ūdensvistiņa","mk":"Црвеноклуна блатна кокошка","ml":"പട്ടക്കോഴി","ms":"Tiung-Air Biasa","my":"ရေကြက်","nds-nl":"Waoterkiep","ne":"बगाले सिमकुखुरा","nl":"Waterhoen","nn":"Sivhøne","nb":"Sivhøne","nv":"Tó wónaanídę́ę́ʼ tóidoozohii bidaaʼ łichíʼígíí","olo":"Liivukana","or":"ମାଣ୍ଡିଆଖାଇ ପକ୍ଷୀ","pcd":"Poulhe d'ioe","pl":"Kokoszka (zwyczajna)","pms":"Gallinula chloropus","pnb":"عام میدانی مرغی","pt":"Gallinula chloropus","qu":"Tiki","ro":"Găinușă de baltă","ru":"Камышница","rue":"Камышниця зеленонога","sco":"Stank-hen","se":"Láttovuonccis","sk":"Sliepočka vodná","sl":"Zelenonoga tukalica","sr":"Барска кокица","stq":"Woaterhanne","sv":"Rörh��na","ta":"தாழைக் கோழி","tr":"Saztavuğu","uk":"Курочка водяна","vi":"Kịch (chim)","vls":"Spierhoan","war":"Gallinula chloropus","wuu":"黑水鸡","zh":"黑水鸡","zh-yue":"紅冠水雞"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.385661","text":"मराठी नाव : काळी पाणकोंबडी हिंदी नाव : जलमुर्गी संस्कृत नाव : कृष्णा जलकुक्कुटी इंग्रजी नाव : Indian Moorhen, Common Moorhen शास्त्रीय नावः Gallinula chloropus\n\nहा दलदली, नदीकाठ व तळ्याकाठी पाणथळी जागेत दिसणारा पक्षी आहे. कोबंडी व पाणकोंबडी यांच्यात दिसण्यात फारच थोडे साधर्म्य असते. परंतु सवयींच्या बाबतीत कोंबड्यांपासून फारच वेगळी अशी ही जात आहे. काळी पाणकोंबडी सहसा थव्याने राहणारी असून वनस्पतींमध्ये लपून राहणे तिला आवडते.\n\nसाधारण ३२ सें. मी. आकाराचा हा जलचर पक्षी काळपट करड्या रंगाचा आहे. याचे कपाळ लाल रंगाचे, शेपटीखाली पांढरा ठळकपणे दिसणारा रंग, लांब हिरवट पिवळे पाय, लांब बोटे, हिरवट चोच व टोकाशी लाल रंग.\n\nकाळी पाणकोंबडी भारतीय उपखंडात सर्वत्र आढळणारा पक्षी आहे. मुख्य भारतभूमीत Gallinula chloropus indica ही उपजात सर्वत्र आढळते तर अंदमान बेटांवर Gallinula chloropus orientalis ही उपजात आढळते. जगातील इतर अनेक भागातही या पाणकोंबडीच्या उपजाती आढळतात.\n\nजून ते सप्टेंबर हा या पक्ष्याचा वीणीचा काळ असून याचे घरटे पाण वनस्प्तींचे बनलेले, पाण्याजवळ जमिनीवर असते. मादी एकावेळी ५ ते १२ फिकट पिवळ्या रंगाची त्यावर गडद तपकिरी ठिपके असलेली अंडी देते. कीटक, धान्य, पाण वनस्पतीचे कोंब हे याचे अन्न आहे. काळ्या पाणकोंबडीला उडणे त्रासदायक ठरते तर लांब बोटांमुळे पाण्यावरील वनस्पतीवर ती सहजपणे चालू शकते आणि उत्तमपणे पोहू शकते.\n\nभारतात आढळणाऱ्या पाणकोंबड्यांच्या इतर जाती. जांभळी पाणकोंबडी वारकरी कमळपक्षी\n\nवर्ग:विस्तार विनंती वर्ग:पक्षी वर्ग:पक्षीशास्त्र\n","elements":[{"type":"heading","text":"चित्रदालन","translated_text":"Painting","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"मराठी नाव : काळी पाणकोंबडी हिंदी नाव : जलमुर्गी संस्कृत नाव : कृष्णा जलकुक्कुटी इंग्रजी नाव : Indian Moorhen, Common Moorhen शास्त्रीय नावः Gallinula chloropus","translated_text":"English name: Indian Moorhen, Common Moorhen Classical name: Gallinula chloropus","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"हा दलदली, नदीकाठ व तळ्याकाठी पाणथळी जागेत दिसणारा पक्षी आहे.","translated_text":"It is a bird that can be seen in swamps, rivers, and lowland areas.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"कोबंडी व पाणकोंबडी यांच्यात दिसण्यात फारच थोडे साधर्म्य असते.","translated_text":"There is very little in common between Kobandi and Panakonbadi.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"परंतु सवयींच्या बाबतीत कोंबड्यांपासून फारच वेगळी अशी ही जात आहे.","translated_text":"But in terms of habits, it's very different from chickens.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"काळी पाणकोंबडी सहसा थव्याने राहणारी असून वनस्पतींमध्ये लपून राहणे तिला आवडते.","translated_text":"Black waterfowl usually live alone and like to hide in the plants.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"साधारण ३२ सें.","translated_text":"About 32 seconds.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मी.","translated_text":"It's me.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"आकाराचा हा जलचर पक्षी काळपट करड्या रंगाचा आहे.","translated_text":"The size of this aquatic bird is dark brown in color.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"याचे कपाळ लाल रंगाचे, शेपटीखाली पांढरा ठळकपणे दिसणारा रंग, लांब हिरवट पिवळे पाय, लांब बोटे, हिरवट चोच व टोकाशी लाल रंग.","translated_text":"Its forehead is red, its tail is bright white, its legs are long green, its toes are long yellow, its tips are green, and its tail is red.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"काळी पाणकोंबडी भारतीय उपखंडात सर्वत्र आढळणारा पक्षी आहे.","translated_text":"The black waterbird is a bird found throughout the Indian subcontinent.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मुख्य भारतभूमीत Gallinula chloropus indica ही उपजात सर्वत्र आढळते तर अंदमान बेटांवर Gallinula chloropus orientalis ही उपजात आढळते.","translated_text":"The genus Gallinula chloropus indica is ubiquitous in mainland India, while the genus Gallinula chloropus orientalis is found in the Andaman Islands.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"जगातील इतर अनेक भागातही या पाणकोंबडीच्या उपजाती आढळतात.","translated_text":"Subspecies of this species are also found in many other parts of the world.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"जून ते सप्टेंबर हा या पक्ष्याचा वीणीचा काळ असून याचे घरटे पाण वनस्प्तींचे बनलेले, पाण्याजवळ जमिनीवर असते.","translated_text":"June to September is the nesting season for this bird, and its nests are made up of aquatic plants that lie on the ground near water.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मादी एकावेळी ५ ते १२ फिकट पिवळ्या रंगाची त्यावर गडद तपकिरी ठिपके असलेली अंडी देते.","translated_text":"The female lays 5 to 12 light yellow eggs at a time with dark brown spots on them.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"कीटक, धान्य, पाण वनस्पतीचे कोंब हे याचे अन्न आहे.","translated_text":"It feeds on insects, grains, water plants and chickens.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"काळ्या पाणकोंबडीला उडणे त्रासदायक ठरते तर लांब बोटांमुळे पाण्यावरील वनस्पतीवर ती सहजपणे चालू शकते आणि उत्तमपणे पोहू शकते.","translated_text":"While the black rhino is difficult to fly, its long fingers make it easy to walk and swim well on aquatic plants.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"भारतात आढळणाऱ्या पाणकोंबड्यांच्या इतर जाती.","translated_text":"Other species of water snails found in India.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"जांभळी पाणकोंबडी वारकरी कमळपक्षी","translated_text":"Purple watermelon worker","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:विस्तार विनंती वर्ग:पक्षी वर्ग:पक्षीशास्त्र","translated_text":"Class:Extension request class:Birds class:Birdology","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"जांभळी पाणकोंबडी","wikicode":"[[File:Grey headed swamphen(जांभळी पाणकोंबडी).jpg|thumb|जांभळी पाणकोंबडी (Grey headed swamphen)]]\n\n'''जांभळी पाणकोंबडी''' (शास्त्रीय नाव:''Porphyrio porphyrio'') (इंग्लिश:Indian purple moorhen, स्वाम्पहेन; हिंदी: कालीम, कैम, खारीम, खिमा, खेना, जलबोदरी, जामनी) हा पक्षी [[पाणकोंबडी]] प्रकारातील आहे. [[भारत|भारतात]] विपुल प्रमाणात आढळतो. [[नदी]]काठ, [[दलदल|दलदली]], [[तलाव|तळी]] ही या पक्ष्याची आवडती वसतीस्थाने आहेत. याच्या [[जांभळा|जांभळ्या]] रंगामुळे हा पक्षी चटकन दूरुनही ओळखू येऊ शकतो.\n\n[[File:Porphyrio porphyrio MHNT.ZOO.2010.11.67.9.jpg|thumb| ''Porphyrio porphyrio'']]\nहा पक्षी आकाराने कोंबडीएवढा असतो.जांभळट निळ्या रंगाचा असतो. लांब तांबडे पाय,पायांची बोटे लांब असतात. कपाळ तांबडे त्यावर पिसे नसतात. चोच लहान, जाड व लाल रंगाची असते. भुंड्या शेपटीखाली पांढऱ्या रंगाचा डाग असतो. शेपटी खालीवर हलविण्याच्या तिच्या सवयीमुळे हा डाग ठळक दिसतो. नर-मादी दिसायला सारखे असतात. जोडीने किंवा मोठ्या समुहात आढळतात.\n\nहा पक्षी भारतीय उपखंड, [[श्रीलंका]], [[अंदमान आणि निकोबार]] बेटांत निवासी आहे आणि स्थानिक स्थलांतर करतो. याची वीण जून ते सप्टेंबर या काळात होते. केम दलदली, झिलाणी, देवनळ आणि सदाफुलीची बेटे यांत सापडतो.\n\n== चित्रदालन ==\n\nचित्र:Purple Swamphen I IMG 9278.jpg|जांभळी पाणकोंबडी\nFile:Purple Swamphen at Mangalajodi.jpg|जांभळी पाणकोंबडी\n\n\n==बाह्य दुवे==\n{{commons category|Porphyrio porphyrio}}\n* पक्षिकोश - मारुती चितमपल्ली\n\n[[वर्ग:पक्षी]]","hash":"3534cd550fed7823cc8f4efe51d80f0e7d7d364ac11530148c914509fa90a74f","last_revision":"2023-05-13T04:25:51Z","first_revision":"2009-05-10T09:50:55Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:29:59.790699","cross_lingual_links":{"af":"Grootkoningriethaan","an":"Porphyrio porphyrio","ar":"دجاجة الماء الأرجوانية","arz":"دجاجة الماء الارجوانيه","as":"কামচৰাই","ast":"Porphyrio porphyrio","az":"Sultan toyuğu","azb":"سولطان توْیوغو","ban":"Mandar Besar","bg":"Султанка","bh":"कारिम","bn":"বেগুনি কালেম","br":"Douryar roueel","ca":"Polla blava comuna","ceb":"Porphyrio porphyrio","co":"Porphyrio porphyrio","cs":"Slípka modrá","cy":"Corsiar","de":"Purpurhuhn","ee":"Gbatami","en":"Western swamphen","eo":"Purpura porfirio","es":"Porphyrio porphyrio","eu":"Uroilo urdin","fa":"طاووسک غربی","fi":"Sulttaanikana","fo":"Brandnev","fr":"Talève sultane","ga":"Cearcóg chorcra","gl":"Camón mediterráneo","ha":"Wundiri","he":"פורפיריה מערבית","hi":"कारिम","hu":"Kék fú","hy":"Սուլթանական հավ","id":"Mandar besar","it":"Porphyrio porphyrio","ja":"セイケイ","ka":"პორფირიონი","kbd":"НатӀэплъджэд","kk":"Көкмаңдай","kn":"ನೇರಳೆ ಜಂಬುಕೋಳಿ","ms":"Panglin Biasa","mzn":"او تلا","nl":"Purperkoet","nn":"Blåsultanhøne","nb":"Blåsultanhøne","nv":"Ásáí Dineʼé Bikéyahdę́ę́ʼ tóidoozohii dootłʼizhígíí","pl":"Modrzyk (zwyczajny)","pms":"Porphyrio porphyrio","pnb":"جامنی چھپڑ ککڑ","pt":"Caimão-comum","ru":"Султанка","sr":"Султанка","sv":"Västlig purpurhöna","to":"Kalae","tr":"Sazhorozu","uk":"Султанка пурпурова","vi":"Xít","war":"Porphyrio porphyrio","zh":"西紫水鸡"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.385661","text":"जांभळी पाणकोंबडी (शास्त्रीय नाव:Porphyrio porphyrio) (इंग्लिश:Indian purple moorhen, स्वाम्पहेन; हिंदी: कालीम, कैम, खारीम, खिमा, खेना, जलबोदरी, जामनी) हा पक्षी पाणकोंबडी प्रकारातील आहे. भारतात विपुल प्रमाणात आढळतो. नदीकाठ, दलदली, तळी ही या पक्ष्याची आवडती वसतीस्थाने आहेत. याच्या जांभळ्या रंगामुळे हा पक्षी चटकन दूरुनही ओळखू येऊ शकतो.\n\nहा पक्षी आकाराने कोंबडीएवढा असतो.जांभळट निळ्या रंगाचा असतो. लांब तांबडे पाय,पायांची बोटे लांब असतात. कपाळ तांबडे त्यावर पिसे नसतात. चोच लहान, जाड व लाल रंगाची असते. भुंड्या शेपटीखाली पांढऱ्या रंगाचा डाग असतो. शेपटी खालीवर हलविण्याच्या तिच्या सवयीमुळे हा डाग ठळक दिसतो. नर-मादी दिसायला सारखे असतात. जोडीने किंवा मोठ्या समुहात आढळतात.\n\nहा पक्षी भारतीय उपखंड, श्रीलंका, अंदमान आणि निकोबार बेटांत निवासी आहे आणि स्थानिक स्थलांतर करतो. याची वीण जून ते सप्टेंबर या काळात होते. केम दलदली, झिलाणी, देवनळ आणि सदाफुलीची बेटे यांत सापडतो.\n\nचित्र:Purple Swamphen I IMG 9278.jpg|जांभळी पाणकोंबडी File:Purple Swamphen at Mangalajodi.jpg|जांभळी पाणकोंबडी\n\nपक्षिकोश - मारुती चितमपल्ली\n\nवर्ग:पक्षी\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"जांभळी पाणकोंबडी (शास्त्रीय नाव:Porphyrio porphyrio) (इंग्लिश:Indian purple moorhen, स्वाम्पहेन; हिंदी: कालीम, कैम, खारीम, खिमा, खेना, जलबोदरी, जामनी) हा पक्षी पाणकोंबडी प्रकारातील आहे.","translated_text":"Porphyrio porphyrio (English: Indian purple moorhen, swamphen; Hindi: Kalim, Cam, Kharim, Khima, Khena, Jalbodri, Jamani) is a species of waterbird.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"भारतात विपुल प्रमाणात आढळतो.","translated_text":"It is abundant in India.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"नदीकाठ, दलदली, तळी ही या पक्ष्याची आवडती वसतीस्थाने आहेत.","translated_text":"Rivers, marshes, and prairies are the bird's favorite habitats.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"याच्या जांभळ्या रंगामुळे हा पक्षी चटकन दूरुनही ओळखू येऊ शकतो.","translated_text":"Because of its purple color, it can be recognized from a distance.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"हा पक्षी आकाराने कोंबडीएवढा असतो.जांभळट निळ्या रंगाचा असतो.","translated_text":"This bird is about the size of a chicken. It's purple-blue.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"लांब तांबडे पाय,पायांची बोटे लांब असतात.","translated_text":"Long brass legs, long toes.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"कपाळ तांबडे त्यावर पिसे नसतात.","translated_text":"There are no flies on the shoulder straps.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"चोच लहान, जाड व लाल रंगाची असते.","translated_text":"The tip is small, thick, and red.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"भुंड्या शेपटीखाली पांढऱ्या रंगाचा डाग असतो.","translated_text":"There are white spots beneath the tail.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"शेपटी खालीवर हलविण्याच्या तिच्या सवयीमुळे हा डाग ठळक दिसतो.","translated_text":"Her habit of moving her tail downward makes the stain look thick.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"नर-मादी दिसायला सारखे असतात.","translated_text":"Men and women look the same.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"जोडीने किंवा मोठ्या समुहात आढळतात.","translated_text":"They are found in pairs or in large groups.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"हा पक्षी भारतीय उपखंड, श्रीलंका, अंदमान आणि निकोबार बेटांत निवासी आहे आणि स्थानिक स्थलांतर करतो.","translated_text":"This bird is native to the Indian subcontinent, Sri Lanka, Andaman and Nicobar Islands and migrates locally.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"याची वीण जून ते सप्टेंबर या काळात होते.","translated_text":"The weaving takes place from June to September.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"केम दलदली, झिलाणी, देवनळ आणि सदाफुलीची बेटे यांत सापडतो.","translated_text":"Chem is found on the islands of marshes, glaciers, dewanals, and evergreens.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"चित्रदालन","translated_text":"Painting","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"चित्र:Purple Swamphen I IMG 9278.jpg|जांभळी पाणकोंबडी File:Purple Swamphen at Mangalajodi.jpg|जांभळी पाणकोंबडी","translated_text":"Purple Swamphen IMG 9278.jpg I is a purple swamphen File: Purple Swamphen at Mangalajodi.jpg I is a purple swamphen","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"बाह्य दुवे","translated_text":"External links","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पक्षिकोश - मारुती चितमपल्ली","translated_text":"Birds of prey - Maruti Chitampalli","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:पक्षी","translated_text":"Category:Birds","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"हुदहुद","wikicode":"{{पक्षीचौकट\n| चित्र = Upupa epops 1 Luc Viatour.jpg|हा सर्वत्र आढळणारा पक्षी आहे. खासकरून बागेत, शेतात व गावाबाहेरील माळावर दिसून येतो. याच्या वैशिठ्यपूर्ण तुऱ्यामुळे व चोचीच्या आकारामुळे आकर्षक दिसतो. याचे मुख्य खाद्य किडे आहे.\nह्याची चोच सारलसोड असते| मराठी नाव = हुदहुद\n| हिंदी नाव = खटोला, नवाह\n| संस्कृत नाव = कठाकु, पुत्रप्रिय\n| इंग्रजी नाव = हुपो (की कॉमन हुपू?)
(''Hoopoe') \n| शास्त्रीय नाव =
(''Upupa epops'')\n| कुळ = उपूपाद्य
(''Upupidae'')\n}}\n\n==माहिती==\nपिवळसर तपकिरी रंगाच्या ह्या पक्ष्याच्या शेपटी , पाठ व पंखांवर काळ्या – पांढऱ्या रंगाचे पट्टे असतात .त्याच्या सुईसारख्या लांब चोचीला जमिनीच्या दिशेने मंद बक असतो .याची पटकन लक्षात येणारी आणखी एक खूण म्हणजे डोक्यावरचा शेंडीसारखा तुरा .दचकला हा ���र्रकन तुरा फिस्कारतो. नाकतोडे , झुरळे ,टोळ ,मुंग्या .असे सर्व प्रकारचे किडे मटकावणारा हा पक्षी शेतकऱ्याचा मित्र आहे . विशेषतः तो शेतीला नुकसानकारक किडे खातो .हे पक्षी नदी , ओढे आणि तळ्याच्या अवतीभोवती एकटे किंवा जोडीने वावरतात .नदीकाठच्या किंवा उद्यानामधल्या हिरवळीवर चट्टेरी पट्टेरी अंगरखा नेसलेला पक्षी मान खाली घालून घाईघाईत त्याच्या सुईसारख्या टोकदार चोचीने जमिनीत खोदून तो गांडूळ किड्याचे कोश आणि पीलव शोधत असतो .हा पक्षी फेब्रुवारी ते में दरम्यान झाडाच्या खोडात असलेल्या भोकात किंवा पडक्या घरात छपराखाली असलेल्या सापटीत गबाळ घरट करतो .हुपोच्या घरट्याला विलक्षण दुर्गधी येते . जर आपण घरट्यात डोकावण्याचा प्रयत्न केला तर त्याची पिल्ल घरट्याच्या तोंडाशी येऊन घाणेरड्या वासाच्या विष्ठेच्या पिचकाऱ्या सोडतात .त्यामुळे या पक्ष्याच्या घरट्यात डोकावताना जरा जपून बर का! हा पक्षी प्रत्यक्ष किंवा चित्रात दाखवला आणि मुलांना याचं नाव विचारल की एकच उत्तर येतं ‘सुतार !’ पण हा सुतार पक्षी नाही .उपुपिडी या पूर्णपणे वेगळ्या कुटुंबात त्याचा समावेश होतो .हा पक्षी ‘हु –पो – पो ,हु – पो – पो !,असा आवाज काढतो म्हणून त्याला हुपो म्हणतात . \n\n\n== चित्रदालन ==\n\nImage:Upupa epops 2 Luc Viatour.jpg|In France ([[Toulouse]])\nImage:Upupa epops 3 Luc Viatour.jpg|In France (Toulouse)\nImage:Upupa epops 4 Luc Viatour.jpg|Young in France (Toulouse)\nImage:Common Hoopoe (Upapa epops) preening at Puri I IMG 9181.jpg| Preening \nImage:Common Hoopoe (Upapa epops) at Puri Im IMG 9204.jpg| [[India]].\nImage:Common Hoopoe (Upapa epops) at Hodal Im IMG 9523.jpg| At [[Hodal]]\nImage:Common Hoopoe (Upapa epops) at Hodal I IMG 9216.jpg| At Hodal\nImage:Common Hoopoe (Upapa epops) at Hodal I IMG 9016.jpg| At Hodal\nImage:Common Hoopoe (Upapa epops) preening at Kolkata I2 IMG 6985.jpg| In [[Kolkata]]\nImage:Common Hoopoe (Upapa epops) preening at Kolkata I2 IMG 7688.jpg| In Kolkata\nImage:Common Hoopoe (Upupa epops) on a tree in Kolkata W IMG 4505.jpg| On a tree in Kolkata,\nImage:Common Hoopoe (Upupa epops) at Jayanti, Duars, West Bengal W Picture 055.jpg| at [[Jayanti]] in [[Buxa Tiger Reserve]] \n\n\n== बाह्य दुवे ==\n* [http://birds.thenatureweb.net/marathibirdnames.aspx पक्ष्यांची मराठी नावे (१)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150512040907/http://birds.thenatureweb.net/marathibirdnames.aspx |date=2015-05-12 }}\n* [http://www.flickr.com/groups/marathi/discuss/72157612766100485/ Bird Names (English-Marathi)]\n* [http://bnhs.org/bnhs/files/FINAL_BIRD_NAMES_20_FEb_2015_by_Dr_Raju_Kasambe.pdf पक्ष्यांची मराठी नावे (२)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150916200146/http://bnhs.org/bnhs/files/FINAL_BIRD_NAMES_20_FEb_2015_by_Dr_Raju_Kasambe.pdf |date=2015-09-16 }}\nHuppe fasciée MHNT ZOO 2010 11 161 Ouzouer-sur-Trézée.jpg|\n\n[[वर्ग:पक्षी]]","hash":"7c45259e36bda45e07c069de9d4d87a3a973053e4a015ca040b0e42c78d9bdc9","last_revision":"2023-08-17T08:53:28Z","first_revision":"2009-05-10T10:00:45Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:29:59.894018","cross_lingual_links":{"af":"Hoephoep","als":"Wiedehopf","am":"የአውርስያ እንድርማሚት","an":"Upupa epops","ar":"هدهد أوراسي","arz":"هدهد (نوع من الطيور)","as":"কাকৈশিৰা","ast":"Upupa epops","azb":"شاناپیپیک","ba":"Һөҙһөт","bar":"Wut-Wut","bat-smg":"Tūtlīs","be":"Удод","bg":"Папуняк","bm":"Kungodono","bn":"মোহনচূড়া","bo":"པུ་ཤུད།","br":"Houperig","bs":"Pupavac","ca":"Puput comuna","cdo":"Dái-êng","ceb":"Upupa epops","ckb":"پەپوو","co":"Puppusgiula","crh":"Opapiş","cs":"Dudek chocholatý","cv":"Хыркук","cy":"Copog","da":"Hærfugl","de":"Wiedehopf","din":"Makuany","diq":"Hophopık","el":"Τσαλαπετεινός","en":"Eurasian hoopoe","eo":"Upupedoj","es":"Upupa epops","et":"Vaenukägu","eu":"Argi-oilar","ext":"Poipa","fa":"هدهد","fi":"Harjalintu","fo":"Herfuglur","fr":"Huppe fasciée","frr":"Wiiduu","ga":"Húpú","gl":"Bubela eurasiática","gu":"ઘંટી-ટાંકણો","ha":"Kahuhu","he":"דוכיפת מצויה","hi":"हूपू","hr":"Pupavac","hsb":"Hupak","hu":"Búbos banka","hy":"Հոպոպ","id":"Hudhud eurasia","inh":"Тушолкотам","io":"Upupo","is":"Herfugl","it":"Upupa epops","ja":"ヤツガシラ","jv":"Hud-hud Eurasia","ka":"ოფოფი","kab":"Icidi","kbd":"Хьэрхьуп","kk":"Бәбісек","km":"បាគូ","kn":"ಚಂದ್ರಮುಕುಟ","ko":"후투티","ks":"یوریشین ہوپو","ku":"Silêmanê dunikul","ky":"Сасык үпүп","la":"Upupa epops","lb":"Mitock","lij":"Galettu de marçu","lt":"Kukutis","lv":"Pupuķis","mdf":"Пакшун","mg":"Takodarambazaha","mk":"Пупунец","ml":"ഉപ്പൂപ്പൻ","mn":"Өвөөлж","ms":"Hudhud Biasa","my":"ယူရေးရှား တောင်ပီစူးငှက်","myv":"Пичекивге","mzn":"شونه قپون","ne":"फाप्रे चरा","nl":"Hop (vogel)","nn":"Hærfugl","nb":"Hærfugl","nv":"Tó wónaanídę́ę́ʼ ǫǫbǫʼii","oc":"Puput","olo":"Harjulindu","os":"Дыгоппон","pa":"ਚੱਕੀਰਾਹਾ","pcd":"Bout-bout","pl":"Dudek","pms":"Upupa epops","pnb":"چک چکیرا","pt":"Poupa-eurasiática","ro":"Pupăză","ru":"Удод","rue":"Дудок","sc":"Pubusa","sh":"Pupavac","shi":"Warmizan","simple":"Hoopoe","sk":"Dudok chochlatý","sl":"Smrdokavra","smn":"Härjilodde","sr":"Пупавац","sv":"Härfågel","sw":"Hudihudi","ta":"ஐரோவாசிய கொண்டலாத்தி","th":"นกกะรางหัวขวาน","tl":"Upupa epops","tr":"İbibik","uk":"Одуд","ur":"یوریشیائی ہوپو","vi":"Đầu rìu","wa":"Boute-boute","war":"Upupa epops","wuu":"戴胜","xal":"Цоклур","zh":"戴胜","zh-yue":"戴勝"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.385661","text":"पिवळसर तपकिरी रंगाच्या ह्या पक्ष्याच्या शेपटी , पाठ व पंखांवर काळ्या – पांढऱ्या रंगाचे पट्टे असतात .त्याच्या सुईसारख्या लांब चोचीला जमिनीच्या दिशेने मंद बक असतो .याची पटकन लक्षात येणारी आणखी एक खूण म्हणजे डोक्यावरचा शेंडीसारखा तुरा .दचकला हा सर्रकन तुरा फिस्कारतो. नाकतोडे , झुरळे ,टोळ ,मुंग्या .असे सर्व प्रकारचे किडे मटकावणारा हा पक्षी शेतकऱ्याचा मित्र आहे . विशेषतः तो शेतीला नुकसानकारक किडे खातो .हे पक्षी नदी , ओढे आणि तळ्याच्या अवतीभोवती एकटे किंवा जोडीने वावरतात .नदीकाठच्या किंवा उद्यानामधल्या हिरवळीवर चट्टेरी पट्टेरी अंगरखा नेसलेला पक्षी मान खाली घालून घाईघाईत त्याच्या सुईसारख्या टोकदार चोचीने जमिनीत खोदून तो गांडूळ किड्याचे कोश आणि पीलव शोधत असतो .हा पक्षी फेब्रुवारी ते में दरम्यान झाडाच्या खोडात असलेल्या भोकात किंवा पडक्या घरात छपराखाली असलेल्या सापटीत गबाळ घरट करतो .हुपोच्या घरट्याला विलक्षण दुर्गधी येते . जर आपण घरट्यात डोकावण्याचा प्रयत्न केला तर त्याची पिल्ल घरट्याच्या तोंडाशी येऊन घाणेरड्या वासाच्या विष्ठेच्या पिचकाऱ्या सोडतात .त्यामुळे या पक्ष्याच्या घरट्यात डोकाव��ाना जरा जपून बर का! हा पक्षी प्रत्यक्ष किंवा चित्रात दाखवला आणि मुलांना याचं नाव विचारल की एकच उत्तर येतं 'सुतार !' पण हा सुतार पक्षी नाही .उपुपिडी या पूर्णपणे वेगळ्या कुटुंबात त्याचा समावेश होतो .हा पक्षी 'हु –पो – पो ,हु – पो – पो !,असा आवाज काढतो म्हणून त्याला हुपो म्हणतात .\n\nपक्ष्यांची मराठी नावे (१) Bird Names (English-Marathi) पक्ष्यांची मराठी नावे (२) Huppe fasciée MHNT ZOO 2010 11 161 Ouzouer-sur-Trézée.jpg|\n\nवर्ग:पक्षी\n","elements":[{"type":"infobox","content":"{{पक्षीचौकट\n| चित्र = Upupa epops 1 Luc Viatour.jpg|हा सर्वत्र आढळणारा पक्षी आहे. खासकरून बागेत, शेतात व गावाबाहेरील माळावर दिसून येतो. याच्या वैशिठ्यपूर्ण तुऱ्यामुळे व चोचीच्या आकारामुळे आकर्षक दिसतो. याचे मुख्य खाद्य किडे आहे.\nह्याची चोच सारलसोड असते| मराठी नाव = हुदहुद\n| हिंदी नाव = खटोला, नवाह\n| संस्कृत नाव = कठाकु, पुत्रप्रिय\n| इंग्रजी नाव = हुपो (की कॉमन हुपू?)
(''Hoopoe') \n| शास्त्रीय नाव =
(''Upupa epops'')\n| कुळ = उपूपाद्य
(''Upupidae'')\n}}"},{"type":"heading","text":"माहिती","translated_text":"What is information?","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पिवळसर तपकिरी रंगाच्या ह्या पक्ष्याच्या शेपटी , पाठ व पंखांवर काळ्या – पांढऱ्या रंगाचे पट्टे असतात .त्याच्या","translated_text":"And the tails of this brown-brown bird , and the tails of his back , and the wings thereof , were stripes of black and white .","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सुईसारख्या लांब चोचीला जमिनीच्या दिशेने मंद बक असतो .याची पटकन लक्षात येणारी आणखी एक खूण म्हणजे डोक्यावरचा शेंडीसारखा तुरा .दचकला हा सर्रकन तुरा फिस्कारतो.","translated_text":"A long needle-like beak has a slender beak toward the ground. Another sign of this is a head-shaped beak.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"नाकतोडे , झुरळे ,टोळ ,मुंग्या .असे सर्व प्रकारचे किडे मटकावणारा हा पक्षी शेतकऱ्याचा मित्र आहे .","translated_text":"The bird that bites the nostrils , the scales , the scales , the flies , the insects of all kinds , is the farmer 's friend .","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"विशेषतः तो शेतीला नुकसानकारक किडे खातो .हे","translated_text":"He especially eats insects that are harmful to agriculture.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पक्षी नदी , ओढे आणि तळ्याच्या अवतीभोवती एकटे किंवा जोडीने वावरतात .नदीकाठच्या किंवा उद्यानामधल्या हिरवळीवर चट्टेरी पट्टेरी अंगरखा नेसलेला पक्षी मान खाली घालून घाईघाईत त्याच्या सुईसारख्या टोकदार चोचीने जमिनीत खोदून तो गांडूळ किड्याचे कोश आणि पीलव शोधत असतो .हा पक्षी फेब्रुवारी ते में दरम्यान झाडाच्या खोडात असलेल्या भोकात किंवा पडक्या घरात छपराखाली असलेल्या सापटीत ग���ाळ घरट करतो .हुपोच्या घरट्याला विलक्षण दुर्गधी येते .","translated_text":"The birds roam alone or in pairs around the banks of rivers , streams , and valleys . The bird , wearing a green leather undergarment on a riverbank or in a park , digs down his neck in a hurry with his needle-like pointed tip into the ground in search of a coffin and plow . The bird makes a gaping nest in a hole in the tree trunk or in a trap under the roof of a flat house between February and May .","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"जर आपण घरट्यात डोकावण्याचा प्रयत्न केला तर त्याची पिल्ल घरट्याच्या तोंडाशी येऊन घाणेरड्या वासाच्या विष्ठेच्या पिचकाऱ्या सोडतात .त्यामुळे या पक्ष्याच्या घरट्यात डोकावताना जरा जपून बर का!","translated_text":"If you try to put it in a nest, its pups come to the mouth of the nest and release the pits of the dirt-filled stems, so why not just jump in the nest of the bird?","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हा पक्षी प्रत्यक्ष किंवा चित्रात दाखवला आणि मुलांना याचं नाव विचारल की एकच उत्तर येतं 'सुतार !' पण हा सुतार पक्षी नाही .उपुपिडी या पूर्णपणे वेगळ्या कुटुंबात त्याचा समावेश होतो .हा पक्षी 'हु –पो – पो ,हु – पो – पो !,असा आवाज काढतो म्हणून त्याला हुपो म्हणतात .","translated_text":"If you show this bird in real life or in pictures, and you ask the children to name it, they get the same answer: \"Sutar!\" but it's not a Sutar bird. It belongs to a completely different family, the Upupididae.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"चित्रदालन","translated_text":"Painting","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"बाह्य दुवे","translated_text":"External links","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पक्ष्यांची मराठी नावे (१) Bird Names (English-Marathi) पक्ष्यांची मराठी नावे (२) Huppe fasciée MHNT ZOO 2010 11 161 Ouzouer-sur-Trézée.jpg|","translated_text":"Bird names (1) Bird names (English-Marathi) Bird names (2) Huppe fasciée MHNT ZOO 2010 11 161 Ouzouer-sur-Trézée.jpg","trailing_whitespace":"","citations":[{"content":"{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150512040907/http://birds.thenatureweb.net/marathibirdnames.aspx |date=2015-05-12 }}","char_index":26,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20150512040907/http://birds.thenatureweb.net/marathibirdnames.aspx","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:28.709736-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150916200146/http://bnhs.org/bnhs/files/FINAL_BIRD_NAMES_20_FEb_2015_by_Dr_Raju_Kasambe.pdf |date=2015-09-16 }}","char_index":81,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20150916200146/http://bnhs.org/bnhs/files/FINAL_BIRD_NAMES_20_FEb_2015_by_Dr_Raju_Kasambe.pdf","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:28.783845-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:पक्षी","translated_text":"Category:Birds","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[{"text":"पक्ष्यांची मराठी नावे (१) Bird Names (English-Marathi) पक्ष्यांची मराठी नावे (२) Huppe fasciée MHNT ZOO 2010 11 161 Ouzouer-sur-Trézée.jpg|","translated_text":"Bird names (1) Bird names (English-Marathi) Bird names (2) Huppe fasciée MHNT ZOO 2010 11 161 Ouzouer-sur-Trézée.jpg","citations":[{"content":"{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150512040907/http://birds.thenatureweb.net/marathibirdnames.aspx |date=2015-05-12 }}","char_index":26,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20150512040907/http://birds.thenatureweb.net/marathibirdnames.aspx","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:28.709736-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150916200146/http://bnhs.org/bnhs/files/FINAL_BIRD_NAMES_20_FEb_2015_by_Dr_Raju_Kasambe.pdf |date=2015-09-16 }}","char_index":81,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20150916200146/http://bnhs.org/bnhs/files/FINAL_BIRD_NAMES_20_FEb_2015_by_Dr_Raju_Kasambe.pdf","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:28.783845-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}]}]}
+{"title":"मेन्डेलेवियम","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[मेंडेलेव्हियम]]","hash":"67ae2e4b604a51b9e0a4083b246856fe53607dca09e02809c918504c44f66f09","last_revision":"2016-07-25T10:17:56Z","first_revision":"2009-05-10T11:29:12Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:29:59.948123","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन मेंडेलेव्हियम\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन मेंडेलेव्हियम","translated_text":"The redirection of Mendelevium","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"वर्ग:भूकंप","wikicode":"[[वर्ग:नैसर्गिक आपत्ती]]","hash":"cb7b038005832e03ec14d295b12f2fc47ac5612ab865f00ab43fb4fae17495e8","last_revision":"2009-05-10T11:32:29Z","first_revision":"2009-05-10T11:32:29Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:00.008243","cross_lingual_links":{"af":"Kategorie:Aardbewings","an":"Categoría:Tierratremos","ar":"تصنيف:زلازل","ary":"تصنيف:زلازل","arz":"تصنيف:زلزال","as":"শ্ৰেণী:ভূমিকম্প","ast":"Categoría:Terremotos","az":"Kateqoriya:Zəlzələlər","ba":"Категория:Ер тетрәү","ban":"Kategori:Linuh","be":"Катэгорыя:Землетрасенні","be-x-old":"Катэгорыя:Землятрусы","bg":"Категория:Земетресения","bh":"श्रेणी:भुँइडोल","bn":"বিষয়শ্রেণী:ভূমিকম্প","br":"Rummad:Krenoù-douar","bs":"Kategorija:Zemljotresi","ca":"Categoria:Terratrèmols","ce":"Категори:Мохкбегабарш","ckb":"پۆل:بوومەلەرزەکان","cs":"Kategorie:Zemětřesení","cy":"Categori:Daeargrynfeydd","da":"Kategori:Jordskælv","de":"Kategorie:Erdbebenereignis","diq":"Kategori:Erdlerzi","el":"Κατηγορία:Σεισμοί","en":"Category:Earthquakes","eo":"Kategorio:Tertremoj","es":"Categoría:Terremotos","et":"Kategooria:Maavärinad","eu":"Kategoria:Lurrikarak","fa":"رده:زمینلرزهها","fi":"Luokka:Maanjäristykset","fr":"Catégorie:Séisme","fur":"Categorie:Taramots","fy":"Kategory:Ierdbeving","ga":"Catagóir:Creathanna talún","gl":"Categoría:Terremotos","he":"קטגוריה:רעידות אדמה","hi":"श्रेणी:भूकम्प","hr":"Kategorija:Potresi","hu":"Kategória:Földrengések","hy":"Կատեգորիա:Երկրաշարժեր","id":"Kategori:Gempa bumi","ilo":"Kategoria:Dagiti gingined","io":"Kategorio:Ter-tremi","is":"Flokkur:Jarðskjálftar","it":"Categoria:Terremoti","ja":"Category:地震","jv":"Kategori:Lindhu","ka":"კატეგორია:მიწისძვრები","kk":"Санат:Жерсілкініс","ko":"분류:지진","ku":"Kategorî:Erdhej","la":"Categoria:Terrae motus","lb":"Kategorie:Äerdbiewen","lez":"Категория:Залзалаяр","li":"Categorie:Eerdbevinge","lt":"Kategorija:Žemės drebėjimai","lv":"Kategorija:Zemestrīces","mk":"Категорија:Земјотреси","ml":"വർഗ്ഗം:ഭൂകമ്പങ്ങൾ","mn":"Ангилал:Газар хөдлөлт","mrj":"Категори:Рок ӹрзӓлтмӓшвлӓ","ms":"Kategori:Gempa bumi","mwl":"Catadorie:Terramotos","my":"ကဏ္ဍ:ငလျင်များ","nds":"Kategorie:Eerdbeven","ne":"श्रेणी:भूकम्प","nl":"Categorie:Aardbeving","nn":"Kategori:Jordskjelv","nb":"Kategori:Jordskjelv","oc":"Categoria:Tèrratrem","or":"ଶ୍ରେଣୀ:ଭୂମିକମ୍ପ","pl":"Kategoria:Trzęsienia ziemi","pt":"Categoria:Sismos","ro":"Categorie:Cutremure","ru":"Категория:Землетрясения","rw":"Ikiciro:Imitingito","sah":"Категория:Сир хамсааһыннара","scn":"Catigurìa:Tirrimoti","sco":"Category:Yirdquauks","se":"Kategoriija:Eanandoarggástusat","sh":"Kategorija:Potresi","si":"ප්රවර්ගය:භූචලන","simple":"Category:Earthquakes","sk":"Kategória:Zemetrasenia","sl":"Kategorija:Potresi","sq":"Kategoria:Tërmete","sr":"Категорија:Земљотреси","su":"Kategori:Lini","sv":"Kategori:Jordbävningar","szl":"Kategoryjo:Trzyńśyńa Źymji","ta":"பகுப்பு:நிலநடுக்கங்கள்","tg":"Гурӯҳ:Заминларзаҳо","th":"หมวดหมู่:แผ่นดินไหว","tl":"Kategorya:Lindol","tr":"Kategori:Depremler","tt":"Төркем:Җир тетрәүләр","uk":"Категорія:Землетруси","ur":"زمرہ:زلزلے","uz":"Turkum:Zilzilalar","vep":"Kategorii:Manrehkaidused","vi":"Thể loại:Động đất","vls":"Categorie:Eirdbevienge","wa":"Categoreye:Hosmints d' tere","war":"Kaarangay:Mga linog","wuu":"Category:地震","xmf":"კატეგორია:დიხაშნწალუეფი","zh":"Category:地震","zh-min-nan":"Lūi-pia̍t:Tē-tāng","zh-yue":"Category:地震"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.385661","text":"वर्ग:नैसर्गिक आपत्ती\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:नैसर्गिक आपत्ती","translated_text":"Category:Natural disasters","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"वर्ग:महाराष्ट्रामधील भूकंप","wikicode":"[[वर्ग:भारतामधील भूकंप]]\n[[वर्ग:महाराष्ट्र|भूकंप]]","hash":"9fa5375fee8aa4eee2349bc9c523115d278edea86bd6d8695b5dc71a7b6e8593","last_revision":"2009-05-10T11:36:18Z","first_revision":"2009-05-10T11:36:18Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:00.065520","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"वर्ग:भारतामधील भूकंप भूकंप\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:भारतामधील भूकंप भूकंप","translated_text":"Category: earthquake earthquake in India","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"वर्ग:भारतामधील भूकंप","wikicode":"[[वर्ग:भारत|भूकंप]]\n[[वर्ग:देशानुसार भूकंप]]","hash":"e10a4b2aa9ce4ec1ef6e8949bb3c05717c9d3c57044d917fb72dbd8b594785c4","last_revision":"2009-05-10T11:36:41Z","first_revision":"2009-05-10T11:36:41Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:00.135046","cross_lingual_links":{"ar":"تصنيف:زلازل في الهند","az":"Kateqoriya:Hindistanda zəlzələlər","azb":"بؤلمه:هیندوستاندا زلزهلهلر","bg":"Категория:Земетресения в Индия","bn":"বিষয়শ্রেণী:ভারতে ভূমিকম্প","bs":"Kategorija:Zemljotresi u Indiji","cs":"Kategorie:Zemětřesení v Indii","de":"Kategorie:Erdbeben in Indien","el":"Κατηγορία:Σεισμοί στην Ινδία","en":"Category:Earthquakes in India","es":"Categoría:Terremotos en India","eu":"Kategoria:Indiako lurrikarak","fa":"رده:زمینلرزههای هند","fi":"Luokka:Maanjäristykset Intiassa","fr":"Catégorie:Séisme en Inde","he":"קטגוריה:הודו: רעידות אדמה","hi":"श्रेणी:भारत में भूकम्प","id":"Kategori:Gempa bumi di India","it":"Categoria:Terremoti in India","ja":"Category:インドの地震","ka":"კატეგორია:მიწისძვრები ინდოეთში","ko":"분류:인도의 지진","ms":"Kategori:Gempa bumi di India","my":"ကဏ္ဍ:အိန္ဒိယနိုင်ငံတွင် ဖြစ်ပွားသော ငလျင်များ","pl":"Kategoria:Trzęsienia ziemi w Indiach","pt":"Categoria:Sismos na Índia","ru":"Категория:Землетрясения в Индии","sco":"Category:Yirdquauks in Indie","sv":"Kategori:Jordbävningar i Indien","ta":"பகுப்பு:இந்தியாவில் நிலநடுக்கங்கள்","th":"หมวดหมู่:แผ่นดินไหวในประเทศอินเดีย","tr":"Kategori:Hindistan'daki depremler","uk":"Категорія:Землетруси в Індії","ur":"زمرہ:بھارت میں زلزلے","vi":"Thể loại:Động đất tại Ấn Độ","zh":"Category:印度地震"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.385661","text":"भूकंप वर्ग:देशानुसार भूकंप\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"भूकंप वर्ग:देशानुसार भूकंप","translated_text":"Category of earthquakes: Earthquakes by country","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"वर्ग:देशानुसार भूकंप","wikicode":"[[वर्ग:भूकंप| ,देशानुसार]]","hash":"095dbe521fe312658764a8836ad39df31d84909413afa77833d09d4d22ec66d9","last_revision":"2009-05-10T11:36:52Z","first_revision":"2009-05-10T11:36:52Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:00.193252","cross_lingual_links":{"an":"Categoría:Tierratremos por país","ar":"تصنيف:زلازل حسب البلد","ary":"تصنيف:زلازل على حساب لبلاد","az":"Kateqoriya:Ölkələrinə görə zəlzələlər","ba":"Категория:Илдәр буйынса ер тетрәүҙәр","be":"Катэгорыя:Землетрасенні паводле краін","be-x-old":"Катэгорыя:Землятрусы паводле краінаў","bg":"Категория:Земетресения по страна","bn":"বিষয়শ্রেণী:দেশ অনুযায়ী ভূমিকম্প","bs":"Kategorija:Zemljotresi po državama","ca":"Categoria:Terratrèmols per territori","ce":"Категори:Мохкбегор пачхьалкхахула","ckb":"پۆل:بوومەلەرزەکان بەپێی وڵات","cs":"Kategorie:Zemětřesení podle zemí","da":"Kategori:Jordskælv efter land","el":"Κατηγορία:Σεισμοί ανά χώρα","en":"Category:Earthquakes by country","eo":"Kategorio:Tertremoj laŭ landoj","es":"Categoría:Terremotos por país","eu":"Kategoria:Lurrikarak herrialdearen arabera","fa":"رده:زمینلرزهها بر پایه کشور","fi":"Luokka:Maanjäristykset maittain","fr":"Catégorie:Séisme par pays","gl":"Categoría:Terremotos por país","he":"קטגוריה:רעידות אדמה לפי מדינה","hi":"श्रेणी:देशानुसार भूकम्प","hr":"Kategorija:Potresi po državama","hy":"Կատեգորիա:Երկրաշարժեր ըստ երկրի","id":"Kategori:Gempa bumi menurut negara","ja":"Category:各国の地震","ka":"კატეგორია:მიწისძვრები ქვეყნების მიხედვით","ko":"분류:나라별 지진","ku":"Kategorî:Erdhej li gorî welatan","lez":"Категория:Уьлкведиз килигна залзалаяр","mk":"Категорија:Земјотреси по земја","ms":"Kategori:Gempa bumi mengikut negara","my":"ကဏ္ဍ:နိုင်ငံအလိုက် ငလျင်များ","nl":"Categorie:Aardbeving naar land","nn":"Kategori:Jordskjelv etter land","nb":"Kategori:Jordskjelv etter land","pl":"Kategoria:Trzęsienia ziemi według państw","pt":"Categoria:Sismos por país","ro":"Categorie:Cutremure după țară","ru":"Категория:Землетрясения по странам","sco":"Category:Yirdquauks bi kintra","sh":"Kategorija:Potresi po državama","simple":"Category:Earthquakes by country","sl":"Kategorija:Potresi po državah","sr":"Категорија:Земљотреси по државама","sv":"Kategori:Jordbävningar efter land","ta":"பகுப்பு:நாடு வாரியாக நிலநடுக்கங்கள்","tg":"Гурӯҳ:Заминларзаҳо аз рӯи кишвар","th":"หมวดหมู่:แผ่นดินไหวแบ่งตามประเทศ","tl":"Kategorya:Mga lindol ayon sa bansa","tr":"Kategori:Ülkelerine göre depremler","uk":"Категорія:Землетруси за країною","ur":"زمرہ:زلزلے بلحاظ ملک","uz":"Turkum:Davlatlarga koʻra zilzilalar","vi":"Thể loại:Động đất theo quốc gia","wuu":"Category:各国个地震","zh":"Category:各國地震","zh-yue":"Category:各國地震"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.385661","text":",देशानुसार\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":",देशानुसार","translated_text":"By country.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"सुब्रह्मण्यन चन्द्रशेखर","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[सुब्रह्मण्यन चंद्रशेखर]]","hash":"2424774a31699b89e48e0e4754ca787258ea23aabdf486240e282fb6efda3181","last_revision":"2009-05-10T11:39:12Z","first_revision":"2009-05-10T11:39:12Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:00.247855","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन सुब्रह्मण्यन चंद्रशेखर\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन सुब्रह्मण्यन चंद्रशेखर","translated_text":"Subramanian Chandrasekhar","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"षेंचेन","wikicode":"{{माहितीचौकट शहर\n| नाव = षेंचेन\n| स्थानिक = 深圳市\n| चित्�� = Shenzhen city montage.png\n| ध्वज = \n| चिन्ह = \n| नकाशा१ = चीन\n| देश = चीन\n| राज्य = [[क्वांगतोंग]]\n| स्थापना = १९८०\n| महापौर = \n| क्षेत्रफळ = २०५० \n| उंची = ८२ \n| लोकसंख्या = ८६,१५,५००\n| घनता = ४२०२.७ \n| वेळ = [[यूटीसी]] + ८:००\n| वेब = http://english.sz.gov.cn\n|latd=22 |latm=33 |lats= |latNS=N\n|longd=114 |longm=06 |longs= |longEW=E\n}}\n'''षेंचेन''' हे [[चीन]] देशातील चौथ्या क्रमांकाचे मोठे शहर व दक्षिण चीनचे आर्थिक केंद्र आहे. षेंचेन चीनचे दुसरे सर्वात वर्दळीचे बंदर आहे. हे शहर [[हाँग काँग]]च्या उत्तरेला वसले आहे.\n\n\n== गॅलरी ==\n\nFile:View-Of-HQB-Shenzhen-Lychee-Park.jpg|View of Hua Qiang Bei road (Futian District) in Shenzhen, China\nFile:Shenzhen night street.JPG|View of [[Shun Hing Square]] at night\nFile:Shen Nan Rd. E West Night View.JPG|Shen Nan Rd. E West Night View\nFile:Shenzhen at night.JPG|Shenzhen at night\n\n\n\n== बाह्य दुवे ==\n* [http://english.sz.gov.cn/ अधिकृत संकेतस्थळ]\n* {{wikivoyage|Shenzhen|षेंचेन}}\n{{कॉमन्स वर्ग|Shenzhen|षेंचेन}}\n\n[[वर्ग:चीनमधील शहरे]]\n[[वर्ग:क्वांगतोंग]]","hash":"ed05e97c45b8998aa7ad6015633e669ecc7428176cb7f772123d30e041f6288a","last_revision":"2021-10-26T09:17:20Z","first_revision":"2009-05-10T14:57:51Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:00.308936","cross_lingual_links":{"af":"Shenzhen","als":"Shenzhen","ar":"شنجن (الصين)","arz":"شينزن","ast":"Shenzhen","az":"Şençjen","ba":"Шэньчжэнь","ban":"Shenzhen","be":"Шэньчжэнь","be-x-old":"Шэньчжэнь","bg":"Шънджън","bm":"Shenzhen","bn":"শেনচেন","br":"Shenzhen","ca":"Shenzhen","cdo":"Chĭng-dáung","ceb":"Shenzhen (prepektura)","chy":"Shenzhen","ckb":"شێنجێن","cs":"Šen-čen","cy":"Shenzhen","da":"Shenzhen","de":"Shenzhen","el":"Σεντσέν","en":"Shenzhen","eo":"Ŝenĵeno","es":"Shenzhen","et":"Shenzhen","eu":"Shenzhen","fa":"شنژن","fi":"Shenzhen","fj":"Shenzhen","fr":"Shenzhen","ga":"Shenzhen","gan":"深圳","gl":"Shenzhen","ha":"Shenzhen","hak":"Chhṳ̂m-chun-sṳ","he":"שנג'ן","hi":"शेन्ज़ेन","hr":"Shenzhen","hu":"Sencsen","hy":"Շենժեն","ia":"Shenzhen","id":"Shenzhen","io":"Shenzhen","is":"Shenzhen","it":"Shenzhen","ja":"深圳市","ka":"შენჭენი","kaa":"Shenchjen","ki":"Shenzhen","kk":"Шэньчжэнь","ko":"선전시","ku":"Shenzhen","kw":"Shenzhen","la":"Shenzhen","lo":"ເສີນເຈີ້ນ","lt":"Šendženas","lv":"Šeņdžeņa","mai":"शेनझेन","mg":"Shenzhen","mi":"Shenzhen","mk":"Шенџен","ml":"ഷെഞ്ജെൻ","mn":"Шэньжэнь","ms":"Shenzhen","my":"ရှိန်းကျိန့်မြို့","ne":"सेन्जेन","nl":"Shenzhen","nn":"Shenzhen","nb":"Shenzhen","ny":"Shenzhen","oc":"Shenzhen","os":"Шэньчжэнь","pa":"ਸ਼ੈਨਜ਼ੈਨ","pam":"Shenzhen","pl":"Shenzhen","pnb":"شینژین","pt":"Shenzhen","qu":"Shenzhen","ro":"Shenzhen","ru":"Шэньчжэнь","sah":"Дьэндьэн","sco":"Shenzhen","sd":"شينزين","sh":"Šenžen","simple":"Shenzhen","sk":"Šen-čen","sl":"Šenžen","sr":"Šendžen","sv":"Shenzhen","sw":"Shenzhen","ta":"சென்சென்","th":"เชินเจิ้น","tl":"Shenzhen","tn":"Shenzhen","tr":"Shenzhen","ug":"شېنجېن شەھىرى","uk":"Шеньчжень","ur":"شینزین","uz":"Shenjen","vep":"Šen'čžen'","vi":"Thâm Quyến","war":"Shenzhen","wo":"Shenzhen","wuu":"深圳市","za":"Sinhcin","zh":"深圳市","zh-classical":"深圳市","zh-min-nan":"Chhim-chùn-chhī","zh-yue":"深圳"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.385661","text":"षेंचेन हे चीन देशातील चौथ्या क्रमांकाचे मोठे शहर व दक्षिण चीनचे आर्थिक केंद्र आहे. षेंचेन चीनचे दुसरे सर्वात वर्दळीचे बंदर आहे. हे शहर हाँग काँगच्या उत्तरेला वसले आहे.\n\nअधिकृत संकेतस्थळ\n\nवर्ग:चीनमधील शहरे वर्ग:क्वांगतोंग\n","elements":[{"type":"infobox","content":"{{माहितीचौकट शहर\n| नाव = षेंचेन\n| स्थानिक = 深圳市\n| चित्र = Shenzhen city montage.png\n| ध्वज = \n| चिन्ह = \n| नका��ा१ = चीन\n| देश = चीन\n| राज्य = [[क्वांगतोंग]]\n| स्थापना = १९८०\n| महापौर = \n| क्षेत्रफळ = २०५० \n| उंची = ८२ \n| लोकसंख्या = ८६,१५,५००\n| घनता = ४२०२.७ \n| वेळ = [[यूटीसी]] + ८:००\n| वेब = http://english.sz.gov.cn\n|latd=22 |latm=33 |lats= |latNS=N\n|longd=114 |longm=06 |longs= |longEW=E\n}}"},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"षेंचेन हे चीन देशातील चौथ्या क्रमांकाचे मोठे शहर व दक्षिण चीनचे आर्थिक केंद्र आहे.","translated_text":"Shenzhen is the fourth largest city in China and the financial center of southern China.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"षेंचेन चीनचे दुसरे सर्वात वर्दळीचे बंदर आहे.","translated_text":"Shenzhen is the second busiest port in China.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हे शहर हाँग काँगच्या उत्तरेला वसले आहे.","translated_text":"The city is located in the north of Hong Kong.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"गॅलरी","translated_text":"Gallery","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"बाह्य दुवे","translated_text":"External links","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"अधिकृत संकेतस्थळ","translated_text":"The official website","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:चीनमधील शहरे वर्ग:क्वांगतोंग","translated_text":"Category:Cities in China Category:Qangdong","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"ज्योत्स्ना भोळे","wikicode":"'''ज्योत्स्ना भोळे''' (पूर्वाश्रमीचे नाव: दुर्गा केळेकर) ([[मे ११]] [[इ.स. १९१४|१९१४]] - [[ऑगस्ट ५]], [[इ.स. २००१|२००१]]) या [[मराठी]] गायिका व संगीत रंगभूमीवरील अभिनेत्री होत्या. संगीतकार [[केशवराव भोळे]] हे त्यांचे पती होते. केशवराव भोळे यांनी इ.स.१९३३साली ’नाट्यमन्वंतर’ नावाची नाट्यसंस्था काढली. आंधळ्याची शाळा हे त्यांचे पहिले नाटक. याचा प्रथम प्रयोग १ जुलै १९३३ रोजी मुंबईच्या रिपन थिएटरमध्ये झाला होता. या नाटकात ज्योत्स्ना भोळे यांनी नायिकेची(बिंबाची) भूमिका केली होती. त्या नाटकात नाटककार श्री.वि.वर्तक यांच्या पत्नी सौ पद्मावती वर्तक, म.रा. रानडे, पार्श्वनाथ आळतेकर, [[के. नारायण काळे]], ल.भ. केळकर, माधवराव प्रभू, नामजोशी, हर्डीकर यांनीही भूमिका केल्या होत्या. या नाटकाचे त्या काळात शंभराच्यावर प्रयोग झाले. बहुसंख्य प्रयोग पुणे-मुंबईत होते. ’आंधळ्यांची शाळा’ हे नाटक जगप्रसिद्ध नाटककार इब्सेन याचा साडू असलेल्या ब्यर्सन याने लिहिलेल्या ’ग्वॉन्टलेट’ या नाटकाचे मराठी भाषांतर होते. ज्योत्स्नाबाई त्या नाटकाच्या वेळी फक्त १८ वर्षांच्या होत्या.\n\nकंठसंगीतासाठी इतर गायिकांपेक्षा अगदी वेगळा असा ज्योत्स्नाबाईंचा खास आवाज होता. त्यामुळे त्यांनी गायलेली नाटकांतली गाणी अजरामर झाली.\n\nज्योत्स्ना भोळे ���ांचे संगीतकलानिधि मास्टर कृष्णराव फुलंब्रीकर यांनी संगीत दिलेले ’कुलवधू’ हे नाटक आणि त्यातले ’बोला अमृत बोला’ हे भैरवी रागातील गाणे फार गाजले. ज्योत्स्नाबाईंच्या स्मृतिप्रीत्यर्थ होणाऱ्या कार्यक्रमाचे नावही ’बोला अमृत बोला’ असे असते.\n\n==ज्योत्स्ना भोळे यांची भूमिका असलेली नाटके आणि त्यातील त्यांच्या भूमिका==\n* अलंकार (वत्सला)\n* आंधळ्यांची शाळा (बिंबा)\n* आराधना (देवकी)\n* आशीर्वाद (सुमित्रा)\n* एक होता म्हातारा (उमा)\n* कुबेर (चित्रपट ?)\n* कुलवधू (भानुमती)\n* कोणे एके काळी (कल्याणी)\n* तुझं माझं जमेना (?)\n* धाकटी आई (वीणा)\n* भाग्योदय (भानुमती)\n* भूमिकन्या सीता (सीता)\n* रंभा (सुगंधा)\n* राधामाई (राधा)\n* विद्याहरण ( देवयानी)\n* लपंडाव (?)\n\n==ज्योत्स्ना भोळे यांची गाजलेली गीते, भावगीते आणि नाट्यगीते(कंसात नाटकाचे नाव)==\n* आला खुशीत्‌ समिंदर (कोळीगीत कवी अनंत काणेकर, संगीत केशवराव भोळे)\n* ऊठ मुकुंदा हे गोविंदा (नाट्यगीत)\n* एकलेपणाची आग लागली (नाट्यगीत)\n* कां रे ऐसी माया (नाट्यगीत; संगीत दिग्दर्शन मास्टर कृष्णराव)\n* किती वयाचे धराल भय (नाट्यगीत)\n* खेळेल का देव माझिया (नाट्यगीत)\n* छंद तुझा मजला का (नाट्यगीत-राग पिलू-नाटक एक होता म्हातारा; कवी मो.ग.रांगणेकर; संगीत दिग्दर्शन मास्टर कृष्णराव)\n* जाई परतोनी बाळा (नाट्यगीत)\n* झाली पहाट झाली पहाट\n* तुझंनी माझं जमेना (नाट्य/द्वंद्वगीत-तुझं माझं जमेना(एकांकिका). कवी मो.ग.रांगणेकर, संगीत श्रीधर पार्सेकर)\n* तू माझी अन् तुझा मीच (नाट्यगीत)\n* दे मज देवा जन्म हा (नाट्यगीत; संगीत दिग्दर्शन मास्टर कृष्णराव)\n* देवा बोला हो माझ्याशी\n* नको वळुन बघू माघारी (कोळीगीत)\n* नाच हृदया आनंदे (नाट्यगीत; संगीत दिग्दर्शन मास्टर कृष्णराव)\n* बहु असोत सुंदर (महाराष्ट्रगीत. कवी श्रीपाद कृष्ण कोल्हटकर. संगीत शंकरराव व्यास). हे गीत ललिता फडके आणि व्ही.जी.भाटकर यांनीही गायले आहे.\n* बोला अमृत बोला (नाट्यगीत-कुलवधू; संगीत दिग्दर्शन [[मास्टर कृष्णराव]])\n* मनरमणा मधुसूदना (नाट्यगीत-कुलवधू; संगीत दिग्दर्शन [[मास्टर कृष्णराव]])\n* मराठी असे आमुची (गीत. कवी [[माधव ज्युलियन]]; संगीत दिग्दर्शन मास्टर कृष्णराव)\n* माझिया माहेरा जा (भावगीत)\n* माझिया माहेरा जा (भावगीत)\n* मानसी राजहंस पोहतो (नाट्यगीत)\n* मी पुन्हा वनांतरी फिरेन (नाट्यगीत)\n* मी राधा मीच कृष्ण (कविता)(कवी गो.नी.दांडेकर; संगीत [[स्नेहल ���ाटकर]])\n* ये झणि ये रे माघारी (नाट्यगीत; संगीत दिग्दर्शन मास्टर कृष्णराव)\n* रुसली राधा रुसला माधव (नाट्यगीत)\n* शुभमंगल या समया (चित्रपट-कुबेर; कवि-निर्माते मो. ग. रांगणेकर, संगीत दिग्दर्शन केशवराव भोळे)\n* सुखद या सौख्याहुनि (नाट्यगीत)\n* हा कोण गडे आला (चित्रपट-कुबेर; कवि-निर्माते मो. ग. रांगणेकर, संगीत दिग्दर्शन केशवराव भोळे) \n* होईल का हे स्वप्न खरे\n* हांस हांस रे हृदया (नाट्यगीत; संगीत दिग्दर्शन मास्टर कृष्णराव)\n* क्षण आला भाग्याचा (नाट्यगीत-कुलवधू; संगीत दिग्दर्शन [[मास्टर कृष्णराव]])\n\n==अन्य==\n* '''ज्योत्स्ना भोळे''' यांनी ’आराधना’ नावाच्या नाटकाचे नाट्यलेखन केले आहे. \n* त्या अनेक वर्षे ’[[महाराष्ट्र कल्चरल सेंटर]]’च्या अध्यक्षा होत्या.\n* अखिल भारतीय नाट्य परिषद ज्योत्स्ना भोळे यांच्या नावाने दरवर्षी(?) पुरस्कार देते. १९७८साली हा पुरस्कार रत्‍नाकर मतकरी यांना मिळाला होता.\n* ज्योत्स्ना भोळे यांना १९९९ साली महाराष्ट्र सरकारचा लता मंगेशकर पुरस्कार मिळाला होता.\n* दया डोंगरे यांना २००८ साली अखिल भारतीय नाट्य परिषदेचे महाराष्ट्र सरकार पुरस्कृत ज्योत्स्ना भोळे पारितोषिक मिळाले होते.\n* विद्या काळे यांना २०१०मध्ये अखिल भारतीय नाट्य परिषदेचे ज्योत्स्ना भोळे गौरव पारितोषिक मिळाले होते.\n* पुणे महापालिकेतर्फे देण्यात येणारा \"बालगंधर्व' पुरस्कार ज्योत्स्ना भोळे यांना (?साली) मिळाला होता.\n\n==आत्मचरित्र==\n* अनुबंध प्रकाशनाने ज्य़ोत्स्ना भोळे यांचे आत्मचरित्र ’तुमची ज्योत्स्ना भोळे’ या नावाने प्रकाशित केले आहे. पुस्तकाची दुसरी आवृत्ती ११-५-२०१३ला प्रकाशित झाली.\n* ज्योत्स्ना भोळे यांच्यावर एक लघुपटही निघाला आहे.\n\n==जन्मशताब्दी==\n* ज्योत्स्ना भोळे यांचा जन्मशताब्दी सोहळा ११ मे २०१३ रोजी पणजी येथे दीनानाथ कलामंदिरात झाला.\n\n==ज्योत्स्ना भोळे सभागृह==\n[[पुणे]] शहरात हिराबाग येथील उद्योगभवनाच्या इमारतीत [[महाराष्ट्र कल्चरल सेंटर]]च्या मालकीच्या सभागृहाला '''ज्योत्स्ना भोळे''' यांचे नाव देण्यात आले आहे. सभागृहात एक लाकडी रंगमंच असून ३००हून थोड्या अधिक प्रेक्षकांची बसण्याची सोय आहे. संगीताच्या मैफिली, चर्चा परिसंवाद व व्यावसायिक कॉन्फरन्सा आदींसाठी या सभागृहात पुरेशा सुविधा आहेत.\n\n==ज्योत्स्ना भोळे स्वरोत्सव==\nपुण्यातील सृजन फाऊंडेशन ही संस्था २००९ सा��ापासून दरवर्षी दोन दिवसांसाठी ज्योत्स्ना भोळे स्वरोत्सव नावाचा निःशुल्क कार्यक्रम आयोजित करते. नाट्यसंगीत आणि शास्त्रीय संगीताचे येथे सादरीकरण होते, आणि संगीत शिकणाऱ्या काही विद्यार्थ्यांना या कार्यक्रमात शिष्यवृत्ती जाहीर होते.\n\n{{विस्तार}}\n\n{{DEFAULTSORT:भोळे,ज्योत्स्ना}}\n[[वर्ग:मराठी नाट्यअभिनेते]]\n[[वर्ग:मराठी गायक]]\n[[वर्ग:मराठी पार्श्वगायक]]\n[[वर्ग:इ.स. १९१४ मधील जन्म]]\n[[वर्ग:इ.स. २००१ मधील मृत्यू]]\n[[वर्ग:स्त्री चरित्रलेख]]","hash":"0ebfe03eccba683ecd200192aec3699cf227084771eed0cdbd9da98ead56d539","last_revision":"2022-04-17T18:00:35Z","first_revision":"2009-05-11T04:39:08Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:00.373939","cross_lingual_links":{"bn":"জ্যোৎস্না কেশব ভোলে","en":"Jyotsna Keshav Bhole","pa":"ਜਯੋਤਸਨਾ ਕੇਸ਼ਵ ਭੋਲੇ","ta":"ஜோத்ஸ்னா கேசவ் போலே"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.385661","text":"ज्योत्स्ना भोळे (पूर्वाश्रमीचे नाव: दुर्गा केळेकर) (मे ११ १९१४ - ऑगस्ट ५, २००१) या मराठी गायिका व संगीत रंगभूमीवरील अभिनेत्री होत्या. संगीतकार केशवराव भोळे हे त्यांचे पती होते. केशवराव भोळे यांनी इ.स.१९३३साली 'नाट्यमन्वंतर' नावाची नाट्यसंस्था काढली. आंधळ्याची शाळा हे त्यांचे पहिले नाटक. याचा प्रथम प्रयोग १ जुलै १९३३ रोजी मुंबईच्या रिपन थिएटरमध्ये झाला होता. या नाटकात ज्योत्स्ना भोळे यांनी नायिकेची(बिंबाची) भूमिका केली होती. त्या नाटकात नाटककार श्री.वि.वर्तक यांच्या पत्नी सौ पद्मावती वर्तक, म.रा. रानडे, पार्श्वनाथ आळतेकर, के. नारायण काळे, ल.भ. केळकर, माधवराव प्रभू, नामजोशी, हर्डीकर यांनीही भूमिका केल्या होत्या. या नाटकाचे त्या काळात शंभराच्यावर प्रयोग झाले. बहुसंख्य प्रयोग पुणे-मुंबईत होते. 'आंधळ्यांची शाळा' हे नाटक जगप्रसिद्ध नाटककार इब्सेन याचा साडू असलेल्या ब्यर्सन याने लिहिलेल्या 'ग्वॉन्टलेट' या नाटकाचे मराठी भाषांतर होते. ज्योत्स्नाबाई त्या नाटकाच्या वेळी फक्त १८ वर्षांच्या होत्या.\n\nकंठसंगीतासाठी इतर गायिकांपेक्षा अगदी वेगळा असा ज्योत्स्नाबाईंचा खास आवाज होता. त्यामुळे त्यांनी गायलेली नाटकांतली गाणी अजरामर झाली.\n\nज्योत्स्ना भोळे यांचे संगीतकलानिधि मास्टर कृष्णराव फुलंब्रीकर यांनी संगीत दिलेले 'कुलवधू' हे नाटक आणि त्यातले 'बोला अमृत बोला' हे भैरवी रागातील गाणे फार गाजले. ज्योत्स्नाबाईंच्या स्मृतिप्रीत्यर्थ होणाऱ्या कार्यक्रमाचे नावही 'बोला अमृत बोला' असे असते.\n\nअलंकार (वत्सला) आंधळ्यांची शाळा (बिंबा) आ��ाधना (देवकी) आशीर्वाद (सुमित्रा) एक होता म्हातारा (उमा) कुबेर (चित्रपट ?) कुलवधू (भानुमती) कोणे एके काळी (कल्याणी) तुझं माझं जमेना (?) धाकटी आई (वीणा) भाग्योदय (भानुमती) भूमिकन्या सीता (सीता) रंभा (सुगंधा) राधामाई (राधा) विद्याहरण ( देवयानी) लपंडाव (?)\n\nआला खुशीत्‌ समिंदर (कोळीगीत कवी अनंत काणेकर, संगीत केशवराव भोळे) ऊठ मुकुंदा हे गोविंदा (नाट्यगीत) एकलेपणाची आग लागली (नाट्यगीत) कां रे ऐसी माया (नाट्यगीत; संगीत दिग्दर्शन मास्टर कृष्णराव) किती वयाचे धराल भय (नाट्यगीत) खेळेल का देव माझिया (नाट्यगीत) छंद तुझा मजला का (नाट्यगीत-राग पिलू-नाटक एक होता म्हातारा; कवी मो.ग.रांगणेकर; संगीत दिग्दर्शन मास्टर कृष्णराव) जाई परतोनी बाळा (नाट्यगीत) झाली पहाट झाली पहाट तुझंनी माझं जमेना (नाट्य/द्वंद्वगीत-तुझं माझं जमेना(एकांकिका). कवी मो.ग.रांगणेकर, संगीत श्रीधर पार्सेकर) तू माझी अन् तुझा मीच (नाट्यगीत) दे मज देवा जन्म हा (नाट्यगीत; संगीत दिग्दर्शन मास्टर कृष्णराव) देवा बोला हो माझ्याशी नको वळुन बघू माघारी (कोळीगीत) नाच हृदया आनंदे (नाट्यगीत; संगीत दिग्दर्शन मास्टर कृष्णराव) बहु असोत सुंदर (महाराष्ट्रगीत. कवी श्रीपाद कृष्ण कोल्हटकर. संगीत शंकरराव व्यास). हे गीत ललिता फडके आणि व्ही.जी.भाटकर यांनीही गायले आहे. बोला अमृत बोला (नाट्यगीत-कुलवधू; संगीत दिग्दर्शन मास्टर कृष्णराव) मनरमणा मधुसूदना (नाट्यगीत-कुलवधू; संगीत दिग्दर्शन मास्टर कृष्णराव) मराठी असे आमुची (गीत. कवी माधव ज्युलियन; संगीत दिग्दर्शन मास्टर कृष्णराव) माझिया माहेरा जा (भावगीत) माझिया माहेरा जा (भावगीत) मानसी राजहंस पोहतो (नाट्यगीत) मी पुन्हा वनांतरी फिरेन (नाट्यगीत) मी राधा मीच कृष्ण (कविता)(कवी गो.नी.दांडेकर; संगीत स्नेहल भाटकर) ये झणि ये रे माघारी (नाट्यगीत; संगीत दिग्दर्शन मास्टर कृष्णराव) रुसली राधा रुसला माधव (नाट्यगीत) शुभमंगल या समया (चित्रपट-कुबेर; कवि-निर्माते मो. ग. रांगणेकर, संगीत दिग्दर्शन केशवराव भोळे) सुखद या सौख्याहुनि (नाट्यगीत) हा कोण गडे आला (चित्रपट-कुबेर; कवि-निर्माते मो. ग. रांगणेकर, संगीत दिग्दर्शन केशवराव भोळे) होईल का हे स्वप्न खरे हांस हांस रे हृदया (नाट्यगीत; संगीत दिग्दर्शन मास्टर कृष्णराव) क्षण आला भाग्याचा (नाट्यगीत-कुलवधू; संगीत दिग्दर्शन मास्टर कृष्णराव)\n\nज्योत्स्ना भोळे यांनी 'आ��ाधना' नावाच्या नाटकाचे नाट्यलेखन केले आहे. त्या अनेक वर्षे 'महाराष्ट्र कल्चरल सेंटर'च्या अध्यक्षा होत्या. अखिल भारतीय नाट्य परिषद ज्योत्स्ना भोळे यांच्या नावाने दरवर्षी(?) पुरस्कार देते. १९७८साली हा पुरस्कार रत्‍नाकर मतकरी यांना मिळाला होता. ज्योत्स्ना भोळे यांना १९९९ साली महाराष्ट्र सरकारचा लता मंगेशकर पुरस्कार मिळाला होता. दया डोंगरे यांना २००८ साली अखिल भारतीय नाट्य परिषदेचे महाराष्ट्र सरकार पुरस्कृत ज्योत्स्ना भोळे पारितोषिक मिळाले होते. विद्या काळे यांना २०१०मध्ये अखिल भारतीय नाट्य परिषदेचे ज्योत्स्ना भोळे गौरव पारितोषिक मिळाले होते. पुणे महापालिकेतर्फे देण्यात येणारा \"बालगंधर्व' पुरस्कार ज्योत्स्ना भोळे यांना (?साली) मिळाला होता.\n\nअनुबंध प्रकाशनाने ज्य़ोत्स्ना भोळे यांचे आत्मचरित्र 'तुमची ज्योत्स्ना भोळे' या नावाने प्रकाशित केले आहे. पुस्तकाची दुसरी आवृत्ती ११-५-२०१३ला प्रकाशित झाली. ज्योत्स्ना भोळे यांच्यावर एक लघुपटही निघाला आहे.\n\nज्योत्स्ना भोळे यांचा जन्मशताब्दी सोहळा ११ मे २०१३ रोजी पणजी येथे दीनानाथ कलामंदिरात झाला.\n\nपुणे शहरात हिराबाग येथील उद्योगभवनाच्या इमारतीत महाराष्ट्र कल्चरल सेंटरच्या मालकीच्या सभागृहाला ज्योत्स्ना भोळे यांचे नाव देण्यात आले आहे. सभागृहात एक लाकडी रंगमंच असून ३००हून थोड्या अधिक प्रेक्षकांची बसण्याची सोय आहे. संगीताच्या मैफिली, चर्चा परिसंवाद व व्यावसायिक कॉन्फरन्सा आदींसाठी या सभागृहात पुरेशा सुविधा आहेत.\n\nपुण्यातील सृजन फाऊंडेशन ही संस्था २००९ सालापासून दरवर्षी दोन दिवसांसाठी ज्योत्स्ना भोळे स्वरोत्सव नावाचा निःशुल्क कार्यक्रम आयोजित करते. नाट्यसंगीत आणि शास्त्रीय संगीताचे येथे सादरीकरण होते, आणि संगीत शिकणाऱ्या काही विद्यार्थ्यांना या कार्यक्रमात शिष्यवृत्ती जाहीर होते.\n\nवर्ग:मराठी नाट्यअभिनेते वर्ग:मराठी गायक वर्ग:मराठी पार्श्वगायक वर्ग:इ.स. १९१४ मधील जन्म वर्ग:इ.स. २००१ मधील मृत्यू वर्ग:स्त्री चरित्रलेख\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"ज्योत्स्ना भोळे (पूर्वाश्रमीचे नाव: दुर्गा केळेकर) (मे ११ १९१४ - ऑगस्ट ५, २००१) या मराठी गायिका व संगीत रंगभूमीवरील अभिनेत्री होत्या.","translated_text":"Jyotsna Bhole (pronounced: दुर्गा केळेकर) (11 May 1914 - 5 August 2001) was a Marathi singer and actress of musical theatre.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"संगीतकार केशवराव भोळे","translated_text":"Music composer Keshwarav Bhola","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हे त्यांचे पती होते.","translated_text":"It was her husband.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"केशवराव भोळे","translated_text":"What is the significance of this?","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"यांनी इ.स.१९३३साली 'नाट्यमन्वंतर' नावाची नाट्यसंस्था काढली.","translated_text":"In 1933, he founded a theatrical organization called Natyamnandar.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"आंधळ्याची शाळा हे त्यांचे पहिले नाटक.","translated_text":"School for the Blind is his first play.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"याचा प्रथम प्रयोग १ जुलै १९३३ रोजी मुंबईच्या रिपन थिएटरमध्ये झाला होता.","translated_text":"It was first tested at the Ripon Theatre in Mumbai on 1 July 1933.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"या नाटकात ज्योत्स्ना भोळे यांनी नायिकेची(बिंबाची) भूमिका केली होती.","translated_text":"Jyotna Bhole played the role of the heroine.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्या नाटकात नाटककार श्री.वि.वर्तक यांच्या पत्नी सौ पद्मावती वर्तक, म.रा.","translated_text":"In that play, the wife of playwright Shri V. Varthik, Sahu Padmavati Varthik, M.R.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"रानडे, पार्श्वनाथ आळतेकर, के.","translated_text":"Rande, Parshanath Altekar, K.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"नारायण काळे, ल.भ.","translated_text":"Narayan Kalle, L.B.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"केळकर, माधवराव प्रभू, नामजोशी, हर्डीकर यांनीही भूमिका केल्या होत्या.","translated_text":"Kelkar, Madhwara Prabhu, Namjoshi and Hardikar also played the roles.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"या नाटकाचे त्या काळात शंभराच्यावर प्रयोग झाले.","translated_text":"The play was experimented on over a hundred times during that time.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"बहुसंख्य प्रयोग पुणे-मुंबईत होते.","translated_text":"Most of the experiments were conducted in Pune and Mumbai.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"'आंधळ्यांची शाळा' हे नाटक जगप्रसिद्ध नाटककार इब्सेन याचा साडू असलेल्या ब्यर्सन याने लिहिलेल्या 'ग्वॉन्टलेट' या नाटकाचे मराठी भाषांतर होते.","translated_text":"The play 'School of the Blind' is a Marathi translation of the play 'Gwentlet' written by the world-renowned playwright Ibsen.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ज्योत्स्नाबाई त्या नाटकाच्या वेळी फक्त १८ वर्षांच्या होत्या.","translated_text":"Jyotsnabai was only 18 years old at the time of the play.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"कंठसंगीतासाठी इतर गायिकांपेक्षा अगदी वेगळा असा ज्योत्स्नाबाईंचा खास आवाज होता.","translated_text":"Jyotesnabai had a distinctive voice that was very different from other singers in terms of composition.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यामुळे त्यांनी गायलेली नाटकांतली गाणी अजरामर झाली.","translated_text":"So the songs he sang in his plays became unremarkable.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"ज्योत्स्ना भोळे","translated_text":"What is the meaning of the Bible?","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"यांचे संगीतकलानिधि मास्टर कृष्णराव फुलंब्रीकर यांनी संगीत दिलेले 'कुलवधू' हे नाटक आणि त्यातले 'बोला अमृत बोला' हे भैरवी रागातील गाणे फार गाजले.","translated_text":"His musical score was composed by Master Krishna Rao Phulumbrikar. His play 'Kulvadhū' and his song 'Bola Amrut Bhala' sang very well.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ज्योत्स्नाबाईंच्या स्मृतिप्रीत्यर्थ होणाऱ्या कार्यक्रमाचे नावही 'बोला अमृत बोला' असे असते.","translated_text":"The event which is celebrated in memory of Jyotesnabai is also known as 'Bola Amrut Tala'.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"ज्योत्स्ना भोळे यांची भूमिका असलेली नाटके आणि त्यातील त्यांच्या भूमिका","translated_text":"Dramas starring Jyotshna Bhola and her roles in them","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"अलंकार (वत्सला) आंधळ्यांची शाळा (बिंबा) आराधना (देवकी) आशीर्वाद (सुमित्रा) एक होता म्हातारा (उमा) कुबेर (चित्रपट ?)","translated_text":"A school for the blind, a school for the blind, a school for the blind, a school for the blind, a school for the blind, a school for the blind.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"कुलवधू (भानुमती) कोणे एके काळी (कल्याणी) तुझं माझं जमेना (?) धाकटी आई (वीणा) भाग्योदय (भानुमती) भूमिकन्या सीता (सीता) रंभा (सुगंधा) राधामाई (राधा) विद्याहरण ( देवयानी) लपंडाव (?)","translated_text":"Kulvdhū (Bhanumati) Kunne Ek Kaali (Kyalani) Thine My Jameena (Younger Mother) Vinay Bhagyodai (Bhanumati) Roles Sita (Sita) Ramba (Suganda) Radhamai (Radha) Vidyaharan (Devaani) Lapandava (Radha)","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"ज्योत्स्ना भोळे यांची गाजलेली गीते, भावगीते आणि नाट्यगीते(कंसात नाटकाचे नाव)","translated_text":"Songs, songs and plays by Jyotshna Bhola (Name of the play)","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"आला खुशीत्‌ समिंदर (कोळीगीत कवी अनंत काणेकर, संगीत केशवराव भोळे)","translated_text":"Alia Khushit Saminder (poet with lyrics by Anand Kanekar, music by Keshwarav Bhola)","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ऊठ मुकुंदा हे गोविंदा (नाट्यगीत) एकलेपणाची आग लागली (नाट्यगीत) कां रे ऐसी माया (नाट्यगीत; संगीत दिग्दर्शन मास्टर कृष्णराव)","translated_text":"Up Mukunda is Gowinda (theatrical) The fire of solitude started (theatrical) Kan Re Isi Maya (theatrical; musical direction Master Krishna Rao)","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"किती वयाचे धराल भय (नाट्यगीत) खेळेल का देव माझिया (नाट्यगीत) छंद तुझा मजला का (नाट्यगीत-राग पिलू-नाटक एक होता म्हातारा; कवी मो.ग.रांगणेकर; संगीत दिग्दर्शन मास्टर कृष्णराव)","translated_text":"How old are you? How old are you? How old are you? How old are you? How old are you?","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"जाई परतोनी बाळा (नाट्यगीत) झाली पहाट झाली पहाट तुझंनी माझं जमेना (नाट्य/द्वंद्वगीत-तुझं माझं जमेना(एकांकिका).","translated_text":"Go back, baby, it was dawn, it was dawn, you called my jamina.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"कवी ��ो.ग.रांगणेकर, संगीत श्रीधर पार्सेकर) तू माझी अन् तुझा मीच (नाट्यगीत) दे मज देवा जन्म हा (नाट्यगीत; संगीत दिग्दर्शन मास्टर कृष्णराव) देवा बोला हो माझ्याशी नको वळुन बघू माघारी (कोळीगीत) नाच हृदया आनंदे (नाट्यगीत; संगीत दिग्दर्शन मास्टर कृष्णराव) बहु असोत सुंदर (महाराष्ट्रगीत.","translated_text":"Poet Mo. G. Ranganekar, music Srijidhar Parseeker, You are my friend, I am your friend, I am your friend, I am your friend, I am your friend, I am your friend, I am your friend, I am your friend.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"कवी श्रीपाद कृष्ण कोल्हटकर.","translated_text":"The poet Shripad Krishna Kolhatkar.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"संगीत शंकरराव व्यास).","translated_text":"The music is composed by Shankara Rao.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हे गीत ललिता फडके आणि व्ही.जी.भाटकर यांनीही गायले आहे.","translated_text":"This song is also sung by Lalita Fadke and VG Bhatkar.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"बोला अमृत बोला (नाट्यगीत-कुलवधू; संगीत दिग्दर्शन मास्टर कृष्णराव)","translated_text":"Amrit Balla (the playwright-girlfriend; music director Master Krishna Rao)","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मनरमणा मधुसूदना (नाट्यगीत-कुलवधू; संगीत दिग्दर्शन मास्टर कृष्णराव)","translated_text":"Manramana Madhusudana (the playwright-girlfriend; music direction by Master Krishna Rao)","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मराठी असे आमुची (गीत.","translated_text":"I'm a great-great-grandmother.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"कवी माधव ज्युलियन; संगीत दिग्दर्शन मास्टर कृष्णराव) माझिया माहेरा जा (भावगीत) माझिया माहेरा जा (भावगीत) मानसी राजहंस पोहतो (नाट्यगीत) मी पुन्हा वनांतरी फिरेन (नाट्यगीत) मी राधा मीच कृष्ण (कविता)(कवी गो.नी.दांडेकर; संगीत स्नेहल भाटकर) ये झणि ये रे माघारी (नाट्यगीत; संगीत दिग्दर्शन मास्टर कृष्णराव) रुसली राधा रुसला माधव (नाट्यगीत) शुभमंगल या समया (चित्रपट-कुबेर; कवि-निर्माते मो.","translated_text":"Mazia Mahera Go (music) Mazia Mahera Go (music) Mansi Rajhans swims (music) I am once again Vanantari Firen (music) I am Radha Mech Krishna (poetry)","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ग.","translated_text":"C.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"रांगणेकर, संगीत दिग्दर्शन केशवराव भोळे)","translated_text":"Ranganekar, music directed by Keshwarav Bhola)","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सुखद या सौख्याहुनि (नाट्यगीत) हा कोण गडे आला (चित्रपट-कुबेर; कवि-निर्माते मो.","translated_text":"Sukhad Ya Saukhahuni (Dramatic) is who came to Gade (Film-Kuber; Poet-Producer Mo.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ग.","translated_text":"C.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"रांगणेकर, संगीत दिग्दर्शन केशवराव भोळे)","translated_text":"Ranganekar, music directed by Keshwarav Bhola)","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"होईल का हे स्वप्न खरे हांस हांस रे हृदया (नाट्यगीत; संगीत दिग्दर्शन मास्टर कृष्णराव)","translated_text":"This is a dream come true. Hans Hans Ray Heartya.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"क्षण आला भाग्याचा (नाट्यगीत-कुलवधू; संगीत दिग्दर्शन मास्टर कृष्णराव)","translated_text":"The moment came of good fortune (theatrical playwright-girlfriend; music director Master Krishna Rao)","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"अन्य","translated_text":"Other","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"ज्योत्स्ना भोळे","translated_text":"What is the meaning of the Bible?","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"यांनी 'आराधना' नावाच्या नाटकाचे नाट्यलेखन केले आहे.","translated_text":"He has written a play called Adhana.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्या अनेक वर्षे 'महाराष्ट्र कल्चरल सेंटर'च्या अध्यक्षा होत्या.","translated_text":"She was the Chairperson of Maharashtra Cultural Centre for many years.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"अखिल भारतीय नाट्य परिषद ज्योत्स्ना भोळे यांच्या नावाने दरवर्षी(?)","translated_text":"The All India Drama Congress is held annually in the name of Jyotna Bhole.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पुरस्कार देते.","translated_text":"It gives awards.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९७८साली हा पुरस्कार रत्‍नाकर मतकरी यांना मिळाला होता.","translated_text":"In 1978, this award was given to Ratnakar Votari.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ज्योत्स्ना भोळे यांना १९९९ साली महाराष्ट्र सरकारचा लता मंगेशकर पुरस्कार मिळाला होता.","translated_text":"Jyotsna Bhole was awarded the Lata Mangeshkar Award by the Government of Maharashtra in 1999.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"दया डोंगरे यांना २००८ साली अखिल भारतीय नाट्य परिषदेचे महाराष्ट्र सरकार पुरस्कृत ज्योत्स्ना भोळे","translated_text":"Daya Dongre was awarded the Jyotsna Bhole by the Government of Maharashtra in 2008 by the All India Drama Council.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पारितोषिक मिळाले होते.","translated_text":"The prize was awarded.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"विद्या काळे यांना २०१०मध्ये अखिल भारतीय नाट्य परिषदेचे ज्योत्स्ना भोळे गौरव पारितोषिक मिळाले होते.","translated_text":"Vidya Kale was awarded the All India Drama Council's Jyotṣṇa Bhola Gharava Award in 2010.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पुणे महापालिकेतर्फे देण्यात येणारा \"बालगंधर्व' पुरस्कार ज्योत्स्ना भोळे यांना (?साली) मिळाला होता.","translated_text":"Jyotsna Bhole (Sali) was awarded the Balagandharva Award by the Municipality of Pune.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"आत्मचरित्र","translated_text":"A biography","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"अनुबंध प्रकाशनाने ज्य़ोत्स्ना भोळे","translated_text":"The contract was published by Jyottsna Innocent","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"यांचे आत्मचरित्र 'तुमची ज्योत्स्ना भोळे' या नावाने प्रकाशित केले आहे.","translated_text":"His autobiography has been published under the title 'Tum Jyotsna Bhole'.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पुस्तकाची दुसरी आवृत्ती ११-५-२०१३ला प्रकाशित झाली.","translated_text":"The second edition of the book was published on 11-5-2013.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ज्योत्स्ना भोळे यांच्यावर एक लघुपटही निघाला आहे.","translated_text":"A short film has also been released on Jyotshna Bhole.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"जन्मशताब्दी","translated_text":"Birth century","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"ज्योत्स्ना भोळे यांचा जन्मशताब्दी सोहळा ११ मे २०१३ रोजी पणजी येथे दीनानाथ कलामंदिरात झाला.","translated_text":"The birth centenary of Jyotshna Bhole was celebrated on 11th May 2013 at the Deenanath Kala Temple in Panaji.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"ज्योत्स्ना भोळे सभागृह","translated_text":"In fact, there are many places in the world where the Bible teaches about Jehovah.","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुणे शहरात हिराबाग येथील उद्योगभवनाच्या इमारतीत महाराष्ट्र कल्चरल सेंटरच्या मालकीच्या सभागृहाला ज्योत्स्ना भोळे यांचे नाव देण्यात आले आहे.","translated_text":"The hall owned by the Maharashtra Cultural Centre in the industrial building at Hirabag in the city of Pune is named after Jyotshna Bhole.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सभागृहात एक लाकडी रंगमंच असून ३००हून थोड्या अधिक प्रेक्षकांची बसण्याची सोय आहे.","translated_text":"The hall has a wooden theater with seating for just over 300 spectators.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"संगीताच्या मैफिली, चर्चा परिसंवाद व व्यावसायिक कॉन्फरन्सा आदींसाठी या सभागृहात पुरेशा सुविधा आहेत.","translated_text":"The hall has ample facilities for music concerts, conferences and business conferences.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"ज्योत्स्ना भोळे स्वरोत्सव","translated_text":"It's a self-fulfilling prophecy.","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुण्यातील सृजन फाऊंडेशन ही संस्था २००९ सालापासून दरवर्षी दोन दिवसांसाठी ज्योत्स्ना भोळे स्वरोत्सव नावाचा निःशुल्क कार्यक्रम आयोजित करते.","translated_text":"The Pune-based Kreation Foundation has been organizing a free event called Jyotshna Bhole Swarotsav for two days every year since 2009.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"नाट्यसंगीत आणि शास्त्रीय संगीताचे येथे सादरीकरण होते, आणि संगीत शिकणाऱ्या काही विद्यार्थ्यांना या कार्यक्रमात शिष्यवृत्ती जाहीर होते.","translated_text":"There were presentations of theatrical and classical music, and some students studying music were awarded scholarships at the event.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:मराठी नाट्यअभिनेते वर्ग:मराठी गायक वर्ग:मराठी पार्श्वगायक वर्ग:इ.स.","translated_text":"Class: Marathi playwright class: Marathi singer class: Marathi background singer class: ES","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९१४ मधील जन्म वर्ग:इ.स.","translated_text":"Born in 1914: C.E.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"२००१ मधील मृत्यू वर्ग:स्त्री चरित्रलेख","translated_text":"Class of death in 2001: Biography of women","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"शाहू मोडक","wikicode":"{{माहितीचौकट अभिनेता\n| पार्श्वभूमी_रंग = \n| नाव = शाहू मोडक\n| चित्र =VEER GHATOTKACH (1949).jpg \n| चित्र_रुंदी = \n| चित्र_शीर्षक = शाहू मोडक\n| पूर्ण_नाव = शाहू मोडक\n| जन्म_दिनांक =२५ एप्रिल १९१८ \n| जन्म_स्थान =अहमदनगर , महाराष्ट्र \n| मृत्यू_दिनांक = [[मे ११]], [[इ.स. १९९३|१९९३]]\n| मृत्यू_स्थान =पुना \n| इतर_नावे = \n| कार्यक्षेत्र = अभिनय \n| राष्ट्रीयत्व =[[भारतीय]]\n| भाषा = [[मराठी भाषा|मराठी]]\n| कारकीर्द_काळ = \n| प्रमुख_नाटके = \n| प्रमुख_चित्रपट =शाम सुंदर \n| प्रमुख_दूरचित्रवाणी_कार्यक्रम = \n| पुरस्कार = \n| वडील_नाव = \n| आई_नाव = \n| पती_नाव = \n| पत्नी_नाव = \n| अपत्ये = \n| संकेतस्थळ = \n| तळटिपा = \n}}\nमराठी चित्रपट अभिनेते. माणूस या चित्रपटातील त्यांची हवालदाराची भूमिका खूप गाजली. [[मार्च ११]], [[इ.स. १९९३|१९९३]] रोजी त्यांचे निधन झाले.\n\n{{विस्तार}}\n\n{{DEFAULTSORT:मोडक, शाहू}}\n[[वर्ग:मराठी चित्रपट अभिनेते]]\n[[वर्ग:इ.स. १९९३ मधील मृत्यू]]","hash":"f71d70a557398b8261254a4455df7b0737a1d748557712a66e9252677f566c3b","last_revision":"2022-03-18T16:28:47Z","first_revision":"2009-05-11T04:41:50Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:00.433377","cross_lingual_links":{"arz":"شاهو موداك","en":"Shahu Modak"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.385661","text":"मराठी चित्रपट अभिनेते. माणूस या चित्रपटातील त्यांची हवालदाराची भूमिका खूप गाजली. मार्च ११, १९९३ रोजी त्यांचे निधन झाले.\n\nवर्ग:मराठी चित्रपट अभिनेते वर्ग:इ.स. १९९३ मधील मृत्यू\n","elements":[{"type":"infobox","content":"{{माहितीचौकट अभिनेता\n| पार्श्वभूमी_रंग = \n| नाव = शाहू मोडक\n| चित्र =VEER GHATOTKACH (1949).jpg \n| चित्र_रुंदी = \n| चित्र_शीर्षक = शाहू मोडक\n| पूर्ण_नाव = शाहू मोडक\n| जन्म_दिनांक =२५ एप्रिल १९१८ \n| जन्म_स्थान =अहमदनगर , महाराष्ट्र \n| मृत्यू_दिनांक = [[मे ११]], [[इ.स. १९९३|१९९३]]\n| मृत्यू_स्थान =पुना \n| इतर_नावे = \n| कार्यक्षेत्र = अभिनय \n| राष्ट्रीयत्व =[[भारतीय]]\n| भाषा = [[मराठी भाषा|मराठी]]\n| कारकीर्द_काळ = \n| प्रमुख_नाटके = \n| प्रमुख_चित्रपट =शाम सुंदर \n| प्रमुख_दूरचित्रवाणी_कार्यक्रम = \n| पुरस्कार = \n| वडील_नाव = \n| आई_नाव = \n| पती_नाव = \n| पत्नी_नाव = \n| अपत्ये = \n| संकेतस्थळ = \n| तळटिपा = \n}}"},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"मराठी चित्रपट अभिनेते.","translated_text":"Marathi film actor.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"माणूस या चित्रपटातील त्यांची हवालदाराची भूमिका खूप गाजली.","translated_text":"The man appreciated his role as a villain in the film.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मार्च ११, १९९३ रोजी त्यांचे निधन झाले.","translated_text":"He died on March 11, 1993.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:मराठी चित्रपट अभिनेते वर्ग:इ.स.","translated_text":"Class: Marathi film actors Class: ES","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९९३ मधील मृत���यू","translated_text":"He died in 1993.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"हरियाल","wikicode":"{{जीवचौकट\n| नाव = हरियालपिवळ्या पायाची हरोळी\n| fossil_range = \n| स्थिती = LC\n| trend = down\n| स्थिती_प्रणाली = iucn3.1\n| स्थिती_संदर्भ = [{{IUCN|assessment_year=२०१६|id=22691203|taxon=Treron phoenicoptera|version=२७-०३-२०१७}} ]\n| चित्र = Yellow-footed_green_pigeon_(Treron_phoenicoptera)_Photograph_by_Shantanu_Kuveskar.jpg\n| चित्र_रुंदी = 300px\n| regnum = [[प्राणी]]\n| वंश = [[कणाधारी प्राणी|कणाधारी]]\n| जात = एव्हीज\n| वर्ग = कोलंबिफॉर्मेस\n| कुळ = कोलंबिडे\n| उपकुळ = \n| जातकुळी = ''Treron''\n| जीव = '''''T. phoenicoptera'''''\n| बायनॉमियल = '''''T. phoenicoptera'''''\n| synonyms = \n| आढळप्रदेश_नकाशा = \n| आढळप्रदेश_नकाशा_रुंदी = 300px\n| आढळप्रदेश_नकाशा_title = आढळप्रदेश\n| बायनॉमियल2 = ''ट्रेरॉन फोनिकॉप्टेरा''\n| बायनॉमियल_अधिकारी = \n}}\n\n[[चित्र:Yellow-footed Green Pigeons (Treron phoenicoptera)- chlorigaster race at Sultanpur I Picture 014.jpg|thumb|right|300px|हरियाल पक्ष्याचे चित्र]]\n\n'''हरियाल''' (शास्त्रीय नाव: ''Treron phoenicoptera'') हा कबूतरवंशीय पक्षी असून तो [[महाराष्ट्र|महाराष्ट्राचा]] 'राज्यपक्षी' आहे. याला '''हिरवा होला''', '''हरोळी''', यलो फुटेड् ग्रीन पिजन किंवा '''पिवळ्या पायाची हरोळी''' या नावांनीही संबोधले जाते. हा पक्षी दुर्मिळ झाला आहे. याचे शास्त्रीय नाव आहे ‘ट्रेरॉन फोनिकॉप्टेरा’.\n\n==वर्णन==\nहा कबुतरासारखा [[पक्षी]] आहे. तो पोपटासारखा हिरवागार असतो. त्याच्या शरीरावर जांभळ्या निळ्या रंगाचे मिश्रण असते. मान, छाती, पोट, पिवळे असते. पंख हिरवट राखी रंगाचे असतात. त्यांचे पाय व चोच पिवळी असते. खांद्यावर एक निळ्या रंगाचा ठिपका असतो. हरेलचे [[पाय]] व नख्या पोपटासारखे वेगळे असतात. त्याला पोटासारखे उलटे टांगून [[फळे]] खाता येतात.\n\n==आढळस्थान== \nहरेलचे थवे पावसाळी प्रदेशात दाट जंगलात असतात. तो [[मलबार]], [[ओरिसा]], विंध्य प्रदेश, [[मध्य प्रदेश]], महाराष्ट्र या प्रातांत आढळतो. हिमालयातही तो आढळतो. पण त्याला तिकडे कोकीळा म्हणतात. अंदमान निकोबार बेटात त्याची वेगळी जात आहे. पावसाळ्यात कोकणात पाऊस झाला म्हणजे ते देशावर येतात. त्या सुमारास देशावरील वड पिकतात. उलटे टांगून ते वडाची फळे खातात. दाट पानांच्या फांद्यावर बसले कि ते दिसत नाहीत. उडाले कि एकदम उडतात व जवळच्या झाडावर जाऊन बसतात. ते लांब शीळ घालतात.\nएक छोटा हरियलही आहे, त्याची छाती राखी रंगाची असते. पूर्व हिमालयाच्या ७००० फूट उंचीच्या जंगलात ते राहतात.\n\n==शिकार==\nया पक्षाची शिकार देखील मोठ्या प्रमाणात केली जाते. गोड आदिवासी त्यांना हरियल म्हणतात. याचे मांस पांढरे असते व मांसाहारी लोकांना ते रुचकर लागते.[{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=https://khabarsatta.com/seoni-news/seoni-one-arrested-for-hunting-a-fowl//amp|title=हरियल पक्षी का शिकार करते एक गिरफ्तार}}]\n\n==समज/अपसमज==\nहरेलबाबत एक उपसमज आहे. ते इतर पक्षी तळ्यातील, डबक्यातील, नदीतील [[पाणी]] पितात, तसे पीत नाहीत. तर पानांवर सकाळी सकाळी पडलेले दव चाटतात व त्याने तहान भागवतात. पण हे खरे नाही. काही जंगलात वाघाची टेहळणी करताना एक हरेलची जोडी तळ्याच्या काठावर उतरली व एकेकाने इतर [[पक्षी]] पितात तस पाणी प्यायलेले सर्वेक्षणात पहिले गेले आहे. समक्षच हे पाहिल्याने अपसमजाला आता जागा नाही.\n\n== शरीररचना ==\nपाचू-कवडा नावाचे जे कबूतर आहे त्याच्या अंगावरील पाचूसारखी हिरवी झाक व पिवळ्या, निळ्या, जांभळ्या अशा कितीतरी रंगांच्या छटा हरियालाच्या अंगावर असतात.\n\n== संकीर्ण ==\nहरियाल हा कबुतरासारखाच घुमतो. कधीकधी चिर्र... चिर्र... आवाज करत फिरतो. नर आणि मादी हरियल यांच्यात बाह्यतः फरक दिसत नाही.\nहा पक्षी आनंद सागर , शेगाव ,जिल्हा बुलढाणा येथे पण आढळतो.हा पक्षी यवतमाळ जिल्ह्यातील पैनगंगा अभयारण्यात आणि परिसरात मोठ्या प्रमाणावर आढळतो.\n\n== आढळ ==\nगर्द हिरव्या झाडांची ठिकाणे, प्रामुख्याने [[वड]], [[पिंपळ]], [[उंबर]], [[अंजीर]] जातीची झाडे. हे पक्षी नेहमी थव्यानेच उडतात. पक्षीनिरीक्षणांच्या वेळी हरियाल सकाळच्या कोवळ्या उन्हात दिसल्याच्या नोंदी सापडतात. म्हणून या पक्ष्याला विहारासाठी सकाळ आवडत असावी असे दिसते.\n\n== वीण ==\nविणीचा हंगाम मार्च ते जून महिने या कालावधीत असतो. या काळात उंच झाडावरच्या काड्यांनी बनलेल्या घरट्यांत हे पक्षी अंडी घालतात.\n\n== क्षेत्र ==\nमध्यवर्ती भारतापासून ते उत्तरेकडील सर्व राज्यांत याचा वावर आहे. हा पक्षी [[महाराष्ट्र]], [[गुजरात]], [[बंगाल]], [[राजस्थान]], [[पंजाब]] व [[आसाम]] येथील अभयारण्यांतून दिसून येतो. तसेच [[पाकिस्तान]] आणि [[श्रीलंका]] येथेही हरियाल सापडतो.\n\n== धोका ==\nवृक्षतोडीमुळे हरियाल पक्षी आपली मूळची वास्तव्याची ठिकाणे सोडून नवीन जागा शोधताना दिसतात. यांना अस्तित्वाचा धोका उत्पन्न झाला आहे. या पक्ष्यांची संख्या वाढवायची असेल तर त्यांच्या राहण्याच्या ठिकाणांची जोपासना करणे आवश्यक आहे.\n\n==संदर्भ==\n{{संदर्भयादी}}\n\n[[वर्ग:पक्षी]]\n[[वर्ग:महाराष्ट्राची राज्यप्रतीके]]","hash":"c49aa89a19c2eb8cabccea120c842fbe20158bcfcd23e12f9999aab64275dda2","last_revision":"2022-04-04T12:19:54Z","first_revision":"2009-05-11T09:18:56Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:00.492917","cross_lingual_links":{"ar":"حمام أخضر أصفر الرجلين","arz":"حمام اخضر اصفر الرجلين","as":"হালধীয়া ঠেঙৰ হাইঠা","ast":"Treron phoenicopterus","bg":"Жълтокрак зелен гълъб","bn":"হলদে-পা হরিয়াল","br":"Treron phoenicopterus","ca":"Colom verdós colldaurat","ceb":"Treron phoenicopterus","cy":"Colomen werdd goesfelen","de":"Rotschulter-Grüntaube","en":"Yellow-footed green pigeon","es":"Treron phoenicopterus","eu":"Treron phoenicopterus","fr":"Colombar commandeur","fy":"Gielpoatpappegaaido","gu":"હરીયાળ","hi":"हरियाल","hu":"Sárgalábú zöldgalamb","it":"Treron phoenicopterus","ml":"മഞ്ഞക്കാലി പച്ചപ്രാവ്","mrj":"Сарикӓ ялан ыжар кӓдӹ","my":"ဘုမ္မသီးငှက်","ne":"हलेसो","nl":"Geelpootpapegaaiduif","nb":"Kragegrønndue","nv":"Hasbídíłtsooí bijáád łitsooígíí","pa":"ਹਰੀਅਲ","pl":"Treron złotoszyi","pnb":"ہریئل","pt":"Treron phoenicoptera","ro":"Porumbel verde cu picioare galbene","sat":"ᱦᱩᱦᱟᱲ","sv":"Gulfotad grönduva","ta":"மஞ்சள் கால் பச்சைப் புறா","uk":"Вінаго жовтошиїй","vi":"Cu xanh chân vàng","war":"Treron phoenicopterus","zh":"黄脚绿鸠"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.385661","text":"हरियाल (शास्त्रीय नाव: Treron phoenicoptera) हा कबूतरवंशीय पक्षी असून तो महाराष्ट्राचा 'राज्यपक्षी' आहे. याला हिरवा होला, हरोळी, यलो फुटेड् ग्रीन पिजन किंवा पिवळ्या पायाची हरोळी या नावांनीही संबोधले जाते. हा पक्षी दुर्मिळ झाला आहे. याचे शास्त्रीय नाव आहे 'ट्रेरॉन फोनिकॉप्टेरा'.\n\nहा कबुतरासारखा पक्षी आहे. तो पोपटासारखा हिरवागार असतो. त्याच्या शरीरावर जांभळ्या निळ्या रंगाचे मिश्रण असते. मान, छाती, पोट, पिवळे असते. पंख हिरवट राखी रंगाचे असतात. त्यांचे पाय व चोच पिवळी असते. खांद्यावर एक निळ्या रंगाचा ठिपका असतो. हरेलचे पाय व नख्या पोपटासारखे वेगळे असतात. त्याला पोटासारखे उलटे टांगून फळे खाता येतात.\n\nहरेलचे थवे पावसाळी प्रदेशात दाट जंगलात असतात. तो मलबार, ओरिसा, विंध्य प्रदेश, मध्य प्रदेश, महाराष्ट्र या प्रातांत आढळतो. हिमालयातही तो आढळतो. पण त्याला तिकडे कोकीळा म्हणतात. अंदमान निकोबार बेटात त्याची वेगळी जात आहे. पावसाळ्यात कोकणात पाऊस झाला म्हणजे ते देशावर येतात. त्या सुमारास देशावरील वड पिकतात. उलटे टांगून ते वडाची फळे खातात. दाट पानांच्या फांद्यावर बसले कि ते दिसत नाहीत. उडाले कि एकदम उडतात व जवळच्या झाडावर जाऊन बसतात. ते लांब शीळ घालतात. एक छोटा हरियलही आहे, त्याची छाती राखी रंगाची असते. पूर्व हिमालयाच्या ७००० फूट उंचीच्या जंगलात ते राहतात.\n\nया पक्षाची शिकार देखील मोठ्या प्रमाणात केली जाते. गोड आदिवासी त्यांना हरियल म्हणतात. याचे मांस पांढरे असते व मांसाहारी लोकांना ते रुचकर लागते.\n\nहरेलबाबत एक उपसमज आहे. ते इतर पक्षी तळ्यातील, डबक्यातील, नदीतील पाणी पितात, तसे पीत नाहीत. तर पानांवर सकाळी सकाळी पडलेले दव चाटतात व त्याने तहान भागवतात. पण हे खरे नाही. काही जंगलात वाघाची टेहळणी करताना एक हरेलची जोडी तळ्याच्या काठावर उतरली व एकेकाने इतर पक्षी पितात तस पाणी प्यायलेले सर्वेक्षणात पहिले गेले आहे. समक्षच हे पाहिल्याने अपसमजाला आता जागा नाही.\n\nपाचू-कवडा नावाचे जे कबूतर आहे त्याच्या अंगावरील पाचूसारखी हिरवी झाक व पिवळ्या, निळ्या, जांभळ्या अशा कितीतरी रंगांच्या छटा हरियालाच्या अंगावर असतात.\n\nहरियाल हा कबुतरासारखाच घुमतो. कधीकधी चिर्र... चिर्र... आवाज करत फिरतो. नर आणि मादी हरियल यांच्यात बाह्यतः फरक दिसत नाही. हा पक्षी आनंद सागर , शेगाव ,जिल्हा बुलढाणा येथे पण आढळतो.हा पक्षी यवतमाळ जिल्ह्यातील पैनगंगा अभयारण्यात आणि परिसरात मोठ्या प्रमाणावर आढळतो.\n\nगर्द हिरव्या झाडांची ठिकाणे, प्रामुख्याने वड, पिंपळ, उंबर, अंजीर जातीची झाडे. हे पक्षी नेहमी थव्यानेच उडतात. पक्षीनिरीक्षणांच्या वेळी हरियाल सकाळच्या कोवळ्या उन्हात दिसल्याच्या नोंदी सापडतात. म्हणून या पक्ष्याला विहारासाठी सकाळ आवडत असावी असे दिसते.\n\nविणीचा हंगाम मार्च ते जून महिने या कालावधीत असतो. या काळात उंच झाडावरच्या काड्यांनी बनलेल्या घरट्यांत हे पक्षी अंडी घालतात.\n\nमध्यवर्ती भारतापासून ते उत्तरेकडील सर्व राज्यांत याचा वावर आहे. हा पक्षी महाराष्ट्र, गुजरात, बंगाल, राजस्थान, पंजाब व आसाम येथील अभयारण्यांतून दिसून येतो. तसेच पाकिस्तान आणि श्रीलंका येथेही हरियाल सापडतो.\n\nवृक्षतोडीमुळे हरियाल पक्षी आपली मूळची वास्तव्याची ठिकाणे सोडून नवीन जागा शोधताना दिसतात. यांना अस्तित्वाचा धोका उत्पन्न झाला आहे. या पक्ष्यांची संख्या वाढवायची असेल तर त्यांच्या राहण्याच्या ठिकाणांची जोपासना करणे आवश्यक आहे.\n\nवर्ग:पक्षी वर्ग:महाराष्ट्राची राज्यप्रतीके\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"हरियाल (शास्त्रीय नाव: Treron phoenicoptera) हा कबूतरवंशीय पक्षी असून तो महाराष्ट्राचा 'राज्यपक्षी' आहे.","translated_text":"The green (classical name: Treron phoenicoptera) is the state bird of Maharashtra.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"याला हिरवा होला, हरोळी, यलो फुटेड् ग्रीन पिजन किंवा पिवळ्या पायाची हरोळी या नावांनीही संबोधले जाते.","translated_text":"It is also known as the green-footed, yellow-footed green pigeon or yellow-footed pigeon.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हा पक्षी दुर्मिळ झाला आहे.","translated_text":"This bird has become rare.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"याचे शास्त्रीय नाव आहे 'ट्रेरॉन फोनिकॉप्टेरा'.","translated_text":"It's scientifically known as the Terron phonicopter.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"वर्णन","translated_text":"Descriptions","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"हा कबुतरासारखा पक्षी आहे.","translated_text":"This is a pigeon-like bird.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"तो पोपटासारखा हिरवागार असतो.","translated_text":"He's green like a butterfly.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्याच्या शरीरावर जांभळ्या निळ्या रंगाचे मिश्रण असते.","translated_text":"His body has a mixture of purple blue.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मान, छाती, पोट, पिवळे असते.","translated_text":"The neck, chest, stomach, is yellow.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पंख हिरवट राखी रंगाचे असतात.","translated_text":"The wings are greenish-green.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यांचे पाय व चोच पिवळी असते.","translated_text":"They have legs and tails.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"खांद्यावर एक निळ्या रंगाचा ठिपका असतो.","translated_text":"There is a blue dot on the shoulder.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हरेलचे पाय व नख्या पोपटासारखे वेगळे असतात.","translated_text":"Harel's legs and nails are different from those of a fox.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्याला पोटासारखे उलटे टांगून फळे खाता येतात.","translated_text":"It can eat fruits hanging upside down like a stomach.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"आढळस्थान","translated_text":"The location","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"हरेलचे थवे पावसाळी प्रदेशात दाट जंगलात असतात.","translated_text":"Harel's cattle are found in dense forests in the rainforest.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"तो मलबार, ओरिसा, विंध्य प्रदेश, मध्य प्रदेश, महाराष्ट्र या प्रातांत आढळतो.","translated_text":"It is found in the states of Malbar, Odisha, Vindiya Pradesh, Madhya Pradesh, Maharashtra.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हिमालयातही तो आढळतो.","translated_text":"It is also found in the Himalayas.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पण त्याला तिकडे कोकीळा म्हणतात.","translated_text":"But it's called a cockroach.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"अंदमान निकोबार बेटात त्याची वेगळी जात आहे.","translated_text":"The Andaman and Nicobar Islands are separating it.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पावसाळ्यात कोकणात पाऊस झाला म्हणजे ते देशावर येतात.","translated_text":"It rains in the rainy season, so they come to the country.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्या सुमारास देशावरील वड पिकतात.","translated_text":"It's where the country's farms grow.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"उलटे टांगून ते वडाची फळे खातात.","translated_text":"They eat figs by hanging them upside down.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"दाट पानांच्या फांद्यावर बसले कि ते दिसत नाहीत.","translated_text":"They sat on the branches of dense leaves that they could not see.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"उडाले कि एकदम उडतात व जवळच्या झाडावर ज���ऊन बसतात.","translated_text":"They fly, they fly, and they sit on a nearby tree.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ते लांब शीळ घालतात.","translated_text":"They wear long shields.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"एक छोटा हरियलही आहे, त्याची छाती राखी रंगाची असते.","translated_text":"There is also a small green one, its chest is reddish in color.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पूर्व हिमालयाच्या ७००० फूट उंचीच्या जंगलात ते राहतात.","translated_text":"They live in forests at an altitude of 7,000 feet in the eastern Himalayas.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"शिकार","translated_text":"Hunting","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"या पक्षाची शिकार देखील मोठ्या प्रमाणात केली जाते.","translated_text":"It is also hunted extensively.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"गोड आदिवासी त्यांना हरियल म्हणतात.","translated_text":"Sweet tribes call them green.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"याचे मांस पांढरे असते व मांसाहारी","translated_text":"Its flesh is white and fleshy.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"लोकांना ते रुचकर लागते.","translated_text":"People are interested in it.","trailing_whitespace":"","citations":[{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=https://khabarsatta.com/seoni-news/seoni-one-arrested-for-hunting-a-fowl//amp|title=हरियल पक्षी का शिकार करते एक गिरफ्तार}}]","char_index":23,"name":null,"url":"https://khabarsatta.com/seoni-news/seoni-one-arrested-for-hunting-a-fowl//amp","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":4792,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:42.802218-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":"Text is too short (24 words)","source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"समज/अपसमज","translated_text":"Misunderstanding","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"हरेलबाबत एक उपसमज आहे.","translated_text":"There's a misunderstanding about Harel.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ते इतर पक्षी तळ्यातील, डबक्यातील, नदीतील पाणी पितात, तसे पीत नाहीत.","translated_text":"They do not drink the water from the ponds, from the cans, from the rivers, like other birds.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"तर पानांवर सकाळी सकाळी पडलेले दव चाटतात व त्याने तहान भागवतात.","translated_text":"And in the morning the dew of the morning is poured out on the leaves, and the thirst is satisfied.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पण हे खरे नाही.","translated_text":"But this is not true.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"काही जंगलात वाघाची टेहळणी करताना एक हरेलची जोडी तळ्याच्या काठावर उतरली व एकेकाने इतर पक्षी पितात तस पाणी प्यायलेले सर्वेक्षणात पहिले गेले आहे.","translated_text":"In some forests, a pair of hareels landed on the edge of a pond while a tiger grazed, and one of the birds drank the other birds while drinking the water.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"समक्षच हे पाहिल्याने अपसमजाला आता जागा नाही.","translated_text":"There's no room for misunderstanding right now.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"शरीररचना","translated_text":"The structure of the body","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पाचू-कवडा नावाचे जे कबूतर आहे त्याच्या अंगावरील पाचूसारखी हिरवी झाक व पिवळ्या, निळ्या, जांभळ्या अशा कितीतरी रंगांच्या छटा हरियालाच्या अंगावर असतात.","translated_text":"The dove, called the five-pronged dove, was covered with a green shade of yellow, blue, and purple.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"संकीर्ण","translated_text":"Narrow","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"हरियाल हा कबुतरासारखाच घुमतो.","translated_text":"The grass rotates like a dove.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"कधीकधी चिर्र...","translated_text":"Sometimes it's just...","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"चिर्र...","translated_text":"It's always been...","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"आवाज करत फिरतो.","translated_text":"It goes around making noise.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"नर आणि मादी हरियल यांच्यात बाह्यतः फरक दिसत नाही.","translated_text":"There is no external difference between male and female grey.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हा पक्षी आनंद सागर , शेगाव ,जिल्हा बुलढाणा येथे पण आढळतो.हा पक्षी यवतमाळ जिल्ह्यातील पैनगंगा अभयारण्यात आणि परिसरात मोठ्या प्रमाणावर आढळतो.","translated_text":"This bird is also found in Anand Sagar, Shegaon, Buldhana district. This bird is widely found in the Panganga Sanctuary and surrounding area of Yavatmal district.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"आढळ","translated_text":"Found","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"गर्द हिरव्या झाडांची ठिकाणे, प्रामुख्याने वड, पिंपळ, उंबर, अंजीर जातीची झाडे.","translated_text":"Areas of dense green trees, mainly vines, pines, umbers, and figs.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हे पक्षी नेहमी थव्यानेच उडतात.","translated_text":"These birds always fly in the air.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पक्षीनिरीक्षणांच्या वेळी हरियाल सकाळच्या कोवळ्या उन्हात दिसल्याच्या नोंदी सापडतात.","translated_text":"During birdwatching, records were found of greenery in the early morning sun.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"म्हणून या पक्ष्याला विहारासाठी सकाळ आवडत असावी असे दिसते.","translated_text":"So this bird seems to like the morning for swimming.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"वीण","translated_text":"Weaving","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"विणीचा हंगाम मार्च ते जून महिने या कालावधीत असतो.","translated_text":"The weaning season is from March to June.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"या काळात उंच झाडावरच्या काड्यांनी बनलेल्या घरट्यांत हे पक्षी अंडी घालतात.","translated_text":"During this time, the birds lay eggs in nests made from the stems of tall trees.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"क्षेत्र","translated_text":"Area","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"मध्यवर्ती","translated_text":"Central","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"भारतापासून ते उत्तरेकडील सर्व राज्यांत याचा वावर आहे.","translated_text":"It is present in all the states from India to the North.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हा पक्षी महाराष्ट्र, गुजरात, बंगाल, राजस्थान, पंजाब �� आसाम येथील अभयारण्यांतून दिसून येतो.","translated_text":"It is found in sanctuaries in Maharashtra, Gujarat, Bengal, Rajasthan, Punjab and Assam.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"तसेच पाकिस्तान आणि श्रीलंका येथेही हरियाल सापडतो.","translated_text":"It is also found in Pakistan and Sri Lanka.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"धोका","translated_text":"What is the danger?","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वृक्षतोडीमुळे हरियाल पक्षी आपली मूळची वास्तव्याची ठिकाणे सोडून नवीन जागा शोधताना दिसतात.","translated_text":"Due to deforestation, green birds are seen leaving their native habitat and looking for new places.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"यांना अस्तित्वाचा धोका उत्पन्न झाला आहे.","translated_text":"They are threatened with extinction.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"या पक्ष्यांची संख्या वाढवायची असेल तर त्यांच्या राहण्याच्या ठिकाणांची जोपासना करणे आवश्यक आहे.","translated_text":"If we want to increase the number of these birds, we need to protect their habitats.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"संदर्भ","translated_text":"Reference","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:पक्षी वर्ग:महाराष्ट्राची राज्यप्रतीके","translated_text":"Category:Birds Category: State emblems of Maharashtra","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[{"text":"गोड आदिवासी त्यांना हरियल म्हणतात. याचे मांस पांढरे असते व मांसाहारी लोकांना ते रुचकर लागते.","translated_text":"Sweet tribes call them green. Its flesh is white and fleshy. People are interested in it.","citations":[{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=https://khabarsatta.com/seoni-news/seoni-one-arrested-for-hunting-a-fowl//amp|title=हरियल पक्षी का शिकार करते एक गिरफ्तार}}]","char_index":92,"name":null,"url":"https://khabarsatta.com/seoni-news/seoni-one-arrested-for-hunting-a-fowl//amp","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":4792,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:42.802218-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":"Text is too short (24 words)","source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}]}]}
+{"title":"अब्दुल्ला दुसरा, जॉर्डन","wikicode":"[[चित्र:King Abdullah - World Economic Forum on the Middle East Dead Sea Jordan 2007.jpg|right|250 px]]\n'''अब्दुल्ला २ बिन अल-हुसेन''' ([[जानेवारी ३०]], [[इ.स. १९६२]]:[[अम्मान]] - ) हा {{flag|जॉर्डन}} देशाचा राजा आहे. त्याचे वडील [[जॉर्डनचा राजा हुसेन|राजे हुसेन]] ह्यांच्या मृत्यूनंतर [[७ फेब्रुवारी]], [[इ.स. १९९९]] रोजी तो जॉर्डनचा राजा बनला. अब्दुल्ला हा [[मुहम्मद पैगंबर|मुहम्मद पैगंबराचा]] ४३वा वंशज मानला जातो.\n\nराजा अब्दुल्लाने [[इंग्लंड]] व [[अमेरिकेची संयुक्त संस्थाने|अमेरिकेत]] शिक्षण घेतले आहे. त्याने [[रानिया अल-यासिन]] ह्या महिलेशी १९९३ साली लग्न केले व त्यांना ४ अपत्ये आहेत.\n\n[[वर्ग:जॉर्डनचे राजे]]\n[[वर्ग:इ.स. १९६२ मधील जन्म]]","hash":"97d3b445b21ab3be742f870b3b31a55bf01bace27453ffd4734ce73129556aa5","last_revision":"2022-09-06T11:14:58Z","first_revision":"2024-07-03T16:08:03Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:00.549226","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"अब्दुल्ला २ बिन अल-हुसेन (जानेवारी ३०, इ.स. १९६२:अम्मान - ) हा देशाचा राजा आहे. त्याचे वडील राजे हुसेन ह्यांच्या मृत्यूनंतर ७ फेब्रुवारी, इ.स. १९९९ रोजी तो जॉर्डनचा राजा बनला. अब्दुल्ला हा मुहम्मद पैगंबराचा ४३वा वंशज मानला जातो.\n\nराजा अब्दुल्लाने इंग्लंड व अमेरिकेत शिक्षण घेतले आहे. त्याने रानिया अल-यासिन ह्या महिलेशी १९९३ साली लग्न केले व त्यांना ४ अपत्ये आहेत.\n\nवर्ग:जॉर्डनचे राजे वर्ग:इ.स. १९६२ मधील जन्म\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"अब्दुल्ला","translated_text":"What is the meaning of life?","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"२ बिन अल-हुसेन (जानेवारी ३०, इ.स.","translated_text":"2 Bin al-Hussein (January 30, C.E.)","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९६२:अम्मान - ) हा देशाचा राजा आहे.","translated_text":"1962: Amman is the king of the country.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्याचे वडील राजे हुसेन ह्यांच्या मृत्यूनंतर ७ फेब्रुवारी, इ.स.","translated_text":"After the death of his father, King Hussein, on February 7, C.E.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९९९ रोजी तो जॉर्डनचा राजा बनला. अब्दुल्ला","translated_text":"In 1999, he became King of Jordan.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हा मुहम्मद पैगंबराचा ४३वा वंशज मानला जातो.","translated_text":"He is considered the 43rd descendant of the Prophet Muhammad.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"राजा अब्दुल्लाने इंग्लंड व अमेरिकेत शिक्षण घेतले आहे.","translated_text":"King Abdullah was educated in England and the United States.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्याने रानिया अल-यासिन ह्या महिलेशी १९९३ साली लग्न केले व त्यांना ४ अपत्ये आहेत.","translated_text":"He married Rania al-Yasin in 1993 and they have four children.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:जॉर्डनचे राजे वर्ग:इ.स.","translated_text":"Class: Kings of Jordan Class: CE","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९६२ मधील जन्म","translated_text":"Born in 1962","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"सौदी अरेबियाचा अब्दुल्ला","wikicode":"{{माहितीचौकट पंतप्रधान\n| नाव = अब्दुल्ला बिन अब्दुलअझीझ अल सौद\n| लघुचित्र = \n| चित्र = Abdullah of Saudi Arabia.jpg\n| चित्र आकारमान = 250 px\n| पद = {{देशध्वज|सौदी अरेबिया}}चा राजा\n| कार्यकाळ_आरंभ = १ ऑगस्ट २००५\n| कार्यकाळ_समाप्ती = २३ जानेवारी २०१५\n| मागील = [[फह्द, सौदी अरेबिया|फह्द]]\n| पुढील = [[सलमान, सौदी अरेबिया|सलमान]]\n| जन्मदिनांक = {{जन्म दिनांक|1924|8|1}}\n| जन्मस्थान = [[रियाध]]\n| मृत्युदिनांक = {{मृत्यू दिनांक आणि वय|2015|1|23|1924|8|1}}\n| मृत्युस्थान = [[रियाध]]\n| वडील = [[अब्दुल अझीझ अल-सौद, सौदी अरेबिया|अल-सौद]]\n| धर्म = [[सुन्नी इस्लाम]]\n| सही = \n| संकेतस्थळ = \n| तळटीपा =\n}}\n[[चित्र:Obama meets King Abdullah July 2014.jpg|250 px|इवलेसे|राजा अब्दुल्ला [[अमेरिकेचे राष्ट्राध्यक्ष]] [[बराक ओबामा]]सोबत]]\n'''अब्दुल्ला बिन अब्दुलअझीझ अल सौद''' ([[अरबी भाषा|अरबी]]: عبدالله بن عبدالعزيز آل سعود; १ ऑगस्ट १९२४ - २३ जानेवारी २०१५) हा [[पश्चिम आशिया]]तील [[सौदी अरेबिया]] देशाचा राजा होता. ऑगस्ट २००५ साली मोठा भाऊ व तत्कालीन राजा [[फह्द, सौदी अरेबिया|फह्द]] ह्याच्या मृत्यूनंतर राज्यपदावर आलेला अब्दुल्ल्ला जानेवारी १९९६ ते ऑगस्ट २००५ दरम्यान राज्यगादीचा वारसदार व कार्यवाहू राष्ट्रप्रमुख (Regent) होता.\n\n१ ऑगस्ट १९२४ रोजी रियाध येथे जन्मलेला अब्दुल्ला राजा [[अब्दुल अझीझ अल-सौद, सौदी अरेबिया|अल-सौदचा]] दहावा मुलगा होता. १९६३ साली अब्दुल्लाला सौदी लष्करप्रमुखपदी नियुक्त करण्यात आले. १९७५ साली [[खालिद, सौदी अरेबिया|राजा खालिदने]] अब्दुल्लाची सौदी अरेबियाच्या दुसऱ्या उपपंतप्रधानपदावर नियुक्ती केली. १९८२ मध्ये खालिदच्या मृत्यूनंतर अब्दुल्ला सौदी राजघराण्याचा युवराज बनला. १९९५ मध्ये [[फह्द, सौदी अरेबिया|राजा फह्दला]] आलेल्या हृदयघाताच्या झटक्यानंतर अब्दुल्ला सौदीचा कार्यवाहू राष्ट्रप्रमुख बनला.\n\nअब्दुल्लाच्या कारकीर्दीमध्ये सौदी अरेबियाचे मोठ्या प्रमाणावर आधुनिकीकरण झाले. अब्दुल्लाने [[अमेरिका]] व [[युनायटेड किंग्डम|ब्रितन]]सोबत सौदी अरेबियाचे संबंध बळकट केले. अब्दुल्लाने सौदी महिलांना मतदानाचा अधिकार दिला व खेळ स्पर्धांमध्ये सहभाग घेण्याची परवानगी दिली. २३ जानेवारी २०१५ रोजी अब्दुल्लाचे वयाच्या ९०व्या वर्षी [[न्युमोनिया]]ने निधन झाले. त्याला अंदाजे ३० पत्नी व ३५ अपत्ये असल्याचे वृत्त आहे.\n\n==बाह्य दुवे==\n*[http://www.theguardian.com/world/king-abdullah राजा अब्दुल्लावरील लेखांचा संग्रह]\n{{कॉमन्स|Abdullah of Saudi Arabia|राजा अब्दुल्ला}}\n\n{{सौदी अरेबियाचे राजे}}\n\n{{DEFAULTSORT:अब्दुल्ला}}\n[[वर्ग:सौदी अरेबियाचे राजे]]","hash":"c1c0caef0661972a610efe93037d7ac52f729dca7565712f4822ca552fb47983","last_revision":"2024-01-30T15:36:25Z","first_revision":"2009-05-11T18:03:09Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:00.614181","cross_lingual_links":{"af":"Abdoellah van Saoedi-Arabië","ar":"عبد الله بن عبد العزيز آل سعود","arc":"ܥܒܕܐܠܠܗ ܕܥܪܒ ܣܥܘܕܝܬܐ","arz":"عبد الله بن عبد العزيز ال سعود","ast":"Abdalá bin Abdulaziz","az":"Abdullah bin Əbdüləziz Əl Səud","azb":"عبدالله بن عبدالعزیز","ba":"Ғабдулла ибн Ғәбдел Ғәзиз әс-Сәғүд","bat-smg":"Abdula ibn Abdilazėzos Al Saudos","be":"Абдала ібн Абдэль Азіз ас-Сауд","be-x-old":"Абдала ібн Абдэль Азіз ас-Сауд","bg":"Абдула бин Абдул Азис","bn":"আবদুল্লাহ বিন আবদুল আজিজ","bs":"Abdullah bin Abdulaziz al-Saud","ca":"Abdul·lah de l'Aràbia Saudita","ce":"ӀабдуллахӀ бин Ӏабдул-Ӏазиз Аль СаӀуд","ckb":"عەبدوڵڵا کوڕی عەبدولعەزیز","cs":"Abd Alláh bin Abd al-Azíz","cy":"Abdullah, brenin Sawdi Arabia","da":"Abdullah af Saudi-Arabien","de":"Abdullah ibn Abd al-Aziz","el":"Αμπντουλάχ της Σαουδικής Αραβίας","en":"Abdullah of Saudi Arabia","eo":"Abdulah bin Abdul-Aziz Al Saud","es":"Abdalá bin Abdulaziz","et":"‘Abd Allāh ibn ‘Abd al-‘Azīz Āl Sa‘ūd","eu":"Abdullah Saudi Arabiakoa","fa":"عبدالله بن عبدالعزیز آل سعود","fi":"Abdullah (Saudi-Arabian kuningas)","fr":"Abdallah ben Abdelaziz Al Saoud","frp":"Abdallah ben Abdelaziz Al Saoud","gl":"Abdalá I","ha":"Abdullah na Saudi Arabia","he":"עבדאללה, מלך ערב הסעודית","hi":"शाह अब्दुल्ला","hr":"Abdullah bin Abdulaziz al-Saud","hu":"Abdullah szaúdi király","hy":"Աբդուլլահ իբն Աբդուլ-Ազիզ ալ-Սաուդ","hyw":"Ապտալլահ Պըն Ապտուլ-Ազիզ-Ալ-Սաուտ","id":"Abdullah dari Arab Saudi","is":"Abdúlla bin Abdul Aziz al-Sád","it":"Abd Allah dell'Arabia Saudita","ja":"アブドゥッラー・ビン・アブドゥルアズィーズ","jv":"Abdullah saking Arab Saudi","ka":"აბდულა (საუდის არაბეთი)","kab":"Ɛebdellah Ben Ɛbedleɛziz","kk":"Абдулла ибн Әбд әл-Ғазиз әл-Сауд","ko":"압둘라 빈 압둘아지즈 알사우드","la":"Abdalla Abdelazizi filius","lb":"Abdullah ibn Abd al-Aziz","lv":"Abdulla Saūds","min":"Abdullah dari Arab Saudi","ml":"അബ്ദുല്ല രാജാവ്","ms":"Abdullah ibn Abdulaziz Al Saud","mzn":"عبدالله بن عبدالعزیز","nl":"Abdoellah bin Abdoel Aziz al-Saoed","nn":"Abdullah av Saudi-Arabia","nb":"Abdullah av Saudi-Arabia","oc":"Abdallah bin ʿAbd al-ʿAzīz ʾĀl Saʿūd","pa":"ਅਬਦੁੱਲਾ, ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ","pl":"Abd Allah ibn Abd al-Aziz Al Su’ud","pms":"Abdullah dl'Arabia Saodita","pnb":"عبداللہ بن عبدالعزیز","ps":"عبدالله بن عبدالعزیز آل سعود","pt":"Abdullah da Arábia Saudita","qu":"Abdullah bin Abdul-Aziz","ro":"Abdullah bin Abdulaziz al-Saud","ru":"Абдалла ибн Абдул-Азиз Аль Сауд","scn":"Abdullah bin Abdulaziz al-Saud","sco":"Abdullah o Saudi Arabie","sd":"عبدالله بن عبدالعزيز","sh":"Abdulah ibn Abdulaziz al-Saud","si":"අබ්දුල්ලා රජ, සවුදි අරාබිය","simple":"Abdullah of Saudi Arabia","sk":"Abd Alláh (Saudská Arábia)","sq":"Abdullah bin Abdulaziz Al Saudi","sr":"Абдулах од Саудијске Арабије","su":"Abdullah ti Saudi Arabia","sv":"Abdullah bin Abdul Aziz","ta":"அப்துல்லா இப்னு அப்துல் அசீஸ்","th":"สมเด็จพระราชาธิบดีอับดุลลอฮ์ บิน อับดุลอะซีซ อาล ซะอูด","tl":"Abdullah ng Saudi Arabia","tly":"Abdullah Ibn Abdul Əziz","tr":"Abdullah bin Abdülaziz Âl-i Suud","uk":"Абдалла ібн Абдель Азіз Аль Сауд","ur":"عبداللہ بن عبدالعزیز آل سعود","uz":"Abdulloh ibn Abdulaziz as-Saud","vi":"Abdullah của Ả Rập Xê Út","war":"Abdullah nga Saudi Arabia","wuu":"阿卜杜拉·本·阿卜杜勒-阿齐兹·阿勒沙特","yi":"אבדאללא, קעניג פון סאודי","yo":"Abdullah ilẹ̀ Sáúdí Arábíà","zh":"阿卜杜拉·本·阿卜杜勒-阿齐兹·阿勒沙特","zh-min-nan":"Abdullah bin Abdulaziz Al Saud","zh-yue":"阿卜杜拉·賓·阿卜杜－阿兹兹·阿爾－沙地"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.385661","text":"अब्दुल्ला बिन अब्दुलअझीझ अल सौद (अरबी: عبدالله بن عبدالعزيز آل سعود; १ ऑगस्ट १९२४ - २३ जानेवारी २०१५) हा पश्चिम आशियातील सौदी अरेबिया देशाचा राजा होता. ऑगस्ट २००५ साली मोठा भाऊ व तत्कालीन राजा फह्द ह्याच्या मृत्यूनंतर राज्यपदावर आलेला अब्दुल्ल्ला जानेवारी १९९६ ते ऑगस्ट २००५ दरम्यान राज्यगादीचा वारसदार व कार्यवाहू राष्ट्रप्रमुख (Regent) होता.\n\n१ ऑगस्ट १९२४ रोजी रियाध येथे जन्मलेला अब्दुल्ला राजा अल-सौदचा दहावा मुलगा होता. १९६३ साली अब्दुल्लाला सौदी लष्करप्रमुखपदी नियुक्त करण्यात आले. १९७५ साल�� राजा खालिदने अब्दुल्लाची सौदी अरेबियाच्या दुसऱ्या उपपंतप्रधानपदावर नियुक्ती केली. १९८२ मध्ये खालिदच्या मृत्यूनंतर अब्दुल्ला सौदी राजघराण्याचा युवराज बनला. १९९५ मध्ये राजा फह्दला आलेल्या हृदयघाताच्या झटक्यानंतर अब्दुल्ला सौदीचा कार्यवाहू राष्ट्रप्रमुख बनला.\n\nअब्दुल्लाच्या कारकीर्दीमध्ये सौदी अरेबियाचे मोठ्या प्रमाणावर आधुनिकीकरण झाले. अब्दुल्लाने अमेरिका व ब्रितनसोबत सौदी अरेबियाचे संबंध बळकट केले. अब्दुल्लाने सौदी महिलांना मतदानाचा अधिकार दिला व खेळ स्पर्धांमध्ये सहभाग घेण्याची परवानगी दिली. २३ जानेवारी २०१५ रोजी अब्दुल्लाचे वयाच्या ९०व्या वर्षी न्युमोनियाने निधन झाले. त्याला अंदाजे ३० पत्नी व ३५ अपत्ये असल्याचे वृत्त आहे.\n\nराजा अब्दुल्लावरील लेखांचा संग्रह\n\nवर्ग:सौदी अरेबियाचे राजे\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"अब्दुल्ला","translated_text":"What is the meaning of life?","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"बिन अब्दुलअझीझ अल सौद (अरबी: عبدالله بن عبدالعزيز آل سعود; १ ऑगस्ट १९२४ - २३ जानेवारी २०१५) हा पश्चिम आशियातील सौदी अरेबिया देशाचा राजा होता.","translated_text":"Bin Abdulaziz Al Saud (Arabic: عبدالله بن عبدالعزيز آل سعود; 1 August 1924 - 23 January 2015) was the king of the Kingdom of Saudi Arabia in Western Asia.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ऑगस्ट २००५ साली मोठा भाऊ व तत्कालीन राजा फह्द ह्याच्या मृत्यूनंतर राज्यपदावर आलेला अब्दुल्ल्ला जानेवारी १९९६ ते ऑगस्ट २००५ दरम्यान राज्यगादीचा वारसदार व कार्यवाहू राष्ट्रप्रमुख (Regent) होता.","translated_text":"After the death of his elder brother and then King Fahd in August 2005, Abdullah was the heir and acting head of state of the state from January 1996 to August 2005.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"१ ऑगस्ट १९२४ रोजी रियाध येथे जन्मलेला अब्दुल्ला","translated_text":"Abdullah was born in Riyadh on August 1, 1924.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"राजा अल-सौदचा दहावा मुलगा होता.","translated_text":"He was the tenth son of King Al-Saud.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९६३ साली अब्दुल्लाला सौदी लष्करप्रमुखपदी नियुक्त करण्यात आले.","translated_text":"In 1963, Abdullah was appointed Chief of Army Staff of Saudi Arabia.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९७५ साली राजा खालिदने अब्दुल्लाची सौदी अरेबियाच्या दुसऱ्या उपपंतप्रधानपदावर नियुक्ती केली.","translated_text":"In 1975, King Khalid appointed Abdullah as the second deputy prime minister of Saudi Arabia.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९८२ मध्ये खालिदच्या मृत्यूनंतर अब्दुल्ला सौदी राजघराण्याचा युवराज बनला.","translated_text":"Following Khalid's death in 1982, Abdullah became the crown prince of the Saudi royal family.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९९५ मध्ये राजा फह्दला आलेल्या हृदयघाताच्या झटक्यानंतर अब्दुल्ला","translated_text":"Abdullah after King Fahd suffered a heart attack in 1995.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सौदीचा कार्यवाहू राष्ट्रप्रमुख बनला.","translated_text":"The Saudi carrier became the head of state.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"अब्दुल्लाच्या","translated_text":"What is the meaning of the word 'Abdullah'?","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"कारकीर्दीमध्ये सौदी अरेबियाचे मोठ्या प्रमाणावर आधुनिकीकरण झाले.","translated_text":"During his career, Saudi Arabia was greatly modernized.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"अब्दुल्लाने अमेरिका व ब्रितनसोबत सौदी अरेबियाचे संबंध बळकट केले.","translated_text":"Abdullah strengthened Saudi Arabia's ties with the United States and Britain.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"अब्दुल्लाने सौदी महिलांना मतदानाचा अधिकार दिला व खेळ स्पर्धांमध्ये सहभाग घेण्याची परवानगी दिली.","translated_text":"Abdullah gave Saudi women the right to vote and to participate in sports competitions.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"२३ जानेवारी २०१५ रोजी अब्दुल्लाचे वयाच्या ९०व्या वर्षी न्युमोनियाने निधन झाले.","translated_text":"On 23 January 2015, Abdullah died of pneumonia at the age of 90.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्याला अंदाजे ३० पत्नी व ३५ अपत्ये असल्याचे वृत्त आहे.","translated_text":"He reportedly had an estimated 30 wives and 35 victims.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"बाह्य दुवे","translated_text":"External links","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"राजा अब्दुल्लावरील लेखांचा संग्रह","translated_text":"A collection of articles on King Abdullah","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:सौदी अरेबियाचे राजे","translated_text":"Category:Kings of Saudi Arabia","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"अब्दुल्ला बिन अब्दुल अझिझ अल सौद","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[सौदी अरेबियाचा अब्दुल्ला]]","hash":"456d25e1f48805f76cd2e36eda66607cdf8c03cc02a331fff931c4a62e53143b","last_revision":"2024-01-31T14:54:45Z","first_revision":"2009-05-12T00:16:38Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:00.665597","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन सौदी अरेबियाचा अब्दुल्ला\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन सौदी अरेबियाचा अब्दुल्ला","translated_text":"Re-directed by Abdullah of Saudi Arabia","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"ऍना चेक्वाताद्ज़े","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[आना चक्वेताद्झे]]","hash":"a0cf9b1d25dab14fdfb628606fa79205ae1d2a07c3a1191194bb70363f3df298","last_revision":"2011-01-24T18:06:15Z","first_revision":"2009-05-12T00:21:24Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:00.720171","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन आना चक्वेताद्झे\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन आना चक्वेताद्झे","translated_text":"This is a direct translation of Anna Chkvetadze.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"वर्ग:इ.स. १९९१ मधील जन्म","wikicode":"*\n\n*\n\n[[���र्ग:इ.स. १९९१]]","hash":"0c9a4ee70ff6ddd3288a0e808f888a29049758a139ee320b267e6540ecd086fe","last_revision":"2013-04-23T08:32:09Z","first_revision":"2009-05-12T00:31:37Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:00.774818","cross_lingual_links":{"ab":"Акатегориа:1991 шықәсазы ииз","af":"Kategorie:Geboortes in 1991","am":"መደብ:1991 ልደት","an":"Categoría:1991 (naixencias)","ar":"تصنيف:مواليد 1991","ary":"تصنيف:زيادة 1991","arz":"تصنيف:مواليد 1991","ast":"Categoría:Persones nacíes en 1991","az":"Kateqoriya:1991-ci ildə doğulanlar","azb":"بؤلمه:۱۹۹۱-جی میلادی ایلده دوغولانلار","ba":"Категория:1991 йылда тыуғандар","be":"Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1991 годзе","be-x-old":"Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1991 годзе","bg":"Категория:Родени през 1991 година","bh":"श्रेणी:1991 में जनम","bjn":"Tumbung:Kalahiran 1991","bn":"বিষয়শ্রেণী:১৯৯১-এ জন্ম","bpy":"থাক:মারি ১৯৯১-এ উজ্জিসিতা","br":"Rummad:Ganedigezhioù 1991","bs":"Kategorija:Rođeni 1991.","ca":"Categoria:Naixements del 1991","cdo":"分類:1991 nièng chók-sié","ce":"Категори:Бинарш 1991 шарахь","ceb":"Kategoriya:Mga natawo sa 1991","ckb":"پۆل:لەدایکبووانی ١٩٩١","crh":"Kategoriya:1991 senesinde doğğanlar","cs":"Kategorie:Narození v roce 1991","cv":"Категори:1991 çулта çуралнисем","cy":"Categori:Genedigaethau 1991","da":"Kategori:Født i 1991","de":"Kategorie:Geboren 1991","diq":"Kategori:Merdumê ke 1991 de biyê","dsb":"Kategorija:Roź. 1991","ee":"Category:Ame siwo wodzi le ƒe 1991 me","en":"Category:1991 births","eo":"Kategorio:Naskiĝintoj en 1991","es":"Categoría:Nacidos en 1991","et":"Kategooria:Sündinud 1991","eu":"Kategoria:1991ko jaiotzak","fa":"رده:زادگان ۱۹۹۱ (میلادی)","fi":"Luokka:Vuonna 1991 syntyneet","fo":"Bólkur:Føðingar í 1991","fr":"Catégorie:Naissance en 1991","fy":"Kategory:Persoan berne yn 1991","ga":"Catagóir:Daoine a rugadh i 1991","gan":"分類:1991年出世","gl":"Categoría:Nados en 1991","gu":"શ્રેણી:૧૯૯૧માં જન્મ","guw":"Adà:Ovi he ye ji to owhe 1991 lẹ","gv":"Ronney:Ruggyryn 'sy vlein 1991","ha":"Rukuni:Haihuwan 1991","haw":"Māhele:Hānaunian mai 1991","he":"קטגוריה:ילידי 1991","hi":"श्रेणी:1991 में जन्मे लोग","hif":"vibhag:1991 janam","hsb":"Kategorija:Rodź. 1991","ht":"Kategori:Nesans nan lane 1991","hu":"Kategória:1991-ben született személyek","hy":"Կատեգորիա:1991 ծնունդներ","hyw":"Ստորոգութիւն:1991 ծնունդներ","id":"Kategori:Kelahiran 1991","ilo":"Kategoria:1991 a pannakaipasngay","is":"Flokkur:Fólk fætt árið 1991","it":"Categoria:Nati nel 1991","ja":"Category:1991年生","jv":"Kategori:Lair 1991","ka":"კატეგორია:დაბადებული 1991","kaa":"Kategoriya:1991-jılı tuwılǵanlar","kcg":"Sa:Byin 1991","kk":"Санат:1991 жылы туғандар","kn":"ವರ್ಗ:೧೯೯೧ ಜನನ","ko":"분류:1991년 출생","ku":"Kategorî:Jidayikbûn 1991","kw":"Klass:Dinethyansow 1991","ky":"Категория:Туулгандар 1991-жылы","la":"Categoria:Nati 1991","lb":"Kategorie:Gebuer 1991","lmo":"Categoria:Nassud in del 1991","ln":"Catégorie:Mbótama na 1991","lo":"ໝວດ:ບຸກຄົນທີ່ເກີດໃນປີ ຄ.ສ. 1991","lv":"Kategorija:1991. gadā dzimušie","mai":"श्रेणी:सन् १९९१ मे जन्म","mdf":"Категорие:Шачсь 1991 кизоня","mg":"Sokajy:Teraka tamin'ny taona 1991","mk":"Категорија:Родени во 1991 година","ml":"വർഗ്ഗം:1991-ൽ ജനിച്ചവർ","mn":"Ангилал:1991 онд төрсөн","ms":"Kategori:Kelahiran 1991","mt":"Kategorija:Twieldu fl-1991","my":"ကဏ္ဍ:၁၉၉၁ မွေးဖွားသူများ","myv":"Категория:Чачозь 1991 иестэ","nds":"Kategorie:Boren 1991","ne":"श्रेणी:सन् १९९१ मा जन्म","nn":"Kategori:Fødde i 1991","nb":"Kategori:Fødsler i 1991","nrm":"Catégorie:Naitaé en 1991","ny":"Category:1991 kubadwa","oc":"Categoria:Naissença en 1991","or":"ଶ୍ରେଣୀ:୧୯୯୧ ଜନ୍ମ","os":"Категори:1991-æм азы чи райгуырдис, уыдон","pa":"ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1991","pcm":"Katigori:Pipul wey dem bon for 1991","pdc":"Abdeeling:Gebore 1991","pl":"Kategoria:Urodzeni w 1991","pnb":"گٹھ:1991 دے جم","ps":"وېشنيزه:1991 زېږېدنې","pt":"Categoria:Nascidos em 1991","qu":"Katiguriya:Paqarisqa 1991","ro":"Categorie:Nașteri în 1991","ru":"Категория:Родившиеся в 1991 году","sa":"वर्गः:१९९१ जननम्","sah":"Категория:1991 сыллаахха ��өрөөбүттэр","scn":"Catigurìa:Nasciuti ntô 1991","sco":"Category:1991 births","sd":"زمرو:1991ع جون پيدائشون","se":"Kategoriija:Riegádeamit 1991","sh":"Kategorija:Rođeni 1991.","shn":"ပိူင်ထၢၼ်ႈ:ၵူၼ်းၸိူဝ်းၵိူတ်ႇ ပီ 1991","si":"ප්රවර්ගය:1991 උපත්","simple":"Category:1991 births","sk":"Kategória:Narodenia v 1991","sl":"Kategorija:Rojeni leta 1991","smn":"Luokka:Ive 1991 šoddâmeh","sq":"Kategoria:Lindje 1991","sr":"Категорија:Рођени 1991.","su":"Kategori:Nu babar taun 1991","sv":"Kategori:Födda 1991","sw":"Jamii:Waliozaliwa 1991","szl":"Kategoryjo:Rodzyńi we 1991","ta":"பகுப்பு:1991 பிறப்புகள்","te":"వర్గం:1991 జననాలు","tg":"Гурӯҳ:Зодагони соли 1991","th":"หมวดหมู่:บุคคลที่เกิดในปี พ.ศ. 2534","tl":"Kategorya:Ipinanganak noong 1991","tr":"Kategori:1991 doğumlular","tt":"Төркем:1991 елда туганнар","uk":"Категорія:Народились 1991","ur":"زمرہ:1991ء کی پیدائشیں","uz":"Turkum:1991-yilda tugʻilganlar","vec":"Categoria:Nasesti inte el 1991","vep":"Kategorii:Sündnuded vl 1991","vi":"Thể loại:Sinh năm 1991","vo":"Klad:Moteds ün 1991","war":"Kaarangay:Mga natawo han 1991","xmf":"კატეგორია:დუნაბადი 1991","yo":"Ẹ̀ka:Àwọn ọjọ́ìbí ní 1991","zh":"Category:1991年出生","zh-min-nan":"Lūi-pia̍t:1991 nî chhut-sì","zh-yue":"Category:1991年出世","zu":"Category:Abazalwa nge-1991"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.385661","text":"वर्ग:इ.स. १९९१\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:इ.स.","translated_text":"Class: C.E.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९९१","translated_text":"It was in 1991.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"शिप्रा नदी","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[क्षिप्रा नदी]]","hash":"1fa05a5083e68ab2538a84421239f831e9c31a08eea515201641d35b0217335d","last_revision":"2011-01-25T02:51:46Z","first_revision":"2009-05-12T00:38:49Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:00.830299","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन क्षिप्रा नदी\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन क्षिप्रा नदी","translated_text":"Redirection of the Kshipra River","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"प्रकल्प:शिक्षण","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[विकिपीडिया:शिक्षण प्रकल्प]]","hash":"12fa9e935b0cabecdf22427d91ed68fff0d49ac502ef7752c49eb998862d2790","last_revision":"2009-08-28T22:22:27Z","first_revision":"2009-05-12T00:45:38Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:00.900744","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन विकिपीडिया:शिक्षण प्रकल्प\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन विकिपीडिया:शिक्षण प्रकल्प","translated_text":"Redirect Wikipedia:Educational project","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"आंद्रे-मरी अँपियर","wikicode":"'''आंद्रे-मरी ॲंपियर''' ([[जानेवारी २०]], [[इ.स. १७७५]] - [[जून १०]], [[इ.स. १८३६]]) हा [[फ्रान्स|फ्रांस]]चा भौतिकशास्त्रज्ञ आणि गणितज्ञ होता.\n\nयाने विद्युतचुंबकीयत्वाचा शोध लावला.सोलेनॉइडआणि इलेक्ट्रिकल टेलीग्राफ सारख्या असंख्य अनुप्रयोगांचे ते शोधक देखील आहेत. '''ॲंपियर हे''' फ्रेंच अकॅडमी ऑफ सायन्सेसचे सदस्य आणि इकोले पॉलीटेक्निक आणि कोलेज डे फ्रान्सचे प्रोफेसर होते. विद्युतप्रवाहाच्या एककाला याचे नाव (''ॲंपियर'') देण्यात आले आहे.\n\n{{भौतिकशास्त्रज्ञ}}\n\n[[वर्ग:फ्रेंच भौतिकशास्त्रज्ञ|ॲंपियर, आंद्रे मरी]]\n[[वर्ग:फ्रेंच गणितज्ञ|ॲंपियर, आंद्रे मरी]]\n[[वर्ग:गणितज्ञ|ॲंपियर, आंद्रे मरी]]\n[[वर्ग:इ.स. १७७५ मधील जन्म]]\n[[वर्ग:इ.स. १८३६ मधील मृत्यू]]","hash":"84c2c13acf2cec18f3e3426bf80150580c6a6fc37c1625bca5491cef507c0753","last_revision":"2022-09-06T11:01:48Z","first_revision":"2009-05-12T17:41:03Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:00.956547","cross_lingual_links":{"af":"André-Marie Ampère","an":"André-Marie Ampère","ar":"أندريه ماري أمبير","arz":"اندرى مارى امبير","as":"আণ্ড্ৰে মেৰি এম্পিয়েৰ","ast":"André-Marie Ampère","az":"Andre Mari Amper","azb":"آندره-ماری آمپر","ba":"Андре-Мари Ампер","be":"Андрэ Мары Ампер","bg":"Андре-Мари Ампер","bn":"অঁদ্রে-মারি অম্পেয়্যার","br":"André-Marie Ampère","bs":"André-Marie Ampère","btm":"Andre Marie Ampere","ca":"André-Marie Ampère","ckb":"ئاندریە ماری ئەمپێر","cs":"André-Marie Ampère","cv":"Ампер Андре-Мари","cy":"André-Marie Ampère","da":"André-Marie Ampère","de":"André-Marie Ampère","el":"Αντρέ-Μαρί Αμπέρ","en":"André-Marie Ampère","eo":"André-Marie Ampère","es":"André-Marie Ampère","et":"André-Marie Ampère","eu":"André-Marie Ampère","fa":"آندره-ماری آمپر","fi":"André-Marie Ampère","fr":"André-Marie Ampère","frr":"André-Marie Ampère","fy":"André-Marie Ampère","ga":"André-Marie Ampère","gl":"André Marie Ampère","he":"אנדרה-מארי אמפר","hi":"आन्द्रे मैरी एम्पीयर","hr":"André-Marie Ampère","ht":"André-Marie Ampère","hu":"André-Marie Ampère","hy":"Անդրե Մարի Ամպեր","ia":"André-Marie Ampère","id":"André-Marie Ampère","io":"André-Marie Ampère","is":"André-Marie Ampère","it":"André-Marie Ampère","ja":"アンドレ＝マリ・アンペール","jv":"André-Marie Ampère","ka":"ანდრე მარი ამპერი","kk":"Андре-Мари Ампер","km":"អង់ដ្រេ ម៉ារី អំពែរ","kn":"ಆಂಡ್ರೇ ಮೇರಿ ಆಂಪೇರ್","ko":"앙드레마리 앙페르","ku":"André-Marie Ampère","ky":"Андре-Мари Ампер","la":"Andreas Maria Ampère","lb":"André-Marie Ampère","lt":"André-Marie Ampère","lv":"Andrē Marī Ampērs","mg":"André-Marie Ampère","mk":"Андре Мари Ампер","ml":"ആന്ദ്രെ-മാരി ആമ്പിയർ","mn":"Андре Мари Ампер","mni":"ꯑꯦꯟꯗ꯭ꯔꯤ-ꯃꯦꯔꯤ ꯑꯦꯝꯄꯤꯌꯔ","ms":"André-Marie Ampère","my":"အင်ဒရီး မယ်ရီ အမ်ပီယာ","ne":"अँद्रे मारी एम्पियर","new":"आन्द्रे मेरी एम्पिएर","nl":"André-Marie Ampère","nn":"André-Marie Ampère","nb":"André-Marie Ampère","oc":"André-Marie Ampère","or":"ଆନ୍ଦ୍ରେ-ମାରୀ ଆମ୍ପିଅର୍","pa":"ਆਂਦਰੇ-ਮੇਰੀ ਐਂਪੀਅਰ","pl":"André Ampère","pms":"André Marie Ampère","pnb":"آندرے میری ایمپیر","pt":"André-Marie Ampère","qu":"André-Marie Ampère","ro":"André-Marie Ampère","ru":"Ампер, Андре-Мари","sh":"André Marie Ampére","simple":"André-Marie Ampère","sk":"André-Marie Ampère","sl":"André-Marie Ampère","sq":"Andre-Mari Amper","sr":"Андре-Мари Ампер","sv":"André-Marie Ampère","sw":"André-Marie Ampère","ta":"ஆந்த்ரே-மாரி ஆம்பியர்","tg":"Андре-Мари Ампер","th":"อ็องเดร-มารี อ็องแปร์","tl":"André-Marie Ampère","tr":"Andre Marie Ampere","uk":"Андре-Марі Ампер","uz":"André-Marie Ampère","vi":"André-Marie Ampère","war":"André-Marie Ampère","wuu":"安德烈-马里·安培","xmf":"ანდრე-მარი ამპერი","yo":"André-Marie Ampère","zh":"安德烈-馬里·安培","zh-min-nan":"André-Marie Ampère","zh-yue":"安德烈瑪麗安培"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.385661","text":"आंद्रे-मरी ॲंपियर (जानेवारी २०, इ.स. १७७५ - जून १०, इ.स. १८३६) हा फ्रांसचा भौतिकशास्त्रज्ञ आणि गणितज्ञ होता.\n\nयाने विद्युतचुंबकीयत्वाचा शोध लावला.सोलेनॉइडआणि इलेक्ट्रिकल टेलीग्राफ सारख्या असंख्य अनुप्रयोगांचे ते शोधक देखील आहेत. ॲंपियर हे फ्रेंच अकॅडमी ऑफ सायन्सेसचे सदस्य आ���ि इकोले पॉलीटेक्निक आणि कोलेज डे फ्रान्सचे प्रोफेसर होते. विद्युतप्रवाहाच्या एककाला याचे नाव (ॲंपियर) देण्यात आले आहे.\n\nॲंपियर, आंद्रे मरी ॲंपियर, आंद्रे मरी ॲंपियर, आंद्रे मरी वर्ग:इ.स. १७७५ मधील जन्म वर्ग:इ.स. १८३६ मधील मृत्यू\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"आंद्रे-मरी ॲंपियर (जानेवारी २०, इ.स.","translated_text":"André-Marie ⁇ Pierre (born January 20, C.E.)","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१७७५ - जून १०, इ.स.","translated_text":"1775 - June 10, C.E.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१८३६) हा फ्रांसचा भौतिकशास्त्रज्ञ आणि गणितज्ञ होता.","translated_text":"1836) was a French physicist and mathematician.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"याने विद्युतचुंबकीयत्वाचा शोध लावला.सोलेनॉइडआणि इलेक्ट्रिकल टेलीग्राफ सारख्या असंख्य अनुप्रयोगांचे ते शोधक देखील आहेत.","translated_text":"He invented electromagnetism. He is also the inventor of numerous applications such as solenoids and the electric telegraph.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ॲंपियर हे फ्रेंच अकॅडमी ऑफ सायन्सेसचे सदस्य आणि इकोले पॉलीटेक्निक आणि कोलेज डे फ्रान्सचे प्रोफेसर होते.","translated_text":"He was a member of the French Academy of Sciences and professor at the Ecole Polytechnique and the Collège de France.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"विद्युतप्रवाहाच्या एककाला याचे नाव (ॲंपियर) देण्यात आले आहे.","translated_text":"The unit of electric current is named ⁇ pierre.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"ॲंपियर, आंद्रे मरी ॲंपियर, आंद्रे मरी ॲंपियर, आंद्रे मरी वर्ग:इ.स.","translated_text":"This is a list of notable people who have died in the last decade or so.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१७७५ मधील जन्म वर्ग:इ.स.","translated_text":"Born in 1775: C.E.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१८३६ मधील मृत्यू","translated_text":"He died in 1836.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"आंद्रे मरी अँपियर","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[आंद्रे-मरी अँपियर]]","hash":"0b02b57853a5a3f3a7976ae2dfcd9c69e5b1bf41e2e260d3de1531ef5e503214","last_revision":"2009-05-12T17:41:42Z","first_revision":"2009-05-12T17:41:42Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:01.013817","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन आंद्रे-मरी अँपियर\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन आंद्रे-मरी अँपियर","translated_text":"It was the first time that I'd ever been in a relationship with a woman.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"वर्ग:इ.स. १७७५ मधील जन्म","wikicode":"*\n\n[[वर्ग:इ.स. १७७५]]\n[[वर्ग:इ.स.च्या १७७० च्या दशकातील जन्म]]","hash":"85df14c69f6b0fade17ffa7d65001088df3de2256ea0142cf78f79f1a6d2a255","last_revision":"2015-03-03T07:34:55Z","first_revision":"2009-05-12T17:45:28Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:01.066949","cross_lingual_links":{"ab":"Акатегориа:1775 шықәсазы ииз","af":"Kategorie:Geboortes in 1775","an":"Categoría:1775 (naixencias)","ar":"تصنيف:مواليد 1775","arz":"تصنيف:مواليد 1775","ast":"Categoría:Persones nacíes en 1775","az":"Kateqoriya:1775-ci ildə doğulanlar","azb":"بؤلمه:۱۷۷۵-جی میلادی ایلده دوغولانلار","ba":"Категория:1775 йылда тыуғандар","be":"Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1775 годзе","be-x-old":"Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1775 годзе","bg":"Категория:Родени през 1775 година","bn":"বিষয়শ্রেণী:১৭৭৫-এ জন্ম","bpy":"থাক:মারি ১৭৭৫-এ উজ্জিসিতা","br":"Rummad:Ganedigezhioù 1775","bs":"Kategorija:Rođeni 1775.","ca":"Categoria:Naixements del 1775","cdo":"分類:1775 nièng chók-sié","ckb":"پۆل:لەدایکبووانی ١٧٧٥","cs":"Kategorie:Narození v roce 1775","cv":"Категори:1775 çулта çуралнисем","cy":"Categori:Genedigaethau 1775","da":"Kategori:Født i 1775","de":"Kategorie:Geboren 1775","diq":"Kategori:Merdumê ke 1775 de biyê","dsb":"Kategorija:Roź. 1775","en":"Category:1775 births","eo":"Kategorio:Naskiĝintoj en 1775","es":"Categoría:Nacidos en 1775","et":"Kategooria:Sündinud 1775","eu":"Kategoria:1775eko jaiotzak","fa":"رده:زادگان ۱۷۷۵ (میلادی)","fi":"Luokka:Vuonna 1775 syntyneet","fo":"Bólkur:Føðingar í 1775","fr":"Catégorie:Naissance en 1775","fy":"Kategory:Persoan berne yn 1775","ga":"Catagóir:Daoine a rugadh i 1775","gan":"分類:1775年出世","gl":"Categoría:Nados en 1775","gv":"Ronney:Ruggyryn 'sy vlein 1775","he":"קטגוריה:ילידי 1775","hsb":"Kategorija:Rodź. 1775","ht":"Kategori:Nesans nan lane 1775","hu":"Kategória:1775-ben született személyek","hy":"Կատեգորիա:1775 ծնունդներ","hyw":"Ստորոգութիւն:1775 ծնունդներ","id":"Kategori:Kelahiran 1775","is":"Flokkur:Fólk fætt árið 1775","it":"Categoria:Nati nel 1775","ja":"Category:1775年生","jv":"Kategori:Lair 1775","ka":"კატეგორია:დაბადებული 1775","kk":"Санат:1775 жылы туғандар","kn":"ವರ್ಗ:೧೭೭೫ ಜನನ","ko":"분류:1775년 출생","ku":"Kategorî:Jidayikbûn 1775","kw":"Klass:Dinethyansow 1775","ky":"Категория:Туулгандар 1775-жылы","la":"Categoria:Nati 1775","lb":"Kategorie:Gebuer 1775","lv":"Kategorija:1775. gadā dzimušie","mg":"Sokajy:Teraka tamin'ny taona 1775","mk":"Категорија:Родени во 1775 година","ml":"വർഗ്ഗം:1775-ൽ ജനിച്ചവർ","mn":"Ангилал:1775 онд төрсөн","ms":"Kategori:Kelahiran 1775","mt":"Kategorija:Twieldu fl-1775","my":"ကဏ္ဍ:၁၇၇၅ မွေးဖွားသူများ","nds":"Kategorie:Boren 1775","nn":"Kategori:Fødde i 1775","nb":"Kategori:Fødsler i 1775","nov":"Category:Homes kel naskad ye 1775","nrm":"Catégorie:Naitaé en 1775","oc":"Categoria:Naissença en 1775","or":"ଶ୍ରେଣୀ:୧୭୭୫ ଜନ୍ମ","os":"Категори:1775-æм азы чи райгуырдис, уыдон","pa":"ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1775","pl":"Kategoria:Urodzeni w 1775","pnb":"گٹھ:1775 دے جم","pt":"Categoria:Nascidos em 1775","qu":"Katiguriya:Paqarisqa 1775","ro":"Categorie:Nașteri în 1775","ru":"Категория:Родившиеся в 1775 году","sa":"वर्गः:१७७५ जननम्","sco":"Category:1775 births","se":"Kategoriija:Riegádeamit 1775","sh":"Kategorija:Rođeni 1775.","shn":"ပိူင်ထၢၼ်ႈ:ၵူၼ်းၸိူဝ်းၵိူတ်ႇ ပီ 1775","simple":"Category:1775 births","sk":"Kategória:Narodenia v 1775","sl":"Kategorija:Rojeni leta 1775","smn":"Luokka:Ive 1775 šoddâmeh","sq":"Kategoria:Lindje 1775","sr":"Категорија:Рођени 1775.","sv":"Kategori:Födda 1775","sw":"Jamii:Waliozaliwa 1775","szl":"Kategoryjo:Rodzyńi we 1775","ta":"பகுப்பு:1775 பிறப்புகள்","te":"వర్గం:1775 జననాలు","tg":"Гурӯҳ:Зодагони соли 1775","th":"หมวดหมู่:บุคคลที่เกิดในปี พ.ศ. 2318","tl":"Kategorya:Ipinanganak noong 1775","tr":"Kategori:1775 doğumlular","tt":"Төркем:1775 елда туганнар","uk":"Категорія:Народились 1775","ur":"زمرہ:1775ء کی پیدائشیں","uz":"Turkum:1775-yilda tugʻilganlar","vep":"Kategorii:Sündnuded vl 1775","vi":"Thể loại:Sinh năm 1775","war":"Kaarangay:Mga natawo han 1775","yo":"Ẹ̀ka:Àwọn ọjọ́ìbí ní 1775","zh":"Category:1775年出生","zh-min-nan":"Lūi-pia̍t:1775 nî chhut-sì","zh-yue":"Category:1775年出世"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.385661","text":"वर्ग:इ.स. १७७५ वर्ग:इ.स.च्या १७७० च्या दशकातील जन्म\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:इ.स.","translated_text":"Class: C.E.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१७७५ वर्ग:इ.स.च्या १७७० च्या दशकातील जन्म","translated_text":"Class of 1775: Born in the 1770s","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"रुडोल्फ दुसरा, पवित्र रोमन सम्राट","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[दुसरा रुडॉल्फ, पवित्र रोमन सम्राट]]","hash":"4ea483952a0ee4ba48a37fd4289393b96175651bb4fc15c63415802092e6589a","last_revision":"2010-08-26T03:39:47Z","first_revision":"2009-05-12T17:47:27Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:01.124114","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन दुसरा रुडॉल्फ, पवित्र रोमन सम्राट\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन दुसरा रुडॉल्फ, पवित्र रोमन सम्राट","translated_text":"Redirected Rudolf II, Holy Roman Emperor","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"आयर्विन","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[एडवर्ड फ्रेडरिक लिंडले वूड]]","hash":"accb5151d4d04d639338bace61021442ed8eab78f0184589d5401f0c61f1f510","last_revision":"2013-09-10T21:13:38Z","first_revision":"2009-05-12T17:55:29Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:01.178466","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन एडवर्ड फ्रेडरिक लिंडले वूड\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन एडवर्ड फ्रेडरिक लिंडले वूड","translated_text":"Re-directed by Edward Frederick Lindley Wood","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"सोच समझ के (चित्रपट)","wikicode":"'''सोच समझ के''' भारतीय कुटुंबनियोजन संस्था निर्मित कुटुंबकल्याण या विषयावरील चित्रपट आहे. [[अरुण खोपकर]] यांनी या चित्रपटाचे दिग्दर्शन केले होते. [[मे १३]] [[इ.स. १९९६|१९९६]] रोजी या चित्रपटाला कुटुंबकल्याण या विषयावरील सर्वोत्तम चित्रपटाचा राष्ट्रीय पुरस्कार प्राप्त झाला.\n\n{{विस्तार}}\n[[वर्ग:इ.स. १९९६ मधील चित्रपट]]","hash":"b52a3e5365d5fe660618df44595e22ab1d4c7a9fd29d463643795c14438aa119","last_revision":"2021-02-21T11:05:00Z","first_revision":"2009-05-13T03:54:28Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:01.228173","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"सोच समझ के भारतीय कुटुंबनियोजन संस्था निर्मित कुटुंबकल्याण या विषयावरील चित्रपट आहे. अरुण खोपकर यांनी या चित्रपटाचे दिग्दर्शन केले होते. मे १३ १९९६ रोजी या चित्रपटाला कुटुंबकल्याण या विषयावरील सर्वोत्तम चित्रपटाचा राष्ट्रीय पुरस्कार प्राप्त झाला.\n\nवर्ग:इ.स. १९९६ मधील चित्रपट\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"सोच समझ के भारतीय कुटुंबनियोजन संस्था निर्मित कुटुंबकल्याण या विषयावरील चित्रपट आहे.","translated_text":"Sook Saans K is a film about family welfare produced by the Indian Institute of Family Planning.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"अरुण खोपकर यांनी या चित्रपटाचे दिग्दर्शन केले होते.","translated_text":"The film was directed by Arun Khopkar.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मे १३ १९९६ रोजी या चित्रपटाला कुटुंबकल्याण या विषयावरील सर्वोत्तम चित्रपटाचा राष्ट्रीय पुरस्कार प्राप्त झाला.","translated_text":"On May 13, 1996, the film won the National Award for Best Film on Family Welfare.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर���ग:इ.स.","translated_text":"Class: C.E.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९९६ मधील चित्रपट","translated_text":"Films from 1996","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"सितारादेवी","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[सितारा देवी]]","hash":"ed8986bdf9d8fd9f53981fc3005662c5af765844a7ce31212d63f6034c11f81e","last_revision":"2018-05-28T14:49:38Z","first_revision":"2009-05-13T03:58:48Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:01.297308","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन सितारा देवी\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन सितारा देवी","translated_text":"Re-directed by Sithara Devi","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"तेनझिंग नॉर्गे","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[तेनझिंग नोर्गे]]","hash":"85bd20ffdbcbc2b4a2e9dd916342d056a89d256bb2ccbb2c93b8099674c06fa8","last_revision":"2009-05-13T17:54:58Z","first_revision":"2009-05-13T17:54:58Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:01.349752","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन तेनझिंग नोर्गे\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन तेनझिंग नोर्गे","translated_text":"Re-directed by Tenzing Norge","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"वेडा राघू","wikicode":"{{जीवचौकट\n| नाव = वेडा राघू\n| fossil_range = \n| स्थिती = LC\n| trend = down\n| स्थिती_प्रणाली = iucn3.1\n| स्थिती_संदर्भ = [{{IUCN|assessors=बर्डलाईफ इंटरनॅशनल |assessment_year=२०१२|id=22683718|taxon= मेरॉप्स ओरिएन्टॅलिस्|access-date= ३१-०३-२०१७|version=२०१३-२}} ]\n| चित्र = Merops orientalis.jpg\n| चित्र_रुंदी = 300px\n| regnum = [[प्राणी]]\n| वंश = [[कणाधारी प्राणी|कणाधारी]]\n| जात = [[एव्हीज]]\n| वर्ग = [[पॅसरीफॉर्मेस]]\n| कुळ = \n| उपकुळ = \n| जातकुळी = \n| जीव = \n| बायनॉमियल = \n| synonyms = \n| आढळप्रदेश_नकाशा= \n| आढळप्रदेश_नकाशा_रुंदी= \n| आढळप्रदेश_नकाशा_title= \n| बायनॉमियल2 = \n| बायनॉमियल_अधिकारी = \n}}\n'''वेडा राघू''' (इंग्लिश: ''Little Green Bee-eater'') शास्त्रीय नाव :''Merops orientalis'') हा एक किडे खाणारा पक्षी आहे. उष्ण कटिबंधातील बहुतेक सर्व देशांत याचे वास्तव्य आहे. [[भारत|भारतात]] हा मोठ्या प्रमाणात दिसतो. तरी देखील पक्षी-निरीक्षकांच्या मते गेल्या काही वर्षात याची संख्या खूपच कमी झाली आहे. हा पक्षी हिरव्या रंगाचा असून शेपटी एका रेषेप्रमाणे असते. संध्याकाळच्या वेळात हे पक्षी मोठ्या थव्याने विजेच्या तारांवर ओळीने बसलेले आढळतात. हा पक्षी तारेवर बसलेला असताना उडून जातो, आणि भक्ष्य पकडून पुन्हा तारेवर येऊन बसतो. परत परत त्याच जागी येत असल्यामुळे त्याला ‘वेडा राघू’ असे नाव पडले आहे.\n\nहा त्याच्या वास्तव्याच्या भागात मोठ्या संख्येने आढळणारा सर्वपरिचित पक्षी आहे.\n\nत्याचे प्रजनन गवताळ भागात होते. आफ्रिका आणि अरेबियामध्ये तो कोरड्या भाग आढळतो, पण अजून पूर्वेला गेल्यावर तो वेगवेगळ्या अधि��ासात दिसतो. हा पक्षी साधारण एक मीटर किंवा त्यापेक्षा कमी उंचीच्या तारांवर / फांद्यावर बसून शिकार करतो. कुंपणाच्या तारा किंवा विजेच्या तारांवर हे पक्षी ओळीने बसलेले आढळतात. या प्रजातीतील इतर पक्षी (बी-इटर) पाण्याजवळ आढळतात, वेडे राघू मात्र पाण्यापासून लांबसुद्धा आढळतात. \n[[चित्र:Green Bee-eaters (Merops orientalis) at Sindhrot near Vadodara, Gujrat Pix 254.jpg|thumb|right|धूली स्नान करताना]]\nसामान्यपणे, हे मैदानी प्रदेशात राहतात, मात्र कधीकधी हिमालयात ५००० किंवा ६००० फूट उंचीवरसुद्धा आढळले आहेत. दक्षिण आशियात ते स्थानिक रहिवासी आहेत, पण काही पक्षी हंगामानुसार स्थलांतर करतात, पण त्यांची नेमकी पद्धत अजून लक्षात आलेली नाही, ते पावसाळ्यात कोरड्या भागात जातात आणि हिवाळ्यात अधिक उबदार भागात स्थलांतर करतात. स्थलांतर करून पाकिस्तानच्या काही भागांत ते उन्हाळ्यात येतात. \n\nवेडे राघू मुख्यत: मधमाशी, मुंग्या, चतुर असे कीटक हवेत सूर मारून पकडून खातात. भक्ष्य खाण्यापूर्वी ते त्याच्या नंग्या काढतात आणि फांदीवर ते पुन्हा पुन्हा आपटतात. हे पक्षी सकाळी मंद हालचाली करतात आणि अनेकदा तारांवर समूहाने बसलेले दिसतात. ते धूलि-स्नान करतात आणि कधीकधी उडता उडता पाण्यात सूर मारून स्नान करतात. सामान्यपणे ते लहान गटात दिसतात, रात्र थाऱ्याच्या ठिकाणी मोठ्या संख्येने (२००-३००) आढळतात. हा पक्षी आता शहरी आणि निम-शहरी भागातसुद्धा मोठ्या प्रमाणात आढळतो आणि टी.व्ही. अँटेनावर बसलेला दिसतो.\n\nवेड्या राघूचा प्रजननाचा काळ मार्च ते जून महिन्यामध्ये असतो. सामान्यपणे ते एकेकट्याने घरटे बांधतात. हे घरटे वाळू असलेल्या काठावर एक बोगदा करून तयार केलेले असते. त्याने तयार केलेले घरटे ५ फूट लांबीचेसुद्धा असू शकते. बोगद्याच्या टोकाशी थेट मातीवर तीन ते पाच अंडी घातली जातात. ही अंडी अगदी गोल आणि चकचकीत पांढरी असतात. अंड्यांचे प्रमाण पावसाचे मान आणि कीटकाची उपलब्धता यावर अवलंबून असते. नर आणि मादी दोघेही अंडी उबवतात. साधारण १४ दिवसांनी अंड्यातून पिल्ले बाहेर येतात.[{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://www.idosi.org/wjz/wjz4%283%292009/2.pdf|title=वेडा राघू पक्ष्याच्या घरट्याचा अभ्यास|last=|पहिले नाव=|दिनांक=|संकेतस्थळ=|archive-url=|archive-date=|dead-url=|ॲक्सेसदिनांक=}}]\n\nएका अभ्यासातून असे दिसून आले आहे की मानवी निरीक्षकांच्या वर्तनाचा अंदाज वेडे राघू वर्तवू शकतात. एका विशिष्ट ठिकाणी असलेली माणसे आपले घरटे शोधू शकतील का याचा अंदाज करण्याची त्यांची क्षमता असते आणि त्याप्रमाणे ते घरट्याची जागा लपवण्याचा प्रयत्न करतात.[{{जर्नल स्रोत|last=Watve|first=Milind|last2=Thakar|first2=Juilee|last3=Kale|first3=Abhijit|last4=Puntambekar|first4=Shweta|last5=Shaikh|first5=Imran|last6=Vaze|first6=Kaustubh|last7=Jog|first7=Maithili|last8=Paranjape|first8=Sharayu|date=2002-12-01|title=Bee-eaters (Merops orientalis) respond to what a predator can see|url=https://doi.org/10.1007/s10071-002-0155-6|journal=Animal Cognition|language=en|volume=5|issue=4|pages=253–259|doi=10.1007/s10071-002-0155-6|issn=1435-9448}}]\n\nदक्षिण भारतात, नद्यांच्या जवळ खूप मोठ्या संख्येने वेडे राघू आढळतात. (१५७ पक्षी प्रती चौ.किमी.) तर शेती असलेल्या भागात १०१ पक्षी प्रती चौ.किमी. आढळले आहेत आणि मानवी वस्त्यांजवळ ४३-५८ पक्षी आढळले आहेत.\n\n== संदर्भ ==\n{{संदर्भयादी|२}}\n\n[[वर्ग:पक्षी]]","hash":"cd6659b607ec722d334ae1b7d58a7cc5b5bfdfcfb45fb6c77448c9daf9c9c9e8","last_revision":"2023-07-07T01:06:44Z","first_revision":"2009-05-13T18:28:06Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:01.408604","cross_lingual_links":{"ar":"وروار شرقي","arz":"وروار شرقى","as":"মৌখাটি","ast":"Merops orientalis","bg":"Източен пчелояд","bn":"সবুজ বাঁশপাতি","br":"Gwespetaerig glas","ca":"Abellerol maragda oriental","ceb":"Merops orientalis","cs":"Vlha proměnlivá","cy":"Gwenynysor gwyrdd","da":"Lille grøn biæder","de":"Bronzescheitel-Smaragdspint","en":"Asian green bee-eater","eo":"Hindia abelmanĝulo","es":"Merops orientalis","eu":"Erle-txori berde","fa":"زنبورخوار سبز آسیایی","fi":"Pikkumehiläissyöjä","fr":"Guêpier d'Orient","hu":"Smaragdgyurgyalag","id":"Kirik-kirik hijau","it":"Merops orientalis","ja":"ミドリハチクイ","kn":"ಕಳ್ಳಿ ಪೀರ","ml":"നാട്ടുവേലിത്തത്ത","my":"အာရှပုစဉ်းထိုး","ne":"मुरली चरा","nl":"Aziatische kleine groene bijeneter","nv":"Tsísʼná yiyání łitsxo dóó dootłʼizhígíí","pa":"ਹਰਾ ਮੱਖੀ-ਖਾਣਾ","pl":"Żołna wschodnia","pnb":"ہرا مکھی-کھانا","pt":"Abelharuco-verde-asiático","ru":"Малая зелёная щурка","sco":"Green bee-eater","skr":"ساوی چِڑی","sv":"Orientbiätare","ta":"பச்சைப் பஞ்சுருட்டான்","uk":"Бджолоїдка мала","vi":"Trảu đầu hung","war":"Merops orientalis","zh":"绿喉蜂虎"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.665393","text":"वेडा राघू (इंग्लिश: Little Green Bee-eater) शास्त्रीय नाव :Merops orientalis) हा एक किडे खाणारा पक्षी आहे. उष्ण कटिबंधातील बहुतेक सर्व देशांत याचे वास्तव्य आहे. भारतात हा मोठ्या प्रमाणात दिसतो. तरी देखील पक्षी-निरीक्षकांच्या मते गेल्या काही वर्षात याची संख्या खूपच कमी झाली आहे. हा पक्षी हिरव्या रंगाचा असून शेपटी एका रेषेप्रमाणे असते. संध्याकाळच्या वेळात हे पक्षी मोठ्या थव्याने विजेच्या तारांवर ओळीने बसलेले आढळतात. हा पक्षी तारेवर बसलेला असताना उडून जातो, आणि भक्ष्य पकडून पुन्हा तारेवर येऊन बसतो. परत परत त्याच जागी येत असल्यामुळे त्याला 'वेडा राघू' असे नाव पडले आहे.\n\nहा त्याच्या वास्तव्याच्या भागात मोठ्या संख्येने आढळणारा सर्वपरिचित पक्षी आहे.\n\nत्याचे प्रजनन गवताळ भागात होते. आफ्रिका आणि अरेबियामध्ये तो कोरड्या भाग आढळतो, पण अजून पूर्वेला ग��ल्यावर तो वेगवेगळ्या अधिवासात दिसतो. हा पक्षी साधारण एक मीटर किंवा त्यापेक्षा कमी उंचीच्या तारांवर / फांद्यावर बसून शिकार करतो. कुंपणाच्या तारा किंवा विजेच्या तारांवर हे पक्षी ओळीने बसलेले आढळतात. या प्रजातीतील इतर पक्षी (बी-इटर) पाण्याजवळ आढळतात, वेडे राघू मात्र पाण्यापासून लांबसुद्धा आढळतात.\n\nसामान्यपणे, हे मैदानी प्रदेशात राहतात, मात्र कधीकधी हिमालयात ५००० किंवा ६००० फूट उंचीवरसुद्धा आढळले आहेत. दक्षिण आशियात ते स्थानिक रहिवासी आहेत, पण काही पक्षी हंगामानुसार स्थलांतर करतात, पण त्यांची नेमकी पद्धत अजून लक्षात आलेली नाही, ते पावसाळ्यात कोरड्या भागात जातात आणि हिवाळ्यात अधिक उबदार भागात स्थलांतर करतात. स्थलांतर करून पाकिस्तानच्या काही भागांत ते उन्हाळ्यात येतात.\n\nवेडे राघू मुख्यत: मधमाशी, मुंग्या, चतुर असे कीटक हवेत सूर मारून पकडून खातात. भक्ष्य खाण्यापूर्वी ते त्याच्या नंग्या काढतात आणि फांदीवर ते पुन्हा पुन्हा आपटतात. हे पक्षी सकाळी मंद हालचाली करतात आणि अनेकदा तारांवर समूहाने बसलेले दिसतात. ते धूलि-स्नान करतात आणि कधीकधी उडता उडता पाण्यात सूर मारून स्नान करतात. सामान्यपणे ते लहान गटात दिसतात, रात्र थाऱ्याच्या ठिकाणी मोठ्या संख्येने (२००-३००) आढळतात. हा पक्षी आता शहरी आणि निम-शहरी भागातसुद्धा मोठ्या प्रमाणात आढळतो आणि टी.व्ही. अँटेनावर बसलेला दिसतो.\n\nवेड्या राघूचा प्रजननाचा काळ मार्च ते जून महिन्यामध्ये असतो. सामान्यपणे ते एकेकट्याने घरटे बांधतात. हे घरटे वाळू असलेल्या काठावर एक बोगदा करून तयार केलेले असते. त्याने तयार केलेले घरटे ५ फूट लांबीचेसुद्धा असू शकते. बोगद्याच्या टोकाशी थेट मातीवर तीन ते पाच अंडी घातली जातात. ही अंडी अगदी गोल आणि चकचकीत पांढरी असतात. अंड्यांचे प्रमाण पावसाचे मान आणि कीटकाची उपलब्धता यावर अवलंबून असते. नर आणि मादी दोघेही अंडी उबवतात. साधारण १४ दिवसांनी अंड्यातून पिल्ले बाहेर येतात.\n\nएका अभ्यासातून असे दिसून आले आहे की मानवी निरीक्षकांच्या वर्तनाचा अंदाज वेडे राघू वर्तवू शकतात. एका विशिष्ट ठिकाणी असलेली माणसे आपले घरटे शोधू शकतील का याचा अंदाज करण्याची त्यांची क्षमता असते आणि त्याप्रमाणे ते घरट्याची जागा लपवण्याचा प्रयत्न करतात.\n\nदक्षिण भारतात, नद्यांच्या जवळ खूप मोठ्या संख्येने वेडे राघू आढळतात. (१५७ पक्षी प्रती चौ.किमी.) तर शेती असलेल्या भागात १०१ पक्षी प्रती चौ.किमी. आढळले आहेत आणि मानवी वस्त्यांजवळ ४३-५८ पक्षी आढळले आहेत.\n\nवर्ग:पक्षी\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वेडा राघू (इंग्लिश: Little Green Bee-eater) शास्त्रीय नाव :Merops orientalis) हा एक किडे खाणारा पक्षी आहे.","translated_text":"The little green bee-eater (Classical name: Merops orientalis) is an insectivorous bird.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"उष्ण कटिबंधातील बहुतेक सर्व देशांत याचे वास्तव्य आहे.","translated_text":"It is found in most tropical countries.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"भारतात हा मोठ्या प्रमाणात दिसतो.","translated_text":"This is widely seen in India.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"तरी देखील पक्षी-निरीक्षकांच्या मते गेल्या काही वर्षात याची संख्या खूपच कमी झाली आहे.","translated_text":"However, according to birdwatchers, the number has decreased significantly in recent years.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हा पक्षी हिरव्या रंगाचा असून शेपटी एका रेषेप्रमाणे असते.","translated_text":"This bird is green with a line-like tail.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"संध्याकाळच्या वेळात हे पक्षी मोठ्या थव्याने विजेच्या तारांवर ओळीने बसलेले आढळतात.","translated_text":"In the evenings, these birds are seen in large crowds lined up on electrical wires.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हा पक्षी तारेवर बसलेला असताना उडून जातो, आणि भक्ष्य पकडून पुन्हा तारेवर येऊन बसतो.","translated_text":"The bird flies while sitting on the star, and catches food and returns to the star.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"परत परत त्याच जागी येत असल्यामुळे त्याला 'वेडा राघू' असे नाव पडले आहे.","translated_text":"He is called Madra Raghu because he comes back to the same place.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"हा त्याच्या वास्तव्याच्या भागात मोठ्या संख्येने आढळणारा सर्वपरिचित पक्षी आहे.","translated_text":"It is a well-known bird found in large numbers in its habitat.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"त्याचे प्रजनन गवताळ भागात होते.","translated_text":"It was bred in grassland.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"आफ्रिका आणि अरेबियामध्ये तो कोरड्या भाग आढळतो, पण अजून पूर्वेला गेल्यावर तो वेगवेगळ्या अधिवासात दिसतो.","translated_text":"It's found in the dry regions of Africa and Arabia, but even further east, it's found in different habitats.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हा पक्षी साधारण एक मीटर किंवा त्यापेक्षा कमी उंचीच्या तारांवर / फांद्यावर बसून शिकार करतो.","translated_text":"This bird preys on wire/branches about a meter or less in height.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"कुंपणाच्या तारा किंवा विजेच्या तारांवर हे पक्षी ओळीने बसलेले आढळतात.","translated_text":"These birds can be found sitting in a line on a fence or electrical wire.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"या प्रजातीतील इतर ���क्षी (बी-इटर) पाण्याजवळ आढळतात, वेडे राघू मात्र पाण्यापासून लांबसुद्धा आढळतात.","translated_text":"Other birds of this species (B-eaters) are found near water, while mad ravens are also found far from water.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"सामान्यपणे, हे मैदानी प्रदेशात राहतात, मात्र कधीकधी हिमालयात ५००० किंवा ६००० फूट उंचीवरसुद्धा आढळले आहेत.","translated_text":"Usually, they live in the plains, but sometimes they are also found in the Himalayas at an altitude of 5,000 or 6,000 feet.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"दक्षिण आशियात ते स्थानिक रहिवासी आहेत, पण काही पक्षी हंगामानुसार स्थलांतर करतात, पण त्यांची नेमकी पद्धत अजून लक्षात आलेली नाही, ते पावसाळ्यात कोरड्या भागात जातात आणि हिवाळ्यात अधिक उबदार भागात स्थलांतर करतात.","translated_text":"They are native to South Asia, but some birds migrate according to the seasons, but their exact pattern is not yet known, they migrate to dry areas in the rainy season and to warmer areas in the winter.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"स्थलांतर करून पाकिस्तानच्या काही भागांत ते उन्हाळ्यात येतात.","translated_text":"They migrate to some parts of Pakistan in the summer.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वेडे राघू मुख्यत: मधमाशी, मुंग्या, चतुर असे कीटक हवेत सूर मारून पकडून खातात.","translated_text":"Mad Rajasthan: Bees, flies, and clever insects are the ones who blow their horns in the air and eat them.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"भक्ष्य खाण्यापूर्वी ते त्याच्या नंग्या काढतात आणि फांदीवर ते पुन्हा पुन्हा आपटतात.","translated_text":"Before eating food, they take off their nails and repeatedly squeeze on the branches.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हे पक्षी सकाळी मंद हालचाली करतात आणि अनेकदा तारांवर समूहाने बसलेले दिसतात.","translated_text":"These birds move slowly in the morning and are often seen sitting in clusters on the stars.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ते धूलि-स्नान करतात आणि कधीकधी उडता उडता पाण्यात सूर मारून स्नान करतात.","translated_text":"They bathe in dust, and sometimes they bathe with trumpets in boiling water.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सामान्यपणे ते लहान गटात दिसतात, रात्र थाऱ्याच्या ठिकाणी मोठ्या संख्येने (२००-३००) आढळतात.","translated_text":"They are usually found in small groups, in large numbers (200-300) in the night pastures.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हा पक्षी आता शहरी आणि निम-शहरी भागातसुद्धा मोठ्या प्रमाणात आढळतो आणि टी.व्ही.","translated_text":"This bird is now widely found in urban and semi-urban areas as well, and TV shows are also available.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"अँटेनावर बसलेला दिसतो.","translated_text":"Seems to be sitting on the antenna.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वेड्या राघूचा प्रजननाचा काळ मार्च ते जून महिन्यामध्ये असतो.","translated_text":"Mad Rahu breeding season is from March to June.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सामान्यपणे ते एकेकट्याने घरटे बांधतात.","translated_text":"Usually, they build nests on their own.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हे घरटे वाळू असलेल्या काठावर एक बोगदा करून तयार केलेले असते.","translated_text":"The nest is made of a tunnel on the edge of the sand.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्याने तयार केलेले घरटे ५ फूट लांबीचेसुद्धा असू शकते.","translated_text":"The nest he made could be as long as five feet.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"बोगद्याच्या टोकाशी थेट मातीवर तीन ते पाच अंडी घातली जातात.","translated_text":"Three to five eggs are laid directly on the ground at the end of the tunnel.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ही अंडी अगदी गोल आणि चकचकीत पांढरी असतात.","translated_text":"These eggs are very round and spherically white.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"अंड्यांचे प्रमाण पावसाचे मान आणि कीटकाची उपलब्धता यावर अवलंबून असते.","translated_text":"The quantity of eggs depends on the amount of rainfall and the availability of insects.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"नर आणि मादी दोघेही अंडी उबवतात.","translated_text":"Both males and females lay eggs.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"साधारण १४ दिवसांनी अंड्यातून पिल्ले बाहेर येतात.","translated_text":"The eggs hatch after about 14 days.","trailing_whitespace":"","citations":[{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://www.idosi.org/wjz/wjz4%283%292009/2.pdf|title=वेडा राघू पक्ष्याच्या घरट्याचा अभ्यास|last=|पहिले नाव=|दिनांक=|संकेतस्थळ=|archive-url=|archive-date=|dead-url=|ॲक्सेसदिनांक=}}]","char_index":48,"name":null,"url":"http://www.idosi.org/wjz/wjz4%283%292009/2.pdf","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:42.923737-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"एका अभ्यासातून असे दिसून आले आहे की मानवी निरीक्षकांच्या वर्तनाचा अंदाज वेडे राघू वर्तवू शकतात.","translated_text":"One study has shown that the behavior of human observers can be better predicted by madmen.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"एका विशिष्ट ठिकाणी असलेली माणसे आपले घरटे शोधू शकतील का याचा अंदाज करण्याची त्यांची क्षमता असते आणि त्याप्रमाणे ते घरट्याची जागा लपवण्याचा प्रयत्न करतात.","translated_text":"People in a particular location have the ability to predict if they can find their nest and thus try to hide their nest space.","trailing_whitespace":"","citations":[{"content":"[{{जर्नल स्रोत|last=Watve|first=Milind|last2=Thakar|first2=Juilee|last3=Kale|first3=Abhijit|last4=Puntambekar|first4=Shweta|last5=Shaikh|first5=Imran|last6=Vaze|first6=Kaustubh|last7=Jog|first7=Maithili|last8=Paranjape|first8=Sharayu|date=2002-12-01|title=Bee-eaters (Merops orientalis) respond to what a predator can see|url=https://doi.org/10.1007/s10071-002-0155-6|journal=Animal Cognition|language=en|volume=5|issue=4|pages=253–259|doi=10.1007/s10071-002-0155-6|issn=1435-9448}}]","char_index":153,"name":null,"url":"https://doi.org/10.1007/s10071-002-0155-6","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html;charset=utf-8","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":186188,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:53.123316-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":5,"source_quality_raw_score":0.8935546875}],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"दक्षिण भारतात, नद्यांच्या ���वळ खूप मोठ्या संख्येने वेडे राघू आढळतात.","translated_text":"In South India, a very large number of mad radars are found near the rivers.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"(१५७ पक्षी प्रती चौ.किमी.)","translated_text":"(A bird in the hand is worth two in the bush)","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"तर शेती असलेल्या भागात १०१ पक्षी प्रती चौ.किमी.","translated_text":"In farmed areas, 101 birds per square kilometer.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"आढळले आहेत आणि मानवी वस्त्यांजवळ ४३-५८ पक्षी आढळले आहेत.","translated_text":"43-58 birds have been found near human habitations.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"संदर्भ","translated_text":"Reference","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:पक्षी","translated_text":"Category:Birds","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[{"text":"अंड्यांचे प्रमाण पावसाचे मान आणि कीटकाची उपलब्धता यावर अवलंबून असते. नर आणि मादी दोघेही अंडी उबवतात. साधारण १४ दिवसांनी अंड्यातून पिल्ले बाहेर येतात.","translated_text":"The quantity of eggs depends on the amount of rainfall and the availability of insects. Both males and females lay eggs. The eggs hatch after about 14 days.","citations":[{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://www.idosi.org/wjz/wjz4%283%292009/2.pdf|title=वेडा राघू पक्ष्याच्या घरट्याचा अभ्यास|last=|पहिले नाव=|दिनांक=|संकेतस्थळ=|archive-url=|archive-date=|dead-url=|ॲक्सेसदिनांक=}}]","char_index":149,"name":null,"url":"http://www.idosi.org/wjz/wjz4%283%292009/2.pdf","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:42.923737-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}]},{"text":"एका अभ्यासातून असे दिसून आले आहे की मानवी निरीक्षकांच्या वर्तनाचा अंदाज वेडे राघू वर्तवू शकतात. एका विशिष्ट ठिकाणी असलेली माणसे आपले घरटे शोधू शकतील का याचा अंदाज करण्याची त्यांची क्षमता असते आणि त्याप्रमाणे ते घरट्याची जागा लपवण्याचा प्रयत्न करतात.","translated_text":"One study has shown that the behavior of human observers can be better predicted by madmen. People in a particular location have the ability to predict if they can find their nest and thus try to hide their nest space.","citations":[{"content":"[{{जर्नल स्रोत|last=Watve|first=Milind|last2=Thakar|first2=Juilee|last3=Kale|first3=Abhijit|last4=Puntambekar|first4=Shweta|last5=Shaikh|first5=Imran|last6=Vaze|first6=Kaustubh|last7=Jog|first7=Maithili|last8=Paranjape|first8=Sharayu|date=2002-12-01|title=Bee-eaters (Merops orientalis) respond to what a predator can see|url=https://doi.org/10.1007/s10071-002-0155-6|journal=Animal Cognition|language=en|volume=5|issue=4|pages=253–259|doi=10.1007/s10071-002-0155-6|issn=1435-9448}}]","char_index":249,"name":null,"url":"https://doi.org/10.1007/s10071-002-0155-6","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html;charset=utf-8","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":186188,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:53.123316-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":5,"source_quality_raw_score":0.8935546875}]}]}
+{"title":"चित्तर","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[राखी तित्तीर]]","hash":"893fcf755e25fe4cb67a6ac0a59ca3c2aaadffb158dd995e00e0bbe132bda6b6","last_revision":"2017-04-16T10:11:13Z","first_revision":"2009-05-13T18:39:44Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:01.470298","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन राखी तित्��ीर\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन राखी तित्तीर","translated_text":"It's time to move on.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"समुद्रपक्षी","wikicode":"[[चित्र:Black-headed Gull - St James's Park, London - Nov 2006.jpg|thumb|right|200 px|काळ्या डोक्याचा समुद्रपक्षी]]\n'''समुद्रपक्षी''' हे इंग्रजीत सी-गल या नावाने ओळखले जातात. या पक्ष्यांचे जगातील सर्व [[खंड|खंडांमध्ये]] अस्तित्व आहे. पांढऱ्या शुभ्र अथवा राखाडी रंगाचे समुद्रपक्षी कोणत्याही [[समुद्रकिनारा|समुद्रकिनाऱ्यावर]] गेल्यावर त्यांच्या कर्कश आवाजाने लक्ष वेधून घेतात. त्यांचे आवडते खाद्य [[मासा|मासे]] आहे. हे [[पक्षी]] मोठ्या अंतरापर्यंत उडून जाण्यात पटाईत असतात.\n\n[[वर्ग:पक्षी]]","hash":"5ece6d4c5e8e5a8fe0d2e904381a9a5d6d3a8e68cde763ab20caa825b127748a","last_revision":"2017-03-11T06:37:12Z","first_revision":"2009-05-13T18:50:54Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:01.528066","cross_lingual_links":{"af":"Meeue","am":"ሳቢሳ","ar":"نورسية","arz":"نورسيه","ast":"Laridae","avk":"Lofta (Laridae)","ay":"Qiwlla","az":"Qağayılar","ba":"Сарлаҡтар","be":"Чайкавыя","bg":"Чайкови","bn":"গাঙচিল","bo":"སྐྱར་མོ།","br":"Laridae","bs":"Galeb","ca":"Làrids","cdo":"Ngṳ̀-ĭng","ceb":"Kanaway","chy":"Mâhóomoehá-vé'késo","cs":"Rackovití","cv":"Чарлăк йышшисем","cy":"Gwylan","da":"Mågefugle","de":"Möwenverwandte","en":"Laridae","eo":"Mevo","es":"Laridae","et":"Kajaklased","eu":"Kaio","fa":"کاکاییان","fi":"Lokit","fo":"Mási","fr":"Laridae","frr":"Kuben","fur":"Cocâl","fy":"Seefûgels","ga":"Laridae","gd":"Faoileag","gl":"Gaivota","gu":"ધોમડો","he":"שחפיים","hi":"गंगा चिल्ली","hr":"Galebovi","hu":"Sirályfélék","hy":"Որորներ","id":"Camar","is":"Máfar","it":"Laridae","ja":"カモメ科","ka":"თოლიასებრნი","kbd":"Хытхьарыкъуэ","kk":"Шағалалар тұқымдасы","ko":"갈매기과","ku":"Şehing","kv":"Каля","ky":"Чардактар","la":"Laridae","li":"Miewe","lij":"Ochin de mâ","lt":"Kiriniai","lv":"Kaiju dzimta","mdf":"Транзи","mk":"Галеби","ms":"Camar","myv":"Транзей","nds":"Meven","nds-nl":"Mieuw","nl":"Meeuwen (vogels)","nn":"Måsefamilien","nb":"Måkefamilien","nrm":"Mauve","nv":"Tónteel tsídii dóó bikʼéí","oc":"Laridae","olo":"Kajoit","os":"Кæсагдзау","pa":"ਸਮੁੰਦਰੀ ਮੁਰਗਾਬੀ","pl":"Mewowate","pt":"Larídeos","qu":"Qiwlla","ro":"Laridae","ru":"Чайковые","rue":"Мевовы","sah":"Хоптотуҥулар кэргэннэрэ","scn":"Laridae","sco":"Maw (bird)","se":"Báiskelottit","sh":"Galeb","simple":"Gull","sk":"Čajkovité","sl":"Galebi","sq":"Pulëbardha","sr":"Галебови","sv":"Måsfåglar","sw":"Shakwe","ta":"நீள் சிறகு கடற்பறவை","tg":"Ёҳу","th":"วงศ์นกนางนวล","tl":"Bako","tr":"Laridae","tt":"Акчарлаклар","ug":"چايكا","uk":"Мартинові","uz":"Baliqchilar","vec":"Laridae","vi":"Họ Mòng biển","vls":"Mêeuwn","war":"Laridae","wuu":"鸥","zea":"Meêuwen","zh":"鷗","zh-yue":"鷗"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.665393","text":"समुद्रपक्षी हे इंग्रजीत सी-गल या नावाने ओळखले जातात. या पक्ष्यांचे जगातील सर्व खंडांमध्ये अस्तित्व आहे. पांढऱ्या शुभ्र अथवा राखाडी रंगाचे समुद्रपक्षी कोणत्याही समुद्रकिनाऱ्यावर गेल्यावर त्यांच्या कर्कश आवाजाने लक्ष वेधून घेतात. त्यांचे आवडते खाद्य मासे आहे. हे पक्षी मोठ्या अंतरापर्यंत उडून जाण्यात पटाईत असतात.\n\nवर्ग:पक्षी\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"समुद्रपक्षी हे इंग्रजीत सी-गल या नावाने ओळखले जातात.","translated_text":"The seabirds are known in English as seagulls.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"या पक्ष्यांचे जगातील सर्व खंडांमध्ये अस्तित्व आहे.","translated_text":"These birds exist on all continents of the world.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पांढऱ्या शुभ्र अथवा राखाडी रंगाचे समुद्रपक्षी कोणत्याही समुद्रकिनाऱ्यावर गेल्यावर त्यांच्या कर्कश आवाजाने लक्ष वेधून घेतात.","translated_text":"White or gray seabirds attract attention when they go to any beach.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यांचे आवडते खाद्य मासे आहे.","translated_text":"Their favorite food is fish.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हे पक्षी मोठ्या अंतरापर्यंत उडून जाण्यात पटाईत असतात.","translated_text":"These birds are eager to fly long distances.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:पक्षी","translated_text":"Category:Birds","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"लुई डुफस","wikicode":"'''लुई जॉर्ज डुफस''' ([[मे १३]], [[इ.स. १९०४]]:[[मेलबर्न]], [[ऑस्ट्रेलिया]] - [[जुलै २४]], [[इ.स. १९८४]]:[[जोहान्सबर्ग]], [[दक्षिण आफ्रिका]]) हा {{cr|RSA}}कडून [[क्रिकेट]] खेळलेला खेळाडू होता.\n\nखेळातून निवृत्त झाल्यावर डुफस क्रिकेटचे विवेचन करणारा लेखक झाला. १९३५मध्ये [[दक्षिण आफ्रिका]] [[इंग्लंड]]च्या दौऱ्यावर असताना [[ग्लॅमॉर्गन काउंटी क्रिकेट क्लब|ग्लॅमॉर्गनविरुद्धच्या]] सामन्यात त्यांचे अनेक खेळाडू आजारी पडले. त्यावेळी दक्षिण आफ्रिका संघाने सामन्याचे विवेचन करणाऱ्या डुफसला क्षेत्ररक्षण करण्यास पाचारण केले. त्याने स्लिपमध्ये एक झेल धरून दक्षिण आफ्रिकेला सामना जिंकण्यास मोलाची मदत केली.\n\n{{Stub-दक्षिण आफ्रिकेचा क्रिकेट खेळाडू}}\n\n{{DEFAULTSORT:डुफस, लुईस}}\n[[वर्ग:दक्षिण आफ्रिकेचे क्रिकेट खेळाडू]]\n[[वर्ग:इ.स. १९०४ मधील जन्म]]\n[[वर्ग:इ.स. १९८४ मधील जन्म]]\n[[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]]","hash":"11ed098071c26bea8a4c03be1fc52652742e62053d304b744e9d9ee2e60a2129","last_revision":"2017-07-28T21:25:24Z","first_revision":"2009-05-13T18:55:17Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:01.589320","cross_lingual_links":{"en":"Louis Duffus","ta":"லூயிஸ் டாப்ஸ்"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.665393","text":"लुई जॉर्ज डुफस (मे १३, इ.स. १९०४:मेलबर्न, ऑस्ट्रेलिया - जुलै २४, इ.स. १९८४:जोहान्सबर्ग, दक्षिण आफ्रिका) हा कडून क्रिकेट खेळलेला खेळाडू होता.\n\nखेळातून निवृत्त झाल्यावर डुफस क्रिकेटचे विवेचन करणारा लेखक झाला. १९३५मध्ये दक्षिण आफ्रिका इंग्लंडच्या दौऱ्यावर असताना ग्लॅमॉर्गनविरुद्धच्या सामन्यात त्यांचे अनेक खेळाडू आजारी पडले. त्यावेळी दक्षिण आफ्रिका संघाने सामन्याचे विवेचन करणाऱ्या डुफसला क्षेत्ररक्षण करण्यास पाचारण केले. त्याने स्लिपमध्ये एक झेल धरून दक्षिण आफ्रिकेला सामना जिंकण्यास मोलाची मदत केली.\n\nवर्ग:दक्षिण आफ्रिकेचे क्रिकेट खेळाडू वर्ग:इ.स. १९०४ मधील जन्म वर्ग:इ.स. १९८४ मधील जन्म वर्ग:पुरुष चरित्रलेख\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"लुई जॉर्ज डुफस (मे १३, इ.स.","translated_text":"Louis George Dufus (May 13, C.E.)","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९०४:मेलबर्न, ऑस्ट्रेलिया - जुलै २४, इ.स.","translated_text":"1904: Melbourne, Australia - July 24, C.E.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९८४:जोहान्सबर्ग, दक्षिण आफ्रिका) हा कडून क्रिकेट खेळलेला खेळाडू होता.","translated_text":"1984: Johannesburg, South Africa) is a cricketer from Johannesburg, South Africa.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"खेळातून निवृत्त झाल्यावर डुफस क्रिकेटचे विवेचन करणारा लेखक झाला.","translated_text":"After retiring from the sport, Duffus became a cricket commentator and writer.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९३५मध्ये दक्षिण आफ्रिका इंग्लंडच्या दौऱ्यावर असताना ग्लॅमॉर्गनविरुद्धच्या सामन्यात त्यांचे अनेक खेळाडू आजारी पडले.","translated_text":"Many of his players fell ill during a match against Glamorgan on the South African tour of England in 1935.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यावेळी दक्षिण आफ्रिका संघाने सामन्याचे विवेचन करणाऱ्या डुफसला क्षेत्ररक्षण करण्यास पाचारण केले.","translated_text":"At the time, the South African team called on the match referee, Duff, to defend the field.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्याने स्लिपमध्ये एक झेल धरून दक्षिण आफ्रिकेला सामना जिंकण्यास मोलाची मदत केली.","translated_text":"He took a slip and helped South Africa win the match.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:दक्षिण आफ्रिकेचे क्रिकेट खेळाडू वर्ग:इ.स.","translated_text":"Class: South African cricketers Class: ES","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९०४ मधील जन्म वर्ग:इ.स.","translated_text":"Class of 1904: C.E.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९८४ मधील जन्म वर्ग:पुरुष चरित्रलेख","translated_text":"Class of 1984: Male biography","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"लुईस डुफस","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[लुई डुफस]]","hash":"8420988349be7b0da06c93f49b2b1fc12a8f239364a351e993b7148fef6ded91","last_revision":"2009-05-13T18:56:38Z","first_revision":"2009-05-13T18:56:38Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:01.642397","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन लुई डुफस\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन लुई डुफस","translated_text":"Re-directed by Louis Dufus","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"लुई जॉर्ज डुफस","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[लुई डुफस]]","hash":"8420988349be7b0da06c93f49b2b1fc12a8f239364a351e993b7148fef6ded91","last_revision":"2011-01-25T01:39:26Z","first_revision":"2009-05-13T18:56:56Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:01.694898","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन लुई डुफस\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन लुई डुफस","translated_text":"Re-directed by Louis Dufus","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"मायकेल ऐन्सवर्थ","wikicode":"{{इंग्लिश क्रिकेट खेळाडू-अपूर्ण}}\n\n[[वर्ग:इंग्लंडचे क्रिकेट खेळाडू|मायकेल ऐन्सवर्थ]]\n[[वर्ग:रिकामी पाने]]\n[[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]]\n[[वर्ग:इ.स. १९२२ मधील जन्म]]\n[[वर्ग:इ.स. १९७८ मधील मृत्यू]]","hash":"87322a9767b8ce07f785d4ae67d6f2b7f918ec32c8e0f2da004422bff22af785","last_revision":"2022-08-15T05:43:50Z","first_revision":"2009-05-13T18:59:11Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:01.750339","cross_lingual_links":{"en":"Michael Ainsworth","ta":"மைக்கல் அய்ன்ஸ்வோர்த்"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.665393","text":"मायकेल ऐन्सवर्थ वर्ग:रिकामी पाने वर्ग:पुरुष चरित्रलेख वर्ग:इ.स. १९२२ मधील जन्म वर्ग:इ.स. १९७८ मधील मृत्यू\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"मायकेल ऐन्सवर्थ वर्ग:रिकामी पाने वर्ग:पुरुष चरित्रलेख वर्ग:इ.स.","translated_text":"Michael Ainsworth class: empty pages class: male biography class: c.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९२२ मधील जन्म वर्ग:इ.स.","translated_text":"Class of 1922: C.E.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९७८ मधील मृत्यू","translated_text":"He died in 1978.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"मायकेल लायोनेल येओवर्ड ऐन्सवर्थ","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[मायकेल ऐन्सवर्थ]]","hash":"d7365ca1e634b9116cd6dea906fb3d653af46b6e3b0da7c7320e5e5c8d091d8b","last_revision":"2011-01-24T23:57:30Z","first_revision":"2009-05-13T19:00:11Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:01.816415","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन मायकेल ऐन्सवर्थ\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन मायकेल ऐन्सवर्थ","translated_text":"Michael Ainsworth is redirected.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"एन्रिके बोलान्योस","wikicode":"[[चित्र:Enrique Bolaños Geyer 2004.jpg|thumb|right|एन्रिके बोलान्योस]]\n'''एन्रिके बोलान्योस''' ([[१३ मे]], [[इ.स. १९२८]]:[[मासाया, निकाराग्वा]] - ) हे [[निकाराग्वा]]चे भूतपूर्व राष्ट्राध्यक्ष आहेत.\n\n{{विस्तार}}\n\n{{DEFAULTSORT:बोलान्योस, एन्रिके}}\n[[वर्ग:निकाराग्वाचे राष्ट्राध्यक्ष]]\n[[वर्ग:इ.स. १९२८ मधील जन्म]]\n[[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]]","hash":"8133c860d608903dd9c4bd5c2936e8d2902afe1b14f1f771eaefd3667e93435f","last_revision":"2020-05-21T05:22:27Z","first_revision":"2009-05-13T19:02:09Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:01.873141","cross_lingual_links":{"ar":"إنريكي بولانيوس","ast":"Enrique Bolaños Geyer","ca":"Enrique Bolaños","da":"Enrique Bolaños","de":"Enrique Bolaños Geyer","en":"Enrique Bolaños","eo":"Enrique Bolaños","es":"Enrique Bolaños Geyer","et":"Enrique Bolaños","eu":"Enrique Bolaños","fa":"انریکه بولانیوس","fi":"Enrique Bolaños","fr":"Enrique Bolaños Geyer","gl":"Enrique Bolaños","he":"אנריקה בולאניוס","id":"Enrique Bolaños","io":"Enrique Bolaños","it":"Enrique Bolaños","ja":"エンリケ・ボラーニョス","ko":"엔리케 볼라뇨스","la":"Henricus Bolaños Geyer","mn":"Энрике Боланос","mzn":"انریکه بلانوس","nl":"Enrique Bolaños","nb":"Enrique Bolaños","oc":"Enrique Bolaños","pl":"Enrique Bolaños","pt":"Enrique Bolaños Geyer","ru":"Боланьос Гейер, Энрике Хосе","simple":"Enrique Bolaños","sv":"Enrique Bolaños","zh":"恩里克·博拉尼奥斯"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.665393","text":"एन्रिके बोलान्योस (१३ मे, इ.स. १९२८:मासाया, निकाराग्वा - ) हे निकाराग्वा���े भूतपूर्व राष्ट्राध्यक्ष आहेत.\n\nवर्ग:निकाराग्वाचे राष्ट्राध्यक्ष वर्ग:इ.स. १९२८ मधील जन्म वर्ग:पुरुष चरित्रलेख\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"एन्रिके","translated_text":"What is it?","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"बोलान्योस (१३ मे, इ.स.","translated_text":"(Matthew 28:19, 20) The Bible says: \"The whole earth will be filled with water, and the waters will be filled with water\".","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९२८:मासाया, निकाराग्वा - ) हे निकाराग्वाचे भूतपूर्व राष्ट्राध्यक्ष आहेत.","translated_text":"1928: Masaia, Nicaragua -) is a former President of Nicaragua.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:निकाराग्वाचे राष्ट्राध्यक्ष वर्ग:इ.स.","translated_text":"Class: President of Nicaragua Class: ES","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९२८ मधील जन्म वर्ग:पुरुष चरित्रलेख","translated_text":"Class of 1928: Male biography","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"एन्रिके होजे बोलान्योस गायर","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[एन्रिके बोलान्योस]]","hash":"03e6fbd26e0fc6670ed471c03e1e801bf9fefc0cd38f8ec23d698b6e12ebff4d","last_revision":"2011-01-24T18:17:19Z","first_revision":"2009-05-13T19:03:08Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:01.932791","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन एन्रिके बोलान्योस\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन एन्रिके बोलान्योस","translated_text":"This is a direct translation of Enrique Bolanios.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"व्हरनॉन शॉ","wikicode":"'''व्हरनॉन लॉर्डेन शॉ''' ([[मे १३]], [[इ.स. १९३०]] - ) हा [[डॉमिनिका]]चा पाचवा राष्ट्राध्यक्ष होता.\n\n{{विस्तार}}\n\n{{DEFAULTSORT:शॉ, व्हरनॉन}}\n\n[[वर्ग:डॉमिनिकाचे राष्ट्राध्यक्ष]]\n[[वर्ग:इ.स. १९३० मधील जन्म]]\n[[वर्ग:इ.स. २०१३ मधील मृत्यू]]\n[[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]]","hash":"1ff25719d784a7ec18cd62d97ccb9ddb56a03b5788446be95d87c98e90c251d6","last_revision":"2020-05-20T13:18:04Z","first_revision":"2009-05-13T19:05:44Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:01.995742","cross_lingual_links":{"ar":"فيرنون شو","ast":"Vernon Shaw","de":"Vernon Shaw","el":"Βέρνον Σο","en":"Vernon Shaw","es":"Vernon Shaw","fa":"ورنون شاو","fr":"Vernon Shaw","it":"Vernon Shaw","pl":"Vernon Shaw","pt":"Vernon Shaw","ru":"Шоу, Вернон","simple":"Vernon Shaw","uk":"Вернон Шоу"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.665393","text":"व्हरनॉन लॉर्डेन शॉ (मे १३, इ.स. १९३० - ) हा डॉमिनिकाचा पाचवा राष्ट्राध्यक्ष होता.\n\nवर्ग:डॉमिनिकाचे राष्ट्राध्यक्ष वर्ग:इ.स. १९३० मधील जन्म वर्ग:इ.स. २०१३ मधील मृत्यू वर्ग:पुरुष चरित्रलेख\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"व्हरनॉन लॉर्डेन शॉ (मे १३, इ.स.","translated_text":"(Matthew 28:19, 20) Jehovah's Witnesses have been blessed with the gift of God's Kingdom.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९३० - ) हा डॉमिनिकाचा पाचवा राष्ट्राध्यक्ष होता.","translated_text":"1930 -) was the fifth president of Dominica.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:डॉमिनिकाचे राष्ट्राध्यक्ष वर्ग:इ.स.","translated_text":"Class: President of Dominica Class: CE","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९३० मधील जन्म वर्ग:इ.स.","translated_text":"Born in 1930: C.E.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"२०१३ मधील मृत्यू वर्ग:पुरुष चरित्रलेख","translated_text":"Death class in 2013: Male biography","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"व्हर्नॉन लॉर्डेन शॉ","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[व्हरनॉन शॉ]]","hash":"9f79aa3db08cbfa7f83a9500b31751f6656fc23eafab97009677021469171e5b","last_revision":"2013-11-07T15:21:23Z","first_revision":"2009-05-13T19:06:10Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:02.048704","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन व्हरनॉन शॉ\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन व्हरनॉन शॉ","translated_text":"Re-directed by Vernon Shaw","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"वॉली मासुर","wikicode":"{{Infobox Tennis player\n| playername = वॉली मासुर\n| image = \n| nickname = \n| country = \n| residence = \n| datebirth = \n| placebirth = \n| height = \n| weight = \n| turnedpro = \n| retired = \n| plays = \n| careerprizemoney = \n| singlesrecord = \n| singlestitles = \n| highestsinglesranking = \n| AustralianOpenresult = \n| FrenchOpenresult = \n| Wimbledonresult = \n| USOpenresult = \n| doublesrecord = \n| doublestitles = \n| highestdoublesranking = \n| grandslamsdoublesresults = \n| AustralianOpenDoublesresult = \n| FrenchOpenDoublesresult = \n| WimbledonDoublesresult = \n| USOpenDoublesresult = \n| updated = ऑक्टोबर २०११ \n}}\n\n'''वॉली मासुर''' ([[मे १३]], [[इ.स. १९६३]]:[[साउथहॅम्पटन]], [[इंग्लंड]] - ) हा [[ऑस्ट्रेलिया]]चा [[टेनिस]] खेळाडू आहे.\n\n{{विस्तार|टेनिस खेळाडू}}\n\n[[वर्ग:ऑस्ट्रेलियाचे टेनिस खेळाडू|मासुर, वॉली]]\n[[वर्ग:इ.स. १९६३ मधील जन्म|मासुर, वॉली]]","hash":"d235001b4b44aa2494e8870d73687db4d0e2bfbb9d1e38cc2a40a5db7f521791","last_revision":"2022-03-18T16:28:08Z","first_revision":"2009-05-13T19:08:24Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:02.119482","cross_lingual_links":{"ar":"والي ماسور","de":"Wally Masur","en":"Wally Masur","es":"Wally Masur","fa":"والی مازور","fr":"Wally Masur","it":"Wally Masur","nl":"Wally Masur","pl":"Wally Masur","pt":"Wally Masur","sk":"Wally Masur","uk":"Веллі Месур"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.665393","text":"वॉली मासुर (मे १३, इ.स. १९६३:साउथहॅम्पटन, इंग्लंड - ) हा ऑस्ट्रेलियाचा टेनिस खेळाडू आहे.\n\nमासुर, वॉली मासुर, वॉली\n","elements":[{"type":"infobox","content":"{{Infobox Tennis player\n| playername = वॉली मासुर\n| image = \n| nickname = \n| country = \n| residence = \n| datebirth = \n| placebirth = \n| height = \n| weight = \n| turnedpro = \n| retired = \n| plays = \n| careerprizemoney = \n| singlesrecord = \n| singlestitles = \n| highestsinglesranking = \n| AustralianOpenresult = \n| FrenchOpenresult = \n| Wimbledonresult = \n| USOpenresult = \n| doublesrecord = \n| doublestitles = \n| highestdoublesranking = \n| grandslamsdoublesresults = \n| AustralianOpenDoublesresult = \n| FrenchOpenDoublesresult = \n| WimbledonDoublesresult = \n| USOpenDoublesresult = \n| updated = ऑक्टोबर २०११ \n}}"},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वॉली मासुर (मे १३, इ.स.","translated_text":"(Matthew 28:19, 20) The Bible teaches us that God's love for his people is stronger than our own.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९६३:साउथहॅम्पटन, इंग्लंड - ) हा ऑस्ट्रेलियाचा टेनिस खेळाडू आहे.","translated_text":"1963: Southampton, England -) is an Australian tennis player.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"मासुर, वॉली मासुर, वॉली","translated_text":"I'm going to tell you something.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"दिलशान वितरणा","wikicode":"'''डोराके वितरणागे अशाना निरोशन दिलशान वितरणा''' ([[१३ मे]], [[इ.स. १९७८|१९७८]]:[[कँडी, श्रीलंका]] - ) हा {{cr|SRI}}कडून आंतरराष्ट्रीय [[क्रिकेट]] खेळलेला खेळाडू आहे.\n\n{{Stub-श्रीलंकेचे क्रिकेटपटू}}\n\n{{DEFAULTSORT:वितरणा, दिलशान}}\n[[वर्ग:श्रीलंकेचे क्रिकेट खेळाडू]]\n[[वर्ग:इ.स. १९७८ मधील जन्म]]\n[[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]]","hash":"7741973495612b1620d4407f79beee8f3655d9859d9b9dfd7d1dafdf76875d1e","last_revision":"2021-05-28T05:30:12Z","first_revision":"2009-05-13T19:10:06Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:02.179726","cross_lingual_links":{"en":"Dilshan Vitharana","ta":"தில்சான் விதாரன"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.665393","text":"डोराके वितरणागे अशाना निरोशन दिलशान वितरणा (१३ मे, १९७८:कँडी, श्रीलंका - ) हा कडून आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळलेला खेळाडू आहे.\n\nवर्ग:श्रीलंकेचे क्रिकेट खेळाडू वर्ग:इ.स. १९७८ मधील जन्म वर्ग:पुरुष चरित्रलेख\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"डोराके वितरणागे अशाना निरोशन दिलशान वितरणा (१३ मे, १९७८:कँडी, श्रीलंका - ) हा कडून आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळलेला खेळाडू आहे.","translated_text":"Ashana Niroshana Dilshana Disturna (born 13 May 1978) is an Indian cricketer from Kandy, Sri Lanka.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:श्रीलंकेचे क्रिकेट खेळाडू वर्ग:इ.स.","translated_text":"Class: Sri Lankan cricketers Class: ES","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९७८ मधील जन्म वर्ग:पुरुष चरित्रलेख","translated_text":"Birth Class of 1978: Male biography","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"दुसरे ऑलिंपिक खेळ","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[१९०० उन्हाळी ऑलिंपिक]]","hash":"b0911cef7074346dbc9da0ebae20bfbd1d43fed2a5340fb199c5b01ff2c2107d","last_revision":"2011-01-24T21:30:54Z","first_revision":"2009-05-13T19:14:40Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:02.229646","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन १९०० उन्हाळी ऑलिंपिक\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन १९०० उन्हाळी ऑलिंपिक","translated_text":"Redirected 1900 Summer Olympics","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"इंपिरियल घार","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[शाही गरुड]]","hash":"127c0c8ffe46182401d1c15dcf27969832f0d2815c02a0296d1c9c73afda74f8","last_revision":"2017-05-12T23:17:21Z","first_revision":"2009-05-13T20:10:47Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:02.290097","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन शाही गरुड\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन शाही गरुड","translated_text":"Redirection of the Royal Eagle","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"तुरेवाला सर्प गरुड","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[तुरेवाला सर्पगरुड]]","hash":"077f89cc03fbb6f6bd3001b7d498204685557cfcfdd4ee0f3bc5ea9186a96b81","last_revision":"2017-02-20T16:39:33Z","first_revision":"2009-05-13T20:14:38Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:02.342110","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन तुरेवाला सर्पगरुड\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन तुरेवाला सर्पगरुड","translated_text":"It's like a snake eagle.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"रेस्टॉरंट, चित्रपट","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[रेस्टॉरंट (चित्रपट)]]","hash":"f6f876230e1b752d7da346aeaba2adec8af9d83e8d601496c58359f634d48403","last_revision":"2009-05-13T22:34:59Z","first_revision":"2009-05-13T22:34:59Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:02.402469","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन रेस्टॉरंट (चित्रपट)\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन रेस्टॉरंट (चित्रपट)","translated_text":"Re-directional restaurant (film)","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"बंडू","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[गंगाधर गाडगीळ#साहित्य]]","hash":"f426a57a58916ccfb962571373584d0eb558590f4b012055bce920b6f961bfc3","last_revision":"2022-05-17T00:31:09Z","first_revision":"2009-05-13T22:39:39Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:02.458155","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन गंगाधर गाडगीळ#साहित्य\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन गंगाधर गाडगीळ#साहित्य","translated_text":"Re-direction of Gangadhar Gadhgil#literature","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"साचा:डेक्कनएक्सप्रेसमार्गचित्र","wikicode":"{| {{रेमा शीर्षक}}\n{{रेमा शीर्षमजकूर|डेक्कन एक्सप्रेसचा मार्ग|0x0100FC|0xBF0000}}\n{{रेमा चौकट}}\n{{रेमा थांबा|KBHFa|०/०७:१०|छ.शि.ट|PX=30px}}\n{{रेमा थांबा|BHF|९/०७:२३|दादर|PX=30px}}\n{{रेमा थांबा|BHF|३४/०७:४८|ठाणे|PX=30px}}\n{{रेमा थांबा|BHF|५४/०८:०८|कल्याण|PX=30px}}\n{{रेमा थांबा|BHF|८७/०८:३८|नेरळ|PX=30px}}\n{{रेमा थांबा|BHF|१००/०८:५८|कर्जत|PX=30px}}\n{{रेमा थांबा|TUNNEL1|१००-१२८/|खंडाळ्याचा घाट|bg=0x00BB00|PX=30px}}\n{{रेमा थांबा|BHF|१२४/०९:४०|खंडाळा|PX=30px}}\n{{रेमा थांबा|BHF|१२८/०९:४८|लोणावळा|PX=30px}}\n{{रेमा थांबा|BHF|१२८/१०:१३|तळेगांव|PX=30px}}\n{{रेमा थांबा|BHF|१२८/१०:३८|खडकी|PX=30px}}\n{{रेमा थांबा|BHF|१२८/१०:४५|शिवाजीनगर|PX=30px}}\n{{रेमा थांबा|KBHFe|१९१/११:१०|पुणे|PX=30px}}\n{{रेमा थांबा|KBHFa|०/१५:३०|पुणे|PX=30px}}\n{{रेमा थांबा|BHF|१२८/१५:३५|शिवाजीनगर|PX=30px}}\n{{रेमा थांबा|BHF|१२८/१०:४२|खडकी|PX=30px}}\n{{रेमा थांबा|BHF|१२८/१६:०६|तळेगांव|PX=30px}}\n{{रेमा थांबा|BHF|१२८/१६:३८|लोणावळा|PX=30px}}\n{{रेमा थांबा|BHF|१२४/१६:४८|खंडाळा|PX=30px}}\n{{रेमा थांबा|TUNNEL1|१००-१२८/|खंडाळ्याचा घाट|bg=0x00BB00|PX=30px}}\n{{रेमा थांबा|BHF|१००/१७:३३|कर्जत|PX=30px}}\n{{रेमा थांबा|BHF|५४/१८:२०|कल्याण|PX=30px}}\n{{रेमा थांबा|BHF|३४/१८:४३|ठाणे|PX=30px}}\n{{रेमा थांबा|BHF|९/१९:१३|दादर|PX=30px}}\n{{रेमा थांबा|KBHFe|१९१/१९:३०|छ.शि.ट|PX=30px}}\n|}","hash":"148f0475c21ccdb3d7851c54da7b2edc0e6f60af87f49e8f630ab9710a269956","last_revision":"2009-09-30T18:40:16Z","first_revision":"2009-05-13T22:54:57Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:02.511349","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"","elements":[{"type":"table","content":"{| {{रेमा शीर्षक}}\n{{रेमा शी���्षमजकूर|डेक्कन एक्सप्रेसचा मार्ग|0x0100FC|0xBF0000}}\n{{रेमा चौकट}}\n{{रेमा थांबा|KBHFa|०/०७:१०|छ.शि.ट|PX=30px}}\n{{रेमा थांबा|BHF|९/०७:२३|दादर|PX=30px}}\n{{रेमा थांबा|BHF|३४/०७:४८|ठाणे|PX=30px}}\n{{रेमा थांबा|BHF|५४/०८:०८|कल्याण|PX=30px}}\n{{रेमा थांबा|BHF|८७/०८:३८|नेरळ|PX=30px}}\n{{रेमा थांबा|BHF|१००/०८:५८|कर्जत|PX=30px}}\n{{रेमा थांबा|TUNNEL1|१००-१२८/|खंडाळ्याचा घाट|bg=0x00BB00|PX=30px}}\n{{रेमा थांबा|BHF|१२४/०९:४०|खंडाळा|PX=30px}}\n{{रेमा थांबा|BHF|१२८/०९:४८|लोणावळा|PX=30px}}\n{{रेमा थांबा|BHF|१२८/१०:१३|तळेगांव|PX=30px}}\n{{रेमा थांबा|BHF|१२८/१०:३८|खडकी|PX=30px}}\n{{रेमा थांबा|BHF|१२८/१०:४५|शिवाजीनगर|PX=30px}}\n{{रेमा थांबा|KBHFe|१९१/११:१०|पुणे|PX=30px}}\n{{रेमा थांबा|KBHFa|०/१५:३०|पुणे|PX=30px}}\n{{रेमा थांबा|BHF|१२८/१५:३५|शिवाजीनगर|PX=30px}}\n{{रेमा थांबा|BHF|१२८/१०:४२|खडकी|PX=30px}}\n{{रेमा थांबा|BHF|१२८/१६:०६|तळेगांव|PX=30px}}\n{{रेमा थांबा|BHF|१२८/१६:३८|लोणावळा|PX=30px}}\n{{रेमा थांबा|BHF|१२४/१६:४८|खंडाळा|PX=30px}}\n{{रेमा थांबा|TUNNEL1|१००-१२८/|खंडाळ्याचा घाट|bg=0x00BB00|PX=30px}}\n{{रेमा थांबा|BHF|१००/१७:३३|कर्जत|PX=30px}}\n{{रेमा थांबा|BHF|५४/१८:२०|कल्याण|PX=30px}}\n{{रेमा थांबा|BHF|३४/१८:४३|ठाणे|PX=30px}}\n{{रेमा थांबा|BHF|९/१९:१३|दादर|PX=30px}}\n{{रेमा थांबा|KBHFe|१९१/१९:३०|छ.शि.ट|PX=30px}}\n|}"}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"व्होक्सवॅगन","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[फोक्सवागन]]","hash":"ef8a59089890345c97d7d6e8dceef17d1ba508c959834fec29abff9f499cbffc","last_revision":"2011-08-11T02:53:27Z","first_revision":"2009-05-14T02:01:38Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:02.571852","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन फोक्सवागन\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन फोक्सवागन","translated_text":"Redirection of the Volkswagen","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"साचा:मुंबई–पुणे रेल्वेगाड्या","wikicode":"\n{{Navbox\n|name = मुंबई-पुणे रेल्वेगाड्या\n|title = '''[[मुंबई]] व [[पुणे]] दरम्यान धावणार्‍या दैनंदिन गाड्या''' \n| state = {{{state|expanded}}}\n| bodystyle = background:#fdfdfd; width:100%; vertical-align:middle;\n| titlestyle = background:#ccccff;\n| abovestyle = background:#ddddff; padding-left:1em; padding-right:1em; text-align:center; \n| belowstyle = background:#ddddff; padding-left:1em; padding-right:1em; text-align:center; \n| groupstyle = background:#ddddff; padding-left:1em; padding-right:1em; text-align:right;width:10%;font-weight:bold;\n| liststyle = background:transparent; text-align:left/center; border-left:0px solid gray; \n|group1 = कल्याण मार्गे\n|list1 = [[सिंहगड एक्सप्रेस]]{{·}} [[डेक्कन क्वीन]]{{·}} [[इंद्रायणी एक्सप्रेस]]{{·}} [[डेक्कन एक्सप्रेस]]{{·}} [[मुंबई-पुणे इंटरसिटी एक्सप्रेस]]\n|group2 = पनवेल मार्गे\n|list2 = [[प्रगती एक्सप्रेस]]\n|group3 = पूर्वी सेवेत\n|list3 = [[मुंबई-पुणे शताब्दी एक्सप्रेस]]{{·}} [[पूना मेल]]{{·}} [[मुंबई-पुणे पॅसेंजर]]\n}}\n\n\n[[वर्ग:भारतीय रेल्वेमार्ग साचे|{{PAGENAME}}]]\n","hash":"252e5e4d6094846eba22b2ba4fe6a064bf8a0a010534487eaef4d370e6358195","last_revision":"2021-01-31T10:11:36Z","first_revision":"2009-05-14T04:09:45Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:02.629661","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"{{PAGENAME}}\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"{{PAGENAME}}","translated_text":"What do you mean?","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"इंद्रायणी एक्स्प्रेस","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[इंद्रायणी एक्सप्रेस]]","hash":"65ce3849f8a8b3f2c8dc75a9f88f3e1c5011ba6efe6cbc2241d24d286f0dd3a9","last_revision":"2009-05-14T04:10:18Z","first_revision":"2009-05-14T04:10:18Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:02.681075","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन इंद्रायणी एक्सप्रेस\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन इंद्रायणी एक्सप्रेस","translated_text":"Redirection of Indrayani Express","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"डेक्कन एक्स्प्रेस","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[डेक्कन एक्सप्रेस]]","hash":"eac50a95e21f4374508d3bd5f21a767d9f5e5fa77019e91b4c9bc56c9c18b904","last_revision":"2009-05-14T04:11:25Z","first_revision":"2009-05-14T04:11:25Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:02.735420","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन डेक्कन एक्सप्रेस\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन डेक्कन एक्सप्रेस","translated_text":"Redirecting the Deccan Express","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"मुग्धबलाक","wikicode":"{{पक्षीचौकट\n| चित्र = Asian Openbill (Anastomus oscitans) in shallow waters in Kolkata W IMG 4443.jpg\n| मराठी नाव = मुग्धबलाक\n| हिंदी नाव = घोंघिल, गुंग्ला\n| संस्कृत नाव = शंबूक भंजन\n| इंग्रजी नाव = एशियन ओपनबिल
(''Asian Openbill'') \n| शास्त्रीय नाव =
(''Anastomus oscitans'')\n| कुळ = बलाकाद्य
(''Ciconiidae'')\n}}\n\n'''आशियाई मुग्धबलाक''','''घोंगल्या फोडा''' किंवा '''उघड्या चोचीचा करकोचा (इंग्रजी: एशियन ओपन बिल किंवा एशियन ओपन बिल स्टॉर्क)''' हा करकोचा जातीचा पक्षी असून नावाप्रमाणेच याची चोच उघडी असते. चोच बंद केल्यावर याच्या चोचीतील फट स्पष्टपणे दिसते. \n\n== वर्णन ==\nउघड्या चोचीच्या करकोच्याच्या चोचीमध्ये अडकित्त्याप्रमाणे फट असते. चोच बंद केली तरी ही फट दिसते. याची शेपटी काळी असते. तसेच उड्डाण पिसे काळी असतात. पाय मळकट गुलाबी रंगाचे असतात. ते विणीच्या हंगामात गडद गुलाबी होतात.\n\n== खाद्य ==\nपाण्यातील शंख, शिंपल्यातील मृदुकाय प्राणी, बेडूक, खेकडे, गोगलगायी, पाण्यातील कीटक इ. खातो.\n\n== आढळ ==\nभारतातील हा स्थानिक रहिवासी पक्षी आहे. भातखाचरे, सरोवरे, तळी, खाडया अशा पाणथळ जागेत हा पक्षी वास्तव्यास असतो.[{{स्रोत पुस्तक|title=Birds of India|last=Grimmett, Inskipp and Inskipp|first=|publisher=|year=|isbn=ISBN 0-691-04910-6|location=|pages=}}] महाराष्ट्रातसुद्धा हा पक्षी सर्वत्र आढळतो.\n\n== बाह्य दुवे ==\n* [http://nagpurbirds.org/thumbnails.php?album=11 Details and pictures of Asian Openbill Stork from Nagpur, India]\n\n== चित्रदालन ==\n\n\nFile:Asian_Openbill_Anastomus_oscitans_Heronry_Navegaon_Maharashtra_(4).jpg|नवेगाव, महाराष्ट्र येथील सारंगागार\nFile:Asian Openbill (Anastomus oscitans) in Uppalpadu, AP W IMG 2767.jpg| [[उप्पलपडु]], [[आंध्र प्रदेश]], [[भारत]] येथील दृश्य.\n[[चित्र:Asian Openbill I IMG 4322.jpg|thumb|left|कोलकाता(पुर्वीचे कलकत्ता)पश्चिम बंगाल,भारत येथील वयस्क पक्षी उडतांना]]\nFile:Asian Openbill (Anastomus oscitans) in AP W IMG 2671.jpg|[[उप्पलपडु]], [[आंध्र प्रदेश]], [[भारत]] येथील दृश्य .\nFile:Asian Openbill (Anastomus oscitans)- Immatures in Uppalpadu, AP I IMG 3460.jpg|लहानगे- उप्पलपडु, [[आंध्र प्रदेश]], [[भारत]] येथील दृश्य .\nFile:Asian Openbill (Anastomus oscitans) heronery in Uppalpadu, AP W IMG 2935.jpg|[[आंध्र प्रदेश]], [[भारत]] येथील सारंगागार\nFile:Asian Openbill (Anastomus oscitans) carrying nesting material W IMG 2743.jpg|घरट्यासाठी काड्या नेताना- उप्पलपडु, [[आंध्र प्रदेश]], [[भारत]] येथील दृश्य.\nFile:Asian Openbill (Anastomus oscitans) heronery in Uppalpadu, AP W IMG 2827.jpg|[[आंध्र प्रदेश]], [[भारत]] येथील सारंगागार\nFile:Asian Openbill (Anastomus oscitans) heronery in Uppalpadu, AP W IMG 2656.jpg|[[आंध्र प्रदेश]], [[भारत]] येथील सारंगागार\nImage:Asian Openbill Storks Flying Away.jpg|आशियाई मुग्ध बलाक \nImage:Asian Openbill (Anastomus oscitans) in shallow waters in Kolkata W IMG 4442.jpg|[[कलकत्ता]], [[पश्चिम बंगाल]],[[भारत]] येथे उथळ पाण्यात\nImage:Asian Openbill (Anastomus oscitans) feeding in shallow waters in Kolkata W IMG 4441.jpg|[[कलकत्ता]], [[पश्चिम बंगाल]],[[भारत]] येथे उथळ पाण्यात खाताना\nImage:Asian Openbill (Anastomus oscitans) nesting in Kolkata I IMG 0486.jpg|[[कलकत्ता]], [[पश्चिम बंगाल]],[[भारत]] येथे घरटे बांधताना\nImage:Asian Openbill (Anastomus oscitans) nesting in Kolkata I IMG 0413.jpg|[[कलकत्ता]], [[पश्चिम बंगाल]],[[भारत]] येथे घरटे बांधताना\nImage:Asian Openbills- Roosting place I IMG 0549.jpg| [[कलकत्ता]], [[पश्चिम बंगाल]] येथील रातथाऱ्याचे दृश्य\nImage:Asian Openbills- Immatures at Purbasthali, Distt. Burdwan I2 IMG 1629.jpg|[[पूर्बस्थली]], जिल्हा [[बर्धमान]], [[पश्चिम बंगाल]], [[भारत]] येथे लहान पिल्लू\n\nImage:Asian Openbills Im IMG 9464.jpg| [[कलकत्ता]], [[पश्चिम बंगाल]], [[भारत]] येथे\nImage:Asian Openbills & Grey Herons I IMG 1030.jpg| [[कलकत्ता]], [[पश्चिम बंगाल]] येथील आशियाई मुग्ध बलाक आणि राखी बगळे\nImage:Asian Openbills & Grey Herons I - Kolkata IMG 1045.jpg|[[कलकत्ता]], [[पश्चिम बंगाल]] येथील आशियाई मुग्ध बलाक आणि राखी बगळे\nImage:Asian Openbill I IMG 4318.jpg|[[कलकत्ता]], [[पश्चिम बंगाल]], [[भारत]] येथे\n \n{{commons|Anastomus oscitans}}\n\n== संदर्भ आणि नोंदी ==\n{{संदर्भयादी}}\n\n[[वर्ग:पक्षी]]\n[[वर्ग:करकोचा]]","hash":"d7213b85ed73751e4da578ff195c8cfa47b3ca7ad869b6207e3f3e77fb27101e","last_revision":"2023-11-07T04:30:53Z","first_revision":"2009-05-14T09:30:27Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:02.795209","cross_lingual_links":{"ar":"لقلق منفرج المنقار الآسيوي","arz":"لقلق منفرج المنقار الآسيوى","as":"শামুকভঙা","bg":"Азиатски цепкоклюн щъркел","bh":"गंगला (चिरई)","bn":"এশীয় শামুকখোল","br":"Beg-digor India","ca":"Bec de tenalles asiàtic","ceb":"Anastomus oscitans","cy":"Ciconia pig agored Asia","da":"Asiatisk gabenæb","de":"Silberklaffschnabel","en":"Asian openbill","eo":"Azia malfermbekulo","es":"Anastomus oscitans","eu":"Anastomus oscitans","fa":"لکلک شکافنوک آسیایی","fr":"Bec-ouvert indien","he":"פשוק-מקור אסייתי","hi":"घोंघिल","hu":"Ázsiai tátogatógólya","id":"Bangau-nganga Asia","is":"Indverski glufustorkur","it":"Anastomus oscitans","ja":"シロスキハシコウ","kn":"ಬಾಯ್ಕಳಕ ಹಕ್ಕಿ","ko":"아시아열린부리황새","lt":"Indinis kiaurasnapis gandras","ml":"ചേരാക്കൊക്കൻ","mn":"Азийн онгорхой хошуут өрөвтас","ms":"Upih-Siput Asia","ne":"घुँगीफोर गरुड","nl":"Indische gaper","nv":"Tsídiidaagiizhí łigaaígíí","or":"ଗେଣ୍ଡାଳିଆ","pl":"Kleszczak azjatycki","pnb":"ایشیائی کھلی چنج","ro":"Barză cu cioc deschis asiatică","ru":"Индийский аист-разиня","rw":"Open bill stork","simple":"Asian openbill","sv":"Asiatisk gapnäbbsstork","ta":"நத்தை குத்தி நாரை","th":"นกปากห่าง","uk":"Лелека-молюскоїд індійський","uz":"Hind laylagi","vi":"Cò nhạn","war":"Anastomus oscitans","zh":"钳嘴鹳"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.665393","text":"आशियाई मुग्धबलाक,घोंगल्या फोडा किंवा उघड्या चोचीचा करकोचा (इंग्रजी: एशियन ओपन बिल किंवा एशियन ओपन बिल स्टॉर्क) हा करकोचा जातीचा पक्षी असून नावाप्रमाणेच याची चोच उघडी असते. चोच बंद केल्यावर याच्या चोचीतील फट स्पष्टपणे दिसते.\n\nउघड्या चोचीच्या करकोच्याच्या चोचीमध्ये अडकित्त्याप्रमाणे फट असते. चोच बंद केली तरी ही फट दिसते. याची शेपटी काळी असते. तसेच उड्डाण पिसे काळी असतात. पाय मळकट गुलाबी रंगाचे असतात. ते विणीच्या हंगामात गडद गुलाबी होतात.\n\nपाण्यातील शंख, शिंपल्यातील मृदुकाय प्राणी, बेडूक, खेकडे, गोगलगायी, पाण्यातील कीटक इ. खातो.\n\nभारतातील हा स्थानिक रहिवासी पक्षी आहे. भातखाचरे, सरोवरे, तळी, खाडया अशा पाणथळ जागेत हा पक्षी वास्तव्यास असतो. महाराष्ट्रातसुद्धा हा पक्षी सर्वत्र आढळतो.\n\nDetails and pictures of Asian Openbill Stork from Nagpur, India\n\nवर्ग:पक्षी वर्ग:करकोचा\n","elements":[{"type":"infobox","content":"{{पक्षीचौकट\n| चित्र = Asian Openbill (Anastomus oscitans) in shallow waters in Kolkata W IMG 4443.jpg\n| मराठी नाव = मुग्धबलाक\n| हिंदी नाव = घोंघिल, गुंग्ला\n| संस्कृत नाव = शंबूक भंजन\n| इंग्रजी नाव = एशियन ओपनबिल
(''Asian Openbill'') \n| शास्त्रीय नाव =
(''Anastomus oscitans'')\n| कुळ = बलाकाद्य
(''Ciconiidae'')\n}}"},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"आशियाई मुग्धबलाक,घोंगल्या फोडा किंवा उघड्या चोचीचा करकोचा (इंग्रजी: एशियन ओपन बिल किंवा एशियन ओपन बिल स्टॉर्क) हा करकोचा जातीचा पक्षी असून नावाप्रमाणेच याची चोच उघडी असते.","translated_text":"The Asian Open Bill or Asian Open Bill Stork is a breed of bird with a pointed snout, as its name suggests.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"चोच बंद केल्यावर याच्या चोचीतील फट स्पष्टपणे दिसते.","translated_text":"When the tip is closed, the crack in the tip is clearly visible.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"वर्णन","translated_text":"Descriptions","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"उघड्या चोचीच्या करकोच्याच्या चोचीमध्ये अडकित्त्याप्रमाणे फट असते.","translated_text":"The tip of the tail of an open tail has a crack like a stick.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"चोच बंद केली तरी ही फट दिसते.","translated_text":"If you close the top, it'll look like a crack.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"याची शेपटी काळी असते.","translated_text":"It has a black tail.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"तसेच उड्डाण पिसे काळी असतात.","translated_text":"Flight flies are also black.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पाय मळकट गुलाबी रंगाचे असतात.","translated_text":"The legs are bright pink.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ते विणीच्या हंगामात गडद गुलाबी होतात.","translated_text":"They turn dark pink during the monsoon season.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"खाद्य","translated_text":"food","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पाण्यातील शंख, शिंपल्यातील मृदुकाय प्राणी, बेडूक, खेकडे, गोगलगायी, पाण्यातील कीटक इ.","translated_text":"Water snails, molluscs, frogs, crabs, lizards, water bugs, and so on.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"खातो.","translated_text":"He eats.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"आढळ","translated_text":"Found","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"भारतातील हा स्थानिक रहिवासी पक्षी आहे.","translated_text":"It is a native bird of India.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"भातखाचरे, सरोवरे, तळी, खाडया अशा पाणथळ जागेत हा पक्षी वास्तव्यास असतो.","translated_text":"The bird lives in subterranean areas such as marshes, lakes, ponds, and bays.","trailing_whitespace":" ","citations":[{"content":"[{{स्रोत पुस्तक|title=Birds of India|last=Grimmett, Inskipp and Inskipp|first=|publisher=|year=|isbn=ISBN 0-691-04910-6|location=|pages=}}]","char_index":70,"name":null,"url":null,"source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":null,"source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}],"citations_needed":[]},{"text":"महाराष्ट्रातसुद्धा हा पक्षी सर्वत्र आढळतो.","translated_text":"This bird is also found everywhere in Maharashtra.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"बाह्य दुवे","translated_text":"External links","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"Details and pictures of Asian Openbill Stork from Nagpur, India","translated_text":"Details and pictures of Asian Openbill Stork from Nagpur, India","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"चित्रदालन","translated_text":"Painting","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"संदर्भ आणि नोंदी","translated_text":"References and records","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:पक्षी वर्ग:करकोचा","translated_text":"Class:Birds class:Taurus","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[{"text":"भारतातील हा स्थानिक रहिवासी पक्षी आहे. भातखाचरे, सरोवरे, तळी, खाडया अशा पाणथळ जागेत हा पक्षी वास्तव्यास असतो.","translated_text":"It is a native bird of India. The bird lives in subterranean areas such as marshes, lakes, ponds, and bays.","citations":[{"content":"[{{स्रोत पुस्तक|title=Birds of India|last=Grimmett, Inskipp and Inskipp|first=|publisher=|year=|isbn=ISBN 0-691-04910-6|location=|pages=}}]","char_index":109,"name":null,"url":null,"source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":null,"source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}]}]}
+{"title":"वर्ग:करकोचा","wikicode":"[[वर्ग:पक्षी]]","hash":"8cbb052a05083995a2b6973515191f3437c99429e47e65734f19633632ab42c0","last_revision":"2017-03-02T16:30:25Z","first_revision":"2009-05-14T09:31:13Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:02.852051","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"वर्ग:पक्षी\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:पक्षी","translated_text":"Category:Birds","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"कापशी","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[कापशी घार]]","hash":"72e94e10aa70ece0faa2668946edd611aa83da1e639587e11b49bc21de71c52c","last_revision":"2017-04-15T11:59:51Z","first_revision":"2009-05-14T13:49:23Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:02.905666","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन कापशी घार\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन कापशी घार","translated_text":"It's not like I'm going to be able to do it again.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"समुद्री घार","wikicode":"{{पक्षीचौकट\n| चित्र = Brahminy kite2.jpg\n| मराठी नाव = {{लेखनाव}}\n| हिंदी नाव = \n| संस्कृत नाव = खकामिनी, क्षेमंकारी, लोहपृष्ठ \n| इंग्रजी नाव = ब्राह्मनी काइट
(''Brahminy Kite'')\n| शास्त्रीय नाव = हॅलिएस्टर इंडस
(''Haliastur indus'')\n| कुळ = गृध्राद्य\n}}\n'''समुद्री घार''' किंवा '''ब्राम्हणी घार''' (शास्त्रीय नाव: ''Haliastur indus'', ''हॅलिएस्टर इंडस'' ; [[इंग्लिश भाषा|इंग्लिश]]: ''Brahminy Kite'', ''ब्राह्मनी काइट'') ही समुद्राजवळ आढळणारी घार, ब्राम्हणी या रंगछटेची ही घार असते. मासे व कुजलेले समुद्री खाद्य हे मुख्य खाद्य असते. \n\n{{विस्तार}}\n[[वर्ग:घार]]\n[[वर्ग:पोस्टाचे तिकीट असलेले पक्षी]]","hash":"fd671a1db4264a079fbd26ff66257be29ce619522e3972d0c3cc3ae89e8a6794","last_revision":"2020-03-05T14:08:13Z","first_revision":"2009-05-14T13:55:16Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:02.969109","cross_lingual_links":{"ar":"حدأة براهمية","arz":"حداه براهميه","avk":"Delimiz (Haliastur)","ban":"Sikep Bondol","bg":"Браминска каня","bn":"শঙ্খচিল","br":"Haliastur indus","ca":"Milà capblanc","ceb":"Haliastur indus","cs":"Luňák brahmínský","cy":"Barcud brahmini","da":"Brahminglente","de":"Brahmanenmilan","en":"Brahminy kite","eo":"Hinda milvo","es":"Haliastur indus","eu":"Haliastur indus","fa":"کورکور سرسفید","fi":"Bramiinihaukka","fr":"Milan sacré","he":"דיית ברהמיני","hi":"ब्राह्मिनी चील","hu":"Brahmin kánya","id":"Elang bondol","it":"Haliastur indus","jv":"Garudha bondol","kn":"ಬಿಳಿ ಗರುಡ","ko":"흰머리솔개","ml":"കൃഷ്ണപ്പരുന്ത്","ms":"Helang merah","my":"စွန်ခေါင်းဖြူ","ne":"सेतोटाउके चील","nl":"Brahmaanse wouw","nv":"Tábąąh chʼiltaalkʼę́hé","or":"ଶଙ୍ଖଚିଲ","pa":"ਬ੍ਰਾਹਮਣੀ ਇੱਲ","pl":"Kania bramińska","pnb":"براہمݨی اِلھ","ru":"Браминский коршун","sd":"پليو","simple":"Haliastur indus","su":"Heulang bondol","sv":"Brahminglada","ta":"செம்பருந்து","th":"เหยี่ยวแดง","uk":"Шуліка королівський","vi":"Diều lửa","war":"Haliastur indus","zh":"栗鸢"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.665393","text":"समुद्री घार किंवा ब्राम्हणी घार (शास्त्रीय नाव: Haliastur indus, हॅलिएस्टर इंडस ; इंग्लिश: Brahminy Kite, ब्राह्मनी काइट) ही समुद्राजवळ आढळणारी घार, ब्राम्हणी या रंगछटेची ही घार असते. मासे व कुजलेले समुद्री खाद्य हे मुख्य खाद्य असते.\n\nवर्ग:घार वर्ग:पोस्टाचे तिकीट असलेले पक्षी\n","elements":[{"type":"infobox","content":"{{पक्षीचौकट\n| चित्र = Brahminy kite2.jpg\n| मराठी नाव = {{लेखनाव}}\n| हिंदी नाव = \n| संस्कृत नाव = खकामिनी, क्षेमंकारी, लोहपृष्ठ \n| इंग्रजी नाव = ब्राह्मनी काइट
(''Brahminy Kite'')\n| शास्त्रीय नाव = हॅलिएस्टर इंडस
(''Haliastur indus'')\n| कुळ = गृध्राद्य\n}}"},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"समुद्री घार किंवा ब्राम्हणी घार (शास्त्रीय नाव: Haliastur indus, हॅलिएस्टर इंडस ;","translated_text":"The sea snail or Brahmin snail (classical name: Haliastur indus, Haliaster indus);","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"इंग्लिश: Brahminy Kite, ब्राह्मनी काइट) ही समुद्राजवळ आढळणारी घार, ब्राम्हणी या रंगछटेची ही घार असते.","translated_text":"English: Brahminy Kite, Brahmini Kite) is a sea snail, a shark of the colour Brahmini.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मासे व कुजलेले समुद्री खाद्य हे मुख्य खाद्य असते.","translated_text":"Fish and crustaceans are the staple food.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:घार वर्ग:पोस्टाचे तिकीट असलेले पक्षी","translated_text":"Category:Home Category:Birds with postcards","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"साधी घार","wikicode":"'''साधी घार''' अथवा '''काळी घार''' (इंग्लिश:कॉमन काईट, अथवा परिहा काईट) (शास्त्रीय नाव:''Milvus migrans'') ही भारतात शहरी भागात सर्वत्र आढळते. \n\nघार हा फॅल्कॉनिफॉर्मिस पक्षिगणातील ॲक्सिपिट्रीडी कुलातील एक पक्षी असून घारीचे शास्त्रीय नाव ''मिल्व्हस मायग्रान्स'' असे आहे. घार हा पक्षी हिमालयापासून ते श्रीलंके पर्यंत सर्वत्र आढळतो. भारताव्यतिरिक्त नेपाळ पाकिस्तान आणि बांगलादेशात सुद्धा हा पक्षी आढळतो.\n\nघार ही आकाराने साधारणपणे ५० – ६० सेंमी लांब असते. रंग तपकिरी असून तिचे डोके चपटे व मृत भक्षाचे मांस खाण्यास योग्य अशी टोकदार आणि काळी चोच असते. चोचीच्या बुडाकडील भागाचा रंग पिवळसर असतो. तिचे डोळे आणि पाण्यावरील पिसे तपकिरी असतात. पायाचा रंग सुद्धा पिवळा असून, नखे तीक्ष्ण व काळी असतात. घारीचे पंख लांब आणि टोकदार असून शेपूट लांबट दुभागलेली असते. या दुभागलेल्या शेपटीमुळे आकाशात उडणारी घार पक्षी इतर पक्ष्यांपासून वेगळी ओळखता येते. घार ही एकटी किंवा ४-५ घरींच्या थव्यात भटकत असते.\n\nघार हा पक्षी धीट असून कावळ्याप्रमाणे मानवी वस्तीतील घाण नाहीशी करण्याच्या कामी तिची मदत होते. उघड्यावर फिरणारे बेडूक, साप, पाल, सरडा किंवा उंदीर यांची सुद्धा ती क्षणांत शिकार करते. घार ही कमी उंचीवर तसेच जास्त उंचीवर सुद्धा उडण्यात पटाईत असून उष्ण हवेच्या झोतावर ती पंख न पसरवता आकाशात उडत राहाते.\n\nघारीत नर व मादी दिसण्यात सारखेच असून मादी आकाराने आणि वजनाने नरापेक्षा थोडी मोठी असते. घरींचा विणीचा हंगाम सप्टेंबर ते एप्रिल पर्यंत असून, उंच झाडावर काटक्यांचे घरटे बांधले जाते. घरट्यासाठी काड्या, गवत, वायर, दोरा, कापूस, चिंध्या अशा वस्तूंचा वापर केल्या जातो. घारीचे अंडे मातकट-पांढऱ्या रंगाचे असून त्यावर लालसर-तपकिरी ठिपके असतात. दोन, तीन किंवा चार या प्रमाणात अंडी घातले जातात. अंडी उबविणे व पिलांना भरविणे ही कामे नर-मादी दोघेही करतात. आकाशात उंच उडत असतानाही तिचे लक्ष पिलांकडे असते. स्थानिक घारींप्रमाणे स्थलांतरित घारीही आढळतात; त्यांच्या पंखाखाली पांढऱ्या रंगाच्या खुणा असतात.\n\n\n[[वर्ग:पक्षी]]\n[[वर्ग:घार]]","hash":"bc851cecaf07f0446c7546fba2027f96904bb9e331e812387e84b6388c7a8c8c","last_revision":"2021-07-17T04:37:52Z","first_revision":"2009-05-14T13:57:25Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:03.023719","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"साधी घार अथवा काळी घार (इंग्लिश:कॉमन काईट, अथवा परिहा काईट) (शास्त्रीय नाव:Milvus migrans) ही भारतात शहरी भागात सर्वत्र आढळते.\n\nघार हा फॅल्कॉनिफॉर्मिस पक्षिगणातील ॲक्सिपिट्रीडी कुलातील एक पक्षी असून घारीचे शास्त्रीय नाव मिल्व्हस मायग्रान्स असे आहे. घार हा पक्षी हिमालयापासून ते श्रीलंके पर्यंत सर्वत्र आढळतो. भारताव्यतिरिक्त नेपाळ पाकिस्तान आणि बांगलादेशात सुद्धा हा पक्षी आढळतो.\n\nघार ही आकाराने साधारणपणे ५० – ६० सेंमी लांब असते. रंग तपकिरी असून तिचे डोके चपटे व मृत भक्षाचे मांस खाण्यास योग्य अशी टोकदार आणि काळी चोच असते. चोचीच्या बुडाकडील भागाचा रंग पिवळसर असतो. तिचे डोळे आणि पाण्यावरील पिसे तपकिरी असतात. पायाचा रंग सुद्धा पिवळा असून, नखे तीक्ष्ण व काळी असतात. घारीचे पंख लांब आणि टोकदार असून शेपूट लांबट दुभागलेली असते. या दुभागलेल्या शेपटीमुळे आकाशात उडणारी घार पक्षी इतर पक्ष्यांपासून वेगळी ओळखता येते. घार ही एकटी किंवा ४-५ घरींच्या थव्यात भटकत असते.\n\nघार हा पक्षी धीट असून कावळ्याप्रमाणे मानवी वस्तीतील घाण नाहीशी करण्याच्या कामी तिची मदत होते. उघड्यावर फिरणारे बेडूक, साप, पाल, सरडा किंवा उंदीर यांची सुद्धा ती क्षणांत शिकार करते. घार ही कमी उंचीवर तसेच जास्त उंचीवर सुद्धा उडण्यात पटाईत असून उष्ण हवेच्या झोतावर ती पंख न पसरवता आकाशात उडत राहाते.\n\nघारीत नर व मादी दिसण्यात सारखेच असून मादी आकाराने आणि वजनाने नरापेक्षा थोडी मोठी असते. घरींचा विणीचा हंगाम सप्टेंबर ते एप्रिल पर्यंत असून, उंच झाडावर काटक्य���ंचे घरटे बांधले जाते. घरट्यासाठी काड्या, गवत, वायर, दोरा, कापूस, चिंध्या अशा वस्तूंचा वापर केल्या जातो. घारीचे अंडे मातकट-पांढऱ्या रंगाचे असून त्यावर लालसर-तपकिरी ठिपके असतात. दोन, तीन किंवा चार या प्रमाणात अंडी घातले जातात. अंडी उबविणे व पिलांना भरविणे ही कामे नर-मादी दोघेही करतात. आकाशात उंच उडत असतानाही तिचे लक्ष पिलांकडे असते. स्थानिक घारींप्रमाणे स्थलांतरित घारीही आढळतात; त्यांच्या पंखाखाली पांढऱ्या रंगाच्या खुणा असतात.\n\nवर्ग:पक्षी वर्ग:घार\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"साधी घार अथवा काळी घार (इंग्लिश:कॉमन काईट, अथवा परिहा काईट) (शास्त्रीय नाव:Milvus migrans) ही भारतात शहरी भागात सर्वत्र आढळते.","translated_text":"The common goat or black goat (Classic name: Milvus migrans) is found throughout urban areas of India.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"घार हा फॅल्कॉनिफॉर्मिस पक्षिगणातील ॲक्सिपिट्रीडी कुलातील एक पक्षी असून घारीचे शास्त्रीय नाव मिल्व्हस मायग्रान्स असे आहे.","translated_text":"Ghar is a species of bird in the genus Xcipitriidae in the family Falconeformidae. The scientific name of Ghar is Milvus migrans.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"घार हा पक्षी हिमालयापासून ते श्रीलंके पर्यंत सर्वत्र आढळतो.","translated_text":"It is found from the Himalayas to Sri Lanka.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"भारताव्यतिरिक्त नेपाळ पाकिस्तान आणि बांगलादेशात सुद्धा हा पक्षी आढळतो.","translated_text":"Apart from India, this bird is also found in Nepal, Pakistan and Bangladesh.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"घार ही आकाराने साधारणपणे ५० – ६० सेंमी लांब असते.","translated_text":"The average length of a garter is about 50 to 60 centimeters.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"रंग तपकिरी असून तिचे डोके चपटे व मृत भक्षाचे मांस खाण्यास योग्य अशी टोकदार आणि काळी चोच असते.","translated_text":"It is brown in colour, and its head is horned and black, so that it can be eaten with dead beef.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"चोचीच्या बुडाकडील भागाचा रंग पिवळसर असतो.","translated_text":"The bottom of the Chochi is yellowish.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"तिचे डोळे आणि पाण्यावरील पिसे तपकिरी असतात.","translated_text":"Her eyes and waterflies are brown.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पायाचा रंग सुद्धा पिवळा असून, नखे तीक्ष्ण व काळी असतात.","translated_text":"The feet are also yellow, and the nails are sharp and black.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"घारीचे पंख लांब आणि टोकदार असून शेपूट लांबट दुभागलेली असते.","translated_text":"The eagle's wings are long and pointed, and its tail is long and divided.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"या दुभागलेल्या शेपटीमुळे आकाशात उडणारी घार पक्षी इतर पक्ष्यांपासून वेगळी ओळखता येते.","translated_text":"This split tail distinguishes the bird of prey from other birds.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"घार ही एकटी किंवा ४-५ घरींच्या थव्यात भटकत असते.","translated_text":"It's like a house wandering alone or in a house of four or five.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"घार हा पक्षी धीट असून कावळ्याप्रमाणे मानवी वस्तीतील घाण नाहीशी करण्याच्या कामी तिची मदत होते.","translated_text":"Ghar is a brave bird that helps to clean up human habitations like a mermaid.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"उघड्यावर फिरणारे बेडूक, साप, पाल, सरडा किंवा उंदीर यांची सुद्धा ती क्षणांत शिकार करते.","translated_text":"It also hunts outdoor frogs, snakes, parrots, sparrows, and mice.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"घार ही कमी उंचीवर तसेच जास्त उंचीवर सुद्धा उडण्यात पटाईत असून उष्ण हवेच्या झोतावर ती पंख न पसरवता आकाशात उडत राहाते.","translated_text":"The eagle is capable of flying at low altitudes and high altitudes, but it cannot spread its wings in the hot air.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"घारीत नर व मादी दिसण्यात सारखेच असून मादी आकाराने आणि वजनाने नरापेक्षा थोडी मोठी असते.","translated_text":"The male and female are similar in appearance, and the female is slightly larger in size and weight than the male.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"घरींचा विणीचा हंगाम सप्टेंबर ते एप्रिल पर्यंत असून, उंच झाडावर काटक्यांचे घरटे बांधले जाते.","translated_text":"The nesting season is from September to April, and the nest is built on a tall tree.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"घरट्यासाठी काड्या, गवत, वायर, दोरा, कापूस, चिंध्या अशा वस्तूंचा वापर केल्या जातो.","translated_text":"The material used for making the house is bamboo, grass, wire, rope, cotton, chindya.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"घारीचे अंडे मातकट-पांढऱ्या रंगाचे असून त्यावर लालसर-तपकिरी ठिपके असतात.","translated_text":"The eggs are reddish-white with reddish-brown spots.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"दोन, तीन किंवा चार या प्रमाणात अंडी घातले जातात.","translated_text":"Two, three, or four eggs are laid.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"अंडी उबविणे व पिलांना भरविणे ही कामे नर-मादी दोघेही करतात.","translated_text":"Both males and females are responsible for laying and feeding eggs.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"आकाशात उंच उडत असतानाही तिचे लक्ष पिलांकडे असते.","translated_text":"Even when she's flying high in the sky, she's focused on her puppies.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"स्थानिक घारींप्रमाणे स्थलांतरित घारीही आढळतात;","translated_text":"Immigrant migrants are also found, as are local migrants.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यांच्या पंखाखाली पांढऱ्या रंगाच्या खुणा असतात.","translated_text":"They have white markings under their wings.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:पक्षी वर्ग:घार","translated_text":"Category:Birds Category:Houses","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"काळा करकोचा","wikicode":"{{पक्षीचौ��ट\n| चित्र = Ciconia nigra 1 (Marek Szczepanek).jpg|\n| मराठी नाव = काळा करकोचा, काळा ढोक\n| हिंदी नाव = सुरमाल, सुरमाई\n| संस्कृत नाव = कृष्ण महाबक, कुरंटक\n| इंग्रजी नाव = ब्लॅक स्टॉर्क
('\"Black Stork'') \n| शास्त्रीय नाव = सिकोनिया नायग्रा
(''Ciconia nigra'')\n| कुळ = बलाकाद्य
(''Ciconiidae'')\n}}\n\n'''काळा करकोचा''' हा पक्षी साधारण १०० सें. मी आकारमानाचा आहे. याचा मुख्य रंग काळा असून छातीच्या खालच्या भागापासून शेपटीच्या टोकापर्यंतचा भाग पांढरा, चोच तांबड्या रंगाची, लांब आणि अणकुचीदार तर पायही तांबड्या रंगाचे असतात. \n\nहा करकोचा [[भारत|उत्तर भारतात]] तसेच [[पाकिस्तान]], [[नेपाळ]], [[म्यानमार]] येथे [[युरोप|युरोपमधून]] हिवाळी पाहुणा म्हणून येतो. \n\nकाळा करकोचा जलचर पक्षी असून तो मांसभक्षी आहे. [[मासोळी|मासोळ्या]], [[बेडूक]], [[कीटक]], इतर पक्ष्यांची पिल्ले, [[उंदीर]], [[सरडा|सरडे]], [[गोगलगाय|गोगलगायी]] हे याचे मुख्य अन्न आहे. \n\nमध्य युरोपमध्ये एप्रिल-मे महिन्यात याची वीण होते. याचे घरटे उंच झाडावर, काटक्यांचे बनविलेले असते. मादी एकावेळी ३ ते ५ शुभ्र पांढऱ्या रंगाची अंडी देते. \n\n==चित्रदालन==\n\nFile:Ciconia nigra 2 (Marek Szczepanek).jpg|\nFile:Ciconia nigra - Schwarzstorch.jpg|\nFile:Ciconia nigra -Kruger National Park-8.jpg|\nfile:Cigogne Noire MHNT.jpg|\n\n\n{{विस्तार}}\n\n{{DEFAULTSORT:करकोचा, काळा}}\n{{कॉमन्स|Ciconia nigra|{{लेखनाव}}}}\n{{विकिस्पेशीज|Ciconia nigra|काळा ढोक}}\n[[वर्ग:पक्षी]]\n[[वर्ग:करकोचा]]","hash":"26f56adbbfa242abd8a7f9a9f1a53f7df79c489f6e397b5a604d624c2a18c97f","last_revision":"2013-12-08T09:37:07Z","first_revision":"2009-05-14T13:57:56Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:03.080662","cross_lingual_links":{"af":"Grootswartooievaar","an":"Ciconia nigra","ar":"لقلق أسود","arz":"لقلق اسود","ast":"Ciconia nigra","av":"ЧӀегӀераб лакълакъ","az":"Qara leylək","ba":"Ҡара ҡауҙы","be":"Чорны бусел","be-x-old":"Чорны бусел","bg":"Черен щъркел","bh":"सुरमल","bn":"কালো মানিকজোড়","br":"C'hwibon zu","ca":"Cigonya negra","ceb":"Ciconia nigra","co":"Ciconia nigra","cs":"Čáp černý","csb":"Czôrny bòcón","cv":"Хура аист","cy":"Ciconia du","da":"Sort stork","de":"Schwarzstorch","din":"Agal","dsb":"Carny bóśon","el":"Μαυροπελαργός","en":"Black stork","eo":"Nigra cikonio","es":"Ciconia nigra","et":"Must-toonekurg","eu":"Zikoina beltz","fa":"لکلک سیاه","fi":"Mustahaikara","fiu-vro":"Must toonõkurg","fo":"Svartstorkur","fr":"Cigogne noire","frr":"Suart Aarebaare","fy":"Swarte earrebarre","ga":"Storc dubh","gl":"Cegoña negra","ha":"Ganshamo","he":"חסידה שחורה","hr":"Crna roda","hsb":"Čorny baćon","hu":"Fekete gólya","hy":"Սև արագիլ","id":"Bangau hitam","is":"Kolstorkur","it":"Ciconia nigra","ja":"ナベコウ","ka":"იშხვარი","kbd":"Къырпсыхэуэ","kk":"Қара дегелек","ko":"먹황새","ku":"Leglega reş","ky":"Кара лейлек","la":"Ciconia nigra","lt":"Juodasis gandras","ltg":"Malnuo žugure","lv":"Melnais stārķis","mg":"Vanobe mainty","mk":"Црн штрк","ml":"കരിമ്പകം","mn":"Хар өрөвтас","mrj":"Шим цӓрлӓнгӹ","ne":"कालो गरुड","nl":"Zwarte ooievaar","nb":"Svartstork","nv":"Tsídiidaanézí łizhinígíí","olo":"Mustuhaigari","pcd":"Chicon·nhe nòre","pl":"Bocian czarny","pms":"Ciconia nigra","pnb":"کالا لمڈھینگ","pt":"Cegonha-preta","ro":"Barză neagră","ru":"Чёрный аист","rue":"Бузёк чорный","sah":"Хара эһир","sh":"Crna roda","sk":"Bocian čierny","sl":"Črna štorklja","sr":"Црна род��","sv":"Svart stork","ta":"கரும் நாரை","tl":"Itim na tagak","tr":"Kara leylek","uk":"Лелека чорний","ur":"سیاہ سارس","uz":"Qora laylak","vi":"Hạc đen","war":"Ciconia nigra","wuu":"黑鹳","zh":"黑鹳","zh-yue":"黑鸛"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.665393","text":"काळा करकोचा हा पक्षी साधारण १०० सें. मी आकारमानाचा आहे. याचा मुख्य रंग काळा असून छातीच्या खालच्या भागापासून शेपटीच्या टोकापर्यंतचा भाग पांढरा, चोच तांबड्या रंगाची, लांब आणि अणकुचीदार तर पायही तांबड्या रंगाचे असतात.\n\nहा करकोचा उत्तर भारतात तसेच पाकिस्तान, नेपाळ, म्यानमार येथे युरोपमधून हिवाळी पाहुणा म्हणून येतो.\n\nकाळा करकोचा जलचर पक्षी असून तो मांसभक्षी आहे. मासोळ्या, बेडूक, कीटक, इतर पक्ष्यांची पिल्ले, उंदीर, सरडे, गोगलगायी हे याचे मुख्य अन्न आहे.\n\nमध्य युरोपमध्ये एप्रिल-मे महिन्यात याची वीण होते. याचे घरटे उंच झाडावर, काटक्यांचे बनविलेले असते. मादी एकावेळी ३ ते ५ शुभ्र पांढऱ्या रंगाची अंडी देते.\n\nवर्ग:पक्षी वर्ग:करकोचा\n","elements":[{"type":"infobox","content":"{{पक्षीचौकट\n| चित्र = Ciconia nigra 1 (Marek Szczepanek).jpg|\n| मराठी नाव = काळा करकोचा, काळा ढोक\n| हिंदी नाव = सुरमाल, सुरमाई\n| संस्कृत नाव = कृष्ण महाबक, कुरंटक\n| इंग्रजी नाव = ब्लॅक स्टॉर्क
('\"Black Stork'') \n| शास्त्रीय नाव = सिकोनिया नायग्रा
(''Ciconia nigra'')\n| कुळ = बलाकाद्य
(''Ciconiidae'')\n}}"},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"काळा करकोचा हा पक्षी साधारण १०० सें.","translated_text":"The black rhino is about 100 centimeters long.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मी आकारमानाचा आहे.","translated_text":"I am dimensional.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"याचा मुख्य रंग काळा असून छातीच्या खालच्या भागापासून शेपटीच्या टोकापर्यंतचा भाग पांढरा, चोच तांबड्या रंगाची, लांब आणि अणकुचीदार तर पायही तांबड्या रंगाचे असतात.","translated_text":"Its main colour is black, with white, brownish, long and narrow stripes from the lower part of the chest to the tip of the tail.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"हा करकोचा उत्तर भारतात तसेच पाकिस्तान, नेपाळ, म्यानमार येथे युरोपमधून हिवाळी पाहुणा म्हणून येतो.","translated_text":"It is a winter visitor from Northern India as well as Pakistan, Nepal, Myanmar and Europe.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"काळा करकोचा जलचर पक्षी असून तो मांसभक्षी आहे.","translated_text":"The black rhino is an aquatic bird and a carnivore.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मासोळ्या, बेडूक, कीटक, इतर पक्ष्यांची पिल्ले, उंदीर, सरडे, गोगलगायी हे याचे मुख्य अन्न आहे.","translated_text":"It is mainly fed by lizards, frogs, insects, other birds, mice, squirrels, and lizards.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"मध्य युरोपमध्ये एप्रिल-मे महिन्यात याची व���ण होते.","translated_text":"In Central Europe, it is woven in April-May.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"याचे घरटे उंच झाडावर, काटक्यांचे बनविलेले असते.","translated_text":"Its nest is made of cuttings on tall trees.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मादी एकावेळी ३ ते ५ शुभ्र पांढऱ्या रंगाची अंडी देते.","translated_text":"The female lays three to five white eggs at a time.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"चित्रदालन","translated_text":"Painting","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:पक्षी वर्ग:करकोचा","translated_text":"Class:Birds class:Taurus","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"श्वेतबलाक","wikicode":"{{पक्षीचौकट\n| चित्र = Аисты на гнезде (Ciconia ciconia).jpg\n| मराठी नाव = पांढरा करकोचा\n| हिंदी नाव = गैबर, उजली\n| संस्कृत नाव = सित महाबक, बकराज\n| इंग्रजी नाव = व्हाईट स्टॉर्क
(''White Stork'') \n| शास्त्रीय नाव = सिकोनिया सिकोनिया
(''Ciconia ciconia'')\n| कुळ = बलाकाद्य
(''Ciconiidae'')\n}}\n\n'''श्वेतबलाक''' किव्हा '''बहादा ढोक''' हा बलाकाद्य पक्षिकुळातील एक मोठा पक्षी आहे.\n\n[[File:Cigogne blanche MHNT.jpg|thumb|''Ciconia ciconia'' ]]\n{{विस्तार}}\n\n[[वर्ग:पक्षी]]\n[[वर्ग:करकोचा]]","hash":"51e46f4ceae59d767767396558ded28951872f2da05394e582f57c99c544f807","last_revision":"2023-05-15T15:04:59Z","first_revision":"2009-05-14T13:58:23Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:03.139720","cross_lingual_links":{"af":"Witooievaar","an":"Ciconia ciconia","ar":"لقلق أبيض","arz":"لقلق ابيض","ast":"Ciconia ciconia","av":"ХъахӀаб лакълакъ","az":"Ağ leylək","bar":"Stoach","bat-smg":"Gožos","be":"Белы бусел","be-x-old":"Бусел белы","bg":"Бял щъркел","bh":"लगलग","bn":"ধলা মানিকজোড়","br":"C'hwibon wenn","ca":"Cigonya blanca","ceb":"Ciconia ciconia","ckb":"لەقلەقی سپی","cs":"Čáp bílý","csb":"Biôłi bòcón","cy":"Ciconia gwyn","da":"Hvid stork","de":"Weißstorch","dsb":"Běły bóśon","el":"Λευκοπελαργός","en":"White stork","eo":"Blanka cikonio","es":"Ciconia ciconia","et":"Valge-toonekurg","eu":"Zikoina zuri","fa":"لکلک سفید","fi":"Kattohaikara","fo":"Storkur","fr":"Cigogne blanche","frr":"Aarebaare","fy":"Earrebarre","ga":"Storc bán","gl":"Cegoña branca","gu":"સફેદ ઢોંક","ha":"Galantoyi","he":"חסידה לבנה","hi":"श्वेत राजबक","hr":"Bijela roda","hsb":"Běły baćon","hu":"Fehér gólya","hy":"Սպիտակ արագիլ","id":"Bangau putih","is":"Hvítstorkur","it":"Ciconia ciconia","ja":"シュバシコウ","ka":"ლაკლაკი","kab":"Ibellireğ amellal","kbd":"ПсыхэуэщӀыбыпцӀэ","kk":"Ақ дегелек","ko":"홍부리황새","ku":"Leglega spî","ky":"Ак лейлек","lb":"Wäisse Stuerk","lbe":"ХӀажилаглаг","li":"Witten oejevaar","lt":"Baltasis gandras","lv":"Baltais stārķis","mk":"Бел штрк","ml":"വെൺബകം","mrj":"Ош цӓрлӓнгӹ","my":"ထုံးစပ်ဖြူငှက်","ne":"सेतो गरुड","nl":"Ooievaar","nn":"Stork","nb":"Stork","nv":"Tsídiidaanézí łigaaígíí","olo":"Levohaigari","pcd":"Chigongne","pl":"Bocian biały","pms":"Ciconia ciconia","pnb":"چٹی سٹارک","pt":"Cegonha-branca","ro":"Barză albă","roa-rup":"Pilicanu","ru":"Белый аист","rue":"Бузёк","sco":"White stork","sh":"Bijela roda","simple":"White stork","sk":"Bocian biely","sl":"Bela štorklja","sn":"Shuramurove","sr":"Бела рода","sv":"Vit stork","ta":"செங்கால் நாரை","tl":"Puting tagak","tr":"Leylek","uk":"Лелека білий","ur":"سفید سارس","vep":"Pukur'g","vi":"Hạc trắng","war":"Ciconia ciconia","wuu":"白鹳","zh":"白鹳","zh-yue":"白鸛"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.665393","text":"श्वेतबलाक किव्हा बहादा ढोक हा बलाकाद्य पक्षिकुळातील एक मोठा पक्षी आहे.\n\nवर्ग:पक्षी वर्ग:करकोचा\n","elements":[{"type":"infobox","content":"{{पक्षीचौकट\n| चित्र = Аисты на гнезде (Ciconia ciconia).jpg\n| मराठी नाव = पांढरा करकोचा\n| हिंदी नाव = गैबर, उजली\n| संस्कृत नाव = सित महाबक, बकराज\n| इंग्रजी नाव = व्हाईट स्टॉर्क
(''White Stork'') \n| शास्त्रीय नाव = सिकोनिया सिकोनिया
(''Ciconia ciconia'')\n| कुळ = बलाकाद्य
(''Ciconiidae'')\n}}"},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"श्वेतबलाक किव्हा बहादा ढोक हा बलाकाद्य पक्षिकुळातील एक मोठा पक्षी आहे.","translated_text":"The whitebalk kiva bahada duk is a large bird in the Balakadian bird family.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:पक्षी वर्ग:करकोचा","translated_text":"Class:Birds class:Taurus","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"धनचिडी","wikicode":"{{पक्षीचौकट\n| चित्र = Indian Grey Hornbill I2 IMG 9029.jpg|\n| मराठी नाव = धनचिडी\n| हिंदी नाव = चलोत्रा, सेलगिल्ली\n| संस्कृत नाव = वार्ध्रीणास, मातृनिंदक\n| इंग्रजी नाव = इंडियन ग्रे हॉर्नबिल
(''Indian Grey Hornbill'') \n| शास्त्रीय नाव =
(''Ocyceros birostris'')\n| कुळ = धनचंचवाद्य
(''Bucerotidae'')\n}}\n\nजवळजवळ संपूर्ण भारतभर आढळणारा '''धनचिडी''' ,धनेश किंवा '''राखी शिंगचोचा''' हा २४ इंच आकारमानाचा पक्षी आहे. म्हणजे याचा आकार साधारणपणे घरीएवढा असतो. याचा मुख्य रंग राखाडी असून चोच काळ्या-पांढऱ्या रंगाची बाकदार असते. नराची शेपटी मादीच्या शेपटीपेक्षा जास्त लांब असते. सर्व वेळ झाडावरच घालवणारा हा पक्षी [[वड]], [[पिंपळ]] अशा वृक्षांवर राहणे आणि त्या झाडांची फळे खाणे, मोठे किडे, [[पाल (प्राणी)|पाली]], [[सरडा|सरडे]], [[उंदीर]], क्वचित प्रसंगी लहान पक्षी खाणे पसंत करतो. हा पक्षी उडत जातांना पंखांचा मोठा आवाज होत असल्याने चटकन लक्ष वेधून घेतो. \n\nधनचिडीचा अंडी देण्याचा काळ साधारणपणे मार्च ते जून महिने असा असून तिचे घरटे झाडाच्या ढोलीत असते. घरटी मोठ्या झाडांच्या ढोलीत बांधली जातात. मादी ढोलीत बसल्यावर नर आणि मादी फक्त थोडी फट ठेवून ती ढोली आपल्या विष्टेने बंद करून घेतात. या घरट्यात मादी एकावेळी २ ते ३ अंडी देते. नर घरट्याबाहेर राहून ढोलीतील मादीला अन्न खाऊ घालतो. मादी ढोलीत राहून अंडी उबविण्याचे काम करते. अंड्यातून पिले बाहेर आल्यावर मादी आपल्या घरट्याचे आवरण फोडून बाहेर येते. नर आणि मादी पुन्हा ती ढोली पूर्वीसारखीच बंद करून घेतात आणि आतील पिलांची पूर्ण वाढ होईपर्यंत दोघेही पिलांना अन्न खाऊ घालतात. पूर्ण वाढ झाल्यानंतर पिले आपले घरटे फोडून बाहेरच्या जगात येतात. \n\nधनचिडीच्या चोचीवर शिंगासारखे जाड आवरण असल्याने ��िला शिंगचोचा असेही म्हणतात, इंग्रजीत या पक्षाला इंडियन ग्रे हॉर्नबिल असे म्हणतात (शा : Tockus birostris). \n\n==चित्रदालन==\n\nFile:Indian Grey Hornbill I IMG 4051.jpg|\nFile:Indian Grey Hornbill (Ocyceros birostris) in Hyderabad W IMG 8900.jpg|\nImage:Indian Grey Hornbill I IMG 9017.jpg|\nImage:Indian Grey Hornbill I IMG 4048.jpg\nFile:Indian Grey Hornbill (Ocyceros birostris) in Hyderabad W IMG 8885.jpg|\nFile:Indian Grey Hornbill (Ocyceros birostris) in Hyderabad W IMG 8884.jpg|\nFile:Indian Grey Hornbill (Ocyceros birostris) in Pune 8884).jpg|\n\n\n{{विस्तार}}\n{{DEFAULTSORT:धनेश,राखी}} \n[[वर्ग:पक्षी]]","hash":"3493668f1829c837a42edb3326af208136807ed3d930caa6e001df5bd520c002","last_revision":"2022-03-27T16:52:32Z","first_revision":"2009-05-14T14:00:38Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:03.194771","cross_lingual_links":{"ar":"أبو قرن هندي رمادي","arz":"ابو قرن هندى رمادى","ast":"Ocyceros birostris","avk":"Bumkida (Ocyceros)","bg":"Ocyceros birostris","bn":"পুটিয়াল ধনেশ","br":"Ocyceros birostris","ca":"Calau gris de l'Índia","ceb":"Ocyceros birostris","cs":"Zoborožec klínoocasý","cy":"Cornbig llwyd India","da":"Indisk gråtoko","de":"Indienhornvogel","en":"Indian grey hornbill","es":"Ocyceros birostris","eu":"Ocyceros birostris","fa":"نوکشاخ خاکستری هندی","fi":"Intiantoko","fr":"Calao de Gingi","he":"קלאו אפור הודי","hi":"भारतीय धूसर धनेश","hu":"Indiai szürketokó","it":"Ocyceros birostris","kn":"ಭಾರತೀಯ ಬೂದು ಮಂಗಟ್ಟೆ","lt":"Indinis pilkasis ragasnapis","ml":"നാട്ടുവേഴാമ്പൽ","ms":"Enggang kelabu India","ne":"सानो धनेश","nl":"Wigstaarttok","nv":"Naakaii Dootłʼizhii Bikéyahdę́ę́ʼ tsídiidaantsxaaí łibáhígíí","or":"କୋଚିଲାଖାଇ","pa":"ਧਾਨ ਚਿੜਾ","pl":"Dzioborożec indyjski","pnb":"دھان چڑا","ro":"Ocyceros birostris","sv":"Indisk näshornsfågel","ta":"இந்திய சாம்பல் இருவாச்சி","uk":"Токо індійський","ur":"ہندوستانی سرمئی ہارن بل","vi":"Ocyceros birostris","war":"Ocyceros birostris"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.665393","text":"जवळजवळ संपूर्ण भारतभर आढळणारा धनचिडी ,धनेश किंवा राखी शिंगचोचा हा २४ इंच आकारमानाचा पक्षी आहे. म्हणजे याचा आकार साधारणपणे घरीएवढा असतो. याचा मुख्य रंग राखाडी असून चोच काळ्या-पांढऱ्या रंगाची बाकदार असते. नराची शेपटी मादीच्या शेपटीपेक्षा जास्त लांब असते. सर्व वेळ झाडावरच घालवणारा हा पक्षी वड, पिंपळ अशा वृक्षांवर राहणे आणि त्या झाडांची फळे खाणे, मोठे किडे, पाली, सरडे, उंदीर, क्वचित प्रसंगी लहान पक्षी खाणे पसंत करतो. हा पक्षी उडत जातांना पंखांचा मोठा आवाज होत असल्याने चटकन लक्ष वेधून घेतो.\n\nधनचिडीचा अंडी देण्याचा काळ साधारणपणे मार्च ते जून महिने असा असून तिचे घरटे झाडाच्या ढोलीत असते. घरटी मोठ्या झाडांच्या ढोलीत बांधली जातात. मादी ढोलीत बसल्यावर नर आणि मादी फक्त थोडी फट ठेवून ती ढोली आपल्या विष्टेने बंद करून घेतात. या घरट्यात मादी एकावेळी २ ते ३ अंडी देते. नर घरट्याबाहेर राहून ढोलीतील मादीला अन्न खाऊ घालतो. मादी ढोलीत राहून अंडी उबविण्याचे काम करते. अंड्यातून पिले बाहेर आल्यावर मादी आपल्या घरट्याचे आवरण फोडून बाहेर येते. नर आणि मादी पुन्हा ती ढोली पूर्वीसारखीच बंद करून घेतात आणि आतील पिलांची पूर्ण वाढ होईपर्यंत दोघेही पिलांना अन्न खाऊ घालतात. पूर्ण वाढ झाल्यानंतर पिले आपले घरटे फोडून बाहेरच्या जगात येतात.\n\nधनचिडीच्या चोचीवर शिंगासारखे जाड आवरण असल्याने तिला शिंगचोचा असेही म्हणतात, इंग्रजीत या पक्षाला इंडियन ग्रे हॉर्नबिल असे म्हणतात (शा : Tockus birostris).\n\nवर्ग:पक्षी\n","elements":[{"type":"infobox","content":"{{पक्षीचौकट\n| चित्र = Indian Grey Hornbill I2 IMG 9029.jpg|\n| मराठी नाव = धनचिडी\n| हिंदी नाव = चलोत्रा, सेलगिल्ली\n| संस्कृत नाव = वार्ध्रीणास, मातृनिंदक\n| इंग्रजी नाव = इंडियन ग्रे हॉर्नबिल
(''Indian Grey Hornbill'') \n| शास्त्रीय नाव =
(''Ocyceros birostris'')\n| कुळ = धनचंचवाद्य
(''Bucerotidae'')\n}}"},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"जवळजवळ संपूर्ण भारतभर आढळणारा धनचिडी ,धनेश किंवा राखी शिंगचोचा हा २४ इंच आकारमानाचा पक्षी आहे.","translated_text":"It is a 24-inch-sized bird found in almost all parts of India.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"म्हणजे याचा आकार साधारणपणे घरीएवढा असतो.","translated_text":"So it's usually the size of a home.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"याचा मुख्य रंग राखाडी असून चोच काळ्या-पांढऱ्या रंगाची बाकदार असते.","translated_text":"Its main colour is gray, with a sharp black-and-white color.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"नराची शेपटी मादीच्या शेपटीपेक्षा जास्त लांब असते.","translated_text":"The tail of a male is longer than that of a female.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सर्व वेळ झाडावरच घालवणारा हा पक्षी वड, पिंपळ अशा वृक्षांवर राहणे आणि त्या झाडांची फळे खाणे, मोठे किडे, पाली, सरडे, उंदीर, क्वचित प्रसंगी लहान पक्षी खाणे पसंत करतो.","translated_text":"This bird, which spends all its time on trees, prefers to live on trees such as hedgerows and hedgerows and eat the fruits of those trees, including large insects, parrots, scorpions, mice, and, on rare occasions, small birds.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हा पक्षी उडत जातांना पंखांचा मोठा आवाज होत असल्याने चटकन लक्ष वेधून घेतो.","translated_text":"This bird is attracted by the loud sound of its wings as it flies.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"धनचिडीचा अंडी देण्याचा काळ साधारणपणे मार्च ते जून महिने असा असून तिचे घरटे झाडाच्या ढोलीत असते.","translated_text":"The eggs are laid from March to June, and the nest is in the tree trunk.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"घरटी मोठ्या झाडांच्या ढोलीत बांधली जातात.","translated_text":"Nests are built in the trunks of large trees.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मादी ढोलीत बसल्यावर नर आणि मादी फक्त थोडी फट ठेवून ती ढोली आपल्या विष्टेने बंद करून घेतात.","translated_text":"When a woman sits in a drum, the male and the female close the drum with their will.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"या घरट्यात मादी एकावेळी २ ते ३ अंडी देते.","translated_text":"In this nest, the female lays two to three eggs at a time.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"नर घरट्याबाहेर राहून ढोलीतील मादीला अन्न खाऊ घालतो.","translated_text":"The male lives outside the nest and feeds the female in the pantry.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मादी ढोलीत राहून अंडी उबविण्याचे काम करते.","translated_text":"The female works as a drill biter to boil eggs.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"अंड्यातून पिले बाहेर आल्यावर मादी आपल्या घरट्याचे आवरण फोडून बाहेर येते.","translated_text":"When the chicks come out of the egg, the female breaks the veil of her nest.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"नर आणि मादी पुन्हा ती ढोली पूर्वीसारखीच बंद करून घेतात आणि आतील पिलांची पूर्ण वाढ होईपर्यंत दोघेही पिलांना अन्न खाऊ घालतात.","translated_text":"Males and females close the nest as before, and both feed the cubs until they are fully grown.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पूर्ण वाढ झाल्यानंतर पिले आपले घरटे फोडून बाहेरच्या जगात येतात.","translated_text":"Once fully grown, pups break their nests and enter the outside world.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"धनचिडीच्या चोचीवर शिंगासारखे जाड आवरण असल्याने तिला शिंगचोचा असेही म्हणतात, इंग्रजीत या पक्षाला इंडियन ग्रे हॉर्नबिल असे म्हणतात (शा : Tockus birostris).","translated_text":"Because of its horn-like thick cover on its apex, it is also known as the Shingcho. In English, the bird is called the Indian Grey Hornbill (sha: Tockus birostris).","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"चित्रदालन","translated_text":"Painting","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:पक्षी","translated_text":"Category:Birds","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"महाधनेश","wikicode":"{{जीवचौकट\n| नाव = महाधनेश\n| fossil_range = \n| स्थिती = NT\n| trend = down\n| स्थिती_प्रणाली = IUCN3.1\n| स्थिती_संदर्भ = [{{IUCN|assessors=बर्डलाईफ इंटरनॅशनल |assessment_year=२०१६|id=22682453|taxon= बुसेरोस बिकॉर्निस|access-date= ०२-०५-२०१७|version=२०१६-३}} ]\n| चित्र = Great hornbill Photograph by Shantanu Kuveskar.jpg\n| चित्र_शीर्षक = महाराष्ट्रात रायगड जिल्ह्यातील माणगांव येथील नर महाधनेश \n| चित्र_रुंदी = 300px\n| regnum = [[प्राणी]]\n| वंश = [[कणाधारी प्राणी|कणाधारी]]\n| जात = [[एव्हीज]]\n| वर्ग = [[बुसेरोटिफॉर्मेस]]\n| कुळ = [[बुसेरोटिडे]]\n| उपकुळ = \n| जातकुळी = ''[[बुसेरोस]]''\n| जीव = '''''बी. बिकॉर्निस'''''\n| बायनॉमियल = ''बुसेरोस बिकॉर्निस''\n| synonyms = ''बुसेरोस होमराई''''डायकोसेरोस बिकॉर्निस''''बुसेरोस कॅव्हॅटस''''होमरायस बिकॉर्निस''\n| आढळप्रदेश_नकाशा= BucerosBicornisMap.svg\n| आढळप्रदेश_नकाशा_रुंदी= 250px\n| आढळप्रदेश_नकाशा_title= आढळप्रदेश\n| बायनॉमियल_अधिकारी = ([[कार्ल लिनेयस|लिनेयस]], १७५८)\n}}\n\n'''महाधनेश''' (शास्त्रीय नावः''Buceros bicornis'' ; [[इंग्लिश भाषा|इंग्लिश]]: ''Great Hornbill'' / ''Pied Hornbill'', ''ग्रेट हॉर्नबिल'' / ''पाईड हॉर्नबिल'') हा [[भारतीय उपखंड]], मुख्यभू [[आग्नेय आशिया]], व द्वीपीय आग्नेय आशियातले [[सुमात्रा]] बेट या भूप्रदेशांत आढळणारा [[धनेश]] पक्षिकुळातील एक पक्षी आहे. याला मराठीमध्ये '''मलबारी धनेश''', '''गरुड धनेश''' किंवा '''राज धनेश''' या नावांनीही ओळखले जाते. अतिशय सुंदर रंगांनी हा पक्षी लक्ष वेधून घेतो. विविध प्रकारची फळे हे त्याचे मुख्य खाद्य आहे. झाडाच्या ढोलीत तो घरटे बांधतो व चिखलाने झाकून टाकतो व पिल्लांसाठी केवळ अन्न देता येईल एवढी एकच लहान उभी फट ठेवतो. या फटीतून पिल्लांना चारा पुरवला जातो. \n\nहा पक्षी भारतातील [[केरळ]] आणि [[अरुणाचल प्रदेश]] आणि [[म्यानमार]] मधील [[चिन राज्य| चिन राज्याचा]] राज्य पक्षी आहे. तसेच भारतात पक्ष्यांवर संशोधन करणाऱ्या अग्रणी संस्था [[बी. एन. एच. एस]] या संस्थेचे मानचिन्ह आहे.\n\nया पक्ष्यांची चोच फार मोठी व सिंगासारखी असल्यामुळे यांना इंग्रजी भाषेत हॉर्नबिल हे नाव दिलेले आहे. या पक्ष्यांचे एकंदर स्वरूप असामान्य असते. ब्यूसेरॉटिड़ि या पक्षिकुलात यांचा समावेश केलेला आहे. आफ्रिकेत सहाराच्या दक्षिणेस व दक्षिण आशियात भारतापासून फिलिपाईन्स बेटांपर्यंत ते आढळतात. पण ऑस्ट्रेलियात मात्र ते नाहीत यांच्या एकूण सु. ४५ उपजाती आहेत.\n\nभारतात धनेशाच्या पाचसहा जाती आहेत. यांपैकी मोठा धनेश (ग्रेट हॉर्नबिल) सगळ्यात मोठा असून त्याचे शास्त्रीय नाव ब्यूसेरॉस बायकॉर्निस असे आहे. ही जाती पश्चिम घाटात मुंबईपासून कन्याकुमारीच्या भूशिरापर्यंत आणि हिमालयाच्या खालच्या रांगांमध्ये १,५२५ मी. उंचीपर्यंत आढळते. बाकीच्या जातींपैकी करडा धनेश वा सामान्य धनेश ही जाती फक्त भारतातच आढळणारी असून तिचे शास्त्रीय नाव टॉकस बायरोस्ट्रीस असे आहे. हिमालयाच्या पायथ्यापासून खाली सगळीकडे (मलबार किनारा, थोडा राजस्थान व आसाम वगळून) ती आढळते. बाकीच्या जाती वेगळ्या भागांत आढळतात.\n\nमोठ्या धनेशाची लांबी सुमारे १३० सेंमी. असते. डोके, पाठ छाती वा पंख काळे असून पंखांवर आडवा पांढरा पट्टा असतो. मान व पोट पांडरे असते, शेपटी लांब व पांढरी असून तिच्या टोकाजवळ काळाआडवा पट्टा असतो. नराचे डोळे तांबडे व मादीचे पांढरे असतात. चोच मोठी मजबूत बाकदार व पिवळी असते, डोके आणि चोचीचे बूड यांवर एक मोठे शिरस्त्राण असते, त्याचा रंग पिवळा असून वरचे पृष्ठ खोलगट असते, पायांचा रंग काळपट असतो.\n\nहा अरण्यात राहणारा पक्षी असून फार मोठ्या व उंच झाडांवर लहान थवे करून ते राहतात.याच्या असामान्य स्वरूपामुळे तो सहसा नजरेतून सुटत नाही. उडत असताना याच्या पंखांचा होणारा आवाज दीड किमी. वर तरी ऐकू जातो. झाडावर स्वस्थ न बसता हे ओरडून गोंगाट करीत असतात.\n\nफायकस कुलातील वड,पिंपळ अशी फळे हा जरी यांचा मुख्य आहार असला, तर ते किडे, सरडे किंवा इतर अन्न खात असल्यामुळे त्यांना सर्वभक्षी म्हणता येईल. फळे किंवा इतर खाद्यपदार्थ खाण्याची यांची रीत मोठी विलक्षण आहे. ते पदार्थ चोचीने वर उडवून आ वासतात व तो घशात पडला म्हणजे गिळतात.\n\nयाच्या विचित्र शिरस्त्राणाच्या उपयोगाविषयी काहीही माहिती नाही. ते भरीव नसून त्याचा आतला भाग स्पंजसारखा असल्यामुळे ते हलके असते.\n\nमोठ्या धनेशाच्या प्रजोत्पादनाचा काळ जानेवारीपासुन एप्रिलपर्यंत असतो. या काळातले याचे एकंदर वर्तन करड्या धनेशासारखेच असते.\n\nकरडा धनेश घारीएवढा असून त्याची लांबी सु. ६० सेंमी. असते. दिसायला हा बेढब असतो. वरचा भाग तपकिरी करड्या रंगाचा असतो. शेपटी लांब, निमुळती व तपकिरी रंगाची असते. शेपटीतील प्रत्येक पिसाच्या टोकाजवळ काळा पट्टा असतो. व टोक पांढरे असते, छाती करड्या रंगाची व पोट पांढरे असते. चोच मोठी बाजूंनी चपटी, वाकडी व काळी असते आणि तिच्यावर टोकदार नळकांड्यासारखे शिरस्त्राण असते.\n\nहा पूर्णपणे वृक्षवासी असून विशेष दाट झाडी नसलेल्या प्रदेशातील मोठ्या जुनाट झाडांवर राहतो. कधीकधी बागांत किंवा झाडीतही तो दिसतो. यांचे लहान थवे असतात. निरनिराळ्या प्रकारची फळे, कोवळे कोंब, किडे, सरडे, उंदराची पिल्ले ते खातात. यांना फार जोराने उडता येत नाही. यांचा आवाज किंचाळल्यासारखा असून घारीच्या आवाजाची आठवण करून देतो. यांच्या विणीचा हंगाम एप्रिल ते जून असतो. मादी २-३ पांढरी अंडी घालते. या हंगामातले यांचे आणि बाकीच्या बहुतेक धनेशांचे वर्तन असामान्य असते. खाली दिलेली माहिती सर्वांना सारखीच लागू पडणारी आहे.\n\nप्रियाराधनानंतर नर मादीचा जोडा जमतो. अंडी घालण्याच्या सुमारास मादी एखाद्या उंच झाडाच्या खोडातल्या तीन मी. पेक्षा जास्त उंचीवर असलेल्या ढोलीत जाते. ही ढोली यांचे घरटे होय. स्वतःची विष्ठा आणि नराने आणलेला चिखल यांच्चया मिश्रणाने ती ढोलीच्या कडा लिंपते.चोच आतबाहेर करता येईल एवढीच उभी फट त्यात ठेवते. मादी या वेळी खरीखुरी बंदिवान होते. नर वरचेवर खाद्यपदार्थ आपल्या चोचीतून आणतो आणि ती फटीतून चोच बाहेर काढून ते खाते. पिल्ले सुरक्षित बाहेर पडेपर्यंत श\nध्यास तिला भरवावे लागत असल्यामुळे नर या जास्त श्रमांमुळे रोडावतो, पण मादी चांगली गुबगुबीत होते. बंदीवासात असताना मोठ्या धनेशाच्या मादीची पिसे गळून पडतात व नवी उगवतात.\n\nपिल्ले १५ दिवसांची झाल्यावर मादी ढोलीवरील लिंपण चोचीने फोडून बाहेर पडते, पण पिल्ले आतच असतात. सामान्यतः बाहेर पडल्यावर मादी दार पुन्हा लिंपून टाकते. त्यानंतर पिल्ले मोठी होऊन बाहेर येईपर्यंत नर आणि मादी दोघे त्यांना भरवतात.\n\n== संदर्भ ==\n{{संदर्भयादी}}\n\n[[वर्ग:पक्षी]] Fuck you ☺️","hash":"fbe63f934dd8d6694a7d34c8ea78b2f0d21361940090c2056e3b9a108d49c438","last_revision":"2024-04-02T13:13:31Z","first_revision":"2009-05-14T14:02:01Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:03.257781","cross_lingual_links":{"af":"Grootneushoringvoël","ar":"أبو قرن عملاق","arz":"ابو قرن عملاق","bg":"Голяма птица носорог","bn":"রাজ ধনেশ","br":"Kalao daougornek","ca":"Calau bicorne","ceb":"Buceros bicornis","cs":"Dvojzoborožec žlutozobý","cy":"Cornbig mawr brith","de":"Doppelhornvogel","en":"Great hornbill","eo":"Granda bunta bucero","es":"Buceros bicornis","eu":"Kalao","fa":"نوکشاخ بزرگ","fi":"Keisarisarvinokka","fr":"Calao bicorne","gl":"Buceros bicornis","he":"קלאו בכיר","hi":"महाधनेश पक्षी","hu":"Nagy szarvascsőrűmadár","id":"Rangkong papan","it":"Buceros bicornis","ja":"オオサイチョウ","jv":"Rangkong papan","ka":"წყვილრქოსანი რქაცხვირა","kn":"ದೊಡ್ಡ ದಾಸಮಂಗಟ್ಟೆ","ky":"Калао","lt":"Didysis jaučiaragis","ml":"മലമുഴക്കി വേഴാമ്പൽ","ms":"Enggang papan","my":"အောင်လောင်ငှက်","ne":"राजधनेश","nl":"Dubbelhoornige neushoornvogel","nb":"Storhornfugl","nv":"Tsídii bichʼahtsooígíí","pl":"Dzioborożec wielki","pnb":"گریٹ ہارنبل","pt":"Calau-malhado-grande","ro":"Pasăre-rinocer bicorn","ru":"Двурогий калао","simple":"Great hornbill","sk":"Zobákorožec dvojrohý","sv":"Större näshornsfågel","ta":"மலை இருவாட்சி","th":"นกกก","uk":"Гомрай дворогий","vi":"Hồng hoàng","war":"Buceros bicornis","zh":"双角犀鸟"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.665393","text":"महाधनेश (शास्त्रीय नावःBuceros bicornis ; इंग्लिश: Great Hornbill / Pied Hornbill, ग्रेट हॉर्नबिल / पाईड हॉर्नबिल) हा भारतीय उपखंड, मुख्यभू आग्नेय आशिया, व द्वीपीय आग्नेय आशियातले सुमात्रा बेट या भूप्रदेशांत आढळणारा धनेश पक्षिकुळातील एक पक्षी आहे. याला मराठीमध्ये मलबारी धनेश, गरुड धनेश किंवा राज धनेश या नावांनीही ओळखले जाते. अतिशय सुंदर रंगांनी हा पक्षी लक्ष वेधून घेतो. विविध प्रकारची फळे हे त्याचे मुख्य खाद्य आहे. झाडाच्या ढोलीत तो घरटे बांधतो व चिखलाने झाकून टाकतो व पिल्लांसाठी केवळ अन्न देता येईल एवढी एकच लहान उभी फट ठेवतो. या फटीतून पिल्लांना चारा पुरवला जातो.\n\nहा पक्षी भारतातील केरळ आणि अरुणाचल प्रदेश आणि म्यानमार मधील चिन राज्याचा राज्य पक्षी आहे. तसेच भारतात पक्ष्यांवर संशोधन करणाऱ्या अग्रणी संस्था बी. एन. एच. एस या संस्थेचे मानचिन्ह आहे.\n\nया पक्ष्यांची चोच फार मोठी व सिंगासारखी असल्यामुळे यांना इंग्रजी भाषेत हॉर्नबिल हे नाव दिलेले आहे. या पक्ष्यांचे एकंदर स्वरूप असामान्य असते. ब्यूसेरॉटिड़ि या पक्षिकुलात यांचा समावेश केलेला आहे. आफ्रिकेत सहाराच्या दक्षिणेस व दक्षिण आशियात भारतापासून फिलिपाईन्स बेटांपर्यंत ते आढळतात. पण ऑस्ट्रेलियात मात्र ते नाहीत यांच्या एकूण सु. ४५ उपजाती आहेत.\n\nभारतात धनेशाच्या पाचसहा जाती आहेत. यांपैकी मोठा धनेश (ग्रेट हॉर्नबिल) सगळ्यात मोठा असून त्याचे शास्त्रीय नाव ब्यूसेरॉस बायकॉर्निस असे आहे. ही जाती पश्चिम घाटात मुंबईपासून कन्याकुमारीच्या भूशिरापर्यंत आणि हिमालयाच्या खालच्या रांगांमध्ये १,५२५ मी. उंचीपर्यंत आढळते. बाकीच्या जातींपैकी करडा धनेश वा सामान्य धनेश ही जाती फक्त भारतातच आढळणारी असून तिचे शास्त्रीय नाव टॉकस बायरोस्ट्रीस असे आहे. हिमालयाच्या पायथ्यापासून खाली सगळीकडे (मलबार किनारा, थोडा राजस्थान व आसाम वगळून) ती आढळते. बाकीच्या जाती वेगळ्या भागांत आढळतात.\n\nमोठ्या धनेशाची लांबी सुमारे १३० सेंमी. असते. डोके, पाठ छाती वा पंख काळे असून पंखांवर आडवा पांढरा पट्टा असतो. मान व पोट पांडरे असते, शेपटी लांब व पांढरी असून तिच्या टोकाजवळ काळाआडवा पट्टा असतो. नराचे डोळे तांबडे व मादीचे पांढरे असतात. चोच मोठी मजबूत बाकदार व पिवळी असते, डोके आणि चोचीचे बूड यांवर एक मोठे शिरस्त्राण असते, त्याचा रंग पिवळा असून वरचे पृष्ठ खोलगट असते, पायांचा रंग काळपट असतो.\n\nहा अरण्यात राहणारा पक्षी असून फार मोठ्या व उंच झाडांवर लहान थवे करून ते राहतात.याच्या असामान्य स्वरूपामुळे तो सहसा नजरेतून सुटत नाही. उडत असताना याच्या पंखांचा होणारा आवाज दीड किमी. वर तरी ऐकू जातो. झाडावर स्वस्थ न बसता हे ओरडून गोंगाट करीत असतात.\n\nफायकस कुलातील वड,पिंपळ अशी फळे हा जरी यांचा मुख्य आहार असला, तर ते किडे, सरडे किंवा इतर अन्न खात असल्यामुळे त्यांना सर्वभक्षी म्हणता येईल. फळे किंवा इतर खाद्यपदार्थ खाण्याची यांची रीत मोठी विलक्षण आहे. ते पदार्थ चोचीने वर उडवून आ वासतात व तो घशात पडला म्हणजे गिळतात.\n\nयाच्या विचित्र शिरस्त्राणाच्या उपयोगाविषयी काहीही माहिती नाही. ते भरीव नसून त्याचा आतला भाग स्पंजसारखा असल्��ामुळे ते हलके असते.\n\nमोठ्या धनेशाच्या प्रजोत्पादनाचा काळ जानेवारीपासुन एप्रिलपर्यंत असतो. या काळातले याचे एकंदर वर्तन करड्या धनेशासारखेच असते.\n\nकरडा धनेश घारीएवढा असून त्याची लांबी सु. ६० सेंमी. असते. दिसायला हा बेढब असतो. वरचा भाग तपकिरी करड्या रंगाचा असतो. शेपटी लांब, निमुळती व तपकिरी रंगाची असते. शेपटीतील प्रत्येक पिसाच्या टोकाजवळ काळा पट्टा असतो. व टोक पांढरे असते, छाती करड्या रंगाची व पोट पांढरे असते. चोच मोठी बाजूंनी चपटी, वाकडी व काळी असते आणि तिच्यावर टोकदार नळकांड्यासारखे शिरस्त्राण असते.\n\nहा पूर्णपणे वृक्षवासी असून विशेष दाट झाडी नसलेल्या प्रदेशातील मोठ्या जुनाट झाडांवर राहतो. कधीकधी बागांत किंवा झाडीतही तो दिसतो. यांचे लहान थवे असतात. निरनिराळ्या प्रकारची फळे, कोवळे कोंब, किडे, सरडे, उंदराची पिल्ले ते खातात. यांना फार जोराने उडता येत नाही. यांचा आवाज किंचाळल्यासारखा असून घारीच्या आवाजाची आठवण करून देतो. यांच्या विणीचा हंगाम एप्रिल ते जून असतो. मादी २-३ पांढरी अंडी घालते. या हंगामातले यांचे आणि बाकीच्या बहुतेक धनेशांचे वर्तन असामान्य असते. खाली दिलेली माहिती सर्वांना सारखीच लागू पडणारी आहे.\n\nप्रियाराधनानंतर नर मादीचा जोडा जमतो. अंडी घालण्याच्या सुमारास मादी एखाद्या उंच झाडाच्या खोडातल्या तीन मी. पेक्षा जास्त उंचीवर असलेल्या ढोलीत जाते. ही ढोली यांचे घरटे होय. स्वतःची विष्ठा आणि नराने आणलेला चिखल यांच्चया मिश्रणाने ती ढोलीच्या कडा लिंपते.चोच आतबाहेर करता येईल एवढीच उभी फट त्यात ठेवते. मादी या वेळी खरीखुरी बंदिवान होते. नर वरचेवर खाद्यपदार्थ आपल्या चोचीतून आणतो आणि ती फटीतून चोच बाहेर काढून ते खाते. पिल्ले सुरक्षित बाहेर पडेपर्यंत श ध्यास तिला भरवावे लागत असल्यामुळे नर या जास्त श्रमांमुळे रोडावतो, पण मादी चांगली गुबगुबीत होते. बंदीवासात असताना मोठ्या धनेशाच्या मादीची पिसे गळून पडतात व नवी उगवतात.\n\nपिल्ले १५ दिवसांची झाल्यावर मादी ढोलीवरील लिंपण चोचीने फोडून बाहेर पडते, पण पिल्ले आतच असतात. सामान्यतः बाहेर पडल्यावर मादी दार पुन्हा लिंपून टाकते. त्यानंतर पिल्ले मोठी होऊन बाहेर येईपर्यंत नर आणि मादी दोघे त्यांना भरवतात.\n\nवर्ग:पक्षी Fuck you ☺️\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"महाधनेश (शास्त्रीय नावःBuceros bicornis ;","translated_text":"Mahadnesh (classical name: Buceros bicornis);","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"इंग्लिश: Great Hornbill / Pied Hornbill, ग्रेट हॉर्नबिल / पाईड हॉर्नबिल) हा भारतीय उपखंड, मुख्यभू आग्नेय आशिया, व द्वीपीय आग्नेय आशियातले सुमात्रा बेट या भूप्रदेशांत आढळणारा धनेश पक्षिकुळातील एक पक्षी आहे.","translated_text":"The Great Hornbill, Pied Hornbill, Great Hornbill or Pied Hornbill, is a species of bird in the genus Dhanesh, found in the Indian subcontinent, mainland Southeast Asia, and the island of Sumatra in Peninsular Southeast Asia.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"याला मराठीमध्ये मलबारी धनेश, गरुड धनेश किंवा राज धनेश या नावांनीही ओळखले जाते.","translated_text":"It is also known as Malbari Dhanesh, Garud Dhanesh or Raj Dhanesh in Marathi.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"अतिशय सुंदर रंगांनी हा पक्षी लक्ष वेधून घेतो.","translated_text":"This bird is attracted by its beautiful colors.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"विविध प्रकारची फळे हे त्याचे मुख्य खाद्य आहे.","translated_text":"A variety of fruits is its main food.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"झाडाच्या ढोलीत तो घरटे बांधतो व चिखलाने झाकून टाकतो व पिल्लांसाठी केवळ अन्न देता येईल एवढी एकच लहान उभी फट ठेवतो.","translated_text":"And he builds a nest in the bushes, and covers it with mud; and he keeps a small nest for the dogs.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"या फटीतून पिल्लांना चारा पुरवला जातो.","translated_text":"It is used for feeding puppies.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"हा पक्षी भारतातील केरळ आणि अरुणाचल प्रदेश आणि म्यानमार मधील चिन राज्याचा राज्य पक्षी आहे.","translated_text":"This bird is the state bird of Kerala and Arunachal Pradesh in India and Chin State in Myanmar.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"तसेच भारतात पक्ष्यांवर संशोधन करणाऱ्या अग्रणी संस्था बी.","translated_text":"It is also a leading bird research institute in India.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"एन.","translated_text":"What is it?","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"एच.","translated_text":"H. H.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"एस या संस्थेचे मानचिन्ह आहे.","translated_text":"S is the hallmark of this organization.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"या पक्ष्यांची चोच फार मोठी व सिंगासारखी असल्यामुळे यांना इंग्रजी भाषेत हॉर्नबिल हे नाव दिलेले आहे.","translated_text":"Because of their large, lion-like tails, they are called hornbills in English.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"या पक्ष्यांचे एकंदर स्वरूप असामान्य असते.","translated_text":"The overall appearance of these birds is unusual.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ब्यूसेरॉटिड़ि या पक्षिकुलात यांचा समावेश केलेला आहे.","translated_text":"Busserotidis are included in the avifauna.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"आफ्रिकेत सहाराच्या दक्षिणेस व दक्षिण आशियात भारतापासून फिलिपाईन्स बेटांपर्यंत ते आढळतात.","translated_text":"They are found in sub-Saharan Africa and South Asia from India to the Philippine Islands.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पण ऑस्ट्रेलियात मात्र ते नाहीत यांच्या एकूण सु.","translated_text":"But in Australia, they don't.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"४५ उपजाती आहेत.","translated_text":"There are 45 subspecies.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"भारतात धनेशाच्या पाचसहा जाती आहेत.","translated_text":"There are 56 races of rich people in India.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"यांपैकी मोठा धनेश (ग्रेट हॉर्नबिल) सगळ्यात मोठा असून त्याचे शास्त्रीय नाव ब्यूसेरॉस बायकॉर्निस असे आहे.","translated_text":"The largest of these is the Great Hornbill, whose scientific name is Buceros Baicornis.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ही जाती पश्चिम घाटात मुंबईपासून कन्याकुमारीच्या भूशिरापर्यंत आणि हिमालयाच्या खालच्या रांगांमध्ये १,५२५ मी.","translated_text":"The breed lives in the western valley from Mumbai to the foothills of Kanyakumari and 1,525 m in the lower Himalayan ranges.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"उंचीपर्यंत आढळते.","translated_text":"It reaches heights.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"बाकीच्या जातींपैकी करडा धनेश वा सामान्य धनेश ही जाती फक्त भारतातच आढळणारी असून तिचे शास्त्रीय नाव टॉकस बायरोस्ट्रीस असे आहे.","translated_text":"Among the other varieties, Karda Dhanesh or Common Dhanesh is a species found only in India and its scientific name is Tokus Bayrostris.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हिमालयाच्या पायथ्यापासून खाली सगळीकडे (मलबार किनारा, थोडा राजस्थान व आसाम वगळून) ती आढळते.","translated_text":"It is found from the foothills of the Himalayas all over the country (except for the Malbar coast, a little Rajasthan and Assam).","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"बाकीच्या जाती वेगळ्या भागांत आढळतात.","translated_text":"The rest of the species are found in different regions.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"मोठ्या धनेशाची लांबी सुमारे १३० सेंमी. असते. डोके, पाठ छाती वा पंख काळे असून पंखांवर आडवा पांढरा पट्टा असतो.","translated_text":"Large hedgehogs are about 130 centimeters long. Their head, back, chest, or wings are black with a horizontal white stripe on their wings.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मान व पोट पांडरे असते, शेपटी लांब व पांढरी असून तिच्या टोकाजवळ काळाआडवा पट्टा असतो.","translated_text":"And her neck and her belly, and her tails were long and white, and she had a black belt at her end.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"नराचे डोळे तांबडे व मादीचे पांढरे असतात.","translated_text":"The male's eyes are copper, and the female's are white.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"चोच मोठी मजबूत बाकदार व पिवळी असते, डोके आणि चोचीचे बूड यांवर एक मोठे शिरस्त्राण असते, त्याचा रंग पिवळा असून वरचे पृष्ठ खोलगट असते, पायांचा रंग काळपट असतो.","translated_text":"The top is strong brown and yellow, the head and chin boots have a large helmet, the top is yellow, the top is open, the legs are dark.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"हा अरण्यात राहणारा पक्षी असून फार मोठ्या व ���ंच झाडांवर लहान थवे करून ते राहतात.याच्या असामान्य स्वरूपामुळे तो सहसा नजरेतून सुटत नाही.","translated_text":"It is a desert bird that lives on very large, tall trees, and because of its unusual shape, it is not usually hidden from view.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"उडत असताना याच्या पंखांचा होणारा आवाज दीड किमी.","translated_text":"The sound of its wings as it flies is a mile and a half.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"वर तरी ऐकू जातो.","translated_text":"You can hear it at the top.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"झाडावर स्वस्थ न बसता हे ओरडून गोंगाट करीत असतात.","translated_text":"They don't sit well on the tree, they scream and make noises.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"फायकस","translated_text":"What is the meaning of this verse?","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"कुलातील वड,पिंपळ अशी फळे हा जरी यांचा मुख्य आहार असला, तर ते किडे, सरडे किंवा इतर अन्न खात असल्यामुळे त्यांना सर्वभक्षी म्हणता येईल.","translated_text":"Although the main food of the genus is the berries, they can be called omnivores because they eat insects, squirrels, or other food.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"फळे किंवा इतर खाद्यपदार्थ खाण्याची यांची रीत मोठी विलक्षण आहे.","translated_text":"Their habits of eating fruits or other foods are extraordinary.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ते पदार्थ चोचीने वर उडवून आ वासतात व तो घशात पडला म्हणजे गिळतात.","translated_text":"They blow up the food, smell it, and swallow it down their throats.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"याच्या विचित्र शिरस्त्राणाच्या उपयोगाविषयी","translated_text":"It's about the use of this weird helmet.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"काहीही माहिती नाही.","translated_text":"Nothing is known.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ते भरीव नसून त्याचा आतला भाग स्पंजसारखा असल्यामुळे ते हलके असते.","translated_text":"It's not big, but it's light because it's like a sponge inside.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"मोठ्या धनेशाच्या प्रजोत्पादनाचा काळ जानेवारीपासुन एप्रिलपर्यंत असतो.","translated_text":"The breeding season of big money is from January to April.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"या काळातले याचे एकंदर वर्तन करड्या धनेशासारखेच असते.","translated_text":"During this period, the overall behaviour is similar to that of tax money.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"करडा धनेश घारीएवढा असून त्याची लांबी सु.","translated_text":"It is as long as a hedgehog, and its length is as long as a hedgehog.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"६० सेंमी. असते.","translated_text":"It's about 60 cm.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"दिसायला हा बेढब असतो.","translated_text":"It's a mess to look at.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"वरचा भाग तपकिरी करड्या रंगाचा असतो.","translated_text":"The upper part is brownish-brown.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"शेपटी लांब, निमुळती व तपकिरी रंगाची असते.","translated_text":"The tail is long, smooth and brown.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"शेपटीतील प्रत्येक पिसाच्या टोकाजवळ काळा पट्टा असतो.","translated_text":"There's a black belt at each tip of the tail.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"व टोक पांढरे असते, छाती करड्या रंगाची व पोट पांढरे असते.","translated_text":"And the horns shall be white, and the breasts yellow, and the belly white.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"चोच मोठी बाजूंनी चपटी, वाकडी व काळी असते आणि तिच्यावर टोकदार नळकांड्यासारखे शिरस्त्राण असते.","translated_text":"And on the four corners were sheaves, and curves, and stripes; and on the four corners was a headdress.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"हा पूर्णपणे वृक्षवासी असून विशेष दाट झाडी नसलेल्या प्रदेशातील मोठ्या जुनाट झाडांवर राहतो.","translated_text":"It is entirely arboreal and lives on large old-growth trees in areas without special dense trees.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"कधीकधी बागांत किंवा झाडीतही तो दिसतो.","translated_text":"Sometimes it can be found in gardens or trees.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"यांचे लहान थवे असतात.","translated_text":"They have small stems.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"निरनिराळ्या प्रकारची फळे, कोवळे कोंब, किडे, सरडे, उंदराची पिल्ले ते खातात.","translated_text":"They eat a wide variety of fruits, chickens, insects, turkeys, and rat cubs.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"यांना फार जोराने उडता येत नाही.","translated_text":"They can't fly very fast.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"यांचा आवाज किंचाळल्यासारखा असून घारीच्या आवाजाची आठवण करून देतो.","translated_text":"Their sound is like screaming, and it reminds me of a thunderstorm.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"यांच्या विणीचा हंगाम एप्रिल ते जून असतो.","translated_text":"His mother-in-law's season is from April to June.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मादी २-३ पांढरी अंडी घालते.","translated_text":"The female lays 2-3 white eggs.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"या हंगामातले यांचे आणि बाकीच्या बहुतेक धनेशांचे वर्तन असामान्य असते.","translated_text":"He and most of the rest of the rich people behave unusually during this season.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"खाली दिलेली माहिती सर्वांना सारखीच लागू पडणारी आहे.","translated_text":"The information below applies equally to everyone.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"प्रियाराधनानंतर नर मादीचा जोडा जमतो.","translated_text":"After Priyaradhana, the pair of males and females meet.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"अंडी घालण्याच्या सुमारास मादी एखाद्या उंच झाडाच्या खोडातल्या तीन मी.","translated_text":"The female is about three feet in the belly of a tall tree.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पेक्षा जास्त उंचीवर असलेल्या ढोलीत जाते.","translated_text":"It goes into a drum at a higher altitude.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ही ढोली यांचे घरटे होय.","translated_text":"This is the nest of drummers.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"स्वतःची विष्ठा आणि नराने आणलेला चिखल यांच्चया ��िश्रणाने ती ढोलीच्या कडा लिंपते.चोच आतबाहेर करता येईल एवढीच उभी फट त्यात ठेवते.","translated_text":"It's a mixture of its own feces and man-made clay, and it licks the edge of the trunk.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मादी या वेळी खरीखुरी बंदिवान होते.","translated_text":"Maadi was the real prisoner this time.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"नर वरचेवर खाद्यपदार्थ आपल्या चोचीतून आणतो आणि ती फटीतून चोच बाहेर काढून ते खाते.","translated_text":"The male brings up the food from his belly and takes the belly out of the cage and eats it.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पिल्ले सुरक्षित बाहेर पडेपर्यंत श ध्यास तिला भरवावे लागत असल्यामुळे नर या जास्त श्रमांमुळे रोडावतो, पण मादी चांगली गुबगुबीत होते.","translated_text":"The male groans because of the overwork, as she has to work hard to get the pups out safely, but the female is well-mannered.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"बंदीवासात असताना मोठ्या धनेशाच्या मादीची पिसे गळून पडतात व नवी उगवतात.","translated_text":"In captivity, the flies of a wealthy woman melt and sprout new ones.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पिल्ले १५ दिवसांची झाल्यावर मादी ढोलीवरील लिंपण चोचीने फोडून बाहेर पडते, पण पिल्ले आतच असतात.","translated_text":"When puppies are 15 days old, the lumps on the female's hips burst out, but the pups are still inside.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सामान्यतः बाहेर पडल्यावर मादी दार पुन्हा लिंपून टाकते.","translated_text":"Usually when the female leaves the door, she closes it again.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यानंतर पिल्ले मोठी होऊन बाहेर येईपर्यंत नर आणि मादी दोघे त्यांना भरवतात.","translated_text":"The males and females feed them until the young are grown and come out.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"संदर्भ","translated_text":"Reference","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:पक्षी Fuck you ☺️","translated_text":"Bird fuck you ☺️","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"सातभाई","wikicode":"{{पक्षीचौकट\n| चित्र = Large Grey Babbler (Turdoides malcolmi) at canopy at Hodal I IMG 5874.jpg\n| चित्र रुंदी = 220px\n| चित्र शीर्षक = सातभाई\n| शास्त्रीय नाव = टरडॉइड्स माल्कोमी\n| कुळ = टिमालीडे\n| अन्य मराठी नावे =\n| मराठी नाव = सातभाई\n| हिंदी नाव = गैगई, घुघोई\n| संस्कृत नाव = हहोलिका\n| इंग्रजी नाव = लार्ज ग्रे बॅबलर\n}}\n'''सातभाई''' (शास्त्रीय नाव:''टरडॉइड्स माल्कोमी'') हा एक पक्षी आहे. याला इंग्लिशमध्ये ''लार्ज ग्रे बॅबलर'' असे नाव आहे.\n\nया पक्षाचे कपाळ राखाडी रंगाचे आणि संपूर्ण शरीर तपकिरी रंगाचे असते. हा पक्षी उडत असताना फुलवलेल्या शेपटीची बाहेरची पिसे पांढरट दिसतात,त्याची शेपूट लांब सडक असून शेपटीची मधली पिसे सर्वात लांब आणि कडेची पिसे लहान असतात.सातभाई नेहमी सातच्या संख्येत दिसतातअसा समज आह��.मात्र ८-१० पक्षांपासून २०-२२ पक्षांपर्यंत ही थवे दिसून येतात.हे पक्षी छोट्यामोठ्या थव्यांमध्ये विखुरलेले असतात. जमिनीवरचे किडे,वाळव्या ,अळ्या,आणि गवताच्या बिया हा त्यांचा मुख्य आहार असतो. थव्यातला एक पक्षी जवळच्या झाडाच्या शेंड्यावर बसून टेहाळनीचे काम करतो. एखादा शिकारी पक्षी दिसला की विशिष्ट आवाज काढून जमिनीवर खाद्य शोधात असणाऱ्या पक्षांना सावध करतो. धोक्याचा इशारा मिळताच जमिनीवरचे सर्व पक्षी ताबडतोब जवळच्या एखाद्या झाडावर किवा झुडपात दडून बसतात. झाडावर बसून टेहळणी करण्याचे काम थव्यातले पक्षी आलटून पालटून करतात.\n\n== रामायण कालीन संदर्भ ==\nसातभाई या पक्षाला महाराष्ट्रातील काही जनसमुदाय कोंघी या नावाने ओळखतो. ह्या पक्षाचा आवाज कोय कोय कोय असा आहे. अशी आख्यायिका आहे की, रामायण ह्या ग्रंथामध्ये या पक्षाचा संदर्भ येतो. सीता शोधण्यासाठी राम वनामध्ये बाहेर पडतात. रस्त्यावरून चालताना ह्या पक्षांच्या ओरडण्याने रामास त्रास झाल्याने त्यांचा चेहेरा चिडचिडा दिसत होता. लक्ष्मणास जाणविल्याने लक्ष्मण शाप देतो. त्यामुळे हा पक्षी विशिष्ट ऋतुकालात काळात ओरडत नाही. अशी त्यामागची अख्यायिका आहे.\n\n\n{{विस्तार}}\n\n[[वर्ग:पक्षी]]","hash":"eddce7372635d1dc79e4edf88461834747ccba982423021e411bb06e294b9558","last_revision":"2023-03-06T03:16:30Z","first_revision":"2009-05-14T14:06:00Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:03.309866","cross_lingual_links":{"ar":"ثرثارة رمادية كبيرة","arz":"ثرثاره رماديه كبيره","ast":"Turdoides malcolmi","bg":"Turdoides malcolmi","ca":"Tordenc gris","ceb":"Turdoides malcolmi","cy":"Preblyn mawr llwyd","en":"Large grey babbler","es":"Turdoides malcolmi","eu":"Turdoides malcolmi","fa":"لیکوی خاکستری بزرگ","fr":"Cratérope gris","hu":"Szürke rigótimália","ml":"ചാരച്ചിലപ്പൻ","ne":"ठूलो बगाले भ्याकुर","nl":"Malcolms babbelaar","nv":"Chʼizhaazhiiłbáí ntsxaaígíí","sv":"Grå skriktrast","ta":"பெரிய கருஞ்சாம்பல் சிலம்பன்","uk":"Кратеропа сіра","vi":"Turdoides malcolmi","war":"Turdoides malcolmi","zh":"灰鸫鹛"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.665393","text":"सातभाई (शास्त्रीय नाव:टरडॉइड्स माल्कोमी) हा एक पक्षी आहे. याला इंग्लिशमध्ये लार्ज ग्रे बॅबलर असे नाव आहे.\n\nया पक्षाचे कपाळ राखाडी रंगाचे आणि संपूर्ण शरीर तपकिरी रंगाचे असते. हा पक्षी उडत असताना फुलवलेल्या शेपटीची बाहेरची पिसे पांढरट दिसतात,त्याची शेपूट लांब सडक असून शेपटीची मधली पिसे सर्वात लांब आणि कडेची पिसे लहान असतात.सातभाई नेहमी सातच्या संख्येत दिसतातअसा समज आहे.मात्र ८-१० पक्षांपासून २०-२२ पक्षांपर्यंत ही थवे दिसून येतात.हे पक्षी छोट्यामोठ्या थव्यांमध्ये विखुरलेले असतात. जमिनीवरचे किडे,वाळव्या ,अळ्या,आणि गवताच्या बिया हा त्यांचा मुख्य आहार असतो. थव्यातला एक पक्षी जवळच्या झाडाच्या शेंड्यावर बसून टेहाळनीचे काम करतो. एखादा शिकारी पक्षी दिसला की विशिष्ट आवाज काढून जमिनीवर खाद्य शोधात असणाऱ्या पक्षांना सावध करतो. धोक्याचा इशारा मिळताच जमिनीवरचे सर्व पक्षी ताबडतोब जवळच्या एखाद्या झाडावर किवा झुडपात दडून बसतात. झाडावर बसून टेहळणी करण्याचे काम थव्यातले पक्षी आलटून पालटून करतात.\n\nसातभाई या पक्षाला महाराष्ट्रातील काही जनसमुदाय कोंघी या नावाने ओळखतो. ह्या पक्षाचा आवाज कोय कोय कोय असा आहे. अशी आख्यायिका आहे की, रामायण ह्या ग्रंथामध्ये या पक्षाचा संदर्भ येतो. सीता शोधण्यासाठी राम वनामध्ये बाहेर पडतात. रस्त्यावरून चालताना ह्या पक्षांच्या ओरडण्याने रामास त्रास झाल्याने त्यांचा चेहेरा चिडचिडा दिसत होता. लक्ष्मणास जाणविल्याने लक्ष्मण शाप देतो. त्यामुळे हा पक्षी विशिष्ट ऋतुकालात काळात ओरडत नाही. अशी त्यामागची अख्यायिका आहे.\n\nवर्ग:पक्षी\n","elements":[{"type":"infobox","content":"{{पक्षीचौकट\n| चित्र = Large Grey Babbler (Turdoides malcolmi) at canopy at Hodal I IMG 5874.jpg\n| चित्र रुंदी = 220px\n| चित्र शीर्षक = सातभाई\n| शास्त्रीय नाव = टरडॉइड्स माल्कोमी\n| कुळ = टिमालीडे\n| अन्य मराठी नावे =\n| मराठी नाव = सातभाई\n| हिंदी नाव = गैगई, घुघोई\n| संस्कृत नाव = हहोलिका\n| इंग्रजी नाव = लार्ज ग्रे बॅबलर\n}}"},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"सातभाई (शास्त्रीय नाव:टरडॉइड्स माल्कोमी) हा एक पक्षी आहे.","translated_text":"The seven-headed eagle (Classical name: Tardoid's Malcomi) is a bird.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"याला इंग्लिशमध्ये लार्ज ग्रे बॅबलर असे नाव आहे.","translated_text":"It's called the Big Gray Bubbler in English.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"या पक्षाचे कपाळ राखाडी रंगाचे आणि संपूर्ण शरीर तपकिरी रंगाचे असते.","translated_text":"The bird's forehead is gray and its entire body is brown.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हा पक्षी उडत असताना फुलवलेल्या शेपटीची बाहेरची पिसे पांढरट दिसतात,त्याची शेपूट लांब सडक असून शेपटीची मधली पिसे सर्वात लांब आणि कडेची पिसे लहान असतात.सातभाई नेहमी सातच्या संख्येत दिसतातअसा समज आहे.मात्र ८-१० पक्षांपासून २०-२२ पक्षांपर्यंत ही थवे दिसून येतात.हे पक्षी छोट्यामोठ्या थव्यांमध्ये विखुरलेले असतात.","translated_text":"As the bird flies, the outer tail of the flowering flies appear white, with long tails, and the tail of the middle flies the longest, and the tail of the flies the shortest.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"जमिनीवरचे किडे,वाळव्या ,अळ्या,आण�� गवताच्या बिया हा त्यांचा मुख्य आहार असतो.","translated_text":"Their main food is soil insects, grasshoppers, ants, and grass seeds.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"थव्यातला एक पक्षी जवळच्या झाडाच्या शेंड्यावर बसून टेहाळनीचे काम करतो.","translated_text":"A bird of prey sits on the trunk of a nearby tree and works as a carpenter.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"एखादा शिकारी पक्षी दिसला की विशिष्ट आवाज काढून जमिनीवर खाद्य शोधात असणाऱ्या पक्षांना सावध करतो.","translated_text":"A bird of prey was spotted making a distinctive sound to warn birds looking for food on the ground.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"धोक्याचा इशारा मिळताच जमिनीवरचे सर्व पक्षी ताबडतोब जवळच्या एखाद्या झाडावर किवा झुडपात दडून बसतात.","translated_text":"As soon as a threat is sounded, all the birds on the ground immediately climb a nearby tree or bush.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"झाडावर बसून टेहळणी करण्याचे काम थव्यातले पक्षी आलटून पालटून करतात.","translated_text":"The birds in the nest alternately do the work of climbing trees.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"रामायण कालीन संदर्भ","translated_text":"References to the Ramayana","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"सातभाई या पक्षाला महाराष्ट्रातील काही जनसमुदाय कोंघी या नावाने ओळखतो.","translated_text":"The Sathbhai party is known by some in Maharashtra as Konghi.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ह्या पक्षाचा आवाज कोय कोय कोय असा आहे.","translated_text":"The sound of this party is koy koy koy.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"अशी आख्यायिका आहे की, रामायण ह्या ग्रंथामध्ये या पक्षाचा संदर्भ येतो.","translated_text":"Legend has it that this party is mentioned in the Ramayana.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सीता शोधण्यासाठी राम वनामध्ये बाहेर पडतात.","translated_text":"Ram goes out into the woods to find Sita.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"रस्त्यावरून चालताना ह्या पक्षांच्या ओरडण्याने रामास त्रास झाल्याने त्यांचा चेहेरा चिडचिडा दिसत होता.","translated_text":"As they walked through the streets, their faces were agitated because of the screams of the birds.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"लक्ष्मणास जाणविल्याने लक्ष्मण शाप देतो.","translated_text":"When you feel Lakshmana, Lakshmana curses you.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यामुळे हा पक्षी विशिष्ट ऋतुकालात काळात ओरडत नाही.","translated_text":"Therefore, this bird does not bark during certain seasons.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"अशी त्यामागची अख्यायिका आहे.","translated_text":"That's the myth behind it.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:पक्षी","translated_text":"Category:Birds","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"प्रगती एक्सप्रेस","wikicode":"[[चित्र:12125 Pragati Express.jpg|250 px|इवलेसे|प्रगती एक्सप्रेसचा फलक]]\n१२१२५/१२१२६ '''प्रगती एक्सप्रेस''' ही [[भारतीय रेल्वे]]ची [[पुणे]] ते [[मुंबई]] दरम्यान रोज धावणारी एक जलद एक्सप्रेस आहे. [[पुणे रेल्वे स्थानक]] ते [[छत्रपती शिवाजी टर्मिनस]] स्थानकांदरम्यान धावणारी ही गाडी ह्या दोन शहरांदरम्यान नोकरीसाठी दैनंदिन प्रवास करणाऱ्या चाकरमान्यांचे एक वाहतूकसाधन आहे. २७ डिसेंबर १९९१ रोजी ह्या गाडीचे उद्घाटन करण्यात आले व सध्या मुंबई-पुणे दरम्यान धावणाऱ्या ६ जलद गाड्यांपैकी ती एक आहे.\n\nप्रगती एक्सप्रेस [[कल्याण]]मार्गे न धावता [[दिवा रेल्वे स्थानक|दिवा]]-[[पनवेल]]-[[कर्जत]] ह्या मार्गावरून जाते ज्यामुळे [[नवी मुंबई]]मधील रहिवाशांना ह्या गाडीचा लाभ घेता येतो.\n\n४ नोव्हेंबर, २०१८पासून या गाडीला ''उत्कृष्ट'' प्रकारचे डबे आहेत.[{{संकेतस्थळ स्रोत|title=प्रगती एक्सप्रेसला ''उत्कृष्ट'' डबे|दुवा=https://economictimes.indiatimes.com/industry/transportation/railways/first-for-indian-railways-pragati-express-gets-utkrisht-makeover/central-railways-first-utkrisht-rake/slideshow/66488349.cms|संकेतस्थळ=इकोनॉमिक टाइम्स.कॉम|प्रकाशक=इकोनॉमिक टाइम्स|ॲक्सेसदिनांक=२०१८-१२-३०}}] २५ जुलै २०२२ पासुन LHB आणि विस्टाडोम डब्यासह धावत आहे \n\n==तपशील==\n{| class=\"tocolours\" border=\"1\" style=\"text-align:center;\"\n|- bgcolor=1e90ff\n!गाडी क्रमांक\n!style=\"width:200px;\"|मार्ग\n!style=\"width:50px;\"|प्रस्थान\n!style=\"width:50px;\"|आगमन\n!style=\"width:80px;\"|कधी\n!style=\"width:50px;\"|सरासरी वेग\n!अंतर\n|-\n|-\n|१२१२६||पुणे – मुंबई छशिट||०७:५०||११:१५||रोज||५४ किमी/तास||rowspan=2|१८६ किमी\n|-\n|१२१२५||मुंबई छशिट – पुणे ||१६:२५||१९:५०||रोज||५४ किमी/तास\n|}\n\n{| class=\"wikitable\" style=\"text-align:center; width:50%;\"\n|-\n!style=\"width:5%;\"|स्थानक क्रम\n!style=\"width:5%;\"|स्थानक संकेत\n!style=\"width:20%;\"|स्थानक/शहर\n!style=\"width:5%;\"|अंतर\n|-\n|१\n|CSTM\n|[[छत्रपती शिवाजी टर्मिनस]]\n|0\n|-\n|२\n|DR\n|[[दादर रेल्वे स्थानक|दादर]]\n|९\n|-\n|३\n|TNA\n|[[ठाणे रेल्वे स्थानक|ठाणे]]\n|३३.३\n|-\n|४\n|PNVL\n|[[पनवेल रेल्वे स्थानक|पनवेल]]\n|६६.२\n|-\n|५\n|KJT\n|[[कर्जत रेल्वे स्थानक|कर्जत]]\n|९४.८\n|-\n|६\n|LNL\n|[[लोणावळा रेल्वे स्थानक|लोणावळा]]\n|१२२.६\n|-\n|७\n|SVJR\n|[[शिवाजीनगर रेल्वे स्थानक|शिवाजीनगर]]\n|१८३.८\n|-\n|८\n|PUNE\n|[[पुणे रेल्वे स्थानक|पुणे]]\n|१८६.३\n|}\n\n{{संदर्भयादी}}\n\n{{मुंबई-पुणे रेल्वेगाड्या}}\n\n[[वर्ग:भारतातील नामांकित रेल्वेगाड्या]]\n[[वर्ग:मध्य रेल्वे]]","hash":"cdc972a50fd7c023644cac67d970baaedb551619e244565c5002764ad39c681e","last_revision":"2022-08-30T06:16:39Z","first_revision":"2009-05-14T16:12:30Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:03.372521","cross_lingual_links":{"en":"Pragati Express","ja":"プラガティ急行"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.665393","text":"१२१२५/१२१२६ प्रगती एक्सप्रेस ही भारतीय रेल्वेची पुणे ते मुंबई दरम्यान रोज धावणारी एक जलद एक्सप्रेस आहे. पुणे रेल्वे स्थानक ते छत्रपती शिवाजी टर्मिनस स्थानकांदरम्यान धावणारी ही गाडी ह्या दोन शहरांदरम्यान नोकरीसाठी दैनंदिन प्रवास करणाऱ्या चाकरमान्यांचे एक वाहतूकसाधन आहे. २७ डिसेंबर १९९१ रोजी ह्या गाडीचे उद्घाटन करण्यात आले व सध्या मुंबई-पुणे दरम्यान धावणाऱ्या ६ जलद गाड्यांपैकी ती एक आहे.\n\nप्रगती एक्सप्रेस कल्याणमार्गे न धावता दिवा-पनवेल-कर्जत ह्या मार्गावरून जाते ज्यामुळे नवी मुंबईमधील रहिवाशांना ह्या गाडीचा लाभ घेता येतो.\n\n४ नोव्हेंबर, २०१८पासून या गाडीला उत्कृष्ट प्रकारचे डबे आहेत. २५ जुलै २०२२ पासुन LHB आणि विस्टाडोम डब्यासह धावत आहे\n\nवर्ग:भारतातील नामांकित रेल्वेगाड्या वर्ग:मध्य रेल्वे\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"१२१२५/१२१२६ प्रगती एक्सप्रेस ही भारतीय रेल्वेची पुणे ते मुंबई दरम्यान रोज धावणारी एक जलद एक्सप्रेस आहे.","translated_text":"The 1225/12126 Progress Express is a fast express of Indian Railways that runs daily between Pune and Mumbai.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पुणे रेल्वे स्थानक ते छत्रपती शिवाजी टर्मिनस स्थानकांदरम्यान धावणारी ही गाडी ह्या दोन शहरांदरम्यान नोकरीसाठी दैनंदिन प्रवास करणाऱ्या चाकरमान्यांचे एक वाहतूकसाधन आहे.","translated_text":"The train, which runs between Pune Railway Station and Chhatrapati Shivaji Terminus stations, is a means of transportation for daily labourers travelling between the two cities for work.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"२७ डिसेंबर १९९१ रोजी ह्या गाडीचे उद्घाटन करण्यात आले व सध्या मुंबई-पुणे दरम्यान धावणाऱ्या ६ जलद गाड्यांपैकी ती एक आहे.","translated_text":"It was inaugurated on 27th December 1991 and is one of the six fastest trains currently running between Mumbai and Pune.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"प्रगती एक्सप्रेस कल्याणमार्गे न धावता दिवा-पनवेल-कर्जत ह्या मार्गावरून जाते ज्यामुळे नवी मुंबईमधील रहिवाशांना ह्या गाडीचा लाभ घेता येतो.","translated_text":"The Progress Express runs along the Diva-Panvel-Karjat line without running through the Kalyan Road, which enables the residents of New Mumbai to benefit from this train.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"४ नोव्हेंबर, २०१८पासून या गाडीला उत्कृष्ट प्रकारचे डबे आहेत.","translated_text":"Since 4th November 2018, the car has been equipped with excellent trays.","trailing_whitespace":" ","citations":[{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत|title=प्रगती एक्सप्रेसला ''उत्कृष्ट'' डबे|दुवा=https://economictimes.indiatimes.com/industry/transportation/railways/first-for-indian-railways-pragati-express-gets-utkrisht-makeover/central-railways-first-utkrisht-rake/slideshow/66488349.cms|संकेतस्थळ=इकोनॉमिक टाइम्स.कॉम|प्रकाशक=इकोनॉमिक टाइम्स|ॲक्सेसदिनांक=२०१८-१२-३०}}]","char_index":60,"name":null,"url":"https://economictimes.indiatimes.com/industry/transportation/railways/first-for-indian-railways-pragati-express-gets-utkrisht-makeover/central-railways-first-utkrisht-rake/slideshow/66488349.cms","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html;charset=UTF-8","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":199255,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:54.198245-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":5,"source_quality_raw_score":0.89453125}],"citations_needed":[]},{"text":"२५ जुलै २०२२ पासुन LHB आणि विस्टाडोम डब्यासह धावत आहे","translated_text":"Running from July 25, 2022 with LHB and VistaDome cartons.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"तपशील","translated_text":"Details","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"table","content":"{| class=\"tocolours\" border=\"1\" style=\"text-align:center;\"\n|- bgcolor=1e90ff\n!गाडी क्रमांक\n!style=\"width:200px;\"|मार्ग\n!style=\"width:50px;\"|प्रस्थान\n!style=\"width:50px;\"|आगमन\n!style=\"width:80px;\"|कधी\n!style=\"width:50px;\"|सरासरी वेग\n!अंतर\n|-\n|-\n|१२१२६||पुणे – मुंबई छशिट||०७:५०||११:१५||रोज||५४ किमी/तास||rowspan=2|१८६ किमी\n|-\n|१२१२५||मुंबई छशिट – पुणे ||१६:२५||१९:५०||रोज||५४ किमी/तास\n|}"},{"type":"table","content":"{| class=\"wikitable\" style=\"text-align:center; width:50%;\"\n|-\n!style=\"width:5%;\"|स्थानक क्रम\n!style=\"width:5%;\"|स्थानक संकेत\n!style=\"width:20%;\"|स्थानक/शहर\n!style=\"width:5%;\"|अंतर\n|-\n|१\n|CSTM\n|[[छत्रपती शिवाजी टर्मिनस]]\n|0\n|-\n|२\n|DR\n|[[दादर रेल्वे स्थानक|दादर]]\n|९\n|-\n|३\n|TNA\n|[[ठाणे रेल्वे स्थानक|ठाणे]]\n|३३.३\n|-\n|४\n|PNVL\n|[[पनवेल रेल्वे स्थानक|पनवेल]]\n|६६.२\n|-\n|५\n|KJT\n|[[कर्जत रेल्वे स्थानक|कर्जत]]\n|९४.८\n|-\n|६\n|LNL\n|[[लोणावळा रेल्वे स्थानक|लोणावळा]]\n|१२२.६\n|-\n|७\n|SVJR\n|[[शिवाजीनगर रेल्वे स्थानक|शिवाजीनगर]]\n|१८३.८\n|-\n|८\n|PUNE\n|[[पुणे रेल्वे स्थानक|पुणे]]\n|१८६.३\n|}"},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:भारतातील नामांकित रेल्वेगाड्या वर्ग:मध्य रेल्वे","translated_text":"Class: Named railways of India Class: Central Railways","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[{"text":"४ नोव्हेंबर, २०१८पासून या गाडीला उत्कृष्ट प्रकारचे डबे आहेत.","translated_text":"Since 4th November 2018, the car has been equipped with excellent trays.","citations":[{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत|title=प्रगती एक्सप्रेसला ''उत्कृष्ट'' डबे|दुवा=https://economictimes.indiatimes.com/industry/transportation/railways/first-for-indian-railways-pragati-express-gets-utkrisht-makeover/central-railways-first-utkrisht-rake/slideshow/66488349.cms|संकेतस्थळ=इकोनॉमिक टाइम्स.कॉम|प्रकाशक=इकोनॉमिक टाइम्स|ॲक्सेसदिनांक=२०१८-१२-३०}}]","char_index":60,"name":null,"url":"https://economictimes.indiatimes.com/industry/transportation/railways/first-for-indian-railways-pragati-express-gets-utkrisht-makeover/central-railways-first-utkrisht-rake/slideshow/66488349.cms","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html;charset=UTF-8","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":199255,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:54.198245-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":5,"source_quality_raw_score":0.89453125}]}]}
+{"title":"मुंबई-पुणे पॅसेंजर","wikicode":"'''मुंबई-पुणे पॅसेंजर''' ही [[महाराष्ट्र|महाराष्ट्राच्या]] [[मुंबई]] व [[पुणे]] या शहरांदरम्यान रोज धावणारी एक मंदगतीची रेल्वेगाडी होती. ही गाडी रात्री पुण्याहून निघून सकाळी मुंबईस पोचाय्ची. ही गाडी नंतरच्या कळत साईनगर शिर्डी रेल्वे स्तनाकापारेंत वाढवली गेली, तसेच तिचा एक हिस्सा पंढरपूर किव्हा विज���पुर परेंत जातो. पंढरपूर किव्हा विजापुर परेंत जाणारा हिस्सा दौंड वरून वेगळा केला जातो. ही गाडी आता फास्ट पॅसेंजर करण्यत आली आहे.\n\n{{विस्तार}}\n\n{{मुंबई-पुणे रेल्वेगाड्या}}\n\n[[वर्ग:मध्य रेल्वे]]","hash":"4d77914e9dbf344869b3a46af21ad62667092c231cae2c989da5a5bf7f6d8083","last_revision":"2022-04-16T18:10:55Z","first_revision":"2009-05-14T16:20:21Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:03.425627","cross_lingual_links":{"en":"Mumbai–Pune Passenger"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.665393","text":"मुंबई-पुणे पॅसेंजर ही महाराष्ट्राच्या मुंबई व पुणे या शहरांदरम्यान रोज धावणारी एक मंदगतीची रेल्वेगाडी होती. ही गाडी रात्री पुण्याहून निघून सकाळी मुंबईस पोचाय्ची. ही गाडी नंतरच्या कळत साईनगर शिर्डी रेल्वे स्तनाकापारेंत वाढवली गेली, तसेच तिचा एक हिस्सा पंढरपूर किव्हा विजापुर परेंत जातो. पंढरपूर किव्हा विजापुर परेंत जाणारा हिस्सा दौंड वरून वेगळा केला जातो. ही गाडी आता फास्ट पॅसेंजर करण्यत आली आहे.\n\nवर्ग:मध्य रेल्वे\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"मुंबई-पुणे पॅसेंजर ही महाराष्ट्राच्या मुंबई व पुणे या शहरांदरम्यान रोज धावणारी एक मंदगतीची रेल्वेगाडी होती.","translated_text":"Mumbai-Pune Passenger was a slow train running daily between Mumbai and Pune, Maharashtra.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ही गाडी रात्री पुण्याहून निघून सकाळी मुंबईस पोचाय्ची.","translated_text":"The train left Pune at night and arrived in Mumbai in the morning.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ही गाडी नंतरच्या कळत साईनगर शिर्डी रेल्वे स्तनाकापारेंत वाढवली गेली, तसेच तिचा एक हिस्सा पंढरपूर किव्हा विजापुर परेंत जातो.","translated_text":"The train was later upgraded to the Sinagar Shirdi Railway station, as well as a part of it passes to Pancharpur and Vijapur.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पंढरपूर किव्हा विजापुर परेंत जाणारा हिस्सा दौंड वरून वेगळा केला जातो.","translated_text":"Pandharpur when the portion that passes through Vijapur is separated from the race.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ही गाडी आता फास्ट पॅसेंजर करण्यत आली आहे.","translated_text":"This car is now a fast passenger car.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:मध्य रेल्वे","translated_text":"Category:Central railway","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"परीट (पक्षी)","wikicode":"[[चित्र:White-Wagtail.jpg|thumb|right|200 px|परीट]]\n[[चित्र:Poetsende man en jong witte kwikstaart-4962012.webm|इवलेसे|''Motacilla alba'']]\n[[File:DSC 0535-01.jpg|thumb|White wagtail (white faced)]]\n[[File:DSC 0532-01.jpg|thumb|White wagtail (white faced)]]\n[[File:Cuculus canorus canorus MHNT.ZOO.2010.11.150.39.jpg|thumb|''Cuculus canorus canorus'' + ''Motacilla alba'']]\n'''परीट''' अथवा धोबी पक्षी ([[इंग्लिश भाषा|इंग्रजी]]: '''White Wagtail''') (शास्त्रीय नावः ''Motacilla alba'') हा स्थलांतरित पक्षी आहे. [[हिवाळा|हिवाळ्यात]] पाणथळी जागांजवळ हा पक्षी दिसतो. सारख्या आपटणाऱ्या शेपटीमुळे याचे ��ावे परीट असे पडले आहे.इंग्रजी नावावरून 'सतत शेपटी हालविणारा' असा अर्थ ध्वनित होतो.\n{{विस्तार}}\n\n[[वर्ग:पक्षी]]","hash":"a0e8435c25db5aed4e690bd27100da33bbde7592c1a07a13f6b078948f10e7a5","last_revision":"2022-08-12T05:47:31Z","first_revision":"2009-05-14T17:25:55Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:03.477454","cross_lingual_links":{"als":"Bachstelze","an":"Motacilla alba","ar":"ذعرة بيضاء","arz":"ذعره بيضاء","as":"বগা বালিমাহী","ast":"Motacilla alba","az":"Ağ quyruqsallayan","ba":"Аҡ сәпсек","bat-smg":"Ledspėra","be":"Белая сітаўка","bg":"Бяла стърчиопашка","bh":"धोबिन चिरई","bn":"সাদা খঞ্জন","br":"Kannerez c'hris","ca":"Cuereta blanca","ceb":"Motacilla alba","co":"Codizennula grisgia","cs":"Konipas bílý","csb":"Sëwô plëszka","cv":"Шурă пăрчăкан","cy":"Siglen fraith","da":"Hvid vipstjert","de":"Bachstelze","dsb":"Šera spliska","el":"Λευκοσουσουράδα","en":"White wagtail","eo":"Blanka motacilo","es":"Motacilla alba","et":"Linavästrik","eu":"Buztanikara zuri","ext":"Motacilla alba","fa":"دمجنبانک ابلق","fi":"Västäräkki","fo":"Erla kongsdóttir","fr":"Bergeronnette grise","frr":"Wipstört","fy":"Boumantsje","ga":"Glasóg bhán","gd":"Breac an t-sìl","gl":"Lavandeira branca","glk":"دمب لاسکن","he":"נחליאלי לבן","hsb":"Šěra pliška","hu":"Barázdabillegető","hy":"Սպիտակ խաղտտնիկ","ia":"Motacilla alba","id":"Kicuit putih","is":"Maríuerla","it":"Motacilla alba","ja":"タイリクハクセキレイ","kab":"Tabuzegrayezt tamellalt","kbd":"МывэкӀэпыс","kk":"Ақ шақшақай","ko":"알락할미새","ku":"Tûtirwask","la":"Motacilla alba","lld":"Cassora","lt":"Baltoji kielė","lv":"Baltā cielava","mai":"खजिन चिड़ैयाँ","mk":"Бела тресиопашка","ml":"വെള്ള വാലുകുലുക്കി","ms":"Pipit kedidi muka putih","my":"မြီးညှောင့်ငှက်ကျား","myv":"Уськирей","nds-nl":"Akkermannetjen","ne":"सेतो टिकटिके","nl":"Witte kwikstaart","nn":"Linerle","nb":"Linerle","nv":"Tseeyidiłtazii łigaaígíí","olo":"Valgeipästärikki","pa":"ਚਿੱਟਾ ਮਮੋਲਾ","pcd":"Hoechqhu","pl":"Pliszka siwa","pms":"Motacilla alba","ps":"شودپۍ","pt":"Alvéola-branca","ro":"Codobatură albă","ru":"Белая трясогузка","rue":"Плиска біла","sah":"Сылгы чыычааҕа","sco":"Willie-wagtail","se":"Beštor","simple":"White wagtail","sk":"Trasochvost biely","sl":"Bela pastirica","smn":"Pešnirihhááš","sr":"Бела плиска","sv":"Sädesärla","ta":"வெள்ளை வாலாட்டிக் குருவி","tk":"Geçiguş","tr":"Ak kuyruksallayan","tt":"Ак сиртмәкойрык","udm":"Тӧдьы йӧгылтӥсь","uk":"Плиска біла","uz":"Oq jiblajibon","vep":"Vagolind","vi":"Chìa vôi trắng","vls":"Witte kwiksteirt","wa":"Tchirou (hosse-cou)","war":"Motacilla alba","wuu":"白鹡鸰","zh":"白鹡鸰","zh-yue":"白鶺鴒"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.665393","text":"परीट अथवा धोबी पक्षी (इंग्रजी: White Wagtail) (शास्त्रीय नावः Motacilla alba) हा स्थलांतरित पक्षी आहे. हिवाळ्यात पाणथळी जागांजवळ हा पक्षी दिसतो. सारख्या आपटणाऱ्या शेपटीमुळे याचे नावे परीट असे पडले आहे.इंग्रजी नावावरून 'सतत शेपटी हालविणारा' असा अर्थ ध्वनित होतो.\n\nवर्ग:पक्षी\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"परीट अथवा धोबी पक्षी (इंग्रजी: White Wagtail) (शास्त्रीय नावः Motacilla alba) हा स्थलांतरित पक्षी आहे.","translated_text":"The white wagtail (Classical name: Motacilla alba) is a migratory bird.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हिवाळ्यात पाणथळी जागांजवळ हा पक्षी दिसतो.","translated_text":"In winter, this bird is seen near waterfalls.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सारख्या आपटणाऱ्या शेपटीमुळे याचे नावे परीट असे पडले आहे.इंग्रजी नावावरून 'सतत शेपटी हालविणारा' असा अर्थ ध्वनित होतो.","translated_text":"It's the same tail that moves, which is why it's called a freak. It's an English word that means \"continuously moving tail\".","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:पक्षी","translated_text":"Category:Birds","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"साचा:देश माहिती आइसलैंड","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[साचा:देश माहिती आइसलँड]]","hash":"b25524d4daf53ae56662cb1a79f31e7ff65b41c6ad01dc15d28d6ad7dddaec39","last_revision":"2009-05-14T19:16:34Z","first_revision":"2009-05-14T19:16:34Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:03.534946","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन साचा:देश माहिती आइसलँड\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन साचा:देश माहिती आइसलँड","translated_text":"Reference form: Country information Iceland","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"साचा:Nts","wikicode":"&{{#expr:(({{{1}}}/1e15-.5) round 0) mod 10}}{{#expr:(({{{1}}}/1e14-.5) round 0) mod 10}}{{#expr:(({{{1}}}/1e13-.5) round 0) mod 10}}{{#expr:(({{{1}}}/1e12-.5) round 0) mod 10}}{{#expr:(({{{1}}}/1e11-.5) round 0) mod 10}}{{#expr:(({{{1}}}/1e10-.5) round 0) mod 10}}{{#expr:(({{{1}}}/1e9-.5) round 0) mod 10}}{{#expr:(({{{1}}}/1e8-.5) round 0) mod 10}}{{#expr:(({{{1}}}/1e7-.5) round 0) mod 10}}{{#expr:(({{{1}}}/1e6-.5) round 0) mod 10}}{{#expr:(({{{1}}}/1e5-.5) round 0) mod 10}}{{#expr:(({{{1}}}/1e4-.5) round 0) mod 10}}{{#expr:(({{{1}}}/1e3-.5) round 0) mod 10}}{{#expr:(({{{1}}}/100-.5) round 0) mod 10}}{{#expr:(({{{1}}}/10-.5) round 0) mod 10}}{{#expr:(({{{1}}}-.5) round 0) mod 10}}.{{padleft:{{#expr:(1000000*({{{1}}}- ({{#ifexpr:({{{1}}}-0.5)=-0.5|0|{{#expr:({{{1}}}-0.5) round 0}}}}))) round 0}}|6|0}}{{formatnum:{{{1}}}}}\n[[pt:Predefinição:Nts]]\n[[sk:Šablóna:Nts]]\n","hash":"eda39d5349ab4f7eb96b651f4fec2726eb2191673faa1db69dea4e0027cc833b","last_revision":"2013-04-14T23:39:45Z","first_revision":"2009-05-14T20:45:52Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:03.595868","cross_lingual_links":{"ace":"Seunaleuëk:Nts","af":"Sjabloon:Number table sorting","alt":"Ӱлекер:Nts","ar":"قالب:Nts","ary":"موضيل:Number table sorting","arz":"قالب:Nts","as":"সাঁচ:Nts","ast":"Plantía:Number table sorting","av":"Халип:Nts","az":"Şablon:Nts","azb":"شابلون:Nts","ba":"Ҡалып:Nts","ban":"Mal:Number table sorting","bar":"Vorlog:Nts","be":"Шаблон:Nts","be-x-old":"Шаблён:Сартаваньне лікаў у табліцы","bh":"टेम्पलेट:Number table sorting","bn":"টেমপ্লেট:সংখ্যার ছক বাছাই","bs":"Šablon:Nts","ca":"Plantilla:Number table sorting","cdo":"模板:Number table sorting","ce":"Кеп:Nts","ceb":"Plantilya:Nts","ckb":"داڕێژە:Number table sorting","cs":"Šablona:Nts","cy":"Nodyn:Number table sorting","da":"Skabelon:Number table sorting","de":"Vorlage:Nts","diq":"Şablon:Number table sorting","dty":"ढाँचा:Nts","el":"Πρότυπο:Nts","en":"Template:Number table sorting","eo":"Ŝablono:Nts","es":"Plantilla:Nts","et":"Mall:Number table sorting","eu":"Txantiloi:Number table sorting","fa":"الگو:Number table sorting","fi":"Malline:Nts","fo":"Fyrimynd:Number table sorting","fr":"Modèle:Nts","frr":"Vorlage:Nts","gl":"Modelo:Number table sorting","gu":"ઢાંચો:Nts","he":"תבנית:Number table sorting","hi":"साँचा:Nts","hu":"Sablon:Number table sorting","hy":"Կաղապար:Nts","hyw":"Կաղապար:Nts","id":"Templat:Nts","ilo":"Plantilia:Number table sorting","inh":"Ло:Nts","is":"Snið:Nts","ja":"Template:Number table sorting","ka":"თარგი:Nts","kab":"Talɣa:Number table sorting","km":"ទំព័រគំរូ:Number table sorting","ko":"틀:Nts","ku":"Şablon:Nts","lb":"Schabloun:Nts","lez":"Шаблон:Nts","lld":"Template:Number table sorting","lv":"Veidne:Nts","mai":"आकृति:Number table sorting","mhr":"Кышкар:Nts","mk":"Предлошка:Пб","ml":"ഫലകം:Number table sorting","ms":"Templat:Number table sorting","my":"တမ်းပလိတ်:Number table sorting","myv":"ЛопаПарцун:Nts","ne":"ढाँचा:Number table sorting","nl":"Sjabloon:Nts","nb":"Mal:Sorterbart tall","ny":"Template:Number table sorting","or":"ଛାଞ୍ଚ:Number table sorting","os":"Хуызæг:Nts","pa":"ਫਰਮਾ:Nts","pam":"Template:Nts","pih":"Template:Number table sorting","pl":"Szablon:L","ps":"کينډۍ:Nts","pt":"Predefinição:Nts","ro":"Format:Nts","ru":"Шаблон:Nts","sa":"फलकम्:Nts","sc":"Template:Nts","sco":"Template:Nummer table sortin","sd":"سانچو:Number table sorting","se":"Málle:Nts","shn":"ထႅမ်းပလဵတ်ႉ:Number table sorting","si":"සැකිල්ල:Nts","simple":"Template:Number table sorting","sk":"Šablóna:Nts","sl":"Predloga:Sortiranje številčne tabele","smn":"Myenster:Nts","sq":"Stampa:Nts","sr":"Шаблон:Number table sorting","stq":"Foarloage:Nts","su":"Citakan:Nts","sv":"Mall:Nts","sw":"Kigezo:Nts","szl":"Muster:Nts","ta":"வார்ப்புரு:Number table sorting","te":"మూస:Nts","tg":"Шаблон:Number table sorting","th":"แม่แบบ:Number table sorting","tl":"Padron:Nts","tpi":"Templet:Nts","tr":"Şablon:Nts","tt":"Калып:Nts","tyv":"Майык:Nts","uk":"Шаблон:Number table sorting","ur":"سانچہ:Number table sorting","uz":"Andoza:Number table sorting","vec":"Modeło:Nts","vi":"Bản mẫu:Number table sorting","yo":"Àdàkọ:Nts","zh":"Template:Number table sorting","zh-min-nan":"Pang-bô͘:Number table sorting","zh-yue":"Template:Nts"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.665393","text":"&. pt:Predefinição:Nts sk:Šablóna:Nts\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"&.","translated_text":"&.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"pt:Predefinição:Nts sk:Šablóna:Nts","translated_text":"This is the first time I've seen this.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"आक्रे","wikicode":"{{माहितीचौकट ब्राझिल राज्य\n| नाव = आक्रे\n| स्थानिकनाव = Acre\n| ध्वज = Bandeira do Acre.svg\n| चिन्ह = Brasao Acre.png\n| नकाशा = Brazil State Acre.svg\n| राजधानी = [[रियो ब्रांको]]\n| क्षेत्रफळ = १,५२,५८१\n| लोकसंख्या = ६,८६,६५२\n| घनता = ४.५\n| वेबसाईट = http://www.ac.gov.br\n| क्षेक्र = १६ वा\n| लोक्र = २५ वा\n| घक्र = २३ वा\n| संक्षेप = AC\n}}\n[[चित्र:Trevo BR-364.2.jpg|thumb|left|200px|आक्रे]]\n'''आक्रे''' हे [[ब्राझिल]] देशाचे एक राज्य आहे. [[रियो ब्रांको]] ही आक्रिची राजधानी आहे.\n\n{{ब्राझिलची राज्ये}}\n\n[[वर्ग:ब्राझीलची राज्ये]]","hash":"3f915865a3eadeb58ae1a5fb416b6ea5e015f5d29f3f52f7803d339616198044","last_revision":"2015-07-06T10:32:26Z","first_revision":"2009-05-14T21:44:35Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:03.644978","cross_lingual_links":{"af":"Acre (staat)","ar":"أكري","ast":"Acre (estáu)","ay":"Acre Istadu","az":"Akri","be":"Акры","be-x-old":"Акры","bg":"Акри","bpy":"আক্রে (রাজ্য)","br":"Acre (stad)","bs":"Acre (savezna država)","ca":"Estat d'Acre","ceb":"Acre (estado sa Brasil)","ckb":"ویلایەتی ئاکرێ","crh":"Akri","cs":"Acre (stát)","cy":"Acre (talaith)","da":"Acre (delstat)","de":"Acre (Bundesstaat)","el":"Άκρε","eml":"Acre","en":"Acre (state)","eo":"Akro (Brazilo)","es":"Acre (Brasil)","et":"Acre osariik","eu":"Acre","fa":"اکری","fi":"Acre","fr":"Acre (Brésil)","frr":"Acre (Bundesstoot)","ga":"Acre, an Bhrasaíl","gl":"Acre, Brasil","gn":"Akirũ","he":"אקרי (ברזיל)","hi":"अक्रे प्रदेश","hr":"Acre (brazilska savezna država)","hu":"Acre (állam)","hy":"Ակրի (նահանգ)","ia":"Acre (stato)","id":"Acre","io":"Acre (Brazilia)","is":"Acre (fylki)","it":"Acre","ja":"アクレ州","ka":"აკრის შტატი","ko":"아크리주","kw":"Acre (stat)","ky":"Акри (штат)","la":"Civitas Acrensis","lad":"Akre (estado)","lb":"Acre (Bundesstaat)","lez":"Акри","li":"Acre (Brazilië)","lt":"Akrė","lv":"Akri","mg":"Acre","mk":"Акре","ml":"അക്രേ","ms":"Acre, Brazil","mzn":"اکری","nl":"Acre (staat)","nn":"Acre i Brasil","nb":"Acre (Brasil)","oc":"Acre (Brasil)","os":"Акри","pap":"Acre","pl":"Acre","pms":"Acre","pnb":"اکیر (برازیل)","pt":"Acre","qu":"Aqri suyu","ro":"Acre","ru":"Акри","sco":"Acre (state)","sh":"Acre (savezna država)","simple":"Acre (state)","sk":"Acre (Brazília)","sq":"Acre (shtet)","sr":"Акре","sv":"Acre (delstat)","sw":"Acre","ta":"ஆக்ரி (மாநிலம்)","tet":"Acre","tg":"Акри","th":"รัฐอาครี","tr":"Acre (eyalet)","tt":"Акри","uk":"Акрі","ur":"اکری (ریاست)","uz":"Akri","vec":"Acre","vi":"Acre (bang)","vo":"Acre","war":"Acre (estado)","wuu":"阿克里州","yo":"Acre (ìpínlẹ̀)","zh":"阿克里州","zh-min-nan":"Acre","zh-yue":"阿克里州"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.665393","text":"आक्रे हे ब्राझिल देशाचे एक राज्य आहे. रियो ब्रांको ही ��क्रिची राजधानी आहे.\n\nवर्ग:ब्राझीलची राज्ये\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"आक्रे हे ब्राझिल देशाचे एक राज्य आहे.","translated_text":"Accra is a state in Brazil.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"रियो ब्रांको ही आक्रिची राजधानी आहे.","translated_text":"Rio Branco is the capital of Acre.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:ब्राझीलची राज्ये","translated_text":"Category:States of Brazil","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"आलागोआस","wikicode":"{{माहितीचौकट ब्राझिल राज्य\n| नाव = आलागोआस\n| स्थानिकनाव = Alagoas\n| ध्वज = Bandeira de Alagoas.svg\n| चिन्ह = Brasão do Estado de Alagoas.svg\n| नकाशा = Brazil State Alagoas.svg\n| राजधानी = [[माहसेओह]]\n| क्षेत्रफळ = २७,७६८\n| लोकसंख्या = ३०,५०,६५२\n| घनता = ११०\n| वेबसाईट = http://www.governo.al.gov.br/\n| क्षेक्र = २५ वा\n| लोक्र = १६ वा\n| घक्र = ४ वा\n| संक्षेप = AL\n}}\n'''आलागोआस''' हे [[ब्राझिल]] देशाचे एक छोटे राज्य आहे. [[माहसेओह]] ही आलागोआसची राजधानी आहे.\n\n{{ब्राझिलची राज्ये}}\n\n[[वर्ग:ब्राझीलची राज्ये]]","hash":"968a5ff0c93c78eec546e5387cc615f70bb797d9a64c9bb9321984ae86df8fe5","last_revision":"2015-07-06T10:32:29Z","first_revision":"2009-05-14T21:59:21Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:03.706451","cross_lingual_links":{"ace":"Alagoas","af":"Alagoas","ar":"ألاغواس","ast":"Alagoas","ay":"Alagoas Istadu","az":"Alaqoas","be":"Алагоас","be-x-old":"Алагоас","bg":"Алагоас","bpy":"আলাগৱাস","br":"Alagoas","bs":"Alagoas","ca":"Alagoas","ceb":"Alagoas","crh":"Alagoas","cs":"Alagoas","cy":"Alagoas","da":"Alagoas","de":"Alagoas","el":"Αλαγκόας","eml":"Alagoas","en":"Alagoas","eo":"Alagoaso","es":"Alagoas","et":"Alagoase osariik","eu":"Alagoas","fa":"آلاگواس","fi":"Alagoas","fr":"Alagoas","frr":"Alagoas (Bundesstoot)","ga":"Alagoas","gl":"Alagoas","gn":"Alagoas","he":"אלגואס","hi":"अलागोआस","hr":"Alagoas","hu":"Alagoas","hy":"Ալագոաս","ia":"Alagoas","id":"Alagoas","io":"Alagoas","is":"Alagoas","it":"Alagoas","ja":"アラゴアス州","ka":"ალაგოასი","kk":"Алагоас","ko":"알라고아스주","kw":"Alagoas","la":"Civitas Alagoasensis","lad":"Alagoas","li":"Alagoas","lt":"Alagoasas","lv":"Alagoasa","mg":"Alagoas","mk":"Алагоас","ms":"Alagoas","mzn":"آلاگواس","nl":"Alagoas","nn":"Alagoas","nb":"Alagoas","oc":"Alagoas","os":"Алагоас","pl":"Alagoas","pms":"Alagoas","pnb":"الاگواس","pt":"Alagoas","qu":"Alagoas suyu","ro":"Alagoas","ru":"Алагоас","sco":"Alagoas","sh":"Alagoas","simple":"Alagoas","sk":"Alagoas","sq":"Alagoas","sr":"Алагоас","sv":"Alagoas","sw":"Alagoas","ta":"அலாகோவாஸ்","tet":"Alagoas","tg":"Алагоас","th":"รัฐอาลาโกวัช","tr":"Alagoas","tt":"Алагоас","uk":"Алагоас","ur":"الاگواس","uz":"Alagoas","vec":"Alagoas","vi":"Alagoas","vo":"Alagoas","war":"Alagoas","wuu":"阿拉戈斯州","yo":"Alagoas","zh":"阿拉戈斯州","zh-min-nan":"Alagoas","zh-yue":"阿拉瓜斯州"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.665393","text":"आलागोआस हे ब्राझिल देशाचे एक छोटे राज्य आहे. माहसेओह ही आलागोआसची राजधानी आहे.\n\nवर्ग:ब्राझीलची राज्ये\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"आलागोआस हे ब्राझिल देशाचे एक छोटे राज्य आहे.","translated_text":"Ilhagoas is a small Brazilian state.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"माहसेओह ही आलागोआसची राजधानी आहे.","translated_text":"Mahseoh is the capital of Ilhagoas.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:ब्राझीलची राज्ये","translated_text":"Category:States of Brazil","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"साओ पाउलो (राज्य)","wikicode":"{{माहितीचौकट ब्राझिल राज्य\n| नाव = साओ पाउलो\n| स्थानिकनाव = São Paulo\n| ध्वज = Bandeira do estado de São Paulo.svg\n| चिन्ह = Brasao Estado SaoPaulo Brasil.svg\n| नकाशा = Brazil State SaoPaulo.svg\n| राजधानी = [[साओ पाउलो]]\n| क्षेत्रफळ = २,४८,२०९\n| लोकसंख्या = ४,१०,५५,७३४\n| घनता = १६५\n| वेबसाईट = http://www.sp.gov.br\n| क्षेक्र = १२ वा\n| लोक्र = १ ला\n| घक्र = ३ रा\n| संक्षेप = SP\n}}\n'''साओ पाउलो''' हे [[ब्राझिल]] देशातील सर्वाधिक लोकसंख्येचे राज्य आहे. [[साओ पाउलो]] हे ब्राझिलमधील सर्वात मोठे शहर ह्याच राज्यात वसले आहे.\n\n{{ब्राझिलची राज्ये}}\n\n[[वर्ग:ब्राझीलची राज्ये]]","hash":"858029d91cc402123b46ca9d29ea674d0bd2e3155f375199667cfd7c1f9988b7","last_revision":"2020-07-20T05:36:14Z","first_revision":"2009-05-15T00:31:38Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:03.766034","cross_lingual_links":{"af":"São Paulo (deelstaat)","als":"São Paulo (Bundesstaat)","an":"Estau de São Paulo","ang":"São Paulo (rīce)","ar":"ساو باولو (ولاية)","arz":"ساو پولو (ولايه)","ast":"São Paulo","az":"San-Paulu ştatı","be":"Сан-Паўлу (штат)","be-x-old":"Сан-Паўлу (штат)","bg":"Сао Пауло (щат)","bn":"সাও পাওলো (রাজ্য)","bpy":"সাও পাউলো (রাজ্য)","br":"São Paulo (stad)","bs":"São Paulo (savezna država)","ca":"Estat de São Paulo","cbk-zam":"Estado de São Paulo","ceb":"São Paulo (estado)","co":"São Paulo (statu)","crh":"San Paulu (ştat)","cs":"São Paulo (stát)","cv":"Сан-Паулу (штат)","cy":"São Paulo (talaith)","da":"São Paulo (delstat)","de":"São Paulo (Bundesstaat)","el":"Σάο Πάολο (πολιτεία)","eml":"São Paulo (Stä)","en":"São Paulo (state)","eo":"San-Paŭlo","es":"Estado de São Paulo","et":"São Paulo osariik","eu":"São Paulo (estatua)","fa":"سائو پائولو (ایالت)","fi":"São Paulo (osavaltio)","fr":"État de São Paulo","frr":"São Paulo (Bundesstoot)","ga":"São Paulo (stát)","gl":"Estado de São Paulo","gn":"São Páulo (tetãvore)","he":"סאו פאולו (מדינה)","hi":"साओ पाउलो (राज्य)","hr":"São Paulo (brazilska savezna država)","hu":"São Paulo (állam)","hy":"Սան Պաուլու (նահանգ)","ia":"São Paulo (stato)","id":"São Paulo (negara bagian)","io":"Sao Paulo (stato)","it":"San Paolo (stato)","ja":"サンパウロ州","ka":"სან-პაულუს შტატი","ko":"상파울루주","kw":"São Paulo (stat)","la":"Civitas Paulopolitana","lad":"São Paulo (estado)","li":"São Paulo (staot)","lo":"ລັດຊາວເປົາໂລ","lt":"San Paulas (valstija)","lv":"Sanpaulu (štats)","mg":"São Paulo (Faritany)","mk":"Саун Пауло (сојузна држава)","mn":"Сан-Паулу муж","ms":"São Paulo (negeri)","mwl":"San Poulo (stado)","my":"ဆောပိုလိုပြည်နယ်","mzn":"سائوپائولو (ایالت)","nds":"São Paulo (Bundsstaat)","nl":"São Paulo (staat)","nn":"Delstaten São Paulo","nb":"São Paulo (delstat)","oc":"São Paulo (estat)","os":"Сан-Паулу (штат)","pl":"São Paulo (stan)","pms":"São Paulo (stat federal)","pnb":"ساؤ پاؤلو (ریاست)","pt":"São Paulo (estado)","qu":"São Paulo suyu","ro":"São Paulo (stat)","ru":"Сан-Паулу (штат)","sco":"São Paulo (state)","sh":"São Paulo (savezna država)","simple":"São Paulo (state)","sk":"São Paulo (štát)","sm":"São Paulo","so":"São Paulo (Gobol)","sq":"Sao Paulo (shtet)","sr":"Сао Пауло (држава)","sv":"São Paulo (delstat)","sw":"Jimbo la São Paulo","ta":"சாவோ பாவுலோ (மாநிலம்)","tg":"Сан Паулу (Иёлот)","th":"รัฐเซาเปาลู","tly":"San Paulo devlət","tr":"São Paulo (eyalet)","tt":"Сан-Паулу (штат)","uk":"Сан-Паулу (штат)","ur":"ساؤ پاؤلو (ریاست)","uz":"San Paulu","vec":"San Poło (stato)","vep":"San Paulu (štat)","vi":"São Paulo (bang)","vo":"São Paulo (tat)","war":"São Paulo (estado)","wuu":"圣保罗州","yo":"Sao Paulo (ìpínlẹ̀)","zh":"圣保罗州","zh-min-nan":"São Paulo (chiu)","zh-yue":"聖保羅州"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.665393","text":"साओ पाउलो हे ब्राझिल देशातील सर्वाधिक लोकसंख्येचे राज्य आहे. साओ पाउलो हे ब्राझिलमधील सर्वात मोठे शहर ह्याच राज्यात वसले आहे.\n\nवर्ग:ब्राझीलची राज्ये\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"साओ पाउलो हे ब्राझिल देशातील सर्वाधिक लोकसंख्येचे राज्य आहे.","translated_text":"São Paulo is the most populous state in Brazil.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"साओ पाउलो हे ब्राझिलमधील सर्वात मोठे शहर ह्याच राज्यात वसले आहे.","translated_text":"São Paulo, Brazil's largest city, is located in the same state.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:ब्राझीलची राज्ये","translated_text":"Category:States of Brazil","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"अमापा","wikicode":"{{माहितीचौकट ब्राझिल राज्य\n| नाव = अमापा\n| स्थानिकनाव = Amapa\n| ध्वज = Bandeira do Amapá.svg\n| चिन्ह = Brasao amapa.jpg\n| नकाशा = Brazil State Amapa.svg\n| राजधानी = [[मकापा]]\n| क्षेत्रफळ = १,४२,८१५\n| लोकसंख्या = ६,१५,७१५\n| घनता = ४.३\n| वेबसाईट = http://www.amapa.gov.br\n| क्षेक्र = १८ वा\n| लोक्र = १६ वा\n| घक्र = २४ वा\n| संक्षेप = AP\n}}\n'''अमापा''' हे [[ब्राझिल]] देशाचे एक राज्य आहे. [[मकापा]] ही अमापाची राजधानी आहे. अमापा राज्याचा ९०% भाग [[अमेझॉन जंगल]]ाने व्यापला आहे\n\n{{ब्राझिलची राज्ये}}\n\n[[वर्ग:ब्राझीलची राज्ये]]","hash":"a7b946c499ae3e518a64de4325064889da9138148a70fbd8a568f908374996f9","last_revision":"2022-09-06T11:14:54Z","first_revision":"2009-05-15T00:44:46Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:03.833021","cross_lingual_links":{"af":"Amapá","ar":"أمابا","ast":"Amapá","ay":"Amapa Istadu","az":"Amapa","be":"Амапа","be-x-old":"Амапа","bg":"Амапа","bpy":"আমাপা","br":"Amapá","bs":"Amapá","ca":"Estat d'Amapá","ceb":"Amapá (estado)","crh":"Amapa","cs":"Amapá","cy":"Amapá","da":"Amapá","de":"Amapá","el":"Αμαπά","eml":"Amapá","en":"Amapá","eo":"Amapao","es":"Amapá","et":"Amapá osariik","eu":"Amapá","fa":"آماپا","fi":"Amapá","fr":"Amapá","frr":"Amapá (Bundesstoot)","ga":"Amapá","gcr":"Lanmanpa","gl":"Amapá","gn":"Amapa","ha":"Amapá","he":"אמאפה","hi":"अमापा","hr":"Amapá","hu":"Amapá","hy":"Ամապա","ia":"Amapá","id":"Amapá","io":"Amapá","it":"Amapá","ja":"アマパー州","ka":"ამაპა","kk":"Амапа","ko":"아마파주","kw":"Amapá","ky":"Амапа (штат)","la":"Civitas Amapaensis","lad":"Amapá","li":"Amapá","lt":"Amapa","lv":"Amapa","mg":"Amapá","mk":"Амапа","ml":"അമാപാ","ms":"Amapá","mwl":"Ñamapá","mzn":"آماپا","nl":"Amapá (staat)","nn":"Amapá","nb":"Amapá","oc":"Amapá","os":"Амапа","pl":"Amapá","pms":"Amapá","pnb":"اماپا","pt":"Amapá","qu":"Amapá suyu","ro":"Amapá","ru":"Амапа","sco":"Amapá","sh":"Amapá","simple":"Amapá","sk":"Amapá","sq":"Amapá","sr":"Амапа","sv":"Amapá","sw":"Amapá","tet":"Amapá","tg":"Амапа","th":"รัฐอามาปา","tr":"Amapá","tt":"Амапа","uk":"Амапа","ur":"اماپا","uz":"Amapá","vec":"Amapá","vi":"Amapá","vo":"Amapá","war":"Amapá","wuu":"阿马帕州","yo":"Amapá","zh":"阿馬帕州","zh-min-nan":"Amapá","zh-yue":"阿馬帕州"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.665393","text":"अमापा हे ब्राझिल देशाचे एक राज्य आहे. मकापा ही अमापाची राजधानी आहे. अमापा राज्याचा ९०% भाग अमेझॉन जंगलाने व्यापला आहे\n\nवर्ग:ब्राझीलची राज्ये\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"अमापा हे ब्राझिल देशाचे एक राज्य आहे.","translated_text":"Amapa is a state in Brazil.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मकापा ही अमापाची राजधानी आहे.","translated_text":"Makapa is the capital of Amapa.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"अमापा राज्याचा ९०% भाग अमेझॉन जंगलाने व्यापला आहे","translated_text":"Almost 90 percent of the state is covered by the Amazon rainforest.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:ब्राझीलची राज्ये","translated_text":"Category:States of Brazil","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"फिलाडेल्फिया, पेनसिल्व्हेनिया","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[फिलाडेल्फिया]]","hash":"8150cf832f9e231a925d6adce60f4bab502ceac1037128c57de68973b66d3e5a","last_revision":"2009-05-15T01:11:24Z","first_revision":"2009-05-15T01:11:24Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:03.886486","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन फिलाडेल्फिया\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन फिलाडेल्फिया","translated_text":"He was sent back to Philadelphia.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"भारतीय पिट्टा","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[नवरंग (पक्षी)]]","hash":"cf6eb4a060723ebc7cf4655d1b9575e13d8b423ddbb1d741d5ff54a6ff9727e8","last_revision":"2010-09-07T09:40:57Z","first_revision":"2009-05-15T09:18:37Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:03.944032","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन नवरंग (पक्षी)\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन नवरंग (पक्षी)","translated_text":"Redirection of the Navarang (bird)","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"रियो ब्रांको","wikicode":"{{माहितीचौकट शहर\n| नाव = रियो ब्रांको\n| स्थानिक = Rio Branco\n| चित्र = Passarela joaquim Macedo.jpg\n| ध्वज = Bandeira de Rio Branco.svg\n| नकाशा१ = ब्राझिल\n| देश = ब्राझिल\n| राज्य = आक्रि\n| स्थापना = \n| महापौर = \n| क्षेत्रफळ = \n| उंची = \n| लोकसंख्या = \n| घनता = \n| वेळ = [[यूटीसी]] - ३:००\n| वेब = \n|latd=9 |latm=58 |lats=29 |latNS=S |longd=67 |longm=48 |longs=36 | longEW=W\n}}\n'''रियो ब्रांको''' [[ब्राझिल]] देशातील शहर आहे. हे शहर ब्राझिलच्या [[आक्रे]] राज्याची राजधानी आहे. २००९ च्या अंदाजानुसार येथील लोकसंख्या ३,०५,९५४ इतकी आहे.\n\n[[वर्ग:ब्राझीलमधील शहरे]]","hash":"8e2dc1e6cc9a8cfda610bb2fd771cdbb785583bcd65f3ae904828f589d453ff1","last_revision":"2022-04-17T18:36:21Z","first_revision":"2009-05-15T15:43:31Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:03.999003","cross_lingual_links":{"ar":"ريو برانكو","arz":"ريو برانكو","bar":"Rio Branco","bg":"Риу Бранку","ca":"Rio Branco","ce":"Риу-Бранку (Акри)","ceb":"Rio Branco (munisipyo sa Brasil, Acre, lat -10,07, long -68,16)","ckb":"ڕیۆ برانکۆ، ئاکرێ","co":"Rio Branco","cs":"Rio Branco (Acre)","da":"Rio Branco","de":"Rio Branco","el":"Ρίου Μπράνκου","eml":"Rio Branco","en":"Rio Branco, Acre","eo":"Rio Branco (Acre)","es":"Río Branco (Acre)","et":"Rio Branco","eu":"Rio Branco","fa":"ریو برانکو","fi":"Rio Branco","fr":"Rio Branco (Acre)","frr":"Rio Branco","ga":"Rio Branco","gl":"Río Branco, Acre","gn":"Rio Branco","he":"ריו ברנקו (עיר)","hi":"रियो ब्रांको, अक्रे","hu":"Rio Branco","hy":"Ռիու Բրանկու (Ակրի)","ia":"Rio Branco","id":"Rio Branco","io":"Rio Branco, Acre","it":"Rio Branco","ja":"リオブランコ (アクレ州)","ka":"რიუ-ბრანკუ","kk":"Риу-Бранку","ko":"히우브랑쿠","lt":"Rio Brankas","lv":"Riubranku","mg":"Rio Branco","mk":"Рио Бранко","ms":"Rio Branco","nl":"Rio Branco (stad in Acre)","nb":"Rio Branco","oc":"Rio Branco (Acre)","os":"Риу-Бранку (Акри)","pl":"Rio Branco (Brazylia)","pnb":"ریو برانکو","pt":"Rio Branco","qu":"Rio Branco","ro":"Rio Branco","ru":"Риу-Бранку (Акри)","sco":"Rio Branco","sh":"Rio Branco","simple":"Rio Branco","sk":"Rio Branco (Acre)","sr":"Рио Бранко","sv":"Rio Branco (stad)","sw":"Rio Branco","tet":"Riu Branco","tg":"Риу-Бранку","th":"ฮิวบรังกู","tr":"Rio Branco","tt":"Риу-Бранку (Акри)","uk":"Ріу-Бранку (міст��)","ur":"ریو برانکو","uz":"Riu-Branku","vec":"Rio Branco","vi":"Rio Branco","vo":"Rio Branco (Acre)","war":"Rio Branco","wuu":"里约布兰科","zh":"里約布蘭科","zh-min-nan":"Rio Branco"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.665393","text":"रियो ब्रांको ब्राझिल देशातील शहर आहे. हे शहर ब्राझिलच्या आक्रे राज्याची राजधानी आहे. २००९ च्या अंदाजानुसार येथील लोकसंख्या ३,०५,९५४ इतकी आहे.\n\nवर्ग:ब्राझीलमधील शहरे\n","elements":[{"type":"infobox","content":"{{माहितीचौकट शहर\n| नाव = रियो ब्रांको\n| स्थानिक = Rio Branco\n| चित्र = Passarela joaquim Macedo.jpg\n| ध्वज = Bandeira de Rio Branco.svg\n| नकाशा१ = ब्राझिल\n| देश = ब्राझिल\n| राज्य = आक्रि\n| स्थापना = \n| महापौर = \n| क्षेत्रफळ = \n| उंची = \n| लोकसंख्या = \n| घनता = \n| वेळ = [[यूटीसी]] - ३:००\n| वेब = \n|latd=9 |latm=58 |lats=29 |latNS=S |longd=67 |longm=48 |longs=36 | longEW=W\n}}"},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"रियो ब्रांको ब्राझिल देशातील शहर आहे.","translated_text":"Rio Branco is a city in Brazil.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हे शहर ब्राझिलच्या आक्रे राज्याची राजधानी आहे.","translated_text":"The city is the capital of the Brazilian state of Agra.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"२००९ च्या अंदाजानुसार येथील लोकसंख्या ३,०५,९५४ इतकी आहे.","translated_text":"As of 2009, it has an estimated population of 3,05,954.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:ब्राझीलमधील शहरे","translated_text":"Category:Cities in Brazil","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"स्टार वॉर्स","wikicode":"[[चित्र:Star Wars Logo.svg|right|250 px]]\n'''स्टार वॉर्स''' ही [[जॉर्ज लुकास]]द्वारा निर्मित चित्रपटशृंखला आहे. २०१८पर्यंत यात नऊ चित्रपट आहेत. याशिवाय [[रोग वन:अ स्टार वॉर्स स्टोरी|रोग वन]] आणि [[सोलो:अ स्टार वॉर्स स्टोरी|सोलो]] हे दोन इतर चित्रपट या शृंखलेतील कथानकावर आधारित आहेत. अँपल ब्रॅण्डच्या आयफोन आणि आयपॅड सह मिळणाऱ्या शुभ्र रंगांच्या इयर-फोन्स मागील डिझाईनमागील प्रेरणा, कंपनीचे मुख्य डिझायनर श्री. जॉनी आयव्ही यांनी स्टार वॉर्स मध्ये दाखवलेल्या शत्रू-सैन्याच्या पेहरावावरून घेतलेली आहे. [{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=https://www.businessinsider.in/apples-iconic-white-earbuds-were-inspired-by-star-wars/articleshow/59776286.cms|title=Apple's iconic white earbuds were inspired by 'Star Wars'|संकेतस्थळ=Business Insider|ॲक्सेसदिनांक=2019-12-10}}]\n\n{| class=\"wikitable\" width=40%\n|-\n! चित्रपट\n! प्रदर्शन दिनांक\n! एकूण जागतिक उत्पन्न\n|-\n| [[स्टार वॉर्स भाग ४: अ न्यू होप]]\n| align=center | मे २५, १९७७\n| align=center | ${{Nts|775398007}}\n|-\n| [[स्टार वॉर्स भाग ५: द एम्पायर स्ट्राईक्स बॅक]]\n| align=center | मे २१, १९८०\n| align=center | ${{Nts|538375067}}\n|-\n| [[स्टार वॉर्स भाग ६: रिटर्न ऑफ द जेडाई]]\n| align=center | मे २५, १९८३\n| align=center | ${{Nts|475106177}}\n|-\n| [[स्टार वॉर्स भाग १: द फँटम मेनेस]]\n| align=center | मे १९, १९९९\n| align=center | ${{Nts|924317558}}\n|-\n| [[स्टार वॉर्स भाग २: अटॅक ऑफ �� क्लोन्स]]\n| align=center | मे १६, २००२\n| align=center | ${{Nts|649398328}}\n|-\n| [[स्टार वॉर्स भाग ३: रिव्हेन्ज ऑफ द सिथ]]\n| align=center | मे १९, २००५\n| align=center | ${{Nts|848998815}}\n|}\n\n[[वर्ग:चित्रपट शृंखला]]\n[[वर्ग:स्टार वॉर्स]]","hash":"f924b97fb209a43888c7aa5dc5c94cd1a6e5cb7279e5ea8a710c9a5d6179dd6b","last_revision":"2020-04-26T10:36:13Z","first_revision":"2009-05-15T16:09:44Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:04.063636","cross_lingual_links":{"ady":"Жъуагъо Заохэр","als":"Star Wars","am":"ስታር ዋርስ","an":"Star Wars (franquicia)","ar":"حرب النجوم","ary":"سطار وورز","arz":"ستار وورز","ast":"Star Wars","az":"Ulduz müharibələri","azb":"اولدوز ساواشلاری (فیلم)","ban":"Star Wars","bar":"Star Wars","bcl":"Star Wars","be":"Зорныя войны","be-x-old":"Зорныя войны","bew":"Star Wars","bg":"Междузвездни войни","bh":"स्टार वॉर्स","bn":"স্টার ওয়ার্স","br":"Star Wars","bs":"Ratovi zvijezda","ca":"La guerra de les galàxies","ce":"Седарчийн тӀемаш","ceb":"Star Wars","ckb":"جەنگی ئەستێرەکان","cs":"Star Wars","cy":"Star Wars","da":"Star Wars","de":"Star Wars","din":"Tɔɔŋkuel","diq":"Star Wars","el":"Star Wars","eml":"Star Wars","en":"Star Wars","eo":"Star Wars","es":"Star Wars","et":"Star Wars","eu":"Star Wars","ext":"Star Wars","fa":"جنگهای ستارهای","fi":"Tähtien sota","fo":"Star Wars","fr":"Star Wars","frp":"Star Wars","fy":"Star Wars","ga":"Star Wars","gd":"Star Wars","gl":"A guerra das galaxias","gu":"સ્ટાર વોર્સ","gv":"Star Wars","hak":"Sên-chi Thai-chan","he":"מלחמת הכוכבים","hi":"स्टार वॉर्स","hr":"Ratovi zvijezda","ht":"Star Wars","hu":"Csillagok háborúja","hy":"Աստղային պատերազմներ","ia":"Star Wars","id":"Star Wars","inh":"Седкъий тӀемаш","io":"Star Wars","is":"Stjörnustríð","it":"Guerre stellari","ja":"スター・ウォーズシリーズ","jv":"Star Wars","ka":"ვარსკვლავური ომები","kab":"Star Wars","kk":"Жұлдызды соғыстар","kn":"ಸ್ಟಾರ್ ವಾರ್ಸ್ (ಚಲನಚಿತ್ರ)","ko":"스타워즈","ksh":"Star Wars","ku":"Star Wars","kw":"Star Wars","ky":"Жылдыздар согушу","la":"Star Wars","lb":"Star Wars","lij":"Goære Stellæ","lmo":"Star Wars","lt":"Žvaigždžių karai","lv":"Zvaigžņu kari","mi":"Pakanga Whetu","min":"Star Wars","mk":"Војна на ѕвездите","ml":"സ്റ്റാർ വാർസ്","mn":"Оддын дайн","mni":"ꯊꯧꯋꯥꯏꯃꯤꯆꯥꯛ ꯂꯥꯟ","mos":"Star Wars","ms":"Star Wars","my":"Star Wars","mzn":"استار وارز","nap":"Uerre stellare","new":"स्तार वार्स","nl":"Star Wars","nn":"Star Wars","nb":"Star Wars","oc":"Star Wars","pa":"ਸਟਾਰ ਵਾਰਜ਼","pag":"Star Wars","pam":"Star Wars","pcd":"Star Wars","pl":"Gwiezdne wojny","pms":"Guère Steilar","pnb":"سٹار وارز","ps":"ستار وورز","pt":"Star Wars","qu":"Star Wars","ro":"Războiul stelelor (franciză)","ru":"Звёздные войны","sah":"Сулустааҕы сэриилэр","sc":"Star Wars","scn":"Star Wars","sco":"Star Wars","sh":"Star Wars","si":"Star Wars","simple":"Star Wars","sk":"Hviezdne vojny (kult)","sl":"Vojna zvezd","so":"Star Wars","sq":"Star Wars","sr":"Ратови звезда","su":"Star Wars","sv":"Star Wars","sw":"Star Wars","szl":"Gwjezdne wojny","ta":"ஸ்டார் வார்ஸ்","tg":"Ҷангҳои ситораӣ","th":"สตาร์ วอร์ส","tl":"Star Wars","tr":"Yıldız Savaşları","tt":"Йолдыз сугышлары","ug":"ستار وورز","uk":"Зоряні війни","ur":"اسٹار وارز","uz":"Yulduzlar jangi","vec":"Star Wars","vep":"Tähthasižed sodad","vi":"Chiến tranh giữa các vì sao","vo":"Krigs Stelik","war":"Star Wars","wuu":"星球大战","xh":"Star Wars","yi":"שטערן קריגן","zh":"星際大戰","zh-classical":"星戰 (影戲)","zh-min-nan":"Seng-kiû Tāi-chiàn","zh-yue":"星球大戰"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.665393","text":"स्टार वॉर्स ही जॉर्ज लुकासद्वारा निर्मित चित्रपटशृंखला आहे. २०१८पर्यंत यात नऊ चित्रपट आहेत. याशिवाय रोग वन आणि सोलो हे दोन इतर चित्रपट या शृंखलेतील कथानकावर आधारित आहेत. अँपल ब्रॅण्डच्या आयफोन आणि आयपॅड सह मिळणाऱ्या शुभ्र रंगांच्या इयर-फोन्स मागील डिझा��नमागील प्रेरणा, कंपनीचे मुख्य डिझायनर श्री. जॉनी आयव्ही यांनी स्टार वॉर्स मध्ये दाखवलेल्या शत्रू-सैन्याच्या पेहरावावरून घेतलेली आहे.\n\nवर्ग:चित्रपट शृंखला वर्ग:स्टार वॉर्स\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"स्टार वॉर्स ही जॉर्ज लुकासद्वारा निर्मित चित्रपटशृंखला आहे.","translated_text":"Star Wars is a film series created by George Lucas.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"२०१८पर्यंत यात नऊ चित्रपट आहेत.","translated_text":"As of 2018, there are nine films.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"याशिवाय रोग वन आणि सोलो हे दोन इतर चित्रपट या शृंखलेतील कथानकावर आधारित आहेत.","translated_text":"Apart from this, two other films, Rage One and Solo, are based on the plot of the series.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"अँपल ब्रॅण्डच्या आयफोन आणि आयपॅड सह मिळणाऱ्या शुभ्र रंगांच्या इयर-फोन्स मागील डिझाईनमागील प्रेरणा, कंपनीचे मुख्य डिझायनर श्री.","translated_text":"Inspired by the previous design of Apple brand's whitish earphones available with iPhones and iPads, the company's chief designer, Mr.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"जॉनी आयव्ही यांनी स्टार वॉर्स मध्ये दाखवलेल्या शत्रू-सैन्याच्या पेहरावावरून घेतलेली आहे.","translated_text":"Johnny I.V. takes it from the front of an enemy army shown in Star Wars.","trailing_whitespace":" ","citations":[{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=https://www.businessinsider.in/apples-iconic-white-earbuds-were-inspired-by-star-wars/articleshow/59776286.cms|title=Apple's iconic white earbuds were inspired by 'Star Wars'|संकेतस्थळ=Business Insider|ॲक्सेसदिनांक=2019-12-10}}]","char_index":88,"name":null,"url":"https://www.businessinsider.in/apples-iconic-white-earbuds-were-inspired-by-star-wars/articleshow/59776286.cms","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html; charset=utf-8","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":92246,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:57.759681-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":5,"source_quality_raw_score":0.92138671875}],"citations_needed":[]}]},{"type":"table","content":"{| class=\"wikitable\" width=40%\n|-\n! चित्रपट\n! प्रदर्शन दिनांक\n! एकूण जागतिक उत्पन्न\n|-\n| [[स्टार वॉर्स भाग ४: अ न्यू होप]]\n| align=center | मे २५, १९७७\n| align=center | ${{Nts|775398007}}\n|-\n| [[स्टार वॉर्स भाग ५: द एम्पायर स्ट्राईक्स बॅक]]\n| align=center | मे २१, १९८०\n| align=center | ${{Nts|538375067}}\n|-\n| [[स्टार वॉर्स भाग ६: रिटर्न ऑफ द जेडाई]]\n| align=center | मे २५, १९८३\n| align=center | ${{Nts|475106177}}\n|-\n| [[स्टार वॉर्स भाग १: द फँटम मेनेस]]\n| align=center | मे १९, १९९९\n| align=center | ${{Nts|924317558}}\n|-\n| [[स्टार वॉर्स भाग २: अटॅक ऑफ द क्लोन्स]]\n| align=center | मे १६, २००२\n| align=center | ${{Nts|649398328}}\n|-\n| [[स्टार वॉर्स भाग ३: रिव्हेन्ज ऑफ द सिथ]]\n| align=center | मे १९, २००५\n| align=center | ${{Nts|848998815}}\n|}"},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:चित्रपट शृंखला वर्ग:स्टार वॉर्स","translated_text":"Category:Film series Category:Star Wars","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[{"text":"याशिवाय रोग वन आणि सोलो हे दोन इतर चित्रपट या शृंखलेतील कथानकावर आधारित आहेत. अँपल ब्रॅण्डच्या आयफोन आणि आयपॅड सह मिळणाऱ्या शुभ्र रंगांच्या इयर-फोन्स मागील डिझाईनमागील प्रेरणा, कंपनीचे मुख्य डिझायनर श्री. जॉनी आयव्ही यांनी स्टार वॉर्स मध्ये दाखवलेल्या शत्रू-सैन्याच्या पेहरावावरून घेतलेली आहे.","translated_text":"Apart from this, two other films, Rage One and Solo, are based on the plot of the series. Inspired by the previous design of Apple brand's whitish earphones available with iPhones and iPads, the company's chief designer, Mr. Johnny I.V. takes it from the front of an enemy army shown in Star Wars.","citations":[{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=https://www.businessinsider.in/apples-iconic-white-earbuds-were-inspired-by-star-wars/articleshow/59776286.cms|title=Apple's iconic white earbuds were inspired by 'Star Wars'|संकेतस्थळ=Business Insider|ॲक्सेसदिनांक=2019-12-10}}]","char_index":293,"name":null,"url":"https://www.businessinsider.in/apples-iconic-white-earbuds-were-inspired-by-star-wars/articleshow/59776286.cms","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html; charset=utf-8","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":92246,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:57.759681-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":5,"source_quality_raw_score":0.92138671875}]}]}
+{"title":"अमेझोनास","wikicode":"{{माहितीचौकट ब्राझिल राज्य\n| नाव = अमेझोनास\n| स्थानिकनाव = Amazonas\n| ध्वज = Bandeira do Amazonas.svg\n| चिन्ह = BrasaoAM.png\n| नकाशा = Brazil State Amazonas.svg\n| राजधानी = [[मानौस]]\n| क्षेत्रफळ = १५,७०,७४५\n| लोकसंख्या = ३३,११,०२६\n| घनता = २.१\n| वेबसाईट = http://www.amazonas.am.gov.br\n| क्षेक्र = १ ला\n| लोक्र = १५ वा \n| घक्र = २६ वा\n| संक्षेप = AM\n}}\n'''अमेझोनास''' हे [[ब्राझिल]] देशाचे सर्वात मोठे राज्य आहे. [[अ‍ॅमेझॉन नदी|ऍमेझॉन नदी]]च्या खोऱ्यातील घनदाट अरण्ये ही अमेझोनास राज्याची वैशिष्ट्ये आहेत.\n\nया राज्याचे क्षेत्रफळ १५.७ लाख किमी२ आहे. येथे २५० प्रकारचे सस्तन प्राणी, २,००० प्रकारचे मासे आणि १,१०० प्रकारचे पक्षी आढळतात.\n\n[[मानौस]] ही अमेझोनासची राजधानी आहे.\n\n{{ब्राझिलची राज्ये}}\n\n[[वर्ग:ब्राझीलची राज्ये]]\n\n[[tg:Иёлоти Амазонас]]","hash":"f3454b47722a8de97762ef33c1a24d146928c249ef6225054237f1107c0f6c18","last_revision":"2022-09-06T11:14:52Z","first_revision":"2009-05-15T16:20:06Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:04.116565","cross_lingual_links":{"af":"Amazonas (Brasilië)","ang":"Amazonas","ar":"الأمازون (ولاية)","arz":"امازوناس (ولايه برازيليه)","ast":"Estáu del Amazones (Brasil)","ay":"Amazonas Istadu","az":"Amazonas","be":"Амазонас","be-x-old":"Амазонас","bg":"Амазонас","bpy":"আমাজোনাস (রাজ্য)","br":"Amazonas (Brazil)","bs":"Amazonas (brazilska savezna država)","ca":"Estat de l'Amazones (Brasil)","ceb":"Amazonas (estado sa Brasil)","ckb":"ویلایەتی ئەمازۆن","crh":"Amazonas","cs":"Amazonas (brazilský stát)","cy":"Amazonas (talaith)","da":"Amazonas (delstat i Brasilien)","de":"Amazonas (Brasilien)","el":"Αμαζόνας","eml":"Amazonas","en":"Amazonas (Brazilian state)","eo":"Amazonio (subŝtato)","es":"Amazonas (Brasil)","et":"Amazonase osariik (Brasiilia)","eu":"Amazonas (estatua)","fa":"آمازوناس (برزیل)","fi":"Amazonas (Brasilia)","fr":"Amazonas (Brésil)","frr":"Amazonas (Bundesstoot uun Brasiilien)","ga":"Amazonas","gl":"Estado do Amazonas, Brasil","gn":"Amasóna (tetãvore)","he":"אמזונאס (מדינה בברזיל)","hi":"आमेज़ोनास","hr":"Amazonas (brazilska savezna država)","hu":"Amazonas (állam, Brazília)","hy":"Ամազոնաս","ia":"Amazonas (Brasil)","id":"Amazonas, Brasil","io":"Amazonas (Brazilia)","is":"Amazonas","it":"Amazonas (Brasile)","ja":"アマゾナス州","ka":"ამაზონასი","ko":"아마조나스주","kw":"Amazonas (Brasil)","ky":"Амазонас (штат)","la":"Civitas Amazonensis","lad":"Amazonas (estado de Brasil)","li":"Amazonas (Brazilië)","lmo":"Amazonas","lt":"Amazonė (Brazilija)","lv":"Amazonasa","mg":"Amazonas","mk":"Амазон (сојузна држава во Бразил)","ms":"Amazonas (negeri Brazil)","my":"အမေဇုံနက်စ်ပြည်နယ် (ဘရာဇီး ပြည်နယ်)","mzn":"آمازوناس","nl":"Amazonas (Brazilië)","nn":"Amazonas i Brasil","nb":"Amazonas (Brasil)","oc":"Amazonas (Brasil)","os":"Амазонас","pl":"Amazonas","pms":"Amazonas","pnb":"ایمازوناس","pt":"Amazonas","qu":"Amarumayu suyu (Parasil)","ro":"Amazonas","ru":"Амазонас","sco":"Amazonas (Brazilian state)","sh":"Amazonas (savezna država, Brazil)","simple":"Amazonas (Brazilian state)","sk":"Amazonas (štát v Brazílii)","sl":"Amazonas (zvezna država)","sq":"Amazonas (Brazil)","sr":"Амазонас","sv":"Amazonas (delstat i Brasilien)","sw":"Amazonas, Brazil","ta":"அமேசோனாசு (பிரேசில் மாநிலம்)","tet":"Amazonas (Brazíl)","tg":"Иёлоти Амазонас","th":"รัฐอามาโซนัช","tr":"Amazonas (Brezilya)","tt":"Амазонас","uk":"Амазонас","ur":"ایمازوناس (برازیلی ریاست)","uz":"Amazonas (shtat)","vec":"Amazonas (Braxil)","vi":"Amazonas (bang Brasil)","vo":"Amazonas","war":"Amazonas (estado han Brasil)","wuu":"亚马孙州（巴西）","yo":"Amazonas (ìpínlẹ̀ Brasil)","zh":"亚马孙州 (巴西)","zh-min-nan":"Amazonas (Pa-se)","zh-yue":"亞馬遜州 (巴西)"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.665393","text":"अमेझोनास हे ब्राझिल देशाचे सर्वात मोठे राज्य आहे. ऍमेझॉन नदीच्या खोऱ्यातील घनदाट अरण्ये ही अमेझोनास राज्याची वैशिष्ट्ये आहेत.\n\nया राज्याचे क्षेत्रफळ १५.७ लाख किमी२ आहे. येथे २५० प्रकारचे सस्तन प्राणी, २,००० प्रकारचे मासे आणि १,१०० प्रकारचे पक्षी आढळतात.\n\nमानौस ही अमेझोनासची राजधानी आहे.\n\nवर्ग:ब्राझीलची राज्ये\n\ntg:Иёлоти Амазонас\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"अमेझोनास हे ब्राझिल देशाचे सर्वात मोठे राज्य आहे.","translated_text":"The Amazon is the largest state in Brazil.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ऍमेझॉन नदीच्या खोऱ्यातील घनदाट अरण्ये ही अमेझोनास राज्याची वैशिष्ट्ये आहेत.","translated_text":"The dense forests of the Amazon River valley are characteristic of the state of Amazonas.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"या राज्याचे क्षेत्रफळ १५.७ लाख किमी२ आहे.","translated_text":"The state has an area of 15.7 lakh km2.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"येथे २५० प्रकारचे सस्तन प्राणी, २,००० प्रकारचे मासे आणि १,१०० प्रकारचे पक्षी आढळतात.","translated_text":"There are 250 species of mammals, 2,000 species of fish and 1,100 species of birds.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"मानौस ही अमेझोनासची राजधानी आहे.","translated_text":"Manas is the capital of the Amazon.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:ब्राझीलची राज्ये","translated_text":"Category:States of Brazil","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"tg:Иёлоти Амазонас","translated_text":"What is the meaning of life?","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"हरिपाठ","wikicode":"{{विकिस्रोत}}\n\nहा लेख [[ज्ञानकोश|ज्ञानकोशीय]] परिच्छेद लेखनापुरता मर्यागित आहे. [[:s:हरिपाठ|हरिपाठांचे]] आणि इतरही कॉपीराईट फ्री मूळ लेखन हे मराठी विकिस्रोत या बंधुप्रकल्पात जतन ���ेले जाते. ज्यांना मूळ ग्रंथांचे स्रोत बघायचे असतील, लेखन- वाचन करावयाचे आहे त्यांना मराठी विकिस्रोत प्रकल्पात [[:s:हरिपाठ]] येथे करता येईल.\n\nहरिपाठ म्हणजे नेहमी ईश्वराचे नामस्मरण करण्यासाठी केलेली अभंग रचना होय. वारकरी संप्रदायामध्ये हरिपाठाला महत्त्वाचे स्थान आहे.\nसंत ज्ञानेश्वर, संत तुकाराम, संत एकनाथ, संत नामदेव आणि संत निवृत्तीनाथ यांनी हरिपाठाचे अभंग रचलेले आहेत. यामध्ये मुख्यत्वे संत ज्ञानेश्वर महाराज कृत हरिपाठाचे अभंग जास्त गायले जातात.\n\nहरिपाठाचा शब्दशः अर्थ हरीचा पाठ, हरीचे नामस्मरण पण तार्किकदृष्ट्या विचार केला तर हरिपाठ म्हणजे हरीला (विठ्ठलाला) प्राप्त करून देणारे तत्वज्ञान.\n\n==हरिपाठासंबंधी अन्य पुस्तके==\n* हरिपाठ - एक आनंदवाट (हरिपाठाचे विवेवन; लेखिका : डॉ. लता पाडेकर)\n* हरि मुखे म्हणा (हरिपाठाचे विवेवन; लेखिका : [[कौसल्या गोरे]]) \n* श्रीज्ञानेश्वरकृत हरिपाठावर श्री अण्णा घाणेकर यांचे रसाळ निरूपण \n* सार्थ श्री पंचरत्‍न हरिपाठ (लेखक विठ्ठल जि. नाडकर्णी)\n* ज्ञानेश्वरी विशेष चिंतन - हरिपाठ एक आव्हानात्मक सूत्र ग्रंथ (लेखक : न्यायाचार्य श्री. नामदेव महाराज शास्त्री)\n\n==संदर्भ==\n{{संदर्भयादी}}\n\n[[वर्ग:मराठी संत साहित्य]]\n[[वर्ग:मराठी अभंग]]","hash":"de8d29e06626e3e8a1002158d101cab867ce837eec8bdfbc2a29317cecc79519","last_revision":"2024-02-28T12:44:30Z","first_revision":"2009-05-15T19:40:06Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:04.169486","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"हा लेख ज्ञानकोशीय परिच्छेद लेखनापुरता मर्यागित आहे. हरिपाठांचे आणि इतरही कॉपीराईट फ्री मूळ लेखन हे मराठी विकिस्रोत या बंधुप्रकल्पात जतन केले जाते. ज्यांना मूळ ग्रंथांचे स्रोत बघायचे असतील, लेखन- वाचन करावयाचे आहे त्यांना मराठी विकिस्रोत प्रकल्पात :s:हरिपाठ येथे करता येईल.\n\nहरिपाठ म्हणजे नेहमी ईश्वराचे नामस्मरण करण्यासाठी केलेली अभंग रचना होय. वारकरी संप्रदायामध्ये हरिपाठाला महत्त्वाचे स्थान आहे. संत ज्ञानेश्वर, संत तुकाराम, संत एकनाथ, संत नामदेव आणि संत निवृत्तीनाथ यांनी हरिपाठाचे अभंग रचलेले आहेत. यामध्ये मुख्यत्वे संत ज्ञानेश्वर महाराज कृत हरिपाठाचे अभंग जास्त गायले जातात.\n\nहरिपाठाचा शब्दशः अर्थ हरीचा पाठ, हरीचे नामस्मरण पण तार्किकदृष्ट्या विचार केला तर हरिपाठ म्हणजे हरीला (विठ्ठलाला) प्राप्त करून देणारे तत्वज्ञान.\n\nहरिपाठ - एक आनंदवाट (हरिपाठाचे विवेवन; लेखिका : डॉ. ��ता पाडेकर) हरि मुखे म्हणा (हरिपाठाचे विवेवन; लेखिका : कौसल्या गोरे) श्रीज्ञानेश्वरकृत हरिपाठावर श्री अण्णा घाणेकर यांचे रसाळ निरूपण सार्थ श्री पंचरत्‍न हरिपाठ (लेखक विठ्ठल जि. नाडकर्णी) ज्ञानेश्वरी विशेष चिंतन - हरिपाठ एक आव्हानात्मक सूत्र ग्रंथ (लेखक : न्यायाचार्य श्री. नामदेव महाराज शास्त्री)\n\nवर्ग:मराठी संत साहित्य वर्ग:मराठी अभंग\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"हा लेख ज्ञानकोशीय परिच्छेद लेखनापुरता मर्यागित आहे.","translated_text":"This article is restricted to encyclopedic paragraphs.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हरिपाठांचे आणि इतरही कॉपीराईट फ्री मूळ लेखन हे मराठी विकिस्रोत या बंधुप्रकल्पात जतन केले जाते.","translated_text":"The original writings of Haripathas and others are preserved in the Marathi Wikipedia project.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ज्यांना मूळ ग्रंथांचे स्रोत बघायचे असतील, लेखन- वाचन करावयाचे आहे त्यांना मराठी विकिस्रोत प्रकल्पात :s:हरिपाठ येथे करता येईल.","translated_text":"Those who want to see the source of the original texts, who want to read and write, can do so in the Marathi Wikipedia project here.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"हरिपाठ म्हणजे नेहमी ईश्वराचे नामस्मरण करण्यासाठी केलेली अभंग रचना होय.","translated_text":"Haripatha is an abominable device that is always made to denigrate God.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"वारकरी संप्रदायामध्ये हरिपाठाला महत्त्वाचे स्थान आहे.","translated_text":"Haripatha has an important place in the Varkari community.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"संत ज्ञानेश्वर, संत तुकाराम, संत एकनाथ, संत नामदेव आणि संत निवृत्तीनाथ यांनी हरिपाठाचे अभंग रचलेले आहेत.","translated_text":"St. Gyaneswar, St. Tukaram, St. Eknath, St. Namdev and St. Nitryanath are the architects of Haripatha.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"यामध्ये मुख्यत्वे संत ज्ञानेश्वर महाराज कृत हरिपाठाचे अभंग जास्त गायले जातात.","translated_text":"Most of the songs are composed by Sant Janeswar Maharaj.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"हरिपाठाचा शब्दशः अर्थ हरीचा पाठ, हरीचे नामस्मरण पण तार्किकदृष्ट्या विचार केला तर हरिपाठ म्हणजे हरीला (विठ्ठलाला) प्राप्त करून देणारे तत्वज्ञान.","translated_text":"Haripatha literally means the text of green, the remembrance of green, but logically, haripatha is the philosophy of achieving green.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"हरिपाठासंबंधी अन्य पुस्तके","translated_text":"Other books about Haripatta","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"हरिपाठ - एक आनंदवाट (हरिपाठाचे विवेवन; लेखिका : डॉ.","translated_text":"Haripatha - Anandwat (Vivyavan of Haripatha; author: Dr.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"लता पाडेकर) हरि मुखे म्हणा (हरिपाठाचे विवेवन; लेखिका : कौसल्या गोरे) श्रीज्ञानेश��वरकृत हरिपाठावर श्री अण्णा घाणेकर यांचे रसाळ निरूपण सार्थ श्री पंचरत्‍न हरिपाठ (लेखक विठ्ठल जि. नाडकर्णी) ज्ञानेश्वरी विशेष चिंतन - हरिपाठ एक आव्हानात्मक सूत्र ग्रंथ (लेखक : न्यायाचार्य श्री.","translated_text":"Lata Padekar) Hari Mukhe Say (Vivyavan of Haripatha; writer: Kausarya Gore) Sri Gyaneswarkar Haripathavar Sri Anna Ghanekar's juicy rendering of Sarth Sri Panchartn Haripatha (writer: Viththal G. Nadarkani) Gyaneswari special reflection - Haripatha a challenging formula text (author:","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"नामदेव महाराज शास्त्री)","translated_text":"Namdev Maharaj Shastri)","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"संदर्भ","translated_text":"Reference","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:मराठी संत साहित्य वर्ग:मराठी अभंग","translated_text":"Class: Marathi saints literature class: Marathi Abhang","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"हॅरी पॉटर","wikicode":"[[चित्र:Harry Potter wordmark.svg|thumb|right|250px|हॅरी पॉटर लोगो.]]\n\n'''हॅरी पॉटर''' ही [[जे.के. रोलिंग]] ह्या [[ब्रिटिश]] लेखिकेने तयार केलेली ७ कादंबऱ्यांची शृंखला आहे. ह्या पुस्तकांमधील काल्पनिक कथानकात [[हॅरी पॉटर (पात्र)|हॅरी पॉटर]] हा जादूगार मुलगा आपला मित्र [[रॉन विजली]] व मैत्रिण [[हर्माइनी ग्रेंजर]] ह्यांच्यासोबत ''[[हॉगवॉर्ट्‌ज जादू आणि तंत्र विद्यालय]]'' नावाच्या जादूचे प्रशिक्षण देणाऱ्या शाळेत शिकत असतो. त्याच्या साहसाची, जादू कौशल्याची व ''[[लॉर्ड वोल्डेमॉर्ट]]'' ह्या बलाढ्य व दुष्ट जादूगाराशी त्याच्या लढ्याची एकसंध कथा ह्या ७ पुस्तकांतुन जे.के. रोलिंगने वर्णन केली आहे.\n\n१९९७ साली हॅरी पॉटर शृंखलेतील पहिले पुस्तक ''[[हॅरी पॉटर अँड फिलॉसॉफेर्स स्टोन]]'' या नावाने प्रकाशित झाले व त्यानंतर हॅरी पॉटरची लोकप्रियता वाढतच राहिली. जून २००८ अखेरीस हॅरी पॉटर पुस्तकांच्या ४० कोटी प्रती विकल्या गेल्या आहेत व हॅरी पॉटर शृंखला ६७ भाषांमध्ये भाषांतरित करण्यात आली आहे. हॅरी पॉटरच्या एकूण सात कादंबऱ्या मंजुषा आमडेकर यांनी मराठीत भाषांतरित केल्या आहेत.[{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.bookganga.com/eBooks/Books/Details/5267965376528935790|title=हॅरी पॉटर आणि परीस-Harry Potter Ani Paris by J. K. Rowling - Manjul Publishing House - BookGanga.com|website=www.bookganga.com|access-date=2021-12-31}}]\n\n== कथानक ==\n{{विस्तार}}\nहॅरी पॉटरच्या कथेची सुरुवात हॅरीच्या अकराव्या वर्षात पदार्पण करण्यापासून होते. हॅरी लहानपणापासून लिटील व्हीन्गिंग, सरे ह्या काल्पनिक गावात आपली मावशी पेटुनिया, काका आणि मावस भाऊ डडली - या डर्सली कुटुंबात राहात असतो. त्या घरी त्याला कस्पटासमान वागणूक मिळत असते. अकराव्या वर्षी त्याला [[रुबियस हॅग्रिड]] नावाच्या अर्धदानवाकडून कळते की आपण एक जादूगार आहोत आणि ह्या विश्वाला समांतर असे एक जादूचे विश्व आहे. जी मुले जादूगार किंवा जादूगारीण असतात त्यांना जादूचे धडे घ्यायला शाळेत बोलावले जाते. हॅरीला हॉगवर्ट्स नावाच्या जादूचे प्रशिक्षण देणाऱ्या शाळेतून प्रवेशासाठी निमंत्रण येते. तिथे त्याला रॉन व हर्माइनी हे मित्र भेटतात. त्याला हेही कळते की त्याच्या आई वडिलांना ([[जेम्स पॉटर]] व [[लिली पॉटर]]) वॉल्डेमॉर्ट नावाच्या दुष्ट जादुगाराने, (जो कथानकाचा खलनायक आहे) तो अवघा एक वर्षाचा असताना, ठार मारलेले असते व हॅरीला मारण्याचा प्रयत्न करताना तो मरणासन्न अवस्थेत पोचलेला असतो.\n\nपहिल्या पुस्तकात वोल्डेमॉर्ट प्रोफेसर [[क्विरल]]च्या देहाला वश करून अद्भुत असा [[परीस]] हॉगवर्ट्समधून चोरण्याचा प्रयत्न करतो ज्यायोगे त्याची पूर्वीची शक्ती व शरीर परत येणे शक्य असते. पण हॅरी आपल्या मित्रांच्या सहाय्याने त्याचा तो प्रयत्न हाणून पाडतो.\n\nदुसऱ्या भागात [[टॉम रिडलची डायरी]] रॉनची छोटी बहीण [[जिनी विजलीला|जिनी विझलीला]] आपल्या दुष्ट जादूच्या प्रभावाखाली आणते व तिच्याकरवी [[गुप्त तळघर]] उघडविते. त्या तळघरामध्ये असलेला [[कलदृष्टी]] हॉगवर्ट्समधील [[मगलू]] विद्यार्थ्यांवर हल्ले करु लागतो. हॅरी रॉनच्या सहाय्याने तळघराचा शोध लावतो व तळघर उघडतो आणि गॉडरीक [[ग्रिफिन्डोरची तलवार]] वापरून त्या सर्पाला ठार मारतो व मारलेल्या कालदृष्टी सुळा वापरून टॉमची डायरी नष्ट करतो आणि जिनीचे प्राण वाचवतो.\n\nतिसऱ्या भागात हॅरीला कळते की [[सिरियस ब्लॅक]] नावाचा कैदी [[अझ्काबान]] तुरुंगातून पळाला आहे व तो हॅरीच्याच मागावर आहे. त्यामुळे हॉग्वार्ट्झला [[डिमेंटर्स]] सुरक्षाव्यवस्था पुरविण्यात येते जे अझ्काबानचे रक्षक असतात. डिमेंटर्सच्या अवतीभवती येणाऱ्या कुणाच्याही आनंदाच्या आठवणी शोषून घेतात. त्यामुळे विद्यार्थ्याना शाळेच्या बाहेर पडण्यास बंदी असते. त्याच सुमारास हॉगवार्ट्स मध्ये [[काळ्या / गुप्त कलांपासून बचाव]] हा विषय शिकविण्यासाठी [[रिमस ल्युपिन]] नावाच्या एका नव्या शिक्षकाची नेमणुक होते. हॅरीला कळते की डिमेंटर्स शक्तीचा प्रभाव आपल्यावर सर्वात जास्त पडत आहे . त्यापासून बचाव करण्यासाठी तो रिमसकडुन [[पितृदेव मंत्र]] शिकून घेतो व आत्मसात करतो, हे आजवर अनेक कुशल म्हणवणाऱ्या ���ादुगारांनाही शक्य झालेले नसते.सर्वसाधारणरीत्या विद्यालयाच्या शेवटच्या वर्षात शिकवला जाणारी ही कठीण जादू हॅरी अवघ्या 13 व्या वर्षी आत्मसात करतो . शेवटी हॅरीचा सामना सिरियसशी होतो, तेथे त्याला कळते की सिरियस हा हॅरीचा शत्रू नसून हितचिंतक असतो व तरुणपणी तो हॅरीचे वडील जेम्सचा व ल्युपिनचा मित्र असतो. त्यांचा चौथा मित्र [[पीटर पेटीग्र्यू]] ने हॅरीच्या आईवडिलांचा विश्वासघात केलेला असतो व जेम्स व लिलीच्या लपण्याचे ठिकाण त्याने वोल्डेमॉर्टला सांगितले असते. शिवाय चतुरपणे त्याने सिरियस गुन्हेगार सिद्ध होईल अशी चाल खेळलेली असते . जगाच्या लेखी पेटीग्र्युला सिरियसने ठार मारले , त्याला वीरमरण आले पण प्रत्यक्षात पेटीग्र्यु पाळीव उंदराच्या रूपात 12 वर्षे रॉनच्या घरात राहत असतो. याच भागात हॅरीला समजतं की वेअरवुल्फ / नरलांडगा असलेल्या रिमसला मदत करण्यासाठी त्याचे वडील जेम्स आणि त्यांचे 2 मित्र सिरियस आणि पीटर पेटीग्र्यु यांनी प्राण्यामध्ये रूपांतरीत होण्याची अत्यंत कठीण जादू शिकून घेतली होती व सत्य हे चौघे वगळता कोणालाही ठाऊक नव्हतं . याच प्राणिरूपाचा फायदा पीटरने घेतला . हे सत्य कळल्यावर हॅरी व त्याचे मित्र पीटरला डिमेंटर्सच्या हवाली करण्यास निघतात. परंतु पौर्णिमेचा चंद्र पाहताच ल्युपिन [[वेअरवुल्फ / नरलांडग्यामध्ये]] परिवर्तित होतो व ह्या गोंधळाचा फायदा उठवून पीटर त्यांच्या तावडीतून निसटतो. सिरियस मग सुटकेसाठी पुरावे नसल्यामुळे तुरुंगवास टाळण्यासाठी भुमिगत होतो.\n चौथ्या भागात एक आझकाबांच कैदी mr. बर्टी क्राऊच ज्युनिअर का रूपांतर रसाच्या साह्याने मड आय मुडीच रूप घेतो व शाळेत शिकवण्यास येतो. त्याच वर्षी शाळेत त्रीशालंत्रगत जादुई खेळाच्या प्रतियोगिता असते.\n\n===जादू / मॅजिक===\n\nहॅरी पॉटर मधली जादूची संकल्पना फार विस्तृत आहे .\n\nही एक अतिन्द्रिय / अनैसर्गिक शक्ती आहे . ही शक्ती जनुकांमधून व्यक्तीत येते अशी संकल्पना मांडली आहे . उदा . आई व वडील दोघांमध्ये ही शक्ती असल्यास मुलामध्ये ती येण्याची शक्यता 99 % असते . दोघांपैकी एकातच ही शक्ती असल्यास ती मुलांमध्ये येण्याची शक्यता - संभाव्यता काही प्रमाणात कमी होते . कदाचित अशा दाम्पत्याच्या 3 मुलांपैकी एकामध्येच ही शक्ती येऊ शकते किंवा तिघांतही . पण जर एकातच आली तर उरलेल्या 2 मुलांच्या अप��्यांमध्ये ती येणारच नाही असे खात्रीपूर्वक सांगता येत नाही . शिवाय आई व वडील दोघांतही ही शक्ती नाही व कुटुंबात अनेक पिढ्यांत कुणातही ही शक्ती नव्हती अशा दाम्पत्याच्या पोटीही ही शक्ती असलेली मुलं जन्म घेतात . अर्थात याचं प्रमाण खूप कमी असतं .\n\nही शक्ती असलेल्या व्यक्ती कोणत्याही शिक्षणाशिवाय लहानसहान जादू करू शकतात किंवा बऱ्याचदा ठरवून काही करण्यापेक्षा अशी जादू आपोआपच होते . याला अपघाती जादू असे नाव दिले आहे . ही शक्ती असलेली मुले वयाच्या दुसऱ्या तिसऱ्या वर्षांपासून हे अपघाती जादू दाखवू लागतात . उदाहरणार्थ . पहिल्या पुस्तकात हॅरीची मावशी त्याचे केस अगदी बारीक आणि वाईट पद्धतीने कापते , उद्या शाळेत सगळे चेष्टा करणार ह्या विचाराने त्याला रात्रभर झोप लागत नाही , सकाळी त्याचे केस होते तसे वाढलेले असतात . यावेळी आपण जादूगार आहोत हे त्याला माहीतही नसतं . खूप राग आल्यास किंवा खूप भीती वाटल्यास अशी जादू ह्या मुलांकडून होते .\n\nपण ह्या नियंत्रण नसलेल्या जादूचा तसा काही उपयोग नसतो . ही नियंत्रणाखाली आणून वेगवेगळ्या गोष्टींसाठी वापरण्याकरता छडी खरेदी करावी लागते ( ह्या विशिष्ट छड्या बनवणारे काही तज्ज्ञ जादूगार असतात , छडी बनवण्याचे शास्त्र हा एक वेगळाच विषय आहे ) आणि जादूविद्या शिकवणाऱ्या विद्यालयात जाऊन 7 वर्षे जादूच्या वेगवेगळ्या शाखांचं शिक्षण घ्यावं लागतं .\n\n===मगलू===\n\nवर उल्लेखलेली शक्ती असलेले लोक म्हणजे जादूगार . त्यांनी ही शक्ती नसलेल्या लोकांना म्हणजे बहुसंख्य लोकसंख्येला मगलू हे नाव दिलं . मगलू म्हणजे ज्यांच्यात जादू नाही ते लोक . मगलू लोकांमध्ये जादूगारांबद्दल प्रचंड भीती असल्यामुळे कॉम्प्लिकेशन्स होऊ नयेत म्हणून जादूगार समाज अज्ञात राहतो .\n\n===जादूगार समाज===\n\nजादूगार समाज म्हणजे जादू करू शकणाऱ्या लोकांचा समाज . ज्यांच्या अनेक पिढ्या जादूगारच होत्या अशा लोकांनी मगल समाजापासून स्वतःला लांब ठेवलं , लपवून / अज्ञात ठेवलं . मगल लोकांसमोर जादूगार समाजाचं / जादूचं अस्तित्व उघड होऊ द्यायचं नाही हा जादूगार समाजाचा सर्वात मोठा नियम / कायदा आहे .\n\n===जादू मंत्रालय===\n\nजादू मंत्रालय जादूगार समाजाचे वेगवेगळे प्रश्न हाताळतेच .. उदा . जादुई प्राण्यांची व्यवस्था , जादूच्या वस्तूंवरचे नियम , गुन्हेगार जादूगारांवर कारवाई करणे इ इ . पण त्या���े सर्वात मोठे काम म्हणजे मगल समाजापासून जादूगार समाजाचे अस्तित्व लपवून ठेवणे . त्यासाठी अनेक कुशल , बुद्धिमान विशेष गुणवत्ता प्राप्त केलेले जादूगार या मंत्रालयाच्या विविध शाखांमध्ये काम करतात .\n\n===अझ्काबान===\n\nहा जादूगारांसाठीचा तुरुंग एका ओसाड बेटावर आहे याचे पहारेकरी म्हणजे डिमेन्टर्स हे जादुई जीव .\n\nडिमेन्टर - डिमेन्टर ह्या जादुई जीवाची निर्मिती लेखिकेने डिप्रेशन ह्या मानसिक आजारावरून केली आहे . डिमेन्टर जवळ येताच व्यक्तीला अतिशय उदास , दुःखी , वाईट वाटू लागते ... आयुष्यात घडून गेलेल्या सगळ्या वाईट घटना आठवू लागतात , आपण आता कधीच आनंदी होऊ शकणार नाही अशी त्याची खात्री पटते . हे डिमेन्टर व्यक्तीचा आनंद , उत्साह , आयुष्यावरचं प्रेम सगळं शोषून घेतं , तेच त्याचं अन्न आहे . डिमेन्टरना भलेभले कुशल जादूगारही थरथर कापतात . ह्याच्याशी सामना करणं फार कठीण आहे पण अशक्य नाही . त्याला पळवून लावण्याचा एक मंत्र आहे . अर्थात छडी हलवून मंत्र म्हटला कि ते पळून जातं एवढं हे सोपं नाही . त्यासाठी जादूगार अतिशय खंबीर मनाचा असणं आवश्यक आहे कारण डिमेन्टर समोर येताच लढण्याची शक्ती फार कमी होते , गळून जायला होतं . अगदी निपुण म्हणवणारे जादूगारही ह्या मंत्राचा यशस्वी वापर करण्यात अयशस्वी होतात . हा मंत्र आयुष्यातल्या अतिशय सुखद प्रिय अशा एखाद्या आठवणीवर पूर्ण लक्ष केंद्रित करून , डीमेंटरच्या दुःखद प्रभावाने प्रभावित न होता , सर्वशक्तिनिशी त्याला घालवून लावण्याची इच्छा करून म्हटला तरच यशस्वी होतो .\n\nअझ्काबानमध्ये जादूचा गुन्हेगारीसाठी वापर केलेल्या जादूगारांना कैदी म्हणून ठेवलं जातं , छडी जप्त केलेली असते त्यामुळे ते या मंत्राचा उपयोगही करू शकत नाहीत , थोड्याच दिवसात ते आपलं मानसिक संतुलन हरवून बसतात . डिमेन्टरकडून दिली जाणारी सर्वात वाईट शिक्षा म्हणजे kiss of dementor , डिमेन्टरचं चुंबन ... ज्यात ते व्यक्तीचा आत्मा शोषून घेतं . सर्वात भयानक गुन्हेगारांनाच ही शिक्षा दिली जाते . व्यक्ती मरत नाही पण केवळ शरीर जिवंत राहातं , आतली अस्मिता नष्ट होते . डिमेन्टर्स वर जादू मंत्रालयाने नियंत्रण प्राप्त करून त्यांना आपल्या सेवेत घेतलं आहे . हे नियंत्रण त्यांनी नाखुशीनेच स्वीकारलं आहे , अर्थात यात त्यांचा फायदा आहेच पण नियंत्रण नसतं तर ते स्वतंत्र पणे जादूगार आणि मगल समाजात विहरले असते आणि लोकांचं सुख आनंद शोषून घेत राहिले असते .\n\n===शुद्ध रक्त , अर्ध रक्त आणि अशुद्ध रक्त संकल्पना===\n\nजादूगार / अलौकिक शक्ती असलेल्या लोकांचं प्रमाण एकूण लोकसंख्येच्या तुलनेत खूप कमी आहे . जादूगार समाजात काही घराणी अशी होती की ज्यांच्या आधीच्या सगळ्या पिढ्या जादूगार होत्या , त्यांनी हा वारसा जपण्याचा फार प्रयत्न केला ... म्हणजे दोन्ही पालक मगल आहेत अशा जादूगाराशी लग्न करायचं नाही , नाईलाजच झाल्यास एक हाफ ब्लड घराण्यातील जोडीदार स्वीकारायचा आणि मगल तर नाहीच नाही . जेणेकरून अपत्य जादूगार नसण्याची संभाव्यता शून्य होईल . हे स्वतःला प्युअर ब्लड म्हणवून घेत .\n\nह्या घराण्यांतील काही घराण्यांच्या मते ज्यांच्या कुटुंबात मगल जोडीदार किंवा मगल कुटुंबात जन्मलेला जादूगार जोडीदार म्हणून निवडला जातो अशी कुटुंबे ही अनेक पिढ्या जादूगारच असलेल्या कुटुंबांपेक्षा कमी व हलक्या दर्जाची , अशुद्ध रक्ताची आहेत व अशी भेसळ घडवून आणणे हे एकप्रकारचे घृणास्पद कार्य आहे .\n\nएक पालक मगल व दुसरा जादूगार किंवा दोन्ही पालक जादूगार पण आजी आजोबा पैकी कोणीतरी मगल असून जी मुले जादुई गुण घेऊन जन्माला आली त्या सगळ्यांसाठी हाफ ब्लड ही संज्ञा . प्युअर ब्लड जादूगारांच्या मते हाफ ब्लड कमी दर्जाचे पण अगदीच तिरस्करणीय नाही .\n\nतर ज्यांच्या मागच्या पिढ्यांत कोणी जादूगार नव्हते , ज्यांचा जादूशी काही संबंध नाही अशा मगल कुटुंबात जन्मलेले जादूगार म्हणजे अशुद्ध रक्ताचे - मडब्लड्स किंवा मगलबॉर्न .. हे प्युअर ब्लड्सच्या मते अगदीच खालच्या दर्जाचे , तिरस्करणीय . अशांना जादूगार समाजात प्रवेशच देऊ नये , जादू तंत्रविद्यालयात प्रवेश देऊ नये , जादूचे शिक्षण घेऊ देऊ नये . आणि मगल लोक तर पूर्णच तिरस्करणीय , त्यांच्याशी कसलाच संबंध ठेवायचा नाही .\n\nअर्थात सगळीच प्युअर ब्लड घराणी या मताची नव्हती . काही असा भेद मुळीच मानत नसत आणि सर्व समान हे तत्त्व मानीत . शिवाय जादूगारांच्या घराण्यांची संख्या मुळातच थोडी होती त्यामुळे सुरुवातीच्या काळात तरी वंश टिकवायचा तर भेसळीचा धोका पत्करून मगल लोकांमधून जोडीदार निवडण्याशिवाय पर्यायच नव्हता . त्यामुळे काही प्युअर ब्लड घराण्यांमध्ये असे मगलबॉर्न किंवा मगल लोक जोडीदार म्हणून स्वीकारले गेले आणि हे वंश पुढे वाढले ... आज त्यात जन्माला आलेले काहीजण हाफब्लड तर काहीजण प्युअरब्लड आहेत .\n\nपण काही प्युअर ब्लड घराणी मात्र शुद्ध रक्ताचा अट्टाहास ठेवून बसली त्यामुळे मोजक्या कुटुंबांशी वैवाहिक संबंध जोडण्याशिवाय त्यांच्यापुढे पर्याय राहिला नाही .\n\nबराच काळ जादूगार समाजाची साधारण परिस्थिती वरीलप्रमाणे होती .\n\n===हॉगवॉर्ट्स स्कूल ऑफ विचक्राफ्ट अँड विझार्डी / हॉगवॉर्ट्स जादू आणि तंत्र विद्यालय===\n\nहॅरी पॉटरच्या जगात जादूचं तंत्रशुद्ध शिक्षण देणारी 11 विद्यालयं आहेत . त्यापैकी ब्रिटन मधलं विद्यालय म्हणजे हॉगवॉर्ट्स. हॉगवॉर्ट्सची स्थापना सुमारे एक हजार वर्षांपूर्वी केली गेली . गॉड्रिक ग्रिफिनडोर / ग्राइफिन्डॉर , सलझार स्लिदरीन / स्लायदेरीन , रोवेना रेव्हनक्लॉ आणि हेल्गा हफलपफ या चार असामान्य प्रतिभावंत जादूगारांनी हॉगवर्ट्सची स्थापना केली .\n\nचौघांनी चार हाऊस निर्माण केले . जादुई शक्ती असलेल्या मुलांचं वर्गीकरण ठराविक गुणांनुसार या चार हाऊसेस मध्ये केलं जाऊ लागलं .\n\nगॉडरिक ग्राइफिन्डोर यांनी आपल्या ग्रायफिन्डोर हाऊसमध्ये धैर्यवान , शूर , निधड्या छातीच्या मुलांना घेतलं जाईल असं ठरवलं . रोवेना रेव्हनक्लॉ यांनी रेव्हनक्लॉ हाऊस मध्ये बुद्धिमान , प्रतिभासंपन्न मुलांना घेतलं जाईल असं घोषित केलं , सलझार स्लायदेरीन यांनी शुद्ध रक्त , हुशार , महत्त्वाकांक्षी , धूर्त आणि वेळप्रसंगी हवे ते साध्य करण्यासाठी नियमांकडे दुर्लक्ष करणे , स्वहिताला सर्वोच्च महत्त्व देणे हे गुण महत्त्वाचे मानून अशा विद्यार्थ्यांना आपल्या स्लायदेरीन हाऊस मध्ये समाविष्ट करण्याचं ठरवलं तर हेल्गा यांनी मेहनत कष्ट घेण्याची तयारी असलेले , निष्ठापूर्ण , समंजस , प्रेमळ विद्यार्थी आपण आपल्या हफलपफ हाऊस मध्ये घेऊ असं सांगितलं .\n\nहॉगवार्ट्सची इमारत म्हणजे एक प्रचंड किल्ला आहे . ज्यात अनेक मजले , बुरुज , गुप्त खोल्या , तळघरे वगैरे आहेत . ही इमारत व तिच्या आसपासचा काही एकर परिसरावर मगल लोकांना तो दिसू नये अशी जादू करण्यात आली आहे . जर एखादा मगल मनुष्य तिथे गेला तर \" धोका ! दूर राहा ! प्रवेश करू नका ! \" असा संदेश लिहिलेली पाटी एका ओसाड , उध्वस्त इमारतीवर लावलेली दिसते .\n\nया चार संस्थापकांनी एक उत्कृष्ट जादू शिक्षण देणाऱ्या विद्यालयाची स्थापना करायच्या हेतूने हॉगवार्ट्सची स्थापना केली खरी पण पुढे त्य��ंच्यात मतभेद निर्माण झाले . सलझार स्लायदेरीन हे सुरुवातीपासूनच शुद्ध रक्ताचे आग्रही होते . त्यांनी मगल कुटुंबात जन्मलेल्या मुलांना हॉगवार्ट्समध्ये प्रवेश देऊ नये असा आग्रह धरला . हा हट्ट उरलेल्या तिघांना मान्य झाला नाही . शेवटी सलझार हॉगवार्ट्स सोडून निघून गेले .\n\nजाण्यापूर्वी सलझार स्लायदेरीनने हॉगवार्ट्समध्ये एक गुप्त तळघर बांधून त्यात एक असा राक्षसी प्राणी ठेवला आहे जो वेळ येताच हॉगवार्ट्सला सगळ्या मडब्लड विद्यार्थ्यांपासून मुक्त करेल . सलझार स्लायदेरीनचा वारस जेव्हा हॉगवार्ट्स मध्ये येईल तेव्हा तोच फक्त या प्राण्याला नियंत्रणाखाली आणू शकेल व तो या प्राण्याकरवी तेव्हा जे कोणी मगलबॉर्न विद्यार्थी असतील त्यांना मारून टाकेल अशी आख्यायिका / दंतकथा पुढे प्रचलित झाली .\n\nअशाप्रकारे १००० वर्षांपूर्वी हॉगवार्ट्सची स्थापना झाली आणि काही वर्षांतच एक संस्थापक विद्यालय सोडून निघून गेला .\n\n== हॅरी पॉटर पुस्तके ==\n{| class=\"wikitable\" \n|-\n! क्र.\n! नाव\n! प्रकाशन तारीख\n|-\n| १\n| align=center | [[हॅरी पॉटर अँड द फिलॉसॉफर्स स्टोन]]\n| align=center | ३० जून १९९७\n|-\n| २\n| align=center | [[हॅरी पॉटर अँड द चेंबर ऑफ सिक्रेट्स]]\n| align=center | २ जुलै १९९८\n|-\n| ३\n| align=center | [[हॅरी पॉटर अँड द प्रिझनर ऑफ अझकबान]]\n| align=center | ८ जुलै १९९९\n|-\n| ४\n| align=center | [[हॅरी पॉटर अँड द गॉब्लेट ऑफ फायर]]\n| align=center | ८ जुलै २०००\n|-\n| ५\n| align=center | [[हॅरी पॉटर अँड ऑर्डर ऑफ फिनिक्स]]\n| align=center | २१ जून २००३\n|-\n| ६\n| align=center | [[हॅरी पॉटर अँड हाफ ब्लड प्रिन्स]]\n| align=center | १६ जुलै २००५\n|-\n| ७\n| align=center | [[हॅरी पॉटर अँड द डेथली हॅलोज]]\n| align=center | २१ जुलै २००७\n|}\n\n== चित्रपट ==\n''मुख्य लेख: [[हॅरी पॉटर (चित्रपट शृंखला)|हॅरी पॉटर]]'' \n\nहॅरी पॉटर शृंखलेच्या ७ पुस्तकांपैकी सर्व पुस्तकांवर आधारित चित्रपट (ह्याच नावाचे) आजपर्यंत प्रदर्शित झाले आहेत. फक्त ७व्या पुस्तकावर आधारित दोन चित्रपट निघाले आहेत.\n# [[हॅरी पॉटर ॲन्ड द फिलॉसॉफर्स स्टोन (चित्रपट)|हॅरी पॉटर ॲन्ड द फिलॉसॉफर्स स्टोन]] (हॅरी पॉटर आणि परीस)\n# [[हॅरी पॉटर ॲन्ड द चेंबर ऑफ सिक्रेट्स (चित्रपट)|हॅरी पॉटर ॲन्ड द चेंबर ऑफ सीक्रेट्स]] (हॅरी पॉटर आणि रहस्यमयी तळघर)\n# [[हॅरी पॉटर ॲन्ड द प्रिझनर ऑफ ऍझ्काबान (चित्रपट)|हॅरी पॉटर ॲन्ड द प्रिझनर ऑफ ॲझकाबान]] (हॅरी पॉटर आणि अझ्काबानचा कैदी)\n# [[हॅरी पॉटर ॲन्ड द गॉब्लेट ऑफ फायर (चित्रपट)|हॅरी पॉटर ॲन्ड द गॉब्लेट ऑफ फायर]] (हॅरी प��टर आणि अग्निचषक)\n# [[हॅरी पॉटर अँड ऑर्डर ऑफ फिनिक्स (चित्रपट)|हॅरी पॉटर ॲन्ड ऑर्डर ऑफ फिनिक्स]] (हॅरी पॉटर आणि फिनिक्स सेना)\n# [[हॅरी पॉटर अ‍ॅन्ड हाफ ब्लड प्रिन्स (चित्रपट)|हॅरी पॉटर ॲन्ड हाफ ब्लड प्रिन्स]] (हॅरी पॉटर आणि अर्ध्या शुद्ध रक्ताचा राजकुमार)\n# [[हॅरी पॉटर ॲन्ड द डेथली हॅलोज - भाग १ (चित्रपट)|हॅरी पॉटर ॲन्ड द डेथली हॅलोज - भाग १]] (हॅरी पॉटर आणि मृत्यूदेवतेच्या भेटी)\n# [[हॅरी पॉटर ॲन्ड द डेथली हॅलोज - भाग २ (चित्रपट)|हॅरी पॉटर ॲन्ड द डेथली हॅलोज - भाग २]] (हॅरी पॉटर आणि मृत्यूदेवतेच्या भेटी)\n\n== मुख्य पात्रे ==\n* [[हॅरी पॉटर (पात्र)|हॅरी पॉटर]]\n* [[रॉन विजली]] - हॅरीचा वर्गमित्र\n* [[हर्मायोनी ग्रेंजर]] - हॅरीची वर्गमैत्रिण\n* [[नेव्हिल लाँगबोटम]] - हॅरीचा वर्गमित्र\n* [[आल्बस डंबलडोर]] - हॉग्वार्ट्झ शाळेचे मुख्याध्यापक\n* [[सेव्हेरस स्नेप]] - हॉग्वार्ट्झ शाळेमधील एक शिक्षक\n* [[जिनी विजली]] - रॉनची बहीण व हॅरीची प्रेयसी\n* [[टॉम रिडल]] (लॉर्ड व्होल्डेमॉर्ट) - हॅरीच्या पालकांचा खुनी व दुष्ट जादूगार\n\n== बाह्य दुवे ==\n{{कॉमन्स वर्ग|Harry Potter|{{लेखनाव}}}}\n* {{संकेतस्थळ|http://www.wikia.com/wiki/c:harrypotter|''हॅरी पॉटर विकी'' - हॅरी पॉटर कादंबरीमालिकेला वाहिलेला बाह्य विकी|इंग्लिश}}\n* {{संकेतस्थळ|http://www.jkrowling.com/|जे.के. रोलिंग हिचे अधिकृत संकेतस्थळ|इंग्लिश}}\n* {{संकेतस्थळ|http://harrypotter.warnerbros.com/|वॉर्नर ब्रदर्स कंपनीद्वारे हॅरी पॉटर चित्रपटांचे अधिकृत संकेतस्थळ|इंग्लिश}}\n\n{{हॅरी पॉटर}}\n\n[[वर्ग:हॅरी पॉटर| ]]\n[[वर्ग:शृंखला]]\n[[वर्ग:काल्पनिक व्यक्ती]]","hash":"69c249454acbc74d6d8b0a26d3ac9dd70e35dbbdee06ffcae561cc8ae593f0b1","last_revision":"2023-11-20T18:39:25Z","first_revision":"2009-05-15T19:50:35Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:04.231077","cross_lingual_links":{"af":"Harry Potter","als":"Harry Potter","am":"ሃሪ ፖተር (መፅሐፍ)","an":"Harry Potter","anp":"हैरी पॉटर","ar":"هاري بوتر","as":"হেৰী পটাৰ","ast":"Harry Potter","av":"Гьарри Поттер","awa":"ह्यारी पोटर","az":"Harri Potter","bar":"Harry Potter","bat-smg":"Haris Puoteris","bcl":"Harry Potter","be":"Серыя раманаў «Гары Потэр»","bg":"Хари Потър","bn":"হ্যারি পটার","br":"Harry Potter","bs":"Harry Potter","ca":"Harry Potter","cbk-zam":"Harry Potter","cdo":"Harry Potter","ceb":"Harry Potter","ckb":"ھاری پۆتەر","cs":"Harry Potter","cy":"Harri Potter","da":"Harry Potter","de":"Harry Potter","diq":"Harry Potter","el":"Χάρι Πότερ","en":"Harry Potter","eo":"Harry Potter","es":"Harry Potter","et":"Harry Potter (romaanisari)","eu":"Harry Potter","fa":"هری پاتر","fi":"Harry Potter","fiu-vro":"Harry Potter","fo":"Harry Potter","fr":"Harry Potter","fy":"Harry Potter","ga":"Harry Potter","gl":"Harry Potter","gom":"Harry Potter","gu":"હેરી પોટર","he":"הארי פוטר","hi":"हैरी पॉटर","hr":"Harry Potter","hu":"Harry Potter","hy":"Հարրի Փոթեր (վիպաշար)","ia":"Harry Potter (serie)","id":"Harry Potter","io":"Harry Potter","is":"Harry Potter","it":"Harry Potter","ja":"ハリー・ポッターシリーズ","jv":"Harry Potter","ka":"ჰარი პოტერი","kk":"Хәрри Поттер","kn":"ಹ್ಯಾರಿ ಪಾಟರ್","ko":"해리 포터","koi":"Гарри Поттер (роман лё��з)","ks":"ہیری پوٹر","ku":"Harry Potter","ky":"Гарри Поттер","la":"Harrius Potter","li":"Harry Potter","lld":"Harry Potter","lmo":"Harry Potter","lt":"Haris Poteris","lv":"Harijs Poters","mg":"Harry Potter","mk":"Хари Потер","ml":"ഹാരി പോട്ടർ","mn":"Харри Поттэр","ms":"Harry Potter","my":"ဟယ်ရီပေါ်တာ","mzn":"هری پاتر","nds":"Harry Potter","nds-nl":"Harry Potter","nia":"Harry Potter","nl":"Harry Potter (boekenreeks)","nn":"Harry Potter","nb":"Harry Potter","oc":"Harry Potter","or":"ହାରୀ ପୋଟର","pa":"ਹੈਰੀ ਪੌਟਰ","pl":"Harry Potter (seria powieści)","pms":"Harry Potter","pnb":"ہیری پوٹر","pt":"Harry Potter","qu":"Harry Potter","ro":"Harry Potter","roa-rup":"Harry Potter","ru":"Серия романов о Гарри Поттере","sah":"Гарри Поттер","sc":"Harry Potter","scn":"Harry Potter","sco":"Harry Potter","sd":"هيري پوٽر","se":"Harry Potter","sh":"Harry Potter","si":"හැරී පොටර්","simple":"Harry Potter","sk":"Harry Potter (knihy)","sl":"Harry Potter","smn":"Harry Potter","sq":"Harry Potter","sr":"Хари Потер","sv":"Harry Potter","szl":"Harry Potter","szy":"Hali Butul","ta":"ஆரி பாட்டர்","te":"హ్యారీ పాటర్","th":"แฮร์รี่ พอตเตอร์","tl":"Harry Potter","tr":"Harry Potter","tt":"Гарри Поттер турындагы романнар сериясе","uk":"Гаррі Поттер (серія романів)","ur":"ہیری پوٹر","uz":"Harry Potter","vec":"Harry Potter","vi":"Harry Potter","vo":"Harry Potter","war":"Harry Potter","wuu":"哈利·波特","yi":"הארי פאטער","zea":"Harry potter","zh":"哈利·波特","zh-classical":"哈利波特","zh-min-nan":"Harry Potter","zh-yue":"哈利波特"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.739260","text":"हॅरी पॉटर ही जे.के. रोलिंग ह्या ब्रिटिश लेखिकेने तयार केलेली ७ कादंबऱ्यांची शृंखला आहे. ह्या पुस्तकांमधील काल्पनिक कथानकात हॅरी पॉटर हा जादूगार मुलगा आपला मित्र रॉन विजली व मैत्रिण हर्माइनी ग्रेंजर ह्यांच्यासोबत हॉगवॉर्ट्‌ज जादू आणि तंत्र विद्यालय नावाच्या जादूचे प्रशिक्षण देणाऱ्या शाळेत शिकत असतो. त्याच्या साहसाची, जादू कौशल्याची व लॉर्ड वोल्डेमॉर्ट ह्या बलाढ्य व दुष्ट जादूगाराशी त्याच्या लढ्याची एकसंध कथा ह्या ७ पुस्तकांतुन जे.के. रोलिंगने वर्णन केली आहे.\n\n१९९७ साली हॅरी पॉटर शृंखलेतील पहिले पुस्तक हॅरी पॉटर अँड फिलॉसॉफेर्स स्टोन या नावाने प्रकाशित झाले व त्यानंतर हॅरी पॉटरची लोकप्रियता वाढतच राहिली. जून २००८ अखेरीस हॅरी पॉटर पुस्तकांच्या ४० कोटी प्रती विकल्या गेल्या आहेत व हॅरी पॉटर शृंखला ६७ भाषांमध्ये भाषांतरित करण्यात आली आहे. हॅरी पॉटरच्या एकूण सात कादंबऱ्या मंजुषा आमडेकर यांनी मराठीत भाषांतरित केल्या आहेत.\n\nहॅरी पॉटरच्या कथेची सुरुवात हॅरीच्या अकराव्या वर्षात पदार्पण करण्यापासून होते. हॅरी लहानपणापासून लिटील व्हीन्गिंग, सरे ह्या काल्पनिक गावात आपली मावशी पेटुनिया, काका आणि मावस भाऊ डडली - या डर्सली कुटुंबात राहात असतो. त्या घरी त्याला कस्पटासमान वागणूक मिळत असते. अकराव्या वर्षी त्याला रुबियस हॅग्रिड नावाच्या अर्धदानवाकडून कळते की आपण एक जादूगार आहोत आणि ह्या व���श्वाला समांतर असे एक जादूचे विश्व आहे. जी मुले जादूगार किंवा जादूगारीण असतात त्यांना जादूचे धडे घ्यायला शाळेत बोलावले जाते. हॅरीला हॉगवर्ट्स नावाच्या जादूचे प्रशिक्षण देणाऱ्या शाळेतून प्रवेशासाठी निमंत्रण येते. तिथे त्याला रॉन व हर्माइनी हे मित्र भेटतात. त्याला हेही कळते की त्याच्या आई वडिलांना (जेम्स पॉटर व लिली पॉटर) वॉल्डेमॉर्ट नावाच्या दुष्ट जादुगाराने, (जो कथानकाचा खलनायक आहे) तो अवघा एक वर्षाचा असताना, ठार मारलेले असते व हॅरीला मारण्याचा प्रयत्न करताना तो मरणासन्न अवस्थेत पोचलेला असतो.\n\nपहिल्या पुस्तकात वोल्डेमॉर्ट प्रोफेसर क्विरलच्या देहाला वश करून अद्भुत असा परीस हॉगवर्ट्समधून चोरण्याचा प्रयत्न करतो ज्यायोगे त्याची पूर्वीची शक्ती व शरीर परत येणे शक्य असते. पण हॅरी आपल्या मित्रांच्या सहाय्याने त्याचा तो प्रयत्न हाणून पाडतो.\n\nदुसऱ्या भागात टॉम रिडलची डायरी रॉनची छोटी बहीण जिनी विझलीला आपल्या दुष्ट जादूच्या प्रभावाखाली आणते व तिच्याकरवी गुप्त तळघर उघडविते. त्या तळघरामध्ये असलेला कलदृष्टी हॉगवर्ट्समधील मगलू विद्यार्थ्यांवर हल्ले करु लागतो. हॅरी रॉनच्या सहाय्याने तळघराचा शोध लावतो व तळघर उघडतो आणि गॉडरीक ग्रिफिन्डोरची तलवार वापरून त्या सर्पाला ठार मारतो व मारलेल्या कालदृष्टी सुळा वापरून टॉमची डायरी नष्ट करतो आणि जिनीचे प्राण वाचवतो.\n\nतिसऱ्या भागात हॅरीला कळते की सिरियस ब्लॅक नावाचा कैदी अझ्काबान तुरुंगातून पळाला आहे व तो हॅरीच्याच मागावर आहे. त्यामुळे हॉग्वार्ट्झला डिमेंटर्स सुरक्षाव्यवस्था पुरविण्यात येते जे अझ्काबानचे रक्षक असतात. डिमेंटर्सच्या अवतीभवती येणाऱ्या कुणाच्याही आनंदाच्या आठवणी शोषून घेतात. त्यामुळे विद्यार्थ्याना शाळेच्या बाहेर पडण्यास बंदी असते. त्याच सुमारास हॉगवार्ट्स मध्ये काळ्या / गुप्त कलांपासून बचाव हा विषय शिकविण्यासाठी रिमस ल्युपिन नावाच्या एका नव्या शिक्षकाची नेमणुक होते. हॅरीला कळते की डिमेंटर्स शक्तीचा प्रभाव आपल्यावर सर्वात जास्त पडत आहे . त्यापासून बचाव करण्यासाठी तो रिमसकडुन पितृदेव मंत्र शिकून घेतो व आत्मसात करतो, हे आजवर अनेक कुशल म्हणवणाऱ्या जादुगारांनाही शक्य झालेले नसते.सर्वसाधारणरीत्या विद्यालयाच्या शेवटच्या वर्षात शिकवला जाणारी ही कठी��� जादू हॅरी अवघ्या 13 व्या वर्षी आत्मसात करतो . शेवटी हॅरीचा सामना सिरियसशी होतो, तेथे त्याला कळते की सिरियस हा हॅरीचा शत्रू नसून हितचिंतक असतो व तरुणपणी तो हॅरीचे वडील जेम्सचा व ल्युपिनचा मित्र असतो. त्यांचा चौथा मित्र पीटर पेटीग्र्यू ने हॅरीच्या आईवडिलांचा विश्वासघात केलेला असतो व जेम्स व लिलीच्या लपण्याचे ठिकाण त्याने वोल्डेमॉर्टला सांगितले असते. शिवाय चतुरपणे त्याने सिरियस गुन्हेगार सिद्ध होईल अशी चाल खेळलेली असते . जगाच्या लेखी पेटीग्र्युला सिरियसने ठार मारले , त्याला वीरमरण आले पण प्रत्यक्षात पेटीग्र्यु पाळीव उंदराच्या रूपात 12 वर्षे रॉनच्या घरात राहत असतो. याच भागात हॅरीला समजतं की वेअरवुल्फ / नरलांडगा असलेल्या रिमसला मदत करण्यासाठी त्याचे वडील जेम्स आणि त्यांचे 2 मित्र सिरियस आणि पीटर पेटीग्र्यु यांनी प्राण्यामध्ये रूपांतरीत होण्याची अत्यंत कठीण जादू शिकून घेतली होती व सत्य हे चौघे वगळता कोणालाही ठाऊक नव्हतं . याच प्राणिरूपाचा फायदा पीटरने घेतला . हे सत्य कळल्यावर हॅरी व त्याचे मित्र पीटरला डिमेंटर्सच्या हवाली करण्यास निघतात. परंतु पौर्णिमेचा चंद्र पाहताच ल्युपिन वेअरवुल्फ / नरलांडग्यामध्ये परिवर्तित होतो व ह्या गोंधळाचा फायदा उठवून पीटर त्यांच्या तावडीतून निसटतो. सिरियस मग सुटकेसाठी पुरावे नसल्यामुळे तुरुंगवास टाळण्यासाठी भुमिगत होतो. चौथ्या भागात एक आझकाबांच कैदी mr. बर्टी क्राऊच ज्युनिअर का रूपांतर रसाच्या साह्याने मड आय मुडीच रूप घेतो व शाळेत शिकवण्यास येतो. त्याच वर्षी शाळेत त्रीशालंत्रगत जादुई खेळाच्या प्रतियोगिता असते.\n\nहॅरी पॉटर मधली जादूची संकल्पना फार विस्तृत आहे .\n\nही एक अतिन्द्रिय / अनैसर्गिक शक्ती आहे . ही शक्ती जनुकांमधून व्यक्तीत येते अशी संकल्पना मांडली आहे . उदा . आई व वडील दोघांमध्ये ही शक्ती असल्यास मुलामध्ये ती येण्याची शक्यता 99 % असते . दोघांपैकी एकातच ही शक्ती असल्यास ती मुलांमध्ये येण्याची शक्यता - संभाव्यता काही प्रमाणात कमी होते . कदाचित अशा दाम्पत्याच्या 3 मुलांपैकी एकामध्येच ही शक्ती येऊ शकते किंवा तिघांतही . पण जर एकातच आली तर उरलेल्या 2 मुलांच्या अपत्यांमध्ये ती येणारच नाही असे खात्रीपूर्वक सांगता येत नाही . शिवाय आई व वडील दोघांतही ही शक्ती नाही व कुटुंबात अनेक पिढ्यां��� कुणातही ही शक्ती नव्हती अशा दाम्पत्याच्या पोटीही ही शक्ती असलेली मुलं जन्म घेतात . अर्थात याचं प्रमाण खूप कमी असतं .\n\nही शक्ती असलेल्या व्यक्ती कोणत्याही शिक्षणाशिवाय लहानसहान जादू करू शकतात किंवा बऱ्याचदा ठरवून काही करण्यापेक्षा अशी जादू आपोआपच होते . याला अपघाती जादू असे नाव दिले आहे . ही शक्ती असलेली मुले वयाच्या दुसऱ्या तिसऱ्या वर्षांपासून हे अपघाती जादू दाखवू लागतात . उदाहरणार्थ . पहिल्या पुस्तकात हॅरीची मावशी त्याचे केस अगदी बारीक आणि वाईट पद्धतीने कापते , उद्या शाळेत सगळे चेष्टा करणार ह्या विचाराने त्याला रात्रभर झोप लागत नाही , सकाळी त्याचे केस होते तसे वाढलेले असतात . यावेळी आपण जादूगार आहोत हे त्याला माहीतही नसतं . खूप राग आल्यास किंवा खूप भीती वाटल्यास अशी जादू ह्या मुलांकडून होते .\n\nपण ह्या नियंत्रण नसलेल्या जादूचा तसा काही उपयोग नसतो . ही नियंत्रणाखाली आणून वेगवेगळ्या गोष्टींसाठी वापरण्याकरता छडी खरेदी करावी लागते ( ह्या विशिष्ट छड्या बनवणारे काही तज्ज्ञ जादूगार असतात , छडी बनवण्याचे शास्त्र हा एक वेगळाच विषय आहे ) आणि जादूविद्या शिकवणाऱ्या विद्यालयात जाऊन 7 वर्षे जादूच्या वेगवेगळ्या शाखांचं शिक्षण घ्यावं लागतं .\n\nवर उल्लेखलेली शक्ती असलेले लोक म्हणजे जादूगार . त्यांनी ही शक्ती नसलेल्या लोकांना म्हणजे बहुसंख्य लोकसंख्येला मगलू हे नाव दिलं . मगलू म्हणजे ज्यांच्यात जादू नाही ते लोक . मगलू लोकांमध्ये जादूगारांबद्दल प्रचंड भीती असल्यामुळे कॉम्प्लिकेशन्स होऊ नयेत म्हणून जादूगार समाज अज्ञात राहतो .\n\nजादूगार समाज म्हणजे जादू करू शकणाऱ्या लोकांचा समाज . ज्यांच्या अनेक पिढ्या जादूगारच होत्या अशा लोकांनी मगल समाजापासून स्वतःला लांब ठेवलं , लपवून / अज्ञात ठेवलं . मगल लोकांसमोर जादूगार समाजाचं / जादूचं अस्तित्व उघड होऊ द्यायचं नाही हा जादूगार समाजाचा सर्वात मोठा नियम / कायदा आहे .\n\nजादू मंत्रालय जादूगार समाजाचे वेगवेगळे प्रश्न हाताळतेच .. उदा . जादुई प्राण्यांची व्यवस्था , जादूच्या वस्तूंवरचे नियम , गुन्हेगार जादूगारांवर कारवाई करणे इ इ . पण त्याचे सर्वात मोठे काम म्हणजे मगल समाजापासून जादूगार समाजाचे अस्तित्व लपवून ठेवणे . त्यासाठी अनेक कुशल , बुद्धिमान विशेष गुणवत्ता प्राप्त केलेले जादूगार या मंत्रालयाच्���ा विविध शाखांमध्ये काम करतात .\n\nहा जादूगारांसाठीचा तुरुंग एका ओसाड बेटावर आहे याचे पहारेकरी म्हणजे डिमेन्टर्स हे जादुई जीव .\n\nडिमेन्टर - डिमेन्टर ह्या जादुई जीवाची निर्मिती लेखिकेने डिप्रेशन ह्या मानसिक आजारावरून केली आहे . डिमेन्टर जवळ येताच व्यक्तीला अतिशय उदास , दुःखी , वाईट वाटू लागते ... आयुष्यात घडून गेलेल्या सगळ्या वाईट घटना आठवू लागतात , आपण आता कधीच आनंदी होऊ शकणार नाही अशी त्याची खात्री पटते . हे डिमेन्टर व्यक्तीचा आनंद , उत्साह , आयुष्यावरचं प्रेम सगळं शोषून घेतं , तेच त्याचं अन्न आहे . डिमेन्टरना भलेभले कुशल जादूगारही थरथर कापतात . ह्याच्याशी सामना करणं फार कठीण आहे पण अशक्य नाही . त्याला पळवून लावण्याचा एक मंत्र आहे . अर्थात छडी हलवून मंत्र म्हटला कि ते पळून जातं एवढं हे सोपं नाही . त्यासाठी जादूगार अतिशय खंबीर मनाचा असणं आवश्यक आहे कारण डिमेन्टर समोर येताच लढण्याची शक्ती फार कमी होते , गळून जायला होतं . अगदी निपुण म्हणवणारे जादूगारही ह्या मंत्राचा यशस्वी वापर करण्यात अयशस्वी होतात . हा मंत्र आयुष्यातल्या अतिशय सुखद प्रिय अशा एखाद्या आठवणीवर पूर्ण लक्ष केंद्रित करून , डीमेंटरच्या दुःखद प्रभावाने प्रभावित न होता , सर्वशक्तिनिशी त्याला घालवून लावण्याची इच्छा करून म्हटला तरच यशस्वी होतो .\n\nअझ्काबानमध्ये जादूचा गुन्हेगारीसाठी वापर केलेल्या जादूगारांना कैदी म्हणून ठेवलं जातं , छडी जप्त केलेली असते त्यामुळे ते या मंत्राचा उपयोगही करू शकत नाहीत , थोड्याच दिवसात ते आपलं मानसिक संतुलन हरवून बसतात . डिमेन्टरकडून दिली जाणारी सर्वात वाईट शिक्षा म्हणजे kiss of dementor , डिमेन्टरचं चुंबन ... ज्यात ते व्यक्तीचा आत्मा शोषून घेतं . सर्वात भयानक गुन्हेगारांनाच ही शिक्षा दिली जाते . व्यक्ती मरत नाही पण केवळ शरीर जिवंत राहातं , आतली अस्मिता नष्ट होते . डिमेन्टर्स वर जादू मंत्रालयाने नियंत्रण प्राप्त करून त्यांना आपल्या सेवेत घेतलं आहे . हे नियंत्रण त्यांनी नाखुशीनेच स्वीकारलं आहे , अर्थात यात त्यांचा फायदा आहेच पण नियंत्रण नसतं तर ते स्वतंत्र पणे जादूगार आणि मगल समाजात विहरले असते आणि लोकांचं सुख आनंद शोषून घेत राहिले असते .\n\nजादूगार / अलौकिक शक्ती असलेल्या लोकांचं प्रमाण एकूण लोकसंख्येच्या तुलनेत खूप कमी आहे . जादूगार समाजात काही घराणी अशी होती की ज्यांच्या आधीच्या सगळ्या पिढ्या जादूगार होत्या , त्यांनी हा वारसा जपण्याचा फार प्रयत्न केला ... म्हणजे दोन्ही पालक मगल आहेत अशा जादूगाराशी लग्न करायचं नाही , नाईलाजच झाल्यास एक हाफ ब्लड घराण्यातील जोडीदार स्वीकारायचा आणि मगल तर नाहीच नाही . जेणेकरून अपत्य जादूगार नसण्याची संभाव्यता शून्य होईल . हे स्वतःला प्युअर ब्लड म्हणवून घेत .\n\nह्या घराण्यांतील काही घराण्यांच्या मते ज्यांच्या कुटुंबात मगल जोडीदार किंवा मगल कुटुंबात जन्मलेला जादूगार जोडीदार म्हणून निवडला जातो अशी कुटुंबे ही अनेक पिढ्या जादूगारच असलेल्या कुटुंबांपेक्षा कमी व हलक्या दर्जाची , अशुद्ध रक्ताची आहेत व अशी भेसळ घडवून आणणे हे एकप्रकारचे घृणास्पद कार्य आहे .\n\nएक पालक मगल व दुसरा जादूगार किंवा दोन्ही पालक जादूगार पण आजी आजोबा पैकी कोणीतरी मगल असून जी मुले जादुई गुण घेऊन जन्माला आली त्या सगळ्यांसाठी हाफ ब्लड ही संज्ञा . प्युअर ब्लड जादूगारांच्या मते हाफ ब्लड कमी दर्जाचे पण अगदीच तिरस्करणीय नाही .\n\nतर ज्यांच्या मागच्या पिढ्यांत कोणी जादूगार नव्हते , ज्यांचा जादूशी काही संबंध नाही अशा मगल कुटुंबात जन्मलेले जादूगार म्हणजे अशुद्ध रक्ताचे - मडब्लड्स किंवा मगलबॉर्न .. हे प्युअर ब्लड्सच्या मते अगदीच खालच्या दर्जाचे , तिरस्करणीय . अशांना जादूगार समाजात प्रवेशच देऊ नये , जादू तंत्रविद्यालयात प्रवेश देऊ नये , जादूचे शिक्षण घेऊ देऊ नये . आणि मगल लोक तर पूर्णच तिरस्करणीय , त्यांच्याशी कसलाच संबंध ठेवायचा नाही .\n\nअर्थात सगळीच प्युअर ब्लड घराणी या मताची नव्हती . काही असा भेद मुळीच मानत नसत आणि सर्व समान हे तत्त्व मानीत . शिवाय जादूगारांच्या घराण्यांची संख्या मुळातच थोडी होती त्यामुळे सुरुवातीच्या काळात तरी वंश टिकवायचा तर भेसळीचा धोका पत्करून मगल लोकांमधून जोडीदार निवडण्याशिवाय पर्यायच नव्हता . त्यामुळे काही प्युअर ब्लड घराण्यांमध्ये असे मगलबॉर्न किंवा मगल लोक जोडीदार म्हणून स्वीकारले गेले आणि हे वंश पुढे वाढले ... आज त्यात जन्माला आलेले काहीजण हाफब्लड तर काहीजण प्युअरब्लड आहेत .\n\nपण काही प्युअर ब्लड घराणी मात्र शुद्ध रक्ताचा अट्टाहास ठेवून बसली त्यामुळे मोजक्या कुटुंबांशी वैवाहिक संबंध जोडण्याशिवाय त्यांच्यापुढे पर्याय राहिला नाही .\n\nबराच काळ जाद��गार समाजाची साधारण परिस्थिती वरीलप्रमाणे होती .\n\nहॅरी पॉटरच्या जगात जादूचं तंत्रशुद्ध शिक्षण देणारी 11 विद्यालयं आहेत . त्यापैकी ब्रिटन मधलं विद्यालय म्हणजे हॉगवॉर्ट्स. हॉगवॉर्ट्सची स्थापना सुमारे एक हजार वर्षांपूर्वी केली गेली . गॉड्रिक ग्रिफिनडोर / ग्राइफिन्डॉर , सलझार स्लिदरीन / स्लायदेरीन , रोवेना रेव्हनक्लॉ आणि हेल्गा हफलपफ या चार असामान्य प्रतिभावंत जादूगारांनी हॉगवर्ट्सची स्थापना केली .\n\nचौघांनी चार हाऊस निर्माण केले . जादुई शक्ती असलेल्या मुलांचं वर्गीकरण ठराविक गुणांनुसार या चार हाऊसेस मध्ये केलं जाऊ लागलं .\n\nगॉडरिक ग्राइफिन्डोर यांनी आपल्या ग्रायफिन्डोर हाऊसमध्ये धैर्यवान , शूर , निधड्या छातीच्या मुलांना घेतलं जाईल असं ठरवलं . रोवेना रेव्हनक्लॉ यांनी रेव्हनक्लॉ हाऊस मध्ये बुद्धिमान , प्रतिभासंपन्न मुलांना घेतलं जाईल असं घोषित केलं , सलझार स्लायदेरीन यांनी शुद्ध रक्त , हुशार , महत्त्वाकांक्षी , धूर्त आणि वेळप्रसंगी हवे ते साध्य करण्यासाठी नियमांकडे दुर्लक्ष करणे , स्वहिताला सर्वोच्च महत्त्व देणे हे गुण महत्त्वाचे मानून अशा विद्यार्थ्यांना आपल्या स्लायदेरीन हाऊस मध्ये समाविष्ट करण्याचं ठरवलं तर हेल्गा यांनी मेहनत कष्ट घेण्याची तयारी असलेले , निष्ठापूर्ण , समंजस , प्रेमळ विद्यार्थी आपण आपल्या हफलपफ हाऊस मध्ये घेऊ असं सांगितलं .\n\nहॉगवार्ट्सची इमारत म्हणजे एक प्रचंड किल्ला आहे . ज्यात अनेक मजले , बुरुज , गुप्त खोल्या , तळघरे वगैरे आहेत . ही इमारत व तिच्या आसपासचा काही एकर परिसरावर मगल लोकांना तो दिसू नये अशी जादू करण्यात आली आहे . जर एखादा मगल मनुष्य तिथे गेला तर \" धोका ! दूर राहा ! प्रवेश करू नका ! \" असा संदेश लिहिलेली पाटी एका ओसाड , उध्वस्त इमारतीवर लावलेली दिसते .\n\nया चार संस्थापकांनी एक उत्कृष्ट जादू शिक्षण देणाऱ्या विद्यालयाची स्थापना करायच्या हेतूने हॉगवार्ट्सची स्थापना केली खरी पण पुढे त्यांच्यात मतभेद निर्माण झाले . सलझार स्लायदेरीन हे सुरुवातीपासूनच शुद्ध रक्ताचे आग्रही होते . त्यांनी मगल कुटुंबात जन्मलेल्या मुलांना हॉगवार्ट्समध्ये प्रवेश देऊ नये असा आग्रह धरला . हा हट्ट उरलेल्या तिघांना मान्य झाला नाही . शेवटी सलझार हॉगवार्ट्स सोडून निघून गेले .\n\nजाण्यापूर्वी सलझार स्लायदेरीनने हॉगवार्ट्समध��ये एक गुप्त तळघर बांधून त्यात एक असा राक्षसी प्राणी ठेवला आहे जो वेळ येताच हॉगवार्ट्सला सगळ्या मडब्लड विद्यार्थ्यांपासून मुक्त करेल . सलझार स्लायदेरीनचा वारस जेव्हा हॉगवार्ट्स मध्ये येईल तेव्हा तोच फक्त या प्राण्याला नियंत्रणाखाली आणू शकेल व तो या प्राण्याकरवी तेव्हा जे कोणी मगलबॉर्न विद्यार्थी असतील त्यांना मारून टाकेल अशी आख्यायिका / दंतकथा पुढे प्रचलित झाली .\n\nअशाप्रकारे १००० वर्षांपूर्वी हॉगवार्ट्सची स्थापना झाली आणि काही वर्षांतच एक संस्थापक विद्यालय सोडून निघून गेला .\n\nमुख्य लेख: हॅरी पॉटर\n\nहॅरी पॉटर शृंखलेच्या ७ पुस्तकांपैकी सर्व पुस्तकांवर आधारित चित्रपट (ह्याच नावाचे) आजपर्यंत प्रदर्शित झाले आहेत. फक्त ७व्या पुस्तकावर आधारित दोन चित्रपट निघाले आहेत. हॅरी पॉटर ॲन्ड द फिलॉसॉफर्स स्टोन (हॅरी पॉटर आणि परीस) हॅरी पॉटर ॲन्ड द चेंबर ऑफ सीक्रेट्स (हॅरी पॉटर आणि रहस्यमयी तळघर) हॅरी पॉटर ॲन्ड द प्रिझनर ऑफ ॲझकाबान (हॅरी पॉटर आणि अझ्काबानचा कैदी) हॅरी पॉटर ॲन्ड द गॉब्लेट ऑफ फायर (हॅरी पॉटर आणि अग्निचषक) हॅरी पॉटर ॲन्ड ऑर्डर ऑफ फिनिक्स (हॅरी पॉटर आणि फिनिक्स सेना) हॅरी पॉटर ॲन्ड हाफ ब्लड प्रिन्स (हॅरी पॉटर आणि अर्ध्या शुद्ध रक्ताचा राजकुमार) हॅरी पॉटर ॲन्ड द डेथली हॅलोज - भाग १ (हॅरी पॉटर आणि मृत्यूदेवतेच्या भेटी) हॅरी पॉटर ॲन्ड द डेथली हॅलोज - भाग २ (हॅरी पॉटर आणि मृत्यूदेवतेच्या भेटी)\n\nहॅरी पॉटर रॉन विजली - हॅरीचा वर्गमित्र हर्मायोनी ग्रेंजर - हॅरीची वर्गमैत्रिण नेव्हिल लाँगबोटम - हॅरीचा वर्गमित्र आल्बस डंबलडोर - हॉग्वार्ट्झ शाळेचे मुख्याध्यापक सेव्हेरस स्नेप - हॉग्वार्ट्झ शाळेमधील एक शिक्षक जिनी विजली - रॉनची बहीण व हॅरीची प्रेयसी टॉम रिडल (लॉर्ड व्होल्डेमॉर्ट) - हॅरीच्या पालकांचा खुनी व दुष्ट जादूगार\n\nवर्ग:हॅरी पॉटर वर्ग:शृंखला वर्ग:काल्पनिक व्यक्ती\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"हॅरी पॉटर ही जे.के.","translated_text":"Harry Potter is J.K.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"रोलिंग ह्या ब्रिटिश लेखिकेने तयार केलेली ७ कादंबऱ्यांची शृंखला आहे.","translated_text":"Rolling is a series of seven novels by the British author.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ह्या पुस्तकांमधील काल्पनिक कथानकात हॅरी पॉटर हा जादूगार मुलगा आपला मित्र रॉन विजली व मैत्रिण हर्माइनी ग्रेंजर ह्यांच्यासोबत हॉगवॉर्ट्‌ज जादू आणि तंत्र विद्यालय नावाच्या जादूचे प्रशिक्षण देणाऱ्या शाळेत शिकत असतो.","translated_text":"In the fictional plot of these books, Harry Potter is a wizard boy who, along with his friend Ron Weasley and friend Hermine Granger, attends Hogwarts School of Witchcraft and Wizardry.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्याच्या साहसाची, जादू कौशल्याची व लॉर्ड वोल्डेमॉर्ट ह्या बलाढ्य व दुष्ट जादूगाराशी त्याच्या लढ्याची एकसंध कथा ह्या ७ पुस्तकांतुन जे.के.","translated_text":"The story of his adventure, his magic skills, and his struggle against the mighty and evil wizard Lord Voldemort is told in seven books by J. K. Rowling.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"रोलिंगने वर्णन केली आहे.","translated_text":"Rolling described it.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"१९९७ साली हॅरी पॉटर शृंखलेतील पहिले पुस्तक हॅरी पॉटर अँड फिलॉसॉफेर्स स्टोन या नावाने प्रकाशित झाले व त्यानंतर हॅरी पॉटरची लोकप्रियता वाढतच राहिली.","translated_text":"The first book in the Harry Potter series, Harry Potter and the Philosopher's Stone, was published in 1997, and Harry Potter continued to grow in popularity thereafter.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"जून २००८ अखेरीस हॅरी पॉटर पुस्तकांच्या ४० कोटी प्रती विकल्या गेल्या आहेत व हॅरी पॉटर शृंखला ६७ भाषांमध्ये भाषांतरित करण्यात आली आहे.","translated_text":"As of the end of June 2008, 40 million copies of the Harry Potter books have been sold and the Harry Potter series has been translated into 67 languages.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हॅरी पॉटरच्या एकूण सात कादंबऱ्या मंजुषा आमडेकर यांनी मराठीत भाषांतरित केल्या आहेत.","translated_text":"A total of seven of Harry Potter's novels have been translated into Marathi by Manjula Amdecker.","trailing_whitespace":"","citations":[{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.bookganga.com/eBooks/Books/Details/5267965376528935790|title=हॅरी पॉटर आणि परीस-Harry Potter Ani Paris by J. K. Rowling - Manjul Publishing House - BookGanga.com|website=www.bookganga.com|access-date=2021-12-31}}]","char_index":82,"name":null,"url":"https://www.bookganga.com/eBooks/Books/Details/5267965376528935790","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html; charset=utf-8","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":122593,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:58.351672-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":5,"source_quality_raw_score":0.9423828125}],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"कथानक","translated_text":"The story","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"हॅरी पॉटरच्या कथेची सुरुवात हॅरीच्या अकराव्या वर्षात पदार्पण करण्यापासून होते.","translated_text":"The story of Harry Potter begins with his debut in Harry's eleventh year.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हॅरी लहानपणापासून लिटील व्हीन्गिंग, सरे ह्या काल्पनिक गावात आपली मावशी पेटुनिया, काका आणि मावस भाऊ डडली - या डर्सली कुटुंबात राहात असतो.","translated_text":"Harry has lived in the fictional village of Little Whinging, Surrey, since he was a child, with his maternal grandparents Petunia, Uncle and Cousin Dudley - the Dursley family.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्या घरी त्याला कस्पटासमान वागणूक मिळत असते.","translated_text":"He was treated like a castoff in that house.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"अकराव्या वर्षी त्याला रुबियस हॅग्रिड नावाच्या अर्धदानवाकडून कळते की आपण एक जादूगार आहोत आणि ह्या विश्वाला समांतर असे एक जादूचे विश्व आहे.","translated_text":"At the age of eleven, he learns from his half-brother, Rubius Hagrid, that we are a magician and that there is a magical universe parallel to this world.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"जी मुले जादूगार किंवा जादूगारीण असतात त्यांना जादूचे धडे घ्यायला शाळेत बोलावले जाते.","translated_text":"Children who are witches or wizards are invited to take magic lessons at school.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हॅरीला हॉगवर्ट्स नावाच्या जादूचे प्रशिक्षण देणाऱ्या शाळेतून प्रवेशासाठी निमंत्रण येते.","translated_text":"Harry receives an invitation to attend Hogwarts School of Witchcraft and Wizardry.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"तिथे त्याला रॉन व हर्माइनी हे मित्र भेटतात.","translated_text":"There he meets his friends, Ron and Hermine.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्याला हेही कळते की त्याच्या आई वडिलांना (जेम्स पॉटर व लिली पॉटर) वॉल्डेमॉर्ट नावाच्या दुष्ट जादुगाराने, (जो कथानकाचा खलनायक आहे) तो अवघा एक वर्षाचा असताना, ठार मारलेले असते व हॅरीला मारण्याचा प्रयत्न करताना तो मरणासन्न अवस्थेत पोचलेला असतो.","translated_text":"He also learns that his mother and father (James Potter and Lily Potter) were murdered by the evil wizard named Waldemort (who is the protagonist of the story) when he was only one year old, and that when he tried to kill Harry, he had reached a mortal state.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पहिल्या पुस्तकात वोल्डेमॉर्ट प्रोफेसर क्विरलच्या देहाला वश करून अद्भुत असा परीस हॉगवर्ट्समधून चोरण्याचा प्रयत्न करतो ज्यायोगे त्याची पूर्वीची शक्ती व शरीर परत येणे शक्य असते.","translated_text":"In the first book, Voldemort seizes Professor Quirl's body and tries to steal an amazing parrot from Hogwarts, allowing him to regain his former powers and body.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पण हॅरी आपल्या मित्रांच्या सहाय्याने त्याचा तो प्रयत्न हाणून पाडतो.","translated_text":"But with the help of his friends, Harry frustrates his efforts.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"दुसऱ्या भागात टॉम रिडलची डायरी रॉनची छोटी बहीण जिनी विझलीला आपल्या दुष्ट जादूच्या प्रभावाखाली आणते व तिच्याकरवी गुप्त तळघर उघडविते.","translated_text":"In the second part, Tom Riddle's Diary brings Ron's younger sister, Ginny Weasley, under the influence of her evil magic and unlocks her secret basement.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्या तळघरामध्ये असलेला कलदृष्टी हॉगवर्ट्समधील मगलू विद्यार्थ्यांवर हल्ले करु लागतो.","translated_text":"The trends in that basement are starting to attack the Mughal students of Hogwarts.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हॅरी रॉनच्या सहाय्याने तळघराचा शोध लावतो व तळघर उघडतो आणि गॉडरीक ग्रिफिन्डोरची तलवार वापरून त्या सर्पाला ठ��र मारतो व मारलेल्या कालदृष्टी सुळा वापरून टॉमची डायरी नष्ट करतो आणि जिनीचे प्राण वाचवतो.","translated_text":"With Harry Ron's help, he discovers the basement and opens the basement and uses Godric Griffindor's sword to kill the snake, destroying Tom's diary with a dead date saw and saving Ginny's life.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"तिसऱ्या भागात हॅरीला कळते की सिरियस ब्लॅक नावाचा कैदी अझ्काबान तुरुंगातून पळाला आहे व तो हॅरीच्याच मागावर आहे.","translated_text":"In the third episode, Harry learns that a prisoner named Sirius Black has escaped from Azkaban Prison and is behind Harry.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यामुळे हॉग्वार्ट्झला डिमेंटर्स सुरक्षाव्यवस्था पुरविण्यात येते जे अझ्काबानचे रक्षक असतात. डिमेंटर्सच्या अवतीभवती येणाऱ्या कुणाच्याही आनंदाच्या आठवणी शोषून घेतात.","translated_text":"Thus, Hogwarts is provided with a security system for dementors who are the custodians of Azerbaijan, absorbing the happy memories of anyone who comes around dementors.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यामुळे विद्यार्थ्याना शाळेच्या बाहेर पडण्यास बंदी असते.","translated_text":"This prevents students from leaving school.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्याच सुमारास हॉगवार्ट्स मध्ये काळ्या / गुप्त कलांपासून बचाव हा विषय शिकविण्यासाठी रिमस ल्युपिन नावाच्या एका नव्या शिक्षकाची नेमणुक होते.","translated_text":"Around the same time, a new teacher named Rimus Lupin was hired at Hogwarts to teach the subject of Black/Secret Art.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हॅरीला कळते की डिमेंटर्स शक्तीचा प्रभाव आपल्यावर सर्वात जास्त पडत आहे .","translated_text":"Harry realizes that the power of dementia is having the greatest impact on us.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यापासून बचाव करण्यासाठी तो रिमसकडुन पितृदेव मंत्र शिकून घेतो व आत्मसात करतो, हे आजवर अनेक कुशल म्हणवणाऱ्या जादुगारांनाही शक्य झालेले नसते.सर्वसाधारणरीत्या विद्यालयाच्या शेवटच्या वर्षात शिकवला जाणारी ही कठीण जादू हॅरी अवघ्या 13 व्या वर्षी आत्मसात करतो .","translated_text":"To avoid this, he learns and assimilates the mantra of the father from the rhyme, something that many skilled magicians would never have been able to do before.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"शेवटी हॅरीचा सामना सिरियसशी होतो, तेथे त्याला कळते की सिरियस हा हॅरीचा शत्रू नसून हितचिंतक असतो व तरुणपणी तो हॅरीचे वडील जेम्सचा व ल्युपिनचा मित्र असतो.","translated_text":"When Harry finally meets Sirius, he learns that Sirius is not Harry's enemy but a benefactor, and as a young man, he is a friend of Harry's father James and Lupin.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यांचा चौथा मित्र पीटर पेटीग्र्यू ने हॅरीच्या आईवडिलांचा विश्वासघात केलेला असतो व जेम्स व लिलीच्या लपण्याचे ठिकाण त्याने वोल्डेमॉर्टला सांगितले असते.","translated_text":"His fourth friend, Peter Pettigrew, had betrayed Harry's parents and told Voldemort where James and Lily were hiding.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"शिवाय चतुरपणे त्याने सिरियस गुन्हेगार सिद्ध होईल अशी चाल खेळलेली असते .","translated_text":"He had also devised a plan to prove himself a serious criminal .","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"जगाच्या लेखी पेटीग्र्युला सिरियसने ठार मारले , त्याला वीरमरण आले पण प्रत्यक्षात पेटीग्र्यु पाळीव उंदराच्या रूपात 12 वर्षे रॉनच्या घरात राहत असतो.","translated_text":"The world's author, Pettigrew, was killed by Sirius, became sterile, but in reality Pettigrew lives in Ron's house as a pet mouse for 12 years.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"याच भागात हॅरीला समजतं की वेअरवुल्फ / नरलांडगा असलेल्या रिमसला मदत करण्यासाठी त्याचे वडील जेम्स आणि त्यांचे 2 मित्र सिरियस आणि पीटर पेटीग्र्यु यांनी प्राण्यामध्ये रूपांतरीत होण्याची अत्यंत कठीण जादू शिकून घेतली होती व सत्य हे चौघे वगळता कोणालाही ठाऊक नव्हतं .","translated_text":"It is here that Harry learns that his father James and his two friends, Sirius and Peter Pettigrew, had learned the extremely difficult magic of transforming into an animal to help a werewolf/wolf rhymes, and that the truth was known only to the four of them.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"याच प्राणिरूपाचा फायदा पीटरने घेतला .","translated_text":"Peter took advantage of this kind of life.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हे सत्य कळल्यावर हॅरी व त्याचे मित्र पीटरला डिमेंटर्सच्या हवाली करण्यास निघतात.","translated_text":"Upon learning the truth, Harry and his friends go to deliver the dementors to Peter.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"परंतु पौर्णिमेचा चंद्र पाहताच ल्युपिन वेअरवुल्फ / नरलांडग्यामध्ये परिवर्तित होतो व ह्या गोंधळाचा फायदा उठवून पीटर त्यांच्या तावडीतून निसटतो.","translated_text":"But as soon as he sees the full moon, Lupin transforms into a werewolf, and Peter takes advantage of this confusion and escapes from their grasp.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सिरियस मग सुटकेसाठी पुरावे नसल्यामुळे तुरुंगवास टाळण्यासाठी भुमिगत होतो.","translated_text":"Sirius then retreated to avoid prison because there was no evidence of his escape.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"चौथ्या भागात एक आझकाबांच कैदी mr. बर्टी क्राऊच ज्युनिअर का रूपांतर रसाच्या साह्याने मड आय मुडीच रूप घेतो व शाळेत शिकवण्यास येतो.","translated_text":"In episode four, an Azkabanch prisoner, Mr. Bertie Crouch Jr. is transformed by the adventure of juice into a mud-eyed muddy and comes to teach at school.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्याच वर्षी शाळेत त्रीशालंत्रगत जादुई खेळाच्या प्रतियोगिता असते.","translated_text":"In the same year, the school holds a three-course magic competition.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"जादू / मॅजिक","translated_text":"Magic / Magic","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"हॅरी पॉटर मधली जादूची","translated_text":"The Wizard in Harry Potter","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"संकल्पना फार विस्तृत आहे .","translated_text":"The concept is very broad.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"ही एक अतिन्द्रिय / अनैसर्गिक शक्ती आहे .","translated_text":"It 's a supernatural force .","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ही शक्ती जनुकांमधून व्यक्तीत येते अशी संकल्पना मांडली आहे .","translated_text":"It has been suggested that this power comes from genes.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"उदा .","translated_text":"For example.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"आई व वडील दोघांमध्ये ही शक्ती असल्यास मुलामध्ये ती येण्याची शक्यता 99 % असते .","translated_text":"If both parents have this power , the child has a 99 percent chance of getting it .","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"दोघांपैकी एकातच ही शक्ती असल्यास ती मुलांमध्ये येण्याची शक्यता - संभाव्यता काही प्रमाणात कमी होते .","translated_text":"If you have this power in one of the two, the likelihood of it coming to children -- the likelihood is somewhat reduced.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"कदाचित अशा दाम्पत्याच्या 3 मुलांपैकी एकामध्येच ही शक्ती येऊ शकते किंवा तिघांतही .","translated_text":"Perhaps only one of the three children of such a couple could have this power, or even three.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पण जर एकातच आली तर उरलेल्या 2 मुलांच्या अपत्यांमध्ये ती येणारच नाही असे खात्रीपूर्वक सांगता येत नाही .","translated_text":"But if there 's only one , there 's no guarantee that it won 't happen to the other two children .","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"शिवाय आई व वडील दोघांतही ही शक्ती नाही व कुटुंबात अनेक पिढ्यांत कुणातही ही शक्ती नव्हती अशा दाम्पत्याच्या पोटीही ही शक्ती असलेली मुलं जन्म घेतात .","translated_text":"Moreover , in the wombs of couples who do not have this power in both parents , and in the wombs of couples who have not had this power in the family for many generations , children are born with this power .","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"अर्थात याचं प्रमाण खूप कमी असतं .","translated_text":"Of course, it's very small.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"ही शक्ती असलेल्या व्यक्ती कोणत्याही शिक्षणाशिवाय लहानसहान जादू करू शकतात किंवा बऱ्याचदा ठरवून काही करण्यापेक्षा अशी जादू आपोआपच होते .","translated_text":"A person with this power can do little magic without any education , or it often happens by itself rather than by decision .","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"याला अपघाती जादू असे नाव दिले आहे .","translated_text":"It 's called accidental magic .","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ही शक्ती असलेली मुले वयाच्या दुसऱ्या तिसऱ्या वर्षांपासून हे अपघाती जादू दाखवू लागतात .","translated_text":"Children with these powers begin to perform this accidental magic from the age of two to three .","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"उदाहरणार्थ .","translated_text":"For example.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पहिल्या पुस्तकात हॅरीची मावशी त्याचे केस अगदी बारीक आणि वाईट पद्धतीने कापते , उद्या शाळेत सगळे चेष्टा करणार ह्या व���चाराने त्याला रात्रभर झोप लागत नाही , सकाळी त्याचे केस होते तसे वाढलेले असतात .","translated_text":"In the first book , Harry 's mother-in-law cuts his hair very thinly and badly , and he doesn 't sleep at night thinking that everyone will make fun of him at school tomorrow .","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"यावेळी आपण जादूगार आहोत हे त्याला माहीतही नसतं .","translated_text":"He doesn 't even know we 're magicians this time .","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"खूप राग आल्यास किंवा खूप भीती वाटल्यास अशी जादू ह्या मुलांकडून होते .","translated_text":"If you 're angry or scared , it 's magic .","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पण ह्या नियंत्रण नसलेल्या जादूचा तसा काही उपयोग नसतो .","translated_text":"But this uncontrolled magic is useless.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ही नियंत्रणाखाली आणून वेगवेगळ्या गोष्टींसाठी वापरण्याकरता छडी खरेदी करावी लागते ( ह्या विशिष्ट छड्या बनवणारे काही तज्ज्ञ जादूगार असतात , छडी बनवण्याचे शास्त्र हा एक वेगळाच विषय आहे ) आणि जादूविद्या शिकवणाऱ्या विद्यालयात जाऊन 7 वर्षे जादूच्या वेगवेगळ्या शाखांचं शिक्षण घ्यावं लागतं .","translated_text":"You have to get it under control and buy sticks to use for different things (some experts make these sticks are wizards, but the science of making sticks is a different subject) and you have to go to a magic school and study different branches of magic for seven years .","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"मगलू","translated_text":"Maglu","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर उल्लेखलेली शक्ती असलेले लोक म्हणजे जादूगार .","translated_text":"The people with the powers mentioned above are magicians.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यांनी ही शक्ती नसलेल्या लोकांना म्हणजे बहुसंख्य लोकसंख्येला मगलू हे नाव दिलं .","translated_text":"He called the people who did not have this power , the majority of the population , Maglu .","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मगलू म्हणजे ज्यांच्यात जादू नाही ते लोक .","translated_text":"Maglu is the people without magic .","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मगलू लोकांमध्ये जादूगारांबद्दल प्रचंड भीती असल्यामुळे कॉम्प्लिकेशन्स होऊ नयेत म्हणून जादूगार समाज अज्ञात राहतो .","translated_text":"Magical society remains unknown to prevent complications due to the great fear of magicians among the Maghuls .","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"जादूगार समाज","translated_text":"The Society of Magicians","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"जादूगार समाज म्हणजे जादू करू शकणाऱ्या लोकांचा समाज .","translated_text":"A magic society is a society of people who can do magic.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ज्यांच्या अनेक पिढ्या जादूगारच होत्या अशा लोकांनी मगल समाजापासून स्वतःला लांब ठेवलं , लपवून / अज्ञात ठेवलं .","translated_text":"Generations of magicians kept themselves isolated from the Mughal society , hidden / unknown .","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मगल लोकांसमोर जादूगार समाजाचं / जादूचं अस्तित्व उघड होऊ द्यायचं नाही हा जादूगार समाजाचा सर्वात मोठा नियम / कायदा आहे .","translated_text":"The greatest rule of magical society is not to expose the existence of magic to the Mughals .","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"जादू मंत्रालय","translated_text":"Ministry of Magic","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"जादू मंत्रालय जादूगार समाजाचे वेगवेगळे प्रश्न हाताळतेच ..","translated_text":"The Ministry of Magic deals with various issues of the wizarding community.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"उदा .","translated_text":"For example.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"जादुई प्राण्यांची व्यवस्था , जादूच्या वस्तूंवरचे नियम , गुन्हेगार जादूगारांवर कारवाई करणे इ इ .","translated_text":"The law of magical animals , the laws of magic , the law of criminal witches , etc .","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पण त्याचे सर्वात मोठे काम म्हणजे मगल समाजापासून जादूगार समाजाचे अस्तित्व लपवून ठेवणे .","translated_text":"But his greatest task was to conceal the existence of a magical society from the Mughal society.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यासाठी अनेक कुशल , बुद्धिमान विशेष गुणवत्ता प्राप्त केलेले जादूगार या मंत्रालयाच्या विविध शाखांमध्ये काम करतात .","translated_text":"Many skilled and intelligent special qualified magicians work in various branches of the Ministry .","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"अझ्काबान","translated_text":"What is the meaning of life?","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"हा जादूगारांसाठीचा तुरुंग एका ओसाड बेटावर आहे याचे पहारेकरी म्हणजे डिमेन्टर्स हे जादुई जीव .","translated_text":"This prison for witches is on a deserted island guarded by Dementors , a magical creature .","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"डिमेन्टर - डिमेन्टर ह्या जादुई जीवाची निर्मिती लेखिकेने डिप्रेशन ह्या मानसिक आजारावरून केली आहे .","translated_text":"The author created the magical creature Dementer - Dementer from a mental illness called depression .","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"डिमेन्टर जवळ येताच व्यक्तीला अतिशय उदास , दुःखी , वाईट वाटू लागते ...","translated_text":"As the dementor approaches , the person becomes very depressed , sad , miserable ...","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"आयुष्यात घडून गेलेल्या सगळ्या वाईट घटना आठवू लागतात , आपण आता कधीच आनंदी होऊ शकणार नाही अशी त्याची खात्री पटते .","translated_text":"It reminds us of all the bad things that have happened in our lives , and it assures us that we will never be happy again .","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हे डिमेन्टर व्यक्तीचा आनंद , उत्साह , आयुष्यावरचं प्रेम सगळं शोषून घेतं , तेच त्याचं अन्न आहे .","translated_text":"This demented person 's joy , enthusiasm , love of life is all his food .","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"डिमेन्टरना भलेभले कुशल जादूगारही थरथर कापतात .","translated_text":"Even skilled magicians shudder the dementors .","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ह्याच्याशी सामना करणं फार कठीण आहे पण अशक्य नाही .","translated_text":"It 's very difficult to deal with , but not impossible .","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्याला पळवून लावण्याचा एक मंत्र आहे .","translated_text":"There 's a mantra to get rid of him .","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"अर्थात छडी हलवून मंत्र म्हटला कि ते पळून जातं एवढं हे सोपं नाही .","translated_text":"Of course, he moved the stick and said, \"It's not as easy as running away\".","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यासाठी जादूगार अतिशय खंबीर मनाचा असणं आवश्यक आहे कारण डिमेन्टर समोर येताच लढण्याची शक्ती फार कमी होते , गळून जायला होतं .","translated_text":"To do this , the magician must have a very strong mind , because as soon as the dementor appeared , the fighting force was very low , and he had to flee .","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"अगदी निपुण म्हणवणारे जादूगारही ह्या मंत्राचा यशस्वी वापर करण्यात अयशस्वी होतात .","translated_text":"Even the most skilled magicians fail to use this mantra successfully .","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हा मंत्र आयुष्यातल्या अतिशय सुखद प्रिय अशा एखाद्या आठवणीवर पूर्ण लक्ष केंद्रित करून , डीमेंटरच्या दुःखद प्रभावाने प्रभावित न होता , सर्वशक्तिनिशी त्याला घालवून लावण्याची इच्छा करून म्हटला तरच यशस्वी होतो .","translated_text":"This mantra is successful only if one is fully focused on one of the most pleasant memories of one 's life , without being affected by the painful effects of dementor , and with the desire to put it into full force .","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"अझ्काबानमध्ये जादूचा गुन्हेगारीसाठी वापर केलेल्या जादूगारांना कैदी म्हणून ठेवलं जातं , छडी जप्त केलेली असते त्यामुळे ते या मंत्राचा उपयोगही करू शकत नाहीत , थोड्याच दिवसात ते आपलं मानसिक संतुलन हरवून बसतात . डिमेन्टरकडून दिली जाणारी सर्वात वाईट शिक्षा म्हणजे kiss of dementor , डिमेन्टरचं चुंबन ...","translated_text":"In Azkaban , the witches used for the crime of magic are held captive , with sticks confiscated , so they can 't even use this mantra , within a few days they lose their mental balance .","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ज्यात ते व्यक्तीचा आत्मा शोषून घेतं .","translated_text":"It absorbs a person's soul.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सर्वात भयानक गुन्हेगारांनाच ही शिक्षा दिली जाते .","translated_text":"This is the punishment of the most terrible of criminals .","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"व्यक्ती मरत नाही पण केवळ शरीर जिवंत राहातं , आतली अस्मिता नष्ट होते .","translated_text":"The person does not die , but only the body survives , the intestines are destroyed .","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"डिमेन्टर्स वर जादू मंत्रालयाने नियंत्रण प्राप्त करून त्यांना आपल्या सेवेत घेतलं आहे .","translated_text":"The Ministry of Magic has seized control of the Dementors and recruited them into its service.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हे नियंत्रण त्यांनी नाखुशीनेच स्वीकारलं आहे , अर्थात यात त्यांचा फायदा आहेच पण नियंत्रण नसतं तर ते स्वतंत्र पणे जादूगार आणि मगल समाजात विहरले असते आणि लोकांचं सुख आनंद शोषून घेत राहिले असते .","translated_text":"They have taken this control with displeasure , which is their advantage , but without control , they would have flourished in an independent society of magicians and Mughals and continued to absorb the pleasures of the people .","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"शुद्ध रक्त , अर्ध रक्त आणि अशुद्ध रक्त संकल्पना","translated_text":"The concept of pure blood , half blood and unclean blood .","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"जादूगार / अलौकिक शक्ती असलेल्या लोकांचं प्रमाण एकूण लोकसंख्येच्या तुलनेत खूप कमी आहे .","translated_text":"The proportion of people with magical powers is much lower than the total population.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"जादूगार समाजात काही घराणी अशी होती की ज्यांच्या आधीच्या सगळ्या पिढ्या जादूगार होत्या , त्यांनी हा वारसा जपण्याचा फार प्रयत्न केला ...","translated_text":"There were a few families in the wizarding community whose previous generations of wizards tried so hard to preserve this legacy ...","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"म्हणजे दोन्ही पालक मगल आहेत अशा जादूगाराशी लग्न करायचं नाही , नाईलाजच झाल्यास एक हाफ ब्लड घराण्यातील जोडीदार स्वीकारायचा आणि मगल तर नाहीच नाही .","translated_text":"I mean , you don 't want to marry a magician who 's both maggots , you don 't want to marry a half-blooded family mate if you 're not , and you don 't want to marry a maggots .","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"जेणेकरून अपत्य जादूगार नसण्याची संभाव्यता शून्य होईल .","translated_text":"So the probability of not being a ghost wizard is zero .","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हे स्वतःला प्युअर ब्लड म्हणवून घेत .","translated_text":"It calls itself pure blood.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"ह्या घराण्यांतील काही घराण्यांच्या मते ज्यांच्या कुटुंबात मगल जोडीदार किंवा मगल कुटुंबात जन्मलेला जादूगार जोडीदार म्हणून निवडला जातो अशी कुटुंबे ही अनेक पिढ्या जादूगारच असलेल्या कुटुंबांपेक्षा कमी व हलक्या दर्जाची , अशुद्ध रक्ताची आहेत व अशी भेसळ घडवून आणणे हे एकप्रकारचे घृणास्पद कार्य आहे .","translated_text":"According to some of these families , the families in which the magician is chosen to be the magician 's mate or the magician born in the magician 's family are inferior to the families of many generations of magicians , and they are of mild , unclean blood , and it is an abomination to make such an appearance .","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"एक पालक मगल व दुसरा जादूगार किंवा दोन्ही पालक जादूगार पण आजी आजोबा पैकी कोणीतरी मगल असून जी मुले जादुई गुण घेऊन जन्माला आली त्या सगळ्यांसाठी हाफ ब्लड ही संज्ञा .","translated_text":"Half-blood is the term for all the children who are born with magical qualities, whether one parent is a magician and the other a magician or both parents are a magician but one of the grandparents is a magician.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"प्युअर ���्लड जादूगारांच्या मते हाफ ब्लड कमी दर्जाचे पण अगदीच तिरस्करणीय नाही .","translated_text":"According to the Pure Blood Wizards , half blood is of low quality but not at all disgusting .","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"तर ज्यांच्या मागच्या पिढ्यांत कोणी जादूगार नव्हते , ज्यांचा जादूशी काही संबंध नाही अशा मगल कुटुंबात जन्मलेले जादूगार म्हणजे अशुद्ध रक्ताचे - मडब्लड्स किंवा मगलबॉर्न ..","translated_text":"So a magician born into a family of Mughals who had no magicians in previous generations, who had nothing to do with magic, was a bloodthirsty magician, the Mudbloods or the Mughalborns.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हे प्युअर ब्लड्सच्या मते अगदीच खालच्या दर्जाचे , तिरस्करणीय .","translated_text":"It 's very low-quality , disgusting , according to Pure Blood .","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"अशांना जादूगार समाजात प्रवेशच देऊ नये , जादू तंत्रविद्यालयात प्रवेश देऊ नये , जादूचे शिक्षण घेऊ देऊ नये .","translated_text":"They are not to be admitted to the society of magicians , not to be admitted to the school of magic , not to be taught magic .","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"आणि मगल लोक तर पूर्णच तिरस्करणीय , त्यांच्याशी कसलाच संबंध ठेवायचा नाही .","translated_text":"And the Mughals are completely despicable , they don 't want to have anything to do with them .","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"अर्थात सगळीच प्युअर ब्लड घराणी या मताची नव्हती .","translated_text":"Of course, not all of the Pure Blood families agreed.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"काही असा भेद मुळीच मानत नसत आणि सर्व समान हे तत्त्व मानीत .","translated_text":"Some did not believe in such a distinction at all , and all believed in the same principle .","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"शिवाय जादूगारांच्या घराण्यांची संख्या मुळातच थोडी होती त्यामुळे सुरुवातीच्या काळात तरी वंश टिकवायचा तर भेसळीचा धोका पत्करून मगल लोकांमधून जोडीदार निवडण्याशिवाय पर्यायच नव्हता .","translated_text":"And the families of the sorcerers were very few , and in the beginning there was no choice but to choose a spouse from among the Mughals .","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यामुळे काही प्युअर ब्लड घराण्यांमध्ये असे मगलबॉर्न किंवा मगल लोक जोडीदार म्हणून स्वीकारले गेले आणि हे वंश पुढे वाढले ... आज त्यात जन्माला आलेले काहीजण हाफब्लड तर काहीजण प्युअरब्लड आहेत .","translated_text":"So in some purebred households, people like the Magalborns or the Muggles were adopted as mates, and the breed grew... some of those born today are half-blooded and some are purebred.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पण काही प्युअर ब्लड घराणी मात्र शुद्ध रक्ताचा अट्टाहास ठेवून बसली त्यामुळे मोजक्या कुटुंबांशी वैवाहिक संबंध जोडण्याशिवाय त्यांच्यापुढे पर्याय राहिला नाही .","translated_text":"But some pureblood households remained so suspicious of pure blood that they had no choice but to engage in marriage with a few families .","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"बराच काळ जादूगार समाजाची साधारण परिस्थिती वरीलप्रमाणे होती .","translated_text":"For a long time , the magic community was the same .","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"हॉगवॉर्ट्स स्कूल ऑफ विचक्राफ्ट अँड विझार्डी / हॉगवॉर्ट्स जादू आणि तंत्र विद्यालय","translated_text":"Hogwarts School of Witchcraft and Wizardry / Hogwarts School of Witchcraft and Wizardry","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"हॅरी पॉटरच्या जगात जादूचं तंत्रशुद्ध शिक्षण देणारी 11 विद्यालयं आहेत .","translated_text":"In the world of Harry Potter , there are 11 schools of magic .","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यापैकी ब्रिटन मधलं विद्यालय म्हणजे हॉगवॉर्ट्स.","translated_text":"One of them is Hogwarts, a British school.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हॉगवॉर्ट्सची स्थापना सुमारे एक हजार वर्षांपूर्वी केली गेली .","translated_text":"Hogwarts was founded about a thousand years ago.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"गॉड्रिक ग्रिफिनडोर / ग्राइफिन्डॉर , सलझार स्लिदरीन / स्लायदेरीन , रोवेना रेव्हनक्लॉ आणि हेल्गा हफलपफ या चार असामान्य प्रतिभावंत जादूगारांनी हॉगवर्ट्सची स्थापना केली .","translated_text":"Hogwarts was founded by four unusually talented magicians: Godric Gryffindor/Gryffindor, Salzar Slidarin/Slidarin, Rowena Ravenclaw, and Helga Hufflepuff.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"चौघांनी चार हाऊस निर्माण केले .","translated_text":"Four people built four houses .","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"जादुई शक्ती असलेल्या मुलांचं वर्गीकरण ठराविक गुणांनुसार या चार हाऊसेस मध्ये केलं जाऊ लागलं .","translated_text":"The children with magical powers were classified according to their characteristics in these four houses.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"गॉडरिक ग्राइफिन्डोर यांनी आपल्या ग्रायफिन्डोर हाऊसमध्ये धैर्यवान , शूर , निधड्या छातीच्या मुलांना घेतलं जाईल असं ठरवलं .","translated_text":"Godric Gryffindor decided that his Gryffindor House would take brave , brave , soft-hearted children .","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"रोवेना रेव्हनक्लॉ यांनी रेव्हनक्लॉ हाऊस मध्ये बुद्धिमान , प्रतिभासंपन्न मुलांना घेतलं जाईल असं घोषित केलं , सलझार स्लायदेरीन यांनी शुद्ध रक्त , हुशार , महत्त्वाकांक्षी , धूर्त आणि वेळप्रसंगी हवे ते साध्य करण्यासाठी नियमांकडे दुर्लक्ष करणे , स्वहिताला सर्वोच्च महत्त्व देणे हे गुण महत्त्वाचे मानून अशा विद्यार्थ्यांना आपल्या स्लायदेरीन हाऊस मध्ये समाविष्ट करण्याचं ठरवलं तर हेल्गा यांनी मेहनत कष्ट घेण्याची तयारी असलेले , निष्ठापूर्ण , समंजस , प्रेमळ विद्यार्थी आपण आपल्या हफलपफ हाऊस मध्ये घेऊ असं सांगितलं .","translated_text":"Rowena Ravenclaw announced that the Ravenclaw House would accept intelligent , talented children , Salzar Sliderin said that if we wanted to include students in our Sliderin House who were willing to work hard , honest , sensible , loving students in our happy-go-lucky house , and who were willing to ignore the rules and prioritize self-interest in order to achieve what we wanted to achieve with pure blood , intelligence , ambition , ingenuity and timeliness .","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"हॉगवार्ट्सची इमारत म्हणजे एक प्रचंड किल्ला आहे .","translated_text":"The Hogwarts building is a huge fortress.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ज्यात अनेक मजले , बुरुज , गुप्त खोल्या , तळघरे वगैरे आहेत .","translated_text":"There are many floors , towers , secret rooms , basements , etc .","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ही इमारत व तिच्या आसपासचा काही एकर परिसरावर मगल लोकांना तो दिसू नये अशी जादू करण्यात आली आहे .","translated_text":"The house and its surroundings have been enchanted , so that the people of Magal shall not see it .","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"जर एखादा मगल मनुष्य तिथे गेला तर \" धोका !","translated_text":"If a drunk goes in there, he says, \"Danger!","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"दूर राहा !","translated_text":"Stay away!","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"प्रवेश करू नका ! \" असा संदेश लिहिलेली पाटी एका ओसाड , उध्वस्त इमारतीवर लावलेली दिसते .","translated_text":"\" Do not enter . \" The sign was placed on a ruined building .","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"या चार संस्थापकांनी एक उत्कृष्ट जादू शिक्षण देणाऱ्या विद्यालयाची स्थापना करायच्या हेतूने हॉगवार्ट्सची","translated_text":"The four founders of Hogwarts set out to create a school of excellence for teaching magic.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"स्थापना केली खरी पण पुढे त्यांच्यात मतभेद निर्माण झाले .","translated_text":"It was true , but then there were differences between them .","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सलझार स्लायदेरीन हे सुरुवातीपासूनच शुद्ध रक्ताचे आग्रही होते .","translated_text":"Salzar Sliderin has been an advocate of pure blood from the beginning .","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यांनी मगल कुटुंबात जन्मलेल्या मुलांना हॉगवार्ट्समध्ये प्रवेश देऊ नये असा आग्रह धरला .","translated_text":"He insisted that children born into Mughal families should not be admitted to Hogwarts .","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हा हट्ट उरलेल्या तिघांना मान्य झाला नाही .","translated_text":"The other three did not accept the offer .","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"शेवटी सलझार हॉगवार्ट्स सोडून निघून गेले .","translated_text":"Finally, Salzar left Hogwarts.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"जाण्यापूर्वी सलझार स्लायदेरीनने हॉगवार्ट्समध्ये एक गुप्त तळघर बांधून त्यात एक असा राक्षसी प्राणी ठेवला आहे जो वेळ येताच हॉगवार्ट्सला सगळ्या मडब्लड विद्यार्थ्यांपासून मुक्त करेल .","translated_text":"Before he leaves, Salzar Sliderin builds a secret basement in Hogwarts and puts a monster in it that will free the Hogwarts from all the mudblood students when the time comes.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सलझार स्लायदेरी���चा वारस जेव्हा हॉगवार्ट्स मध्ये येईल तेव्हा तोच फक्त या प्राण्याला नियंत्रणाखाली आणू शकेल व तो या प्राण्याकरवी तेव्हा जे कोणी मगलबॉर्न विद्यार्थी असतील त्यांना मारून टाकेल अशी आख्यायिका / दंतकथा पुढे प्रचलित झाली .","translated_text":"Legend has it that when the heir of Salzar Sliderin comes to Hogwarts, he will be the only one who can control the animal and kill anyone who is a Magalbourne student.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"अशाप्रकारे १००० वर्षांपूर्वी हॉगवार्ट्सची","translated_text":"That's how the Hogwarts came about a thousand years ago.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"स्थापना झाली आणि काही वर्षांतच एक संस्थापक विद्यालय सोडून निघून गेला .","translated_text":"It was founded and within a few years one of the founders left the school.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"हॅरी पॉटर पुस्तके","translated_text":"The Harry Potter books","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"table","content":"{| class=\"wikitable\" \n|-\n! क्र.\n! नाव\n! प्रकाशन तारीख\n|-\n| १\n| align=center | [[हॅरी पॉटर अँड द फिलॉसॉफर्स स्टोन]]\n| align=center | ३० जून १९९७\n|-\n| २\n| align=center | [[हॅरी पॉटर अँड द चेंबर ऑफ सिक्रेट्स]]\n| align=center | २ जुलै १९९८\n|-\n| ३\n| align=center | [[हॅरी पॉटर अँड द प्रिझनर ऑफ अझकबान]]\n| align=center | ८ जुलै १९९९\n|-\n| ४\n| align=center | [[हॅरी पॉटर अँड द गॉब्लेट ऑफ फायर]]\n| align=center | ८ जुलै २०००\n|-\n| ५\n| align=center | [[हॅरी पॉटर अँड ऑर्डर ऑफ फिनिक्स]]\n| align=center | २१ जून २००३\n|-\n| ६\n| align=center | [[हॅरी पॉटर अँड हाफ ब्लड प्रिन्स]]\n| align=center | १६ जुलै २००५\n|-\n| ७\n| align=center | [[हॅरी पॉटर अँड द डेथली हॅलोज]]\n| align=center | २१ जुलै २००७\n|}"},{"type":"heading","text":"चित्रपट","translated_text":"Films","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"मुख्य लेख: हॅरी पॉटर","translated_text":"Main article: Harry Potter","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"हॅरी पॉटर शृंखलेच्या ७ पुस्तकांपैकी सर्व पुस्तकांवर आधारित चित्रपट (ह्याच नावाचे) आजपर्यंत प्रदर्शित झाले आहेत.","translated_text":"All of the seven books in the Harry Potter series have been adapted into films (of the same name) to date.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"फक्त ७व्या पुस्तकावर आधारित दोन चित्रपट निघाले आहेत.","translated_text":"Only two films based on the seventh book have been released.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हॅरी पॉटर ॲन्ड द फिलॉसॉफर्स स्टोन (हॅरी पॉटर आणि परीस) हॅरी पॉटर ॲन्ड द चेंबर ऑफ सीक्रेट्स (हॅरी पॉटर आणि रहस्यमयी तळघर) हॅरी पॉटर ॲन्ड द प्रिझनर ऑफ ॲझकाबान (हॅरी पॉटर आणि अझ्काबानचा कैदी) हॅरी पॉटर ॲन्ड द गॉब्लेट ऑफ फायर (हॅरी पॉटर आणि अग्निचषक) हॅरी पॉटर ॲन्ड ऑर्डर ऑफ फिनिक्स (हॅरी पॉटर आणि फिनिक्स सेना) हॅरी पॉटर ॲन्ड हाफ ब्लड प्रिन्स (हॅरी पॉटर आणि अर्ध्या शुद्ध रक्ताचा राजकुमार) हॅ���ी पॉटर ॲन्ड द डेथली हॅलोज - भाग १ (हॅरी पॉटर आणि मृत्यूदेवतेच्या भेटी) हॅरी पॉटर ॲन्ड द डेथली हॅलोज - भाग २ (हॅरी पॉटर आणि मृत्यूदेवतेच्या भेटी)","translated_text":"Harry Potter and the Philosopher's Stone Harry Potter and the Chamber of Secrets Harry Potter and the Prisoner of Azkaban Harry Potter and the Prisoner of Azkaban Harry Potter and the Goblet of Fire Harry Potter and the Deathly Hallows Harry Potter and the Order of the Phoenix Harry Potter and the Half-Blood Prince Harry Potter and the Half-Blood Prince Harry Potter and the Deathly Hallows Harry Potter","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"मुख्य पात्रे","translated_text":"The main characters","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"हॅरी पॉटर रॉन विजली - हॅरीचा वर्गमित्र हर्मायोनी","translated_text":"Harry Potter Ron Weasley - Harry's classmate Harmony","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ग्रेंजर - हॅरीची वर्गमैत्रिण नेव्हिल लाँगबोटम - हॅरीचा वर्गमित्र आल्बस डंबलडोर - हॉग्वार्ट्झ शाळेचे मुख्याध्यापक सेव्हेरस स्नेप - हॉग्वार्ट्झ शाळेमधील एक शिक्षक जिनी विजली - रॉनची बहीण व हॅरीची प्रेयसी टॉम रिडल (लॉर्ड व्होल्डेमॉर्ट) - हॅरीच्या पालकांचा खुनी व दुष्ट जादूगार","translated_text":"Granger - Harry's classmate Neville Longbottom - Harry's classmate Albus Dumbledore - Severus Snape, Hogwarts Principal - Jenny Weasley, a teacher at Hogwarts - Ron's sister and Harry's mistress Tom Riddle (Lord Voldemort) - the murderer and evil wizard of Harry's parents.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"बाह्य दुवे","translated_text":"External links","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:हॅरी पॉटर वर्ग:शृंखला वर्ग:काल्पनिक व्यक्ती","translated_text":"Category:Harry Potter Category:Chain Category:Person of fiction","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[{"text":"१९९७ साली हॅरी पॉटर शृंखलेतील पहिले पुस्तक हॅरी पॉटर अँड फिलॉसॉफेर्स स्टोन या नावाने प्रकाशित झाले व त्यानंतर हॅरी पॉटरची लोकप्रियता वाढतच राहिली. जून २००८ अखेरीस हॅरी पॉटर पुस्तकांच्या ४० कोटी प्रती विकल्या गेल्या आहेत व हॅरी पॉटर शृंखला ६७ भाषांमध्ये भाषांतरित करण्यात आली आहे. हॅरी पॉटरच्या एकूण सात कादंबऱ्या मंजुषा आमडेकर यांनी मराठीत भाषांतरित केल्या आहेत.","translated_text":"The first book in the Harry Potter series, Harry Potter and the Philosopher's Stone, was published in 1997, and Harry Potter continued to grow in popularity thereafter. As of the end of June 2008, 40 million copies of the Harry Potter books have been sold and the Harry Potter series has been translated into 67 languages. A total of seven of Harry Potter's novels have been translated into Marathi by Manjula Amdecker.","citations":[{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.bookganga.com/eBooks/Books/Details/5267965376528935790|title=हॅरी पॉटर आणि परीस-Harry Potter Ani Paris by J. K. Rowling - Manjul Publishing House - BookGanga.com|website=www.bookganga.com|access-date=2021-12-31}}]","char_index":362,"name":null,"url":"https://www.bookganga.com/eBooks/Books/Details/5267965376528935790","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html; charset=utf-8","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":122593,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:58.351672-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":5,"source_quality_raw_score":0.9423828125}]}]}
+{"title":"���ित्र:Harry Potter and the Philosopher's Stone.jpg","wikicode":"\n[[वर्ग:विकिपीडिया चित्रे]]\n[[Category:Files uploaded by Abhijitsathe]]","hash":"6332b84fe38efb20c90c6acc4bdf5a60d2f2265f6a6e06014e3a922f1cbe6c99","last_revision":"2023-06-01T14:39:23Z","first_revision":"2009-05-16T02:01:29Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:04.286842","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"वर्ग:विकिपीडिया चित्रे Category:Files uploaded by Abhijitsathe\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:विकिपीडिया चित्रे Category:Files uploaded by Abhijitsathe","translated_text":"Category:Files uploaded by Abhijitsathe","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"हॅरी पॉटर ॲन्ड द फिलॉसॉफर्स स्टोन","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[हॅरी पॉटर अँड द फिलॉसॉफर्स स्टोन]]","hash":"79e689de6e6b3fad1948b953d26ea6f473a599221a5364425317ae33366cfe2c","last_revision":"2022-10-14T13:05:43Z","first_revision":"2009-05-16T02:13:42Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:04.344953","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन हॅरी पॉटर अँड द फिलॉसॉफर्स स्टोन\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन हॅरी पॉटर अँड द फिलॉसॉफर्स स्टोन","translated_text":"Re-directed by Harry Potter and the Philosopher's Stone","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"वर्ग:हॅरी पॉटर","wikicode":"*\n\n[[वर्ग:शृंखला]]","hash":"a54fa02a984dc6282fd1596453c30c8fbb6c461dcf0975882eff655fcf95c622","last_revision":"2013-04-18T01:42:25Z","first_revision":"2009-05-16T02:15:58Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:04.403934","cross_lingual_links":{"af":"Kategorie:Harry Potter","am":"መደብ:ሃሪ ፖተር","an":"Categoría:Harry Potter","ar":"تصنيف:هاري بوتر","as":"শ্ৰেণী:হেৰী পটাৰ","ast":"Categoría:Harry Potter","az":"Kateqoriya:Harri Potter","azb":"بؤلمه:هری پاتر","bat-smg":"Kateguorėjė:Haris Puoteris","be":"Катэгорыя:Гары Потэр","bg":"Категория:Хари Потър","bn":"বিষয়শ্রেণী:হ্যারি পটার","br":"Rummad:Harry Potter","bs":"Kategorija:Harry Potter","ca":"Categoria:Harry Potter","ckb":"پۆل:ھەری پۆتەر","cs":"Kategorie:Harry Potter","cy":"Categori:Harri Potter","da":"Kategori:Harry Potter","de":"Kategorie:Harry Potter","el":"Κατηγορία:Χάρι Πότερ","en":"Category:Harry Potter","eo":"Kategorio:Harry Potter","es":"Categoría:Harry Potter","et":"Kategooria:Harry Potter","eu":"Kategoria:Harry Potter","fa":"رده:هری پاتر","fi":"Luokka:Harry Potter","fo":"Bólkur:Harry Potter","fr":"Catégorie:Harry Potter","fy":"Kategory:Harry Potter","gl":"Categoría:Harry Potter","he":"קטגוריה:הארי פוטר","hi":"श्रेणी:हैरी पॉटर","hr":"Kategorija:Harry Potter","hu":"Kategória:Harry Potter","hy":"Կատեգորիա:Հարրի Փոթեր","ia":"Categoria:Harry Potter","id":"Kategori:Harry Potter","io":"Kategorio:Harry Potter","is":"Flokkur:Harry Potter","it":"Categoria:Harry Potter","ja":"Category:ハリー・ポッターシリーズ","ka":"კატეგორია:ჰარი პოტერი","kk":"Санат:Хәрри Поттер","ko":"분류:해리 포터","ku":"Kategorî:Harry Potter","la":"Categoria:Harrius Potter","lb":"Kategorie:Harry Potter","lt":"Kategorija:Haris Poteris","lv":"Kategorija:Harijs Poters","mk":"Категорија:Хари Потер","mn":"Ангилал:Харри Поттер","ms":"Kategori:Harry Potter","my":"ကဏ္ဍ:ဟယ်ရီပေါ်တာ","mzn":"رج:هری پاتر","nds-nl":"Kategorie:Harry Potter","nl":"Categorie:Harry Potter","nn":"Kategori:Harry Potter","nb":"Kategori:Harry Potter","pl":"Kategoria:Harry Potter","pt":"Categoria:Harry Potter","qu":"Katiguriya:Harry Potter","ro":"Categorie:Harry Potter","ru":"Категория:Гарри Поттер","se":"Kategoriija:Harry Potter","sh":"Kategorija:Harry Potter","simple":"Category:Harry Potter","sk":"Kategória:Harry Potter","sl":"Kategorija:Harry Potter","smn":"Luokka:Harry Potter","sq":"Kategoria:Harry Potter","sr":"Категорија:Хари Потер","sv":"Kategori:Harry Potter","szl":"Kategoryjo:Harry Potter","ta":"பகுப்பு:ஆரி பாட்டர்","th":"หมวดหมู่:แฮร์รี่ พอตเตอร์","tl":"Kategorya:Harry Potter","tr":"Kategori:Harry Potter","tt":"Төркем:Гарри Поттер","uk":"К��тегорія:Гаррі Поттер","uz":"Turkum:Harry Potter","vi":"Thể loại:Harry Potter","yi":"קאַטעגאָריע:הארי פאטער","zh":"Category:哈利波特","zh-classical":"分類:哈利波特","zh-min-nan":"Lūi-pia̍t:Harry Potter","zh-yue":"Category:哈利波特"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.739260","text":"वर्ग:शृंखला\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:शृंखला","translated_text":"Category:Chain","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"वर्ग:शृंखला","wikicode":"*","hash":"684888c0ebb17f374298b65ee2807526c066094c701bcc7ebbe1c1095f494fc1","last_revision":"2009-05-16T02:16:19Z","first_revision":"2009-05-16T02:16:19Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:04.463070","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"","elements":[],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"चित्र:Harry Potter and the Chamber of Secrets.jpg","wikicode":"\n[[वर्ग:विकिपीडिया चित्रे]]\n[[Category:Files uploaded by Abhijitsathe]]","hash":"6332b84fe38efb20c90c6acc4bdf5a60d2f2265f6a6e06014e3a922f1cbe6c99","last_revision":"2023-06-01T14:39:13Z","first_revision":"2009-05-16T02:25:04Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:04.521730","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"वर्ग:विकिपीडिया चित्रे Category:Files uploaded by Abhijitsathe\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:विकिपीडिया चित्रे Category:Files uploaded by Abhijitsathe","translated_text":"Category:Files uploaded by Abhijitsathe","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"हॅरी पॉटर ॲन्ड द चेंबर ऑफ सिक्रेट्स","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[हॅरी पॉटर अँड द चेंबर ऑफ सिक्रेट्स]]","hash":"259486ea58a509207b22d883b8c0f548fa7cff6bbf6c46102df061191ef54ef0","last_revision":"2022-10-14T12:43:31Z","first_revision":"2009-05-16T02:27:38Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:04.585552","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन हॅरी पॉटर अँड द चेंबर ऑफ सिक्रेट्स\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन हॅरी पॉटर अँड द चेंबर ऑफ सिक्रेट्स","translated_text":"Redirected to Harry Potter and the Chamber of Secrets","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"चित्र:Harry Potter and the Prisoner of Azkaban.jpg","wikicode":"\n[[वर्ग:विकिपीडिया चित्रे]]\n[[Category:Files uploaded by Abhijitsathe]]","hash":"6332b84fe38efb20c90c6acc4bdf5a60d2f2265f6a6e06014e3a922f1cbe6c99","last_revision":"2023-06-01T14:39:28Z","first_revision":"2009-05-16T02:31:16Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:04.645938","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"वर्ग:विकिपीडिया चित्रे Category:Files uploaded by Abhijitsathe\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:विकिपीडिया चित्रे Category:Files uploaded by Abhijitsathe","translated_text":"Category:Files uploaded by Abhijitsathe","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"हॅरी पॉटर अँड द प्रिझनर ऑफ ऍझ्काबान","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[हॅरी पॉटर अँड द प्रिझनर ऑफ अझकाबान]]","hash":"a1ab974a1bf69e639444709c468aabf355c794979d131166bfb3041fd04a5423","last_revision":"2022-10-17T04:12:54Z","first_revision":"2009-05-16T02:32:41Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:04.704397","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन हॅरी पॉटर अँड द प्रिझनर ऑफ अझकाबान\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन हॅरी पॉटर अँड द प्रिझनर ऑफ अझकाबान","translated_text":"Re-directed Harry Potter and the Prisoner of Azkaban","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"चित्र:Harry Potter and the Goblet of Fire.jpg","wikicode":"\n[[वर्ग:विकिपीडिया चित्रे]]\n[[Category:Files uploaded by Abhijitsathe]]","hash":"6332b84fe38efb20c90c6acc4bdf5a60d2f2265f6a6e06014e3a922f1cbe6c99","last_revision":"2023-06-01T14:39:18Z","first_revision":"2009-05-16T02:36:57Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:04.760203","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"वर्ग:विकिपीडिया चित्रे Category:Files uploaded by Abhijitsathe\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:विकिपीडिया चित्रे Category:Files uploaded by Abhijitsathe","translated_text":"Category:Files uploaded by Abhijitsathe","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"हॅरी पॉटर ॲन्ड द गॉब्लेट ऑफ फायर","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[हॅरी पॉटर अँड द गॉब्लेट ऑफ फायर]]","hash":"22815a385c35e139de380d643f5976a6626bbb2ba56d27597524e1c8d3c368ef","last_revision":"2022-10-14T12:31:44Z","first_revision":"2009-05-16T02:38:09Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:04.832162","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन हॅरी पॉटर अँड द गॉब्लेट ऑफ फायर\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन हॅरी पॉटर अँड द गॉब्लेट ऑफ फायर","translated_text":"Re-directed Harry Potter and the Goblet of Fire","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"भगवान","wikicode":"{{गल्लत|भगवानदादा}}\n\nज्या व्यक्तीने जीवनातील सर्व तृष्णाचे भंजन केले आहे, अशा व्यक्तीस '''भगवान''' असे म्हणतात. भगवान = भग्ग + वान, भग्ग म्हणजे 'भंजन करणे' आणि वान म्हणजे 'तृष्णा'.\n\n::भग्ग रागो , भग्ग मोहो ,भग्ग दोसो अनासवो ।\n::भग्गस्स पापका धम्मा भगवातेन पाऊच्चति ।।
\n'''अर्थ :''' \n:ज्या मनुष्याने राग, मोह, द्वेष व तृष्णा यांचा क्षय करून संपूर्ण अकुशल कर्म व चित्ताचा नाश केला आहे, त्या कुसलकर्मि महापुरुषाला भगवान असे संबोधतात.[संदर्भ : Intelligent Man's Guide to Buddhism. \nलेखक : भदंत आनंद कौसल्यायन ]\n\nभारतात अनेकवेळा भगवान या शब्दाला [[ईश्वर]], [[देव]] किंवा [[परमेश्वर]] हे समानार्थी शब्द वापरतात.\n\n \n[[पराशर]] ऋषींनी भगवान या शब्दाची व्याख्या \"भग\"वान अर्थात ऐश्वर्यवान अशी केली आहे. भगवान या शब्दाने हा शब्द षड्ऐश्वर्यसंपन्न व्यक्तीचा निर्देश होतो. ही सहा ऐश्वर्य म्हणजे सौंदर्य, बल, बुद्धी, यश, धनसंपदा व वैराग्य होय.\n\n==हे सुद्धा पहा==\n* [[ईश्वर]]\n* [[परमेश्वर]]\n* [[बुद्ध (शीर्षक)]]\n* [[तथागत]]\n* [[देव]]\n\n==संदर्भ==\n{{संदर्भयादी}}\n\n[[वर्ग:हिंदू धर्म]]\n[[वर्ग:बौद्ध धर्म]]\n[[वर्ग:बौद्ध शीर्षके]]","hash":"9b0c636b52f196b7d54898ee3d9475ee6af16cddc2db82811990bf9b41a78496","last_revision":"2022-03-19T17:33:04Z","first_revision":"2009-05-16T05:03:41Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:04.893380","cross_lingual_links":{"bn":"ভগবান","bpy":"ভগবান","de":"Bhagvan","en":"Bhagavan","es":"Bhagaván","fr":"Bhagavan","ga":"Bhagwan","gu":"ભગવાન","hi":"भगवान","hu":"Bhagaván","id":"Bhagawan","it":"Bhagavat","ja":"バガヴァン","ko":"바가반","ks":"بھگوان","lt":"Bhagavanas","mai":"भगवान","mg":"Bhagavan","ml":"ഭഗവാൻ","ne":"भगवान","nl":"Bhagavan","pa":"ਭਗਵਾਨ","pl":"Bhagawan (tytuł)","ru":"Бхагаван","sd":"ڀڳوان","su":"Bagawan","th":"ภควา","tr":"Bhagavan","uk":"Бгаґаван","ur":"بھگوان","zh":"薄伽梵"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.739260","text":"ज्या व्यक्तीने जीवनातील सर्व तृष्णाचे भंजन केले आहे, अशा व्यक्तीस भगवान असे म्हणतात. भगवान = भग्ग + वान, भग्ग म्हणजे 'भंजन करणे' आणि वान म्हणजे 'तृष्णा'.\n\nभग्ग रागो , भग्ग मोहो ,भग्ग दोसो अनासवो । भग्गस्स पापका धम्मा भगवातेन पाऊच्चति ।।\n\nअर्थ : ज्या मनुष्याने राग, मोह, द्वेष व तृष्णा यांचा क्षय करून संपूर्ण अकुशल कर्म व चित्ताचा नाश केला आहे, त्या कुसलकर्मि महापुरुषाला भगवान असे संबोधतात.\n\nभारतात अनेकवेळा भगवान या शब्दाला ईश्वर, देव किंवा परमेश्वर हे समानार्थी शब्द वापरतात.\n\nपराशर ऋषींनी भगवान या शब्दाची व्याख्या \"भग\"वान अर्थात ऐश्वर्यवान अशी केली आहे. भगवान या शब्दाने हा शब्द षड्ऐश्वर्यसंपन्न व्यक्तीचा निर्देश होतो. ही सहा ऐश्वर्य म्हणजे सौंदर्य, बल, बुद्धी, यश, धनसंपदा व वैराग्य होय.\n\nईश्वर परमेश्वर बुद्ध (शीर्षक) तथागत देव\n\nवर्ग:हिंदू धर्म वर्ग:बौद्ध धर्म वर्ग:बौद्ध शीर्षके\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"ज्या व्यक्तीने जीवनातील सर्व तृष्णाचे भंजन केले आहे, अशा व्यक्तीस भगवान असे म्हणतात.","translated_text":"The person who has shattered all the thirst of life is called Lord.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"भगवान = भग्ग + वान, भग्ग म्हणजे 'भंजन करणे' आणि वान म्हणजे 'तृष्णा'.","translated_text":"Bhagavan = Bhagavan + Van, Bhagavan means to devour and Van means thirst.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"भग्ग रागो , भग्ग मोहो ,भग्ग दोसो अनासवो । भग्गस्स पापका धम्मा भगवातेन पाऊच्चति ।।","translated_text":"Let there be wrath and anger , and anger and anger , and anger and anger; for all the wicked shall be brought down by the LORD .","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"अर्थ : ज्या मनुष्याने राग, मोह, द्वेष व तृष्णा यांचा क्षय करून संपूर्ण अकुशल कर्म व चित्ताचा नाश केला आहे, त्या कुसलकर्मि महापुरुषाला भगवान असे संबोधतात.","translated_text":"Meaning: The man who has destroyed all unqualified karma and chitta by destroying anger, lust, hatred and thirst, the Kusalkarmi called the great man Lord.","trailing_whitespace":"","citations":[{"content":"[संदर्भ : Intelligent Man's Guide to Buddhism. लेखक : भदंत आनंद कौसल्यायन ]","char_index":153,"name":null,"url":null,"source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":null,"source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"भारतात अनेकवेळा भगवान या शब्दाला ईश्वर, देव किंवा परमेश्वर हे समानार्थी शब्द वापरतात.","translated_text":"In India, the word Lord is often used as a synonym for God, God or Lord.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पराशर ऋषींनी भगवान या शब्दाची व्याख्या \"भग\"वान अर्थात ऐश्वर्यवान अशी केली आहे.","translated_text":"Parashar Rishi has defined the word \"Bhagwan\" as \"Bhagwan\" meaning Aishwaryavan.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"भगवान या शब्दाने हा शब्द षड्ऐश्वर्यसंपन्न व्यक्तीचा निर्देश होतो.","translated_text":"The word Lord refers to a person who possesses supernatural powers.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ही सहा ऐश्वर्य म्हणजे सौंदर्य, बल, बुद्धी, यश, धनसंपदा व वैराग्य होय.","translated_text":"These six treasures are beauty, strength, wisdom, success, wealth and fortune.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"हे सुद्धा पहा","translated_text":"See also","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"ईश्वर परमेश्वर बुद्ध (शीर्षक) तथागत देव","translated_text":"God the Lord Buddha (title)","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"संदर्भ","translated_text":"Reference","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:हिंदू धर्म वर्ग:बौद्ध धर्म वर्ग:बौद्ध शीर्षके","translated_text":"Category:Hindu:Buddhism Category:Buddhist titles","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[{"text":"अर्थ : ज्या मनुष्याने राग, मोह, द्वेष व तृष्णा यांचा क्षय करून संपूर्ण अकुशल कर्म व चित्ताचा नाश केला आहे, त्या कुसलकर्मि महापुरुषाला भगवान असे संबोधतात.","translated_text":"Meaning: The man who has destroyed all unqualified karma and chitta by destroying anger, lust, hatred and thirst, the Kusalkarmi called the great man Lord.","citations":[{"content":"[संदर्भ : Intelligent Man's Guide to Buddhism. लेखक : भदंत आनंद कौसल्यायन ]","char_index":153,"name":null,"url":null,"source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":null,"source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}]}]}
+{"title":"हॅरी पॉटर अँड द फिलॉसॉफर्ज स्टोन","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[हॅरी पॉटर अँड द फिलॉसॉफर्स स्टोन]]","hash":"79e689de6e6b3fad1948b953d26ea6f473a599221a5364425317ae33366cfe2c","last_revision":"2022-10-17T04:13:05Z","first_revision":"2009-05-16T06:20:40Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:04.952013","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन हॅरी पॉटर अँड द फिलॉसॉफर्स स्टोन\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन हॅरी पॉटर अँड द फिलॉसॉफर्स स्टोन","translated_text":"Re-directed by Harry Potter and the Philosopher's Stone","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"जीएंची निवडक पत्रे","wikicode":"गुरुनाथ आबाजी (अर्थात जी. ए.) कुलकर्णी हे [[मराठी]]मधील एक प्रसिद्ध कथाकार होते.\n\nजी.ए.कुलकर्णी व [[पु. ल. देशपांडे]] यांच्या पत्नी [[सुनीता देशपांडे]] यांच्या मध्ये प्रदीर्घ काळ पत्रव्यवहार होता.या पत्रव्यवहाराचे चार खंड त्यांच्या निधनानंतर [[जीएंची निवडक पत्रे]] या नावाखाली प्रकाशित झाले आहेत.\n\n== हे सुद्धा पहा ==\n* [[गुरुनाथ आबाजी कुलकर्णी]] \n\n[[वर्ग:जी.ए. कुलकर्णी]]","hash":"c5f9f5aeed5be13aaaa3af0161cc5a1a0114e19534ca8950521c1eaeb798519e","last_revision":"2022-04-03T16:13:42Z","first_revision":"2009-05-16T06:30:30Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:05.014160","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"गुरुनाथ आबाजी (अर्थात जी. ए.) कुलकर्णी हे मराठीमधील एक प्रसिद्ध कथाकार होते.\n\nजी.ए.कुलकर्णी व पु. ल. देशपांडे यांच्या पत्नी सुनीता देशपांडे यांच्या मध्ये प्रदीर्घ काळ पत्रव्यवहार होता.या पत्रव्यवहाराचे चार खंड त्यांच्या निधनानंतर जीएंची निवडक पत्रे या नावाखाली प्रकाशित झाले आहेत.\n\nगुरुनाथ आबाजी कुलकर्णी\n\nवर्ग:जी.ए. कुलकर्णी\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"गुरुनाथ आबाजी (अर्थात जी.","translated_text":"Guru Nath Abaji (i.e. G.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ए.)","translated_text":"A.)","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"कुलकर्णी हे मराठीमधील एक प्रसिद्ध कथाकार होते.","translated_text":"Kulkarni was a famous Marathi storyteller.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"जी.ए.कुलकर्णी व पु.","translated_text":"G. A. Kulkarni and P.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ल.","translated_text":"L.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"देशपांडे यांच्या पत्नी सुनीता देशपांडे यांच्या मध्ये प्रदीर्घ काळ पत्रव्यवहार होता.या पत्रव्यवहाराचे चार खंड त्यांच्या निधनानंतर जीएंची निवडक पत्रे या नावाखाली प्रकाशित झाले आहेत.","translated_text":"Deshpande's wife, Sunita Deshpande, had a long correspondence. Four volumes of this correspondence have been published after his death under the name of Gyan's Selected Letters.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"हे सुद्धा पहा","translated_text":"See also","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"गुरुनाथ आबाजी कुलकर्णी","translated_text":"Guru Nath Abhi Kulkarni","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:जी.ए.","translated_text":"Class: G.A.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"कुलकर्णी","translated_text":"It is a well-known fact.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"संजीव नाईक","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[संजीव गणेश नाईक]]","hash":"55513ec4209f6393cbb5663b13f89a54bf890563d2904a5f432d2a6823dfaf4c","last_revision":"2011-01-25T03:05:17Z","first_revision":"2009-05-16T09:06:52Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:05.070805","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन संजीव गणेश नाईक\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन संजीव गणेश नाईक","translated_text":"Re-directed by Sanjeev Ganesh Naik","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"संजीव गणेश नाईक","wikicode":"{{माहितीचौकट संसद सदस्य \n| नाव = संजीव गणेश नाईक\n| लघुचित्र =\n| पद = [[संसद सदस्य|एमपी]]\n| कार्यकाळ_आरंभ = [[इ.स. २००९]]\n| कार्यकाळ_समाप्ती = \n| मागील = [[आनंद प्रकाश परांजपे]]\n| पुढील = \n| जन्मदिनांक = १९७२\n| जन्मस्थान = \n| मृत्युदिनांक = \n| मृत्युस्थान = \n| पक्ष = [[राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष]]\n| पत्नी = \n| अपत्ये = \n| निवास = [[वाशी]]\n| मतदारसंघ = [[ठाणे (लोकसभा मतदारसंघ)|ठाणे]]\n| पद2 =\n| कार्यकाळ_आरंभ2 = \n| कार्यकाळ_समाप्ती2 = \n| मागील2 = \n| पुढील2 = \n| कार्यकाळ_आरंभ3 = \n| कार्यकाळ_समाप्ती3 = \n| कार्यकाळ_आरंभ4 = \n| कार्यकाळ_समाप्ती4 = \n| व्यवसाय = \n| धर्म =\n| सही = \n| संकेतस्थळ = \n| तळटीपा = \n| तारीख = \n| वर्ष = \n| स्रोत = \n}}\n\n{{DEFAULTSORT:नाईक, संजीव गणेश}}\n[[वर्ग:इ.स. १९७२ मधील जन्म]]\n[[वर्ग:राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्षातील राजकारणी]]\n[[वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य]]\n[[वर्ग:ठाण्याचे खासदार]]","hash":"45ecbc1e60a722cabaf19710f635ec30607e78522dbadf3970eb0fca368299cd","last_revision":"2020-04-03T06:43:31Z","first_revision":"2009-05-16T09:49:56Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:05.125252","cross_lingual_links":{"en":"Sanjeev Naik"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.739260","text":"वर्ग:इ.स. १९७२ मधील जन्म वर्ग:राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्षातील राजकारणी वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:ठाण्याचे खासदार\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:इ.स.","translated_text":"Class: C.E.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९७२ मधील जन्म वर्ग:राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्षातील राजकारणी वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:ठाण्याचे खासदार","translated_text":"Birth Class: 1972 Politician of the Nationalist Congress Party Class: 15th Lok Sabha Member Class: Member of Parliament","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य","wikicode":"{{categoryTOC}}\n\n[[वर्ग:लोकसभा सदस्य]]\n[[वर्ग:१५ वी लोकसभा|सदस्य]]","hash":"0118a34c760d7a5e08050d5838ba7d228c3dca213e0832da78f9102abb514529","last_revision":"2022-11-24T09:09:57Z","first_revision":"2009-05-16T10:39:42Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:05.181413","cross_lingual_links":{"bn":"বিষয়শ্রেণী:পঞ্চদশ লোকসভার সদস্য","en":"Category:India MPs 2009–2014","fa":"رده:اعضای پانزدهمین دوره لوک سبها","hi":"श्रेणी:१५वीं लोकसभा के सदस्य","id":"Kategori:Anggota Lok Sabha ke-15","ml":"വർഗ്ഗം:പതിനഞ്ചാം ലോക്സഭയിലെ അംഗങ്ങൾ","or":"ଶ୍ରେଣୀ:୧୫ଶ ଲୋକ ସଭା ସଭ୍ୟ","pa":"ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਦੇ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ 2009–2014","ta":"பகுப்பு:15வது மக்களவை உறுப்பினர்கள்","ur":"زمرہ:پندرہویں لوک سبھا کے اراکین","zh":"Category:第十五届印度人民院议员"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.739260","text":"वर्ग:लोकसभा सदस्य सदस्य\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:लोकसभा सदस्य सदस्य","translated_text":"Class: Members of Lok Sabha","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"प्रताप सोनवणे","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[प्रताप नारायण सोनवणे]]","hash":"329bb23032387474687701098ee1345da80f2b11756a6d3689939a724e6a25bd","last_revision":"2011-01-24T22:25:56Z","first_revision":"2009-05-16T13:48:16Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:05.285885","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन प्रताप नारायण सोनवणे\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन प्रताप नारायण सोनवणे","translated_text":"Directed by Pratap Narayan Sonane","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"प्रताप नारायण सोनवणे","wikicode":"'''प्रताप नारायणराव सोनावणे''' ([[डिसेंबर १२|१२ डिसेंबर]], [[इ.स. १९४८]] - ) हे [[धुळे (लोकसभा मतदारसंघ)|धुळे लोकसभा मतदारसंघाचे]] खासदार आहेत. हे [[पंधरावी लोकसभा|१५व्या लोकसभेवर]] [[भारतीय जनता पक्ष|भारतीय जनता पक्षातर्फे]] निवडून गेले.{{माहितीचौकट संसद सदस्य \n| नाव = प्रताप नारायण सोनवणे \n| लघुचित्र = \n| पद = [[संसद सदस्य|एमपी]]\n| कार्यकाळ_आरंभ = [[इ.स. २००९]]\n| कार्यकाळ_समाप्ती = \n| मागील = [[बापु हरी चौरे]]\n| पुढील = \n| जन्मदिनांक = \n| जन्मस्थान = \n| मृत्युदिनांक = \n| मृत्युस्थान = \n| पक्ष = [[भारतीय जनता पक्ष]]\n| पत्नी = \n| अपत्ये = \n| निवास = \n| मतदारसंघ = [[धुळे (लोकसभा मतदारसंघ)|धुळे]]\n| पद2 =\n| कार्यकाळ_आरंभ2 = \n| कार्यकाळ_समाप्ती2 = \n| मागील2 = \n| पुढील2 = \n| कार्यकाळ_आरंभ3 = \n| कार्यकाळ_समाप्ती3 = \n| कार्यकाळ_आरंभ4 = \n| कार्यकाळ_समाप्ती4 = \n| व्यवसाय = \n| धर्म =\n| सही = \n| संकेतस्थळ = \n| तळटीपा = \n| तारीख = \n| वर्ष = \n| स्रोत = \n}}\n{{विस्तार}}\n\n{{DEFAULTSORT:सोनवणे, प्रताप नारायण}}\n[[वर्ग:भारतीय जनता पक्षातील राजकारणी]]\n[[वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य]]\n[[वर्ग:इ.स. १९४८ मधील जन्म]]\n[[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]]","hash":"1207546ba7d4a8de519978afabb03bc2e68a3a519d7f9d2abd0d6a9fc2286c7b","last_revision":"2017-08-23T02:53:13Z","first_revision":"2009-05-16T13:51:07Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:05.339970","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"प्रताप नारायणराव सोनावणे (१२ डिसेंबर, इ.स. १९४८ - ) हे धुळे लोकसभा मतदारसंघाचे खासदार आहेत. हे १५व्या लोकसभेवर भारतीय जनता पक्षातर्फे निवडून गेले.\n\nवर्ग:भारतीय जनता पक्षातील राजकारणी वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:इ.स. १९४८ मधील जन्म वर्ग:पुरुष चरित्रलेख\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"प्रताप नारायणराव सोनावणे (१२ डिसेंबर, इ.स.","translated_text":"Pratap Narayanarava Sonavana (12th of December, C.E.)","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९४८ - ) हे धुळे लोकसभा मतदारसंघाचे खासदार आहेत.","translated_text":"1948 -) is a Member of Parliament from the Lok Sabha constituency.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हे १५व्या लोकसभेवर भारतीय जनता पक्षातर्फे निवडून गेले.","translated_text":"He was elected to the 15th Lok Sabha by Bharatiya Janata Party.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:भारतीय जनता पक्षातील राजकारणी वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:इ.स.","translated_text":"Class: Politician of Bharatiya Janata Party Class: 15th Lok Sabha Members Class: ES","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९४८ मधील जन्म वर्ग:पुरुष चरित्रलेख","translated_text":"Birth Class of 1948: Male biography","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"अशोक तापीराम प���टील","wikicode":"{{गल्लत|नाना पाटील}}\n{{माहितीचौकट संसद सदस्य \n| नाव = अशोक तापीराम पाटील\n| लघुचित्र = \n| पद = [[संसद सदस्य|एमपी]]\n| कार्यकाळ_आरंभ = [[इ.स. २००९]]\n| कार्यकाळ_समाप्ती = \n| मागील = [[हरीभाऊ जावळे]]\n| पुढील = \n| जन्मदिनांक = \n| जन्मस्थान = \n| मृत्युदिनांक = \n| मृत्युस्थान = \n| पक्ष = [[भारतीय जनता पक्ष]]\n| पत्नी = \n| अपत्ये = \n| निवास = \n| मतदारसंघ = [[जळगाव (लोकसभा मतदारसंघ)|जळगाव]]\n| पद2 =\n| कार्यकाळ_आरंभ2 = \n| कार्यकाळ_समाप्ती2 = \n| मागील2 = \n| पुढील2 = \n| कार्यकाळ_आरंभ3 = \n| कार्यकाळ_समाप्ती3 = \n| कार्यकाळ_आरंभ4 = \n| कार्यकाळ_समाप्ती4 = \n| व्यवसाय = \n| धर्म =\n| सही = \n| संकेतस्थळ = \n| तळटीपा = \n| तारीख = \n| वर्ष = \n| स्रोत = \n}}\n'''अशोक तापीराम तथा ''' ''नाना'' '''पाटील''' (ए.टी. पाटील म्हणूम ज्ञात) ([[सप्टेंबर ९]], [[इ.स. १९६१]] - ) हे एक भारतीय राजकारणी आहेत.\n\n{{१६व्या लोकसभेतील महाराष्ट्राचे खासदार}}\n\n{{DEFAULTSORT:पाटील, ए.टी. नाना}}\n[[वर्ग:भारतीय जनता पक्षातील राजकारणी]]\n[[वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य]]\n[[वर्ग:इ.स. १९६१ मधील जन्म]]\n[[वर्ग:१६ वी लोकसभा सदस्य]]\n[[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]]","hash":"38ed42dfdcb600c5283b597c9df37144f8f59c16c23471b5047c2fd54e726d59","last_revision":"2022-09-06T11:14:46Z","first_revision":"2009-05-16T13:56:33Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:05.400990","cross_lingual_links":{"en":"A. T. Patil","hi":"अशोक तापीराम पाटिल","ta":"ஏ. டி. நானா பாட்டீல்","te":"అశోక్ తాపిరామ్ పాటిల్"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.739260","text":"अशोक तापीराम तथा नाना पाटील (ए.टी. पाटील म्हणूम ज्ञात) (सप्टेंबर ९, इ.स. १९६१ - ) हे एक भारतीय राजकारणी आहेत.\n\nवर्ग:भारतीय जनता पक्षातील राजकारणी वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:इ.स. १९६१ मधील जन्म वर्ग:१६ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:पुरुष चरित्रलेख\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"अशोक तापीराम तथा नाना पाटील (ए.टी.","translated_text":"Ashok Tapiram and Nana Patil (A.T.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पाटील म्हणूम ज्ञात) (सप्टेंबर ९, इ.स.","translated_text":"Patil is known. (September 9, C.E.)","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९६१ - ) हे एक भारतीय राजकारणी आहेत.","translated_text":"1961-) is an Indian politician.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:भारतीय जनता पक्षातील राजकारणी वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:इ.स.","translated_text":"Class: Politician of Bharatiya Janata Party Class: 15th Lok Sabha Members Class: ES","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९६१ मधील जन्म वर्ग:१६ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:पुरुष चरित्रलेख","translated_text":"Born in 1961 class: 16th Lok Sabha member class: Male biography","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"प्रतापराव जाधव","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[प्रतापराव गणपतराव जाधव]]","hash":"723948b430ba23bbe43e151519f0c5edf52ba42d3a92a93fc6e68bef23d9a279","last_revision":"2011-01-24T22:26:03Z","first_revision":"2009-05-16T14:01:20Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:05.452964","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन प्रतापराव गणपतराव जाधव\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन प्रतापराव गणपतराव जाधव","translated_text":"Directed by Prataprao Ganpatrao Jadhav","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"प्रतापराव गणपतराव जाधव","wikicode":"{{माहितीचौकट संसद सदस्य \n| नाव = प्रतापराव गणपतराव जाधव\n| लघुचित्र = \n| पद = [[संसद सदस्य|एमपी]]\n| कार्यकाळ_आरंभ = [[इ.स. २००९]]\n| कार्यकाळ_समाप्ती = \n| मागील = [[आनंदराव विठोबा अडसूळ]]\n| पुढील = \n| जन्मदिनांक = [[२५ नोव्हेंबर]], [[इ.स. १९६०]]\n| जन्मस्थान = [[मेहेकर]], [[बुलढाणा जिल्हा]], [[महाराष्ट्र]], [[भारत]]\n| मृत्युदिनांक = \n| मृत्युस्थान = \n| पक्ष = [[शिवसेना]]\n| पत्नी = \n| अपत्ये = \n| निवास = \n| मतदारसंघ = [[बुलढाणा (लोकसभा मतदारसंघ)|बुलढाणा]]\n| पद2 =\n| कार्यकाळ_आरंभ2 = \n| कार्यकाळ_समाप्ती2 = \n| मागील2 = \n| पुढील2 = \n| कार्यकाळ_आरंभ3 = \n| कार्यकाळ_समाप्ती3 = \n| कार्यकाळ_आरंभ4 = \n| कार्यकाळ_समाप्ती4 = \n| व्यवसाय = \n| धर्म =\n| सही = \n| संकेतस्थळ = \n| तळटीपा = \n| तारीख = \n| वर्ष = \n| स्रोत = \n}}\n'''प्रतापराव गणपतराव जाधव''' ([[२५ नोव्हेंबर]], [[इ.स. १९६०]]:[[मेहेकर]], [[बुलढाणा जिल्हा]], [[महाराष्ट्र]], [[भारत]] - ) हे भारतीय राजकारणी असून हे [[१५वी लोकसभा|१५व्या लोकसभेचे]] सदस्य होते.\n\n{{१६व्या लोकसभेतील महाराष्ट्राचे खासदार}}\n\n{{DEFAULTSORT:जाधव,प्रतापराव गणपतराव}}\n[[वर्ग:शिवसेनेतील राजकारणी]]\n[[वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य]]\n[[वर्ग:१६ वी लोकसभा सदस्य]]\n[[वर्ग:इ.स. १९६० मधील जन्म]]\n\n{{१७व्या लोकसभेतील महाराष्ट्राचे खासदार}}","hash":"d1f30aa77b89144b936cb259e5761babaebd953bc0b1f140429181ae6c38703e","last_revision":"2019-07-04T20:35:26Z","first_revision":"2009-05-16T14:20:32Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:05.507347","cross_lingual_links":{"de":"Prataprao Jadhav","en":"Prataprao Jadhav","hi":"प्रतापराव गणपतराव जाधव","ta":"பிரதாப்ராவ் கண்பத்ராவ் ஜாதவ்","te":"ప్రతాపరావు గణపత్రావ్ జాదవ్"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.739260","text":"प्रतापराव गणपतराव जाधव (२५ नोव्हेंबर, इ.स. १९६०:मेहेकर, बुलढाणा जिल्हा, महाराष्ट्र, भारत - ) हे भारतीय राजकारणी असून हे १५व्या लोकसभेचे सदस्य होते.\n\nवर्ग:शिवसेनेतील राजकारणी वर्ग:१५ वी लोकसभ��� सदस्य वर्ग:१६ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:इ.स. १९६० मधील जन्म\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"प्रतापराव गणपतराव जाधव (२५ नोव्हेंबर, इ.स.","translated_text":"Prataprao Ganpatrao Jadhav (November 25, C.E.)","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९६०:मेहेकर, बुलढाणा जिल्हा, महाराष्ट्र, भारत - ) हे भारतीय राजकारणी असून हे १५व्या लोकसभेचे सदस्य होते.","translated_text":"1960: Mehekar, Buldhana district, Maharashtra, India - is an Indian politician who was a member of the 15th Lok Sabha.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:शिवसेनेतील राजकारणी वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:१६ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:इ.स.","translated_text":"Class: Politicians of Shiv Sena Class: 15th Lok Sabha Members Class: 16th Lok Sabha Members Class: ES","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९६० मधील जन्म","translated_text":"I was born in 1960.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"पावनखिंड (कादंबरी)","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[पावनखिंड (पुस्तक)]]","hash":"f0b6dde926cfef53d2d1dacff41a64d743a5accde8cd14a8e32c25253eb74964","last_revision":"2021-09-05T03:13:10Z","first_revision":"2009-05-16T14:36:37Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:05.562444","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन पावनखिंड (पुस्तक)\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन पावनखिंड (पुस्तक)","translated_text":"Re-directed by Pavankhand (Book)","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"मारोतराव सैनुजी कोवासे","wikicode":"{{माहितीचौकट संसद सदस्य \n| नाव = मारोतराव सैनुजी कोवासे \n| लघुचित्र = \n| पद = [[संसद सदस्य|खासदार]]\n| कार्यकाळ_आरंभ = [[इ.स. २००९]]\n| कार्यकाळ_समाप्ती = \n| मागील = -\n| पुढील = \n| जन्मदिनांक = \n| जन्मस्थान = \n| मृत्युदिनांक = \n| मृत्युस्थान = \n| पक्ष = [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n| पत्नी = \n| अपत्ये = \n| निवास = \n| मतदारसंघ = [[गडचिरोली-चिमूर (लोकसभा मतदारसंघ)|गडचिरोली-चिमूर]]\n| पद2 =\n| कार्यकाळ_आरंभ2 = \n| कार्यकाळ_समाप्ती2 = \n| मागील2 = \n| पुढील2 = \n| कार्यकाळ_आरंभ3 = \n| कार्यकाळ_समाप्ती3 = \n| कार्यकाळ_आरंभ4 = \n| कार्यकाळ_समाप्ती4 = \n| व्यवसाय = \n| धर्म =\n| सही = \n| संकेतस्थळ = \n| तळटीपा = \n| तारीख = \n| वर्ष = \n| स्रोत = \n}}\n'''मारोतराव सैनुजी कोवासे''' ([[३ नोव्हेंबर]], [[इ.स. १९४९]] - ) हे [[महाराष्ट्र|महाराष्ट्रातील]] राजकारणी आहेत. [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]चे सदस्य असलेले कोवासे [[१५वी लोकसभा|१५व्या लोकसभेत]] [[गडचिरोली-चिमूर (लोकसभा मतदारसंघ)|गडचिरोली-चिमूर लोकसभा मतदारसंघातून]] निवडून गेले.\n\n{{DEFAULTSORT:कोवासे, मारोतराव सैनुजी}}\n[[वर्ग:भारतीय राष्ट्रीय का��ग्रेस पक्षातील राजकारणी]]\n[[वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य]]\n[[वर्ग:इ.स. १९४९ मधील जन्म]]","hash":"7c69d4df94fb758fa85245f3c14145b4db467d278ad6b414493d3838e82820a0","last_revision":"2024-01-14T18:56:21Z","first_revision":"2009-05-16T14:38:43Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:05.629992","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"मारोतराव सैनुजी कोवासे (३ नोव्हेंबर, इ.स. १९४९ - ) हे महाराष्ट्रातील राजकारणी आहेत. भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसचे सदस्य असलेले कोवासे १५व्या लोकसभेत गडचिरोली-चिमूर लोकसभा मतदारसंघातून निवडून गेले.\n\nवर्ग:भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस पक्षातील राजकारणी वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:इ.स. १९४९ मधील जन्म\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"मारोतराव सैनुजी कोवासे (३ नोव्हेंबर, इ.स.","translated_text":"Marotrao Sanuji Kovace (November 3, C.E.) was born in the city of Marotrao.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९४९ - ) हे महाराष्ट्रातील राजकारणी आहेत.","translated_text":"1949 -) is a politician from Maharashtra.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसचे सदस्य असलेले कोवासे १५व्या लोकसभेत गडचिरोली-चिमूर लोकसभा मतदारसंघातून निवडून गेले.","translated_text":"A member of the Indian National Congress, Kovase was elected to the 15th Lok Sabha from Gadchiroli-Chimur Lok Sabha constituency.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस पक्षातील राजकारणी वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:इ.स.","translated_text":"Class: Politician of the Indian National Congress Party Class: 15th Lok Sabha Member Class: ES","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९४९ मधील जन्म","translated_text":"I was born in 1949.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"सुभाष वानखेडे","wikicode":"{{माहितीचौकट संसद सदस्य \n| नाव = सुभाष वानखेडे\n| लघुचित्र = \n| पद = [[संसद सदस्य]], लोकसभा\n| कार्यकाळ_आरंभ = [[इ.स. २००९]]\n| कार्यकाळ_समाप्ती = [[इ.स. २०१४]]\n| मागील = \n| पुढील = \n| जन्मदिनांक = \n| जन्मस्थान = \n| मृत्युदिनांक = \n| मृत्युस्थान = \n| पक्ष = [[काँग्रेस]], [[शिवसेना]]\n| पत्नी = \n| अपत्ये = \n| निवास = \n| मतदारसंघ = [[हिंगोली (लोकसभा मतदारसंघ)|हिंगोली]]\n| पद2 =\n| कार्यकाळ_आरंभ2 = \n| कार्यकाळ_समाप्ती2 = \n| मागील2 = \n| पुढील2 = \n| कार्यकाळ_आरंभ3 = \n| कार्यकाळ_समाप्ती3 = \n| कार्यकाळ_आरंभ4 = \n| कार्यकाळ_समाप्ती4 = \n| व्यवसाय = \n| धर्म =\n| सही = \n| संकेतस्थळ = \n| तळटीपा = \n| तारीख = \n| वर्ष = \n| स्रोत = \n}}\n\n'''सुभाष बापूराव वानखेडे''' (जन्म ४ जानेवारी १९६३) हे [[भारत|भारतीय]] राजकारणी आणि [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]] (INC) राजकीय पक्षाचे स���स्य आहेत. ते [[पंधरावी लोकसभा|१५व्या लोकसभेचे सदस्य]] होते आणि त्यांनी [[महाराष्ट्र]] राज्यातील [[हिंगोली (लोकसभा मतदारसंघ)|हिंगोली मतदारसंघाचे]] प्रतिनिधित्व केले.\n\n== बाह्य दुवे ==\n* [http://164.100.47.132/LssNew/Members/Biography.aspx?mpsno=4374 पंधराव्या लोकसभा सदस्यांची बायो प्रोफाइल - वानखेडे, श्री सुभाष बापूराव] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170526021224/http://164.100.47.132/LssNew/Members/Biography.aspx?mpsno=4374 |date=2017-05-26 }}\n\n{{DEFAULTSORT:वानखेडे,सुभाष बापुराव}}\n[[वर्ग:भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस पक्षातील राजकारणी]]\n[[वर्ग:मराठी राजकारणी]]\n[[वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य]]\n[[वर्ग:शिवसेनेतील राजकारणी]]\n[[वर्ग:इ.स. १९६३ मधील जन्म]]\n[[वर्ग:हयात व्यक्ती]]\n[[वर्ग:मराठवाड्यातील व्यक्ती]]\n[[वर्ग:महाराष्ट्रातील खासदार]]\n[[वर्ग:हिंगोली जिल्ह्यातील व्यक्ती]]","hash":"971f5d3c1e01b72bf86fd2923a9a2b5b0606e1403992b2ebf86cc1d43bd81edf","last_revision":"2022-11-21T22:58:35Z","first_revision":"2009-05-16T14:43:25Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:05.693528","cross_lingual_links":{"en":"Subhash Bapurao Wankhede"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.739260","text":"सुभाष बापूराव वानखेडे (जन्म ४ जानेवारी १९६३) हे भारतीय राजकारणी आणि भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस (INC) राजकीय पक्षाचे सदस्य आहेत. ते १५व्या लोकसभेचे सदस्य होते आणि त्यांनी महाराष्ट्र राज्यातील हिंगोली मतदारसंघाचे प्रतिनिधित्व केले.\n\nपंधराव्या लोकसभा सदस्यांची बायो प्रोफाइल - वानखेडे, श्री सुभाष बापूराव\n\nवर्ग:भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस पक्षातील राजकारणी वर्ग:मराठी राजकारणी वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:शिवसेनेतील राजकारणी वर्ग:इ.स. १९६३ मधील जन्म वर्ग:हयात व्यक्ती वर्ग:मराठवाड्यातील व्यक्ती वर्ग:महाराष्ट्रातील खासदार वर्ग:हिंगोली जिल्ह्यातील व्यक्ती\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"सुभाष बापूराव वानखेडे (जन्म ४ जानेवारी १९६३) हे भारतीय राजकारणी आणि भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस (INC) राजकीय पक्षाचे सदस्य आहेत.","translated_text":"Subhash Bapurav Vankhed (born 4 January 1963) is an Indian politician and a member of the Indian National Congress (INC) political party.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ते १५व्या लोकसभेचे सदस्य होते आणि त्यांनी महाराष्ट्र राज्यातील हिंगोली मतदारसंघाचे प्रतिनिधित्व केले.","translated_text":"He was a member of the 15th Lok Sabha and represented the Hingoli constituency in Maharashtra state.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"बाह्य दुवे","translated_text":"External links","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पंधराव्या लोकसभा सदस्यांची बायो प्रोफाइल - वानखेडे, श्री सुभाष बापूराव","translated_text":"Bio profile of members of the 15th Lok Sabha - Vankhed, Shri Subhas Bapurav","trailing_whitespace":" ","citations":[{"content":"{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170526021224/http://164.100.47.132/LssNew/Members/Biography.aspx?mpsno=4374 |date=2017-05-26 }}","char_index":70,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20170526021224/http://164.100.47.132/LssNew/Members/Biography.aspx?mpsno=4374","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:59.510077-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस पक्षातील राजकारणी वर्ग:मराठी राजकारणी वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:शिवसेनेतील राजकारणी वर्ग:इ.स.","translated_text":"Category:Politicians of the Indian National Congress Party Category:Marathi politicians Category:Members of the 15th Lok Sabha Category:Politicians of the Shiv Sena Category:ES","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९६३ मधील जन्म वर्ग:हयात व्यक्ती वर्ग:मराठवाड्यातील व्यक्ती","translated_text":"Class born in 1963: Here are the people class: Marathwada people","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"वर्ग:महाराष्ट्रातील खासदार वर्ग:हिंगोली जिल्ह्यातील व्यक्ती","translated_text":"Class: Members of Parliament of Maharashtra Class: People from Hingoli district","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[{"text":"पंधराव्या लोकसभा सदस्यांची बायो प्रोफाइल - वानखेडे, श्री सुभाष बापूराव","translated_text":"Bio profile of members of the 15th Lok Sabha - Vankhed, Shri Subhas Bapurav","citations":[{"content":"{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170526021224/http://164.100.47.132/LssNew/Members/Biography.aspx?mpsno=4374 |date=2017-05-26 }}","char_index":70,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20170526021224/http://164.100.47.132/LssNew/Members/Biography.aspx?mpsno=4374","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:59.510077-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}]}]}
+{"title":"सुभाष बापुराव वानखेडे","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[सुभाष वानखेडे]]","hash":"ff38206c34ec5a0d8d5ae699ec18ea1dc317d0204a15158f5b624e684d3184fb","last_revision":"2021-10-24T14:44:14Z","first_revision":"2009-05-16T14:45:42Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:05.758257","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन सुभाष वानखेडे\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन सुभाष वानखेडे","translated_text":"Re-directed by Subhash Vankhedeh","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"भास्करराव पाटील (खतगावकर)","wikicode":"{{माहितीचौकट संसद सदस्य \n| नाव = भास्करराव पाटील (खतगावकर)\n| लघुचित्र = \n| पद = [[संसद सदस्य|सांसद]]\n| कार्यकाळ_आरंभ = [[इ.स. २००९]]\n| कार्यकाळ_समाप्ती = \n| मागील = [[दिगंबर पाटील]]\n| पुढील = \n| जन्मदिनांक = \n| जन्मस्थान = \n| मृत्युदिनांक = \n| मृत्युस्थान = \n| पक्ष = [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n| पत्नी = \n| अपत्ये = \n| निवास = \n| मतदारसंघ = [[नांदेड (लोकसभा मतदारसंघ)|नांदेड]]\n| पद2 =\n| कार्यकाळ_आरंभ2 = [[इ.स. १९९९]]\n| कार्यकाळ_समाप्ती2 = [[इ.स. २००४]]\n| मागील2 = भास्करराव पाटील (खतगावकर)\n| पुढील2 = [[दिगंबर पाटील]]\n| कार्यकाळ_आरंभ3 = [[इ.स. १९८९]]\n| कार्यकाळ_समाप्ती3 = [[इ.स. १९९९]]\n| मागील3 = [[गंगाधर कुंटुरकर]]\n| पुढील3 = भास्करराव पाटील (खतगावकर)\n| कार्यकाळ_आरंभ4 = \n| कार्यकाळ_समाप्ती4 = \n| व्यवसाय = \n| धर्म =\n| सही = \n| संकेतस्थळ = \n| तळटीपा = \n| तारीख = \n| वर्ष = \n| स्रोत = \n}}\n\n{{DEFAULTSORT:पाटील (खतगावकर), भास्करराव}}\n[[वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य]]\n[[वर्ग:१३ वी लोकसभा सदस्य]]\n[[वर्ग:१२ वी लोकसभा सदस्य]]","hash":"5bb645ebc2409089847d7acfaa2bf26c2808c5eca2eeb1c442c2b28151861c0c","last_revision":"2023-07-25T16:15:58Z","first_revision":"2009-05-16T15:16:59Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:05.812874","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:१३ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:१२ वी लोकसभा सदस्य\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:१३ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:१२ वी लोकसभा सदस्य","translated_text":"Class: 15th Lok Sabha members Class: 13th Lok Sabha members Class: 12th Lok Sabha members","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"समीर भुजबळ","wikicode":"{{माहितीचौकट संसद सदस्य \n| नाव = समीर मगन भुजबळ \n| लघुचित्र = \n| पद = [[संसद सदस्य|एमपी]]\n| कार्यकाळ_आरंभ = [[इ.स. २००९]]\n| कार्यकाळ_समाप्ती = [[इ.स. २०१४]]\n| मागील = [[देवीदास पिंगळे]]\n| पुढील = [[हेमंत गोडसे]]\n| जन्मदिनांक = ९ ऑक्टोबर १९७३\n| जन्मस्थान = [[नाशिक]]\n| मृत्युदिनांक = \n| मृत्युस्थान = \n| पक्ष = [[राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष]]\n| पत्नी = \n| अपत्ये = \n| निवास = \n| मतदारसंघ = [[नाशिक (लोकसभा मतदारसंघ)|नाशिक]]\n| पद2 =\n| कार्यकाळ_आरंभ2 = \n| कार्यकाळ_समाप्ती2 = \n| मागील2 = \n| पुढील2 = \n| कार्यकाळ_आरंभ3 = \n| कार्यकाळ_समाप्ती3 = \n| कार्यकाळ_आरंभ4 = \n| कार्यकाळ_समाप्ती4 = \n| व्यवसाय = \n| धर्म =\n| सही = \n| संकेतस्थळ = \n| तळटीपा = \n| तारीख = \n| वर्ष = \n| स्रोत = \n}}\n'''समीर भुजबळ''' हे [[महाराष्ट्र]] राज्यामधील [[राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष]]ाचे एक नेते व माजी उपमुख्यमंत्री [[छगन भुजबळ]] ह्यांचे ते पुतणे आहेत.\n\n{{DEFAULTSORT:भुजबळ, समीर}}\n[[वर्ग:राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्षातील राजकारणी]]\n[[वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य]]\n[[वर्ग:इ.स. १९७३ मधील जन्म]]","hash":"bdadca6820d195ce09a769fa23e1006faa02d8f282a48454f1d12b8df6cbcc8b","last_revision":"2024-02-29T16:34:14Z","first_revision":"2009-05-16T16:02:42Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:05.871569","cross_lingual_links":{"en":"Sameer Bhujbal","te":"సమీర్ భుజ్బల్"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.739260","text":"समीर भुजबळ हे महाराष्ट्र राज्यामधील राष्ट्रवाद�� काँग्रेस पक्षाचे एक नेते व माजी उपमुख्यमंत्री छगन भुजबळ ह्यांचे ते पुतणे आहेत.\n\nवर्ग:राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्षातील राजकारणी वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:इ.स. १९७३ मधील जन्म\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"समीर भुजबळ हे महाराष्ट्र राज्यामधील राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्षाचे एक नेते व माजी उपमुख्यमंत्री छगन भुजबळ ह्यांचे ते पुतणे आहेत.","translated_text":"Sameer Bhujbal is the nephew of former Deputy Chief Minister Chhagan Bhujbal, a leader of the Nationalist Congress Party in Maharashtra State.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्षातील राजकारणी वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:इ.स.","translated_text":"Class: Politician of the Nationalist Congress Party Class: 15th Lok Sabha Member Class: ES","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९७३ मधील जन्म","translated_text":"I was born in 1973.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"बलिराम सुकुर जाधव","wikicode":"{{माहितीचौकट संसद सदस्य \n| नाव = बलिराम सुकुर जाधव \n| लघुचित्र = \n| पद = [[संसद सदस्य|एमपी]]\n| कार्यकाळ_आरंभ = [[इ.स. २००९]]\n| कार्यकाळ_समाप्ती = \n| मागील = -\n| पुढील = \n| जन्मदिनांक = \n| जन्मस्थान = \n| मृत्युदिनांक = \n| मृत्युस्थान = \n| पक्ष = [[बहुजन विकास अघाडी]]\n| पत्नी = \n| अपत्ये = \n| निवास = \n| मतदारसंघ = [[पालघर (लोकसभा मतदारसंघ)|पालघर]]\n| पद2 =\n| कार्यकाळ_आरंभ2 = \n| कार्यकाळ_समाप्ती2 = \n| मागील2 = \n| पुढील2 = \n| कार्यकाळ_आरंभ3 = \n| कार्यकाळ_समाप्ती3 = \n| कार्यकाळ_आरंभ4 = \n| कार्यकाळ_समाप्ती4 = \n| व्यवसाय = \n| धर्म =\n| सही = \n| संकेतस्थळ = \n| तळटीपा = \n| तारीख = \n| वर्ष = \n| स्रोत = \n}}\n\n{{DEFAULTSORT:जाधव, बलिराम सुकुर}}\n[[वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य]]","hash":"702cbd41b4852d994c30cc5784643111d0793a7cd64835dac9214db3744edc56","last_revision":"2013-08-21T13:02:10Z","first_revision":"2009-05-16T18:02:01Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:05.922419","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य","translated_text":"Class: 15th Lok Sabha Member","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"सुरेश तावरे","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[सुरेश काशीनाथ तावरे]]","hash":"053158278070725469df715e0a7f9f84d513033f19ac84b87bad9f31adba415b","last_revision":"2011-01-25T13:08:51Z","first_revision":"2009-05-16T18:17:24Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:05.981107","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन सुरेश काशीनाथ तावरे\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन सुरेश काशीनाथ तावरे","translated_text":"Directed by Suresh Kashinath Tavare","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"सुरेश काशीनाथ ताव���े","wikicode":"{{माहितीचौकट संसद सदस्य \n| नाव = सुरेश काशीनाथ तावरे\n| लघुचित्र = \n| पद = [[संसद सदस्य|एमपी]]\n| कार्यकाळ_आरंभ = [[इ.स. २००९]]\n| कार्यकाळ_समाप्ती = \n| मागील = \n| पुढील = \n| जन्मदिनांक = \n| जन्मस्थान = \n| मृत्युदिनांक = \n| मृत्युस्थान = \n| पक्ष = [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n| पत्नी = \n| अपत्ये = \n| निवास = \n| मतदारसंघ = [[भिवंडी (लोकसभा मतदारसंघ)|भिवंडी]]\n| पद2 =\n| कार्यकाळ_आरंभ2 = \n| कार्यकाळ_समाप्ती2 = \n| मागील2 = \n| पुढील2 = \n| कार्यकाळ_आरंभ3 = \n| कार्यकाळ_समाप्ती3 = \n| कार्यकाळ_आरंभ4 = \n| कार्यकाळ_समाप्ती4 = \n| व्यवसाय = \n| धर्म =\n| सही = \n| संकेतस्थळ = \n| तळटीपा = \n| तारीख = \n| वर्ष = \n| स्रोत = \n}}\n\n{{DEFAULTSORT:तावरे, सुरेश }}\n[[वर्ग:भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस पक्षातील राजकारणी]]\n[[वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य]]","hash":"1c4db8d1231479a98c3d2340881d690a9c6a7e46ecb8823d2fd999711e1e0e09","last_revision":"2020-04-03T06:35:30Z","first_revision":"2009-05-16T18:17:49Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:06.036818","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"वर्ग:भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस पक्षातील राजकारणी वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस पक्षातील राजकारणी वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य","translated_text":"Class: Politician of the Indian National Congress Party Class: Member of 15th Lok Sabha","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"संजय निरुपम","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[संजय ब्रिजकिशोरलाल निरुपम]]","hash":"456ed03676e1f9caec4a008b607cc899f856b28ad972e3bc7495a721f903a586","last_revision":"2011-01-25T03:04:42Z","first_revision":"2009-05-16T19:08:53Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:06.093052","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन संजय ब्रिजकिशोरलाल निरुपम\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन संजय ब्रिजकिशोरलाल निरुपम","translated_text":"Redirected by Sanjay Brij Kishorelal Nirupam","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"संजय ब्रिजकिशोरलाल निरुपम","wikicode":"{{माहितीचौकट संसद सदस्य \n| नाव = संजय ब्रिजकिशोरलाल निरुपम\n| लघुचित्र = \n| पद = [[संसद सदस्य|एमपी]]\n| कार्यकाळ_आरंभ = [[इ.स. २००९]]\n| कार्यकाळ_समाप्ती = \n| मागील = \n| पुढील = \n| जन्मदिनांक = \n| जन्मस्थान = \n| मृत्युदिनांक = \n| मृत्युस्थान = \n| पक्ष = [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n| इतरपक्ष =[[शिवसेना]]\n| पत्नी = \n| अपत्ये = \n| निवास = \n| मतदारसंघ = [[उत्तर मुंबई (लोकसभा मतदारसंघ)|उत्तर मुंबई]]\n| पद2 =\n| कार���यकाळ_आरंभ2 = \n| कार्यकाळ_समाप्ती2 = \n| मागील2 = \n| पुढील2 = \n| कार्यकाळ_आरंभ3 = \n| कार्यकाळ_समाप्ती3 = \n| कार्यकाळ_आरंभ4 = \n| कार्यकाळ_समाप्ती4 = \n| व्यवसाय = \n| धर्म =\n| सही = \n| संकेतस्थळ = \n| तळटीपा = \n| तारीख = \n| वर्ष = \n| स्रोत = \n}}\n\n{{DEFAULTSORT:निरुपम, संजय ब्रिजकिशोरलाल}}\n[[वर्ग:भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस पक्षातील राजकारणी]]\n[[वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य]]","hash":"cf6d439c5a4b8db6768c820342fe28b345e0ed03e2e501f86666c9bcc51c0904","last_revision":"2020-04-03T06:43:38Z","first_revision":"2009-05-16T19:13:29Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:06.158765","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"वर्ग:भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस पक्षातील राजकारणी वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस पक्षातील राजकारणी वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य","translated_text":"Class: Politician of the Indian National Congress Party Class: Member of 15th Lok Sabha","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"महाराष्ट्र प्रीमियर लीग","wikicode":"'''महाराष्ट्र प्रीमियर लीग''' ही महाराष्ट्रातील मर्यादित षटकांची [[क्रिकेट]] स्पर्धा आहे. ही स्पर्धा [[महाराष्ट्र क्रिकेट असोसिएशन]]ने आयोजित केली आहे. '''इंडियन प्रीमियर लीग''' च्या धर्तीवर आहे.\n\n{{विस्तार}}\nमहाराष्ट्र प्रिमियर लीग मध्ये एकूण सहा टीम आहेत.\nपुणे,\nकोल्हापूर, \nसोलापूर, \nनाशिक, \nसंभाजीनगर, \nरत्नागिरी, \nया शहाराच्या टीम आहेत.\nएमसीए इंटरनॅशनल स्टेडियम, पुण्यातील गहुंजे येथे हे 15 जून 2023 रोजी सुरू होणाऱ्या एमपीएलसाठी आयोजित ठिकाण आहे. स्पर्धेचे जास्तीत जास्त कव्हरेज सुनिश्चित करण्यासाठी राष्ट्रीय दूरचित्रवाणी वाहिनीवर (डीडी स्पोर्ट्स) थेट प्रक्षेपण केले जाईल आणि पुढे ऑनलाइन प्रवाहित केले जाईल.\n[[वर्ग:भारतीय क्रिकेट]]\nMPL 2023 मध्ये एकूण 06 संघ आहेत. हे संघ महाराष्ट्र राज्यातील 06 वेगवेगळ्या जिल्ह्यांचे प्रतिनिधित्व करतात. MPL 15 जून ते 30 जून 2023 या कालावधीत आयोजित करण्यात आले आहे.\n\nसंघांची नावे अशी:\n\nपुणेरी बाप्पा (पुणे)\nसोलापूर रॉयल्स (सोलापूर)\nकोल्हापूर टस्कर्स (कोल्हापूर) \nईगल नाशिक टायटन्स (नाशिक)\nरत्नागिरी जेट्स (रत्नागिरी) \nछत्रपती संभाजीनगर किंग (संभाजीनगर) \n\nहे संघ एकमेकांशी भिडणार आहेत. ही स्पर्धा साखळी स्वरूपात असेल जिथे प्रत्येक वैयक्तिक संघ प्रत्येक इतर संघाविरुद्ध एकदा खेळेल. अव्वल 4 संघ, शेवटी, प्लेऑफमध्ये खेळतील आणि त्यांच्यात 2 क्वालिफायर, एक एलिमिनेट��� आणि फायनल असेल.","hash":"ba6d77381ccfa113db08e05ad7d3e6398ba84c0180280f1cce4113b9c70ee11b","last_revision":"2023-10-06T05:29:20Z","first_revision":"2009-05-16T21:50:32Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:06.211243","cross_lingual_links":{"ur":"مہاراشٹر پریمیئر لیگ"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.739260","text":"महाराष्ट्र प्रीमियर लीग ही महाराष्ट्रातील मर्यादित षटकांची क्रिकेट स्पर्धा आहे. ही स्पर्धा महाराष्ट्र क्रिकेट असोसिएशनने आयोजित केली आहे. इंडियन प्रीमियर लीग च्या धर्तीवर आहे.\n\nमहाराष्ट्र प्रिमियर लीग मध्ये एकूण सहा टीम आहेत. पुणे, कोल्हापूर, सोलापूर, नाशिक, संभाजीनगर, रत्नागिरी, या शहाराच्या टीम आहेत. एमसीए इंटरनॅशनल स्टेडियम, पुण्यातील गहुंजे येथे हे 15 जून 2023 रोजी सुरू होणाऱ्या एमपीएलसाठी आयोजित ठिकाण आहे. स्पर्धेचे जास्तीत जास्त कव्हरेज सुनिश्चित करण्यासाठी राष्ट्रीय दूरचित्रवाणी वाहिनीवर (डीडी स्पोर्ट्स) थेट प्रक्षेपण केले जाईल आणि पुढे ऑनलाइन प्रवाहित केले जाईल. वर्ग:भारतीय क्रिकेट MPL 2023 मध्ये एकूण 06 संघ आहेत. हे संघ महाराष्ट्र राज्यातील 06 वेगवेगळ्या जिल्ह्यांचे प्रतिनिधित्व करतात. MPL 15 जून ते 30 जून 2023 या कालावधीत आयोजित करण्यात आले आहे.\n\nसंघांची नावे अशी:\n\nपुणेरी बाप्पा (पुणे) सोलापूर रॉयल्स (सोलापूर) कोल्हापूर टस्कर्स (कोल्हापूर) ईगल नाशिक टायटन्स (नाशिक) रत्नागिरी जेट्स (रत्नागिरी) छत्रपती संभाजीनगर किंग (संभाजीनगर)\n\nहे संघ एकमेकांशी भिडणार आहेत. ही स्पर्धा साखळी स्वरूपात असेल जिथे प्रत्येक वैयक्तिक संघ प्रत्येक इतर संघाविरुद्ध एकदा खेळेल. अव्वल 4 संघ, शेवटी, प्लेऑफमध्ये खेळतील आणि त्यांच्यात 2 क्वालिफायर, एक एलिमिनेटर आणि फायनल असेल.\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"महाराष्ट्र प्रीमियर लीग ही महाराष्ट्रातील मर्यादित षटकांची क्रिकेट स्पर्धा आहे.","translated_text":"Maharashtra Premier League is a limited overs cricket competition in Maharashtra.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ही स्पर्धा महाराष्ट्र क्रिकेट असोसिएशनने आयोजित केली आहे.","translated_text":"The tournament is organized by the Maharashtra Cricket Association.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"इंडियन प्रीमियर लीग च्या धर्तीवर आहे.","translated_text":"The Indian Premier League is on the same level.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"महाराष्ट्र प्रिमियर लीग मध्ये एकूण सहा टीम आहेत.","translated_text":"The Maharashtra Premier League has a total of six teams.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पुणे, कोल्हापूर, सोलापूर, नाशिक, संभाजीनगर, रत्नागिरी, या शहाराच्या टीम आहेत.","translated_text":"There are teams from Pune, Kolhapur, Solapur, Nashik, Sambji Nagar, Ratnagiri.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"एमसीए इंटरनॅशनल स्टेडियम, पुण्यातील गहुंजे येथे हे 15 जून 2023 रोजी सुरू होणाऱ्या एमपीएलसाठी आयोजित ठिकाण आहे.","translated_text":"MCA International Stadium, Gahuje, Pune is the venue for the MPL, which will kick off on 15th June 2023.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"स्पर्धेचे जास्तीत जास्त कव्हरेज सुनिश्चित करण्यासाठी राष्ट्रीय दूरचित्रवाणी वाहिनीवर (डीडी स्पोर्ट्स) थेट प्रक्षेपण केले जाईल आणि पुढे ऑनलाइन प्रवाहित केले जाईल.","translated_text":"To ensure maximum coverage of the competition, it will be broadcast live on the National Television Channel (DD Sports) and then streamed online.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"वर्ग:भारतीय क्रिकेट MPL 2023 मध्ये एकूण 06 संघ आहेत.","translated_text":"Class: Indian Cricket MPL 2023 has a total of 06 teams.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हे संघ महाराष्ट्र राज्यातील 06 वेगवेगळ्या जिल्ह्यांचे प्रतिनिधित्व करतात.","translated_text":"The teams represent 06 different districts of Maharashtra State.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"MPL 15 जून ते 30 जून 2023 या कालावधीत आयोजित करण्यात आले आहे.","translated_text":"The MPL will be held from 15 June to 30 June 2023.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"संघांची नावे अशी:","translated_text":"The names of the teams are:","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुणेरी बाप्पा (पुणे) सोलापूर रॉयल्स (सोलापूर) कोल्हापूर टस्कर्स (कोल्हापूर) ईगल नाशिक टायटन्स (नाशिक) रत्नागिरी जेट्स (रत्नागिरी) छत्रपती संभाजीनगर किंग (संभाजीनगर)","translated_text":"Puneeri Bapp (Pune) Solapur Royals (Solapur) Kolhapur Tuskers (Kolhapur) Eagle Nashik Titans (Nashik) Ratnagiri Jets (Ratnagiri) Chhatrapati Sambhaji Nagar King (Sambhaji Nagar)","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"हे संघ एकमेकांशी भिडणार आहेत.","translated_text":"These teams will face each other.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ही स्पर्धा साखळी स्वरूपात असेल जिथे प्रत्येक वैयक्तिक संघ प्रत्येक इतर संघाविरुद्ध एकदा खेळेल.","translated_text":"The tournament will take the form of a chain where each individual team will play each other once.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"अव्वल 4 संघ, शेवटी, प्लेऑफमध्ये खेळतील आणि त्यांच्यात 2 क्वालिफायर, एक एलिमिनेटर आणि फायनल असेल.","translated_text":"The top 4 teams, at the end, will play in the playoffs and they will have 2 qualifiers, an eliminator and a final.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"महाराष्ट्र प्रीमिअर लीग","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[महाराष्ट्र प्रीमियर लीग]]","hash":"08fd05bee03440e13016fb1717060ffb187b36998a6a9cb59d3924a6b6ea9e32","last_revision":"2009-05-17T02:20:05Z","first_revision":"2009-05-17T02:20:05Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:06.267333","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन महाराष्ट्र प्रीमियर लीग\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन महाराष्ट्र प्रीमियर लीग","translated_text":"Redirection of Maharashtra Premier League","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"पावनखिंड - कादंबरी","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[पावनखिंड (पुस्तक)]]","hash":"f0b6dde926cfef53d2d1dacff41a64d743a5accde8cd14a8e32c25253eb74964","last_revision":"2021-09-07T20:34:25Z","first_revision":"2009-05-17T02:20:28Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:06.342481","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन पावनखिंड (पुस्तक)\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन पावनखिंड (पुस्तक)","translated_text":"Re-directed by Pavankhand (Book)","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"संजय पाटील","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[संजय दिना पाटील]]","hash":"fd7577f6944ec74daf75559bd22c5e5b3e3359804591b31dc719ef5ff72543a1","last_revision":"2011-01-25T03:04:47Z","first_revision":"2009-05-17T06:54:54Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:06.392914","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन संजय दिना पाटील\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन संजय दिना पाटील","translated_text":"Redirected by Sanjay Dina Patil","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"संजय दिना पाटील","wikicode":"{{माहितीचौकट संसद सदस्य \n| नाव = संजय दिना पाटील\n| लघुचित्र = \n| पद = [[संसद सदस्य|एमपी]]\n| कार्यकाळ_आरंभ = [[इ.स. २००९]]\n| कार्यकाळ_समाप्ती = [[इ.स. २०१४]]\n| मागील = [[गुरूदास कामत]]\n| पुढील = [[किरीट सोमैया]]\n| जन्मदिनांक = [[१६ जानेवारी]], [[इ.स. १९६९|१९६९]]\n| जन्मस्थान = \n| मृत्युदिनांक = \n| मृत्युस्थान = \n| पक्ष = [[राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष]]\n| पत्नी = \n| अपत्ये = \n| निवास = \n| मतदारसंघ = [[उत्तर पूर्व मुंबई (लोकसभा मतदारसंघ)|उत्तर पूर्व मुंबई]]\n| पद2 =\n| कार्यकाळ_आरंभ2 = \n| कार्यकाळ_समाप्ती2 = \n| मागील2 = \n| पुढील2 = \n| कार्यकाळ_आरंभ3 = \n| कार्यकाळ_समाप्ती3 = \n| कार्यकाळ_आरंभ4 = \n| कार्यकाळ_समाप्ती4 = \n| व्यवसाय = \n| धर्म =\n| सही = \n| संकेतस्थळ = \n| तळटीपा = \n| तारीख = \n| वर्ष = \n| स्रोत = \n}}\n'''संजय दिना पाटील''' ([[१६ जानेवारी]], [[इ.स. १९६९|१९६९]] - ) हे एक [[राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष]]ाचे एक राजकारणी व [[पंधरावी लोकसभा|१५ व्या लोकसभेचे]] सदस्य आहेत.\n\n{{DEFAULTSORT:पाटील, संजय दिना}}\n[[वर्ग:इ.स. १९६९ मधील जन्म]]\n[[वर्ग:भारतीय राजकारणी]]\n[[वर्ग:राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्षातील राजकारणी]]\n[[वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य]]\n[[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]]","hash":"b0e6665657d3e64bac5c2920e49e682945266e7d1b3cad25eee8375c10d794fb","last_revision":"2022-05-08T01:07:54Z","first_revision":"2009-05-17T06:56:56Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:06.453812","cross_lingual_links":{"arz":"سانجاى دينا باتيل","en":"Sanjay Dina Patil","fr":"Sanjay Dina Patil","te":"సంజయ్ దిన పాటిల్"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.739260","text":"संजय दिना पाटील (१६ जानेवारी, १९६९ - ) हे एक राष्ट्रवादी काँग्रेस पक��षाचे एक राजकारणी व १५ व्या लोकसभेचे सदस्य आहेत.\n\nवर्ग:इ.स. १९६९ मधील जन्म वर्ग:भारतीय राजकारणी वर्ग:राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्षातील राजकारणी वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:पुरुष चरित्रलेख\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"संजय दिना पाटील (१६ जानेवारी, १९६९ - ) हे एक राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्षाचे एक राजकारणी व १५ व्या लोकसभेचे सदस्य आहेत.","translated_text":"Sanjay Dina Patil (born 16 January 1969 -) is a politician of the Nationalist Congress Party and a member of the 15th Lok Sabha.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:इ.स.","translated_text":"Class: C.E.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९६९ मधील जन्म वर्ग:भारतीय राजकारणी वर्ग:राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्षातील राजकारणी वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:पुरुष चरित्रलेख","translated_text":"Class of 1969 born: Indian politician class: Nationalist Congress Party politician class: 15th Lok Sabha member class: Male biography","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"गजानन बाबर","wikicode":"{{माहितीचौकट संसद सदस्य \n| नाव =श्री.श्रीरंग बारणे\n| लघुचित्र = \n| पद = [[संसद सदस्य|एमपी]]\n| कार्यकाळ_आरंभ = [[इ.स. २०14]]\n| कार्यकाळ_समाप्ती = \n| मागील = \n| पुढील = \n| जन्मदिनांक = \n| जन्मस्थान = \n| मृत्युदिनांक = \n| मृत्युस्थान = \n| पक्ष = [[शिवसेना]]\n| पत्नी = \n| अपत्ये = \n| निवास = \n| मतदारसंघ = [[मावळ (लोकसभा मतदारसंघ)|मावळ]]\n| पद2 =\n| कार्यकाळ_आरंभ2 = \n| कार्यकाळ_समाप्ती2 = \n| मागील2 = \n| पुढील2 = \n| कार्यकाळ_आरंभ3 = \n| कार्यकाळ_समाप्ती3 = \n| कार्यकाळ_आरंभ4 = \n| कार्यकाळ_समाप्ती4 = \n| व्यवसाय = \n| धर्म =\n| सही = \n| संकेतस्थळ = \n| तळटीपा = \n| तारीख = \n| वर्ष = \n| स्रोत = \n}}\n\n{{DEFAULTSORT:बाबर,गजानन }}\n[[वर्ग:शिवसेनेतील राजकारणी]]\n[[वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य]]","hash":"53ca9c9115e37aa0675f392f80950c7fc34dfc3e06919f768367751dadbcfa42","last_revision":"2014-09-22T10:20:24Z","first_revision":"2009-05-17T07:50:18Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:06.513965","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"वर्ग:शिवसेनेतील राजकारणी वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:शिवसेनेतील राजकारणी वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य","translated_text":"Class: Politician from Shiv Sena Class: 15th Lok Sabha Member","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"सुप्रिया सुळे","wikicode":"'''सुप्रिया सुळे''' (पूर्वाश्रमीच्या '''पवार'''; ३ जून १९६९) या [[राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष|राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्षा]]च्या भारतीय राजकारणी आहेत. सध्या त्या [[बारामती लोकसभा मतदारसंघ|बारामती लोकसभा मतदारसंघा]]चे प्रतिनिधित्व करणाऱ्या [[सतरावी लोकसभा|१७ व्या लोकसभे]]तील खासदार आहेत. त्यांनी यापूर्वी [[पंधरावी लोकसभा|१५व्या]] आणि [[सोळावी लोकसभा|१६व्या लोकसभे]]त खासदार म्हणून काम केले आहे.\n\n२०११ मध्ये त्यांनी स्त्री भ्रूणहत्येविरोधात राज्यव्यापी मोहीम सुरू केली. [{{स्रोत बातमी|url=http://daily.bhaskar.com/article/MAH-PUN-supriya-sule-to-launch-statewide-campaign-against-female-foeticide-2270303.html|title=Supriya Sule to launch statewide campaign against female foeticide|work=Daily Bhaskar|access-date=30 August 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20110816202155/http://daily.bhaskar.com/article/MAH-PUN-supriya-sule-to-launch-statewide-campaign-against-female-foeticide-2270303.html|archive-date=16 August 2011|url-status=live|df=dmy-all}}] अलीकडेच त्यांना सामाजिक सेवेसाठी ऑल लेडीज लीगतर्फे मुंबई महिला ऑफ द डिकेड अचिव्हर्स पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले आहे. [{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.afternoondc.in/city-news/women-of-the-decade/article_99847|title=Women of the Decade|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20140107080109/http://www.afternoondc.in/city-news/women-of-the-decade/article_99847|archive-date=7 January 2014|access-date=7 January 2014}}]{{माहितीचौकट संसद सदस्य \n| नाव = सुप्रिया सदानंद सुळे\n| लघुचित्र =\n| मतदारसंघ_एमपी = [[बारामती (लोकसभा मतदारसंघ)|बारामती]]\n| संसद = लोकसभा\n| कार्यकाळ_आरंभ = [[इ.स. २००९]]\n| कार्यकाळ_समाप्ती = \n| मागील = [[शरद पवार]]\n| पुढील = \n| जन्मदिनांक = {{जन्म दिनांक आणि वय|1969|06|30}}\n| जन्मस्थान = [[पुणे]]\n| मृत्युदिनांक = \n| मृत्युस्थान = \n| पक्ष = [[राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष]]\n| पती = सदानंद सुळे\n| अपत्ये = \n| निवास = \n| पद2 = [[राज्यसभा]] सदस्य\n| कार्यकाळ_आरंभ2 = [[सप्टेंबर]], [[इ.स. २००६]]\n| कार्यकाळ_समाप्ती2 = [[इ.स. २००९]]\n| मागील2 = \n| पुढील2 = \n| धर्म = [[हिंदू धर्म|हिंदू]]\n| सही = \n| संकेतस्थळ = \n| तळटीपा = \n| तारीख = \n| वर्ष = \n| स्रोत = \n}}\n\n{{१७व्या लोकसभेतील महाराष्ट्राचे खासदार}}\n\n== प्रारंभिक जीवन ==\nसुप्रिया सुळे यांचा जन्म भारतीय राजकारणी आणि राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्षाचे संस्थापक शरद पवार आणि त्यांच्या पत्नी प्रतिभा पवार यांच्या पोटी ३० जून १९६९ रोजी पुण्यात झाला. त्यांचे शिक्षण मुंबईतील जय हिंद कॉलेजमध्ये झाले. त्यांनी सूक्ष्मजीवशास्त्र विषयावर बीएस्सी पदवी घेतली. \n\n== राजकीय कारकीर्द ==\nसुळे सप्टेंबर २००६ मध्ये महाराष्ट्रातून राज्यसभेवर निवडून आल्या होत्या.[{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://164.100.47.5/Newmembers/alphabeticallist_all_terms.aspx|title=Rajya Sabha members|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20100109030114/http://164.100.47.5/Newmembers/alphabeticallist_all_terms.aspx|archive-date=9 January 2010|access-date=2009-12-31}}] त्या मुंबईतील नेहरू सेंटरच्या विश्वस्त आहेत.\n\nत्यांनी स्त्री भ्रूणहत्येविरोधातील राज्यस्तरीय मोहिमेचे नेतृत्व केले. या मोहिमेत पदयात्रा, महाविद्यालयीन कार्यक्रम, स्पर्धा इत्यादींचा समावेश होता. [{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.dnaindia.com/mumbai/report-supriya-sule-to-launch-statewide-campaign-against-female-foeticide-1566643|title=Supriya Sule to launch statewide campaign against female foeticide|website=DNA India|language=en|access-date=2022-07-10}}]\n\n२०१२ मध्ये सुळे यांच्या नेतृत्वाखाली तरुणींना राजकारणात व्यासपीठ देण्यासाठी राष्ट्रवादी युवती काँग्रेस या संघटनेची स्थापना करण्यात आली. अनेक महिन्यांमध्ये संपूर्ण महाराष्ट्रात स्त्रीभ्रूण गर्भपात, हुंडापद्धती आणि सर्वसाधारणपणे महिला सक्षमीकरणावर भर देणारे अनेक मोर्चे त्यांनी काढले. [{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://archive.indianexpress.com/news/young-female-and-a-march-ahead/963639/|title=Young, female and a march ahead - Indian Express|website=archive.indianexpress.com|access-date=2022-07-10}}]\n\nलोकसभेच्या सदस्या म्हणून सुळे यांना त्यांच्या संसदीय कार्यासाठी ओळखले जाते. अनेक वेळा लोकसभेतील सर्वोत्तम कामगिरी करणाऱ्या खासदारांपैकी एक म्हणून त्या उदयास आल्या. [{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.shethepeople.tv/news/supriya-sule-best-performer-mp-lok-sabha/|title=MP Supriya Sule Emerges As Best Performer In Lok Sabha Second Time - SheThePeople TV|language=en-US|access-date=2022-07-10}}] \n\n== वैयक्तिक जीवन ==\n४ मार्च १९९१ रोजी सदानंद भालचंद्र सुळे यांच्याशी त्यांचा विवाह झाला. त्यांना एक मुलगा (विजय) आणि एक मुलगी (रेवती) ही दोन अपत्ये आहेत. [{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.supriyassule.com/about-me/biography.html|title=Supriya Sule - Biography.|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20111031164910/http://www.supriyassule.com/about-me/biography.html|archive-date=31 October 2011|access-date=30 August 2011}}]लग्नानंतर त्यांनी कॅलिफोर्नियामध्ये काही काळ घालवला, जिथे त्यांनी यूसी बर्कलेमध्ये जल प्रदूषणाचा अभ्यास केला. त्यानंतर त्या इंडोनेशिया आणि सिंगापूरला गेल्या आणि नंतर मुंबईला परतल्या. [{{स्रोत बातमी|last=Jog|first=Sanjay|url=http://www.business-standard.com/india/news/newsmakersupriya-sule/397765/|title=Business Standard|date=11 June 2010|work=Business Standard India|access-date=30 August 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20110607101620/http://www.business-standard.com/india/news/newsmakersupriya-sule/397765/|archive-date=7 June 2011|url-status=live|df=dmy-all}}]\n\n== संदर्भ ==\n{{DEFAULTSORT:सुळे, सुप्रिया}}\n[[वर्ग:राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्षातील राजकारणी]]\n[[वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य]]\n[[वर्ग:१६ वी लोकसभा सदस्य]]\n[[वर्ग:१७ वी लोकसभा सदस्य]]\n[[वर्ग:बारामतीचे खासदार]]\n[[वर्ग:स्त्री चरित्रलेख]]\n[[वर्ग:पवार परिवार]]","hash":"f2a9f3db29538c141fd670c8e3494933dc7c4106321a131c44c1273b0399e07f","last_revision":"2023-08-29T12:32:40Z","first_revision":"2009-05-17T08:43:47Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:06.566022","cross_lingual_links":{"ca":"Supriya Sule","en":"Supriya Sule","hi":"सुप्रिया सुले","kn":"ಸುಪ್ರಿಯಾ ಸುಳೆ","ml":"സുപ്രിയ സുളെ","pa":"ਸੁਪ੍ਰੀਆ ਸੂਲੇ","ta":"சுப்ரியா சுலே","te":"సుప్రియా సూలే","ur":"سپریا سولے"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.739260","text":"सुप्रिया सुळे (पूर्वाश्रमीच्या पवार; ३ जून १९६९) या राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्षाच्या भारतीय राजकारणी आहेत. सध्या त्या बारामती लोकसभा मतदारसंघाचे प्रतिनिधित्व करणाऱ्या १७ व्या लोकसभेतील खासदार आहेत. त्यांनी यापूर्वी १५व्या आणि १६व्या लोकसभेत खासदार म्हणून काम केले आहे.\n\n२०११ मध्ये त्यांनी स्त्री भ्रूणहत्येविरोधात राज्यव्यापी मोहीम सुरू केली. अलीकडेच त्यांना सामाजिक सेवेसाठी ऑल लेडीज लीगतर्फे मुंबई महिला ऑफ द डिकेड अचिव्हर्स पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले आहे.\n\nसुप्रिया सुळे यांचा जन्म भारतीय राजकारणी आणि राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्षाचे संस्थापक शरद पवार आणि त्यांच्या पत्नी प्रतिभा पवार यांच्या पोटी ३० जून १९६९ रोजी पुण्यात झाला. त्यांचे शिक्षण मुंबईतील जय हिंद कॉलेजमध्ये झाले. त्यांनी सूक्ष्मजीवशास्त्र विषयावर बीएस्सी पदवी घेतली.\n\nसुळे सप्टेंबर २००६ मध्ये महाराष्ट्रातून राज्यसभेवर निवडून आल्या होत्या. त्या मुंबईतील नेहरू सेंटरच्या विश्वस्त आहेत.\n\nत्यांनी स्त्री भ्रूणहत्येविरोधातील राज्यस्तरीय मोहिमेचे नेतृत्व केले. या मोहिमेत पदयात्रा, महाविद्यालयीन कार्यक्रम, स्पर्धा इत्यादींचा समावेश होता.\n\n२०१२ मध्ये सुळे यांच्या नेतृत्वाखाली तरुणींना राजकारणात व्यासपीठ देण्यासाठी राष्ट्रवादी युवती काँग्रेस या संघटनेची स्थापना करण्यात आली. अनेक महिन्यांमध्ये संपूर्ण महाराष्ट्रात स्त्रीभ्रूण गर्भपात, हुंडापद्धती आणि सर्वसाधारणपणे महिला सक्षमीकरणावर भर देणारे अनेक मोर्चे त्यांनी काढले.\n\nलोकसभेच्या सदस्या म्हणून सुळे यांना त्यांच्या संसदीय कार्यासाठी ओळखले जाते. अनेक वेळा लोकसभेतील सर्वोत्तम कामगिरी करणाऱ्या खासदारांपैकी एक म्हणून त्या उदयास आल्या.\n\n४ मार्च १९९१ रोजी सदानंद भालचंद्र सुळे यांच्याशी त्यांचा विवाह झाला. त्यांना एक मुलगा (विजय) आणि एक मुलगी (रेवती) ही दोन अपत्ये आहेत. लग्नानंतर त्यांनी कॅलिफोर्नियामध्ये काही काळ घालवला, जिथे त्यांनी यूसी बर्कलेमध्ये जल प्रदूषणाचा अभ्यास केला. त्यानंतर त्या इंडोनेशिया आणि सिंगापूरला गेल्या आणि नंतर मुंबईला पर���ल्या.\n\nवर्ग:राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्षातील राजकारणी वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:१६ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:१७ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:बारामतीचे खासदार वर्ग:स्त्री चरित्रलेख वर्ग:पवार परिवार\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"सुप्रिया सुळे (पूर्वाश्रमीच्या पवार; ३ जून १९६९) या राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्षाच्या भारतीय राजकारणी आहेत.","translated_text":"Supriya Sulle (born 3 June 1969) is an Indian politician from the Nationalist Congress party.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सध्या त्या बारामती लोकसभा मतदारसंघाचे प्रतिनिधित्व करणाऱ्या १७ व्या लोकसभेतील खासदार आहेत.","translated_text":"He is currently an MP from the 17th Lok Sabha representing Baramati Lok Sabha constituency.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यांनी यापूर्वी १५व्या आणि १६व्या लोकसभेत खासदार म्हणून काम केले आहे.","translated_text":"He has previously served as an MP in 15th and 16th Lok Sabha.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"२०११ मध्ये त्यांनी स्त्री भ्रूणहत्येविरोधात राज्यव्यापी मोहीम सुरू केली.","translated_text":"In 2011, he launched a statewide campaign against female fetal murder.","trailing_whitespace":" ","citations":[{"content":"[{{स्रोत बातमी|url=http://daily.bhaskar.com/article/MAH-PUN-supriya-sule-to-launch-statewide-campaign-against-female-foeticide-2270303.html|title=Supriya Sule to launch statewide campaign against female foeticide|work=Daily Bhaskar|access-date=30 August 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20110816202155/http://daily.bhaskar.com/article/MAH-PUN-supriya-sule-to-launch-statewide-campaign-against-female-foeticide-2270303.html|archive-date=16 August 2011|url-status=live|df=dmy-all}}]","char_index":72,"name":null,"url":"http://daily.bhaskar.com/article/MAH-PUN-supriya-sule-to-launch-statewide-campaign-against-female-foeticide-2270303.html","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html; charset=utf-8","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":678996,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:59.582668-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":1,"source_quality_raw_score":0.14599609375},{"content":"[{{स्रोत बातमी|url=http://daily.bhaskar.com/article/MAH-PUN-supriya-sule-to-launch-statewide-campaign-against-female-foeticide-2270303.html|title=Supriya Sule to launch statewide campaign against female foeticide|work=Daily Bhaskar|access-date=30 August 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20110816202155/http://daily.bhaskar.com/article/MAH-PUN-supriya-sule-to-launch-statewide-campaign-against-female-foeticide-2270303.html|archive-date=16 August 2011|url-status=live|df=dmy-all}}]","char_index":72,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20110816202155/http://daily.bhaskar.com/article/MAH-PUN-supriya-sule-to-launch-statewide-campaign-against-female-foeticide-2270303.html","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:00.379333-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}],"citations_needed":[]},{"text":"अलीकडेच त्यांना सामाजिक सेवेसाठी ऑल लेडीज लीगतर्फे मुंबई महिला ऑफ द डिकेड अचिव्हर्स पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले आहे.","translated_text":"Recently, she was awarded the Mumbai Women of the Decade Achievers Award by the All Ladies League for social service.","trailing_whitespace":" ","citations":[{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.afternoondc.in/city-news/women-of-the-decade/article_99847|title=Women of the Decade|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20140107080109/http://www.afternoondc.in/city-news/women-of-the-decade/article_99847|archive-date=7 January 2014|access-date=7 January 2014}}]","char_index":121,"name":null,"url":"http://www.afternoondc.in/city-news/women-of-the-decade/article_99847","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:00.449993-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.afternoondc.in/city-news/women-of-the-decade/article_99847|title=Women of the Decade|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20140107080109/http://www.afternoondc.in/city-news/women-of-the-decade/article_99847|archive-date=7 January 2014|access-date=7 January 2014}}]","char_index":121,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20140107080109/http://www.afternoondc.in/city-news/women-of-the-decade/article_99847","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:10.593937-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"प्रारंभिक जीवन","translated_text":"Early life","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"सुप्रिया सुळे यांचा जन्म भारतीय राजकारणी आणि राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्षाचे संस्थापक शरद पवार आणि त्यांच्या पत्नी प्रतिभा पवार यांच्या पोटी ३० जून १९६९ रोजी पुण्यात झाला.","translated_text":"Supriya Sulli was born on 30 June 1969 in Pune, India, the granddaughter of Sharad Pawar and his wife Pratibha Pawar, founder of the Nationalist Congress Party.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यांचे शिक्षण मुंबईतील जय हिंद कॉलेजमध्ये झाले.","translated_text":"He was educated at Jai Hind College, Mumbai.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यांनी सूक्ष्मजीवशास्त्र विषयावर बीएस्सी पदवी घेतली.","translated_text":"He graduated with a BSc in Microbiology.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"राजकीय कारकीर्द","translated_text":"Political career","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"सुळे सप्टेंबर २००६ मध्ये महाराष्ट्रातून राज्यसभेवर निवडून आल्या होत्या.","translated_text":"Sulla was elected to the Rajya Sabha from Maharashtra in September 2006.","trailing_whitespace":" ","citations":[{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://164.100.47.5/Newmembers/alphabeticallist_all_terms.aspx|title=Rajya Sabha members|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20100109030114/http://164.100.47.5/Newmembers/alphabeticallist_all_terms.aspx|archive-date=9 January 2010|access-date=2009-12-31}}]","char_index":71,"name":null,"url":"http://164.100.47.5/Newmembers/alphabeticallist_all_terms.aspx","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":721,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:10.663362-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":"Text is empty","source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://164.100.47.5/Newmembers/alphabeticallist_all_terms.aspx|title=Rajya Sabha members|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20100109030114/http://164.100.47.5/Newmembers/alphabeticallist_all_terms.aspx|archive-date=9 January 2010|access-date=2009-12-31}}]","char_index":71,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20100109030114/http://164.100.47.5/Newmembers/alphabeticallist_all_terms.aspx","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:11.215970-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}],"citations_needed":[]},{"text":"त्या मुंबईतील नेहरू सेंटरच्या विश्वस्त आहेत.","translated_text":"He is a trustee of the Nehru Centre in Mumbai.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"त्यांनी स्त्री भ्रूणहत्येविरोधातील राज्यस्तरीय मोहिमेचे नेतृत्व केले.","translated_text":"He led a statewide campaign against female fetal murder.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"या मोहिमेत पदयात्रा, महाविद्यालयीन कार्यक्रम, स्पर्धा इत्यादींचा समावेश होता.","translated_text":"The campaign included walks, college events, competitions etc.","trailing_whitespace":" ","citations":[{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.dnaindia.com/mumbai/report-supriya-sule-to-launch-statewide-campaign-against-female-foeticide-1566643|title=Supriya Sule to launch statewide campaign against female foeticide|website=DNA India|language=en|access-date=2022-07-10}}]","char_index":77,"name":null,"url":"https://www.dnaindia.com/mumbai/report-supriya-sule-to-launch-statewide-campaign-against-female-foeticide-1566643","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html; charset=utf-8","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":392034,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:11.285927-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":5,"source_quality_raw_score":0.8876953125}],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"२०१२ मध्ये सुळे यांच्या नेतृत्वाखाली तरुणींना राजकारणात व्यासपीठ देण्यासाठी राष्ट्रवादी युवती काँग्रेस या संघटनेची स्थापना करण्यात आली.","translated_text":"The Nationalist Youth Congress was established in 2012 under the leadership of Sulle to provide a platform for young women in politics.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"अनेक महिन्यांमध्ये संपूर्ण महाराष्ट्रात स्त्रीभ्रूण गर्भपात, हुंडापद्धती आणि सर्वसाधारणपणे महिला सक्षमीकरणावर भर देणारे अनेक मोर्चे त्यांनी काढले.","translated_text":"Over the course of several months, he led several marches across Maharashtra focusing on female fetal abortion, reproductive practices and empowerment of women in general.","trailing_whitespace":" ","citations":[{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://archive.indianexpress.com/news/young-female-and-a-march-ahead/963639/|title=Young, female and a march ahead - Indian Express|website=archive.indianexpress.com|access-date=2022-07-10}}]","char_index":146,"name":null,"url":"http://archive.indianexpress.com/news/young-female-and-a-march-ahead/963639/","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:12.024662-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"लोकसभेच्या सदस्या म्हणून सुळे यांना त्यांच्या संसदीय कार्यासाठी ओळखले जाते.","translated_text":"As a member of Lok Sabha, Sule is known for his parliamentary work.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"अनेक वेळा लोकसभेतील सर्वोत्तम कामगिरी करणाऱ्या खासदारांपैकी एक म्हणून त्या उदयास आल्या.","translated_text":"He has emerged as one of the best performing MPs in the Lok Sabha several times.","trailing_whitespace":" ","citations":[{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.shethepeople.tv/news/supriya-sule-best-performer-mp-lok-sabha/|title=MP Supriya Sule Emerges As Best Performer In Lok Sabha Second Time - SheThePeople TV|language=en-US|access-date=2022-07-10}}]","char_index":87,"name":null,"url":"https://www.shethepeople.tv/news/supriya-sule-best-performer-mp-lok-sabha/","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html; charset=utf-8","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":209890,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:12.055626-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":5,"source_quality_raw_score":0.89697265625}],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"वैयक्तिक जीवन","translated_text":"My personal life","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"४ मार्च १९९१ रोजी सदानंद भालचंद्र सुळे यांच्याशी त्यांचा विवाह झाला.","translated_text":"He was married to Sadanand Bhalchandra Sulli on March 4, 1991.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यांना एक मुलगा (विजय) आणि एक मुलगी (रेवती) ही दोन अपत्ये आहेत.","translated_text":"They have two children, a son (Vijay) and a daughter (Revati).","trailing_whitespace":" ","citations":[{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.supriyassule.com/about-me/biography.html|title=Supriya Sule - Biography.|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20111031164910/http://www.supriyassule.com/about-me/biography.html|archive-date=31 October 2011|access-date=30 August 2011}}]","char_index":64,"name":null,"url":"http://www.supriyassule.com/about-me/biography.html","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html; charset=iso-8859-1","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":315,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:13.802679-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":"Text is too short (27 words)","source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.supriyassule.com/about-me/biography.html|title=Supriya Sule - Biography.|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20111031164910/http://www.supriyassule.com/about-me/biography.html|archive-date=31 October 2011|access-date=30 August 2011}}]","char_index":64,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20111031164910/http://www.supriyassule.com/about-me/biography.html","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:14.742820-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}],"citations_needed":[]},{"text":"लग्नानंतर त्यांनी कॅलिफोर्नियामध्ये काही काळ घालवला, जिथे त्यांनी यूसी बर्कलेमध्ये जल प्रदूषणाचा अभ्यास केला.","translated_text":"After their marriage, they spent some time in California, where they studied water pollution at UC Berkeley.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यानंतर त्या इंडोनेशिया आणि सिंगापूरला गेल्या आणि नंतर मुंबईला परतल्या.","translated_text":"He then travelled to Indonesia and Singapore and then returned to Mumbai.","trailing_whitespace":" ","citations":[{"content":"[{{स्रोत बातमी|last=Jog|first=Sanjay|url=http://www.business-standard.com/india/news/newsmakersupriya-sule/397765/|title=Business Standard|date=11 June 2010|work=Business Standard India|access-date=30 August 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20110607101620/http://www.business-standard.com/india/news/newsmakersupriya-sule/397765/|archive-date=7 June 2011|url-status=live|df=dmy-all}}]","char_index":72,"name":null,"url":"http://www.business-standard.com/india/news/newsmakersupriya-sule/397765/","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":443,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:14.813035-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":"Text is too short (3 words)","source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"[{{स्रोत बातमी|last=Jog|first=Sanjay|url=http://www.business-standard.com/india/news/newsmakersupriya-sule/397765/|title=Business Standard|date=11 June 2010|work=Business Standard India|access-date=30 August 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20110607101620/http://www.business-standard.com/india/news/newsmakersupriya-sule/397765/|archive-date=7 June 2011|url-status=live|df=dmy-all}}]","char_index":72,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20110607101620/http://www.business-standard.com/india/news/newsmakersupriya-sule/397765/","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:14.853024-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"संदर्भ","translated_text":"Reference","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्षातील राजकारणी वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:१६ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:१७ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:बारामतीचे खासदार वर्ग:स्त्री चरित्रलेख वर्ग:पवार परिवार","translated_text":"Class:Politicians of the Nationalist Congress Party Class: 15th Lok Sabha Member Class: 16th Lok Sabha Member Class: 17th Lok Sabha Member Class: Member of Parliament from Baramati Class: Women Biography Class: Family Family","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[{"text":"२०११ मध्ये त्यांनी स्त्री भ्रूणहत्येविरोधात राज्यव्यापी मोहीम सुरू केली.","translated_text":"In 2011, he launched a statewide campaign against female fetal murder.","citations":[{"content":"[{{स्रोत बातमी|url=http://daily.bhaskar.com/article/MAH-PUN-supriya-sule-to-launch-statewide-campaign-against-female-foeticide-2270303.html|title=Supriya Sule to launch statewide campaign against female foeticide|work=Daily Bhaskar|access-date=30 August 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20110816202155/http://daily.bhaskar.com/article/MAH-PUN-supriya-sule-to-launch-statewide-campaign-against-female-foeticide-2270303.html|archive-date=16 August 2011|url-status=live|df=dmy-all}}]","char_index":72,"name":null,"url":"http://daily.bhaskar.com/article/MAH-PUN-supriya-sule-to-launch-statewide-campaign-against-female-foeticide-2270303.html","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html; charset=utf-8","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":678996,"source_download_date":"2024-12-05T15:19:59.582668-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":1,"source_quality_raw_score":0.14599609375},{"content":"[{{स्रोत बातमी|url=http://daily.bhaskar.com/article/MAH-PUN-supriya-sule-to-launch-statewide-campaign-against-female-foeticide-2270303.html|title=Supriya Sule to launch statewide campaign against female foeticide|work=Daily Bhaskar|access-date=30 August 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20110816202155/http://daily.bhaskar.com/article/MAH-PUN-supriya-sule-to-launch-statewide-campaign-against-female-foeticide-2270303.html|archive-date=16 August 2011|url-status=live|df=dmy-all}}]","char_index":72,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20110816202155/http://daily.bhaskar.com/article/MAH-PUN-supriya-sule-to-launch-statewide-campaign-against-female-foeticide-2270303.html","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:00.379333-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}]},{"text":"२०११ मध्ये त्यांनी स्त्री भ्रूणहत्येविरोधात राज्यव्यापी मोहीम सुरू केली. अलीकडेच त्यांना सामाजिक सेवेसाठी ऑल लेडीज लीगतर्फे मुंबई महिला ऑफ द डिकेड अचिव्हर्स पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले आहे.","translated_text":"In 2011, he launched a statewide campaign against female fetal murder. Recently, she was awarded the Mumbai Women of the Decade Achievers Award by the All Ladies League for social service.","citations":[{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.afternoondc.in/city-news/women-of-the-decade/article_99847|title=Women of the Decade|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20140107080109/http://www.afternoondc.in/city-news/women-of-the-decade/article_99847|archive-date=7 January 2014|access-date=7 January 2014}}]","char_index":194,"name":null,"url":"http://www.afternoondc.in/city-news/women-of-the-decade/article_99847","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:00.449993-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.afternoondc.in/city-news/women-of-the-decade/article_99847|title=Women of the Decade|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20140107080109/http://www.afternoondc.in/city-news/women-of-the-decade/article_99847|archive-date=7 January 2014|access-date=7 January 2014}}]","char_index":194,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20140107080109/http://www.afternoondc.in/city-news/women-of-the-decade/article_99847","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:10.593937-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}]},{"text":"सुळे सप्टेंबर २००६ मध्ये महाराष्ट्रातून राज्यसभेवर निवडून आल्या होत्या.","translated_text":"Sulla was elected to the Rajya Sabha from Maharashtra in September 2006.","citations":[{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://164.100.47.5/Newmembers/alphabeticallist_all_terms.aspx|title=Rajya Sabha members|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20100109030114/http://164.100.47.5/Newmembers/alphabeticallist_all_terms.aspx|archive-date=9 January 2010|access-date=2009-12-31}}]","char_index":71,"name":null,"url":"http://164.100.47.5/Newmembers/alphabeticallist_all_terms.aspx","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":721,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:10.663362-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":"Text is empty","source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://164.100.47.5/Newmembers/alphabeticallist_all_terms.aspx|title=Rajya Sabha members|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20100109030114/http://164.100.47.5/Newmembers/alphabeticallist_all_terms.aspx|archive-date=9 January 2010|access-date=2009-12-31}}]","char_index":71,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20100109030114/http://164.100.47.5/Newmembers/alphabeticallist_all_terms.aspx","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:11.215970-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}]},{"text":"त्यांनी स्त्री भ्रूणहत्येविरोधातील राज्यस्तरीय मोहिमेचे नेतृत्व केले. या मोहिमेत पदयात्रा, महाविद्यालयीन कार्यक्रम, स्पर्धा इत्यादींचा समावेश होता.","translated_text":"He led a statewide campaign against female fetal murder. The campaign included walks, college events, competitions etc.","citations":[{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.dnaindia.com/mumbai/report-supriya-sule-to-launch-statewide-campaign-against-female-foeticide-1566643|title=Supriya Sule to launch statewide campaign against female foeticide|website=DNA India|language=en|access-date=2022-07-10}}]","char_index":147,"name":null,"url":"https://www.dnaindia.com/mumbai/report-supriya-sule-to-launch-statewide-campaign-against-female-foeticide-1566643","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html; charset=utf-8","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":392034,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:11.285927-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":5,"source_quality_raw_score":0.8876953125}]},{"text":"२०१२ मध्ये सुळे यांच्या नेतृत्वाखाली तरुणींना राजकारणात व्यासपीठ देण्यासाठी राष्ट्रवादी युवती काँग्रेस या संघटनेची स्थापना करण्यात आली. अनेक महिन्यांमध्ये संपूर्ण महाराष्ट्रात स्त्रीभ्रूण गर्भपात, हुंडापद्धती आणि सर्वसाधारणपणे महिला सक्षमीकरणावर भर देणारे अनेक मोर्चे त्यांनी काढले.","translated_text":"The Nationalist Youth Congress was established in 2012 under the leadership of Sulle to provide a platform for young women in politics. Over the course of several months, he led several marches across Maharashtra focusing on female fetal abortion, reproductive practices and empowerment of women in general.","citations":[{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://archive.indianexpress.com/news/young-female-and-a-march-ahead/963639/|title=Young, female and a march ahead - Indian Express|website=archive.indianexpress.com|access-date=2022-07-10}}]","char_index":282,"name":null,"url":"http://archive.indianexpress.com/news/young-female-and-a-march-ahead/963639/","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:12.024662-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}]},{"text":"लोकसभेच्या सदस्या म्हणून सुळे यांना त्यांच्या संसदीय कार्यासाठी ओळखले जाते. अनेक वेळा लोकसभेतील सर्वोत्तम कामगिरी करणाऱ्या खासदारांपैकी एक म्हणून त्या उदयास आल्या.","translated_text":"As a member of Lok Sabha, Sule is known for his parliamentary work. He has emerged as one of the best performing MPs in the Lok Sabha several times.","citations":[{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.shethepeople.tv/news/supriya-sule-best-performer-mp-lok-sabha/|title=MP Supriya Sule Emerges As Best Performer In Lok Sabha Second Time - SheThePeople TV|language=en-US|access-date=2022-07-10}}]","char_index":163,"name":null,"url":"https://www.shethepeople.tv/news/supriya-sule-best-performer-mp-lok-sabha/","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html; charset=utf-8","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":209890,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:12.055626-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":5,"source_quality_raw_score":0.89697265625}]},{"text":"४ मार्च १९९१ रोजी सदानंद भालचंद्र सुळे यांच्याशी त्यांचा विवाह झाला. त्यांना एक मुलगा (विजय) आणि एक मुलगी (रेवती) ही दोन अपत्ये आहेत.","translated_text":"He was married to Sadanand Bhalchandra Sulli on March 4, 1991. They have two children, a son (Vijay) and a daughter (Revati).","citations":[{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.supriyassule.com/about-me/biography.html|title=Supriya Sule - Biography.|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20111031164910/http://www.supriyassule.com/about-me/biography.html|archive-date=31 October 2011|access-date=30 August 2011}}]","char_index":133,"name":null,"url":"http://www.supriyassule.com/about-me/biography.html","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html; charset=iso-8859-1","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":315,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:13.802679-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":"Text is too short (27 words)","source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.supriyassule.com/about-me/biography.html|title=Supriya Sule - Biography.|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20111031164910/http://www.supriyassule.com/about-me/biography.html|archive-date=31 October 2011|access-date=30 August 2011}}]","char_index":133,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20111031164910/http://www.supriyassule.com/about-me/biography.html","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:14.742820-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}]},{"text":"त्यांना एक मुलगा (विजय) आणि एक मुलगी (रेवती) ही दोन अपत्ये आहेत. लग्नानंतर त्यांनी कॅलिफोर्नियामध्ये काही काळ घालवला, जिथे त्यांनी यूसी बर्कलेमध्ये जल प्रदूषणाचा अभ्यास केला. त्यानंतर त्या इंडोनेशिया आणि सिंगापूरला गेल्या आणि नंतर मुंबईला परतल्या.","translated_text":"They have two children, a son (Vijay) and a daughter (Revati). After their marriage, they spent some time in California, where they studied water pollution at UC Berkeley. He then travelled to Indonesia and Singapore and then returned to Mumbai.","citations":[{"content":"[{{स्रोत बातमी|last=Jog|first=Sanjay|url=http://www.business-standard.com/india/news/newsmakersupriya-sule/397765/|title=Business Standard|date=11 June 2010|work=Business Standard India|access-date=30 August 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20110607101620/http://www.business-standard.com/india/news/newsmakersupriya-sule/397765/|archive-date=7 June 2011|url-status=live|df=dmy-all}}]","char_index":247,"name":null,"url":"http://www.business-standard.com/india/news/newsmakersupriya-sule/397765/","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":443,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:14.813035-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":"Text is too short (3 words)","source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"[{{स्रोत बातमी|last=Jog|first=Sanjay|url=http://www.business-standard.com/india/news/newsmakersupriya-sule/397765/|title=Business Standard|date=11 June 2010|work=Business Standard India|access-date=30 August 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20110607101620/http://www.business-standard.com/india/news/newsmakersupriya-sule/397765/|archive-date=7 June 2011|url-status=live|df=dmy-all}}]","char_index":247,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20110607101620/http://www.business-standard.com/india/news/newsmakersupriya-sule/397765/","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:14.853024-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}]}]}
+{"title":"दिलीपकुमार मनसुखलाल गांधी","wikicode":"{{माहितीचौकट संसद सदस्य \n| नाव = दिलीपकुमार मनसुखलाल गांधी \n| लघुचित्र = \n| पद = [[संसद सदस्य|एमपी]]\n| कार्यकाळ_आरंभ = [[इ.स. २००९]]\n| कार्यकाळ_समाप्ती = \n| मागील = [[तुकाराम गडाख]]\n| पुढील = \n| जन्मदिनांक = \n| जन्मस्थान = \n| मृत्युदिनांक = \n| मृत्युस्थान = \n| पक्ष = [[भारतीय जनता पक्ष]]\n| पत्नी = \n| अपत्ये = \n| निवास = \n| मतदारसंघ = [[अहमदनगर (लोकसभा मतदारसंघ)|अहमदनगर]]\n| पद2 =\n| कार्यकाळ_आरंभ2 = [[इ.स. १९९९]]\n| कार्यकाळ_समाप्ती2 = [[इ.स. २००४]]\n| मागील2 = [[बाळासाहेब विखे पाटील]]\n| पुढील2 = [[तुकाराम गडाख]]\n| कार्यकाळ_आरंभ3 = \n| कार्यकाळ_समाप्ती3 = \n| कार्यकाळ_आरंभ4 = \n| कार्यकाळ_समाप्ती4 = \n| व्यवसाय = \n| धर्म =\n| सही = \n| संकेतस्थळ = \n| तळटीपा = \n| तारीख = \n| वर्ष = \n| स्रोत = \n}}\n\n{{१६व्या लोकसभेतील महाराष्ट्राचे खासदार}}\n\n{{DEFAULTSORT:गांधी, दिलीपकुमार मनसुखलाल }}\n[[वर्ग:भारतीय जनता पक्षातील राजकारणी]]\n[[वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य]]\n[[वर्ग:१३ वी लोकसभा सदस्य]]\n[[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]]","hash":"0d1d54d46d9872bbee7956d983c9aca3b3b36b6e450d291c3b0c299180948906","last_revision":"2017-08-23T02:38:04Z","first_revision":"2009-05-17T09:12:58Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:06.623767","cross_lingual_links":{"en":"Dilipkumar Gandhi","hi":"दिलीपकुमार मनसुखलाल गांधी","nb":"Dilipkumar Gandhi","ta":"திலிப் குமார் காந்தி","te":"దిలీప్కుమార్ గాంధీ"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.739260","text":"वर्ग:भारतीय जनता पक्षातील राजकारणी वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:१३ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:पुरुष चरित्रलेख\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:भारतीय जनता पक्षातील राजकारणी वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:१३ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:पुरुष चरित्रलेख","translated_text":"Class: Politician of the Bharatiya Janata Party Class: 15th Lok Sabha Member Class: 13th Lok Sabha Member Class: Male Biography","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"भाऊसाहेब राजाराम वाकचौरे","wikicode":"{{माहितीचौकट संसद सदस्य \n| नाव = भाऊसाहेब राजाराम वाकचौरे\n| लघुचित्र = \n| पद = [[संसद सदस्य|खासदार, लोकसभा]]\n| कार्यकाळ_आरंभ = [[इ.स. २००९]]\n| कार्यकाळ_समाप्ती = \n| मागील = -\n| पुढील = \n| जन्मदिनांक = १ एप्रिल १९५०\n| जन्मस्थान = [[अकोले]], [[अहमदनगर जिल्हा]]\n| मृत्युदिनांक = \n| मृत्युस्थान = \n| पक्ष = [[शिवसेना]]\n| पत्नी = सौ. सरस्वती\n| अपत्ये = १ मुलगा २ मुली\n| निवास = साई अर्पण, भक्ती निवासच्यामागे,\n[[शिर्डी]], [[अहमदनगर जिल्हा]]\n| मतदारसंघ = [[शिर्डी (लोकसभा मतदारसंघ)|शिर्डी]]\n| पद2 =\n| कार्यकाळ_आरंभ2 = \n| कार्यकाळ_समाप्ती2 = \n| मागील2 = \n| पुढील2 = \n| कार्यकाळ_आरंभ3 = \n| कार्यकाळ_समाप्ती3 = \n| कार्यकाळ_आरंभ4 = \n| कार्यकाळ_समाप्ती4 = \n| व्यवसाय = \n| धर्म = [[हिंदू धर्म]]\n| सही = \n| संकेतस्थळ = http://india.gov.in/govt/loksabhampbiodata.php?mpcode=4385\n*{{वेबॅक आर्किव्ह |url=http://india.gov.in/govt/loksabhampbiodata.php?mpcode=4385 |date=20120505214813}}\n| तळटीपा = \n| तारीख = \n| वर्ष = \n| स्रोत = \n}}\n\n{{DEFAULTSORT:वाकचौरे,भाऊसाहेब राजाराम }}\n[[वर्ग:शिवसेनेतील राजकारणी]]\n[[वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य]]","hash":"77625d0b743fd29754cd52359e29db818aa20840ce0884fe4a7ebdef4eaeec03","last_revision":"2013-08-21T10:46:05Z","first_revision":"2009-05-17T09:27:15Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:06.676201","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"वर्ग:शिवसेनेतील राजकारणी वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:शिवसेनेतील राजकारणी वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य","translated_text":"Class: Politician from Shiv Sena Class: 15th Lok Sabha Member","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"पद्मसिंह बाजीराव पाटील","wikicode":"{{बदल}}\n{{माहितीचौकट संसद सदस्य \n| नाव = डॉ.पद्मसिंह बाजीराव पाटील\n| चित्र =\n| पद = [[संसद सदस्य|माजी लोकसभा खासदार]]\n| कार्यकाळ_आरंभ = २००९\n| कार्यकाळ_समाप्ती = २०१४\n| मागील =\n| पुढील = \n| जन्मदिनांक = १ जून १९४०\n| जन्मस्थान = \n| मृत्युदिनांक = \n| मृत्युस्थान = \n| पक्ष = \n| पत्नी = स्व.डॉ.चंद्रकला पाटील\n| अपत्ये = [[राणाजगजितसिंह पद्मसिंह पाटील|राणाजगजितसिंह पाटील]], पृथ्वीराज पाटील (इंग्��जी सॉलिसिटर)\n| निवास = [[धाराशिव]]\n| पद2 = जलसंपदा मंत्री, महाराष्ट्र सरकार\n| कार्यकाळ_आरंभ2 = २००२\n| कार्यकाळ_समाप्ती2 = २००४\n| पद3 = उर्जा व जलसंपदा मंत्री, महाराष्ट्र सरकार \n| कार्यकाळ_आरंभ3 = १९९९\n| कार्यकाळ_समाप्ती3 = २००२\n| पद4 = विरोधी पक्ष उपनेता\n| कार्यकाळ_आरंभ4 = १९९५\n| कार्यकाळ_समाप्ती4 = १९९९\n| पद5 = गृह, ऊर्जा, पाटबंधारे व लाभक्षेत्र विकास\n| कार्यकाळ_आरंभ5 = १९९४\n| कार्यकाळ_समाप्ती5 = १९९५\n| पद6 = ऊर्जा, पाटबंधारे व लाभक्षेत्र विकास\n| कार्यकाळ_आरंभ6 = १९८९\n| कार्यकाळ_समाप्ती6 = १९९४\n| पद7 = उपसभापती, विधानसभा \n| कार्यकाळ_आरंभ7 = १९८६\n| कार्यकाळ_समाप्ती7 = १९८८\n| पद8 = उर्जा व उत्पादन शुल्क मंत्री\n| कार्यकाळ_आरंभ8 = १९८०\n| कार्यकाळ_समाप्ती8 = १९७८\n| पद9 = विधानसभा आमदार\n| कार्यकाळ_आरंभ9 = १९७८\n| कार्यकाळ_समाप्ती9 = २००९\n| पद10 = सभापती, बांधकाम समिती, धाराशिव जिल्हा परिषद\n| कार्यकाळ_आरंभ10 = १९७५\n| कार्यकाळ_समाप्ती10 = १९७८\n| पद11 = धाराशिव जिल्हा परिषद सदस्य\n| कार्यकाळ_आरंभ11 = १९७५\n| कार्यकाळ_समाप्ती11 = १९७८\n| मतदारसंघ =\n| व्यवसाय = \n| धर्म = हिंदू\n| सही = \n| संकेतस्थळ = \n| तळटीपा = \n| तारीख = \n| वर्ष = \n| स्रोत = \n}}\n'''डॉ.पद्मसिंह बाजीराव पाटील.''' हे एक [[उस्मानाबाद जिल्हा|उस्मानाबाद जिल्ह्यातील]] [[राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष|राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्षातील]] राजकारणी असून [[उस्मानाबाद (लोकसभा मतदारसंघ)|उस्मानाबाद लोकसभा मतदारसंघातील]] माजी खासदार व माजी मंत्री आहेत.\n\nदुष्काळी धाराशिव जिल्ह्यात सर्वात जास्त कोल्हापुरी बंधारे डॉ.पद्मसिंह पाटील यांनी बांधले. त्यातून जिल्ह्यातील बहुतांश जमीन ही सिंचनाखाली आणली. त्यांचे पुत्र [[राणाजगजितसिंह पद्मसिंह पाटील| राणाजगजितसिंह पाटील]] हे देखील एक राजकारणी असून तुळजापूर मतदारसंघातील विद्यमान आमदार आहेत.\n\n== पद्मसिंह पाटील यांनी भूषवलेली महत्वाची पदे ==\n\n* १९७५ ते १९७८ - [[धाराशिव]] जिल्हा परिषद सदस्य\n* १९७५ ते १९७८- सभापती, बांधकाम समिती, [[धाराशिव]] जिल्हा परिषद\n* १९७८ ते २००९ - विधानसभा आमदार\n* १९७८ ते १९८०- ऊर्जा व उत्पादन शुल्क मंत्री\n* १९८६ ते १९८८- उपसभापती, विधानसभा \n* १९८९ ते १९९४ - ऊर्जा, पाटबंधारे व लाभक्षेत्र विकास\n* १९९४ ते १९९५- गृह, ���र्जा, पाटबंधारे व लाभक्षेत्र विकास\n* १९९५ ते १९९९ - विरोधी पक्ष उपनेता \n* १९९९ ते २००२ - ऊर्जा व जलसंपदा मंत्री, महाराष्ट्र सरकार \n* २००२ ते २००४ - जलसंपदा मंत्री, महाराष्ट्र सरकार\n* २००९ - लोकसभा खासदार\n\nगेल्या ४५ वर्षांपासून जिल्ह्यात पाटील घराण्याचे वर्चस्व आहे. जिल्हा परिषद, पंचायत समित्या, नगरपालिका, ग्रामपंचायत, विविध सोसायट्या यावर पाटील घराण्याचा दबदबा राहिलेला आहे. आज देखील विविध स्थानिक स्वराज्य संस्थांच्या निवडणुकीत पाटील यांच्या नेतृत्वाखाली त्यांच्या पॅनेलने विजय प्राप्त केलेले आहे. डॉक्टर पद्मसिंह पाटील यांची तिसरी पिढी राजकारणात सक्रिय झाली आहे. त्यांचे नातू श्री.मल्हार पाटील हे जिल्ह्याच्या राजकारणात सक्रिय झाले आहेत.\n\n== सामाजिक कार्य ==\n\nप्रामुख्याने शेतीवर अवलंबून असलेल्या [[धाराशिव]] जिल्ह्यात भौगोलिक रचनेमुळे सतत प्रतिकूल नैसर्गिक परिस्थिती असते. सातत्याने वाट्याला येणाऱ्या नैसर्गिक आपत्तीमुळे इथला शेतकरी कायम आर्थिक संकटात असतो. देश स्वतंत्र झाल्यानंतर १ वर्ष उशिराने जिल्हा स्वतंत्र झाला. एकत्रित जिल्हा असताना नेतृत्व लातूरकडे होते, त्यामुळे धाराशिवकडे म्हणावे तसे लक्ष दिले गेले नाही. स्वातंत्र्य मिळाल्यावर चळवळीचे केंद्र, शेतकरी आंदोलनाची जन्मभूमी, संयुक्त महाराष्ट्र चळवळ आणि मराठवाडा मुक्तिसंग्राम यात उल्लेखनीय कार्य केलेल्या [[धाराशिव]] जिल्ह्याचा नावलौकिक आता सर्वच क्षेत्रात निर्माण होत आहे. अवर्षणग्रस्त अशी ओळख असलेल्या धाराशिव जिल्ह्यात मागील ४ दशकांपासून अनेक बदल होत आहेत. जिल्ह्यात एक ही मोठी नदी नसताना, भौगोलिक रचनेमुळे सातत्याने वाट्याला येणाऱ्या नैसर्गिक आपत्तीला डावलून मोठ्या परिश्रमाने जिल्ह्याचे रूप आकाराला आले आहे. त्यात डॉ.पद्मसिंह पाटील यांचा सिंहाचा वाटा आहे.\n\n'''डॉ.पद्मसिंह बाजीराव पाटील''' १९७८ साली पहिल्यांदा मंत्री झाले. जिल्ह्यातील नागरिकांचा शेती हाच जगण्याचा मुख्य आधार असल्याने त्यांनी सुरुवातीला शेतीविषयक पायाभूत सुविधा निर्मितीवर लक्ष केंद्रित केले. १९८८ साली त्यांच्याकडे पाटबंधारे खात्याचा कारभार आला असता त्यांनी अल्प सिंचन सुविधा असल्याने जिल्ह्याचे सिंचन क्षेत्र वाढवण्यासाठी जाणीवपूर्वक प्रयत्न केले. त्यांनी ज्यावेळी पदभार स्विकारला त��यावेळी जिल्ह्यात ५८ सिंचन प्रकल्प होते व जिल्ह्यातील केवळ ३२,३१५ एकर ओलिताखाली होती, त्यापैकी २००० हेक्टर वर फळबाग होती. १० वर्षे त्यांच्याकडे पाटबंधारे खाते होते. डॉक्टर साहेबांनी आपल्या पदाचा वापर आपल्या भागातील शेतकरी बांधवांना करून देण्यासाठी पाटबंधारे विभागाचा सर्वात जास्त निधी हा [[धाराशिव]] जिल्ह्यासाठी वापरला. अनेकदा मंत्रिमंडळ बैठकीत इतर मंत्री केवळ [[धाराशिव]] जिल्ह्यालाच पाटबंधारे खात्याचा सर्वात जास्त निधी खर्च केला जात असल्याने तत्कालीन मुख्यमंत्र्यांकडे नाराजी व्यक्त करत होते.\n\nसाहेबांनी केलेल्या प्रचंड कामामुळे जिल्ह्यात सिंचन प्रकल्पांची संख्या ५८ वरून थेट १,२४८ वर गेली तर जिल्ह्याच्या सिंचन क्षेत्रात ४% हुन २१ % पर्यंत लक्षणीय वाढ होऊ शकली. सिंचन क्षमतेत वाढ झाल्याने ३६,०९,४३० एकर जमीन ओलिताखाली आली व फळबागा २००० हेक्टर हुन ३२,००० हेक्टरवर गेल्या. चांगला पाऊस झाला की, मोठ्या प्रमाणात ऊस लागवड होते व शेतकऱ्यांना सर्व शेती पिकांतून १००० कोटींहून अधिक रक्कम मिळते. उसाच्या क्षेत्रात वाढ झाल्याने दुष्काळी म्हणून संबोधला जाणाऱ्या [[धाराशिव]] जिल्ह्यात १६ साखर कारखाने झाले. समाधानकारक पर्जन्यमान असेल तेव्हा [[धाराशिव]] जिल्ह्यात मराठवाड्यात सर्वात जास्त ऊस उत्पादन होते.\n\nसिंचन वाढल्यावर जिल्ह्यात सर्वदूर वीजेचे व रस्त्यांचे जाळे निर्माण करण्याचे ध्येय उराशी बाळगून त्या स्वप्नाचा रात्रंदिवस पाठपुरावा केला. भविष्यातील पाण्याची गरज ओळखून आपले राजकीय वर्चस्व पणाला लावून २००४ साली कृष्णा खोऱ्यातील २१ टीएमसी पाण्याच्या महत्त्वपूर्ण प्रकल्पाला मंजुरी मिळवून घेतली. भविष्यातील अनेक स्वप्नांची नांदी म्हणजे हा प्रकल्प होय. शेतीबरोबरच औद्योगिकीकरणाला गती देण्यासाठी दळणवळण सुविधा अत्यंत आवश्यक असल्याने पाठपुरावा सुरू केला. तब्बल २० किमी वळसा घालून रेल्वेमार्ग [[धाराशिव]] शहरा नजीक आणला. प्रचलित मार्ग सोडून एवढा मोठा वळसा घेऊन निर्माण झालेला हा रेल्वेमार्ग देशातील एकमेव उदाहरण आहे. स्वप्न वास्तवात आणण्यासाठी डॉ.साहेबांनी घेतलेले श्रम शब्दातीत आहेत.\n\n[[धाराशिव]] शहराला पाणी मिळावे यासाठी उजनी धरणात आरक्षण मंजूर करून घेणे, ग्रामीण भागातून शिक्षणाचे धडे घेतलेल्या विद्यार्थ्यांना उच्चशिक्षणाच��या सुविधा जिल्ह्यात मिळाव्या यासाठी आयुर्वेदिक महाविद्यालय, अभियांत्रिकी महाविद्यालय, तंत्रनिकेतन महाविद्यालय, डॉ.बाबासाहेब आंबेडकर मराठवाडा विद्यापीठाचे उपकेंद्र स्थापन करणे असो की कृषी महाविद्यालय उभारणी असो याचे श्रेय विरोध देखील निर्विवादपणे डॉक्टर साहेबांनाच जाते.\n\nधाराशिव-लातूर येथे झालेला भूकंप असो अथवा त्यानंतर उद्भवलेल्या नैसर्गिक आपत्ती असोत मान, सन्मान, पद, प्रतिष्ठा सारं काही विसरून साहेबांनी सामान्य कार्यकर्त्यांना सोबत घेऊन केलेले प्रयत्न आजही अनेकजण डोळ्यात पाणी साठवून सांगतात. मराठवाडा आणि [[धाराशिव]] जिल्ह्याच्या ललाटावरील दुष्काळी फेऱ्याचा शिक्का पुसून टाकण्यात साहेबांनी आपल्या हयातीची ४० वर्षे खर्ची घातली आहेत.\n\n===तेरणा चॅरिटेबल ट्रस्टच्या माध्यमातून हजारो रुग्णांवर उपचार===\n\nनवी मुंबई येथील तेरणा पब्लिक चॅरिटेबल ट्रस्ट संचलित तेरणा मल्टीस्पेशालिटी हॉस्पिटलच्या उभारणीमध्ये देखील त्यांचे मोठे योगदान आहे. यामार्फत होत असलेली आरोग्य शिबिरे आजही अखंड चालू असतात. यातून आजपर्यंत हजारो रुग्णांची मोफत वैद्यकीय तपासणी झाली. तसेच पुढील उपचारांसाठी अनेकांना मुंबई येथील तेरणा हॉस्पिटलमध्ये दाखल केले, शेकडो रुग्णांची मोफत शस्त्रक्रिया पार पाडली.\n\n\n\n== संदर्भ ==\n\n\n{{DEFAULTSORT:पाटील, पद्मसिंह बाजीराव}}\n[[वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य]]\n[[वर्ग:इ.स. १९४० मधील जन्म]]","hash":"008779f48359a539e6ccd6553169cede0fbbe8d702bfad5ac27ac7b028fb8bbc","last_revision":"2022-09-30T18:26:06Z","first_revision":"2009-05-17T11:06:17Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:06.730787","cross_lingual_links":{"arz":"بادمسينه باجيراو باتيل","en":"Padamsinh Bajirao Patil","te":"పద్మసింహ బాజీరావ్ పాటిల్"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.739260","text":"डॉ.पद्मसिंह बाजीराव पाटील. हे एक उस्मानाबाद जिल्ह्यातील राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्षातील राजकारणी असून उस्मानाबाद लोकसभा मतदारसंघातील माजी खासदार व माजी मंत्री आहेत.\n\nदुष्काळी धाराशिव जिल्ह्यात सर्वात जास्त कोल्हापुरी बंधारे डॉ.पद्मसिंह पाटील यांनी बांधले. त्यातून जिल्ह्यातील बहुतांश जमीन ही सिंचनाखाली आणली. त्यांचे पुत्र राणाजगजितसिंह पाटील हे देखील एक राजकारणी असून तुळजापूर मतदारसंघातील विद्यमान आमदार आहेत.\n\n१९७५ ते १९७८ - धाराशिव जिल्हा परिषद सदस्य १९७५ ते १९७८- सभापती, बांधकाम समिती, धाराशिव जिल्हा परिषद १९७८ ते २००९ - विधानसभा आमदार १९७८ ते १९८०- ऊर्जा व उत्��ादन शुल्क मंत्री १९८६ ते १९८८- उपसभापती, विधानसभा १९८९ ते १९९४ - ऊर्जा, पाटबंधारे व लाभक्षेत्र विकास १९९४ ते १९९५- गृह, ऊर्जा, पाटबंधारे व लाभक्षेत्र विकास १९९५ ते १९९९ - विरोधी पक्ष उपनेता १९९९ ते २००२ - ऊर्जा व जलसंपदा मंत्री, महाराष्ट्र सरकार २००२ ते २००४ - जलसंपदा मंत्री, महाराष्ट्र सरकार २००९ - लोकसभा खासदार\n\nगेल्या ४५ वर्षांपासून जिल्ह्यात पाटील घराण्याचे वर्चस्व आहे. जिल्हा परिषद, पंचायत समित्या, नगरपालिका, ग्रामपंचायत, विविध सोसायट्या यावर पाटील घराण्याचा दबदबा राहिलेला आहे. आज देखील विविध स्थानिक स्वराज्य संस्थांच्या निवडणुकीत पाटील यांच्या नेतृत्वाखाली त्यांच्या पॅनेलने विजय प्राप्त केलेले आहे. डॉक्टर पद्मसिंह पाटील यांची तिसरी पिढी राजकारणात सक्रिय झाली आहे. त्यांचे नातू श्री.मल्हार पाटील हे जिल्ह्याच्या राजकारणात सक्रिय झाले आहेत.\n\nप्रामुख्याने शेतीवर अवलंबून असलेल्या धाराशिव जिल्ह्यात भौगोलिक रचनेमुळे सतत प्रतिकूल नैसर्गिक परिस्थिती असते. सातत्याने वाट्याला येणाऱ्या नैसर्गिक आपत्तीमुळे इथला शेतकरी कायम आर्थिक संकटात असतो. देश स्वतंत्र झाल्यानंतर १ वर्ष उशिराने जिल्हा स्वतंत्र झाला. एकत्रित जिल्हा असताना नेतृत्व लातूरकडे होते, त्यामुळे धाराशिवकडे म्हणावे तसे लक्ष दिले गेले नाही. स्वातंत्र्य मिळाल्यावर चळवळीचे केंद्र, शेतकरी आंदोलनाची जन्मभूमी, संयुक्त महाराष्ट्र चळवळ आणि मराठवाडा मुक्तिसंग्राम यात उल्लेखनीय कार्य केलेल्या धाराशिव जिल्ह्याचा नावलौकिक आता सर्वच क्षेत्रात निर्माण होत आहे. अवर्षणग्रस्त अशी ओळख असलेल्या धाराशिव जिल्ह्यात मागील ४ दशकांपासून अनेक बदल होत आहेत. जिल्ह्यात एक ही मोठी नदी नसताना, भौगोलिक रचनेमुळे सातत्याने वाट्याला येणाऱ्या नैसर्गिक आपत्तीला डावलून मोठ्या परिश्रमाने जिल्ह्याचे रूप आकाराला आले आहे. त्यात डॉ.पद्मसिंह पाटील यांचा सिंहाचा वाटा आहे.\n\nडॉ.पद्मसिंह बाजीराव पाटील १९७८ साली पहिल्यांदा मंत्री झाले. जिल्ह्यातील नागरिकांचा शेती हाच जगण्याचा मुख्य आधार असल्याने त्यांनी सुरुवातीला शेतीविषयक पायाभूत सुविधा निर्मितीवर लक्ष केंद्रित केले. १९८८ साली त्यांच्याकडे पाटबंधारे खात्याचा कारभार आला असता त्यांनी अल्प सिंचन सुविधा असल्याने जिल्ह्याचे सि��चन क्षेत्र वाढवण्यासाठी जाणीवपूर्वक प्रयत्न केले. त्यांनी ज्यावेळी पदभार स्विकारला त्यावेळी जिल्ह्यात ५८ सिंचन प्रकल्प होते व जिल्ह्यातील केवळ ३२,३१५ एकर ओलिताखाली होती, त्यापैकी २००० हेक्टर वर फळबाग होती. १० वर्षे त्यांच्याकडे पाटबंधारे खाते होते. डॉक्टर साहेबांनी आपल्या पदाचा वापर आपल्या भागातील शेतकरी बांधवांना करून देण्यासाठी पाटबंधारे विभागाचा सर्वात जास्त निधी हा धाराशिव जिल्ह्यासाठी वापरला. अनेकदा मंत्रिमंडळ बैठकीत इतर मंत्री केवळ धाराशिव जिल्ह्यालाच पाटबंधारे खात्याचा सर्वात जास्त निधी खर्च केला जात असल्याने तत्कालीन मुख्यमंत्र्यांकडे नाराजी व्यक्त करत होते.\n\nसाहेबांनी केलेल्या प्रचंड कामामुळे जिल्ह्यात सिंचन प्रकल्पांची संख्या ५८ वरून थेट १,२४८ वर गेली तर जिल्ह्याच्या सिंचन क्षेत्रात ४% हुन २१ % पर्यंत लक्षणीय वाढ होऊ शकली. सिंचन क्षमतेत वाढ झाल्याने ३६,०९,४३० एकर जमीन ओलिताखाली आली व फळबागा २००० हेक्टर हुन ३२,००० हेक्टरवर गेल्या. चांगला पाऊस झाला की, मोठ्या प्रमाणात ऊस लागवड होते व शेतकऱ्यांना सर्व शेती पिकांतून १००० कोटींहून अधिक रक्कम मिळते. उसाच्या क्षेत्रात वाढ झाल्याने दुष्काळी म्हणून संबोधला जाणाऱ्या धाराशिव जिल्ह्यात १६ साखर कारखाने झाले. समाधानकारक पर्जन्यमान असेल तेव्हा धाराशिव जिल्ह्यात मराठवाड्यात सर्वात जास्त ऊस उत्पादन होते.\n\nसिंचन वाढल्यावर जिल्ह्यात सर्वदूर वीजेचे व रस्त्यांचे जाळे निर्माण करण्याचे ध्येय उराशी बाळगून त्या स्वप्नाचा रात्रंदिवस पाठपुरावा केला. भविष्यातील पाण्याची गरज ओळखून आपले राजकीय वर्चस्व पणाला लावून २००४ साली कृष्णा खोऱ्यातील २१ टीएमसी पाण्याच्या महत्त्वपूर्ण प्रकल्पाला मंजुरी मिळवून घेतली. भविष्यातील अनेक स्वप्नांची नांदी म्हणजे हा प्रकल्प होय. शेतीबरोबरच औद्योगिकीकरणाला गती देण्यासाठी दळणवळण सुविधा अत्यंत आवश्यक असल्याने पाठपुरावा सुरू केला. तब्बल २० किमी वळसा घालून रेल्वेमार्ग धाराशिव शहरा नजीक आणला. प्रचलित मार्ग सोडून एवढा मोठा वळसा घेऊन निर्माण झालेला हा रेल्वेमार्ग देशातील एकमेव उदाहरण आहे. स्वप्न वास्तवात आणण्यासाठी डॉ.साहेबांनी घेतलेले श्रम शब्दातीत आहेत.\n\nधाराशिव शहराला पाणी मिळावे यासाठी उजनी धरणात आरक्षण मंजूर करून घेणे, ग्रामीण भागातून शिक्षणाचे धडे घेतलेल्या विद्यार्थ्यांना उच्चशिक्षणाच्या सुविधा जिल्ह्यात मिळाव्या यासाठी आयुर्वेदिक महाविद्यालय, अभियांत्रिकी महाविद्यालय, तंत्रनिकेतन महाविद्यालय, डॉ.बाबासाहेब आंबेडकर मराठवाडा विद्यापीठाचे उपकेंद्र स्थापन करणे असो की कृषी महाविद्यालय उभारणी असो याचे श्रेय विरोध देखील निर्विवादपणे डॉक्टर साहेबांनाच जाते.\n\nधाराशिव-लातूर येथे झालेला भूकंप असो अथवा त्यानंतर उद्भवलेल्या नैसर्गिक आपत्ती असोत मान, सन्मान, पद, प्रतिष्ठा सारं काही विसरून साहेबांनी सामान्य कार्यकर्त्यांना सोबत घेऊन केलेले प्रयत्न आजही अनेकजण डोळ्यात पाणी साठवून सांगतात. मराठवाडा आणि धाराशिव जिल्ह्याच्या ललाटावरील दुष्काळी फेऱ्याचा शिक्का पुसून टाकण्यात साहेबांनी आपल्या हयातीची ४० वर्षे खर्ची घातली आहेत.\n\nनवी मुंबई येथील तेरणा पब्लिक चॅरिटेबल ट्रस्ट संचलित तेरणा मल्टीस्पेशालिटी हॉस्पिटलच्या उभारणीमध्ये देखील त्यांचे मोठे योगदान आहे. यामार्फत होत असलेली आरोग्य शिबिरे आजही अखंड चालू असतात. यातून आजपर्यंत हजारो रुग्णांची मोफत वैद्यकीय तपासणी झाली. तसेच पुढील उपचारांसाठी अनेकांना मुंबई येथील तेरणा हॉस्पिटलमध्ये दाखल केले, शेकडो रुग्णांची मोफत शस्त्रक्रिया पार पाडली.\n\nवर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:इ.स. १९४० मधील जन्म\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"डॉ.पद्मसिंह बाजीराव पाटील.","translated_text":"Dr. Padmasingh Bajirao Patil","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हे एक उस्मानाबाद जिल्ह्यातील राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्षातील राजकारणी असून उस्मानाबाद लोकसभा मतदारसंघातील माजी खासदार व माजी मंत्री आहेत.","translated_text":"He is a Nationalist Congress Party politician from Osmanabad district and a former MP and former Minister from Osmanabad Lok Sabha constituency.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"दुष्काळी धाराशिव जिल्ह्यात सर्वात जास्त कोल्हापुरी बंधारे डॉ.पद्मसिंह पाटील यांनी बांधले.","translated_text":"Dr. Padmasingh Patil built the largest Kolhapuri dam in the drought-stricken district.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यातून जिल्ह्यातील बहुतांश जमीन ही सिंचनाखाली आणली.","translated_text":"It brought most of the land in the district under irrigation.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यांचे पुत्र राणाजगजितसिंह पाटील हे देखील एक राजकारणी असून तुळजापूर मतदारसंघातील विद्यमान आमदार आहेत.","translated_text":"His son Ranajagjit Singh Patil is also a politician and is an incumbent MP from Tuljapur constituency.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"पद्मसिंह पाटील यांनी भूषवलेली महत्वाची पदे","translated_text":"Important posts held by Padma Singh Patil","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"१९७५ ते १९७८ - धाराशिव जिल्हा परिषद सदस्य १९७५ ते १९७८- सभापती, बांधकाम समिती, धाराशिव जिल्हा परिषद १९७८ ते २००९ - विधानसभा आमदार १९७८ ते १९८०- ऊर्जा व उत्पादन शुल्क मंत्री १९८६ ते १९८८- उपसभापती, विधानसभा १९८९ ते १९९४ - ऊर्जा, पाटबंधारे व लाभक्षेत्र विकास १९९४ ते १९९५- गृह, ऊर्जा, पाटबंधारे व लाभक्षेत्र विकास १९९५ ते १९९९ - विरोधी पक्ष उपनेता १९९९ ते २००२ - ऊर्जा व जलसंपदा मंत्री, महाराष्ट्र सरकार २००२ ते २००४ - जलसंपदा मंत्री, महाराष्ट्र सरकार २००९ - लोकसभा खासदार","translated_text":"1975 to 1978 - Member of the Sarrahshiv District Council 1975 to 1978 - Chairman, Construction Committee, Sarrahshiv District Council 1978 to 2009 - Assembly Member 1978 to 1980 - Minister of Energy and Production Fee 1986 to 1988 - Deputy Chairman, Assembly 1989 to 1994 - Energy, Subsoil and Benefit Sector Development 1994 to 1995 - Home, Energy, Subsoil and Benefit Sector Development 1995 to 1999 - Deputy Leader of Opposition 1999 to 2002 - Minister of Energy and Water Resources, Government of Maharashtra 2002 to 2004 - Minister of Water Resources, Government of Maharashtra 2009 - MP of Lok Sabha","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"गेल्या ४५ वर्षांपासून जिल्ह्यात पाटील घराण्याचे वर्चस्व आहे.","translated_text":"Patil family has dominated the district for the last 45 years.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"जिल्हा परिषद, पंचायत समित्या, नगरपालिका, ग्रामपंचायत, विविध सोसायट्या यावर पाटील घराण्याचा दबदबा राहिलेला आहे.","translated_text":"Patil Household has dominated district councils, panchayat committees, municipalities, gram panchayat, various societies.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"आज देखील विविध स्थानिक स्वराज्य संस्थांच्या निवडणुकीत पाटील यांच्या नेतृत्वाखाली त्यांच्या पॅनेलने विजय प्राप्त केलेले आहे.","translated_text":"Even today, his panel led by Patil has won elections for various local self-government bodies.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"डॉक्टर पद्मसिंह पाटील यांची तिसरी पिढी राजकारणात सक्रिय झाली आहे.","translated_text":"The third generation of Dr. Padma Singh Patil has been active in politics.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यांचे नातू श्री.मल्हार पाटील हे जिल्ह्याच्या राजकारणात सक्रिय झाले आहेत.","translated_text":"His grandson, Mr. Malhar Patil has been active in the politics of the district.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"सामाजिक कार्य","translated_text":"Social work","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"प्रामुख्याने शेतीवर अवलंबून असलेल्या धाराशिव जिल्ह्यात भौगोलिक रचनेमुळे सतत प्रतिकूल नैसर्गिक परिस्थिती असते. सातत्याने वाट्याला येणाऱ्या नैसर्गिक आपत्तीमुळे इथला शेतकरी कायम आर्थिक संकटात असतो.","translated_text":"The mainly agriculturally dependent district of Dharashiv is constantly experiencing adverse natural conditions due to its geographical composition. The farmers here are constantly in financial crisis due to continuous natural disasters.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"देश स्वतंत्र झाल्यानंतर १ वर्ष उशिराने जिल्हा स्वतंत्र झाला.","translated_text":"The district became independent a year late after the country gained independence.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"एकत्रित जिल्हा असताना नेतृत्व लातूरकडे होते, त्यामुळे धाराशिवकडे म्हणावे तसे लक्ष दिले गेले नाही.","translated_text":"The leadership was in Lahore when it was a unitary district, so it was not given as much attention as it should have been given to Dharashiv.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"स्वातंत्र्य मिळाल्यावर चळवळीचे केंद्र, शेतकरी आंदोलनाची जन्मभूमी, संयुक्त महाराष्ट्र चळवळ आणि मराठवाडा मुक्तिसंग्राम यात उल्लेखनीय कार्य केलेल्या धाराशिव जिल्ह्याचा नावलौकिक आता सर्वच क्षेत्रात निर्माण होत आहे.","translated_text":"The reputation of the district of Sarshiv, which has been the centre of the movement since independence, the birthplace of the farmers' movement, the joint Maharashtra movement and the Marathwada liberation struggle, is now emerging in every field.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"अवर्षणग्रस्त अशी ओळख असलेल्या धाराशिव जिल्ह्यात मागील ४ दशकांपासून अनेक बदल होत आहेत.","translated_text":"The last four decades have seen a lot of changes in the district of Saharshiv, which has been known as an erosion-affected district.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"जिल्ह्यात एक ही मोठी नदी नसताना, भौगोलिक रचनेमुळे सातत्याने वाट्याला येणाऱ्या नैसर्गिक आपत्तीला डावलून मोठ्या परिश्रमाने जिल्ह्याचे रूप आकाराला आले आहे.","translated_text":"Despite the fact that the district does not have a single river, the geographical structure has shaped the district through a lot of hard work in dealing with the ongoing natural disasters.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यात डॉ.पद्मसिंह पाटील यांचा सिंहाचा वाटा आहे.","translated_text":"Dr. Padma Singh Patil is the lion's share.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"डॉ.पद्मसिंह बाजीराव पाटील १९७८ साली पहिल्यांदा मंत्री झाले.","translated_text":"Dr Padmasingh Bajirao Patil was first appointed as Minister in 1978.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"जिल्ह्यातील नागरिकांचा शेती हाच जगण्याचा मुख्य आधार असल्याने त्यांनी सुरुवातीला शेतीविषयक पायाभूत सुविधा निर्मितीवर लक्ष केंद्रित केले.","translated_text":"As agriculture is the main livelihood of the people of the district, he initially focused on building agricultural infrastructure.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९८८ साली त्यांच्याकडे पाटबंधारे खात्याचा कारभार आला असता त्यांनी अल्प सिंचन सुविधा असल्याने जिल्ह्याचे सिंचन क्षेत्र वाढवण्यासाठी जाणीवपूर्वक प्रयत्न केले.","translated_text":"When he took charge of the irrigation department in 1988, he made a conscious effort to increase the irrigation area of the district due to the limited irrigation facilities.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यांनी ज्यावेळी पदभार स्विकारला त्यावेळी जिल्ह्यात ५८ सिंचन प्रकल्प होते व जिल्ह्यातील केवळ ३२,३१५ एकर ओलिताखाली होती, त्यापैकी २००० हेक्टर वर फळबाग होती.","translated_text":"When he took office, there were 58 irrigation projects in the district and only 32,315 acres of the district were under Olita, of which 2,000 hectares were orchards.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१० वर्षे त्यांच्याकडे पाटबंधारे खाते होते.","translated_text":"For 10 years, he had a bank account.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"डॉक्टर साहेबांनी आपल्या पदाचा वापर आपल्या भागातील शेतकरी बांधवांना करून देण्यासाठी पाटबंधारे विभागाचा सर्वात जास्त निधी हा धाराशिव जिल्ह्यासाठी वापरला.","translated_text":"Dr. Saheb used the highest amount of funds from the Patbandar Department for the district of Sarasiv to make use of his position to the farmer brothers in his area.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"अनेकदा मंत्रिमंडळ बैठकीत इतर मंत्री केवळ धाराशिव जिल्ह्यालाच पाटबंधारे खात्याचा सर्वात जास्त निधी खर्च केला जात असल्याने तत्कालीन मुख्यमंत्र्यांकडे नाराजी व्यक्त करत होते.","translated_text":"Other ministers in Cabinet meetings often expressed their displeasure with the then Chief Minister as the most funds of the Pattabandare account were being spent only in the district of Sharashev.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"साहेबांनी केलेल्या प्रचंड कामामुळे जिल्ह्यात सिंचन प्रकल्पांची संख्या ५८ वरून थेट १,२४८ वर गेली तर जिल्ह्याच्या सिंचन क्षेत्रात ४% हुन २१ % पर्यंत लक्षणीय वाढ होऊ शकली.","translated_text":"The tremendous work done by the Sahebs led to a significant increase in the number of irrigation projects in the district from 58 to 1,248 directly, while the irrigation sector of the district increased significantly from 4% to 21%.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सिंचन क्षमतेत वाढ झाल्याने ३६,०९,४३० एकर जमीन ओलिताखाली आली व फळबागा २००० हेक्टर हुन ३२,००० हेक्टरवर गेल्या.","translated_text":"The increase in irrigation capacity brought 36,09,430 acres of land under Olita and the crop area increased to 2,000 ha to 32,000 ha.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"चांगला पाऊस झाला की, मोठ्या प्रमाणात ऊस लागवड होते व शेतकऱ्यांना सर्व शेती पिकांतून १००० कोटींहून अधिक रक्कम मिळते. उसाच्या क्षेत्रात वाढ झाल्याने दुष्काळी म्हणून संबोधला जाणाऱ्या धाराशिव जिल्ह्यात १६ साखर कारखाने झाले.","translated_text":"Heavy rains, large-scale cultivation of oats, farmers receiving more than Rs. 1000 crore from all crops, increased cultivation of oats has resulted in 16 sugar factories in the drought-pronounced district of Sarshiv.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"समाधानकारक पर्जन्यमान असेल तेव्हा धाराशिव जिल्ह्यात मराठवाड्यात सर्वात जास्त ऊस उत्पादन होते.","translated_text":"When the rainfall is satisfactory, Marathwada produces the highest amount of rice in the district.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"सिंचन वाढल्यावर जिल्ह्यात सर्वदूर वीजेचे व रस्त्यांचे जाळे निर्माण करण्याचे ध्येय उराशी बाळगून त्या स्वप्नाचा रात्रंदिवस पाठपुरावा केला.","translated_text":"With the increase in irrigation, I pursued that dream day and night with the goal of generating electricity and road networks throughout the district.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"भविष्यातील पाण्याची गरज ओळखून आपले राजकीय वर्चस्व पणाला लावून २००४ साली कृष्णा खोऱ्यातील २१ टीएमसी पाण्याच्या महत्त्वपूर्ण प्रकल्पाला मंजुरी मिळवून घेतली.","translated_text":"Recognizing the need for water in the future, our political dominance led to the approval of 21 TMC water project in Krishna Valley in 2004.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"भविष्यातील अनेक स्वप्नांची नांदी म्हणजे हा प्रकल्प होय.","translated_text":"This project is the cradle of many future dreams.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"शेतीबरोबरच औद्योगिकीकरणाला गती देण्यासाठी दळणवळण सुविधा अत्यंत आवश्यक असल्याने पाठपुरावा सुरू केला.","translated_text":"In addition to agriculture, communication facilities are essential to accelerate industrialization.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"तब्बल २० किमी वळसा घालून रेल्वेमार्ग धाराशिव शहरा नजीक आणला.","translated_text":"The railway line stretched for 20 km and brought the city of Dharasiv closer.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"प्रचलित मार्ग सोडून एवढा मोठा वळसा घेऊन निर्माण झालेला हा रेल्वेमार्ग देशातील एकमेव उदाहरण आहे.","translated_text":"This railway is the only example in the country to have been built with such great effort.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"स्वप्न वास्तवात आणण्यासाठी डॉ.साहेबांनी घेतलेले श्रम शब्दातीत आहेत.","translated_text":"Dr. Saheb's hard work to realize his dreams is in the words.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"धाराशिव शहराला पाणी मिळावे यासाठी उजनी धरणात आरक्षण मंजूर करून घेणे, ग्रामीण भागातून शिक्षणाचे धडे घेतलेल्या विद्यार्थ्यांना उच्चशिक्षणाच्या सुविधा जिल्ह्यात मिळाव्या यासाठी आयुर्वेदिक महाविद्यालय, अभियांत्रिकी महाविद्यालय, तंत्रनिकेतन महाविद्यालय, डॉ.बाबासाहेब आंबेडकर मराठवाडा विद्यापीठाचे उपकेंद्र स्थापन करणे असो की कृषी महाविद्यालय उभारणी असो याचे श्रेय विरोध देखील निर्विवादपणे डॉक्टर साहेबांनाच जाते.","translated_text":"Dr. Saheb is also arguably credited with approving reservations in the Right Dams to provide water to the city of Dharashiv, setting up Ayurvedic College, Engineering College, Techniketan College, Dr. Babasaheb Ambedkar Marathwada University, or setting up Agricultural College to provide higher education to students from rural areas.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"धाराशिव","translated_text":"Sharashev","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"-लातूर येथे झालेला भूकंप असो अथवा त्यानंतर उद्भवलेल्या नैसर्गिक आपत्ती असोत मान, सन्मान, पद, प्रतिष्ठा सारं काही विसरून साहेबांनी ��ामान्य कार्यकर्त्यांना सोबत घेऊन केलेले प्रयत्न आजही अनेकजण डोळ्यात पाणी साठवून सांगतात.","translated_text":"Whether it was the earthquake in Latur or the natural disaster that followed, many people still remember the efforts made by the Sahebs along with the ordinary workers, forgetting about honour, honour, rank and reputation.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मराठवाडा आणि धाराशिव जिल्ह्याच्या ललाटावरील दुष्काळी फेऱ्याचा शिक्का पुसून टाकण्यात साहेबांनी आपल्या हयातीची ४० वर्षे खर्ची घातली आहेत.","translated_text":"Saheb has spent 40 years of his life wiping the seals of drought in Lalat in Marathwada and Sarrahshiv districts.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"तेरणा चॅरिटेबल ट्रस्टच्या माध्यमातून हजारो रुग्णांवर उपचार","translated_text":"Thousands of patients have been treated through the Terana Charitable Trust.","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"नवी मुंबई येथील तेरणा पब्लिक चॅरिटेबल ट्रस्ट संचलित तेरणा मल्टीस्पेशालिटी","translated_text":"Terana Public Charitable Trust operated by Terana Multispeciality in Navi Mumbai","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हॉस्पिटलच्या उभारणीमध्ये देखील त्यांचे मोठे योगदान आहे.","translated_text":"He has also contributed greatly to the construction of the hospital.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"यामार्फत होत असलेली आरोग्य शिबिरे आजही अखंड चालू असतात.","translated_text":"The health camps are still going on today.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"यातून आजपर्यंत हजारो रुग्णांची मोफत वैद्यकीय तपासणी झाली.","translated_text":"This has resulted in thousands of free medical examinations to date.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"तसेच पुढील उपचारांसाठी अनेकांना मुंबई येथील तेरणा हॉस्पिटलमध्ये दाखल केले, शेकडो रुग्णांची मोफत शस्त्रक्रिया पार पाडली.","translated_text":"Many were also admitted to the Terana Hospital in Mumbai for further treatment, where hundreds of patients underwent free surgery.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"संदर्भ","translated_text":"Reference","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:इ.स.","translated_text":"Class: 15th Lok Sabha Members Class: CE","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९४० मधील जन्म","translated_text":"I was born in 1940.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"जयवंत गंगाराम आवळे","wikicode":"{{माहितीचौकट संसद सदस्य \n| नाव = जयवंत गंगाराम आवळे\n| लघुचित्र = \n| पद = [[संसद सदस्य|खासदार]]\n| कार्यकाळ_आरंभ = [[इ.स. २००९]]\n| कार्यकाळ_समाप्ती = \n| मागील = [[रुपाताई निलंगेकर पाटील]]\n| पुढील = \n| जन्मदिनांक = [[६ जुलै]], [[इ.स. १९४०]]\n| जन्मस्थान = [[इचलकरंजी]], [[महाराष्ट्र]], [[भारत]]\n| मृत्युदिनांक = \n| मृत्युस्थान = \n| पक्ष = [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n| पत्नी = \n| अपत्ये = \n| निवास = \n| मतदारसंघ = [[लातू�� (लोकसभा मतदारसंघ)|लातूर]]\n| पद2 =\n| कार्यकाळ_आरंभ2 = \n| कार्यकाळ_समाप्ती2 = \n| मागील2 = \n| पुढील2 = \n| कार्यकाळ_आरंभ3 = \n| कार्यकाळ_समाप्ती3 = \n| कार्यकाळ_आरंभ4 = \n| कार्यकाळ_समाप्ती4 = \n| व्यवसाय = \n| धर्म =\n| सही = \n| संकेतस्थळ = \n| तळटीपा = \n| तारीख = \n| वर्ष = \n| स्रोत = \n}}\n'''जयवंत गंगाराम आवळे''' ([[६ जुलै]], [[इ.स. १९४०]]:[[इचलकरंजी]], [[महाराष्ट्र]], [[भारत]] - ) हे [[महाराष्ट्र]]ातील राजकारणी आहेत. [[पंधरावी लोकसभा|पंधराव्या लोकसभेचे]] सदस्य असलेले आवळे [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]] पक्षातून निवडून गेले आहेत.\n\n{{DEFAULTSORT:आवळे, जयवंत गंगाराम }}\n[[वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य]]\n[[वर्ग:इ.स. १९४० मधील जन्म]]","hash":"99c5083fc7cad3250459b2eacf56653642f190d91d557202d9d5efc0eea88e73","last_revision":"2021-06-21T21:55:25Z","first_revision":"2009-05-17T11:21:26Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:06.791220","cross_lingual_links":{"en":"Jaywantrao Awale"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.739260","text":"जयवंत गंगाराम आवळे (६ जुलै, इ.स. १९४०:इचलकरंजी, महाराष्ट्र, भारत - ) हे महाराष्ट्रातील राजकारणी आहेत. पंधराव्या लोकसभेचे सदस्य असलेले आवळे भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस पक्षातून निवडून गेले आहेत.\n\nवर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:इ.स. १९४० मधील जन्म\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"जयवंत गंगाराम आवळे (६ जुलै, इ.स.","translated_text":"Jayant Gangaram Valle (July 6, C.E.)","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९४०:इचलकरंजी, महाराष्ट्र, भारत - ) हे महाराष्ट्रातील राजकारणी आहेत.","translated_text":"1940: Ichalkarangi, Maharashtra, India -) is a politician from Maharashtra.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पंधराव्या लोकसभेचे सदस्य असलेले आवळे","translated_text":"Members of the 15th Lok Sabha","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस पक्षातून निवडून गेले आहेत.","translated_text":"Elected from the Indian National Congress party.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:इ.स.","translated_text":"Class: 15th Lok Sabha Members Class: CE","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९४० मधील जन्म","translated_text":"I was born in 1940.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"उदयनराजे भोसले","wikicode":"{{विस्तार}}\n\n'''छ.उदयनराजे भोसले''' ( २४ फेब्रुवारी १९६६) हे [[छत्रपती शिवाजी महाराज]] यांचे थेट तेरावे वंशज आहेत. महाराष्ट्रातील जनता आजही त्यांच्याकडे छत्रपती म्हणूनच पहाते व त्याप्रमाणे आदर देते. तसेच ते भारतीय राजकारणी व माजी लोकसभा सदस्य आहेत. २०१९ च्या निवडणूकीत ते राष्ट्रवादी काँग्रेसच्या ति किटावर सातारा लोकसभा मतदारसंघातून निवडुन आले होते परंतु सदस्यत्वाचा राजनामा देत ते [[भारतीय जनता पक्ष]]ात गेले. लोकसभा पोटनिवडणुकीत त्यांना श्रीनिवास पाटील यांनी पराजित केले.\n\n{{माहितीचौकट संसद सदस्य \n| नाव = छ.उदयनराजे भोसले \n| लघुचित्र =\n| पद = [[संसद सदस्य|एमपी]]\n| कार्यकाळ_आरंभ = [[इ.स. २००९]]\n| कार्यकाळ_समाप्त = [[इ.स. २०१४]]\n| १९९८-९९ – विधानसभेवर निवड, राज्याचे महसूल राज्यमंत्री\n| २००९ – लोकसभेवर निवड\n| २००९ – विज्ञान आणि तंत्रज्ञान समितीचे सदस्य ; पर्यावरण समितीचे सदस्य\n| २०१० – रसायण आणि खते समितीचे सदस्य\n| २०१४ – पुन्हा लोकसभेवर निवड\n| २०१९ – पुन्हा लोकसभेवर निवड\n| पुढील = \n| जन्मदिनांक = \n| जन्मस्थान = \n| मृत्युदिनांक = \n| मृत्युस्थान = \n| पक्ष = [[भारतीय जनता पक्ष]]\n| पत्नी = \n| अपत्ये = \n| निवास = \n| मतदारसंघ = [[सातारा (लोकसभा मतदारसंघ)|सातारा]]\n| पद2 = सदस्य\n| कार्यकाळ_आरंभ2 = जून २०१९\n| कार्यकाळ_समाप्ती2 = ऑक्टोबर २०१९\n| मागील2 = \n| पुढील2 = \n| कार्यकाळ_आरंभ3 = \n| कार्यकाळ_समाप्ती3 = \n| कार्यकाळ_आरंभ4 = \n| कार्यकाळ_समाप्ती4 = \n| व्यवसाय = \n| धर्म =\n| सही = \n| संकेतस्थळ = \n| तळटीपा = \n| तारीख = \n| वर्ष = \n| स्रोत = \n}}\n\n{{१६व्या लोकसभेतील महाराष्ट्राचे खासदार}}\n{{१७व्या लोकसभेतील महाराष्ट्राचे खासदार}}\n\n{{DEFAULTSORT:भोसले, उदयनराजे}}\n[[वर्ग:राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्षातील राजकारणी]]\n[[वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य]]\n[[वर्ग:१६ वी लोकसभा सदस्य]]\n[[वर्ग:१७ वी लोकसभा सदस्य]]\n[[वर्ग:इ.स. १९६६ मधील जन्म]]","hash":"635f920e9cfcbbb85a2c4b636696457fd4d4f3be041652fda3de1de6f68548f6","last_revision":"2022-09-17T09:05:09Z","first_revision":"2009-05-17T14:27:49Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:06.844104","cross_lingual_links":{"en":"Udayanraje Bhosale","fi":"Udayanraje Bhosale","hi":"उदयनराजे भोसले","ta":"உதயன்ராஜே பிரதாப்சிங் போன்ஸ்லே","te":"ఉదయన్రాజే భోసలే"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.739260","text":"छ.उदयनराजे भोसले ( २४ फेब्रुवारी १९६६) हे छत्रपती शिवाजी महाराज यांचे थेट तेरावे वंशज आहेत. महाराष्ट्रातील जनता आजही त्यांच्याकडे छत्रपती म्हणूनच पहाते व त्याप्रमाणे आदर देते. तसेच ते भारतीय राजकारणी व माजी लोकसभा सदस्य आहेत. २०१९ च्या निवडणूकीत ते राष्ट्रवादी काँग्रेसच्या ति किटावर सातारा लोकसभा मतदारसंघातून निवडुन आले होते परंतु सदस्यत्वाचा राजनामा देत ते भारतीय जनता पक्षात गेले. लोकसभा पोटनिवडणुकीत त्यांना श्रीनिवास पाटील यांनी पराजित केले.\n\nवर्ग:��ाष्ट्रवादी काँग्रेस पक्षातील राजकारणी वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:१६ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:१७ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:इ.स. १९६६ मधील जन्म\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"छ.उदयनराजे भोसले ( २४ फेब्रुवारी १९६६) हे छत्रपती शिवाजी महाराज यांचे थेट तेरावे वंशज आहेत.","translated_text":"Ch. Udayanaraj Bhosle (born 24 February 1966) is the thirteenth direct descendant of Chhatrapati Shivaji Maharaj.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"महाराष्ट्रातील जनता आजही त्यांच्याकडे छत्रपती म्हणूनच पहाते व त्याप्रमाणे आदर देते.","translated_text":"The people of Maharashtra still regard and respect him as Chhatrapati.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"तसेच ते भारतीय राजकारणी व माजी लोकसभा सदस्य आहेत.","translated_text":"He is also an Indian politician and former Lok Sabha Member.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"२०१९ च्या निवडणूकीत ते राष्ट्रवादी काँग्रेसच्या ति किटावर सातारा लोकसभा मतदारसंघातून निवडुन आले होते परंतु सदस्यत्वाचा राजनामा देत ते भारतीय जनता पक्षात गेले. लोकसभा पोटनिवडणुकीत त्यांना श्रीनिवास पाटील यांनी पराजित केले.","translated_text":"In the 2019 elections, he was elected from Satara Lok Sabha constituency on the Nationalist Congress ticket but switched to the Bharatiya Janata Party giving his membership. He was defeated by Srinivas Patil in the Lok Sabha polls.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्षातील राजकारणी वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:१६ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:१७ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:इ.स.","translated_text":"Class: Politician of the Nationalist Congress Party Class: 15th Lok Sabha Members Class: 16th Lok Sabha Members Class: 17th Lok Sabha Members Class: ES","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९६६ मधील जन्म","translated_text":"Born in 1966","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"निलेश नारायण राणे","wikicode":"{{माहितीचौकट संसद सदस्य \n| नाव = निलेश नारायण राणे \n| लघुचित्र = \n| मतदारसंघ_एमपी = [[रत्नागिरी-सिंधुदुर्ग (लोकसभा मतदारसंघ)|रत्नागिरी-सिंधुदुर्ग]]\n| संसद = लोकसभा\n| कार्यकाळ_आरंभ = [[इ.स. २००९]]\n| कार्यकाळ_समाप्ती = [[इ.स. २०१४]]\n| मागील = —\n| पुढील = [[विनायक राउत]]\n| जन्मदिनांक = {{जन्म_दिनांक_आणि_वय|1981|3|17}}\n| पत्नी = प्रियांका राणे\n| नाते = [[नारायण राणे]] (वडील)
[[नितेश नारायण राणे]] (भाऊ)\n| जन्मस्थान = \n| मृत्युदिनांक = \n| मृत्युस्थान = \n| पक्ष = \n[[भारतीय जनता पार्टी]]\n}}\n'''निलेश राणे''' (१७ मार्च १९८१ - हयात) हे [[भारतीय जनता पार्टी]] मधील एक राजकारणी व माजी लोकसभा सदस्य आहेत. ते [[पंधरावी लोकसभा|पंधराव्या लोकसभेमध्ये]] महाराष्ट्रातील [[रत्नागिरी-सिंधुदुर्ग (लोकसभा मतदारसंघ)|रत्नागिरी-सिंधुदुर्ग]] मतदारसंघातून निवडून आले होते. \nनिलेश राणे हे माजी मुख्यमंत्री [[नारायण राणे]] ह्यांचे पुत्र आहेत. निलेश राणे ह्यांचे भाऊ [[नितेश नारायण राणे]] विद्यमान [[महाराष्ट्र विधानसभा]] सदस्य आहेत.\nनिलेश राणे यांची प्रशासनावरील पकड, जनतेचा बळकट पाठिंबा आणि तळागाळातील कार्यकर्त्यांचे आवडीचे व्यक्तिमत्त्व म्हणून परिचित आहेत. जनतेचे प्रश्न चुटकीसरशी सोडविण्यात ते तरबेज असल्याने जनपाठिंबा मोठा आहे. सामाजिक, शैक्षणिक, सांस्कृतिक क्षेत्रातील तसेच स्वतः डॉक्टरेट असल्याने औद्योगिक क्षेत्रातील नामवंतांमध्ये आवडीचे व्यक्तिमत्त्व म्हणून परिचित आहेत.\n\n==हे सुद्धा पहा==\n*[[१५ व्या लोकसभेचे सदस्य]]\n\n==बाह्य दुवे==\n*[http://nileshnrane.com/ अधिकृत संकेतस्थळ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140302133910/http://nileshnrane.com/ |date=2014-03-02 }}\n\n{{DEFAULTSORT:राणे, निलेश}}\n[[वर्ग:महाराष्ट्रामधील राजकारणी]]\n[[वर्ग:भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस पक्षातील राजकारणी]]\n[[वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य]]","hash":"ca92e56097a05e14c741cf281a0f644cbaae5318f4268e5a606f4eb334ea99ad","last_revision":"2023-12-12T07:56:32Z","first_revision":"2009-05-17T14:40:33Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:06.895458","cross_lingual_links":{"en":"Nilesh Narayan Rane","hi":"निलेश नारायण राणे","te":"నీలేష్ రాణే"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.739260","text":"निलेश राणे (१७ मार्च १९८१ - हयात) हे भारतीय जनता पार्टी मधील एक राजकारणी व माजी लोकसभा सदस्य आहेत. ते पंधराव्या लोकसभेमध्ये महाराष्ट्रातील रत्नागिरी-सिंधुदुर्ग मतदारसंघातून निवडून आले होते. निलेश राणे हे माजी मुख्यमंत्री नारायण राणे ह्यांचे पुत्र आहेत. निलेश राणे ह्यांचे भाऊ नितेश नारायण राणे विद्यमान महाराष्ट्र विधानसभा सदस्य आहेत. निलेश राणे यांची प्रशासनावरील पकड, जनतेचा बळकट पाठिंबा आणि तळागाळातील कार्यकर्त्यांचे आवडीचे व्यक्तिमत्त्व म्हणून परिचित आहेत. जनतेचे प्रश्न चुटकीसरशी सोडविण्यात ते तरबेज असल्याने जनपाठिंबा मोठा आहे. सामाजिक, शैक्षणिक, सांस्कृतिक क्षेत्रातील तसेच स्वतः डॉक्टरेट असल्याने औद्योगिक क्षेत्रातील नामवंतांमध्ये आवडीचे व्यक्तिमत्त्व म्हणून परिचित आहेत.\n\n१५ व्या लोकसभेचे सदस्य\n\nअधिकृत संकेतस्थळ\n\nवर्ग:महाराष्ट्रामधील राजकारणी वर्ग:भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस पक्षातील राजकारणी वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"निलेश राणे (१७ मार्च १९८१ - हयात) हे भारतीय जनता पार्टी मधील एक राजकारणी व माजी लोकसभा सदस्य आहेत.","translated_text":"Neelesh Rane (17 March 1981 - Hayat) is a politician and former Lok Sabha member of the Bharatiya Janata Party.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ते पंधराव्या लोकसभेमध्ये महाराष्ट्रातील रत्नागिरी-सिंधुदुर्ग मतदारसंघातून निवडून आले होते.","translated_text":"He was elected to the 15th Lok Sabha from Ratnagiri-Sindhudurg constituency in Maharashtra.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"निलेश राणे हे माजी मुख्यमंत्री नारायण राणे ह्यांचे पुत्र आहेत.","translated_text":"Neelesh Rane is the son of former Chief Minister Narayan Rane.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"निलेश राणे ह्यांचे भाऊ नितेश नारायण राणे विद्यमान महाराष्ट्र विधानसभा सदस्य आहेत.","translated_text":"His brother Nitesh Narayan Rane is the current Member of Maharashtra Legislative Assembly.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"निलेश राणे यांची प्रशासनावरील पकड, जनतेचा बळकट पाठिंबा आणि तळागाळातील कार्यकर्त्यांचे आवडीचे व्यक्तिमत्त्व म्हणून परिचित आहेत.","translated_text":"Neelesh Rane is known for his grip on the administration, strong public support and personality of interest from underground activists.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"जनतेचे प्रश्न चुटकीसरशी सोडविण्यात ते तरबेज असल्याने जनपाठिंबा मोठा आहे. सामाजिक, शैक्षणिक, सांस्कृतिक क्षेत्रातील तसेच स्वतः डॉक्टरेट असल्याने औद्योगिक क्षेत्रातील नामवंतांमध्ये आवडीचे व्यक्तिमत्त्व म्हणून परिचित आहेत.","translated_text":"He is known as a personality of interest in the social, educational, cultural spheres as well as being a doctor himself in the industrial sector.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"हे सुद्धा पहा","translated_text":"See also","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"१५ व्या लोकसभेचे सदस्य","translated_text":"Members of the 15th Lok Sabha","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"बाह्य दुवे","translated_text":"External links","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"अधिकृत संकेतस्थळ","translated_text":"The official website","trailing_whitespace":" ","citations":[{"content":"{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140302133910/http://nileshnrane.com/ |date=2014-03-02 }}","char_index":16,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20140302133910/http://nileshnrane.com/","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:14.923851-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:महाराष्ट्रामधील राजकारणी वर्ग:भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस पक्षातील राजकारणी वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य","translated_text":"Category:Politicians from Maharashtra Category:Politicians from the Indian National Congress Party Category:Member of the 15th Lok Sabha","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[{"text":"अधिकृत संकेतस्थळ","translated_text":"The official website","citations":[{"content":"{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140302133910/http://nileshnrane.com/ |date=2014-03-02 }}","char_index":16,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20140302133910/http://nileshnrane.com/","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:14.923851-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}]}]}
+{"title":"राजू शेट्टी","wikicode":"{{बदल}}\n{{माहितीचौकट संसद सदस्य \n| नाव =राजू शेट्टी\n| लघुचित्र = \n| पद = [[संसद सदस्य|एमपी]]\n| कार्यकाळ_आरंभ = [[इ.स. २००९]]\n| कार्यकाळ_समाप्ती = \n| मागील = \n| पुढील = \n| जन्मदिनांक = [[१ जून]] [[इ.स. १९६७]]\n| जन्मस्थान = [[शिरोळ]], [[कोल्हापूर जिल्हा|कोल्हापूर]]\n| मृत्युदिनांक = \n| मृत्युस्थान = \n| पक्ष = [[स्वाभिमानी पक्ष]]\n| पत्नी = सौ. संगीता शेट्टी\n| अपत्ये = \n| निवास = शिरोळ\n| मतदारसंघ = [[हातकणंगले (लोकसभा मतदारसंघ)|हातकणंगले]]\n| पद2 =\n| कार्यकाळ_आरंभ2 = \n| कार्यकाळ_समाप्ती2 = \n| मागील2 = \n| पुढील2 = \n| कार्यकाळ_आरंभ3 = \n| कार्यकाळ_समाप्ती3 = \n| कार्यकाळ_आरंभ4 = \n| कार्यकाळ_समाप्ती4 = \n| व्यवसाय = शेतकरी\n| शाळा_महाविद्यालय = जे.जे. मगदूम पॉलिटेकनीक (यंत्र अभियांत्रिकी पदविका)\n| धर्म =\n| सही = \n| संकेतस्थळ = http://www.swabhimani.com/ \n| तळटीपा = \n}}\n'''राजू शेट्टी''' ([[१ जून]] [[इ.स. १९६७]];[[शिरोळ]], [[कोल्हापूर जिल्हा|कोल्हापूर]]) हे [[स्वाभिमानी पक्ष|स्वाभिमानी पक्षाचे]] संस्थापक आणि १५ व्या लोकसभेचे खासदार आहेत.[ ][{{स्रोत संकेतस्थळ|दुवा=http://164.100.47.132/LssNew/Members/Biography.aspx?mpsno=4397|title=लोकसभा सदस्य|प्रकाशक=लोकसभा|भाषा=इंग्रजी|ॲक्सेसदिनांक=१४ नोव्हेंबर २०१२|archive-date=2014-10-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20141009015947/http://164.100.47.132/lssnew/Members/Biography.aspx?mpsno=4397|url-status=dead}}] शेतकऱ्यांना सहकारी कारखान्यांनी ऊस आणि दूध यांसाठी चांगली किंमत द्यावी यासाठी त्यांचे आंदोलन सुरू आहे. [{{स्रोत बातमी|दुवा=http://www.esakal.com/esakal/20121105/5569558363436087350.htm|title=तीन हजार रुपये घेतल्याशिवाय माघार नाही|प्रकाशक=सकाळ|दिनांक=५ नोव्हेंबर २०१२|ॲक्सेसदिनांक=१४ नोव्हेंबर २०१२|archive-date=2012-11-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20121105134826/http://esakal.com/esakal/20121105/5569558363436087350.htm|url-status=dead}}]\n\n==कारकीर्द==\nराजू शेट्टी सुरुवातीला [[जिल्हा परिषद|जिल्हा परिषदेच्या]] निवडणुकीत पहिल्याच प्रयत्नात निवडून आले. नंतर शिरोळ मतदारसंघातून आमदार म्हणून निवडून येताना राजेंद्र पाटील आणि रजनी मगदूम यांचा पराभव केला होता. \nइ.स.२००९ च्या [[ऑक्टोबर महिना|ऑक्टोबर]] महिन्यातील निवडणुकीत [[हातकणंगले (लोकसभा मतदारसंघ)|हातकणंगले मतदारसंघातून]] स्वाभिमानी शेतकरी संघटनेचे आमदार राजू शेट्टी यांनी [[राष्ट्रवादी काँग्रेस|रा���्ट्रवादी काँग्रेसच्या]] खासदार निवेदिता माने यांना ९५ हजार ६० मतांनी पराभूत करून धक्का दिला.[[http://swabhimani.com/index.php?option=com_content&view=article&id=192:2009-05-17-08-06-17&catid=39:press-releases-of-sss&Itemid=32 स्वाभिमान पक्षाच्या संकेतस्थळावरून]{{मृत दुवा|date=November 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]\n==पुरस्कार==\n* लोकमत महाराष्ट्रीयन ऑफ द इयर २०११ [{{स्रोत बातमी|दुवा=http://www.dnaindia.com/mumbai/report_president-confers-lokmat-awards-on-8-achievers_1628690|title=President confers Lokmat awards on 8 achievers| प्रकाशक=डीएनए|दिनांक=२२ डिसेंबर २०११|ॲक्सेसदिनांक=१४ नोव्हेंबर २०१२}}]\n\n==बाह्य दुवे==\n* [http://swabhimani.com/ स्वाभिमान पक्षाचे अधिकृत संकेतस्थळ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100314005359/http://swabhimani.com/ |date=2010-03-14 }}\n\n== संदर्भ ==\n{{संदर्भयादी}}\n\n{{१६व्या लोकसभेतील महाराष्ट्राचे खासदार}}\n\n[[वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य|शेट्टी, राजू]]\n[[वर्ग:१६ वी लोकसभा सदस्य]]\n[[वर्ग:इ.स. १९६७ मधील जन्म]]\n[[वर्ग:महाराष्ट्राची १२ वी विधानसभा]]\n[[वर्ग:इचलकरंजीचे खासदार]]","hash":"4f8bc02003ca7fb6948176ffee39cdcffe27e7fbcfbad5652c76b62e77bffd11","last_revision":"2022-11-22T19:29:28Z","first_revision":"2009-05-17T17:06:02Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:06.947034","cross_lingual_links":{"en":"Raju Shetti","hi":"राजू शेट्टी","ta":"தேவப்ப அன்னா செட்டி","te":"రాజు శెట్టి"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.739260","text":"राजू शेट्टी (१ जून इ.स. १९६७;शिरोळ, कोल्हापूर) हे स्वाभिमानी पक्षाचे संस्थापक आणि १५ व्या लोकसभेचे खासदार आहेत. शेतकऱ्यांना सहकारी कारखान्यांनी ऊस आणि दूध यांसाठी चांगली किंमत द्यावी यासाठी त्यांचे आंदोलन सुरू आहे.\n\nराजू शेट्टी सुरुवातीला जिल्हा परिषदेच्या निवडणुकीत पहिल्याच प्रयत्नात निवडून आले. नंतर शिरोळ मतदारसंघातून आमदार म्हणून निवडून येताना राजेंद्र पाटील आणि रजनी मगदूम यांचा पराभव केला होता. इ.स.२००९ च्या ऑक्टोबर महिन्यातील निवडणुकीत हातकणंगले मतदारसंघातून स्वाभिमानी शेतकरी संघटनेचे आमदार राजू शेट्टी यांनी राष्ट्रवादी काँग्रेसच्या खासदार निवेदिता माने यांना ९५ हजार ६० मतांनी पराभूत करून धक्का दिला.\n\nलोकमत महाराष्ट्रीयन ऑफ द इयर २०११\n\nस्वाभिमान पक्षाचे अधिकृत संकेतस्थळ\n\nशेट्टी, राजू वर्ग:१६ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:इ.स. १९६७ मधील जन्म वर्ग:महाराष्ट्राची १२ वी विधानसभा वर्ग:इचलकरंजीचे खासदार\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"राजू शेट्टी (१ जून इ.स. १९६७;शिरोळ, कोल्हापूर) हे स्वाभिमानी पक्षाचे संस्थापक आणि १५ व्या लोकसभेचे खासदार आहेत.","translated_text":"Raju Shetty (born 1 June 1967; Shirol, Kolhapur) is the founder of the Swachh Bharatiya Janata Party and a Member of Parliament in the 15th Lok Sabha.","trailing_whitespace":" ","citations":[{"content":"[[http://swabhimani.com/index.php?option=com_content&view=article&id=192:2009-05-17-08-06-17&catid=39:press-releases-of-sss&Itemid=32 स्वाभिमान पक्षाच्या संकेतस्थळावरून]{{मृत दुवा|date=November 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]","char_index":111,"name":"swabhimani","url":"http://swabhimani.com/index.php?option=com_content&view=article&id=192:2009-05-17-08-06-17&catid=39:press-releases-of-sss&Itemid=32","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:14.994264-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"[{{स्रोत संकेतस्थळ|दुवा=http://164.100.47.132/LssNew/Members/Biography.aspx?mpsno=4397|title=लोकसभा सदस्य|प्रकाशक=लोकसभा|भाषा=इंग्रजी|ॲक्सेसदिनांक=१४ नोव्हेंबर २०१२|archive-date=2014-10-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20141009015947/http://164.100.47.132/lssnew/Members/Biography.aspx?mpsno=4397|url-status=dead}}]","char_index":111,"name":null,"url":"http://164.100.47.132/LssNew/Members/Biography.aspx?mpsno=4397","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:25.270421-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"[{{स्रोत संकेतस्थळ|दुवा=http://164.100.47.132/LssNew/Members/Biography.aspx?mpsno=4397|title=लोकसभा सदस्य|प्रकाशक=लोकसभा|भाषा=इंग्रजी|ॲक्सेसदिनांक=१४ नोव्हेंबर २०१२|archive-date=2014-10-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20141009015947/http://164.100.47.132/lssnew/Members/Biography.aspx?mpsno=4397|url-status=dead}}]","char_index":111,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20141009015947/http://164.100.47.132/lssnew/Members/Biography.aspx?mpsno=4397","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:26.308513-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}],"citations_needed":[]},{"text":"शेतकऱ्यांना सहकारी कारखान्यांनी ऊस आणि दूध यांसाठी चांगली किंमत द्यावी यासाठी त्यांचे आंदोलन सुरू आहे.","translated_text":"They are campaigning for farmers to get cooperative factories to pay better prices for milk and milk.","trailing_whitespace":" ","citations":[{"content":"[{{स्रोत बातमी|दुवा=http://www.esakal.com/esakal/20121105/5569558363436087350.htm|title=तीन हजार रुपये घेतल्याशिवाय माघार नाही|प्रकाशक=सकाळ|दिनांक=५ नोव्हेंबर २०१२|ॲक्सेसदिनांक=१४ नोव्हेंबर २०१२|archive-date=2012-11-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20121105134826/http://esakal.com/esakal/20121105/5569558363436087350.htm|url-status=dead}}]","char_index":102,"name":null,"url":"http://www.esakal.com/esakal/20121105/5569558363436087350.htm","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html; charset=utf-8","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":737786,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:26.376740-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":"Text is too short (23 words)","source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"[{{स्रोत बातमी|दुवा=http://www.esakal.com/esakal/20121105/5569558363436087350.htm|title=तीन हजार रुपये घेतल्याशिवाय माघार नाही|प्रकाशक=सकाळ|दिनांक=५ नोव्हेंबर २०१२|ॲक्सेसदिनांक=१४ नोव्हेंबर २०१२|archive-date=2012-11-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20121105134826/http://esakal.com/esakal/20121105/5569558363436087350.htm|url-status=dead}}]","char_index":102,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20121105134826/http://esakal.com/esakal/20121105/5569558363436087350.htm","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:26.813506-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"कारकीर्द","translated_text":"Career","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"राजू शेट्टी सुरुवातीला जिल्हा परिषदेच्या निवडणुकीत पहिल्याच प्रयत्नात निवडून आले.","translated_text":"Raju Shetty was initially elected on the first attempt in the district council elections.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"नंतर शिरोळ मतदारसंघातून आमदार म्हणून निवडून येताना राजेंद्र पाटील आणि रजनी मगदूम यांचा पराभव केला होता.","translated_text":"Later, he defeated Rajendra Patil and Rajni Magdum when he was elected as MP from the Shirol constituency.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"इ.स.२००९ च्या ऑक्टोबर महिन्यातील निवडणुकीत हातकणंगले मतदारसंघातून स्वाभिमानी शेतकरी संघटनेचे आमदार राजू शेट्टी यांनी राष्ट्रवादी काँग्रेसच्या खासदार निवेदिता माने यांना ९५ हजार ६० मतांनी पराभूत करून धक्का दिला.","translated_text":"In the October 2009 elections, Raju Shetty, a member of the Swachh Bharatiya Janata Party (SWA) from the Handkankala constituency, defeated NED MP Nivedita Mane by 95,60 votes.","trailing_whitespace":" ","citations":[{"content":"[[http://swabhimani.com/index.php?option=com_content&view=article&id=192:2009-05-17-08-06-17&catid=39:press-releases-of-sss&Itemid=32 स्वाभिमान पक्षाच्या संकेतस्थळावरून]{{मृत दुवा|date=November 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]","char_index":210,"name":"swabhimani","url":"http://swabhimani.com/index.php?option=com_content&view=article&id=192:2009-05-17-08-06-17&catid=39:press-releases-of-sss&Itemid=32","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:14.994264-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"पुरस्कार","translated_text":"Prizes","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"लोकमत महाराष्ट्रीयन ऑफ द इयर २०११","translated_text":"Lokmat Maharashtraian of the Year 2011","trailing_whitespace":" ","citations":[{"content":"[{{स्रोत बातमी|दुवा=http://www.dnaindia.com/mumbai/report_president-confers-lokmat-awards-on-8-achievers_1628690|title=President confers Lokmat awards on 8 achievers| प्रकाशक=डीएनए|दिनांक=२२ डिसेंबर २०११|ॲक्सेसदिनांक=१४ नोव्हेंबर २०१२}}]","char_index":33,"name":null,"url":"http://www.dnaindia.com/mumbai/report_president-confers-lokmat-awards-on-8-achievers_1628690","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html; charset=utf-8","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":548333,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:26.881010-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":4,"source_quality_raw_score":0.83251953125}],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"बाह्य दुवे","translated_text":"External links","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"स्वाभिमान पक्षाचे अधिकृत संकेतस्थळ","translated_text":"The official website of the Swapman Party","trailing_whitespace":" ","citations":[{"content":"{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100314005359/http://swabhimani.com/ |date=2010-03-14 }}","char_index":34,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20100314005359/http://swabhimani.com/","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:28.247834-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"संदर्भ","translated_text":"Reference","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"शेट्टी, राजू वर्ग:१६ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:इ.स.","translated_text":"Shetti, Raju class: 16th Lok Sabha member class: ES","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९६७ मधील जन्म वर्ग:महाराष्ट्राची १२ वी विधानसभा वर्ग:इचलकरंजीचे खासदार","translated_text":"Born Class of 1967: 12th Assembly Class of Maharashtra: Member of Parliament from Ichalkarangi","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[{"text":"राजू शेट्टी (१ जून इ.स. १९६७;शिरोळ, कोल्हापूर) हे स्वाभिमानी पक्षाचे संस्थापक आणि १५ व्या लोकसभेचे खासदार आहेत.","translated_text":"Raju Shetty (born 1 June 1967; Shirol, Kolhapur) is the founder of the Swachh Bharatiya Janata Party and a Member of Parliament in the 15th Lok Sabha.","citations":[{"content":"[[http://swabhimani.com/index.php?option=com_content&view=article&id=192:2009-05-17-08-06-17&catid=39:press-releases-of-sss&Itemid=32 स्वाभिमान पक्षाच्या संकेतस्थळावरून]{{मृत दुवा|date=November 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]","char_index":111,"name":"swabhimani","url":"http://swabhimani.com/index.php?option=com_content&view=article&id=192:2009-05-17-08-06-17&catid=39:press-releases-of-sss&Itemid=32","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:14.994264-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"[{{स्रोत संकेतस्थळ|दुवा=http://164.100.47.132/LssNew/Members/Biography.aspx?mpsno=4397|title=लोकसभा सदस्य|प्रकाशक=लोकसभा|भाषा=इंग्रजी|ॲक्सेसदिनांक=१४ नोव्हेंबर २०१२|archive-date=2014-10-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20141009015947/http://164.100.47.132/lssnew/Members/Biography.aspx?mpsno=4397|url-status=dead}}]","char_index":111,"name":null,"url":"http://164.100.47.132/LssNew/Members/Biography.aspx?mpsno=4397","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:25.270421-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"[{{स्रोत संकेतस्थळ|दुवा=http://164.100.47.132/LssNew/Members/Biography.aspx?mpsno=4397|title=लोकसभा सदस्य|प्रकाशक=लोकसभा|भाषा=इंग्रजी|ॲक्सेसदिनांक=१४ नोव्हेंबर २०१२|archive-date=2014-10-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20141009015947/http://164.100.47.132/lssnew/Members/Biography.aspx?mpsno=4397|url-status=dead}}]","char_index":111,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20141009015947/http://164.100.47.132/lssnew/Members/Biography.aspx?mpsno=4397","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:26.308513-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}]},{"text":"राजू शेट्टी (१ जून इ.स. १९६७;शिरोळ, कोल्हापूर) हे स्वाभिमानी पक्षाचे संस्थापक आणि १५ व्या लोकसभेचे खासदार आहेत. शेतकऱ्यांना सहकारी कारखान्यांनी ऊस आणि दूध यांसाठी चांगली किंमत द्यावी यासाठी त्यांचे आंदोलन सुरू आहे.","translated_text":"Raju Shetty (born 1 June 1967; Shirol, Kolhapur) is the founder of the Swachh Bharatiya Janata Party and a Member of Parliament in the 15th Lok Sabha. They are campaigning for farmers to get cooperative factories to pay better prices for milk and milk.","citations":[{"content":"[{{स्रोत बातमी|दुवा=http://www.esakal.com/esakal/20121105/5569558363436087350.htm|title=तीन हजार रुपये घेतल्याशिवाय माघार नाही|प्रकाशक=सकाळ|दिनांक=५ नोव्हेंबर २०१२|ॲक्सेसदिनांक=१४ नोव्हेंबर २०१२|archive-date=2012-11-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20121105134826/http://esakal.com/esakal/20121105/5569558363436087350.htm|url-status=dead}}]","char_index":214,"name":null,"url":"http://www.esakal.com/esakal/20121105/5569558363436087350.htm","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html; charset=utf-8","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":737786,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:26.376740-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":"Text is too short (23 words)","source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"[{{स्रोत बातमी|दुवा=http://www.esakal.com/esakal/20121105/5569558363436087350.htm|title=तीन हजार रुपये घेतल्याशिवाय माघार नाही|प्रकाशक=सकाळ|दिनांक=५ नोव्हेंबर २०१२|ॲक्सेसदिनांक=१४ नोव्हेंबर २०१२|archive-date=2012-11-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20121105134826/http://esakal.com/esakal/20121105/5569558363436087350.htm|url-status=dead}}]","char_index":214,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20121105134826/http://esakal.com/esakal/20121105/5569558363436087350.htm","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:26.813506-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}]},{"text":"राजू शेट्टी सुरुवातीला जिल्हा परिषदेच्या निवडणुकीत पहिल्याच प्रयत्नात निवडून आले. नंतर शिरोळ मतदारसंघातून आमदार म्हणून निवडून येताना राजेंद्र पाटील आणि रजनी मगदूम यांचा पराभव केला होता. इ.स.२००९ च्या ऑक्टोबर महिन्यातील निवडणुकीत हातकणंगले मतदारसंघातून स्वाभिमानी शेतकरी संघटनेचे आमदार राजू शेट्टी यांनी राष्ट्रवादी काँग्रेसच्या खासदार निवेदिता माने यांना ९५ हजार ६० मतांनी पराभूत करून धक्का दिला.","translated_text":"Raju Shetty was initially elected on the first attempt in the district council elections. Later, he defeated Rajendra Patil and Rajni Magdum when he was elected as MP from the Shirol constituency. In the October 2009 elections, Raju Shetty, a member of the Swachh Bharatiya Janata Party (SWA) from the Handkankala constituency, defeated NED MP Nivedita Mane by 95,60 votes.","citations":[{"content":"[[http://swabhimani.com/index.php?option=com_content&view=article&id=192:2009-05-17-08-06-17&catid=39:press-releases-of-sss&Itemid=32 स्वाभिमान पक्षाच्या संकेतस्थळावरून]{{मृत दुवा|date=November 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]","char_index":396,"name":"swabhimani","url":"http://swabhimani.com/index.php?option=com_content&view=article&id=192:2009-05-17-08-06-17&catid=39:press-releases-of-sss&Itemid=32","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:14.994264-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}]},{"text":"लोकमत महाराष्ट्रीयन ऑफ द इयर २०११","translated_text":"Lokmat Maharashtraian of the Year 2011","citations":[{"content":"[{{स्रोत बातमी|दुवा=http://www.dnaindia.com/mumbai/report_president-confers-lokmat-awards-on-8-achievers_1628690|title=President confers Lokmat awards on 8 achievers| प्रकाशक=डीएनए|दिनांक=२२ डिसेंबर २०११|ॲक्सेसदिनांक=१४ नोव्हेंबर २०१२}}]","char_index":33,"name":null,"url":"http://www.dnaindia.com/mumbai/report_president-confers-lokmat-awards-on-8-achievers_1628690","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html; charset=utf-8","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":548333,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:26.881010-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":4,"source_quality_raw_score":0.83251953125}]},{"text":"स्वाभिमान पक्षाचे अधिकृत संकेतस्थळ","translated_text":"The official website of the Swapman Party","citations":[{"content":"{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100314005359/http://swabhimani.com/ |date=2010-03-14 }}","char_index":34,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20100314005359/http://swabhimani.com/","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:28.247834-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}]}]}
+{"title":"माझा गाव (पुस्तक)","wikicode":"{{माहितीचौकट पुस्तक\n| पार्श्वभूमी_रंग = \n| नाव = माझा गाव (पुस्तक)\n| चित्र = \n| चित्र_रुंदी = 111px\n| चित्र_शीर्षक = माझा गाव\n| लेखक = [[रणजित देसाई]]\n| मूळ_नाव = \n| अनुवादक = \n| भाषा = मराठी\n| देश = [[भारत]]\n| साहित्य_प्रकार = कादंबरी\n| प्रकाशक = [[मेहता पब्लिशिंग हाऊस]], पुणे\n| प्रथमावृत्ती = ४ जानेवारी १९८६\n| चालू_आवृत्ती = जानेवारी, २००८\n| मुखपृष्ठकार = सुभाष अवचट\n| बोधचित्रकार = \n| पुस्तकमालिका = \n| पुस्तकविषय = \n| माध्यम = \n| पृष्ठसंख्या = ३१२\n| आकारमान_वजन = \n| isbn = ८१-७७६६-०६४-०\n| पुरस्कार =\n}}\n\n==पुस्तकाविषयी==\nत्या काळातील ग्रामीण माणूस कसा राहत होता, कसा जगत होता, त्याचे परस्पर संबंध, गावाबद्दलची आत्मीयता कशी होती, संकटकाळी तो कसा वागत होता याचं प्रत्ययकारी दर्शन ‘माझा गाव’ मधून होतं.
हळूहळू जुन्या चांगल्या परंपरांचे समाजातून उच्चाटन होऊ लागले आणि त्याजागी कोणत्याच उच्च मुल्यांची स्थापना न झाल्यामुळे समाजाच्या विविध घटकांत बेबनाव वाढत गेला. स्वार्थीपणा आणि भाऊबंदकी यामुळे माणसातील माणुसकीचा लोप होऊ लागला. म्हणूनच जुन्या परंपरांमधील चांगुलपणाचे गुणगान करण्याची एक मनस्वी ओढ लेखकाला वाटत आली आहे. यातूनच ‘माझा गाव’ची निर्मीती झाली आहे.
या कादंबरीतले प्रत्येक पात्र जिवंत आहे, स्वाभाविक वाटणारे आहे. खेड्यातील पाटील-कुलकर्णी एकत्र आल्यावर गावाच्या उद्धारासाठी बरेच काही घडू शकते आणि पुर्वीच्या काळी ते घडतही होते. याचा परिचय करून देणारी एक ह्रद्य कादंबरी. जुन्या पिढीतील परोपकारी व बुद्धीमान असे तात्या कुलकर्णी आणि गावावर जिवापाड प्रेम करणारे आप्पासाहेब इनामदार यांच्या परस्पर संबंधातून कादंबरीचे कथानक फुलत जाते. आजच्या संकुचित, स्वतःपुरते पाहणाऱ्या मानसिकतेमुळे होणाऱ्या सामाजिक ऱ्हासाच्या पार्श्वभूमीवर आजही ह्या कादंबरीचे महत्त्व अधिक आहे.\n\n[[वर्ग:रणजित देसाई यांचे साहित्य]]\n[[वर्ग:मराठी साहित्य नामसूची]]","hash":"2dd33a05ffc7bef768d25c657108cd0d370b83f2059586e7ff3ee387760d7b8c","last_revision":"2023-07-31T08:56:08Z","first_revision":"2009-05-17T18:09:07Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:07.003144","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"त्या काळातील ग्रामीण माणूस कसा राहत होता, कसा जगत होता, त्याचे परस्पर संबंध, गावाबद्दलची आत्मीयता कशी होती, संकटकाळी तो कसा वागत होता याचं प्रत्ययकारी दर्शन 'माझा गाव' मधून होतं.\n\nहळूहळू जुन्या चांगल्या परंपरांचे समाजातून उच्चाटन होऊ लागले आणि त्याजागी कोणत्याच उच्च मुल्यांची स्थापना न झाल्यामुळे समाजाच्या विविध घटकांत बेबनाव वाढत गेला. स्वार्थीपणा आणि भाऊबंदकी यामुळे माणसातील माणुसकीचा लोप होऊ लागला. म्हणूनच जुन्या परंपरांमधील चांगुलपणाचे गुणगान करण्याची एक मनस्वी ओढ लेखकाला वाटत आली आहे. यातूनच 'माझा गाव'ची निर्मीती झाली आहे.\n\nया कादंबरीतले प्रत्येक पात्र जिवंत आहे, स्वाभाविक वाटणारे आहे. खेड्यातील पाटील-कुलकर्णी एकत्र आल्यावर गावाच्या उद्धारासाठी बरेच काही घडू शकते आणि पुर्वीच्या काळी ते घडतही होते. याचा परिचय करून देणारी एक ह्रद्य कादंबरी. जुन्या पिढीतील परोपकारी व बुद्धीमान असे तात्या कुलकर्णी आणि गावावर जिवापाड प्रेम करणारे आप्पासाहेब इनामदार यांच्या परस्पर संबंधातून कादंबरीचे कथानक फुलत जाते. आजच्या संकुचित, स्वतःपुरते पाहणाऱ्या मानसिकतेमुळे होणाऱ्या सामाजिक ऱ्हासाच्या पार्श्वभूमीवर आजही ह्या कादंबरीचे महत्त्व अधिक आहे.\n\nवर्ग:रणजित देसाई यांचे साहित्य वर्ग:मराठी साहित्य नामसूची\n","elements":[{"type":"infobox","content":"{{माहितीचौकट पुस्तक\n| पार्श्वभूमी_रंग = \n| नाव = माझा गाव (पुस्तक)\n| चित्र = \n| चित्र_रुंदी = 111px\n| चित्र_शीर्षक = माझा गाव\n| लेखक = [[रणजित देसाई]]\n| मूळ_नाव = \n| अनुवादक = \n| भाषा = मराठी\n| देश = [[भारत]]\n| साहित्य_प्रकार = कादंबरी\n| प्रकाशक = [[मेहता पब्लिशिंग हाऊस]], पुणे\n| प्रथमावृत्ती = ४ जानेवारी १९८६\n| चालू_आवृत्ती = जानेवारी, २००८\n| मुखपृष्ठकार = सुभाष अवचट\n| बोधचित्रकार = \n| पुस्तकमालिका = \n| पुस्तकविषय = \n| माध्यम = \n| पृष्ठसंख्या = ३१२\n| आकारमान_वजन = \n| isbn = ८१-७७६६-०६४-०\n| पुरस्कार =\n}}"},{"type":"heading","text":"पुस्तकाविषयी","translated_text":"What is the meaning of the book?","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"त्या काळातील ग्रामीण माणूस कसा राहत होता, कसा जगत होता, त्याचे परस्पर संबंध, गावाबद्दलची आत्मीयता कशी होती, संकटकाळी तो कसा वागत होता याचं प्रत्ययकारी दर्शन 'माझा गाव' मधून होतं.","translated_text":"My village was a reflection of how rural people lived, how they lived, how they interacted with each other, how they felt about the village, how they behaved in times of crisis.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"हळूहळू जुन्या चांगल्या परंपरांचे समाजातून उच्चाटन होऊ लागले आणि त्याजागी कोणत्याच उच्च मुल्यांची स्थापना न झाल्यामुळे समाजाच्या विविध घटकांत बेबनाव वाढत गेला.","translated_text":"Gradually, old good traditions began to be removed from the society, and as no high values were established in their place, the disparity between the various elements of society grew.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"स्वार्थीपणा आणि भाऊबंदकी यामुळे माणसातील माणुसकीचा लोप होऊ लागला.","translated_text":"Selfishness and fraternity led to the extinction of humanity.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"म्हणूनच जुन्या परंपरांमधील चांगुलपणाचे","translated_text":"That's why the goodness of old traditions","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"गुणगान करण्याची एक मनस्वी ओढ लेखकाला वाटत आली आहे.","translated_text":"The writer seems to have a strong desire to praise.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"यातूनच 'माझा गाव'ची निर्मीती झाली आहे.","translated_text":"This is what has created my village.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"या कादंबरीतले प्रत्येक पात्र जिवंत आहे, स्वाभाविक वाटणारे आहे.","translated_text":"Every character in this novel is alive, natural.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"खेड्यातील पाटील-कुलकर्णी एकत्र आल्यावर गावाच्या उद्धारासाठी बरेच काही घडू शकते आणि पुर्वीच्या काळी ते घडतही होते.","translated_text":"There is much that can be done to save the village when Patil and Kulkarni of the village come together, as was the case in the past.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"याचा परिचय करून देणारी एक ह्रद्य कादंबरी.","translated_text":"A heartwarming novel that introduces it.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"जुन्या पिढीतील परोपकारी व बुद्धीमान असे तात्या कुलकर्णी आणि गावावर जिवापाड प्रेम करणारे आप्पासाहेब इनामदार यांच्या परस्पर संबंधातून कादंबरीचे कथानक फुलत जाते.","translated_text":"The story of the novel flourishes in the interaction between the philanthropic and intelligent Tatya Kulkarni of the old generation and the village-loving Appa Saheb Inamdar.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"आजच्या संकुचित, स्वतःपुरते पाहणाऱ्या मानसिकतेमुळे होणाऱ्या सामाजिक ऱ्हासाच्या पार्श्वभूमीवर आजही ह्या कादंबरीचे महत्त्व अधिक आहे.","translated_text":"It is still relevant today in the context of the social upheaval caused by today's crumbling, self-centered mentality.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:रणजित देसाई यांचे साहित्य वर्ग:मराठी साहित्य नामसूची","translated_text":"Class: Literature by Ranjit Desai class: Marathi literature name list","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"माझा गाव","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[माझा गाव (पुस्तक)]]","hash":"cd5a2f8ac197c52f082b829b769bfaa1bfda404da9bcfbe50fd629f5c7b20c21","last_revision":"2009-05-17T21:34:32Z","first_revision":"2009-05-17T21:34:32Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:07.067694","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन माझा गाव (पुस्तक)\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन माझा गाव (पुस्तक)","translated_text":"Redirecting my village.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"पोप जॉन एकविसावा","wikicode":"'''पोप जॉन एकविसावा''' ([[इ.स. १२१५]] - [[मे २०]], [[इ.स. १२७७]]) हा तेराव्या शतकातील पोप होता.\n\nहा फक्त आठ महिने सत्तेवर होता.\n\nयाचे मूळ नाव ''पेद्रो हुलियाव'' होते. जॉन एकविसावा आत्तापर्यंतचा एकमेव पोर्तुगीझ पोप आहे.\n\n{{विस्तार}}\n\n{{क्रम\n|यादी=[[पोप]]\n|पासून=[[८ सप्टेंबर]], [[इ.स. १२७६]]\n|पर्यंत=[[२० मे]], [[इ.स. १२७७]]\n|मागील=[[पोप एड्रियन पाचवा]]\n|पुढील=[[पोप निकोलस तिसरा]]\n}}\n\n[[वर्ग:पोप|जॉन २१]]\n[[वर्ग:पोर्तुगीज पोप|जॉन २१]]\n[[वर्ग:इ.स. १२१५ मधील जन्म]]\n[[वर्ग:इ.स. १२७७ मधील मृत्यू]]\n[[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]]","hash":"89327d6e2def1cadc3c2b06b536b811c7ecf19a3729a321712613960bfc484ca","last_revision":"2022-08-16T14:51:33Z","first_revision":"2009-05-18T15:34:50Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:07.128835","cross_lingual_links":{"af":"Pous Johannes XXI","ar":"يوحنا الحادي والعشرون","arz":"يوحنا الواحد و عشرين","be":"Ян XXI","be-x-old":"Ян XXI (папа рымскі)","bg":"Йоан XXI","br":"Yann XXI","ca":"Joan XXI","cdo":"Gáu-huòng Ioannes 21-sié","cs":"Jan XXI.","de":"Johannes XXI.","diq":"Johannes XXI","el":"Πάπας Ιωάννης ΚΑ΄","en":"Pope John XXI","eo":"Johano la 21-a","es":"Juan XXI","et":"Johannes XXI","eu":"Joan XXI.a","fa":"ژان بیستویکم","fi":"Johannes XXI","fr":"Jean XXI","ga":"Pápa Eoin XXI","gl":"Xoán XXI, papa","hak":"Kau-fòng Ioannes 21-sṳ","he":"יוחנן העשרים ואחד","hr":"Ivan XXI.","hu":"XXI. János pápa","id":"Paus Yohanes XXI","ilo":"Papa Juan XXI","io":"Papo Ioannes la 21ma","it":"Papa Giovanni XXI","ja":"ヨハネス21世 (ローマ教皇)","jv":"Paus Yohanes XXI","ka":"იოანე XXI","ko":"교황 요한 21세","la":"Ioannes XXI","lfn":"Joan 21","mk":"Папа Јован XXI","ms":"Paus Ioannes XXI","nl":"Paus Johannes XXI","nb":"Johannes XXI","pl":"Jan XXI","pt":"Papa João XXI","qu":"Huwan XXI","ro":"Papa Ioan al XXI-lea","ru":"Иоанн XXI","scn":"Giuvanni XXI","sh":"Ivan XXI","sk":"Ján XXI.","sl":"Papež Janez XXI.","sq":"Xhovani XXI","sr":"Папа Јован XXI","sv":"Johannes XXI","sw":"Papa Yohane XXI","tl":"Papa Juan XXI","tr":"XXI. Ioannes","uk":"Іван XXI","vi":"Giáo hoàng Gioan XXI","war":"Papa Juan XXI","wuu":"若望二十一世","yo":"Pópù Jòhánù 21k","zh":"若望二十一世","zh-min-nan":"Kàu-hông Ioannes 21-sè","zh-yue":"若望廿一世"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.739260","text":"पोप जॉन एकविसावा (इ.स. १२१५ - मे २०, इ.स. १२७७) हा तेराव्या शतकातील पोप होता.\n\nहा फक्त आठ महिने सत्तेवर होता.\n\nयाचे मूळ नाव पेद्रो हुलियाव होते. जॉन एकविसावा आत्तापर्यंतचा एकमेव पोर्तुगीझ पोप आहे.\n\nजॉन २१ जॉन २१ वर्ग:इ.स. १२१५ मधील जन्म वर्ग:इ.स. १२७७ मधील मृत्यू वर्ग:पुरुष चरित्रलेख\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पोप जॉन एकविसावा (इ.स.","translated_text":"Pope John XXII (C.E.)","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१२१५ - मे २०, इ.स.","translated_text":"1215 - May 20, C.E.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१२७७) हा तेराव्या शतकातील पोप होता.","translated_text":"1277) was a 13th-century pope.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"हा फक्त आठ महिने सत्तेवर होता.","translated_text":"He was only in power for eight months.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"याचे मूळ नाव पेद्रो हुलियाव होते.","translated_text":"Its original name was Pedro Huliyev.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"जॉन एकविसावा आत्तापर्यंतचा एकमेव पोर्तुगीझ पोप आहे.","translated_text":"John XXI is the only Portuguese pope to date.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"जॉन २१ जॉन २१ वर्ग:इ.स.","translated_text":"John 21 John 21 class: C.E.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१२१५ मधील जन्म वर्ग:इ.स.","translated_text":"Born in 1215: C.E.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१२७७ मधील मृत्यू वर्ग:पुरुष चरित्रलेख","translated_text":"1277 death class: Male biography","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"वर्ग:पोर्तुगीज पोप","wikicode":"*\n\n[[वर्ग:देशानुसार पोप]]\n[[वर्ग:पोर्तुगीज व्यक्ती|पोप]]","hash":"88e0894ec571710c8081b2863f6ad99edb8dbf5cbc8f08b08d1a3c4324522058","last_revision":"2022-08-16T14:51:16Z","first_revision":"2009-05-18T15:38:14Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:07.178150","cross_lingual_links":{"ar":"تصنيف:باباوات برتغاليون","cs":"Kategorie:Portugalští papežové","el":"Κατηγορία:Πορτογάλοι Πάπες","en":"Category:Portuguese popes","fa":"رده:پاپهای اهل پرتغال","it":"Categoria:Papi portoghesi","ka":"კატეგორია:პორტუგალიელი პაპები","ko":"분류:포르투갈 출신 교황","mk":"Категорија:Португалски папи","pt":"Categoria:Papas de Portugal","sk":"Kategória:Portugalskí pápeži","sl":"Kategorija:Portugalski papeži","tr":"Kategori:Portekizli papalar","uk":"Категорія:Папи-Португальці","zh":"Category:葡萄牙出生的教宗"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.947423","text":"वर्ग:देशानुसार पोप पोप\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:देशानुसार पोप पोप","translated_text":"Category:Popes by country","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"साचा:Columns","wikicode":"{| style=\"background:{{{bgcol|transparent}}};\" cellspacing=\"0\" cellpadding=\"0\"\n|- valign=\"top\"\n|style=\"width:{{{col1width|{{{colwidth|{{{width|15em}}}}}}}}};\"|\n{{{col1}}}\n|style=\"width:{{{gap|1.25em}}};\"|\n|style=\"width:{{{col2width|{{{colwidth|{{{width|15em}}}}}}}}};\"|\n{{{col2}}}\n|style=\"width:{{{gap|1.25em}}};\"|\n{{#if:{{{col3|}}}|\n{{!}}style=\"width:{{{col3width|{{{colwidth|{{{width|15em}}}}}}}}};\"{{!}}\n{{{col3}}}\n{{!}}style=\"width:{{{gap|1.25em}}};\"{{!}}\n}}\n{{#if:{{{col4|}}}|\n{{!}}style=\"width:{{{col4width|{{{colwidth|{{{width|15em}}}}}}}}};\"{{!}}\n{{{col4}}}\n{{!}}style=\"width:{{{gap|1.25em}}};\"{{!}}\n}}\n{{#if:{{{col5|}}}|\n{{!}}style=\"width:{{{col5width|{{{colwidth|{{{width|15em}}}}}}}}};\"{{!}}\n{{{col5}}}\n{{!}}style=\"width:{{{gap|1.25em}}};\"{{!}}\n}}\n{{#if:{{{col6|}}}|\n{{!}}style=\"width:{{{col6width|{{{colwidth|{{{width|15em}}}}}}}}};\"{{!}}\n{{{col6}}}\n{{!}}style=\"width:{{{gap|1.25em}}};\"{{!}}\n}}\n{{#if:{{{col7|}}}|\n{{!}}style=\"width:{{{col7width|{{{colwidth|{{{width|15em}}}}}}}}};\"{{!}}\n{{{col7}}}\n{{!}}style=\"width:{{{gap|1.25em}}};\"{{!}}\n}}\n{{#if:{{{col8|}}}|\n{{!}}style=\"width:{{{col8width|{{{colwidth|{{{width|15em}}}}}}}}};\"{{!}}\n{{{col8}}}\n{{!}}style=\"width:{{{gap|1.25em}}};\"{{!}}\n}}\n{{#if:{{{col9|}}}|\n{{!}}style=\"width:{{{col9width|{{{colwidth|{{{width|15em}}}}}}}}};\"{{!}}\n{{{col9}}}\n{{!}}style=\"width:{{{gap|1.25em}}};\"{{!}}\n}}\n{{#if:{{{col10|}}}|\n{{!}}style=\"width:{{{col10width|{{{colwidth|{{{width|15em}}}}}}}}};\"{{!}}\n{{{col10}}}\n{{!}}style=\"width:{{{gap|1.25em}}};\"{{!}}\n}}\n|}","hash":"5427c41e0cf4649ad15b8de75eda2be4c738bcbc4dfbbfdb36a4b529434c2f1c","last_revision":"2009-05-18T16:22:56Z","first_revision":"2009-05-18T16:22:56Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:07.240798","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"","elements":[{"type":"table","content":"{| style=\"background:{{{bgcol|transparent}}};\" cellspacing=\"0\" cellpadding=\"0\"\n|- valign=\"top\"\n|style=\"width:{{{col1width|{{{colwidth|{{{width|15em}}}}}}}}};\"|\n{{{col1}}}\n|style=\"width:{{{gap|1.25em}}};\"|\n|style=\"width:{{{col2width|{{{colwidth|{{{width|15em}}}}}}}}};\"|\n{{{col2}}}\n|style=\"width:{{{gap|1.25em}}};\"|\n{{#if:{{{col3|}}}|\n{{!}}style=\"width:{{{col3width|{{{colwidth|{{{width|15em}}}}}}}}};\"{{!}}\n{{{col3}}}\n{{!}}style=\"width:{{{gap|1.25em}}};\"{{!}}\n}}\n{{#if:{{{col4|}}}|\n{{!}}style=\"width:{{{col4width|{{{colwidth|{{{width|15em}}}}}}}}};\"{{!}}\n{{{col4}}}\n{{!}}style=\"width:{{{gap|1.25em}}};\"{{!}}\n}}\n{{#if:{{{col5|}}}|\n{{!}}style=\"width:{{{col5width|{{{colwidth|{{{width|15em}}}}}}}}};\"{{!}}\n{{{col5}}}\n{{!}}style=\"width:{{{gap|1.25em}}};\"{{!}}\n}}\n{{#if:{{{col6|}}}|\n{{!}}style=\"width:{{{col6width|{{{colwidth|{{{width|15em}}}}}}}}};\"{{!}}\n{{{col6}}}\n{{!}}style=\"width:{{{gap|1.25em}}};\"{{!}}\n}}\n{{#if:{{{col7|}}}|\n{{!}}style=\"width:{{{col7width|{{{colwidth|{{{width|15em}}}}}}}}};\"{{!}}\n{{{col7}}}\n{{!}}style=\"width:{{{gap|1.25em}}};\"{{!}}\n}}\n{{#if:{{{col8|}}}|\n{{!}}style=\"width:{{{col8width|{{{colwidth|{{{width|15em}}}}}}}}};\"{{!}}\n{{{col8}}}\n{{!}}style=\"width:{{{gap|1.25em}}};\"{{!}}\n}}\n{{#if:{{{col9|}}}|\n{{!}}style=\"width:{{{col9width|{{{colwidth|{{{width|15em}}}}}}}}};\"{{!}}\n{{{col9}}}\n{{!}}style=\"width:{{{gap|1.25em}}};\"{{!}}\n}}\n{{#if:{{{col10|}}}|\n{{!}}style=\"width:{{{col10width|{{{colwidth|{{{width|15em}}}}}}}}};\"{{!}}\n{{{col10}}}\n{{!}}style=\"width:{{{gap|1.25em}}};\"{{!}}\n}}\n|}"}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"साचा:Legend","wikicode":"{{#if:{{{text|}}}|{{{text}}}| }} {{{2|}}}
\n{{Documentation}}\n","hash":"72db3c9d9c5597332ff52087065d5a4706f2afdf310427cf4e49e47132d639b3","last_revision":"2017-05-12T21:23:17Z","first_revision":"2009-05-18T16:24:17Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:07.303713","cross_lingual_links":{"ab":"Ашаблон:Аилыркаа","af":"Sjabloon:Legend","als":"Vorlage:Farblegende","alt":"Ӱлекер:Легенда","an":"Plantilla:Legend","ang":"Bysen:Legend","ann":"Tempulet:Legend","anp":"साँचा:Legend","ar":"قالب:مؤشر لوني","ary":"موضيل:مؤشر لوني","arz":"قالب:Legend","as":"সাঁচ:Legend","ast":"Plantía:Lleenda","ay":"Plantilla:Leyenda","az":"Şablon:Legenda","azb":"شابلون:لجند","ba":"Ҡалып:Легенда","ban":"Mal:Legend","bar":"Vorlog:Farblegende","bcl":"Plantilya:Legend","bdr":"Templat:Legend","be":"Шаблон:Легенда","be-x-old":"Шаблён:Легенда","bg":"Шаблон:Легенда","bh":"टेम्पलेट:Legend","bjn":"Citakan:Legend","blk":"တမ်းပလေက်:Legend","bn":"টেমপ্লেট:ব্যাখ্যামূলক বর্ণনা","bo":"Template:Legend","br":"Patrom:Legend","bs":"Šablon:Legenda","bxr":"Загбар:Legend","ca":"Plantilla:Llegenda","cdo":"模板:Legend","ce":"Кеп:Легенда","ceb":"Plantilya:Legend","ckb":"داڕێژە:Legend","co":"Template:Legend","cs":"Šablona:Legenda","cu":"Обраꙁьць:Legend","cv":"Шаблон:Халап","cy":"Nodyn:Eglurhad","da":"Skabelon:Legend","dag":"Tɛmplet:Legend","de":"Vorlage:Farblegende","diq":"Şablon:Legend","dsb":"Pśedłoga:Legenda","dty":"ढाँचा:Legend","dv":"ފަންވަތް:Legend","ee":"Template:Legend","el":"Πρότυπο:Υπόμνημα","eml":"Template:Legend","en":"Template:Legend","eo":"Ŝablono:Priskribo","es":"Plantilla:Leyenda","et":"Mall:Legend","eu":"Txantiloi:Legend","ext":"Prantilla:Legend","fa":"الگو:زیرنویس نقشه","ff":"Template:Legend","fi":"Malline:Seloste","fo":"Fyrimynd:Legend","fon":"Kpɔnd'ewu bo blo:Legend","fr":"Modèle:Légende","frp":"Modèlo:Lègenda","frr":"Vorlage:Legend","fur":"Model:Legenda","fy":"Berjocht:Leginda","ga":"Teimpléad:Legend","gan":"模板:Legend","gd":"Teamplaid:Legend","gl":"Modelo:Lenda","gn":"Tembiecharã:Leyenda","gor":"Templat:Legend","gu":"ઢાંચો:Legend","hak":"模板:Legend","he":"תבנית:מקרא","hi":"साँचा:Legend","hr":"Predložak:Legenda","hsb":"Předłoha:Legenda","hu":"Sablon:Jelmagyarázat","hy":"Կաղապար:Պարզաբանագիր","hyw":"Կաղապար:Պարզաբանագիր","ia":"Patrono:Legend","id":"Templat:Legend","ilo":"Plantilia:Legend","inh":"Ло:Легенда","io":"Shablono:Legendo","is":"Snið:Skýringartexti","it":"Template:Legenda","ja":"Template:Legend","jam":"Template:Legend","jbo":"termo'a:Legend","jv":"Cithakan:Legend","ka":"თარგი:ლეგენდა","kab":"Talɣa:Legend","kge":"Citakan:Legend","ki":"Template:Legend","kk":"Үлгі:Легенда","km":"ទំព័រគំរូ:Legend","kn":"ಟೆಂಪ್ಲೇಟು:Legend","ko":"틀:범례","ku":"Şablon:Legend","kv":"Шаблон:Legend","kw":"Skantlyn:Legend","ky":"Калып:Legend","la":"Formula:Legend","lad":"Xablón:Lejenda","lb":"Schabloun:Legend","li":"Sjabloon:Legenda","lij":"Template:Legend","lld":"Template:Legend","lmo":"Modell:Legend","ln":"Modèle:Farblegende","lt":"Šablonas:Legend","ltg":"Taiss:Legend","lv":"Veidne:Uzraksts","mai":"आकृति:Legend","map-bms":"Cithakan:Legend","mdf":"Шаблон:Legend","mhr":"Кышкар:Легенде","mi":"Template:Legend","min":"Templat:Legend","mk":"Предлошка:Легенда","ml":"ഫലകം:Legend","mn":"Загвар:Legend","mnw":"ထာမ်ပလိက်:Legend","ms":"Templat:Petunjuk","mt":"Mudell:Leġenda","mwl":"Modelo:Lhegenda","my":"တမ်းပလိတ်:Legend","myv":"ЛопаПарцун:Legend","mzn":"شابلون:Legend","nah":"Nemachiyōtīlli:Legend","nap":"Modello:Legenda","nds-nl":"Mal:Kaortlegenda","ne":"ढाँचा:Legend","nl":"Sjabloon:Legenda","nn":"Mal:Tyding","nb":"Mal:Legend","or":"ଛାଞ୍ଚ:Legend","os":"Хуызæг:Легендæ","pap":"Template:Legend","pi":"पटिरूप:Legend","pl":"Szablon:Legenda","pms":"Stamp:Legend","ps":"کينډۍ:Legend","pt":"Predefinição:Legenda","qu":"Plantilla:Leyenda","rmy":"Sikavno:Xalyaripen","rn":"Ingero:Legend","ro":"Format:Legendă","ru":"Шаблон:Легенда","sa":"फलकम्:Legend","sah":"Халыып:Легенда","sc":"Template:Legend","sco":"Template:Legend","sd":"سانچو:نقشن جو پاڇي","sh":"Šablon:Legenda","shi":"Talɣa:Tamuli n ikkʷlan","shn":"ထႅမ်းပလဵတ်ႉ:Legend","si":"සැකිල්ල:Legend","simple":"Template:Legend","sk":"Šablóna:Legenda","sl":"Predloga:Legenda","smn":"Myenster:Legend","sq":"Stampa:Legend","sr":"Шаблон:Легенда","srn":"Ankra:Legend","st":"Template:Legend","stq":"Foarloage:Legend","su":"Citakan:Legend","sv":"Mall:Legend","szl":"Muster:Legynda","ta":"வார்ப்புரு:Legend","tdd":"ᥗᥦᥛᥰ ᥙᥣ ᥘᥥᥐᥳ:Legend","te":"మూస:Legend","tg":"Шаблон:Legend","th":"แม่แบบ:Legend","ti":"ሞደል:መግለጺ","tl":"Padron:Legend","tpi":"Templet:Legend","tr":"Şablon:Lejant","tt":"Калып:Легенда","tyv":"Майык:Легенда","ug":"قېلىپ:Legend","uk":"Шаблон:Легенда","ur":"سانچہ:نقشوں کا حاشیہ","uz":"Andoza:Legend","vec":"Modeło:Lejenda","vep":"Šablon:Legend","vi":"Bản mẫu:Legend","vls":"Patrôon:Legende","vo":"Samafomot:Legend","wuu":"Template:Legend","yi":"מוסטער:לעגענדע","zh":"Template:Legend","zh-classical":"模板:Legend","zh-min-nan":"Pang-bô͘:Legend","zh-yue":"Template:Legend","zu":"Template:Legend"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.947423","text":"","elements":[],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"१८वी फुटबॉल विश्वकरंडक स्पर्धा","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[२००६ फिफा विश्वचषक]]","hash":"71283e436598de24c866e02906eeb98aeed0b311b33f107a4ccc91581f87612d","last_revision":"2011-01-24T15:20:35Z","first_revision":"2009-05-18T16:49:37Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:07.366437","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन २००६ फिफा विश्वचषक\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन २००६ फिफा विश्वचषक","translated_text":"Redirection of the 2006 FIFA World Cup","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"ऍलेक हरवूड","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[अलेक्झांडर हर्वूड]]","hash":"563d55e54ab3f613ca4aef391dad11b1dba3f1b274b3c9b5deb7fb7394cb23a2","last_revision":"2011-01-24T18:08:07Z","first_revision":"2009-05-18T16:52:14Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:07.423458","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन अलेक्झांडर हर्वूड\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन अलेक्झांडर हर्वूड","translated_text":"It is a direct translation by Alexander Harwood.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"ईस्टर्न केप","wikicode":"{{माहितीचौकट दक्षिण आफ्रिका प्रांत\n| नाव = ईस्टर्न केप\n| स्थानिकनाव = Eastern Cape\n| ध्वज = \n| चिन्ह = \n| नकाशा = Map of South Africa with the Eastern Cape highlighted.svg\n| स्थापना = २७ एप्रिल १९९४\n| राजधानी = [[भिशो]]\n| क्षेत्रफळ = १,६९,५८०\n| लोकसंख्या = ६५,२७,७४७\n| घनता = ३८.५\n| वेबसाईट = http://www.ecprov.gov.za\n}}\n'''ईस्टर्न केप''' हा [[दक्षिण आफ्रिका]] देशाचा एक प्रांत आहे. [[भिशो]] ही ईस्टर्न केपची राजधानी आहे.\n{{विस्तार}}\n{{दक्षिण आफ्रिकेचे प्रांत}}\n\n[[वर्ग:दक्षिण आफ्रिकेचे प्रांत]]","hash":"27c43fa4095856aab4e83b391a7bdf2c80f1db9857ebeca19a4e6ef392775be0","last_revision":"2013-04-06T06:44:36Z","first_revision":"2009-05-18T16:57:09Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:07.484126","cross_lingual_links":{"af":"Oos-Kaap","ar":"كيب الشرقية","ast":"Cabu Oriental","az":"Şərqi Keyp vilayəti","be":"Усходне-Капская правінцыя","be-x-old":"Усходняя Капская правінцыя","bg":"Източен Кейп","bn":"পূর্ব কেপ","br":"Kab ar Reter","ca":"Cap Oriental","ceb":"Eastern Cape","cs":"Východní Kapsko","da":"Øst-Kapprovinsen","de":"Ostkap","en":"Eastern Cape","eo":"Orienta Kablando","es":"Provincia del Cabo Oriental","et":"Ida-Kapimaa provints","eu":"Lurmutur Ekialdea","fa":"کیپ شرقی","fi":"Itä-Kap","fo":"Eastern Cape","fr":"Cap-Oriental","frr":"Uastkap (Prowins)","gl":"Cabo Oriental","hak":"Tûng Cape-sén","he":"הכף המזרחי","hi":"पूर्वी केप प्रान्त","hr":"Eastern Cape","hu":"Kelet-Fokföld","hy":"Արևելյան Կապ","id":"Tanjung Timur (provinsi)","it":"Provincia del Capo Orientale","ja":"東ケープ州","ka":"აღმოსავლეთი კაპლანდი","ko":"이스턴케이프주","la":"Caput orientale (Africa Australis)","lt":"Rytų Kyšulio provincija","lv":"Austrumkāpa","mk":"Источен Кејп","ml":"കിഴക്കൻ കേപ്","ms":"Cape Timur","nl":"Oost-Kaap","nn":"Eastern Cape","nb":"IMpuma-Koloni","nov":"Est Kabe","nso":"Kapa Bohlabela","ny":"Eastern Cape","pl":"Prowincja Przylądkowa Wschodnia","pnb":"مشرقی کیپ","pt":"Cabo Oriental","ro":"Provincia Eastern Cape","ru":"Восточно-Капская провинция","sh":"Istočni Kaap","si":"නැගෙනහිර කේප් පළාත, දකුණු අප්රිකාව","simple":"Eastern Cape","so":"Eastern Cape Province","sr":"Источни Кејп","ss":"Eastern Cape","st":"Kapa Botjhabela","sv":"Östra Kapprovinsen","sw":"Rasi ya Mashariki","ta":"கிழக்கு கேப்","tn":"Eastern Cape","tr":"Doğu Kap","uk":"Східнокапська провінція","ur":"مشرقی کیپ","ve":"Kapa Vhubvaḓuvha","vi":"Đông Cape","vo":"Lofüdakepiän","war":"Sinirangan Cape","wuu":"东开普省","xh":"IPhondo laseMpuma-Koloni","yo":"Eastern Cape","zh":"東開普省","zh-min-nan":"Tang Cape Séng","zh-yue":"東開普","zu":"IMpumalanga Kapa"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.947423","text":"ईस्टर्न केप हा दक्षिण आफ्रिका देशाचा एक प्रांत आहे. भिशो ही ईस्टर्न केपची राजधानी आहे.\n\nवर्ग:दक्षिण आफ्रिकेचे प्रांत\n","elements":[{"type":"infobox","content":"{{माहितीचौकट दक्षिण आफ्रिका प्रांत\n| नाव = ईस्टर्न केप\n| स्थानिकनाव = Eastern Cape\n| ध्वज = \n| चिन्ह = \n| नकाशा = Map of South Africa with the Eastern Cape highlighted.svg\n| स्थापना = २७ एप्रिल १९९४\n| राजधानी = [[भिशो]]\n| क्षेत्रफळ = १,६९,५८०\n| लोकसंख्या = ६५,२७,७४७\n| घनता = ३८.५\n| वेबसाईट = http://www.ecprov.gov.za\n}}"},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"ईस्टर्न केप हा दक्षिण आफ्रिका देशाचा एक प्रांत आहे.","translated_text":"Eastern Cape is a province of South Africa.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"भिशो ही ईस्टर्न केपची राजधानी आहे.","translated_text":"Viso is the capital of Eastern Cape.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:दक्षिण आफ्रिकेचे प्रांत","translated_text":"Category:Provinces of South Africa","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"वेस्टर्न केप","wikicode":"{{माहितीचौकट दक्षिण आफ्रिका प्रांत\n| नाव = वेस्टर्न केप\n| स्थानिकनाव = Western Cape\n| ध्वज = \n| चिन्ह = \n| नकाशा = Map of South Africa with the Western Cape highlighted.svg\n| स्थापना = २७ एप्रिल १९९४\n| राजधानी = [[केपटाउन]]\n| क्षेत्रफळ = १,२९,३७०\n| लोकसंख्या = ५२,७८,५८५\n| घनता = ४०.८\n| वेबसाईट = http://capegateway.gov.za\n}}\n'''वेस्टर्न केप''' हा [[दक्षिण आफ्रिका]] देशाचा एक प्रांत आहे. [[केपटाउन]] ही वेस्टर्न केपची राजधानी आहे.\n\n{{दक्षिण आफ्रिकेचे प्रांत}}\n\n[[वर्ग:दक्षिण आफ्रिकेचे प्रांत]]\n[[वर्ग:वेस्टर्न केप|*]]","hash":"3808844e4098ce70d86b2dac51d77ec9e85f07db250b36b4b4b43f8c85f215ae","last_revision":"2023-12-31T13:20:53Z","first_revision":"2009-05-18T17:00:49Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:07.545352","cross_lingual_links":{"af":"Wes-Kaap","ar":"كيب الغربية","ast":"Provincia Cabu Occidental","az":"Qərbi Keyp vilayəti","be":"Заходне-Капская правінцыя","bg":"Западен Кейп","bn":"পশ্চিম কেপ","br":"Kab ar C'hornaoueg","ca":"Cap Occidental","ceb":"Western Cape","cs":"Západní Kapsko","da":"Vest-Kapprovinsen","de":"Westkap","en":"Western Cape","eo":"Okcidenta Kablando","es":"Provincia del Cabo Occidental","et":"Lääne-Kapimaa provints","eu":"Lurmutur Mendebaldea","fa":"کیپ غربی","fi":"Länsi-Kap","fo":"Western Cape","fr":"Cap-Occidental","frr":"Waastkap (Prowins)","fy":"West-Kaap","gl":"Cabo Occidental","hak":"Sî Cape-sén","he":"הכף המערבי","hi":"पश्चिमी केप प्रान्त","hr":"Western Cape","hu":"Nyugat-Fokföld","hy":"Արևմտյան Կապ","id":"Tanjung Barat","it":"Provincia del Capo Occidentale","ja":"西ケープ州","ka":"დასავლეთი კაპლანდი","ko":"웨스턴케이프주","la":"Caput occidentale (Africa Australis)","lt":"Vakarų Kyšulio provincija","lv":"Rietumkāpa","mg":"Western Cape","mk":"Западен Кејп","ml":"പടിഞ്ഞാറൻ കേപ്","ms":"Cape Barat","nl":"West-Kaap","nn":"Western Cape","nb":"Wes-Kaap","nov":"West Kabe","nso":"Kapa Bodikela","ny":"Western Cape","os":"Ныгуылæн Кейп","pl":"Prowincja Przylądkowa Zachodnia","pnb":"مغربی کیپ","pt":"Cabo Ocidental","ro":"Provincia Western Cape","ru":"Западно-Капская провинция","sco":"Wastren Cape","sh":"Zapadni Kaap","si":"බටහිර කේප් පළාත, දකුණු අප්රිකාව","simple":"Western Cape","sk":"Západné Kapsko","so":"Western Cape Province","sr":"Западни Кејп","ss":"Western Cape","st":"Kapa Bophirimela","sv":"Västra Kapprovinsen","sw":"Rasi ya Magharibi","ta":"மேற்கு கேப்","th":"จังหวัดเวสเทิร์นเคป","tn":"Kapa Bophirima","tr":"Batı Kap","uk":"Західнокапська провінція","ur":"ویسٹرن کیپ","ve":"Kapa Vhukovhela","vi":"Tây Cape","vo":"Vesüdakepiän","war":"Katundan Cape","wuu":"西开普省","xh":"IPhondo yaNtshona-Koloni","yo":"Western Cape","zh":"西開普省","zh-min-nan":"Sai Cape Séng","zh-yue":"西開普","zu":"INtshonalanga Kapa"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.947423","text":"वेस्टर्न केप हा दक्षिण आफ्रिका देशाचा एक प्रांत आहे. केपटाउन ही वेस्टर्न केपची राजधानी आहे.\n\nवर्ग:दक्षिण आफ्रिकेचे प्रांत *\n","elements":[{"type":"infobox","content":"{{माहितीचौकट दक्षिण आफ्रिका प्रांत\n| नाव = वेस्टर्न केप\n| स्थानिकनाव = Western Cape\n| ध्वज = \n| चिन्ह = \n| नकाशा = Map of South Africa with the Western Cape highlighted.svg\n| स्थापना = २७ एप्रिल १९९४\n| राजधानी = [[केपटाउन]]\n| क्षेत्रफळ = १,२९,३७०\n| लोकसंख्या = ५२,७८,५८५\n| घनता = ४०.८\n| वेबसाईट = http://capegateway.gov.za\n}}"},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वेस्टर्न केप हा दक्षिण आफ्रिका देशाचा एक प्रांत आहे.","translated_text":"Western Cape is a province of South Africa.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"केपटाउन ही वेस्टर्न केपची राजधानी आहे.","translated_text":"Cape Town is the capital of the Western Cape.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:दक्षिण आफ्रिकेचे प्रांत *","translated_text":"Category:Provinces of South Africa *","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"नॉर्दर्न केप","wikicode":"{{माहितीचौकट दक्षिण आफ्रिका प्रांत\n| नाव = नॉर्दर्न केप\n| स्थानिकनाव = Northern Cape\n| ध्वज = \n| चिन्ह = \n| नकाशा = Map of South Africa with the Northern Cape highlighted.svg\n| स्थापना = २७ एप्रिल १९९४\n| राजधानी = [[किंबर्ले]]\n| क्षेत्रफळ = ३,६१,८३०\n| लोकसंख्या = १०,५८,०६०\n| घनता = २.९\n| वेबसाईट = http://www.northern-cape.gov.za\n}}\n'''नॉर्दर्न केप''' हा [[दक्षिण आफ्रिका]] देशाचा एक प्रांत आहे. नॉर्दर्न केप दक्षिण आफ्रिकेतील सर्वात मोठा व सर्वात तुरळक वस्ती असलेला प्रांत आहे. [[किंबर्ले]] ही नॉर्दर्न केपची राजधानी आहे.\n\n{{दक्षिण आफ्रिकेचे प्रांत}}\n\n[[वर्ग:दक्षिण आफ्रिकेचे प्रांत]]","hash":"3989269eb52684de3580ab860f178fb1798e973c061f30f00786a72877138209","last_revision":"2013-04-06T16:04:11Z","first_revision":"2009-05-18T17:07:34Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:07.594520","cross_lingual_links":{"af":"Noord-Kaap","ar":"كيب الشمالية","ast":"Provincia Cabu del Norte","az":"Şimali Keyp vilayəti","bg":"Северен Кейп","br":"Kab an Norzh","ca":"Cap Septentrional","ceb":"Northern Cape","cs":"Severní Kapsko","da":"Nord-Kapprovinsen","de":"Nordkap (Provinz)","en":"Northern Cape","eo":"Norda Kablando","es":"Provincia del Cabo Septentrional","et":"Põhja-Kapimaa provints","eu":"Lurmutur Iparraldea","fa":"کیپ شمالی","fi":"Pohjois-Kap","fo":"Northern Cape","fr":"Cap-Nord","frr":"Nuurdkap (Prowins)","gl":"Cabo Setentrional","hak":"Pet Cape-sén","he":"הכף הצפוני","hi":"उत्तरी केप प्रान्त","hr":"Northern Cape","hu":"Észak-Fokföld","hy":"Հյուսիսային Կապ","id":"Tanjung Utara","it":"Provincia del Capo Settentrionale","ja":"北ケープ州","ka":"ჩრდილოეთი კაპლანდი","ko":"노던케이프주","la":"Caput boreale (Africa Australis)","lt":"Šiaurės Kyšulio provincija","lv":"Ziemeļkāpa","mk":"Северен Кејп","nl":"Noord-Kaap","nn":"Northern Cape","nb":"Noord-Kaap","nov":"Nord Kabe","nso":"Kapa Leboa","ny":"Northern Cape","oc":"Cap Septentrional","os":"Цæгат Кейп","pl":"Prowincja Przylądkowa Północna","pnb":"اتلا کیپ","pt":"Cabo Setentrional","ro":"Provincia Northern Cape","ru":"Северо-Капская провинция","sco":"Northren Cape","sh":"Sjeverni Kaap","si":"උතුරු කේප් පළාත, දකුණු අප්රිකාව","simple":"Northern Cape","sk":"Severné Kapsko","so":"Northern Cape Province","sr":"Северни Кејп","ss":"Northern Cape","st":"Kapa Leboya","sv":"Norra Kapprovinsen","sw":"Rasi ya Kaskazini","ta":"வடக்கு கேப்","tn":"Kapa Bokone","tr":"Kuzey Kap","uk":"Північнокапська провінція","ur":"شمالی کیپ","ve":"Kapa Devhula","vec":"Cao Setentrional","vi":"Bắc Cape","vo":"Nolüdakepiän","war":"Amihanan Cape","wuu":"北开普省","xh":"IPhondo yaseMntla-Koloni","yo":"Northern Cape","zh":"北開普省","zh-min-nan":"Pak Cape Séng","zh-yue":"北開普","zu":"INyakatho Kapa"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.947423","text":"नॉर्दर्न केप हा दक्षिण आफ्रिका देशाचा एक प्रांत आहे. नॉर्दर्न केप दक्षिण आफ्रिकेतील सर्वात मोठा व सर्वात तुरळक वस्ती असलेला प्रांत आहे. किंबर्ले ही नॉर्दर्न केपची ���ाजधानी आहे.\n\nवर्ग:दक्षिण आफ्रिकेचे प्रांत\n","elements":[{"type":"infobox","content":"{{माहितीचौकट दक्षिण आफ्रिका प्रांत\n| नाव = नॉर्दर्न केप\n| स्थानिकनाव = Northern Cape\n| ध्वज = \n| चिन्ह = \n| नकाशा = Map of South Africa with the Northern Cape highlighted.svg\n| स्थापना = २७ एप्रिल १९९४\n| राजधानी = [[किंबर्ले]]\n| क्षेत्रफळ = ३,६१,८३०\n| लोकसंख्या = १०,५८,०६०\n| घनता = २.९\n| वेबसाईट = http://www.northern-cape.gov.za\n}}"},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"नॉर्दर्न केप हा दक्षिण आफ्रिका देशाचा एक प्रांत आहे.","translated_text":"Northern Cape is a province of South Africa.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"नॉर्दर्न केप दक्षिण आफ्रिकेतील सर्वात मोठा व सर्वात तुरळक वस्ती असलेला प्रांत आहे.","translated_text":"The Northern Cape is the largest and most densely populated province in South Africa.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"किंबर्ले ही नॉर्दर्न केपची राजधानी आहे.","translated_text":"Kimberley is the capital of the Northern Cape.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:दक्षिण आफ्रिकेचे प्रांत","translated_text":"Category:Provinces of South Africa","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"फ्री स्टेट","wikicode":"{{माहितीचौकट दक्षिण आफ्रिका प्रांत\n| नाव = फ्री स्टेट\n| स्थानिकनाव = Free State\n| ध्वज = \n| चिन्ह = \n| नकाशा = Map of South Africa with the Free State highlighted.svg\n| स्थापना = २७ एप्रिल १९९४\n| राजधानी = [[ब्लूमफॉंटेन]]\n| क्षेत्रफळ = १,२९,४८०\n| लोकसंख्या = २७,७३,०५९\n| घनता = २१.४\n| वेबसाईट = http://www.fs.gov.za\n}}\n'''फ्री स्टेट''' हा [[दक्षिण आफ्रिका]] देशाचा एक प्रांत आहे. [[ब्लूमफॉंटेन]] ही फ्री स्टेटची राजधानी आहे.\n\n{{दक्षिण आफ्रिकेचे प्रांत}}\n\n[[वर्ग:दक्षिण आफ्रिकेचे प्रांत]]\n[[वर्ग:फ्री स्टेट प्रांत]]","hash":"7663e550c9dbcd060befe4502366c1c1faee5d470bedb3fff5d7cb9223af513d","last_revision":"2023-03-19T04:47:56Z","first_revision":"2009-05-18T17:12:13Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:07.649112","cross_lingual_links":{"af":"Vrystaat","ar":"الولاية الحرة (مقاطعة)","ast":"Provincia del Estáu Llibre","az":"Fri-Steyt","be-x-old":"Свабодная дзяржава (ПАР)","bg":"Фрайстат","br":"Stad-Dieub","ca":"Estat Lliure (Sud-àfrica)","ceb":"Free State","cs":"Svobodný stát (provincie)","da":"Fristatprovinsen","de":"Freistaat (Provinz)","en":"Free State (province)","eo":"Provinco Liberŝtato","es":"Provincia del Estado Libre","et":"Free State'i provints","eu":"Estatu Askea","fa":"ایالت آزاد (استان)","fi":"Vapaavaltio (Etelä-Afrikka)","fo":"Free State","fr":"État libre (Afrique du Sud)","frr":"Freistoot (Prowins)","gl":"Estado Libre","hak":"Chhṳ-yù Pâng-sén","he":"המדינה החופשית","hi":"फ़्री स्टेट प्रान्त","hr":"Free State","hu":"Szabadállam (tartomány)","hy":"Ֆրի Սթեյթ","id":"Negara Bebas (provinsi)","it":"Stato libero","ja":"フリーステイト州","ka":"ფრი-სტეიტი","ko":"프리스테이트주","la":"Civitas libera (Africa Australis)","lt":"Fristeitas","lv":"Frīsteita","mk":"Фри Стејт","ml":"ഫ്രീ സ്റ്റേറ്റ് (പ്രവിശ്യ)","ms":"Free State","my":"ဩရိန်းပြည်နယ်","nl":"Vrijstaat (provincie)","nn":"Free State","nb":"Freistata","nov":"Liberi State","nso":"Free State","ny":"Free State","pl":"Wolne Państwo","pnb":"فری سٹیٹ","pt":"Estado Livre","ro":"Provincia Free State","ru":"Фри-Стейт","sh":"Slobodna Država","si":"ෆ්රී ස්ටේට් පළාත, දකුණු අප්රිකාව","simple":"Free State (province)","so":"Free State Province","sr":"Фри Стејт","ss":"Fuleyistata","st":"Freistata","sv":"Fristatsprovinsen","sw":"Dola Huru","ta":"விடுதலை இராச்சியம் (தென்னாப்பிரிக்க மாகாணம்)","tg":"Фри-Стейт","tn":"Foreistata","tr":"Özgür Devlet (Güney Afrika Cumhuriyeti ili)","uk":"Фрі-Стейт","ur":"فری سٹیٹ (صوبہ)","ve":"Free State","vi":"Free State","vo":"Libatatiän","war":"Free State","wuu":"自由邦省","xh":"IPhondo yaFreyistata","yo":"Free State","zh":"自由邦省","zh-min-nan":"Chū-iû Pang-kok Séng","zh-yue":"自由邦","zu":"IFuleyisitata"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.947423","text":"फ्री स्टेट हा दक्षिण आफ्रिका देशाचा एक प्रांत आहे. ब्लूमफॉंटेन ही फ्री स्टेटची राजधानी आहे.\n\nवर्ग:दक्षिण आफ्रिकेचे प्रांत वर्ग:फ्री स्टेट प्रांत\n","elements":[{"type":"infobox","content":"{{माहितीचौकट दक्षिण आफ्रिका प्रांत\n| नाव = फ्री स्टेट\n| स्थानिकनाव = Free State\n| ध्वज = \n| चिन्ह = \n| नकाशा = Map of South Africa with the Free State highlighted.svg\n| स्थापना = २७ एप्रिल १९९४\n| राजधानी = [[ब्लूमफॉंटेन]]\n| क्षेत्रफळ = १,२९,४८०\n| लोकसंख्या = २७,७३,०५९\n| घनता = २१.४\n| वेबसाईट = http://www.fs.gov.za\n}}"},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"फ्री स्टेट हा दक्षिण आफ्रिका देशाचा एक प्रांत आहे.","translated_text":"The Free State is a province of South Africa.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ब्लूमफॉंटेन ही फ्री स्टेटची राजधानी आहे.","translated_text":"Blue Fountain is the capital of the Free State.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:दक्षिण आफ्रिकेचे प्रांत वर्ग:फ्री स्टेट प्रांत","translated_text":"Category:South African provinces Category:Free State provinces","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"वर्ग:दक्षिण आफ्रिकेचे प्रांत","wikicode":"{{वर्गनाव}}\n\n[[वर्ग:दक्षिण आफ्रिकेचा भूगोल|प्रा]]\n[[वर्ग:प्रांत]]","hash":"deb3bc341ad296c469da3d1e7c3dd3f7256eb14a8cbf4a354b1cf2985d8f8ab8","last_revision":"2013-04-17T13:13:40Z","first_revision":"2009-05-18T17:16:37Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:07.710266","cross_lingual_links":{"af":"Kategorie:Provinsies van Suid-Afrika","an":"Categoría:Provincias de Sudafrica","ar":"تصنيف:محافظات جنوب إفريقيا","ast":"Categoría:Provincies de Sudáfrica","az":"Kateqoriya:CAR vilayətləri","azb":"بؤلمه:گونئی آفریقا اوستانلاری","ba":"Категория:Көньяҡ Африка Республикаһы провинциялары","be":"Катэгорыя:Правінцыі ПАР","be-x-old":"Катэгорыя:Правінцыі ПАР","bg":"Категория:Провинции на Южна Африка","bn":"বিষয়শ্রেণী:দক্ষিণ আফ্রিকার প্রদেশ","br":"Rummad:Proviñsoù Suafrika","ca":"Categoria:Províncies de Sud-àfrica","cs":"Kategorie:Provincie v Jihoafrické republice","cy":"Categori:Taleithiau De Affrica","da":"Kategori:Sydafrikas provinser","de":"Kategorie:Provinz in Südafrika","en":"Category:Provinces of South Africa","eo":"Kategorio:Provincoj de Sud-Afriko","es":"Categoría:Provincias de Sudáfrica","et":"Kategooria:Lõuna-Aafrika Vabariigi provintsid","eu":"Kategoria:Hegoafrikako probintziak","fa":"رده:استانهای آفریقای جنوبی","fi":"Luokka:Etelä-Afrikan provinssit","fo":"Bólkur:Landslutir í Suðurafrika","fr":"Catégorie:Province en Afrique du Sud","frr":"Kategorie:Prowins uun Süüdaafrika","fy":"Kategory:Provinsje fan Súd-Afrika","he":"קטגוריה:דרום אפריקה: פרובינציות","hi":"श्रेणी:दक्षिण अफ़्रीका के प्रान्त","hr":"Kategorija:Provincije Južne Afrike","hy":"Կատեգորիա:Հարավաֆրիկյան Հանրապետության պրովինցիաներ","id":"Kategori:Provinsi di Afrika Selatan","ilo":"Kategoria:Dagiti probinsia ti Abagatan nga Aprika","it":"Categoria:Province del Sudafrica","ja":"Category:南アフリカ共和国の州","ka":"კატეგო��ია:სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკის პროვინციები","ko":"분류:남아프리카 공화국의 주","la":"Categoria:Provinciae Africae Australis","lb":"Kategorie:Provënzen a Südafrika","lt":"Kategorija:Pietų Afrikos Respublikos provincijos","lv":"Kategorija:Dienvidāfrikas provinces","mk":"Категорија:Покраини во ЈАР","ml":"വർഗ്ഗം:ദക്ഷിണാഫ്രിക്കയിലെ പ്രവിശ്യകൾ","my":"ကဏ္ဍ:တောင်အာဖရိကနိုင်ငံ၏ ပြည်နယ်များ","nl":"Categorie:Provincie van Zuid-Afrika","nn":"Kategori:Provinsar i Sør-Afrika","nb":"Kategori:Sør-Afrikas provinser","nov":"Category:Provinses de Sud Afrika","ny":"Category:MaBoma a South Africa","oc":"Categoria:Província d'Africa del Sud","os":"Категори:Хуссар Африкæйы провинцитæ","pl":"Kategoria:Prowincje Południowej Afryki","pnb":"گٹھ:جنوبی افریقا دے صوبے","pt":"Categoria:Províncias da África do Sul","ro":"Categorie:Provinciile statului Africa de Sud","ru":"Категория:Провинции ЮАР","sco":"Category:Provinces o Sooth Africae","sd":"زمرو:ڏکڻ آفريڪا جا صوبا","sh":"Kategorija:Provincije Južne Afrike","simple":"Category:Provinces of South Africa","sk":"Kategória:Provincie v Južnej Afrike","sr":"Категорија:Покрајине Јужноафричке Републике","st":"Category:Diporofensi tsa Afrika Borwa","sv":"Kategori:Sydafrikas provinser","sw":"Jamii:Majimbo ya Afrika Kusini","ta":"பகுப்பு:தென்னாப்பிரிக்காவின் மாகாணங்கள்","th":"หมวดหมู่:จังหวัดของประเทศแอฟริกาใต้","tn":"Karolo:Diprofense tsa Aforika Borwa","tr":"Kategori:Güney Afrika Cumhuriyeti'nin illeri","uk":"Категорія:Провінції ПАР","ur":"زمرہ:جنوبی افریقہ کے صوبے","ve":"Category:Phurovinsi ya Afurika Tshipembe","vep":"Kategorii:Suviafrikan Tazovaldkundan provincijad","vi":"Thể loại:Tỉnh của Nam Phi","xh":"Uluhlu:Uluhlu lweendawo eMzantsi Afrika","yo":"Ẹ̀ka:Àwọn Ìgbèríko ilẹ̀ Gúúsù Áfríkà","zh":"Category:南非省份","zh-min-nan":"Lūi-pia̍t:Lâm-hui-kok ê séng","zh-yue":"Category:南非嘅省","zu":"Category:Izifundazwe zaseNingizimu Afrika"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.947423","text":"प्रा वर्ग:प्रांत\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"प्रा वर्ग:प्रांत","translated_text":"Class: Province","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"झारखंड मुक्ती मोर्चा","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[झारखंड मुक्ति मोर्चा]]","hash":"c335458c1ff3d51fb4a1941410a52b4da39a1bda4ec7da25bd8a9577c54a5cfa","last_revision":"2011-01-24T20:40:30Z","first_revision":"2009-05-18T17:24:14Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:07.761068","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन झारखंड मुक्ति मोर्चा\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन झारखंड मुक्ति मोर्चा","translated_text":"Redirection of the Jharkhand Liberation Front","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"द्रविड मुनेत्र कळघम","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[द्रविड मुन्नेत्र कळघम]]","hash":"e44be732560cd87f75005d98385b671a70441c8344d3e33bb6fc5e3e742747c7","last_revision":"2022-11-14T04:46:18Z","first_revision":"2009-05-18T17:24:40Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:07.829182","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन द्रविड मुन्नेत्र कळघम\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन द्रविड मुन्नेत्र कळघम","translated_text":"This is a direct translation of Dravid Munnetra Khelgam.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"ग्वाटेंग","wikicode":"{{माहितीचौकट दक्षिण आफ्रिका प्रांत\n| नाव = ग्वाटेंग\n| स्थानिकनाव = Gauteng\n| ध्वज = \n| चिन्ह = \n| नकाशा = Map of South Africa with Gauteng highlighted.svg\n| स्थापना = २७ एप्रिल १९९४\n| राजधानी = [[जोहान्सबर्ग]]\n| क्षेत्रफळ = २७,०१०\n| लोकसंख्या = १,०४,५१,७१३\n| घनता = ६१४.४\n| वेबसाईट = http://www.gautengonline.gov.za\n}}\n'''ग्वाटेंग''' हा [[दक्षिण आफ्रिका]] देशाचा एक प्रांत आहे. [[जोहान्सबर्ग]] ही ग्वाटेंगची राजधानी आहे. १९९४ साली [[ट्रान्सवाल]] प्रांतापासुन ग्वाटेंगची स्थापना करण्यात् आली.\n\n{{दक्षिण आफ्रिकेचे प्रांत}}\n\n[[वर्ग:दक्षिण आफ्रिकेचे प्रांत]]\n[[वर्ग:ग्वाटेंग|*]]","hash":"55427a11a78e9d5f80d15d8e5d62ab758e5c8460df19e4b0d89a61fbc6a36528","last_revision":"2023-11-05T17:24:35Z","first_revision":"2009-05-18T17:25:29Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:07.880642","cross_lingual_links":{"af":"Gauteng","ar":"خاوتينغ","ast":"Gauteng","az":"Qautenq vilayəti","bg":"Хаутенг","bn":"গুটেং","br":"Gauteng","ca":"Gauteng","ceb":"Gauteng","cs":"Gauteng","cy":"Gauteng","da":"Gauteng","de":"Gauteng","en":"Gauteng","eo":"Ĥaŭtengo","es":"Provincia de Gauteng","et":"Gautengi provints","eu":"Gauteng","fa":"خائوتنگ","fi":"Gauteng","fo":"Gauteng","fr":"Gauteng","frr":"Gauteng (Prowins)","gl":"Gauteng","hak":"Gauteng-sén","he":"חאוטנג","hi":"ख़ाउतेन्ग प्रान्त","hr":"Gauteng","hu":"Gauteng","hy":"Գաուտենգ","id":"Gauteng","it":"Gauteng","ja":"ハウテン州","ka":"გაუტენგი","kk":"Гаутенг","ko":"하우텡주","la":"Gauteng","lt":"Gautengas","lv":"Hautena","mk":"Гаутенг","ml":"ഗൗറ്റെങ്","ms":"Gauteng","nl":"Gauteng","nn":"Gauteng","nb":"Gauteng","nov":"Gauteng","nso":"Gauteng","ny":"Gauteng","os":"Гаутенг","pl":"Gauteng","pnb":"گاؤتنگ","pt":"Gauteng","ro":"Provincia Gauteng","ru":"Гаутенг","sco":"Gauteng","sh":"Gauteng","si":"ගවුටෙන්ග් පළාත, දකුණු අප්රිකාව","simple":"Gauteng","sk":"Gauteng","sn":"Gauteng","so":"Gauteng Gobol","sr":"Гаутенг","ss":"Gauteng","st":"Gauteng","sv":"Gauteng","sw":"Gauteng","ta":"கடெங்","tg":"Гаутенг","th":"จังหวัดเคาเต็ง","tn":"Gauteng","tr":"Gauteng","ts":"Gauteng","uk":"Гаутенг","ur":"خاؤتنگ","ve":"Gauteng","vec":"Gauteng","vi":"Gauteng","vo":"Kautiän","war":"Gauteng","wuu":"豪登省","xh":"IPhondo yaRhawuti","yo":"Gauteng","zh":"豪登省","zh-min-nan":"Gauteng Séng","zh-yue":"豪登","zu":"EGoli (isifundazwe)"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.947423","text":"ग्वाटेंग हा दक्षिण आफ्रिका देशाचा एक प्रांत आहे. जोहान्सबर्ग ही ग्वाटेंगची राजधानी आहे. १९९४ साली ट्रान्सवाल प्रांतापासुन ग्वाटेंगची स्थापना करण्यात् आली.\n\nवर्ग:दक्षिण आफ्रिकेचे प्रांत *\n","elements":[{"type":"infobox","content":"{{माहितीचौकट दक्षिण आफ्रिका प्रांत\n| नाव = ग्वाटेंग\n| स्थानिकनाव = Gauteng\n| ध्वज = \n| चिन्ह = \n| नकाशा = Map of South Africa with Gauteng highlighted.svg\n| स्थापना = २७ एप्रिल १९९४\n| राजधानी = [[जोहान्सबर्ग]]\n| क्षेत्रफळ = २७,०१०\n| लोकसंख्या = १,०४,५१,७१३\n| घनता = ६१४.४\n| वेबसाईट = http://www.gautengonline.gov.za\n}}"},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"ग्वाटेंग हा दक्षिण आफ्रिका देशाचा एक प्रांत आहे.","translated_text":"Guangdong is a province in South Africa.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"जोहान्सबर्ग ही ग्वाटेंगची राजधानी आहे.","translated_text":"Johannesburg is the capital of Guangdong.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९९४ साली ट्रान्सवाल प्रांतापासुन ग्वाटेंगची स्थापना करण्यात् आली.","translated_text":"In 1994, the Transvaal Province passed through the establishment of Gwateng.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:दक्षिण आफ्रिकेचे प्रांत *","translated_text":"Category:Provinces of South Africa *","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"क्वाझुलू-नाताल","wikicode":"{{माहितीचौकट राजकीय विभाग\n| नाव = क्वाझुलू-नाताल\n| स्थानिकनाव = KwaZulu-Natal\n| प्रकार = [[दक्षिण आफ्रिकेचे प्रांत|दक्षिण आफ्रिकेचा प्रांत]]\n| ध्वज = \n| चिन्ह = \n| नकाशा = Map of South Africa with KwaZulu-Natal highlighted.svg\n| देश = दक्षिण आफ्रिका\n| स्थापना = २७ एप्रिल १९९४\n| राजधानी = [[पीटरमारित्झबर्ग]]\n| मोठे_शहर = [[डर्बन]]\n| क्षेत्रफळ = ९४,३६१\n| लोकसंख्या = १,०२,६७,३००\n| घनता = ११०\n| वेबसाईट = [http://www.kwazulunatal.gov.za kwazulunatal.gov.za]\n}}\n{{गल्लत|नाताल, ब्राझील}}\n'''क्वाझुलू-नाताल''' हा [[दक्षिण आफ्रिका]] देशाचा एक प्रांत आहे. क्वाझुलू-नातालच्या पूर्वेस [[हिंदी महासागर]], उत्तरेस [[स्वाझीलँड]] व [[मोझांबिक]] तर पूर्वेस [[लेसोथो]] हे देश आहेत. [[पीटरमारित्झबर्ग]] ही क्वाझुलू-नातालची राजधानी तर [[डर्बन]] हे सर्वात मोठे शहर आहे. १९९४ सालापर्यंत हा प्रांत नाताल ह्या नावाने ओळखला जात असे. येथे [[झुलू]] वंशाचे लोक मोठ्या प्रमाणावर वास्तव्यास आहेत.\n\n१९व्या शतकाच्या पूर्वार्धादरम्यान हा भूभाग [[झुलू राजतंत्र]]ाच्या अधिपत्याखाली होता. १९९४ साली दक्षिण आफ्रिकन सरकारने [[दक्षिण आफ्रिकेमधील वर्णभेद|वर्णभेद काळात]] तयार केलेल्या क्वाझुलू भूभागाला नाताल प्रांतामध्ये विलीन करून क्वाझुलू-नाताल प्रांताची निर्मिती केली.\n\n{{दक्षिण आफ्रिकेचे प्रांत}}\n\n[[वर्ग:दक्षिण आफ्रिकेचे प्रांत]]\n[[वर्ग:क्वाझुलू-नाताल]]","hash":"538d6d689e846d2aeb385919c9e2920adc772b3af17c358aede5dda3a13f71a8","last_revision":"2020-12-26T18:59:17Z","first_revision":"2009-05-18T18:23:06Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:07.937574","cross_lingual_links":{"af":"KwaZulu-Natal","ar":"كوازولو ناتال","ast":"KwaZulu-Natal","az":"Kvazulu-Natal vilayəti","be":"Квазулу-Натал (правінцыя)","be-x-old":"Квазулу-Натал","bg":"Квазулу-Натал","br":"KwaZulu-Natal","ca":"KwaZulu-Natal","ceb":"Province of KwaZulu-Natal","cs":"KwaZulu-Natal","cv":"Квазулу-Натал","cy":"KwaZulu-Natal","da":"KwaZulu-Natal","de":"KwaZulu-Natal","en":"KwaZulu-Natal","eo":"Kvazulu-Natalo","es":"Provincia de KwaZulu-Natal","et":"KwaZulu-Natali provints","eu":"KwaZulu-Natal","fa":"کوازولو-ناتال","fi":"KwaZulu-Natal","fo":"KwaZulu-Natal","fr":"KwaZulu-Natal","frr":"KwaZulu-Natal","fy":"KwaZulu-Natal","gl":"KwaZulu-Natal","hak":"KwaZulu-Natal-sén","he":"קוואזולו-נטאל","hi":"क्वाज़ूलू-नताल प्रान्त","hr":"KwaZulu-Natal","hu":"KwaZulu-Natal","hy":"Կվազուլու-Նատալ","id":"KwaZulu-Natal","it":"KwaZulu-Natal","ja":"クワズール・ナタール州","ka":"კვაზულუ-ნატალი","ko":"콰줄루나탈주","la":"KwaZulu et Terra Natalis","lb":"KwaZulu-Natal","lt":"Kvazulu-Natalis","lv":"Kvazulu-Natāla","mg":"KwaZulu-Natal","mk":"Квазулу-Натал","ml":"ക്വാസുളു-നറ്റാൽ","ms":"KwaZulu-Natal","nl":"KwaZoeloe-Natal","nb":"IKwaZulu-Natali","nov":"Kwazulu-Natal","nso":"KwaZulu Natala","ny":"KwaZulu-Natal","oc":"KwaZulu-Natal","pl":"KwaZulu-Natal","pnb":"کوازولو نٹال","pt":"Cuazulo-Natal","ro":"Provincia KwaZulu-Natal","ru":"Квазулу-Натал","sh":"KwaZulu-Natal","si":"ක්වාසුලු-නටාල් පළාත, දකුණු අප්රිකාව","simple":"KwaZulu-Natal","sk":"KwaZulu-Natal","so":"KwaZulu-Natal Province","sr":"Квазулу-Натал","ss":"KaZulu","st":"Kwazulu-Natala","sv":"KwaZulu-Natal","sw":"KwaZulu-Natal","ta":"குவாசுலு-நதால்","tn":"KwaZulu-Natal","tr":"KwaZulu-Natal","uk":"Квазулу-Наталь","ur":"کوازولو ناتال","ve":"KwaZulu-Natal","vec":"KwaZulu-Natal","vi":"KwaZulu-Natal","vo":"Suluvän-Nataliän","war":"KwaZulu-Natal","wuu":"夸祖鲁-纳塔尔省","xh":"IPhondo yaKwaZulu-Natala","yo":"KwaZulu-Natal","zh":"夸祖魯-納塔爾省","zh-min-nan":"KwaZulu-Natal Séng","zh-yue":"夸祖魯－納塔爾","zu":"IKwaZulu-Natali"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.947423","text":"क्वाझुलू-नाताल हा दक्षिण आफ्रिका देशाचा एक प्रांत आहे. क्वाझुलू-नातालच्या पूर्वेस हिंदी महासागर, उत्तरेस स्वाझीलँड व मोझांबिक तर पूर्वेस लेसोथो हे देश आहेत. पीटरमारित्झबर्ग ही क्वाझुलू-नातालची राजधानी तर डर्बन हे सर्वात मोठे शहर आहे. १९९४ सालापर्यंत हा प्रांत नाताल ह्या नावाने ओळखला जात असे. येथे झुलू वंशाचे लोक मोठ्या प्रमाणावर वास्तव्यास आहेत.\n\n१९व्या शतकाच्या पूर्वार्धादरम्यान हा भूभाग झुलू राजतंत्राच्या अधिपत्याखाली होता. १९९४ साली दक्षिण आफ्रिकन सरकारने वर्णभेद काळात तयार केलेल्या क्वाझुलू भूभागाला नाताल प्रांतामध्ये विलीन करून क्वाझुलू-नाताल प्रांताची निर्मिती केली.\n\nवर्ग:दक्षिण आफ्रिकेचे प्रांत वर्ग:क्वाझुलू-नाताल\n","elements":[{"type":"infobox","content":"{{माहितीचौकट राजकीय विभाग\n| नाव = क्वाझुलू-नाताल\n| स्थानिकनाव = KwaZulu-Natal\n| प्रकार = [[दक्षिण आफ्रिकेचे प्रांत|दक्षिण आफ्रिकेचा प्रांत]]\n| ध्वज = \n| चिन्ह = \n| नकाशा = Map of South Africa with KwaZulu-Natal highlighted.svg\n| देश = दक्षिण आफ्रिका\n| स्थापना = २७ एप्रिल १९९४\n| राजधानी = [[पीटरमारित्झबर्ग]]\n| मोठे_शहर = [[डर्बन]]\n| क्षेत्रफळ = ९४,३६१\n| लोकसंख्या = १,०२,६७,३००\n| घनता = ११०\n| वेबसाईट = [http://www.kwazulunatal.gov.za kwazulunatal.gov.za]\n}}"},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"क्वाझुलू-नाताल हा दक्षिण आफ्रिका देशाचा एक प्रांत आहे.","translated_text":"KwaZulu-Natal is a province of South Africa.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"क्वाझुलू-नातालच्या पूर्वेस हिंदी महासागर, उत्तरेस स्वाझीलँड व मोझांबिक तर पूर्वेस लेसोथो हे देश आहेत.","translated_text":"KwaZulu-Natal is bordered by the Indian Ocean to the east, Swaziland and Mozambique to the north, and Lesotho to the east.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पीटरमारित्झबर्ग ही क्वाझुलू-नातालची राजधानी तर डर्बन हे सर्वात मोठे शहर आहे.","translated_text":"Pietermaritzburg is the capital of KwaZulu-Natal and Durban is the largest city.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९९४ सालापर्यंत हा प्रांत नाताल ह्या नावाने ओळखला जात असे.","translated_text":"Until 1994, the province was known as Natal.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"येथे झुलू वंशाचे लोक मोठ्या प्रमाणावर वास्तव्यास आहेत.","translated_text":"There are large numbers of Zulu people living here.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"१९व्या शतकाच्या पूर्वा��्धादरम्यान हा भूभाग झुलू राजतंत्राच्या अधिपत्याखाली होता.","translated_text":"During the first half of the 19th century, the territory was under the rule of the Zulu dynasty.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९९४ साली दक्षिण आफ्रिकन सरकारने वर्णभेद काळात तयार केलेल्या क्वाझुलू भूभागाला नाताल प्रांतामध्ये विलीन करून क्वाझुलू-नाताल प्रांताची निर्मिती केली.","translated_text":"In 1994, the South African government merged the KwaZulu-Natal Province into the KwaZulu-Natal Province, created during apartheid.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:दक्षिण आफ्रिकेचे प्रांत वर्ग:क्वाझुलू-नाताल","translated_text":"Category:South African provinces: KwaZulu-Natal","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"नाताल","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[क्वाझुलू-नाताल]]","hash":"74b91cf8df097566929c9443e66e58db6c6fdf6818d2751608ad1c004ae464cb","last_revision":"2009-05-18T18:23:44Z","first_revision":"2009-05-18T18:23:44Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:07.997656","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन क्वाझुलू-नाताल\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन क्वाझुलू-नाताल","translated_text":"Re-direction of KwaZulu-Natal","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"नॉर्थ वेस्ट (दक्षिण आफ्रिका)","wikicode":"{{माहितीचौकट राजकीय विभाग\n| नाव = नॉर्थ वेस्ट\n| स्थानिकनाव = North West\n| प्रकार = [[दक्षिण आफ्रिकेचे प्रांत|दक्षिण आफ्रिकेचा प्रांत]]\n| ध्वज = \n| चिन्ह = \n| नकाशा = Map of South Africa with the North West highlighted.svg\n| देश = दक्षिण आफ्रिका\n| स्थापना = २७ एप्रिल १९९४\n| राजधानी = [[महिकेंग]]\n| मोठे_शहर = [[रुस्टेनबर्ग]]\n| क्षेत्रफळ = १,१६,३२०\n| लोकसंख्या = ३२,७१,९४८\n| घनता = २८.१\n| वेबसाईट = http://www.nwpg.gov.za\n}}\n'''नॉर्थ वेस्ट''' हा [[दक्षिण आफ्रिका]] देशाचा एक प्रांत आहे. [[माफिकेंग]] ही नॉर्थ-वेस्ट प्रांताची राजधानी आहे.\n\n{{दक्षिण आफ्रिकेचे प्रांत}}\n\n[[वर्ग:दक्षिण आफ्रिकेचे प्रांत]]","hash":"a48b03d44cf5057f780d58e8962f43d15df6f16aa6c28b8647e961e2bb4ff331","last_revision":"2014-07-29T10:39:50Z","first_revision":"2009-05-18T18:27:59Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:08.060531","cross_lingual_links":{"af":"Noordwes","ar":"المقاطعة الشمالية الغربية (جنوب إفريقيا)","ast":"Provincia del Noroeste","az":"Şimal-Qərb vilayəti (CAR)","be":"Паўночна-Заходняя правінцыя (ПАР)","bg":"Северозападна провинция","br":"Gwalarn (Suafrika)","ca":"Província del Nord-oest (Sud-àfrica)","ceb":"Province of North West","cs":"Severozápadní provincie","da":"Nordvest (provins)","de":"Nordwest (Südafrika)","en":"North West (South African province)","eo":"Nordokcidenta Provinco (Sud-Afriko)","es":"Provincia del Noroeste","et":"Loodeprovints (LAV)","eu":"Ipar-mendebaldea (Hegoafrika)","fa":"شمال غربی (استان آفریقای جنوبی)","fi":"Luoteismaakunta (Etelä-Afrikka)","fo":"North West","fr":"Nord-Ouest (Afrique du Sud)","frr":"Nuurdwaast (Prowins uun Süüdaafrika)","gl":"Noroeste (Suráfrica)","hak":"Sî-pet-sén","he":"הפרובינציה הצפון-מערבית","hi":"पश्चिमोत्तर प्रान्त (दक्षिण अफ़्रीका)","hr":"North West (Južna Afrika)","hu":"Északnyugati Tartomány","hy":"Հյուսիսարևմտյան նահանգ","id":"Barat Laut (provinsi Afrika Selatan)","it":"Provincia del Nordovest (Sudafrica)","ja":"北西州 (南アフリカ)","ka":"ჩრდილო-დასავლეთი (სარ)","ko":"��스웨스트주","la":"Provincia boreoccidentalis (Africa Australis)","lt":"Šiaurės Vakarai","lv":"Ziemeļrietumi","mk":"Северозападна покраина (ЈАР)","nl":"Noordwest (provincie)","nb":"Bokone Bophirima","nov":"Nord-west Provinse (Sud Afrika)","nso":"Leboa Bodikela","ny":"North West (South Africa)","pl":"Prowincja Północno-Zachodnia (Południowa Afryka)","pnb":"اتلا لہندا صوبہ","pt":"Noroeste (província da África do Sul)","ro":"Provincia North West","ru":"Северо-Западная провинция (ЮАР)","sco":"North Wast (Sooth African province)","sh":"Sjeverozapad (Južna Afrika)","si":"වයඹ පළාත, දකුණු අප්රිකාව","simple":"North West (South African province)","so":"North West Province","sr":"Северозападна покрајина (Јужноафричка Република)","ss":"North West","st":"Leboya Bophirimela (Afrika Borwa)","sv":"Nordvästprovinsen, Sydafrika","sw":"Kaskazini-Magharibi (jimbo la Afrika Kusini)","ta":"வட மேற்கு (தென்னாப்பிரிக்க மாகாணம்)","tn":"Bokone Bophirima","tr":"Kuzeybatı (il)","uk":"Північно-Західна провінція (ПАР)","ur":"شمال مغربی (جنوبی افریقی صوبہ)","ve":"Devhula-Vhukovhela","vi":"Tây Bắc (tỉnh Nam Phi)","vo":"Nolüdavesüdiän","war":"Amihanan-Katundan (Salatan nga Aprika)","wuu":"西北省（南非）","xh":"IPhondo yaseMntla-Ntshona","yo":"Àríwá-Ìwọòrùn (Gúúsù Áfríkà)","zh":"西北省 (南非)","zh-min-nan":"Sai-pak Séng (Lâm-hui-kok)","zh-yue":"西北省 (南非)","zu":"INyakatho-Ntshonalanga"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.947423","text":"नॉर्थ वेस्ट हा दक्षिण आफ्रिका देशाचा एक प्रांत आहे. माफिकेंग ही नॉर्थ-वेस्ट प्रांताची राजधानी आहे.\n\nवर्ग:दक्षिण आफ्रिकेचे प्रांत\n","elements":[{"type":"infobox","content":"{{माहितीचौकट राजकीय विभाग\n| नाव = नॉर्थ वेस्ट\n| स्थानिकनाव = North West\n| प्रकार = [[दक्षिण आफ्रिकेचे प्रांत|दक्षिण आफ्रिकेचा प्रांत]]\n| ध्वज = \n| चिन्ह = \n| नकाशा = Map of South Africa with the North West highlighted.svg\n| देश = दक्षिण आफ्रिका\n| स्थापना = २७ एप्रिल १९९४\n| राजधानी = [[महिकेंग]]\n| मोठे_शहर = [[रुस्टेनबर्ग]]\n| क्षेत्रफळ = १,१६,३२०\n| लोकसंख्या = ३२,७१,९४८\n| घनता = २८.१\n| वेबसाईट = http://www.nwpg.gov.za\n}}"},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"नॉर्थ वेस्ट हा दक्षिण आफ्रिका देशाचा एक प्रांत आहे.","translated_text":"North West is a province of South Africa.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"माफिकेंग ही नॉर्थ-वेस्ट प्रांताची राजधानी आहे.","translated_text":"Maficeng is the capital of Northwest Province.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:दक्षिण आफ्रिकेचे प्रांत","translated_text":"Category:Provinces of South Africa","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"लिम्पोपो","wikicode":"{{माहितीचौकट दक्षिण आफ्रिका प्रांत\n| नाव = लिम्पोपो\n| स्थानिकनाव = Limpopo \n| ध्वज = \n| चिन्ह = \n| नकाशा = Map of South Africa with Limpopo highlighted.svg\n| स्थापना = २७ एप्रिल १९९४\n| राजधानी = [[पोलोक्वाने]]\n| क्षेत्रफळ = १,२३,९१०\n| लोकसंख्या = ५२,३८,२८६\n| घनता = ४२.३\n| वेबसाईट = http://www.limpopo.gov.za\n}}\n'''लिम्पोपो''' हा [[दक्षिण आफ्रिका]] देशाचा सर्वात उत्तरेकडील प्रांत आहे. [[पोलोक्वाने]] ही लिम्पोपोची राजधानी आहे. हा प्रांत पूर्वी नॉर्दर्न ट्रान्सवाल व नॉर्दर्न प्रॉव्हिन्स ह्या नावांनी देखील ओळखला जात असे. [[लिम्पोपो नदी|ल���म्पोपो]] ह्या दक्षिण आफ्रिका, [[झिंबाब्वे]] व [[बोत्स्वाना]] ह्या देशांच्या सीमेजवळून वाहणाऱ्या नदीवरून ह्या प्रांताला लिम्पोपो हे नाव देण्यात आले आहे.\n\n{{दक्षिण आफ्रिकेचे प्रांत}}\n\n[[वर्ग:दक्षिण आफ्रिकेचे प्रांत]]","hash":"52dd5c9dec22e281faf3f9b6e14bb71de8f0b51fcbc011df723b9775542f31ae","last_revision":"2022-03-19T18:02:02Z","first_revision":"2009-05-18T18:34:14Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:08.120388","cross_lingual_links":{"af":"Limpopo","ar":"ليمبوبو","ast":"Provincia de Limpopo","az":"Limpopo vilayəti","be":"Лімпопа (правінцыя)","be-x-old":"Лімпопа (правінцыя)","bg":"Лимпопо (провинция)","br":"Limpopo (proviñs)","ca":"Província de Limpopo","ceb":"Limpopo (lalawigan sa Habagatang Aprika)","cs":"Limpopo (provincie)","da":"Limpopo (provins)","de":"Limpopo (Provinz)","en":"Limpopo","eo":"Provinco Limpopo","es":"Provincia de Limpopo","et":"Limpopo provints","eu":"Limpopo","fa":"لیمپوپو","fi":"Limpopon provinssi","fr":"Limpopo (province)","frr":"Limpopo (Prowins)","gl":"Limpopo","hak":"Limpopo-sén","he":"לימפופו (פרובינציה)","hi":"लिम्पोपो प्रान्त","hr":"Limpopo","hu":"Limpopo (tartomány)","hy":"Լիմպոպո (նահանգ)","id":"Limpopo","it":"Provincia del Limpopo","ja":"リンポポ州","ka":"ლიმპოპო (პროვინცია)","ko":"림포포주","la":"Limpopoënsis","lt":"Limpopas (provincija)","lv":"Limpopo (province)","mk":"Лимпопо (покраина)","ml":"ലിംപോപോ","nl":"Limpopo (provincie)","nn":"Limpopo","nb":"Limpopo (provins)","nov":"Limpopo Provinse","nr":"Limpopo","nso":"Limpopo","ny":"Limpopo","pl":"Limpopo (prowincja)","pnb":"لمپوپو","pt":"Limpopo (África do Sul)","ro":"Provincia Limpopo","ru":"Лимпопо (провинция)","sh":"Limpopo","si":"ලිම්පෝපෝ පළාත, දකුණු අප්රිකාව","simple":"Limpopo","so":"Limpopo Province","sr":"Лимпопо (покрајина)","ss":"Limpopo","st":"Limpopo","sv":"Limpopoprovinsen","sw":"Limpopo","ta":"லிம்போபோ","tg":"Лимпопо (дарё)","tn":"Kgaolo ya Limpopo","tr":"Limpopo (Güney Afrika Cumhuriyeti ili)","ts":"Limpopo","tum":"Limpopo","uk":"Лімпопо (провінція)","ur":"لیمپوپو","ve":"Limpopo","vi":"Limpopo","vo":"Limpopoiän","war":"Limpopo","wuu":"林波波省","xh":"IPhondo yaLimpopo","yo":"Limpopo","zh":"林波波省","zh-min-nan":"Limpopo Séng","zh-yue":"林波波","zu":"ILimpopo"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.947423","text":"लिम्पोपो हा दक्षिण आफ्रिका देशाचा सर्वात उत्तरेकडील प्रांत आहे. पोलोक्वाने ही लिम्पोपोची राजधानी आहे. हा प्रांत पूर्वी नॉर्दर्न ट्रान्सवाल व नॉर्दर्न प्रॉव्हिन्स ह्या नावांनी देखील ओळखला जात असे. लिम्पोपो ह्या दक्षिण आफ्रिका, झिंबाब्वे व बोत्स्वाना ह्या देशांच्या सीमेजवळून वाहणाऱ्या नदीवरून ह्या प्रांताला लिम्पोपो हे नाव देण्यात आले आहे.\n\nवर्ग:दक्षिण आफ्रिकेचे प्रांत\n","elements":[{"type":"infobox","content":"{{माहितीचौकट दक्षिण आफ्रिका प्रांत\n| नाव = लिम्पोपो\n| स्थानिकनाव = Limpopo \n| ध्वज = \n| चिन्ह = \n| नकाशा = Map of South Africa with Limpopo highlighted.svg\n| स्थापना = २७ एप्रिल १९९४\n| राजधानी = [[पोलोक्वाने]]\n| क्षेत्रफळ = १,२३,९१०\n| लोकसंख्या = ५२,३८,२८६\n| घनता = ४२.३\n| वेबसाईट = http://www.limpopo.gov.za\n}}"},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"लिम्पोपो हा दक्षिण आफ्रिका देशाचा सर्वात उत्तरेकडील प्रांत आहे.","translated_text":"Limpopo is the northernmost province of South Africa.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पोलोक्वाने ही लिम्पोपोची राजधानी आहे.","translated_text":"Polokwane is the capital of Limpopo.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हा प्रांत पूर्वी नॉर्दर्न ट्रान्सवाल व नॉर्दर्न प्रॉव्हिन्स ह्या नावांनी देखील ओळखला जात असे.","translated_text":"The province was formerly also known as Northern Transvaal and Northern Provinces.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"लिम्पोपो ह्या दक्षिण आफ्रिका, झिंबाब्वे व बोत्स्वाना ह्या देशांच्या सीमेजवळून वाहणाऱ्या नदीवरून ह्या प्रांताला लिम्पोपो हे नाव देण्यात आले आहे.","translated_text":"Limpopo was named after the river that runs along the borders of South Africa, Zimbabwe, and Botswana.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:दक्षिण आफ्रिकेचे प्रांत","translated_text":"Category:Provinces of South Africa","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"उम्पुमालांगा","wikicode":"{{माहितीचौकट दक्षिण आफ्रिका प्रांत\n| नाव = उम्पुमालांगा\n| स्थानिकनाव = Mpumalanga\n| ध्वज = Flag of Mpumalanga Province.svg\n| चिन्ह = ..Mpumalanga Flag(SOUTH AFRICA).png\n| नकाशा = Map of South Africa with Mpumalanga highlighted.svg\n| स्थापना = २७ एप्रिल १९९४\n| राजधानी = [[नेल्स्प्रूट]]\n| क्षेत्रफळ = ७९,४९०\n| लोकसंख्या = ३६,४३,४३५\n| घनता = ४५.८\n| वेबसाईट = http://www.mpumalanga.gov.za\n}}\n'''उम्पुमालांगा''' हा [[दक्षिण आफ्रिका]] देशाचा एक प्रांत आहे. हा प्रांत देशाच्या ईशान्य भागात असून [[नेल्स्प्रूट]] ही उम्पुमालांगा प्रांताची राजधानी आहे.\n\n{{दक्षिण आफ्रिकेचे प्रांत}}\n\n[[वर्ग:दक्षिण आफ्रिकेचे प्रांत]]","hash":"6afa55c1f0ac394a1a91bba46082a8db7cc132137db7f0da1a113be3fc96d6e7","last_revision":"2017-08-31T11:31:52Z","first_revision":"2009-05-18T18:37:25Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:08.184617","cross_lingual_links":{"af":"Mpumalanga","ar":"مبومالانجا","ast":"Mpumalanga","az":"Mpumalanqa vilayəti","be":"Мпумаланга (правінцыя)","be-x-old":"Мпумаланга","bg":"Мпумаланга","br":"Mpumalanga","ca":"Mpumalanga","ceb":"Mpumalanga (lalawigan)","cs":"Mpumalanga","da":"Mpumalanga","de":"Mpumalanga","en":"Mpumalanga","eo":"Mpumalanga","es":"Provincia de Mpumalanga","et":"Mpumalanga provints","eu":"Mpumalanga","fa":"امپومالانگا","fi":"Mpumalanga","fo":"Mpumalanga","fr":"Mpumalanga","frr":"Mpumalanga (Prowins)","gl":"Mpumalanga","hak":"Mpumalanga-sén","he":"מפומלנגה","hi":"अमपूमलांगा प्रान्त","hr":"Mpumalanga","hu":"Mpumalanga","hy":"Մպումալանգա","id":"Mpumalanga","it":"Mpumalanga","ja":"ムプマランガ州","ka":"მპუმალანგა","ko":"음푸말랑가주","la":"Mpumalanga","lt":"Mpumalanga","lv":"Mpumalana","mg":"Mpumalanga","mk":"Мпумаланга","ml":"പുമാലൻഗ","nl":"Mpumalanga","nn":"Mpumalanga","nb":"IMpumalanga","nov":"Mpumalanga","nr":"Isifunda seMpumalanga","nso":"Mpumalanga","ny":"Mpumalanga","pl":"Mpumalanga","pnb":"مپومالانگا","pt":"Mepumalanga","ro":"Provincia Mpumalanga","ru":"Мпумаланга","sh":"Mpumalanga","si":"එම්පුමලන්ගා පළාත, දකුණු අප්රිකාව","simple":"Mpumalanga","so":"Mpumalanga Province","sr":"Мпумаланга","ss":"Mpumalanga","st":"Mpumalanga","sv":"Mpumalanga","sw":"Mpumalanga","ta":"இம்புமலாங்கா","tn":"Mpumalanga","tr":"Mpumalanga","ts":"Mpumalanga","uk":"Мпумаланга","ur":"امپومالانگا","ve":"Mpumalanga","vi":"Mpumalanga","vo":"Mpumalangiän","war":"Mpumalanga","wuu":"普马兰加省","xh":"IPhondo yaMpumalanga","yo":"Mpumalanga","zh":"姆普马兰加省","zh-min-nan":"Mpumalanga Séng","zh-yue":"普馬蘭加","zu":"IMpumalanga"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.947423","text":"उम्पुमालांगा हा दक्षिण आफ्रिका देशाचा एक प्रांत आहे. हा प्रांत देशाच्या ईशान्य भागात असून नेल्स्प्रूट ही उम्पुमालांगा प्रांताची राजधानी आहे.\n\nवर्ग:दक्षिण आफ्रिकेचे प्रांत\n","elements":[{"type":"infobox","content":"{{माहितीचौकट दक्षिण आफ्रिका प्रांत\n| नाव = उम्पुमालांगा\n| स्थानिकनाव = Mpumalanga\n| ध्वज = Flag of Mpumalanga Province.svg\n| चिन्ह = ..Mpumalanga Flag(SOUTH AFRICA).png\n| नकाशा = Map of South Africa with Mpumalanga highlighted.svg\n| स्थापना = २७ एप्रिल १९९४\n| राजधानी = [[नेल्स्प्रूट]]\n| क्षेत्रफळ = ७९,४९०\n| लोकसंख्या = ३६,४३,४३५\n| घनता = ४५.८\n| वेबसाईट = http://www.mpumalanga.gov.za\n}}"},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"उम्पुमालांगा हा दक्षिण आफ्रिका देशाचा एक प्रांत आहे.","translated_text":"Umpumalanga is a province of South Africa.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हा प्रांत देशाच्या ईशान्य भागात असून नेल्स्प्रूट ही उम्पुमालांगा प्रांताची राजधानी आहे.","translated_text":"It is located in the northeastern part of the country and Nelsprut is the capital of Umpumalanga Province.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:दक्षिण आफ्रिकेचे प्रांत","translated_text":"Category:Provinces of South Africa","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"बिजु जनता दल","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[बिजू जनता दल]]","hash":"ae642de3219bf6b59244277ebd2b6b69b4830c65e27813e4c72d7358fbae1fed","last_revision":"2011-01-24T23:01:34Z","first_revision":"2009-05-18T19:20:55Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:08.244528","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन बिजू जनता दल\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन बिजू जनता दल","translated_text":"Redirection of Biju Janta Dal","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"आर.पी.आय.(आठवले)","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[भारतीय रिपब्लिकन पक्ष (आठवले)]]","hash":"a80f97e17810d14be88a15e49180bc03eaaaa31745fb31890868c57a1be331c8","last_revision":"2017-07-30T02:19:44Z","first_revision":"2009-05-18T19:21:41Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:08.301393","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन भारतीय रिपब्लिकन पक्ष (आठवले)\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन भारतीय रिपब्लिकन पक्ष (आठवले)","translated_text":"Redirection Republican Party of India (Eighth)","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"मोहन एम. धारीया","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[मोहन धारिया]]","hash":"198af8fa9ca474b3141d0ace670de36e1a84f822e5c0de498055925370a30ee3","last_revision":"2011-09-13T07:31:21Z","first_revision":"2009-05-18T19:55:25Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:08.364496","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन मोहन धारिया\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन मोहन धारिया","translated_text":"Directed by Mohan Dhariya","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"प्रतापराव बाबुराव भोसले","wikicode":"{{माहितीचौकट संसद सदस्य \n| नाव = प्रतापराव बाबुराव भोसले\n| लघुचित्र = \n| पद = [[आमदार|आमदार]]\n| कार्यकाळ_आरंभ = [[इ.स. १९८४]]\n| कार्यकाळ_समाप्ती = \n| मागील = [[यशवंतराव बलवंतराव चव्हाण]]\n| पुढील = [[हिंदुराव नाईक निंबाळकर]]\n| जन्मदिनांक = \n| जन्मस्थान = \n| मृत्युदिनांक = \n| मृत्युस्थान = \n| पक्ष = [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n| पत्नी = \n| अपत्ये = \n| निवास = \n| मतदारसंघ = [[सातारा (लोकसभा मतदारसंघ)|सातारा]]\n| पद2 =\n| कार्यकाळ_आरंभ2 = \n| कार्यकाळ_समाप्ती2 = \n| मागील2 = \n| पुढील2 = \n| कार्यकाळ_आरंभ3 = \n| कार्यकाळ_समाप्ती3 = \n| कार्यकाळ_आरंभ4 = \n| कार्यकाळ_समाप्ती4 = \n| व्यवसाय = \n| धर्म =\n| सही = \n| संकेतस्थळ = \n| तळटीपा = \n| तारीख = \n| वर्ष = \n| स्रोत = \n}}\n\n{{DEFAULTSORT:भोसले, प्रतापराव}}\n[[वर्ग:राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्षातील राजकारणी]]\n[[वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य]]","hash":"f766082141f30ae5c9ed9773c990a2a904aefcafcc53e237c20a2518e04ed73d","last_revision":"2022-04-19T02:47:30Z","first_revision":"2009-05-18T20:05:57Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:08.429502","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"वर्ग:राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्षातील राजकारणी वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्षातील राजकारणी वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य","translated_text":"Class: Politician of the Nationalist Congress Party Class: 15th Lok Sabha Member","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"अण्णा जोशी","wikicode":"{{माहितीचौकट संसद सदस्य \n| नाव = अण्णा जोशी\n| लघुचित्र= \n| पद = [[संसद सदस्य|एमपी]]\n| कार्यकाळ_आरंभ = [[इ.स. १९९१]]\n| कार्यकाळ_समाप्ती = [[इ.स. १९९६]]\n| राष्ट्रपती = \n| मागील = [[विठ्ठल नरहर गाडगीळ]]\n| पुढील = [[सुरेश कलमाडी]]\n| मतदारसंघ = [[पुणे (लोकसभा मतदारसंघ)|पुणे]]\n| जन्मदिनांक = \n| जन्मस्थान = \n| मृत्युदिनांक = \n| मृत्युस्थान = \n| पक्ष =[[भारतीय जनता पक्ष]]\n| नाते = \n| पत्नी =\n| civil partner = \n| अपत्ये = \n| निवास = [[पुणे]]\n| मतदारसंघ1 = [[पुणे (लोकसभा मतदारसंघ)|पुणे]]\n| कार्यकाळ_आरंभ1 = \n| कार्यकाळ_समाप्ती1 =\n| मागील1 =\n| पुढील1 =\n| कार्यकाळ_आरंभ2 =\n| कार्यकाळ_समाप्ती2 = \n| मतदारसंघ2 = \n| मागील2 =\n| पुढील2 = \n| कार्यकाळ_आरंभ3 = \n| कार्यकाळ_समाप्ती3 = \n| मागील3 =\n| पुढील3 = \n| मतदारसंघ3 = \n| कार्यकाळ_आरंभ4 =\n| कार्यकाळ_समाप्ती4 = \n| व्यवसाय = \n| धर्म =\n| सही = \n| संकेतस्थळ = \n| तळटीपा = \n}}\n\n==संदर्भ==\n\n{{DEFAULTSORT:जोशी, अण्णा}}\n[[वर्ग:भारतीय जनता पक्षातील राजकारणी]]\n[[वर्ग:१० वी लोकसभा सदस्य]]\n[[वर्ग:महाराष्ट्रामधील राजकारणी]]\n[[वर्ग:भारतीय राजकारणी]]\n[[वर्ग:पुण्याचे खासदार]]\n[[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]]","hash":"ad76de5a399e7605582ec6a0a42dde51ffc00ff80e93a5b6805a6a6216cf71ea","last_revision":"2022-09-06T11:16:22Z","first_revision":"2009-05-18T20:59:35Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:08.491309","cross_lingual_links":{"en":"Anna Joshi"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.947423","text":"वर्ग:भारतीय जनता पक्षातील राजकारणी वर्ग:१० वी लोकसभा सदस्य वर्ग:महाराष्ट्रामधील राजकारणी वर्ग:भारतीय राजकारणी वर्ग:पुण्याचे खासदार वर्ग:पुरुष चरित्रलेख\n","elements":[{"type":"heading","text":"संदर्भ","translated_text":"Reference","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:भारतीय जनता पक्षातील राजकारणी वर्ग:१० वी लोकसभा सदस्य वर्ग:महाराष्ट्रामधील राजकारणी वर्ग:भारतीय राजकारणी वर्ग:पुण्याचे खासदार वर्ग:पुरुष चरित्रलेख","translated_text":"Class: Politicians of the Bharatiya Janata Party Class: 10th Lok Sabha Member Class: Politicians of Maharashtra Class: Indian Politicians Class: Members of Parliament Class: Male Biography","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"नारायण गणेश गोरे","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[नानासाहेब गोरे]]","hash":"2b781fa83643c217c905a5f3c3f647a80406f65f4514e8724895707f37c89d31","last_revision":"2010-01-06T02:08:51Z","first_revision":"2009-05-18T21:02:22Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:08.558851","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन नानासाहेब गोरे\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन नानासाहेब गोरे","translated_text":"Re-directed by Nana Saheb Gore","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"विठ्ठल तुपे","wikicode":"{{माहितीचौकट संसद सदस्य \n| नाव = अण्णा जोशी\n| लघुचित्र= \n| पद = [[संसद सदस्य|एमपी]]\n| कार्यकाळ_आरंभ = [[इ.स. १९९८]]\n| कार्यकाळ_समाप्ती = [[इ.स. १९९९]]\n| राष्ट्रपती = \n| मागील = [[सुरेश कलमाडी]]\n| पुढील = [[प्रदीप रावत]]\n| मतदारसंघ = [[पुणे (लोकसभा मतदारसंघ)|पुणे]]\n| जन्मदिनांक = \n| जन्मस्थान = \n| मृत्युदिनांक = \n| मृत्युस्थान = \n| पक्ष =[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n| नाते = \n| पत्नी =\n| civil partner = \n| अपत्ये = \n| निवास = [[पुणे]]\n| मतदारसंघ1 = [[पुणे (लोकसभा मतदारसंघ)|पुणे]]\n| कार्यकाळ_आरंभ1 = \n| कार्यकाळ_समाप्ती1 =\n| मागील1 =\n| पुढील1 =\n| कार्यकाळ_आरंभ2 =\n| कार्यकाळ_समाप्ती2 = \n| मतदारसंघ2 = \n| मागील2 =\n| पुढील2 = \n| कार्यकाळ_आरंभ3 = \n| कार्यकाळ_समाप्ती3 = \n| मागील3 =\n| पुढील3 = \n| मतदारसंघ3 = \n| कार्यकाळ_आरंभ4 =\n| कार्यकाळ_समाप्ती4 = \n| व्यवसाय = \n| धर्म =\n| सही = \n| संकेतस्थळ = \n| तळटीपा = \n}}\n\n== संदर्भ ==\n\n{{DEFAULTSORT:तुपे, विठ्ठल}}\n[[वर्ग:१२ वी लोकसभा सदस्य]]\n[[वर्ग:महाराष्ट्रामधील राजकारणी]]\n[[वर्ग:भारतीय राजकारणी]]\n[[वर्ग:पुण्याचे खासदार]]","hash":"e24ef1235635937405a4348da2f8cf7d8a11573b6a21fb7a5bb87107b5c5e3aa","last_revision":"2020-04-03T06:54:43Z","first_revision":"2009-05-18T21:52:47Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:08.677848","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"वर्ग:१२ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:महाराष्ट्रामधील ���ाजकारणी वर्ग:भारतीय राजकारणी वर्ग:पुण्याचे खासदार\n","elements":[{"type":"heading","text":"संदर्भ","translated_text":"Reference","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:१२ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:महाराष्ट्रामधील राजकारणी वर्ग:भारतीय राजकारणी वर्ग:पुण्याचे खासदार","translated_text":"Class: 12th Lok Sabha Members Class: Politicians from Maharashtra Class: Indian Politicians Class: MPs from Pune","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"प्रदीप रावत","wikicode":"{{गल्लत|प्रदीप रावत (अभिनेता)}}\n{{माहितीचौकट संसद सदस्य \n| नाव = प्रदीप रावत\n| लघुचित्र= \n| पद = [[संसद सदस्य|एमपी]]\n| कार्यकाळ_आरंभ = [[इ.स. १९९९]]\n| कार्यकाळ_समाप्ती = [[इ.स. २००४]]\n| राष्ट्रपती = \n| मागील = [[विठ्ठल तुपे]]\n| पुढील = [[सुरेश कलमाडी]]\n| मतदारसंघ = [[पुणे (लोकसभा मतदारसंघ)|पुणे]]\n| पक्ष =[[भारतीय जनता पक्ष]]\n| नाते = \n| पत्नी =\n| civil partner = \n| अपत्ये = \n| निवास = [[पुणे]]\n| मतदारसंघ1 =\n| कार्यकाळ_आरंभ1 = \n| कार्यकाळ_समाप्ती1 =\n| मागील1 =\n| पुढील1 =\n| जन्मदिनांक = {{जन्म दिनांक आणि वय|1956|9|22}}\n| जन्मस्थान = \n| मृत्युदिनांक = \n| मृत्युस्थान = \n| व्यवसाय = \n| धर्म =\n| सही = \n| संकेतस्थळ = \n| तळटीपा = \n}}\n'''प्रदीप त्रिंबक रावत''' ( २२ सप्टेंबर १९५६) हे एक [[भारत]]ीय राजकारणी व [[तेरावी लोकसभा|१३व्या लोकसभेमध्ये]] [[पुणे (लोकसभा मतदारसंघ)|पुण्याचे]] [[खासदार]] होते.\n\n{{विस्तार}}\n\n{{DEFAULTSORT:रावत, प्रदीप}}\n[[वर्ग:१३ वी लोकसभा सदस्य]]\n[[वर्ग:महाराष्ट्रामधील राजकारणी]]\n[[वर्ग:भारतीय राजकारणी]]\n[[वर्ग:पुण्याचे खासदार]]","hash":"9462b792116521e5f5dad015819a37ec5bb9fc694ec478d7f1d3b4b6acb81df2","last_revision":"2022-03-05T21:07:52Z","first_revision":"2009-05-18T21:56:30Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:08.741385","cross_lingual_links":{"en":"Pradeep Rawat (politician)"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.947423","text":"प्रदीप त्रिंबक रावत ( २२ सप्टेंबर १९५६) हे एक भारतीय राजकारणी व १३व्या लोकसभेमध्ये पुण्याचे खासदार होते.\n\nवर्ग:१३ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:महाराष्ट्रामधील राजकारणी वर्ग:भारतीय राजकारणी वर्ग:पुण्याचे खासदार\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"प्रदीप त्रिंबक रावत ( २२ सप्टेंबर १९५६) हे एक भारतीय राजकारणी व १३व्या लोकसभेमध्ये पुण्याचे खासदार होते.","translated_text":"Pradeep Trimbak Rawat (born 22 September 1956) is an Indian politician and MP from Pune in the 13th Lok Sabha.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:१३ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:महाराष्ट्रामधील राजकारणी वर्ग:भारतीय राजकारणी वर्ग:पुण्याचे खासदार","translated_text":"Class: 13th Lok Sabha Members Class: Politicians from Maharashtra Class: Indian Politicians Class: Members of Parliament from Pune","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"शंकरराव शांताराम मोरे","wikicode":"{{माहितीचौकट संसद सदस्य \n| नाव = शंकरराव शांताराम मोरे\n| लघुचित्र= \n| पद = [[संसद सदस्य|एमपी]]\n| कार्यकाळ_आरंभ = [[इ.स. १९६२]]\n| कार्यकाळ_समाप्ती = [[इ.स. १९६७]]\n| राष्ट्रपती = \n| मागील = [[नानासाहेब गोरे]]\n| पुढील = [[श्रीधर माधव जोशी|एस.एम. जोशी]]\n| मतदारसंघ = [[पुणे (लोकसभा मतदारसंघ)|पुणे]]\n| जन्मदिनांक = \n| जन्मस्थान = \n| मृत्युदिनांक = \n| मृत्युस्थान = \n| पक्ष =[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n| नाते = \n| पत्नी =\n| civil partner = \n| अपत्ये = \n| निवास = [[पुणे]]\n| मतदारसंघ1 =\n| कार्यकाळ_आरंभ1 = \n| कार्यकाळ_समाप्ती1 =\n| मागील1 =\n| पुढील1 =\n| कार्यकाळ_आरंभ2 =\n| कार्यकाळ_समाप्ती2 = \n| मतदारसंघ2 = \n| मागील2 =\n| पुढील2 = \n| कार्यकाळ_आरंभ3 = \n| कार्यकाळ_समाप्ती3 = \n| मागील3 =\n| पुढील3 = \n| मतदारसंघ3 = \n| कार्यकाळ_आरंभ4 =\n| कार्यकाळ_समाप्ती4 = \n| व्यवसाय = \n| धर्म =\n| सही = \n| संकेतस्थळ = \n| तळटीपा = \n}}\n\n==संदर्भ==\n\n{{DEFAULTSORT:मोरे, शंकरराव शांताराम}}\n[[वर्ग:३ री लोकसभा सदस्य]]\n[[वर्ग:महाराष्ट्रामधील राजकारणी]]\n[[वर्ग:भारतीय राजकारणी]]\n[[वर्ग:पुण्याचे खासदार]]","hash":"3507ab4db74fc577a7e294d723853e7009e1b737e70652993f197e4087b1c1c0","last_revision":"2020-04-03T06:49:23Z","first_revision":"2009-05-18T22:01:30Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:08.798127","cross_lingual_links":{"en":"Shankarrao More"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.947423","text":"वर्ग:३ री लोकसभा सदस्य वर्ग:महाराष्ट्रामधील राजकारणी वर्ग:भारतीय राजकारणी वर्ग:पुण्याचे खासदार\n","elements":[{"type":"heading","text":"संदर्भ","translated_text":"Reference","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:३ री लोकसभा सदस्य वर्ग:महाराष्ट्रामधील राजकारणी वर्ग:भारतीय राजकारणी वर्ग:पुण्याचे खासदार","translated_text":"Class: 3rd Lok Sabha Members Class: Politicians of Maharashtra Class: Indian Politicians Class: Members of Parliament","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"इंदिरा ए. मायदेव","wikicode":"{{माहितीचौकट संसद सदस्य \n| नाव = इंदिरा मायदेव\n| लघुचित्र= \n| पद = [[संसद सदस्य|एमपी]]\n| कार्यकाळ_आरंभ = [[इ.स. १९५२]]\n| कार्यकाळ_समाप्ती = [[इ.स. १९५७]]\n| राष्ट्रपती = डॉ. [[राजेंद्र प्रसाद]]\n| मागील = प्रथम\n| पुढील = [[नानासाहेब गोरे]]\n| मतदारसंघ = [[पुणे (लोकसभा मतदारसंघ)|पुणे]] (दक्षिण)\n| जन्मदिनांक = \n| जन्मस्थान = \n| मृत्युदिनांक = \n| मृत्युस्थान = \n| पक्ष =[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n| नाते = \n| पत्नी =\n| civil partner = \n| अपत्ये = \n| निवास = [[पुणे]]\n| मतदारसंघ1 =\n| कार्यकाळ_आरंभ1 = \n| कार्यकाळ_समाप्ती1 =\n| मागील1 =\n| पुढील1 =\n| कार्यकाळ_आरंभ2 =\n| कार्यकाळ_समाप्ती2 = \n| मतदारस��घ2 = \n| मागील2 =\n| पुढील2 = \n| कार्यकाळ_आरंभ3 = \n| कार्यकाळ_समाप्ती3 = \n| मागील3 =\n| पुढील3 = \n| मतदारसंघ3 = \n| कार्यकाळ_आरंभ4 =\n| कार्यकाळ_समाप्ती4 = \n| व्यवसाय = \n| धर्म =\n| सही = \n| संकेतस्थळ = \n| तळटीपा = \n}}\n\n==संदर्भ==\n\n{{DEFAULTSORT:मायदेव, इंदिरा}}\n[[वर्ग:१ ली लोकसभा सदस्य]]\n[[वर्ग:महाराष्ट्रामधील राजकारणी]]\n[[वर्ग:भारतीय राजकारणी]]\n[[वर्ग:पुण्याचे खासदार]]\n[[वर्ग:स्त्री चरित्रलेख]]","hash":"696d9edd19d50a6bf07394b38174c843490def106248a1c9b7186eb85fb1fd30","last_revision":"2021-06-22T01:48:58Z","first_revision":"2009-05-19T02:22:32Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:08.859702","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"वर्ग:१ ली लोकसभा सदस्य वर्ग:महाराष्ट्रामधील राजकारणी वर्ग:भारतीय राजकारणी वर्ग:पुण्याचे खासदार वर्ग:स्त्री चरित्रलेख\n","elements":[{"type":"heading","text":"संदर्भ","translated_text":"Reference","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:१ ली लोकसभा सदस्य वर्ग:महाराष्ट्रामधील राजकारणी वर्ग:भारतीय राजकारणी वर्ग:पुण्याचे खासदार वर्ग:स्त्री चरित्रलेख","translated_text":"Class: 1 Li Member of Lok Sabha Class: Politicians from Maharashtra Class: Indian Politicians Class: Members of Parliament Class: Women Biography","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"काका गाडगीळ","wikicode":"{{गल्लत|दाजीकाका गाडगीळ}}\n{{माहितीचौकट साहित्यिक\n| नाव = नरहर विष्णू ऊर्फ काकासाहेब गाडगीळ\n| चित्र = File:Narhar Vishnu Gadgil 1985 stamp of India.jpg\n| चित्र_रुंदी = \n| चित्र_शीर्षक = \n| पूर्ण_नाव = \n| टोपण_नाव = \n| जन्म_दिनांक = \n| जन्म_स्थान = \n| मृत्यू_दिनांक = \n| मृत्यू_स्थान = \n| कार्यक्षेत्र = \n| राष्ट्रीयत्व = \n| धर्म =\n| भाषा = \n| कार्यकाळ = \n| साहित्य_प्रकार = \n| विषय = \n| चळवळ = \n| प्रसिद्ध_साहित्यकृती = \n| प्रभाव = \n| प्रभावित = \n| पुरस्कार = \n| वडील_नाव = \n| आई_नाव = \n| पती_नाव = \n| पत्नी_नाव = \n| अपत्ये = \n| स्वाक्षरी_चित्र = \n| संकेतस्थळ_दुवा = \n| तळटिपा = \n}}\n\n'''नरहर विष्णू ऊर्फ काकासाहेब गाडगीळ''' ([[जानेवारी १०]], [[इ.स. १८९६]] - [[जानेवारी १२]], [[इ.स. १९६६]]) हे [[मराठी]] राजकारणी, अर्थशास्त्रज्ञ, लेखक व भारतीय स्वातंत्र्यलढ्यातील स्वातंत्र्यसैनिक होते. त्यांना एकूण आठ वेळा कारावासाची शिक्षा झाली व प्रत्यक्ष कारागृहात त्यांना एकूण साडेपाच वर्षे काढावी लागली.{{संदर्भ}}\n\n==जन्म आणि शिक्षण==\nकाकासाहेब गाडगीळांचा जन्म राजस्थानमधील मल्हारगढ येथे झाला. त्यांचे शिक्षण मल्हारगढ, [[पुणे]], [[बडोदे]] आणि [[मुंबई]] येथे झाले. बी ए. एल्‌एल्.बी. झाल्यावर त्यांनी [[पुणे|पुण्यात]] वकिली केली. १९२०मध्ये त्यांनी राजकारणात पदार्पण केले. ते भारताच्या मंत्रिमंडळात माहिती आणि प���रसारण खात्यांचे मंत्री होते.\n\n==राजकीय आणि सामाजिक कारकीर्द==\n* काकासाहेब गाडगीळांनी व [[मामा देवगिरीकर]]ांनी मिळून पुणे शहरात हिंदीचा प्रचार करणाऱ्या [[महाराष्ट्र राष्ट्रभाषा सभा]] या संस्थेची १९४५ साली स्थापना केली.\n* [[पंजाब]]चे राज्यपाल (१९५८ - १९६२)\n* पुणे जिल्हा काँग्रेस समितीचे चिटणी्सपद (१९२१ – १९२५)\n* पुणे विद्यापीठाचे कुलगुरुपद (१९६४पासून)\n* भारत सरकारमध्ये मंत्रिपद (१९३४ ते १९३७; १९४७ ते १९५२)\n* भारतीय काँग्रेस पक्षाच्या राष्ट्रीय कार्यकारिणीचे सभासद (१९५२ – ५४) \n* महाराष्ट्र प्रदेश काँग्रेस समितीचे अध्यक्ष, प्रवक्ते (१९३७ ते १९४५)\n* राष्ट्रकुल परिषदेचे सदस्यत्व (१९५४ व १९६५) \n* वेतन-आयोगाचे सदस्यत्व (१९४६ व १९५२)\n* संस्थानांच्या अर्थविषयक प्रश्नांचा विचार करणारी समितीचे सदस्यत्व (१९५३)\n\n\n{{माहितीचौकट संसद सदस्य \n| नाव = न.वि. गाडगीळ\n| लघुचित्र= \n| पद = [[संसद सदस्य| खासदार]]\n| कार्यकाळ_आरंभ = [[इ.स. १९५२|१९५२]]\n| कार्यकाळ_समाप्ती = [[इ.स. १९५७|१९५७]]\n| राष्ट्रपती = डॉ. [[राजेंद्र प्रसाद]]\n| मागील = प्रथम\n| पुढील = [[नानासाहेब गोरे]]\n| मतदारसंघ = [[पुणे (लोकसभा मतदारसंघ)|पुणे]] (मध्य)\n| जन्म_तारीख = \n| जन्म_स्थान = \n| मृत्यू_तारीख = \n| मृत्यू_स्थान = \n| पार्टी =[[अखिल भारतीय काँग्रेस पक्ष]]\n| नाते = \n| पत्नी =\n| civil partner = \n| अपत्ये = \n| निवास = [[पुणे]]\n| मतदारसंघ1 =\n| कार्यकाळ_आरंभ1 = \n| कार्यकाळ_समाप्ती1 =\n| मागील1 =\n| पुढील1 =\n| कार्यकाळ_आरंभ2 =\n| कार्यकाळ_समाप्ती2 = \n| मतदारसंघ2 = \n| मागील2 =\n| पुढील2 = \n| कार्यकाळ_आरंभ3 = \n| कार्यकाळ_समाप्ती3 = \n| मागील3 =\n| पुढील3 = \n| मतदारसंघ3 = \n| कार्यकाळ_आरंभ4 =\n| कार्यकाळ_समाप्ती4 = \n| व्यवसाय = \n| धर्म =\n| सही = \n| संकेतस्थळ = \n| तळटिपा = \n}}\n\n\n==लेखन==\nराज्यशास्त्र, अर्थशास्त्र, विधी, इतिहास इ. विषयांवरील व इतर ललित स्वरूपाची त्यांची ग्रंथनिर्मिती सुमारे पंचवीसहून अधिक आहे. विविध विषयांवरील त्यांची पुस्तके विचारप्रवर्तक आहेत. ग्यानबाचे अर्थशास्त्र हे १९४३ मधील पुस्तक अर्थशास्त्राची सुबोध मराठीत चर्चा करणारा उल्लेखनीय ग्रंथ होय. त्यांच्या अनेक ग्रंथांचे अनुवाद गुजराती, हिंदी, पंजाबी व कन्नड भाषांत झालेले आहेत. गाडगीळांची शैली खास मराठी आहे.\n\n== प्रकाशित साहित्य ==\n* अनगड मोती (ललित लेख)\n* आधुनिक राज्य व स्वातंत्र्य (१९६२)\n* The collected works of Kakasaheb Gadgil \n* कायदेमंडळातील सहा वर्षे\n* काही मोहरा काही मोती (आपल्या समकालीन राजकीय नेत्यांची व्यक्तिचित्रे)\n* गव्हर्नर्मेंट फ्रॉम इनसाइड (इंग्लिश) (Government From Inside) (पहिली आवृत्ती १९८८, तीन भाषांत अनुवाद)\n* ग्यानबाचे अर्थशास्त्र (आर्य [[चाणक्य]]ाच्या ग्रंथाचा मराठी अनुवाद, १९४३)\n* चॉकलेटची वडी (१९६७)\n* पथिक (दोन भागातील आत्मचरित्र, १९६४-६५)\n* माझा येळकोट (ललित लेख, १९६१)\n* माझे समकालीन (आपल्या समकालीन राजकीय नेत्यांची व्यक्तिचित्रे, १९५९)\n* मुठा ते मेन (त्या काळच्या जर्मनीचे दर्शन, १९६५)\n* राज्यशास्त्रविचार (१९४५)\n* लाल किल्ल्याच्या छायेत (ललित लेख, १९६४)\n* वक्तृत्वशास्त्र (१९५८) \n* Vaḍī dhārāsabhāmāṃ cha varsha (?)\n* War and Indian economic policy (सहलेखक डी.आर. सोहनी, १९४४)\n* विधिशास्त्रविचार (१९५८)\n* शीखांचा इतिहास (१९६३)\n* शुभ शास्त्र\n* सत्तरीतले काका (१९६५)\n* सभाशास्त्र (१९४७) \n* समग्र काका (अनेक, किमान १८ खंड).\n* सालगुदस्त\n* स्मृति-शेष (१९५८)\n* हिंदी अंदाजपत्रके (१९४२)\n\n== गौरव ==\n* पुण्यात न.वि. गाडगीळ यांच्या नावाचा नदी-पूल आहे.\n* पुण्यातील शनिवारवाड्याजवळ काकासाहेब गाडगिळांचा पूर्णाकृती पुतळा आहे.\n* मुंबईत दादर पश्चिम येथे काकासाहेब गाडगीळ मार्ग आहे. या मार्गावरील [[टिळक]] भवन या इमारतीत काँग्रेसचे कार्यालय आहे.\n\n==प्रतिष्ठान==\n* अध्यक्ष, [[मराठी साहित्य संमेलन]], [[सातारा]], १९६२\n* काकासाहेब गाडगीळ नावाचे एक प्रतिष्ठान आहे; त्या संस्थेमार्फत दरवर्षी भाषणे आयोजित केली जातात, एक मोफत वाचनालयही चालवले जाते काही पुरस्कार दिले जातात. हा पुरस्कार मिळालेल्या काही व्यक्ती :- [[फ.मुं. शिंदे]], डॉ. [[श्रीपाल सबनीस]], \n==काकासाहेब गाडगीळ यांच्या संबंधीची पुस्तके==\n* काका गाडगिळांच्या ८१व्या जयंतीच्या निमित्ताने १९७७ साली एक स्मरणिका प्रकाशित केली होती. स्मरणिकेतले लेखक - [[निळूभाऊ लिमये]], प्रसन्‍नकुमार अभ्यंकर, गो.कृ. पटवर्धन\n* श्री काकासाहेब गाडगीळ : चरित्र (लेखक V S Apte ?) (१९६७)\n* काकासाहेब गाडगीळ (चरित्र, अरुण साधू)\n* काकासाहेब गाडगीळ : जन्मशताब्दी ग्रंथ (संपादक - रवींद्र कुमार)\n* सह्याद्रीची शिखरे (लेखक - [[अनंत हरी लिमये]], [[र.पु. परांजपे]], [[दत्तो वामन पोतदार]])\n* महान व्यक्तित्वे : भाग १० (बालवाङ्‌मय) (मूळ इंग्रजी - Remembering our Leaders, volume 10)\n\n\n\n\n{{मराठी साहित्यिक}}\n\n{{DEFAULTSORT:गाडगीळ,नरहर विष्णू}}\n[[वर्ग:१ ली लोकसभा सदस्य]]\n[[वर्ग:अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलनांचे अध्यक्ष]]\n[[वर्ग:पुण्याचे खासदार]]\n[[वर्ग:भारतीय राजकारणी]]\n[[वर्ग:महाराष्ट्रामधील राजकारणी]]\n[[वर्ग:मराठी लेखक]]\n[[वर्ग:इ.स. १८९६ मधील जन्म]]\n[[वर्ग:इ.स. १९६६ मधील मृत्यू]]\n[[वर्ग:भारतीय संविधान सभेचे सदस्य]]\n[[वर्ग:पोस्टाचे तिकीट असलेल्या व्यक्ती]]","hash":"a0bed6bcd03c4fc470cec4c8dd1d323a4c92e90602cecb6fe6d2d7dc2ad6b29a","last_revision":"2022-09-01T02:29:21Z","first_revision":"2009-05-19T02:23:56Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:08.911813","cross_lingual_links":{"de":"Narhar Vishnu Gadgil","en":"Narhar Vishnu Gadgil","hi":"नरहर विष्णु गाडगील","kn":"ನರಹರ ವಿಷ್ಣು ಗಾಡಗೀಳ","ml":"നർഹർ വിഷ്ണു ഗാഡ്ഗിൽ","ta":"நர்கர் விஷ்ணு காட்கில்"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.947423","text":"नरहर विष्णू ऊर्फ काकासाहेब गाडगीळ (जानेवारी १०, इ.स. १८९६ - जानेवारी १२, इ.स. १९६६) हे मराठी राजकारणी, अर्थशास्त्रज्ञ, लेखक व भारतीय स्वातंत्र्यलढ्यातील स्वातंत्र्यसैनिक होते. त्यांना एकूण आठ वेळा कारावासाची शिक्षा झाली व प्रत्यक्ष कारागृहात त्यांना एकूण साडेपाच वर्षे काढावी लागली.\n\nकाकासाहेब गाडगीळांचा जन्म राजस्थानमधील मल्हारगढ येथे झाला. त्यांचे शिक्षण मल्हारगढ, पुणे, बडोदे आणि मुंबई येथे झाले. बी ए. एल्‌एल्.बी. झाल्यावर त्यांनी पुण्यात वकिली केली. १९२०मध्ये त्यांनी राजकारणात पदार्पण केले. ते भारताच्या मंत्रिमंडळात माहिती आणि प्रसारण खात्यांचे मंत्री होते.\n\nकाकासाहेब गाडगीळांनी व मामा देवगिरीकरांनी मिळून पुणे शहरात हिंदीचा प्रचार करणाऱ्या महाराष्ट्र राष्ट्रभाषा सभा या संस्थेची १९४५ साली स्थापना केली. पंजाबचे राज्यपाल (१९५८ - १९६२) पुणे जिल्हा काँग्रेस समितीचे चिटणी्सपद (१९२१ – १९२५) पुणे विद्यापीठाचे कुलगुरुपद (१९६४पासून) भारत सरकारमध्ये मंत्रिपद (१९३४ ते १९३७; १९४७ ते १९५२) भारतीय काँग्रेस पक्षाच्या राष्ट्रीय कार्यकारिणीचे सभासद (१९५२ – ५४) महाराष्ट्र प्रदेश काँग्रेस समितीचे अध्यक्ष, प्रवक्ते (१९३७ ते १९४५) राष्ट्रकुल परिषदेचे सदस्यत्व (१९५४ व १९६५) वेतन-आयोगाचे सदस्यत्व (१९४६ व १९५२) संस्थानांच्या अर्थविषयक प्रश्नांचा विचार करणारी समितीचे सदस्यत्व (१९५३)\n\nराज्यशास्त्र, अर्थशास्त्र, विधी, इतिहास इ. विषयांवरील व इतर ललित स्वरूपाची त्यांची ग्रंथनिर्मिती सुमारे पंचवीसहून अधिक आहे. विविध विषयांवरील त्यांची पुस्तके विचारप्रवर्तक आहेत. ग्यानबाचे अर्थशास्त्र हे १९४३ मधील पुस्तक अर्थशास्त्राची सुबोध मराठीत चर्चा करणारा उल्लेखनीय ग्रंथ होय. त्यांच्या अनेक ग्रंथांचे अनुव���द गुजराती, हिंदी, पंजाबी व कन्नड भाषांत झालेले आहेत. गाडगीळांची शैली खास मराठी आहे.\n\nअनगड मोती (ललित लेख) आधुनिक राज्य व स्वातंत्र्य (१९६२) The collected works of Kakasaheb Gadgil कायदेमंडळातील सहा वर्षे काही मोहरा काही मोती (आपल्या समकालीन राजकीय नेत्यांची व्यक्तिचित्रे) गव्हर्नर्मेंट फ्रॉम इनसाइड (इंग्लिश) (Government From Inside) (पहिली आवृत्ती १९८८, तीन भाषांत अनुवाद) ग्यानबाचे अर्थशास्त्र (आर्य चाणक्याच्या ग्रंथाचा मराठी अनुवाद, १९४३) चॉकलेटची वडी (१९६७) पथिक (दोन भागातील आत्मचरित्र, १९६४-६५) माझा येळकोट (ललित लेख, १९६१) माझे समकालीन (आपल्या समकालीन राजकीय नेत्यांची व्यक्तिचित्रे, १९५९) मुठा ते मेन (त्या काळच्या जर्मनीचे दर्शन, १९६५) राज्यशास्त्रविचार (१९४५) लाल किल्ल्याच्या छायेत (ललित लेख, १९६४) वक्तृत्वशास्त्र (१९५८) Vaḍī dhārāsabhāmāṃ cha varsha (?) War and Indian economic policy (सहलेखक डी.आर. सोहनी, १९४४) विधिशास्त्रविचार (१९५८) शीखांचा इतिहास (१९६३) शुभ शास्त्र सत्तरीतले काका (१९६५) सभाशास्त्र (१९४७) समग्र काका (अनेक, किमान १८ खंड). सालगुदस्त स्मृति-शेष (१९५८) हिंदी अंदाजपत्रके (१९४२)\n\nपुण्यात न.वि. गाडगीळ यांच्या नावाचा नदी-पूल आहे. पुण्यातील शनिवारवाड्याजवळ काकासाहेब गाडगिळांचा पूर्णाकृती पुतळा आहे. मुंबईत दादर पश्चिम येथे काकासाहेब गाडगीळ मार्ग आहे. या मार्गावरील टिळक भवन या इमारतीत काँग्रेसचे कार्यालय आहे.\n\nअध्यक्ष, मराठी साहित्य संमेलन, सातारा, १९६२ काकासाहेब गाडगीळ नावाचे एक प्रतिष्ठान आहे; त्या संस्थेमार्फत दरवर्षी भाषणे आयोजित केली जातात, एक मोफत वाचनालयही चालवले जाते काही पुरस्कार दिले जातात. हा पुरस्कार मिळालेल्या काही व्यक्ती :- फ.मुं. शिंदे, डॉ. श्रीपाल सबनीस,\n\nकाका गाडगिळांच्या ८१व्या जयंतीच्या निमित्ताने १९७७ साली एक स्मरणिका प्रकाशित केली होती. स्मरणिकेतले लेखक - निळूभाऊ लिमये, प्रसन्‍नकुमार अभ्यंकर, गो.कृ. पटवर्धन श्री काकासाहेब गाडगीळ : चरित्र (लेखक V S Apte ?) (१९६७) काकासाहेब गाडगीळ (चरित्र, अरुण साधू) काकासाहेब गाडगीळ : जन्मशताब्दी ग्रंथ (संपादक - रवींद्र कुमार) सह्याद्रीची शिखरे (लेखक - अनंत हरी लिमये, र.पु. परांजपे, दत्तो वामन पोतदार) महान व्यक्तित्वे : भाग १० (बालवाङ्‌मय) (मूळ इंग्रजी - Remembering our Leaders, volume 10)\n\nवर्ग:१ ली लोकसभा सदस्य वर्ग:अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलनांचे अध्यक्ष वर्ग:पुण्याचे खासदार वर्ग:भारतीय राजकारणी वर्ग:महाराष्ट्रामधील राजकारणी वर्ग:मराठी लेखक वर्ग:इ.स. १८९६ मधील जन्म वर्ग:इ.स. १९६६ मधील मृत्यू वर्ग:भारतीय संविधान सभेचे सदस्य वर्ग:पोस्टाचे तिकीट असलेल्या व्यक्ती\n","elements":[{"type":"infobox","content":"{{माहितीचौकट साहित्यिक\n| नाव = नरहर विष्णू ऊर्फ काकासाहेब गाडगीळ\n| चित्र = File:Narhar Vishnu Gadgil 1985 stamp of India.jpg\n| चित्र_रुंदी = \n| चित्र_शीर्षक = \n| पूर्ण_नाव = \n| टोपण_नाव = \n| जन्म_दिनांक = \n| जन्म_स्थान = \n| मृत्यू_दिनांक = \n| मृत्यू_स्थान = \n| कार्यक्षेत्र = \n| राष्ट्रीयत्व = \n| धर्म =\n| भाषा = \n| कार्यकाळ = \n| साहित्य_प्रकार = \n| विषय = \n| चळवळ = \n| प्रसिद्ध_साहित्यकृती = \n| प्रभाव = \n| प्रभावित = \n| पुरस्कार = \n| वडील_नाव = \n| आई_नाव = \n| पती_नाव = \n| पत्नी_नाव = \n| अपत्ये = \n| स्वाक्षरी_चित्र = \n| संकेतस्थळ_दुवा = \n| तळटिपा = \n}}"},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"नरहर विष्णू ऊर्फ काकासाहेब गाडगीळ (जानेवारी १०, इ.स.","translated_text":"Narhar Vishnu also known as Kakasaheb Gadgil (January 10, AD)","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१८९६ - जानेवारी १२, इ.स.","translated_text":"1896 - January 12, C.E.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९६६) हे मराठी राजकारणी, अर्थशास्त्रज्ञ, लेखक व भारतीय स्वातंत्र्यलढ्यातील स्वातंत्र्यसैनिक होते.","translated_text":"1966) was a Marathi politician, economist, writer and Indian freedom fighter.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यांना एकूण आठ वेळा कारावासाची शिक्षा झाली व प्रत्यक्ष कारागृहात त्यांना एकूण साडेपाच वर्षे काढावी लागली.","translated_text":"He was jailed a total of eight times and spent a total of five and a half years in prison.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"जन्म आणि शिक्षण","translated_text":"Birth and education","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"काकासाहेब गाडगीळांचा जन्म राजस्थानमधील मल्हारगढ येथे झाला.","translated_text":"Kakasaheb Gadgil was born in Malhargarh, Rajasthan.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यांचे शिक्षण मल्हारगढ, पुणे, बडोदे आणि मुंबई येथे झाले.","translated_text":"He was educated in Malhargarh, Pune, Baroda and Mumbai.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"बी ए.","translated_text":"B.A.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"एल्‌एल्.बी.","translated_text":"The Elb.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"झाल्यावर त्यांनी पुण्यात वकिली केली.","translated_text":"When he did, he became a lawyer in Pune.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९२०मध्ये त्यांनी राजकारणात पदार्पण केले.","translated_text":"He made his debut in politics in 1920.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ते भारताच्या मंत्रिमंडळात माहिती आणि प्रसारण खात्यांचे मंत्री होते.","translated_text":"He was the Minister of Information and Broadcasting in the Cabinet of India.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"राजकीय आणि साम��जिक कारकीर्द","translated_text":"Political and Social Career","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"काकासाहेब गाडगीळांनी व मामा देवगिरीकरांनी मिळून पुणे शहरात हिंदीचा प्रचार करणाऱ्या महाराष्ट्र राष्ट्रभाषा सभा या संस्थेची १९४५ साली स्थापना केली.","translated_text":"Kakaasaheb Gadgil and Mama Devgiri were the founders of the Maharashtra Rashtriya Sangha, an organization promoting Hindi in Pune city in 1945.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पंजाबचे राज्यपाल (१९५८ - १९६२) पुणे जिल्हा काँग्रेस समितीचे चिटणी्सपद (१९२१ – १९२५) पुणे विद्यापीठाचे कुलगुरुपद (१९६४पासून) भारत सरकारमध्ये मंत्रिपद (१९३४ ते १९३७; १९४७ ते १९५२) भारतीय काँग्रेस पक्षाच्या राष्ट्रीय कार्यकारिणीचे सभासद (१९५२ – ५४) महाराष्ट्र प्रदेश काँग्रेस समितीचे अध्यक्ष, प्रवक्ते (१९३७ ते १९४५) राष्ट्रकुल परिषदेचे सदस्यत्व (१९५४ व १९६५) वेतन-आयोगाचे सदस्यत्व (१९४६ व १९५२) संस्थानांच्या अर्थविषयक प्रश्नांचा विचार करणारी समितीचे सदस्यत्व (१९५३)","translated_text":"Governor of Punjab (1958 - 1962) Chairman of the Pune District Congress Committee (1921 - 1925) Vice-Chancellor of the University of Pune (1964 - 1964) Minister in the Government of India (1934 - 1937; 1947 - 1952) Member of the National Executive Committee of the Indian Congress Party (1952 - 54) Chairman of the Maharashtra State Congress Committee (1937 - 1945) Member of the Commonwealth Council (1954 - 1965) Member of the Wage-Commission (1946 - 1952) Member of the Committee on Institutional Affairs (1953)","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"लेखन","translated_text":"Writing","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"राज्यशास्त्र, अर्थशास्त्र, विधी, इतिहास इ.","translated_text":"Politics, economics, law, history, and so on.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"विषयांवरील व इतर ललित स्वरूपाची त्यांची ग्रंथनिर्मिती सुमारे पंचवीसहून अधिक आहे.","translated_text":"His literary output on subjects and other subtle forms is more than a fifth.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"विविध विषयांवरील त्यांची पुस्तके विचारप्रवर्तक आहेत.","translated_text":"His books on various subjects are thought-provoking.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ग्यानबाचे अर्थशास्त्र हे १९४३ मधील पुस्तक अर्थशास्त्राची सुबोध मराठीत चर्चा करणारा उल्लेखनीय ग्रंथ होय.","translated_text":"The Economics of Guyana is a notable text discussing the 1943 book Economics in Subodh Marathi.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यांच्या अनेक ग्रंथांचे अनुवाद गुजराती, हिंदी, पंजाबी व कन्नड भाषांत झालेले आहेत.","translated_text":"Many of his works have been translated into Gujarati, Hindi, Punjabi and Kannada.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"गाडगीळांची शैली खास मराठी आहे.","translated_text":"The style of the cars is especially Marathi.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"प्रकाशित साहित्य","translated_text":"Published literature","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"अनगड मोती (ललित लेख) आधुनिक राज्य व स्वातं��्र्य (१९६२)","translated_text":"Ungad pearl (Latin) Modern state and independence (1962)","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"The collected works of Kakasaheb Gadgil कायदेमंडळातील सहा वर्षे काही मोहरा काही मोती (आपल्या समकालीन राजकीय नेत्यांची व्यक्तिचित्रे) गव्हर्नर्मेंट फ्रॉम इनसाइड (इंग्लिश) (Government From Inside) (पहिली आवृत्ती १९८८, तीन भाषांत अनुवाद) ग्यानबाचे अर्थशास्त्र (आर्य चाणक्याच्या ग्रंथाचा मराठी अनुवाद, १९४३) चॉकलेटची वडी (१९६७) पथिक (दोन भागातील आत्मचरित्र, १९६४-६५) माझा येळकोट (ललित लेख, १९६१) माझे समकालीन (आपल्या समकालीन राजकीय नेत्यांची व्यक्तिचित्रे, १९५९) मुठा ते मेन (त्या काळच्या जर्मनीचे दर्शन, १९६५) राज्यशास्त्रविचार (१९४५) लाल किल्ल्याच्या छायेत (ललित लेख, १९६४) वक्तृत्वशास्त्र (१९५८)","translated_text":"The collected works of Kakasaheb Gadgil Six years in the legislature Some pearls Some pearls Government from inside (English) The first edition (1988, translated into three languages) The economics of Ghana (Marathi translation of Arya Chanakya's text, 1943) The father of chocolate (1967) Pathik (biography in two parts, 1964-65) Yelkot (Latin article, 1961) My contemporary (My contemporary political personality, 1959) The philosophy of Germany from the dawn of the age of Maine (1966) State of thought (1994) The author of the book Red Killet (1954-1955)","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"Vaḍī dhārāsabhāmāṃ cha varsha (?)","translated_text":"What is the meaning of this verse?","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"War and Indian economic policy (सहलेखक डी.आर.","translated_text":"War and Indian economic policy (co-author DR.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सोहनी, १९४४) विधिशास्त्रविचार (१९५८) शीखांचा इतिहास (१९६३) शुभ शास्त्र सत्तरीतले काका (१९६५) सभाशास्त्र (१९४७) समग्र काका (अनेक, किमान १८ खंड).","translated_text":"Sohni, 1944) Law of Sikhs (1958) History of Sikhs (1963) Gospel of the Seventy Uncle (1965) Assembly of God (1947) Comprehensive Uncle (many, at least 18 volumes).","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सालगुदस्त स्मृति-शेष (१९५८) हिंदी अंदाजपत्रके (१९४२)","translated_text":"Salgoodast स्मृति- शेष (1958) Hindi budgets (1942)","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"गौरव","translated_text":"The Glory","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुण्यात न.वि.","translated_text":"New in Pune.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"गाडगीळ यांच्या नावाचा नदी-पूल आहे.","translated_text":"There is a river-pool named after Gadgil.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पुण्यातील शनिवारवाड्याजवळ काकासाहेब गाडगिळांचा पूर्णाकृती पुतळा आहे.","translated_text":"There is a full-fledged statue of the Kakasaheb Tombs near Sathyarabad in Pune.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मुंबईत दादर पश्चिम येथे काकासाहेब गाडगीळ मार्ग आहे.","translated_text":"The Kakasaheb Road is located in Dadar West, Mumbai.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"या मार्गावरील टिळक भवन या इमारतीत काँग्रेसचे कार्यालय आहे.","translated_text":"The Congress office is located in the building of Tilak Bhavan on this road.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"प्रतिष्ठान","translated_text":"establishment","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"अध्यक्ष, मराठी साहित्य संमेलन, सातारा, १९६२ काकासाहेब गाडगीळ नावाचे एक प्रतिष्ठान आहे; त्या संस्थेमार्फत दरवर्षी भाषणे आयोजित केली जातात, एक मोफत वाचनालयही चालवले जाते काही पुरस्कार दिले जातात.","translated_text":"President, Marathi Literary Conference, Satara, 1962 is a foundation called Kakasaheb Gadgil; through this institution, speeches are held every year, a free library is also run and some awards are given.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हा पुरस्कार मिळालेल्या काही व्यक्ती","translated_text":"Some of the recipients of this award","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":":- फ.मुं. शिंदे, डॉ. श्रीपाल सबनीस,","translated_text":":- F. Mun Shinde, Dr. Sripal Sabnis,","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"काकासाहेब गाडगीळ यांच्या संबंधीची पुस्तके","translated_text":"Books related to Kakasaheb Gadgil","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"काका गाडगिळांच्या ८१व्या जयंतीच्या निमित्ताने १९७७ साली एक स्मरणिका प्रकाशित केली होती.","translated_text":"A memorial was published in 1977 to commemorate the 81st anniversary of his death.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"स्मरणिकेतले लेखक - निळूभाऊ लिमये, प्रसन्‍नकुमार अभ्यंकर, गो.कृ.","translated_text":"The authors of the memorial - Nilubabu Limeye, Prasan Nakumar Abhyankar, G.K.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पटवर्धन श्री काकासाहेब गाडगीळ : चरित्र (लेखक V S Apte ?) (१९६७) काकासाहेब गाडगीळ (चरित्र, अरुण साधू) काकासाहेब गाडगीळ : जन्मशताब्दी ग्रंथ (संपादक - रवींद्र कुमार) सह्याद्रीची शिखरे (लेखक - अनंत हरी लिमये, र.पु.","translated_text":"Pat Vardhan Shri Kakasaheb Gadgil: Biography (author V S Apte ?) (1967) Kakasaheb Gadgil (character, Arun Saidu) Kakasaheb Gadgil: Birththani Ghrant (editor - Ravindra Kumar) Peaks of Sahyadri (author - Anant Hari Limaye, R.P.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"परांजपे, दत्तो वामन पोतदार) महान व्यक्तित्वे : भाग १० (बालवाङ्‌मय) (मूळ इंग्रजी - Remembering our Leaders, volume 10)","translated_text":"Paranjpe, Dato Waman composed of great personalities: Part 10 (Balwang Mai) (Original English - Remembering our Leaders, volume 10)","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:१ ली लोकसभा सदस्य वर्ग:अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलनांचे अध्यक्ष वर्ग:पुण्याचे खासदार वर्ग:भारतीय राजकारणी वर्ग:महाराष्ट्रामधील राजकारणी वर्ग:मराठी लेखक वर्ग:इ.स.","translated_text":"Class: 1 Li Lok Sabha Members Class: Chairman of the All India Marathi Literary Congress Class: Member of Parliament Class: Indian Politician Class: Politician from Maharashtra Class: Marathi Writer Class:E.S.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१८९६ मधील जन्म वर्ग:इ.स.","translated_text":"Born in 1896: C.E.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९६६ मधील मृत्यू वर्ग:भारतीय संविधान सभेचे सदस्य वर्ग:पोस्टाचे तिकीट असलेल्या व्यक्ती","translated_text":"Death Class of 1966: Member of the Constituent Assembly of India","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"ई-साहित्य प्रकाशन","wikicode":"'''ई-साहित्य प्रकाशन''' ही [[मराठी भाषा|मराठी भाषेमधील]] साहित्य प्रकाशणारी प्रकाशनसंस्था आहे. आंतरजालीय समूहांतून झालेल्या भेटी आणि सामायिक असलेली मराठी कवितेविषयीची आवड, यांतून ही संस्था उदयाला आली.\n\n== प्रकाशित साहित्य ==\n* प्रातिनिधिक कवितासंग्रह\n** [[Odd वाटेच्या कविता]]\n* ई-बुक ( कविता )\n** [[टल्लीची शाळा]] - [[टल्ली]]\n** [[मकरंदच्या त्रिवेणी]] - [[मकरंद सावंत ]]\n** [[ग्रेव्हयार्ड लिटरेचर]] - [[प्राजक्त देशमुख]]\n** [[तो आणि ती (कविता संग्रह)]] - [[मयुरेश कुलकर्णी]] \n*देशी दारूचे दुकान आणि आत्मसाक्षात्कार - [[धुंद रवी]]*\n* नियतकालिक प्रकाशने\n** काव्यांजली दिवाळी अंक\n**[[नेटाक्षरी]] (कवितांचे साप्ताहिक)\n** [[स्वर-नेटाक्षरी]]\n** बुकगंगा डॉट कॉमवर प्रकाशित ई - बुक\n** [[ नजर ]] [[निलेश बामणे]]\n**[[शून्य प्रेम]] निलेश बामणे]]\n**[[ मराठा ]] [[निलेश बामणे]]\n**[[ मी-ती-माझी कथा ]] [[निलेश बामणे]]\n**[[ प्रेमच्या वाटेवर् ]] [[निलेश बामणे]]\n\n[[वर्ग:पुस्तक प्रकाशक कंपन्या]]","hash":"6117472038a9ef4335a45be73d17ba3139e5616046e22d751d18688fa60fff19","last_revision":"2020-03-11T04:01:29Z","first_revision":"2009-05-19T09:33:35Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:08.973654","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"ई-साहित्य प्रकाशन ही मराठी भाषेमधील साहित्य प्रकाशणारी प्रकाशनसंस्था आहे. आंतरजालीय समूहांतून झालेल्या भेटी आणि सामायिक असलेली मराठी कवितेविषयीची आवड, यांतून ही संस्था उदयाला आली.\n\nप्रातिनिधिक कवितासंग्रह Odd वाटेच्या कविता ई-बुक ( कविता ) टल्लीची शाळा - टल्ली मकरंदच्या त्रिवेणी - मकरंद सावंत ग्रेव्हयार्ड लिटरेचर - प्राजक्त देशमुख तो आणि ती (कविता संग्रह) - मयुरेश कुलकर्णी देशी दारूचे दुकान आणि आत्मसाक्षात्कार - धुंद रवी* नियतकालिक प्रकाशने काव्यांजली दिवाळी अंक नेटाक्षरी (कवितांचे साप्ताहिक) स्वर-नेटाक्षरी बुकगंगा डॉट कॉमवर प्रकाशित ई - बुक नजर निलेश बामणे शून्य प्रेम निलेश बामणे]] मराठा निलेश बामणे मी-ती-माझी कथा निलेश बामणे प्रेमच्या वाटेवर् निलेश बामणे\n\nवर्ग:पुस्तक प्रकाशक कंपन्या\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"ई-साहित्य प्रकाशन ही मराठी भाषेमधील साहित्य प्रकाशणारी प्रकाशनसंस्था आहे.","translated_text":"E-Literature Publishing is a publishing company that publishes literature in the Marathi language.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"आंतरजालीय समूहांतून झालेल्या भेटी आणि सामायिक असलेली मराठी कवितेविषयीची आवड, यांतून ही संस्था उदयाला आली.","translated_text":"The institute grew out of the interaction of inter-network groups and the shared interest in Marathi poetry.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"प्रकाशित साहित्य","translated_text":"Published literature","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"प्रातिनिधिक कवितासंग्रह Odd वाटेच्या कविता ई-बुक ( कविता ) टल्लीची शाळा - टल्ली मकरंदच्या त्रिवेणी - मकरंद सावंत ग्रेव्हयार्ड लिटरेचर - प्राजक्त देशमुख तो आणि ती (कविता संग्रह) - मयुरेश कुलकर्णी देशी दारूचे दुकान आणि आत्मसाक्षात्कार - धुंद रवी* नियतकालिक प्रकाशने काव्यांजली दिवाळी अंक नेटाक्षरी (कवितांचे साप्ताहिक) स्वर-नेटाक्षरी बुकगंगा डॉट कॉमवर प्रकाशित ई - बुक नजर निलेश बामणे शून्य प्रेम निलेश बामणे]]","translated_text":"Representative poetry collection Odd Pathek's poetry e-book (poetry) Tally's school - Tally Makrant's Triveni - Makrant Sawant Gravyard Literature - Prajakt Deshmukh He and She (poetry collection) - Myuresh Kulkarni local liquor shop and self-realization - Dhund Ravi* magazine publications Kavyanjali Diwali अंक शून्य नेटाक्षरी (poetry weekly)","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मराठा निलेश बामणे मी-ती-माझी कथा निलेश बामणे प्रेमच्या वाटेवर् निलेश बामणे","translated_text":"Maratha Neelesh Bameen I-the-my story Neelesh Bameen the wayfarer of love","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:पुस्तक प्रकाशक कंपन्या","translated_text":"Category:Book publishing companies","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"नेटाक्षरी","wikicode":"{{Wikify|date=ऑक्टोबर २०११}}\n\n== प्रस्तावना ==\nई-पत्रा द्वारे वितरीत होणारे मराठी कवितांचे एकमेव साप्ताहिक आहे नेटाक्षरी.
नवीन उभरत्या मराठी कविंच्या दर्जेदार कवितांना व्यासपीठ देण्याचा तसेच नियमीत नव्या कवितांच्या कल्पनांच्या शोधात असणाऱ्या रसिकांना नजराणा देण्याचा हा एक प्रयोग\n\nअंकाची साधारण रूपरेषा अशी आहे. काव्यांजली आणि मराठी कविता कम्म्युनिटीवर प्रसिद्ध झालेल्या निवडक १० कविता आणि एखादा लेख घेऊन अंक बनेल. सहा संपादकांचं मंडळ असेल. दरवेळी मुख्य संपादक बदलेल. तसेच दरवेळी एक पाहुणा संपादक असेल. हे सगळे मिळून कविता निवडतील. अंक बनवणे , ले आउट आदी काम यजमान संपादक करेल.अंक दर सोमवारी निघेल. \n\n== यजमान संपादक मंडळ ==\n* नाम गुम जायेगा , ठाणे\n* सोनाली घाटपांडे , पुणे\n* सुरूचि नाईक , नागपूर\n* रेणूका रेपाळ , अमेरिका\n* सचिन काकडे , मुंबई\n* आनंद माने ,सोलापूर\n* अहं ब्रह्मास्मि , पुणे\n* स्वप्ना कोल्हे , नाशिक\n* सारंग भणगे , पुणे\n\n== विचार ==\nसुरुवातीला सुमारे दहा हजार वाचकांपर्यंत जाणारा अंक लवकरच एक लाख वाचकांपर्यंत नेण्याचा मनसुबा आहे. हा भला मोठा जगन्नाथाचा रथ आहे. एकीकडे नवोदित कविंना एक भलंमोठं व्यासपीठ मिळवून द्यायचा प्रयत्न आहे तर दुसरीकडे मराठी अभिरुचीला साजेल असं साहित्य स्वस्तात ( विनामूल्यच) पुरवण्याचा एक प्रयत्न आहे . एक लाख लोकांकडे पोहोचल्यावर या अंकाला पाय फ़ुटतील आणि तो नेटवरील प्रत्येक मराठी माणसाच्या मेलबॉक्स पर्यंत पोहोचेल.मराठी भाषेतला हा एकमेवाद्वितीय प्रयोग सर्वजण मिळून यशस्वी करतात.\nईमेल पत्ता - netaksharee@gmail.com\n\n[[वर्ग:मराठी संकेतस्थळे]]\n[[वर्ग:मराठी साहित्य]]","hash":"192619c6c4d286d31833d174bf259e11a58e4d1dc4ac4fc0406441bc3edb15a3","last_revision":"2023-10-16T21:56:51Z","first_revision":"2009-05-19T09:46:43Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:09.027532","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"ई-पत्रा द्वारे वितरीत होणारे मराठी कवितांचे एकमेव साप्ताहिक आहे नेटाक्षरी. नवीन उभरत्या मराठी कविंच्या दर्जेदार कवितांना व्यासपीठ देण्याचा तसेच नियमीत नव्या कवितांच्या कल्पनांच्या शोधात असणाऱ्या रसिकांना नजराणा देण्याचा हा एक प्रयोग\n\nअंकाची साधारण रूपरेषा अशी आहे. काव्यांजली आणि मराठी कविता कम्म्युनिटीवर प्रसिद्ध झालेल्या निवडक १० कविता आणि एखादा लेख घेऊन अंक बनेल. सहा संपादकांचं मंडळ असेल. दरवेळी मुख्य संपादक बदलेल. तसेच दरवेळी एक पाहुणा संपादक असेल. हे सगळे मिळून कविता निवडतील. अंक बनवणे , ले आउट आदी काम यजमान संपादक करेल.अंक दर सोमवारी निघेल.\n\nनाम गुम जायेगा , ठाणे सोनाली घाटपांडे , पुणे सुरूचि नाईक , नागपूर रेणूका रेपाळ , अमेरिका सचिन काकडे , मुंबई आनंद माने ,सोलापूर अहं ब्रह्मास्मि , पुणे स्वप्ना कोल्हे , नाशिक सारंग भणगे , पुणे\n\nसुरुवातीला सुमारे दहा हजार वाचकांपर्यंत जाणारा अंक लवकरच एक लाख वाचकांपर्यंत नेण्याचा मनसुबा आहे. हा भला मोठा जगन्नाथाचा रथ आहे. एकीकडे नवोदित कविंना एक भलंमोठं व्यासपीठ मिळवून द्यायचा प्रयत्न आहे तर दुसरीकडे मराठी अभिरुचीला साजेल असं साहित्य स्वस्तात ( विनामूल्यच) पुरवण्याचा एक प्रयत्न आहे . एक लाख लोकांकडे पोहोचल्यावर या अंकाला पाय फ़ुटतील आणि तो नेटवरील प्रत्येक मराठी माणसाच्या मेलबॉक्स पर्यंत पोहोचेल.मराठी भाषेतला हा एकमेवाद्वितीय प्रयोग सर्वजण मिळून यशस्वी करतात. ईमेल पत्ता - netaksharee@gmail.com\n\nवर्ग:मराठी संकेतस्थळे वर्ग:मराठी साहित्य\n","elements":[{"type":"heading","text":"प्रस्तावना","translated_text":"The Preface","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"ई-पत्रा द्वारे वितरीत होणारे मराठी कवितांचे एकमेव साप्ताहिक आहे नेटाक्षरी.","translated_text":"Netaksari is the only weekly of Marathi poems distributed by e-mail.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"नवीन उभरत्या मराठी कविंच्या दर्जेदार कवितांना व्यासपीठ देण्याचा तसेच नियमीत नव्या कवितांच्या कल्पनांच्या शोधात असणाऱ्या रसिकांना नजराणा देण्याचा हा एक प्रयोग","translated_text":"This is an experiment to provide a platform for the quality poems of new emerging Marathi poets as well as an audience for regularly seeking new poetic ideas.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"अंकाची साधारण रूपरेषा अशी आहे.","translated_text":"Here's a simple outline of the numbers.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"काव्यांजली आणि मराठी कविता कम्म्युनिटीवर प्रसिद्ध झालेल्या निवडक १० कविता आणि एखादा लेख घेऊन अंक बनेल.","translated_text":"A selection of 10 poems and an article from the community published in Kavyaanjli and Marathi poems will become an issue.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सहा संपादकांचं मंडळ असेल.","translated_text":"There will be a board of six editors.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"दरवेळी मुख्य संपादक बदलेल.","translated_text":"The editor-in-chief will change from time to time.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"तसेच दरवेळी एक पाहुणा संपादक असेल.","translated_text":"There will also be a guest editor at all times.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हे सगळे मिळून कविता निवडतील.","translated_text":"They will all come together to choose a poem.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"अंक बनवणे , ले आउट आदी काम यजमान संपादक करेल.अंक दर सोमवारी निघेल.","translated_text":"The editing, layout, etc. will be done by the host editor. The issue will be published every Monday.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"यजमान संपादक मंडळ","translated_text":"Hosted editorial board","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"नाम गुम जायेगा , ठाणे सोनाली घाटपांडे , पुणे सुरूचि नाईक , नागपूर रेणूका रेपाळ , अमेरिका सचिन काकडे , मुंबई आनंद माने ,सोलापूर अहं ब्रह्मास्मि , पुणे स्वप्ना कोल्हे , नाशिक सारंग भणगे , पुणे","translated_text":"Name will be lost , Thane Sonali Ghatpande , Pune Suruchhi Naik , Nagpur Renuka Repal , America Sachin Kakede , Mumbai Anand Mane , Solapur Ahm Brahmasmi , Pune Swapna Kolhe , Nashik Sarang Bhanage , Pune","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"विचार","translated_text":"Thoughts","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"सुरुवातीला सुमारे दहा हजार वाचकांपर्यंत जाणारा अंक लवकरच एक लाख वाचकांपर्यंत नेण्याचा मनसुबा आहे.","translated_text":"Initially reaching around 10,000 readers, it is planned to reach one lakh readers soon.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हा भला मोठा जगन्नाथाचा रथ आहे.","translated_text":"This is the chariot of the great world story.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"एकीकडे नवोदित कविंना एक भलंमोठं व्यासपीठ मिळवून द्यायचा प्रयत्न आहे तर दुसरीकडे मराठी अभिरुचीला साजेल असं साहित्य स्वस्तात ( विनामूल्यच) पुरवण्याचा एक प्रयत्न आहे .","translated_text":"On the one hand, there is an effort to provide a good platform for emerging poets, while on the other hand, there is an effort to provide literature that caters to Marathi tastes at a low cost.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"एक लाख लोकांकडे पोहोचल्यावर या अंकाला पाय फ़ुटतील आणि तो नेटवरील प्रत्येक मराठी माणसाच्या मेलबॉक्स पर्यंत पोहोचेल.मराठी भाषेतला हा एकमेवाद्वितीय प्रयोग सर्वजण मिळून यशस्वी करतात.","translated_text":"When it reaches a million people, this figure will rise and it will reach the mailbox of every Marathi person on the net.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ईमेल पत्ता - netaksharee@gmail.com","translated_text":"E-mail address - netaksharee@gmail.com","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:मराठी संकेतस्थळे वर्ग:मराठी साहित्य","translated_text":"Class:Marathi websites class:Marathi literature","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"साचा:प्रजातांत्रिक धर्मनिरपेक्ष पक्ष/meta/shortname","wikicode":"प्रजातांत्रिक धर्मनिरपेक्ष पक्ष\n[[वर्ग:पक्ष लघुनाव साचे (भारत)|{{PAGENAME}}]]\n","hash":"e79e9327603d2a25a03ee0bdfd2370c2adfdbd6ce77cacdf7b29a1ff46528b6d","last_revision":"2009-05-19T09:55:38Z","first_revision":"2009-05-19T09:55:38Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:09.079412","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"प्रजातांत्रिक धर्मनिरपेक्ष पक्ष {{PAGENAME}}\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"प्रजातांत्रिक धर्मनिरपेक्ष पक्ष {{PAGENAME}}","translated_text":"The Republican Secular Party","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"साचा:प्रजातांत्रिक धर्मनिरपेक्ष पक्ष/meta/color","wikicode":"white\n[[वर्ग:भारतीय राजकीय पक्ष रंग साचे|{{PAGENAME}}]]\n","hash":"ad1bc314e0e3972833f9a4ffad25dc3d18907fef714ee319276dec8f54950619","last_revision":"2009-05-19T09:56:26Z","first_revision":"2009-05-19T09:56:26Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:09.139701","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"white {{PAGENAME}}\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"white {{PAGENAME}}","translated_text":"What is it?","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"साचा:क्रांतिकारी जय हिंद सेना/meta/color","wikicode":"white\n[[वर्ग:भारतीय राजकीय पक्ष रंग साचे|{{PAGENAME}}]]\n","hash":"ad1bc314e0e3972833f9a4ffad25dc3d18907fef714ee319276dec8f54950619","last_revision":"2009-05-19T09:57:28Z","first_revision":"2009-05-19T09:57:28Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:09.213316","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"white {{PAGENAME}}\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"white {{PAGENAME}}","translated_text":"What is it?","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"साचा:क्रांतिकारी जय हिंद सेना/meta/shortname","wikicode":"क्रांतिकारी जय हिंद सेना\n[[वर्ग:पक्ष लघुनाव साचे (भारत)|{{PAGENAME}}]]\n","hash":"6b9e369ce21fce2682a8b6cb1ac5447d73403050298913175153fba778181c56","last_revision":"2009-05-19T09:58:24Z","first_revision":"2009-05-19T09:58:24Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:09.273469","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"क्रांतिकारी जय हिंद सेना {{PAGENAME}}\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"क्रांतिकारी जय हिंद सेना {{PAGENAME}}","translated_text":"The revolutionary Jai Hind Army","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"१५ व्या लोकसभेचे सदस्य","wikicode":"{{भाषांतर}}\n\n===[[आंध्र प्रदेश]]===\n{| class=\"wikitable\" style=\"font-size: 85%\"\n|-\n! मतद���रसंघ\n! खासदार\n! पक्ष\n|-\n| [[आदिलाबाद लोकसभा मतदारसंघ|आदिलाबाद]]\n|[[रमेश राठोड]]\n| [[तेलुगु देशम पक्ष]]\n|-\n| [[पेदापल्ली लोकसभा मतदारसंघ|पेदापल्ली]]\n|डॉ. [[जी. विवेकानंद]]\n| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[करीमनगर लोकसभा मतदारसंघ|करीमनगर]]\n|[[पूनम प्रभाकर]]\n| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[निजामाबाद लोकसभा मतदारसंघ|निजामाबाद]]\n| [[मधु यक्षी गौड]]\n| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[झाहिराबाद लोकसभा मतदारसंघ|झाहिराबाद]]\n| [[सुरेश कुमार शेतकर]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[मेडक लोकसभा मतदारसंघ|मेडक]]\n| [[एम. विजयाशांती]] \n| [[तेलंगण राष्ट्र समिती]]\n|-\n| [[मलकजगिरी लोकसभा मतदारसंघ|मलकजगिरी]]\n| [[सर्वे सत्यनारायण]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[सिकंदराबाद लोकसभा मतदारसंघ|सिकंदराबाद]]\n| [[एम. अंजन कुमार यादव ]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[हैदराबाद लोकसभा मतदारसंघ|हैदराबाद]]\n| [[असिदुद्दीन ओवैसी]]\n| [[भारतीय मजलिस-ए-इत्तेहादुल मुस्लिमीन]]\n|-\n| [[शेलव्हेला लोकसभा मतदारसंघ|शेलव्हेला]]\n| [[जयपाल रेड्डी]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[महबूबनगर लोकसभा मतदारसंघ|महेबूबनगर]]\n| [[के. चंद्रशेखर राव]]\n| [[तेलंगण राष्ट्र समिती]]\n|-\n| [[नागरकुर्नूल लोकसभा मतदारसंघ|नागरकुर्नूल]]\n| डॉ. [[मुंडा जगन्नाथ]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[नालगोंडा लोकसभा मतदारसंघ|नालगोंडा]]\n| [[गुता सुकेंदर रेड्डी]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[भोंगीर लोकसभा मतदारसंघ|भोंगीर]]\n| [[कोमाटीरेड्डी राज गोपाल रेड्डी]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[वारंगळ लोकसभा मतदारसंघ|वारंगळ]] \n| [[राजैया सिरिसिला]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[महबुबाबाद लोकसभा मतदारसंघ|महेबुबाबाद]]\n| [[पी. बलराम]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[खम्माम लोकसभा मतदारसंघ|खम्माम]]\n| [[नमा नागेश्वर राव]]\n|[[तेलुगू देशम पक्ष]]\n|-\n|अराकू\n| [[किशोरचंद्र सूर्यनारायण देव वेरीचेरला]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[श्रीकाकुलम लोकसभा मतदारसंघ|श्रीकाकुलम]]\n| [[किल्ली कृपा रानी]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[विजयनगरम लोकसभा मतदारसंघ|विजयनगर]]\n| [[झांसी लक्ष्मी बोच्चा]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[विशाखापट्टणम लोकसभा मतदारसंघ|विशाखापट्टणम]] \n| [[डग्गुबाटी पुरंदेश्वरी]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[अनकपल्ली लोकसभा मतदारसंघ|अनकपल्ली]]\n| [[सब्बम हरी]]\n|[[भारती�� राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[काकीनाडा लोकसभा मतदारसंघ|काकीनाडा]]\n| [[एम.एम. पल्लमराजू]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|अमलापुरम \n| [[जी.व्ही. हर्ष कुमार]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|[[राजमहेंद्री]] \n| [[अरुण कुमार वुंदावल्ली]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|नरसापुरम \n| [[बापीराजू कनुमुरू]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|एलुरू \n| [[कावुरी सांबशिव राव]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|मच्‍छलीपट्टणम \n| [[कोनाकल्ला नारायण राव]]\n|[[तेलुगू देशम पक्ष]]\n|-\n|विजयवाडा \n| [[लगडपती राज गोपाल]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|गुंटूर\n| [[रायपती सांबशिव राव]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|नरसरावपेट \n| [[मोडुगुला वेणुगोपाल रेड्डी]]\n|[[तेलुगू देशम पक्ष]]\n|-\n|बापटला \n| [[पानबक लक्ष्मी]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|ओंगोल \n| [[मगुंटा श्रीनिवासुलू रेड्डी]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|नंद्याल \n| [[एस.पी.वाय. रेड्डी]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|कर्नूल \n| [[कोटला जय सूर्य प्रकाश रेड्डी]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|अनंतपूर \n| [[अनंता वेंकटरामी रेड्डी]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|हिंदुपूर \n| [[क्रिस्तप्पा निमाला]]\n|[[तेलुगु देशम पक्ष]]\n|-\n|कडप्पा \n| [[वाय.एस. जगन मोहन रेड्डी]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|नेल्लोर \n| [[मेकापती राजमोहन रेड्डी]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|तिरुपती \n| [[चिंता मोहन]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|राजमपेट\n| [[साईप्रताप अण्णय्यागिरी]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|चित्तूर \n| [[नरमल्ली शिवप्रसाद]]\n|[[तेलुगू देशम पक्ष]]\n|-\n|}\n\n===[[अरुणाचल प्रदेश]] (२)===\n{| class=\"wikitable\" style=\"font-size: 85%\"\n|-\n! मतदारसंघ\n! खासदार\n! पक्ष\n|-\n|[[पश्चिम अरुणाचल (लोकसभा मतदारसंघ)|अरुणाचल पश्चिम]]\n|[[तकम संजोय]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|[[पूर्व अरुणाचल (लोकसभा मतदारसंघ)|अरुणाचल पूर्व]]\n|[[निनोंग एरिंग]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|}\n\n===[[आसाम]] (१४)===\n{| class=\"wikitable\" style=\"font-size: 85%\"\n|-\n! मतदारसंघ\n! खासदार\n! पक्ष\n|-\n| [[करीमगंज लोकसभा मतदारसंघ|करीमगंज]] \n| [[ललित मोहन शुक्लवैद्य]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|[[सिलचर (लोकसभा मतदारसंघ)|सिलचर]]\n|[[कवींन्द्र पुरकायस्थ]] \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| स्वयंशासित प्रदेश\n|[[बिरेन सिंग एंगटी]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[धुब्री (लोकसभा मतदारसंघ)|धुब्री]]\n| [[बद्रुद्दीन अजमल असम]]\n| [[युनायटेड डेमॉक्रॅटिक ��्रंट]]\n|-\n|[[कोक्राझार (लोकसभा मतदारसंघ)|कोक्राझार]]\n| [[संसुमा खुंगुर विश्वस्वमुतियारी]]\n| [[बोडोलँड पीपल्स फ्रंट]]\n|-\n|[[बारपेटा (लोकसभा मतदारसंघ)|बारपेटा]]\n| [[इस्माईल हुसेन]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|[[गुवाहाटी (लोकसभा मतदारसंघ)|गोहत्ती]]\n|[[विजय चक्रवर्ती]] \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[मंगलदोई लोकसभा मतदारसंघ|मंगलदोई]]\n| [[रमेन डेका]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[तेजपूर (लोकसभा मतदारसंघ)|तेजपूर]]\n| [[जोसेफ टोप्पो]]\n| [[आसाम गण परिषद]]\n|-\n| [[नौगाँग (लोकसभा मतदारसंघ)|नौगाँग]]\n| [[राजन गोहैन]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n|[[कलियाबोर (लोकसभा मतदारसंघ)|कलियाबोर]]\n| [[दीप गोगोई]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[जोरहाट (लोकसभा मतदारसंघ)|जोरहाट]]\n|[[विजय कृष्ण हांडीक|बी.के. हांडीक]] \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[दिब्रुगड (लोकसभा मतदारसंघ)|दिब्रुगढ]]\n|[[पवनसिंग घटोवर]] \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[लखीमपूर लोकसभा मतदारसंघ|लखीमपूर]]\n| [[रानी नाराह]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|}\n\n===[[बिहार]]===\n{| class=\"wikitable\" style=\"font-size: 85%\"\n|-\n! मतदारसंघ\n! खासदार\n! पक्ष\n|-\n| [[वाल्मिकीनगर लोकसभा मतदारसंघ|वाल्मिकी नगर]]\n| [[बैद्यनाथ प्रसाद माहतो]]\n|[[जनता दल (संयुक्त)]]\n|-\n| [[पश्चिम चंपारण लोकसभा मतदारसंघ|पश्चिम चंपारण]]\n| डॉ. [[संजय जैस्वाल]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[पूर्व चंपारण लोकसभा मतदारसंघ|पूर्व चंपारण]]\n| [[राधा मोहन सिंग]]\n| [[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[शिवहर लोकसभा मतदारसंघ|शिवहर]]\n| [[रमा देवी (राजकारणी)|रमा देवी]]\n| [[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[सीतामढी लोकसभा मतदारसंघ|सीतामढी]] \n| [[अर्जुन रॉय]]\n|[[जनता दल (संयुक्त)]]\n|-\n| [[मधुबनी लोकसभा मतदारसंघ|मधुबनी]] \n|[[हुकूमदेव नारायण यादव]] \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[झांझरपूर लोकसभा मतदारसंघ|झांझरपूर]] \n| [[मंगनी लाल मंडल]]\n|[[जनता दल (संयुक्त)]]\n|-\n| [[सुपौल लोकसभा मतदारसंघ|सुपाौल]]\n| [[विश्व मोहन कुमार]]\n|[[जनता दल (संयुक्त)]]\n|-\n| [[अडेरिया लोकसभा मतदारसंघ|अडेरिया]]\n| [[प्रदीप कुमार सिंग]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[किशनगंज लोकसभा मतदारसंघ|किशनगंज]]\n| [[मोहम्मद अस्रारुल हक]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[कथियार लोकसभा मतदारसंघ|कथियार]]\n|[[निखिल कुमार चौधरी]] \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[पूर्णिया लोकसभा मतदारसंघ|पूर्णिया]]\n| [[उदय सिंग]] तथा पप्पू सिंग\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[माधेपुरा लोकसभा मतदारसंघ|माधेपुरा]]\n| [[शरद यादव]]\n|[[जनता दल (संयुक्त)]]\n|-\n| [[दरभंगा लोकसभा मतदारसंघ|दरभंगा]]\n| [[कीर्ती आझाद]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[मुझफ्फरपूर लोकसभा मतदारसंघ|मुझफ्फरपूर]]\n| कॅ. [[जय नारायण प्रसाद निशाद]]\n| [[जनता दल (संयुक्त)]]\n|-\n| [[वैशाली लोकसभा मतदारसंघ|वैशाली]]\n| [[रघुवंश प्रसाद सिंग]]\n|[[राष्ट्रीय जनता दल]]\n|-\n| [[गोपालगंज लोकसभा मतदारसंघ|गोपालगंज]]\n| [[पूर्णमासी राम]]\n| [[जनता दल (संयुक्त)]]\n|-\n| [[सिवन लोकसभा मतदारसंघ|सिवन]]\n| [[ओम प्रकाश यादव]]\n| अपक्ष\n|-\n| [[महाराजगंज लोकसभा मतदारसंघ|महाराजगंज]]\n| [[उमा शंकर सिंग]]\n| [[राष्ट्रीय जनता दल]]\n|-\n| [[सारन लोकसभा मतदारसंघ|सारन]]\n| [[लालु प्रसाद यादव]]\n|[[राष्ट्रीय जनता दल]]\n|-\n| [[हाजीपूर लोकसभा मतदारसंघ|हाजीपूर]] \n| [[राम सुंदर दास]]\n|[[जनता दल (संयुक्त)]]\n|-\n| [[उजियारपूर लोकसभा मतदारसंघ|उजियारपूर]] \n| [[अश्वमेध देवी]]\n|[[जनता दल (संयुक्त)]]\n|-\n| [[समस्तीपूर लोकसभा मतदारसंघ|समस्तीपूर]]\n| [[महेश्वर हजारी]]\n|[[जनता दल (संयुक्त)]]\n|-\n| [[बेगुसराई लोकसभा मतदारसंघ|बेगुसराई]]\n| [[मोनझिर हसन]]\n|[[जनता दल (संयुक्त)]]\n|-\n| [[खगरिया लोकसभा मतदारसंघ|खगरिया]]\n| [[दिनेश चंद्र यादव]]\n|[[जनता दल (संयुक्त)]]\n|-\n| [[भागलपूर लोकसभा मतदारसंघ|भागलपूर]]\n| [[सैयद शाहनवाझ हुसैन]]\n||[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[बांका लोकसभा मतदारसंघ|बांका]]\n| [[दिग्विजय सिंग]]\n| अपक्ष\n|-\n| [[मुंगेर लोकसभा मतदारसंघ|मुंगेर]]\n| [[राजीव रंजन सिंग]]\n|[[जनता दल (संयुक्त)]]\n|-\n|नालंदा \n|Kaushalendra Kumar \n|[[जनता दल (संयुक्त)]]\n|-\n| पाटणा साहेब \n|Shatrughan Sinha \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| पाटलीपुत्र \n|Ranjan Prasad Yadav \n|[[जनता दल (संयुक्त)]]\n|-\n| आराह \n|Meena Singh \n|[[जनता दल (संयुक्त)]]\n|-\n| बक्शर \n|Jagada Nand Singh \n|[[राष्ट्रीय जनता दल]]\n|-\n| सासाराम \n|मीरा कुमार \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| Karakat \n|Mahabali Singh \n|[[जनता दल (संयुक्त)]]\n|-\n| जहानाबाद \n|Jagdish Sharma \n|[[जनता दल (संयुक्त)]]\n|-\n| औरंगाबाद \n|Sushil Kumar Singh \n|[[जनता दल (संयुक्त)]]\n|-\n| गया \n|Hari Manjhi \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n|Nawada \n|Bhola Singh \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| जमुई \n|Bhudeo Choudhary \n|[[जनता दल (संयुक्त)]]\n|}\n\n===[[गोवा]] (२)===\n{| class=\"wikitable\" style=\"font-size: 85%\"\n|-\n! मतदारसंघ\n! खासदार\n! पक्ष\n|-\n| [[उत्तर गोवा लोकसभा मतदारसंघ|उत्तर गोवा]]\n|[[श्रीपाद येशो नाईक]] \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[दक्षिण गोवा लोकसभा मतदारसंघ|दक्षिण गोवा]]\n|[[कॉझम फ्रान्सिस्को कॅटनो सारदिन्हा]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|}\n\n===[[गुजरात]]===\n{| class=\"wikitable\" style=\"font-size: 85%\"\n|-\n! मतदारसंघ\n! खासदार\n! पक्ष\n|-\n| [[कच्छ लोकसभा मतदारसंघ|कच्छ]]\n| [[पूनमबेन वेलजीभाई जाट]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[बनासक���ंठा लोकसभा मतदारसंघ|बनासकांठा]]\n| [[मुकेशकुमार भैरवदानजी गढवी]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[पाटण लोकसभा मतदारसंघ|पाटण]]\n| [[जगदीश ठाकोर]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[महेसाणा लोकसभा मतदारसंघ|महेसाणा]]\n| [[जयश्रीबेन कनुभाई पटेल]]\n||[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[साबरकांठा लोकसभा मतदारसंघ|साबरकांठा]]\n| [[महेंद्रसिंह चौहाण]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[गांधीनगर लोकसभा मतदारसंघ|गांधीनगर]]\n|[[लालकृष्ण अडवाणी]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[पूर्व अहमदाबाद लोकसभा मतदारसंघ|पूर्व अहमदाबाद]]\n| [[हरिन पाठक]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[पश्चिम अहमदाबाद लोकसभा मतदारसंघ|पश्चिम अहमदाबाद]]\n| डॉ. [[किरीटभाई प्रेमजीभाई सोलंकी]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[सुरेंद्रनगर लोकसभा मतदारसंघ|सुरेंद्रनगर]]\n| [[सोमाभाई गांडालाल कोळी पटेल]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[राजकोट लोकसभा मतदारसंघ|राजकोट]]\n| [[कुवरजीभाई मोहनभाई बावळिया]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[पोरबंदर लोकसभा मतदारसंघ|पोरबंदर]]\n| [[विठ्ठलभाई हंसराजभाई राडदिया]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[जामनगर लोकसभा मतदारसंघ|जामनगर]]\n| [[विक्रमभाई अर्जनभाई मादम आहिर]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[जुनागढ लोकसभा मतदारसंघ|जुनागढ]]\n| [[दिनुभाई बोघाभाई सोळंकी]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[अमरेली लोकसभा मतदारसंघ|अमरेली]]\n| [[नारणभाई काछडिया]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[भावनगर लोकसभा मतदारसंघ|भावनगर]]\n| [[राजेंद्रसिंह घनश्यामसिंह राणा]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[आणंद लोकसभा मतदारसंघ|आणंद]]\n| [[भरतभाई माधवसिंह सोळंकी]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[खेडा लोकसभा मतदारसंघ|खेडा]]\n| [[दिनशा पटेल]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[पंचमहाल लोकसभा मतदारसंघ|पंचमहाल]]\n| [[प्रभातसिंह प्रतापसिंह चौहाण]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[दाहोद लोकसभा मतदारसंघ|दाहोद]]\n| डॉ. [[प्रभा किशोर तावियाड]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[वडोदरा लोकसभा मतदारसंघ|वडोदरा]]\n| [[बाळकृष्ण खंडेराव शुक्ला]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[छोटा उदेपूर लोकसभा मतदारसंघ|छोटा उदेपूर]]\n| [[रामसिंगभाई पातलभाई राठवा]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[भरूच लोकसभा मतदारसंघ|भरूच]]\n| [[मनसुखभाई धनजीभाई वसावा]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[बारडोली लोकसभा मतदारसंघ|बारडोली]]\n| [[तुषारभाई अमरसिंहभाई चौधरी]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[सुरत ���ोकसभा मतदारसंघ|सुरत]]\n| [[दर्शना विक्रम जरदोश]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[नवसारी लोकसभा मतदारसंघ|नवसारी]]\n| [[सी.आर. पाटील]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[वलसाड लोकसभा मतदारसंघ|वलसाड]]\n| [[किशनभाई वेस्ताभाई पटेल]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|}\n\n===[[हरियाणा]]===\n{| class=\"wikitable\" style=\"font-size: 85%\"\n|-\n! मतदारसंघ\n! खासदार\n! पक्ष\n|-\n| [[अंबाला]] \n|[[कुमारी सेलजा]] \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[कुरुक्षेत्र]] \n| [[नवीन जिंदल]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|[[सिरसा]]\n| [[अशोक तनवर]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|[[हिस्सार]]\n| [[भजनलाल खेराज]]\n|हरियाणा जनहित काँग्रेस (भजनलाल)\n|-\n| [[कर्नाल]] \n|[[अरविंद कुमार शर्मा]] \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|[[सोनेपत]]\n| [[जितेंदर सिंग]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|[[रोहतक]]\n| [[दीपेंदर सिंग]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[भिवनी]]-[[महेंद्रगढ]]\n| [[श्रुती चौधरी]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[गुरगांव]]\n| [[इंदरजीत सिंग]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|[[फरीदाबाद]]\n| [[अवतारसिंग भडाना|अवतार सिंग भडाना]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|}\n\n===[[हिमाचल प्रदेश]]===\n{| class=\"wikitable\" style=\"font-size: 85%\"\n|-\n! मतदारसंघ\n! खासदार\n! पक्ष\n|-\n| [[कांगडा (लोकसभा मतदारसंघ)|कांगरा]]\n| डॉ. [[राजन सुशांत]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[मंडी (लोकसभा मतदारसंघ)|मंडी]]\n| [[वीरभद्र सिंग]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[हमीरपूर (लोकसभा मतदारसंघ)|हमीरपूर]]\n| [[अनुराग सिंग ठाकुर]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[शिमला (लोकसभा मतदारसंघ)|शिमला]]\n| [[विरेंदर कश्यप]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|}\n\n===[[जम्मू आणि काश्मीर]]===\n{| class=\"wikitable\" style=\"font-size: 85%\"\n|-\n! मतदारसंघ\n! खासदार\n! पक्ष\n|-\n| [[बारामुल्ला लोकसभा मतदारसंघ|बारामुल्ला]]\n|[[शरिफुद्दिन शारीक]]\n|[[जम्मु काश्मीर राष्ट्रीय सम्मेलन]]\n|-\n| [[श्रीनगर लोकसभा मतदारसंघ|श्रीनगर]]\n|[[फारुख अब्दुल्ला]]\n|[[जम्मु काश्मीर राष्ट्रीय सम्मेलन]]\n|-\n| [[अनंतनाग लोकसभा मतदारसंघ|अनंतनाग]]\n| [[मिर्झा मेहबूब बेग]] \n|[[जम्मु काश्मीर राष्ट्रीय सम्मेलन]]\n|-\n| [[लडाख लोकसभा मतदारसंघ|लडाख]]\n| [[हसन खान]]\n|अपक्ष\n|-\n| [[उधमपूर लोकसभा मतदारसंघ|उधमपुर]]\n| [[चिरंजीलाल सिंघ]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[जम्मू लोकसभा मतदारसंघ|जम्मु]]\n| [[मदनलाल शर्मा]] \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|}\n\n===[[कर्नाटक]]===\n{| class=\"wikitable\" style=\"font-size: 85%\"\n|-\n! मतदारसंघ\n! खासदार\n! पक्ष\n|-\n| [[चिक्कोडी लोकसभा मतदारसंघ|चिक्कोडी]]\n| [[कट्टी रमेश विश्वनाथ]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[बेळगांव लोकसभा मतदारसंघ|बेळगांव]]\n| [[अंगाडी सुरेश चन्नाबसप्पा]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[बागलकोट लोकसभा मतदारसंघ|बागलकोट]] \n|[[पी.सी.गड्डीगौडार]] \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[विजापूर लोकसभा मतदारसंघ|विजापूर]]\n| [[रमेश चंदप्पा जिगाजीनागी]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[गुलबर्गा लोकसभा मतदारसंघ|गुलबर्गा]]\n| [[मल्लिकार्जुन खर्गे]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[रायचूर लोकसभा मतदारसंघ|रायचूर]]\n| [[पक्किरप्पा एस.]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[बीदर लोकसभा मतदारसंघ|बीदर]]\n| [[एन. धरम सिंग]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[कोप्पळ लोकसभा मतदारसंघ|कोप्पळ]]\n| [[शिवरामगौडा शिवनगौडा]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[बेळ्ळारी लोकसभा मतदारसंघ|बेळ्ळारी]]\n| [[जे. शांता]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[हावेरी लोकसभा मतदारसंघ|हावेरी]]\n| [[उदासी शिवकुमार चनबसप्पा]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[धारवाड लोकसभा मतदारसंघ|धारवाड]]\n| [[प्रल्हाद जोशी]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[उत्तर कन्नड लोकसभा मतदारसंघ|उत्तर कन्नड]]\n| [[अनंतकुमार हेगडे]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[दावणगेरे लोकसभा मतदारसंघ|दावणगेरे]]\n|[[जी.एम.सिद्देश्वर]] \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[शिमोगा लोकसभा मतदारसंघ|शिमोगा]]\n| [[बी.वाय. राघवेंद्र]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[उडुपी चिकमगळूर लोकसभा मतदारसंघ|उडुपी चिकमगळूर]]\n| [[डी.व्ही. सदानंद गौडा]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[हासन लोकसभा मतदारसंघ|हासन]]\n| [[एच. डी. देवे गौडा|एच.डी. देवेगौडा]]\n|[[जनता दल (निरपेक्ष)]]\n|-\n| [[दक्षिण कन्नड लोकसभा मतदारसंघ|दक्षिण कन्नड]]\n| [[नलिन कुमार कटील]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[चित्रदुर्ग लोकसभा मतदारसंघ|चित्रदुर्ग]]\n| [[जनार्दन स्वामी]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[तुमकुर लोकसभा मतदारसंघ|तुमकुर]]\n| [[जी.एस. बसवराज]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[मंड्या लोकसभा मतदारसंघ|मंड्या]]\n| [[एन. चेलुवराय स्वामी]]\n|[[जनता दल (निरपेक्ष)]]\n|-\n| [[मैसुरु लोकसभा मतदारसंघ|मैसुरु]]\n| [[अडागुर एच. विश्वनाथ]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[चामराजनगर लोकसभा मतदारसंघ|चामराजनगर]]\n| [[आऱ. ध्रुवनारायण]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[बेंगलुरु ग्रामीण लोकसभा मतदारसंघ|बेंगलुरु ग्रामीण]]\n| [[एच.डी. कुमारस्वामी]]\n|[[जनता दल (निरपेक्ष)]]\n|-\n| [[बेंगलुरु उत्तर लोकसभा मतदारसंघ|बेंगलुरु उत्तर]]\n| [[डी.बी. चंद्रे गौडा]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[बेंगलुरु मध्य लोकसभा मतद���रसंघ|बेंगलुरु मध्य]]\n| [[पी.सी. मोहन]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[बेंगलुरु दक्षिण विधानसभा मतदारसंघ|बेंगलुरु दक्षिण]]\n| [[अनंत कुमार]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[चिक्कबळ्ळापूर लोकसभा मतदारसंघ|चिक्कबळ्ळापूर]]\n| [[एम. वीरप्पा मोइली]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[कोलार लोकसभा मतदारसंघ|कोलार]]\n| [[के.एच. मुनियप्पा]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|}\n\n===[[केरळ]]===\n{| class=\"wikitable\" style=\"font-size: 85%\"\n|-\n! मतदारसंघ\n! खासदार\n! पक्ष\n|-\n| Kasaragod \n|P Karunakaran \n|[[मार्क्सवादी कम्युनिस्ट पक्ष]]\n|-\n| Kannur \n|K. Sudhakaran \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Vadakara \n|Mullappally Ramachandran \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Wayanad \n|M.I. Shanavas \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Kozhikode \n|M.K. Raghavan \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Malappuram \n|E. Ahamed \n|[[मुस्लिम लीग केरळ राज्य मंडळ]]\n|-\n|Ponnani \n|E.T. Muhammed Basheer \n|[[मुस्लिम लीग केरळ राज्य मंडळ]]\n|-\n|Palakkad \n|M.B. Rajesh \n|[[मार्क्सवादी कम्युनिस्ट पक्ष]]\n|-\n|Alathur \n|P.K Biju \n|[[मार्क्सवादी कम्युनिस्ट पक्ष]]\n|-\n| Thrissur \n|P C Chacko \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Chalakudy \n|K.P. Dhanapalan \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| Ernakulam \n|Prof. K V Thomas \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| Idukki \n|Adv. P.T Thomas \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Kottayam \n|Jose K.Mani (Karingozheckal) \n|[[केरळ काँग्रेस (मणी)]]\n|-\n| Alappuzha \n|K.C Venugopal \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| Mavelikkara \n|Kodikkunnil Suresh \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| Pathanamthitta \n|Anto Antony Punnathaniyil \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| Kollam \n|N.Peethambarakurup \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| Attingal \n|Adv. A Sampath \n|[[मार्क्सवादी कम्युनिस्ट पक्ष]]\n|-\n| Thiruvananthapuram \n|Shashi Tharoor \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|}\n\n===[[मध्यप्रदेश]]===\n{| class=\"wikitable\" style=\"font-size: 85%\"\n|-\n! मतदारसंघ\n! खासदार\n! पक्ष\n|-\n| Morena \n|Narendra Singh Tomar \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| Bhind \n|Ashok Argal \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n|Gwalior \n|Yashodhara Raje Scindia \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n|Guna \n|Jyotiraditya Madhavrao Scindia \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Sagar \n|Bhupendra Singh \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n|Tikamgarh \n|Virendra Kumar \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n|Damoh \n|Shivraj Bhaiya \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n|Khajuraho \n|Jeetendra Singh Bundela \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n|Satna \n|Ganesh Singh \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| Rewa \n|Deoraj Singh Patel \n|बहुजन समाज पक्ष\n|-\n| Sidhi \n|Govind Prasad Mishra \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| Shahdol \n|Rajesh Nandini Singh \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| Jabalpur \n|Rakesh Singh \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n|Mandla \n|Basori Singh Masram \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| Balaghat \n|K. D. Deshmukh \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| Chhindwara \n|Kamal Nath \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| Hoshangabad \n|Uday Pratap Singh \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| Vidisha \n|Sushma Swaraj \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| Bhopal \n|Kailash Joshi \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| Rajgarh \n|Narayansingh Amlabe \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| Dewas \n|Sajjan Singh Verma \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| Ujjain \n|Guddu Premchand \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| Mandsour \n|Meenakshi Natrajan \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| Ratlam \n|Kantilal Bhuria \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| Dhar \n|Gajendra Singh Rajukhedi \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| Indore \n|Sumitra Mahajan (Tai) \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| Khargone \n|Makansingh Solanki (Babuji) \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| Khandwa \n|Arun Subhashchandra Yadav \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| Betul \n|Jyoti Dhurve \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|}\n\n===[[महाराष्ट्र]]===\n{| class=\"wikitable\" style=\"font-size: 85%\"\n|-\n! मतदारसंघ\n! खासदार\n! पक्ष\n|-\n| [[नंदुरबार लोकसभा मतदारसंघ|नंदुरबार]]\n|[[माणिकराव होदल्या गावित]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[धुळे लोकसभा मतदारसंघ|धुळे]]\n|[[प्रताप नारायण सोनवणे]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[जळगाव लोकसभा मतदारसंघ|जळगाव]]\n|[[ए.टी. नाना पाटील]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[रावेर लोकसभा मतदारसंघ|रावेर]]\n|[[हरीभाऊ माधव जावळे]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[बुलढाणा लोकसभा मतदारसंघ|बुलढाणा]]\n|[[प्रतापराव गणपतराव जाधव]]\n|[[शिवसेना]]\n|-\n|[[अकोला लोकसभा मतदारसंघ|अकोला]]\n|[[संजय शामराव धोत्रे]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[अमरावती लोकसभा मतदारसंघ|अमरावती]]\n|[[आनंदराव विठोबा अडसूळ]]\n|[[शिवसेना]]\n|-\n| [[वर्धा लोकसभा मतदारसंघ|वर्धा]]\n| [[दत्ता मेघे]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|[[रामटेक]] \n| [[मुकुल वासनिक]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[नागपूर लोकसभा मतदारसंघ|नागपूर]]\n|[[विलास बाबुराव मुत्तेमवार]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[भंडारा-गोंदिया लोकसभा मतदारसंघ|भंडारा-गोंदिया]]\n| [[प्रफुल्ल मनोहरभाई पटेल|प्रफुल्ल पटेल]]\n|[[राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष]]\n|-\n| [[गडचिरोली-चिमूर लोकसभा मतदारसंघ|गडचिरोली-चिमूर]]\n|[[मारोतराव सैनुजी कोवासे]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[चंद्रपूर लोकसभा मतदारसंघ|चंद्रपूर]]\n| [[हंसराज गंगाराम अहिर]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[यवतमाळ-वाशिम लोकसभा मतदारसंघ|यवतमाळ-वाशिम]]\n| [[भावना पुंडलिकराव गवळी]] (पाटील)\n|[[शिवसेना]]\n|-\n| [[हिंगोली (लोकसभा मतदारसंघ)|हिंगोली]]\n|[[सुभाष बापुराव वानखेडे]]\n|[[शिवसेना]]\n|-\n| [[नांदेड लोकसभा मतदारसंघ|नांदेड]]\n| [[भास्करराव पाटील (खतगावकर)]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[परभणी लोकसभा मतदारसंघ|परभणी]]\n| ॲड. [[गणेश दुधगांवकर]]\n|[[शिवसेना]]\n|-\n| [[जालना लोकसभा मतदारसंघ|जालना]]\n|[[रावसाहेब दादाराव दानवेपाटील]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[औरंगाबाद लोकसभा मतदारसंघ|औरंगाबाद]]\n|[[चंद्रकांत भाऊराव खैरे]]\n|[[शिवसेना]]\n|-\n| [[दिंडोरी लोकसभा मतदारसंघ|दिंडोरी]]\n|[[हरीशचंद्र देवराम चव्हाण]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[नाशिक लोकसभा मतदारसंघ|नाशिक]]\n|[[समीर भुजबळ]]\n|[[राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष]]\n|-\n| [[पालघर लोकसभा मतदारसंघ|पालघर]]\n|[[बलिराम सुकुर जाधव]]\n| [[बहुजन विकास आघाडी]]\n|-\n| [[भिवंडी लोकसभा मतदारसंघ|भिवंडी]]\n|[[सुरेश काशीनाथ तावरे]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[कल्याण लोकसभा मतदारसंघ|कल्याण]]\n|[[आनंद प्रकाश परांजपे]]\n|[[शिवसेना]]\n|-\n| [[ठाणे लोकसभा मतदारसंघ|ठाणे]]\n| डॉ. [[संजीव गणेश नाईक]]\n|[[राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष]]\n|-\n| [[उत्तर मुंबई लोकसभा मतदारसंघ|उत्तर मुंबई]]\n|[[संजय ब्रिजकिशोरलाल निरुपम]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[वायव्य मुंबई लोकसभा मतदारसंघ|वायव्य मुंबई]]\n|[[गुरुदास कामत]] \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[ईशान्य मुंबई लोकसभा मतदारसंघ|ईशान्य मुंबई]]\n|[[संजय दिना पाटील]]\n|[[राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष]]\n|-\n| [[उत्तर मध्य मुंबई लोकसभा मतदारसंघ|उत्तर मध्य मुंबई]]\n|[[प्रिया सुनील दत्त]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[दक्षिण मध्य मुंबई लोकसभा मतदारसंघ|दक्षिण मध्य मुंबई]]\n|[[एकनाथ महादेव गायकवाड]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[दक्षिण मुंबई लोकसभा मतदारसंघ|दक्षिण मुंबई]]\n|[[मिलिंद मुरली देवडा]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[रायगड लोकसभा मतदारसंघ|रायगड]]\n|[[अनंत गंगाराम गीते]]\n|[[शिवसेना]]\n|-\n| [[मावळ लोकसभा मतदारसंघ|मावळ]]\n|[[गजानन बाबर]] \n|[[शिवसेना]]\n|-\n| [[पुणे लोकसभा मतदारसंघ|पुणे]]\n|[[सुरेश कलमाडी]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[बारामती लोकसभा मतदारसंघ|बारामती]]\n|[[सुप्रिया सदानंद सुळे]]\n|[[राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष]]\n|-\n| [[शिरूर लोकसभा मतदारसंघ|शिरुर]]\n|[[शिवाजी अढळराव पाटील]]\n|[[शिवसेना]]\n|-\n| [[अहमदनगर लोकसभा मतदारसंघ|अहमदनगर]]\n|[[दिलीपकुमार मनसुखलाल गांधी]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[शिर्डी लोकसभा मतदारसंघ|शिर्डी]]\n|[[सदाशिव लोखंडे]] \n|[[शिवसेना]]\n|-\n| [[बीड लोकसभा मतदारसंघ|बीड]]\n|[[गोपीनाथ मुंडे]] \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[उस्मानाबाद लोकसभा मतदारसंघ|उस्मानाबाद]]\n|[[पद्मसिंह बाजीराव पाटील]]\n|[[राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष]]\n|-\n| [[लातूर लोकसभा मतदारसंघ|लातूर]]\n|[[जयवंत गंगाराम आवळे]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[सोलापूर लोकसभा मतदारसंघ|सोलापूर]]\n|[[सुशीलकुमार शिंदे]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[माढा लोकसभा मतदारसंघ|माढा]]\n|[[शरद पवार]] \n|[[राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष]]\n|-\n| [[सांगली लोकसभा मतदारसंघ|सांगली]]\n|[[प्रतीक प्रकाशबापू पाटील]] \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[सातारा लोकसभा मतदारसंघ|सातारा]]\n|[[उदयनराजे भोसले]]\n|[[राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष]]\n|-\n| [[रत्नागिरी-सिंधुदुर्ग लोकसभा मतदारसंघ|रत्नागिरी-सिंधुदुर्ग]]\n|[[निलेश नारायण राणे]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[कोल्हापूर लोकसभा मतदारसंघ|कोल्हापूर]]\n|[[सदाशिवराव दादोबा मंडलिक]]\n| अपक्ष\n|-\n| [[हातकणंगले लोकसभा मतदारसंघ|हातकणंगले]]\n| [[राजु शेट्टी]]\n| [[स्वाभिमानी पक्ष]]\n|}\n\n===[[मणिपूर]]===\n{| class=\"wikitable\" style=\"font-size: 85%\"\n|-\n! मतदारसंघ\n! खासदार\n! पक्ष\n|-\n| [[आंतर मणिपूर लोकसभा मतदारसंघ|आंतर मणिपूर]] \n| [[डा. थोकचोम मेन्या]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[बाह्य मणिपूर लोकसभा मतदारसंघ|बाह्य मणिपूर]]\n| [[थांग्सो बैते]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|}\n\n===[[मेघालय]]===\n{| class=\"wikitable\" style=\"font-size: 85%\"\n|-\n! मतदारसंघ\n! खासदार\n! पक्ष\n|-\n| [[शिलाँग|शिलाँग (लोकसभा मतदारसंघ)]]\n|[[विंसेंट् एच. पाला]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[तुरा|तुरा (लोकसभा मतदारसंघ)]]\n|[[अगाथा के. संगमा]]\n|[[राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष]]\n|}\n\n===[[मिझोरम]]===\n{| class=\"wikitable\" style=\"font-size: 85%\"\n|-\n! मतदारसंघ\n! खासदार\n! पक्ष\n|-\n| [[मिझोरम लोकसभा मतदारसंघ|मिझोरम]]\n| [[सी.एल. रुआला]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|}\n\n===[[नागालँड]]===\n{| class=\"wikitable\" style=\"font-size: 85%\"\n|-\n! मतदारसंघ\n! खासदार\n! पक्ष\n|-\n| [[नागालँड लोकसभा मतदारसंघ|नागालँड]]\n| [[सी.एम. चँग]]\n|[[नागालँड पीपल्स फ्रंट]]\n|}\n\n=== ओडिशा ===\n{| class=\"wikitable\" style=\"font-size: 85%\"\n|-\n! मतदारसंघ\n! खासदार\n! पक्ष\n|-\n| बारगढ\n| संजय भोई\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| सुंदरगढ\n| हेमानंद बिस्वाल\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| संबलपूर\n| अमरनाथ प्रधान\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| केओंझार\n| यशबंत नारायण सिंग लागुरी\n|[[बिजू जनता दल]]\n|-\n|Mayurbhanj \n|Laxman Tudu \n|[[बिजू जनता दल]]\n|-\n|Balasore \n|[[श्रीकांत जेना]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Bhadrak \n|Arjun Charan Sethi \n|[[बिजू जनता दल]]\n|-\n|Jajpur \n|Mohan Jena \n|[[बिजू जनता दल]]\n|-\n|Dhenkanal \n|Tathagata Satpathy \n|[[बिजू जनता दल]]\n|-\n|Bolangir \n|Kalikesh Narayan Singh Deo \n|[[बिजू जनता दल]]\n|-\n|Kalahandi \n|Bhakta Charan Das \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Nabarangpur \n|Pradeep Kumar Majhi \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Kandhamal \n|Rudramadhab Ray \n|[[बिजू जनता दल]]\n|-\n|Cuttack \n|Bhartruhari Mahtab \n|[[बिजू जनता दल]]\n|-\n|Kendrapara \n|Baijayant Panda \n|[[बिजू जनता दल]]\n|-\n|Jagatsinghpur \n|Bibhu Prasad Tarai \n|Communist Party of India\n|-\n|Puri \n|Pinaki Misra \n|[[बिजू जनता दल]]\n|-\n|Bhubaneswar \n|Prasanna Kumar Patasani \n|[[बिजू जनता दल]]\n|-\n|Aska \n|Nityananda Pradhan \n|[[बिजू जनता दल]]\n|-\n|Berhampur \n|Sidhant Mohapatra \n|[[बिजू जनता दल]]\n|-\n|Koraput \n|Jayaram Pangi \n|[[बिजू जनता दल]]\n|}\n\n=== पंजाब ===\n{| class=\"wikitable\" style=\"font-size: 85%\"\n|-\n! मतदारसंघ\n! खासदार\n! पक्ष\n|-\n| [[गुरदासपूर लोकसभा मतदारसंघ|गुरदासपूर]]\n| [[प्रताप सिंग बाजवा]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[अमृतसर लोकसभा मतदारसंघ|अमृतसर]]\n| [[नवजोत सिंग सिद्धू]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[खदूर साहिब लोकसभा मतदारसंघ|खदूर साहिब]]\n| डॉ. [[रत्तन सिंग अजनाला]]\n| शिरोमणी [[अकाली दल]] \n|-\n| [[जलंधर लोकसभा मतदारसंघ|जलंधर]]\n| [[मोहिंदर सिंग केपी]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[होशियारपूर लोकसभा मतदारसंघ|होशियारपूर]]\n| [[संतोष चौधरी]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[आनंदपूर साहिब लोकसभा मतदारसंघ|आनंदपूर साहिब]]\n| [[रवनीत सिंग]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[लुधियाना लोकसभा मतदारसंघ|लुधियाना]]\n| [[मनीष तिवारी]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[फतेहगढ साहिब लोकसभा मतदारसंघ|फतेहगढ साहिब]]\n| [[सुखदेव सिग]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[फरीदकोट लोकसभा मतदारसंघ|फरीदकोट]]\n| [[परमजीत कौर गुलशन]]\n|शिरोमणी [[अकाली दल]] \n|-\n| [[फिरोजपूर लोकसभा मतदारसंघ|फिरोजपूर]]\n| [[शेर सिंग घुबाया]]\n|शिरोमणी [[अकाली दल]] \n|-\n| [[भटिंडा लोकसभा मतदारसंघ|भटिंडा]]\n| [[हरसिम्रत कौर बादल]]\n|शिरोमणी [[अकाली दल]] \n|-\n| [[संगरुर लोकसभा मतदारसंघ|संगरुर]]\n| [[विजय इंदर सिंगला]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[पटियाला लोकसभा मतदारसंघ|पटियाला]]\n| [[प्रणीत कौर]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|}\n\n===Rajasthan ===\n{| class=\"wikitable\" style=\"font-size: 85%\"\n|-\n! मतदारसंघ\n! खासदार\n! पक्ष\n|-\n|Ganganagar \n|Bharat Ram Meghwal \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Bikaner \n|Arjun Ram Meghwal \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n|Churu \n|Ram Singh Kaswan \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n|Jhunjhunu \n|Sheesh Ram Ola \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Sikar \n|Mahadev Singh \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Jaipur Rural \n|Lal Chand Kataria \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Jaipur \n|Mahesh Joshi \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Alwar \n|Jitendra Singh \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Bharatpur \n|Ratan Singh \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Karauli-Dholpur \n|Khiladi Lal Bairwa \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Dausa \n|Kirodi Lal \n|Independent\n|-\n|Ajmer \n|[[सचिन पायलट]]\n| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Nagaur \n|Dr. Jyoti Mirdha \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Pali \n|Badri Ram Jakhar \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Jodhpur \n|Chandresh Kumari \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Barmer \n|Harish Choudhary \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Jalore \n|Devji Patel \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n|Udaipur \n|Raghuvir Singh Meena \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Banswara \n|Tarachand Bhagora \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Chittorgarh \n|(Dr.)girija Vyas \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Rajsamand \n|Gopal Singh \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Bhilwara \n|Dr. C. P. Joshi \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Kota \n|Ijyaraj Singh \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Jhalawar-Baran \n|Dushyant Singh \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|}\n\n===[[सिक्किम]]===\n{| class=\"wikitable\" style=\"font-size: 85%\"\n|-\n! मतदारसंघ\n! खासदार\n! पक्ष\n|-\n|[[सिक्कीम लोकसभा मतदारसंघ|सिक्कीम]] \n| [[प्रेम दास राय]] \n|[[सिक्कीम लोकशाही दल]]\n|}\n\n===Tamil Nadu ===\n{| class=\"wikitable\" style=\"font-size: 85%\"\n|-\n! मतदारसंघ\n! खासदार\n! पक्ष\n|-\n|Thiruvallur \n|Venugopal.P \n|[[अखिल भारतीय अण्णा द्रविड मुन्नेत्र कळघम]]\n|-\n|Chennai North \n|Elangovan T.K.S \n|[[द्रविड मुन्नेत्र कळघम]]\n|-\n|Chennai South \n|Rajendran C \n|[[अखिल भारतीय अण्णा द्रविड मुन्नेत्र कळघम]]\n|-\n|Chennai Central \n|Dayanidhi Maran \n|[[द्रविड मुन्नेत्र कळघम]]\n|-\n|Sriperumbudur \n|Baalu T R \n|[[द्रविड मुन्नेत्र कळघम]]\n|-\n|Kancheepuram \n|Viswanathan.P \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Arakkonam \n|Jagathrakshakan \n|[[द्रविड मुन्नेत्र कळघम]]\n|-\n|Vellore \n|Abdulrahman \n|[[द्रविड मुन्नेत्र कळघम]]\n|-\n|Krishnagiri \n|Sugavanam. E.G. \n|[[द्रविड मुन्नेत्र कळघम]]\n|-\n|Dharmapuri \n|Thamaraiselvan. R \n|[[द्रविड मुन्नेत्र कळघम]]\n|-\n|Tiruvannamalai \n|Venugopal.D \n|[[द्रविड मुन्नेत्र कळघम]]\n|-\n|Arani \n|Krishnasamy M \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Viluppuram \n|Anandan M \n|[[अखिल भारतीय अण्णा द्रविड मुन्नेत्र कळघम]]\n|-\n|Kallakurichi \n|Sankar Adhi \n|[[द्रविड मुन्नेत्र कळघम]]\n|-\n|Salem \n|Semmalai S \n|[[अखिल भारतीय अण्णा द्रविड मुन्नेत्र कळघम]]\n|-\n|Namakkal \n|Gandhiselvan.S \n|[[द्रविड मुन्नेत्र कळघम]]\n|-\n|Erode \n|Ganeshamurthi.A. Marumalarchi \n|[[द्रविड मुन्नेत्र कळघम]]\n|-\n|Tiruppur \n|Sivasami C \n|[[अखिल भारतीय अण्णा द्रविड मुन्नेत्र कळघम]]\n|-\n|Nilgiris \n|Raja A \n|[[द्रविड मुन्नेत्र कळघम]]\n|-\n|Coimbatore \n|Natarajan.P.R. \n|Communist Party of India (Marxist)\n|-\n|Pollachi \n|Sugumar.K \n|[[अखिल भारतीय अण्णा द्रविड मुन्नेत्र कळघम]]\n|-\n|Dindigul \n|Chitthan N S V \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Karur \n|Tambidurai.M \n|[[अखिल भारतीय अण्णा द्रविड मुन्नेत्र कळघम]]\n|-\n|Tiruchirappalli \n|Kumar.P \n|[[अखिल भारतीय अण्णा द्रविड मुन्नेत्र कळघम]]\n|-\n|Perambalur \n|Napoleon,D. \n|[[द्रविड मुन्नेत्र कळघम]]\n|-\n|Cuddalore \n|Alagiri S \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Chidambaram \n|Thirumaavalavan, \n|Thol Viduthalai Chiruthaigal Katch\n|-\n|Mayiladuthurai \n|Manian O.S \n|[[अखिल भारतीय अण्णा द्रविड मुन्नेत्र कळघम]]\n|-\n|Nagapattinam \n|Vijayan A K S \n|[[द्रविड मुन्नेत्र कळघम]]\n|-\n|Thanjavur \n|Palanimanickam.S.S \n|[[द्रविड मुन्नेत्र कळघम]]\n|-\n|Sivaganga \n|Chidambaram P \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Madurai \n|Alagiri M.K \n|[[द्रविड मुन्नेत्र कळघम]]\n|-\n|Theni \n|Aaron Rashid.J.M \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Virudhunagar \n|Manicka Tagore \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Ramanathapuram \n|Sivakumar @ J.K. Ritheesh. K \n|[[द्रविड मुन्नेत्र कळघम]]\n|-\n|Thoothukkudi \n|Jeyadurai.S.R \n|[[द्रविड मुन्नेत्र कळघम]]\n|-\n|Tenkasi \n|Lingam P \n|[[भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष]]\n|-\n|Tirunelveli \n|Ramasubbu S \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Kanniyakumari \n|Helen Davidson J \n|[[द्रविड मुन्नेत्र कळघम]]\n|}\n\n===[[त्रिपुरा]]===\n{| class=\"wikitable\" style=\"font-size: 85%\"\n|-\n! मतदारसंघ\n! खासदार\n! पक्ष\n|-\n| [[त्रिपुरा पश्चिम लोकसभा मतदारसंघ|त्रिपुरा पश्चिम]] \n| [[खगन दास]] \n|[[मार्क्सवादी कम्युनिस्ट पक्ष]]\n|-\n| [[त्रिपुरा पूर्व लोकसभा मतदारसंघ|त्रिपुरा पूर्व]] \n| [[बजु बन रियान]]\n|[[मार्क्सवादी कम्युनिस्ट पक्ष]]\n|}\n\n===[[उत्तर प्रदेश]]===\n{| class=\"wikitable\" style=\"font-size: 85%\"\n|-\n! मतदारसंघ\n! खासदार\n! पक्ष\n|-\n|Saharanpur \n|Jagdish Singh Rana \n|[[बहुजन समाज पक्ष]]\n|-\n| Kairana \n|Tabassum Begum \n|[[बहुजन समाज पक्ष]]\n|-\n| Muzaffarnagar \n|Kadir Rana \n|[[बहुजन समाज पक्ष]]\n|-\n| Bijnor \n|Sanjay Singh Chauhan \n|[[राष्ट्रीय लोक दल]]\n|-\n| Nagina \n|Yashvir Singh \n|[[समाजवादी पक्ष]]\n|-\n| Moradabad \n|मोहम्मद अझहरुद्दीन \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| Rampur \n|Jaya Prada Nahata \n|[[समाजवादी पक्ष]]\n|-\n| Sambhal \n|Dr. Shafiqur Rahman Barq \n|[[बहुजन समाज पक्ष]]\n|-\n| Amroha \n|Devendra Nagpal \n|[[राष्ट्रीय लोक दल]]\n|-\n| Meerut \n|Rajendra Agarwal \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| Baghpat \n|Ajit Singh \n|[[राष्ट्रीय लोक दल]]\n|-\n| Ghaziabad \n|Rajnath Singh \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| Gautam Buddh Nagar \n|Surendra Singh Nagar \n|[[बहुजन समाज पक्ष]]\n|-\n| Bulandshahr \n|Kamlesh \n|[[समाजवादी पक्ष]]\n|-\n| Aligarh \n|Raj Kumari Chauhan \n|[[बहुजन समाज पक्ष]]\n|-\n| Hathras \n|Sarika Singh \n|[[राष्ट्रीय लोक दल]]\n|-\n| Mathura \n|Jayant Chaudhary \n|[[राष्ट्रीय लोक दल]]\n|-\n| Agra \n|Dr. Ramshankar Bharatiya \n|Janata Party\n|-\n| Fatehpur Sikri \n|Seema Upadhyay \n|[[बहुजन समाज पक्ष]]\n|-\n| Firozabad \n|Akhilesh Yadav \n|[[समाजवादी पक्ष]]\n|-\n| Mainpuri \n|Mulayam Singh Yadav \n|[[समाजवादी पक्ष]]\n|-\n| Etah \n|Kalyan Singh R O Madholi \n|Independent\n|-\n| Badaun \n|Dharmendra Yadav \n|[[समाजवादी पक्ष]]\n|-\n| Aonla \n|Menka Gandhi \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| Bareilly \n|Praveen Singh Aron \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| Pilibhit \n|Feroze Varun Gandhi \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| Shahjahanpur \n|Mithlesh \n|[[समाजवादी पक्ष]]\n|-\n| Kheri \n|Zafar Ali Naqvi \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| Dhaurahra \n|Kunwar Jitin Prasad \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| Sitapur \n|Kaisar Jahan \n|[[बहुजन समाज पक्ष]]\n|-\n| Hardoi \n|Usha Verma \n|[[समाजवादी पक्ष]]\n|-\n| Misrikh \n|Ashok Kumar Rawat \n|[[बहुजन समाज पक्ष]]\n|-\n| Unnao \n|Annutandon \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| Mohanlalganj \n|Sushila Saroj \n|[[समाजवादी पक्ष]]\n|-\n| Lucknow \n|Lal Ji Tandon \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| Rae Bareli \n|[[सोनिया गांधी]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| Amethi \n|[[राहुल गांधी]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| Sultanpur \n|Dr.Sanjay Singh \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| Pratapgarh \n|Rajkumari Ratna Singh \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| Farrukhabad \n|Salman Khursheed \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| Etawah \n|Premdas \n|[[समाजवादी पक्ष]]\n|-\n| Kannauj \n|Akhilesh Yadav \n|[[समाजवादी पक्ष]]\n|-\n| Kanpur \n|Sri Prakash Jaiswal \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| Akbarpur \n|Rajaram Pal \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| Jalaun \n|Ghansyam Anuragi \n|[[समाजवादी पक्ष]]\n|-\n| Jhansi \n|Pradeep Kumar Jain (Aditya) \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| Hamirpur \n|Vijay Bahadur Singh \n|[[बहुजन समाज पक्ष]]\n|-\n| Banda \n|R. K. Singh Patel \n|[[समाजवादी पक्ष]]\n|-\n| Fatehpur \n|Rakesh Sachan \n|[[समाजवादी पक्ष]]\n|-\n| Kaushambi \n|Shailendra Kumar \n|[[समाजवादी पक्ष]]\n|-\n| Phulpur \n|Kapil Muni Karwariya \n|[[बहुजन समाज पक्ष]]\n|-\n| Allahabad\n| Kunwar Rewati Raman Singh Alias Mani Ji \n|[[समाजवादी पक्ष]]\n|-\n| Barabanki \n|P.L.Punia \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| Faizabad \n|Nirmal Khatri \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| Ambedkar Nagar \n|Rakesh Pandey \n|[[बहुजन समाज पक्ष]]\n|-\n| Bahraich \n|Kamal Kishor \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| Kaiserganj \n|Brijbhushan Sharan Singh \n|[[समाजवादी पक्ष]]\n|-\n| Shrawasti \n|Vinay Kumar Alias Vinnu \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| Gonda \n|Beni Prasad Verma \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| Domariyaganj \n|Jagdambika Pal \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| Basti \n|Arvind Kumar Chaudhary \n|[[बहुजन समाज पक्ष]]\n|-\n| Sant Kabir Nagar\n| Bhisma Shankar Alias Kushal Tiwari \n|[[बहुजन समाज पक्ष]]\n|-\n| Maharajganj \n|Harsh Vardhan \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| Gorakhpur \n|Adityanath \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| Kushi Nagar \n|Ku. Ratanjeet Pratap Narayan Singh \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| Deoria \n|Gorakh Prasad Jaiswal \n|[[बहुजन समाज पक्ष]]\n|-\n| Bansgaon \n|Kamlesh Paswan \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| Lalganj \n|Dr. Baliram \n|[[बहुजन समाज पक्ष]]\n|-\n| Azamgarh \n|Ramakant Yadav \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| Ghosi \n|Dara Singh Chauhan \n|[[बहुजन समाज पक्ष]]\n|-\n| Salempur \n|Ramashankar Rajbhar \n|[[बहुजन समाज पक्ष]]\n|-\n| Ballia \n|Neeraj Shekhar \n|[[समाजवादी पक्ष]]\n|-\n| Jaunpur \n|Dhananjay Singh \n|[[बहुजन समाज पक्ष]]\n|-\n| Machhlishahr \n|Tufani Saroj \n|[[समाजवादी पक्ष]]\n|-\n| Ghazipur \n|Radhey Mohan Singh \n|[[समाजवादी पक्ष]]\n|-\n| Varanasi \n|Dr. Murli Manohar Joshi \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| Bhadohi \n|Gorakhnath \n|[[बहुजन समाज पक्ष]]\n|-\n| Mirzapur \n|Bal Kumar Patel \n|[[समाजवादी पक्ष]]\n|-\n| Robertsganj \n|Pakauri Lal \n|[[समाजवादी पक्ष]]\n|}\n\n===[[पश्चिम बंगाल]]===\n{| class=\"wikitable\" style=\"font-size: 85%\"\n|-\n! मतदारसंघ\n! खासदार\n! पक्ष\n|-\n|Cooch Behar \n|Nripendra Nath Roy \n|[[फॉरवर्ड ब्लॉक]]\n|-\n|Alipurduars \n|Manohar Tirkey \n|[[क्रांतीकारी सामाजवादी पक्ष]]\n|-\n|Jalpaiguri \n|Mahendra Kumar Roy \n|[[मार्क्सवादी कम्युनिस्ट पक्ष]]\n|-\n|Darjeeling \n|Jaswant Singh \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n|Raiganj \n|Deepa Dasmunsi \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Balurghat \n|Prasanta Kumar Majumdar \n| [[रिव्होल्युशनरी सोशालिस्ट पार्टी]]\n|-\n|Maldaha \n|Uttar Mausam Noor \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँ��्रेस]]\n|-\n|Maldaha Dakshin \n|Abu Hasem Khan Choudhury \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Jangipur \n|Pranab Mukherjee \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Baharampur \n|Adhir Ranjan Chowdhury \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Murshidabad \n|Abdul Mannan Hossain \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Krishnanagar \n|Tapas Paul \n|[[अखिल भारतीय तृणमूल काँग्रेस]]\n|-\n|Ranaghat \n|Sucharu Ranjan Haldar \n|[[अखिल भारतीय तृणमूल काँग्रेस]]\n|-\n|Bangaon \n|Gobinda Chandra Naskar \n|[[अखिल भारतीय तृणमूल काँग्रेस]]\n|-\n|Barrackpore \n|Dinesh Trivedi \n|[[अखिल भारतीय तृणमूल काँग्रेस]]\n|-\n|Dum Dum \n|Saugata Ray \n|[[अखिल भारतीय तृणमूल काँग्रेस]]\n|-\n| Barasat \n|Kakali Ghosh Dastidar \n|[[अखिल भारतीय तृणमूल काँग्रेस]]\n|-\n| Basirhat \n|Sk. Nurul Islam \n|[[अखिल भारतीय तृणमूल काँग्रेस]]\n|-\n| [[जॉयनगर लोकसभा मतदारसंघ|जॉयनगर]]\n| डॉ. [[तरुण मोंडल]]\n| अपक्ष\n|-\n| Mathurapur \n|Choudhury Mohan Jatua \n|[[अखिल भारतीय तृणमूल काँग्रेस]]\n|-\n| Diamond Harbour \n|Somendra Nath Mitra \n|[[अखिल भारतीय तृणमूल काँग्रेस]]\n|-\n| Jadavpur \n|Kabir Suman \n|[[अखिल भारतीय तृणमूल काँग्रेस]]\n|-\n| Kolkata Dakshin \n|Mamata Banerjee \n|[[अखिल भारतीय तृणमूल काँग्रेस]]\n|-\n| Kolkata Uttar \n|Sudip Bandyopadhyay \n|[[अखिल भारतीय तृणमूल काँग्रेस]]\n|-\n| Howrah \n|Ambica Banerjee \n|[[अखिल भारतीय तृणमूल काँग्रेस]]\n|-\n| Uluberia \n|Sultan Ahmed \n|[[अखिल भारतीय तृणमूल काँग्रेस]]\n|-\n| Srerampur \n|Kalyan Banerjee \n|[[अखिल भारतीय तृणमूल काँग्रेस]]\n|-\n| Hooghly \n|Dr. Ratna De(Nag) \n|[[अखिल भारतीय तृणमूल काँग्रेस]]\n|-\n| Arambagh \n|Malik Sakti Mohan \n|[[मार्क्सवादी कम्युनिस्ट पक्ष]]\n|-\n| Tamluk \n|Adhikari Suvendu \n|[[अखिल भारतीय तृणमूल काँग्रेस]]\n|-\n| Kanthi \n|Adhikari Sisir Kumar \n|[[अखिल भारतीय तृणमूल काँग्रेस]]\n|-\n| Ghatal \n|Gurudas Dasgupta \n|[[भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष]]\n|-\n|Jhargram \n|Pulin Bihari Baske \n|[[मार्क्सवादी कम्युनिस्ट पक्ष]]\n|-\n|Medinipur \n|Prabodh Panda \n|[[भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष]]\n|-\n|Purulia \n|Narahari Mahato \n|[[फॉरवर्ड ब्लॉक]]\n|-\n|Bankura \n|Acharia Basudeb \n|[[मार्क्सवादी कम्युनिस्ट पक्ष]]\n|-\n|Bishnupur \n|Susmita Bauri \n|[[मार्क्सवादी कम्युनिस्ट पक्ष]]\n|-\n|Bardhaman Purba \n|Anup Kumar Saha \n|[[मार्क्सवादी कम्युनिस्ट पक्ष]]\n|-\n|Burdwan - Durgapur \n|Sk. Saidul Haque \n|[[मार्क्सवादी कम्युनिस्ट पक्ष]]\n|-\n| Asansol \n|Bansa Gopal Chowdhury \n|[[मार्क्सवादी कम्युनिस्ट पक्ष]]\n|-\n| Bolpur \n|Doctor Ram Chandra Dome \n|[[मार्क्सवादी कम्युनिस्ट पक्ष]]\n|-\n| Birbhum \n|Satabdi Roy \n|[[अखिल भारतीय तृणमूल काँग्रेस]]\n|}\n\n===[[छत्तीसगढ]]===\n{| class=\"wikitable\" style=\"font-size: 85%\"\n|-\n! मतदारसंघ\n! खासदार\n! पक्ष\n|-\n| [[सरगुजा लोकसभा मतदारसंघ|सरगुजा]]\n| [[मुरारीलाल सिंग]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[राजगढ लोकसभा मतदारसंघ|राजगढ]]\n| [[विष्णु देव साई|विष्णू देव साई]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[जंजगीर-चंपा (लोकसभा मतदारसंघ)|जंजगीर-चंपा]]\n| [[कमला देवी पाटले]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[कोरबा लोकसभा मतदारसंघ|कोरबा]]\n| [[चरण दास महंत]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[बिलासपूर लोकसभा मतदारसंघ|बिलासपूर]]\n| [[दिलिप सिंग जुदेव]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[राजनांदगांव लोकसभा मतदारसंघ|राजनांदगांव]]\n| [[मधुसूदन यादव]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[दुर्ग लोकसभा मतदारसंघ|दुर्ग]]\n| [[सरोज पांडे]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[रायपूर लोकसभा मतदारसंघ|रायपूर]]\n| [[रमेश बैस]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[महासमुंद लोकसभा मतदारसंघ|महासमुंद]]\n| [[चंदुलाल साहू]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[बस्तर लोकसभा मतदारसंघ|बस्तर]]\n| [[बलीराम कश्यप]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[कांकेर लोकसभा मतदारसंघ|कांकेर]]\n| [[सोहन पोताई]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|}\n\n===[[झारखंड]]===\n{| class=\"wikitable\" style=\"font-size: 85%\"\n|-\n! मतदारसंघ\n! खासदार\n! पक्ष\n|-\n|[[राजमहल (लोकसभा मतदारसंघ)|राजमहल]] \n| [[देवीधन बेसरा]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n|[[डुम्का (लोकसभा मतदारसंघ)|डुम्का]] \n| [[शिबू सोरेन]]\n|[[झारखंड मुक्ति मोर्चा]]\n|-\n|[[गोड्डा (लोकसभा मतदारसंघ)|गोड्डा]] \n| [[निशिकांत दुबे]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n|[[चत्रा (लोकसभा मतदारसंघ)|चत्रा]] \n| [[इंदर सिंग नामधारी]]\n|अपक्ष\n|-\n|[[कोडर्मा (लोकसभा मतदारसंघ)|कोडर्मा]] \n| [[बाबुलाल मरांडी]]\n| [[झारखंड विकास मोर्चा (प्रजातांत्रिक)]]\n|-\n|[[गिरिडीह (लोकसभा मतदारसंघ)|गिरिडीह]] \n| [[रवींद्र कुमार पांडे]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n|[[धनबाद (लोकसभा मतदारसंघ)|धनबाद]] \n| [[पशुपती नाथ सिंग]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n|[[रांची (लोकसभा मतदारसंघ)|रांची]] \n| [[सुबोध कांत सहाय]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|[[जमशेदपूर (लोकसभा मतदारसंघ)|जमशेदपूर]] \n| [[अर्जुन मुंडा]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n|[[सिंगभूम (लोकसभा मतदारसंघ)|सिंगभूम]] \n| [[मधू कोरा]]\n|अपक्ष\n|-\n|[[खुंटी (लोकसभा मतदारसंघ)|खुंटी]] \n| [[करिया मुंडा]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n|[[लोहारडागा (लोकसभा मतदारसंघ)|लोहारडागा]] \n| [[सुदर्शन भगत]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n|[[पलामौ (लोकसभा मतदारसंघ)|पलामौ]] \n| [[कामेश्वर बैथा]]\n|[[झारखंड मुक्ति मोर्चा]]\n|-\n|[[हजारीबाग (लोकसभा मतदारसंघ)|हजारीबाग]] \n| [[यशवंत सिंहा]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|}\n\n===[[उत्तराखंड]]===\n{| class=\"wikitable\" style=\"font-size: 85%\"\n|-\n! मतदारसंघ\n! खासदार\n! पक्ष\n|-\n|[[तेहरी गढवाल (लोकसभा मतदारसंघ)|तेहरी गढवाल]]\n| [[विजय बहुगुणा]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|[[गढवाल (लोकसभा मतदारसंघ)|गढवाल]]\n| [[सतपाल महाराज]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|[[अलमोडा (लोकसभा मतदारसंघ)|अलमोडा]] \n| [[प्रदीप तमटा]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|[[नैनिताल (लोकसभा मतदारसंघ)|नैनिताल]] \n| [[के.सी. सिंग बाबा]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|[[हरिद्वार (लोकसभा मतदारसंघ)|हरद्वार]] \n| [[हरीश रावत]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|}\n\n===केंद्रशासित प्रदेश===\n{| class=\"wikitable\" style=\"font-size: 95%\"\n! प्रदेश\n! मतदारसंघ\n! खासदार\n! पक्ष\n|-\n|[[अंदमान आणि निकोबार]] \n|[[अंदमान आणि निकोबार]]\n| [[बिश्नू पाद राय]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n|[[चंदिगढ]]\n|[[चंदिगढ]]\n| [[पवन कुमार बन्सल]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|[[दादरा आणि नगर-हवेली]] \n|[[दादरा आणि नगर-हवेली]]\n| [[नटूभाई गोमानभाई पटेल]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n|[[दमण आणि दीव]]\n|[[दमण आणि दीव]]\n| [[लालूभाई पटेल]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n|[[राष्ट्रीय राजधानी प्रदेश]]\n|[[चांदनी चौक (लोकसभा मतदारसंघ)|चांदनी चौक]]\n|[[कपिल सिब्बल]] \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|[[राष्ट्रीय राजधानी प्रदेश]]\n| [[ईशान्य दिल्ली लोकसभा मतदारसंघ|ईशान्य दिल्ली]]\n| [[जय प्रकाश अगरवाल]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|[[राष्ट्रीय राजधानी प्रदेश]]\n|[[पूर्व दिल्ली (लोकसभा मतदारसंघ)|पूर्व दिल्ली]]\n| [[संदीप दिक्षित]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|[[राष्ट्रीय राजधानी प्रदेश]]\n|[[नवी दिल्ली]]\n| [[अजय माकन]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|[[राष्ट्रीय राजधानी प्रदेश]]\n| [[वायव्य दिल्ली लोकसभा मतदारसंघ|वायव्य दिल्ली]]\n| [[कृष्ण तिरथ]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|[[राष्ट्रीय राजधानी प्रदेश]]\n|[[पश्चिम दिल्ली (लोकसभा मतदारसंघ)|पश्चिम दिल्ली]]\n| [[महाबळ मिश्रा]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|[[राष्ट्रीय राजधानी प्रदेश]]\n|[[दक्षिण दिल्ली (लोकसभा मतदारसंघ)|दक्षिण दिल्ली]]\n| [[रमेश कुमार]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[लक्षद्वीप]]\n| [[लक्षद्वीप]]\n| [[मुहम्मद हम्दुल्ला सईद ए.बी.]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|[[पुदुच्चेरी]]\n|[[पुदुच्चेरी]]\n| [[नारायणसामी (राजकारणी)]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|}\n\n{{भारतीय संसद}}\n[[वर्ग:लोकसभा सदस्य]]\n[[वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य]]\n[[वर्ग:लाल दुवे असणारे लेख]]","hash":"541672f26fd2a013e91b2ef0ec0749aa3684513161311cdf3176a54f09575d15","last_revision":"2023-09-10T01:24:50Z","first_revision":"2009-05-19T10:38:20Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:09.335368","cross_lingual_links":{"en":"List of members of the 15th Lok Sabha","hi":"१५वीं लोक सभा के सदस्यों की सूची","ta":"பதினைந்தாவது மக்களவை உறுப்பினர்களின் பட்டியல்","te":"15వ లోక్సభ సభ్యుల జాబితా"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.947423","text":"वर्ग:लोकसभा सदस्य वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:लाल दुवे असणारे ले���\n","elements":[{"type":"heading","text":"आंध्र प्रदेश","translated_text":"Andhra Pradesh","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"table","content":"{| class=\"wikitable\" style=\"font-size: 85%\"\n|-\n! मतदारसंघ\n! खासदार\n! पक्ष\n|-\n| [[आदिलाबाद लोकसभा मतदारसंघ|आदिलाबाद]]\n|[[रमेश राठोड]]\n| [[तेलुगु देशम पक्ष]]\n|-\n| [[पेदापल्ली लोकसभा मतदारसंघ|पेदापल्ली]]\n|डॉ. [[जी. विवेकानंद]]\n| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[करीमनगर लोकसभा मतदारसंघ|करीमनगर]]\n|[[पूनम प्रभाकर]]\n| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[निजामाबाद लोकसभा मतदारसंघ|निजामाबाद]]\n| [[मधु यक्षी गौड]]\n| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[झाहिराबाद लोकसभा मतदारसंघ|झाहिराबाद]]\n| [[सुरेश कुमार शेतकर]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[मेडक लोकसभा मतदारसंघ|मेडक]]\n| [[एम. विजयाशांती]] \n| [[तेलंगण राष्ट्र समिती]]\n|-\n| [[मलकजगिरी लोकसभा मतदारसंघ|मलकजगिरी]]\n| [[सर्वे सत्यनारायण]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[सिकंदराबाद लोकसभा मतदारसंघ|सिकंदराबाद]]\n| [[एम. अंजन कुमार यादव ]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[हैदराबाद लोकसभा मतदारसंघ|हैदराबाद]]\n| [[असिदुद्दीन ओवैसी]]\n| [[भारतीय मजलिस-ए-इत्तेहादुल मुस्लिमीन]]\n|-\n| [[शेलव्हेला लोकसभा मतदारसंघ|शेलव्हेला]]\n| [[जयपाल रेड्डी]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[महबूबनगर लोकसभा मतदारसंघ|महेबूबनगर]]\n| [[के. चंद्रशेखर राव]]\n| [[तेलंगण राष्ट्र समिती]]\n|-\n| [[नागरकुर्नूल लोकसभा मतदारसंघ|नागरकुर्नूल]]\n| डॉ. [[मुंडा जगन्नाथ]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[नालगोंडा लोकसभा मतदारसंघ|नालगोंडा]]\n| [[गुता सुकेंदर रेड्डी]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[भोंगीर लोकसभा मतदारसंघ|भोंगीर]]\n| [[कोमाटीरेड्डी राज गोपाल रेड्डी]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[वारंगळ लोकसभा मतदारसंघ|वारंगळ]] \n| [[राजैया सिरिसिला]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[महबुबाबाद लोकसभा मतदारसंघ|महेबुबाबाद]]\n| [[पी. बलराम]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[खम्माम लोकसभा मतदारसंघ|खम्माम]]\n| [[नमा नागेश्वर राव]]\n|[[तेलुगू देशम पक्ष]]\n|-\n|अराकू\n| [[किशोरचंद्र सूर्यनारायण देव वेरीचेरला]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[श्रीकाकुलम लोकसभा मतदारसंघ|श्रीकाकुलम]]\n| [[किल्ली कृपा रानी]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[विजयनगरम लोकसभा मतदारसंघ|विजयनगर]]\n| [[झांसी लक्ष्मी बोच्चा]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[विशाखापट्टणम लोकसभा मतदारसंघ|विशाखापट्टणम]] \n| [[डग्गुबाटी पुरंदेश्वरी]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[अनकपल्ली लोकसभा मतदारसंघ|अनकपल्ली]]\n| [[सब्बम हरी]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[काकीनाडा लोकसभा मतदारसंघ|काकीनाडा]]\n| [[एम.एम. पल्लमराजू]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|अमलापुरम \n| [[जी.व्ही. हर्ष कुमार]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|[[राजमहेंद्री]] \n| [[अरुण कुमार वुंदावल्ली]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|नरसापुरम \n| [[बापीराजू कनुमुरू]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|एलुरू \n| [[कावुरी सांबशिव राव]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|मच्‍छलीपट्टणम \n| [[कोनाकल्ला नारायण राव]]\n|[[तेलुगू देशम पक्ष]]\n|-\n|विजयवाडा \n| [[लगडपती राज गोपाल]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|गुंटूर\n| [[रायपती सांबशिव राव]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|नरसरावपेट \n| [[मोडुगुला वेणुगोपाल रेड्डी]]\n|[[तेलुगू देशम पक्ष]]\n|-\n|बापटला \n| [[पानबक लक्ष्मी]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|ओंगोल \n| [[मगुंटा श्रीनिवासुलू रेड्डी]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|नंद्याल \n| [[एस.पी.वाय. रेड्डी]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|कर्नूल \n| [[कोटला जय सूर्य प्रकाश रेड्डी]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|अनंतपूर \n| [[अनंता वेंकटरामी रेड्डी]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|हिंदुपूर \n| [[क्रिस्तप्पा निमाला]]\n|[[तेलुगु देशम पक्ष]]\n|-\n|कडप्पा \n| [[वाय.एस. जगन मोहन रेड्डी]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|नेल्लोर \n| [[मेकापती राजमोहन रेड्डी]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|तिरुपती \n| [[चिंता मोहन]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|राजमपेट\n| [[साईप्रताप अण्णय्यागिरी]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|चित्तूर \n| [[नरमल्ली शिवप्रसाद]]\n|[[तेलुगू देशम पक्ष]]\n|-\n|}"},{"type":"heading","text":"अरुणाचल प्रदेश (२)","translated_text":"Arunachal Pradesh (2)","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"table","content":"{| class=\"wikitable\" style=\"font-size: 85%\"\n|-\n! मतदारसंघ\n! खासदार\n! पक्ष\n|-\n|[[पश्चिम अरुणाचल (लोकसभा मतदारसंघ)|अरुणाचल पश्चिम]]\n|[[तकम संजोय]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|[[पूर्व अरुणाचल (लोकसभा मतदारसंघ)|अरुणाचल पूर्व]]\n|[[निनोंग एरिंग]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|}"},{"type":"heading","text":"आसाम (१४)","translated_text":"Assam (14)","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"table","content":"{| class=\"wikitable\" style=\"font-size: 85%\"\n|-\n! मतदारसंघ\n! खासदार\n! पक्ष\n|-\n| [[करीमगंज लोकसभा मतदारसंघ|करीमगंज]] \n| [[ललित मोहन शुक्लवैद्य]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|[[सिलचर (लोकसभा मतदारसंघ)|सिलचर]]\n|[[कवी���न्द्र पुरकायस्थ]] \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| स्वयंशासित प्रदेश\n|[[बिरेन सिंग एंगटी]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[धुब्री (लोकसभा मतदारसंघ)|धुब्री]]\n| [[बद्रुद्दीन अजमल असम]]\n| [[युनायटेड डेमॉक्रॅटिक फ्रंट]]\n|-\n|[[कोक्राझार (लोकसभा मतदारसंघ)|कोक्राझार]]\n| [[संसुमा खुंगुर विश्वस्वमुतियारी]]\n| [[बोडोलँड पीपल्स फ्रंट]]\n|-\n|[[बारपेटा (लोकसभा मतदारसंघ)|बारपेटा]]\n| [[इस्माईल हुसेन]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|[[गुवाहाटी (लोकसभा मतदारसंघ)|गोहत्ती]]\n|[[विजय चक्रवर्ती]] \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[मंगलदोई लोकसभा मतदारसंघ|मंगलदोई]]\n| [[रमेन डेका]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[तेजपूर (लोकसभा मतदारसंघ)|तेजपूर]]\n| [[जोसेफ टोप्पो]]\n| [[आसाम गण परिषद]]\n|-\n| [[नौगाँग (लोकसभा मतदारसंघ)|नौगाँग]]\n| [[राजन गोहैन]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n|[[कलियाबोर (लोकसभा मतदारसंघ)|कलियाबोर]]\n| [[दीप गोगोई]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[जोरहाट (लोकसभा मतदारसंघ)|जोरहाट]]\n|[[विजय कृष्ण हांडीक|बी.के. हांडीक]] \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[दिब्रुगड (लोकसभा मतदारसंघ)|दिब्रुगढ]]\n|[[पवनसिंग घटोवर]] \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[लखीमपूर लोकसभा मतदारसंघ|लखीमपूर]]\n| [[रानी नाराह]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|}"},{"type":"heading","text":"बिहार","translated_text":"Bihar","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"table","content":"{| class=\"wikitable\" style=\"font-size: 85%\"\n|-\n! मतदारसंघ\n! खासदार\n! पक्ष\n|-\n| [[वाल्मिकीनगर लोकसभा मतदारसंघ|वाल्मिकी नगर]]\n| [[बैद्यनाथ प्रसाद माहतो]]\n|[[जनता दल (संयुक्त)]]\n|-\n| [[पश्चिम चंपारण लोकसभा मतदारसंघ|पश्चिम चंपारण]]\n| डॉ. [[संजय जैस्वाल]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[पूर्व चंपारण लोकसभा मतदारसंघ|पूर्व चंपारण]]\n| [[राधा मोहन सिंग]]\n| [[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[शिवहर लोकसभा मतदारसंघ|शिवहर]]\n| [[रमा देवी (राजकारणी)|रमा देवी]]\n| [[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[सीतामढी लोकसभा मतदारसंघ|सीतामढी]] \n| [[अर्जुन रॉय]]\n|[[जनता दल (संयुक्त)]]\n|-\n| [[मधुबनी लोकसभा मतदारसंघ|मधुबनी]] \n|[[हुकूमदेव नारायण यादव]] \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[झांझरपूर लोकसभा मतदारसंघ|झांझरपूर]] \n| [[मंगनी लाल मंडल]]\n|[[जनता दल (संयुक्त)]]\n|-\n| [[सुपौल लोकसभा मतदारसंघ|सुपाौल]]\n| [[विश्व मोहन कुमार]]\n|[[जनता दल (संयुक्त)]]\n|-\n| [[अडेरिया लोकसभा मतदारसंघ|अडेरिया]]\n| [[प्रदीप कुमार सिंग]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[किशनगंज लोकसभा मतदारसंघ|किशनगंज]]\n| [[मोहम्मद अस्रारुल हक]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[कथि���ार लोकसभा मतदारसंघ|कथियार]]\n|[[निखिल कुमार चौधरी]] \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[पूर्णिया लोकसभा मतदारसंघ|पूर्णिया]]\n| [[उदय सिंग]] तथा पप्पू सिंग\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[माधेपुरा लोकसभा मतदारसंघ|माधेपुरा]]\n| [[शरद यादव]]\n|[[जनता दल (संयुक्त)]]\n|-\n| [[दरभंगा लोकसभा मतदारसंघ|दरभंगा]]\n| [[कीर्ती आझाद]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[मुझफ्फरपूर लोकसभा मतदारसंघ|मुझफ्फरपूर]]\n| कॅ. [[जय नारायण प्रसाद निशाद]]\n| [[जनता दल (संयुक्त)]]\n|-\n| [[वैशाली लोकसभा मतदारसंघ|वैशाली]]\n| [[रघुवंश प्रसाद सिंग]]\n|[[राष्ट्रीय जनता दल]]\n|-\n| [[गोपालगंज लोकसभा मतदारसंघ|गोपालगंज]]\n| [[पूर्णमासी राम]]\n| [[जनता दल (संयुक्त)]]\n|-\n| [[सिवन लोकसभा मतदारसंघ|सिवन]]\n| [[ओम प्रकाश यादव]]\n| अपक्ष\n|-\n| [[महाराजगंज लोकसभा मतदारसंघ|महाराजगंज]]\n| [[उमा शंकर सिंग]]\n| [[राष्ट्रीय जनता दल]]\n|-\n| [[सारन लोकसभा मतदारसंघ|सारन]]\n| [[लालु प्रसाद यादव]]\n|[[राष्ट्रीय जनता दल]]\n|-\n| [[हाजीपूर लोकसभा मतदारसंघ|हाजीपूर]] \n| [[राम सुंदर दास]]\n|[[जनता दल (संयुक्त)]]\n|-\n| [[उजियारपूर लोकसभा मतदारसंघ|उजियारपूर]] \n| [[अश्वमेध देवी]]\n|[[जनता दल (संयुक्त)]]\n|-\n| [[समस्तीपूर लोकसभा मतदारसंघ|समस्तीपूर]]\n| [[महेश्वर हजारी]]\n|[[जनता दल (संयुक्त)]]\n|-\n| [[बेगुसराई लोकसभा मतदारसंघ|बेगुसराई]]\n| [[मोनझिर हसन]]\n|[[जनता दल (संयुक्त)]]\n|-\n| [[खगरिया लोकसभा मतदारसंघ|खगरिया]]\n| [[दिनेश चंद्र यादव]]\n|[[जनता दल (संयुक्त)]]\n|-\n| [[भागलपूर लोकसभा मतदारसंघ|भागलपूर]]\n| [[सैयद शाहनवाझ हुसैन]]\n||[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[बांका लोकसभा मतदारसंघ|बांका]]\n| [[दिग्विजय सिंग]]\n| अपक्ष\n|-\n| [[मुंगेर लोकसभा मतदारसंघ|मुंगेर]]\n| [[राजीव रंजन सिंग]]\n|[[जनता दल (संयुक्त)]]\n|-\n|नालंदा \n|Kaushalendra Kumar \n|[[जनता दल (संयुक्त)]]\n|-\n| पाटणा साहेब \n|Shatrughan Sinha \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| पाटलीपुत्र \n|Ranjan Prasad Yadav \n|[[जनता दल (संयुक्त)]]\n|-\n| आराह \n|Meena Singh \n|[[जनता दल (संयुक्त)]]\n|-\n| बक्शर \n|Jagada Nand Singh \n|[[राष्ट्रीय जनता दल]]\n|-\n| सासाराम \n|मीरा कुमार \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| Karakat \n|Mahabali Singh \n|[[जनता दल (संयुक्त)]]\n|-\n| जहानाबाद \n|Jagdish Sharma \n|[[जनता दल (संयुक्त)]]\n|-\n| औरंगाबाद \n|Sushil Kumar Singh \n|[[जनता दल (संयुक्त)]]\n|-\n| गया \n|Hari Manjhi \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n|Nawada \n|Bhola Singh \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| जमुई \n|Bhudeo Choudhary \n|[[जनता दल (संयुक्त)]]\n|}"},{"type":"heading","text":"गोवा (२)","translated_text":"Gowa (2)","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"table","content":"{| class=\"wikitable\" style=\"font-size: 85%\"\n|-\n! मतदारसंघ\n! खासदार\n! पक्ष\n|-\n| [[उत्तर गोवा लोकसभा मतदारसंघ|उत्तर गोवा]]\n|[[श्रीपाद येश��� नाईक]] \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[दक्षिण गोवा लोकसभा मतदारसंघ|दक्षिण गोवा]]\n|[[कॉझम फ्रान्सिस्को कॅटनो सारदिन्हा]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|}"},{"type":"heading","text":"गुजरात","translated_text":"Gujarat","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"table","content":"{| class=\"wikitable\" style=\"font-size: 85%\"\n|-\n! मतदारसंघ\n! खासदार\n! पक्ष\n|-\n| [[कच्छ लोकसभा मतदारसंघ|कच्छ]]\n| [[पूनमबेन वेलजीभाई जाट]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[बनासकांठा लोकसभा मतदारसंघ|बनासकांठा]]\n| [[मुकेशकुमार भैरवदानजी गढवी]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[पाटण लोकसभा मतदारसंघ|पाटण]]\n| [[जगदीश ठाकोर]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[महेसाणा लोकसभा मतदारसंघ|महेसाणा]]\n| [[जयश्रीबेन कनुभाई पटेल]]\n||[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[साबरकांठा लोकसभा मतदारसंघ|साबरकांठा]]\n| [[महेंद्रसिंह चौहाण]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[गांधीनगर लोकसभा मतदारसंघ|गांधीनगर]]\n|[[लालकृष्ण अडवाणी]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[पूर्व अहमदाबाद लोकसभा मतदारसंघ|पूर्व अहमदाबाद]]\n| [[हरिन पाठक]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[पश्चिम अहमदाबाद लोकसभा मतदारसंघ|पश्चिम अहमदाबाद]]\n| डॉ. [[किरीटभाई प्रेमजीभाई सोलंकी]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[सुरेंद्रनगर लोकसभा मतदारसंघ|सुरेंद्रनगर]]\n| [[सोमाभाई गांडालाल कोळी पटेल]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[राजकोट लोकसभा मतदारसंघ|राजकोट]]\n| [[कुवरजीभाई मोहनभाई बावळिया]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[पोरबंदर लोकसभा मतदारसंघ|पोरबंदर]]\n| [[विठ्ठलभाई हंसराजभाई राडदिया]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[जामनगर लोकसभा मतदारसंघ|जामनगर]]\n| [[विक्रमभाई अर्जनभाई मादम आहिर]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[जुनागढ लोकसभा मतदारसंघ|जुनागढ]]\n| [[दिनुभाई बोघाभाई सोळंकी]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[अमरेली लोकसभा मतदारसंघ|अमरेली]]\n| [[नारणभाई काछडिया]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[भावनगर लोकसभा मतदारसंघ|भावनगर]]\n| [[राजेंद्रसिंह घनश्यामसिंह राणा]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[आणंद लोकसभा मतदारसंघ|आणंद]]\n| [[भरतभाई माधवसिंह सोळंकी]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[खेडा लोकसभा मतदारसंघ|खेडा]]\n| [[दिनशा पटेल]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[पंचमहाल लोकसभा मतदारसंघ|पंचमहाल]]\n| [[प्रभातसिंह प्रतापसिंह चौहाण]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[दाहोद लोकसभा मतदारसंघ|दाहोद]]\n| डॉ. [[प्रभा किशोर तावियाड]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[वडोदरा लोकसभा मतदारसंघ|वडो��रा]]\n| [[बाळकृष्ण खंडेराव शुक्ला]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[छोटा उदेपूर लोकसभा मतदारसंघ|छोटा उदेपूर]]\n| [[रामसिंगभाई पातलभाई राठवा]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[भरूच लोकसभा मतदारसंघ|भरूच]]\n| [[मनसुखभाई धनजीभाई वसावा]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[बारडोली लोकसभा मतदारसंघ|बारडोली]]\n| [[तुषारभाई अमरसिंहभाई चौधरी]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[सुरत लोकसभा मतदारसंघ|सुरत]]\n| [[दर्शना विक्रम जरदोश]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[नवसारी लोकसभा मतदारसंघ|नवसारी]]\n| [[सी.आर. पाटील]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[वलसाड लोकसभा मतदारसंघ|वलसाड]]\n| [[किशनभाई वेस्ताभाई पटेल]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|}"},{"type":"heading","text":"हरियाणा","translated_text":"Haryana","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"table","content":"{| class=\"wikitable\" style=\"font-size: 85%\"\n|-\n! मतदारसंघ\n! खासदार\n! पक्ष\n|-\n| [[अंबाला]] \n|[[कुमारी सेलजा]] \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[कुरुक्षेत्र]] \n| [[नवीन जिंदल]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|[[सिरसा]]\n| [[अशोक तनवर]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|[[हिस्सार]]\n| [[भजनलाल खेराज]]\n|हरियाणा जनहित काँग्रेस (भजनलाल)\n|-\n| [[कर्नाल]] \n|[[अरविंद कुमार शर्मा]] \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|[[सोनेपत]]\n| [[जितेंदर सिंग]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|[[रोहतक]]\n| [[दीपेंदर सिंग]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[भिवनी]]-[[महेंद्रगढ]]\n| [[श्रुती चौधरी]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[गुरगांव]]\n| [[इंदरजीत सिंग]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|[[फरीदाबाद]]\n| [[अवतारसिंग भडाना|अवतार सिंग भडाना]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|}"},{"type":"heading","text":"हिमाचल प्रदेश","translated_text":"Himachal Pradesh","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"table","content":"{| class=\"wikitable\" style=\"font-size: 85%\"\n|-\n! मतदारसंघ\n! खासदार\n! पक्ष\n|-\n| [[कांगडा (लोकसभा मतदारसंघ)|कांगरा]]\n| डॉ. [[राजन सुशांत]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[मंडी (लोकसभा मतदारसंघ)|मंडी]]\n| [[वीरभद्र सिंग]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[हमीरपूर (लोकसभा मतदारसंघ)|हमीरपूर]]\n| [[अनुराग सिंग ठाकुर]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[शिमला (लोकसभा मतदारसंघ)|शिमला]]\n| [[विरेंदर कश्यप]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|}"},{"type":"heading","text":"जम्मू आणि काश्मीर","translated_text":"Jammu and Kashmir","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"table","content":"{| class=\"wikitable\" style=\"font-size: 85%\"\n|-\n! मतदारसंघ\n! खासदार\n! पक्ष\n|-\n| [[बारामुल्ला लोकसभा मतदारसंघ|बारामुल्ला]]\n|[[शरिफुद्दिन शारीक]]\n|[[जम्मु काश्मीर राष्ट्रीय सम्मेलन]]\n|-\n| [[श्रीनगर लोकसभा मतदारसंघ|श्रीनगर]]\n|[[फारुख ���ब्दुल्ला]]\n|[[जम्मु काश्मीर राष्ट्रीय सम्मेलन]]\n|-\n| [[अनंतनाग लोकसभा मतदारसंघ|अनंतनाग]]\n| [[मिर्झा मेहबूब बेग]] \n|[[जम्मु काश्मीर राष्ट्रीय सम्मेलन]]\n|-\n| [[लडाख लोकसभा मतदारसंघ|लडाख]]\n| [[हसन खान]]\n|अपक्ष\n|-\n| [[उधमपूर लोकसभा मतदारसंघ|उधमपुर]]\n| [[चिरंजीलाल सिंघ]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[जम्मू लोकसभा मतदारसंघ|जम्मु]]\n| [[मदनलाल शर्मा]] \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|}"},{"type":"heading","text":"कर्नाटक","translated_text":"Karnataka","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"table","content":"{| class=\"wikitable\" style=\"font-size: 85%\"\n|-\n! मतदारसंघ\n! खासदार\n! पक्ष\n|-\n| [[चिक्कोडी लोकसभा मतदारसंघ|चिक्कोडी]]\n| [[कट्टी रमेश विश्वनाथ]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[बेळगांव लोकसभा मतदारसंघ|बेळगांव]]\n| [[अंगाडी सुरेश चन्नाबसप्पा]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[बागलकोट लोकसभा मतदारसंघ|बागलकोट]] \n|[[पी.सी.गड्डीगौडार]] \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[विजापूर लोकसभा मतदारसंघ|विजापूर]]\n| [[रमेश चंदप्पा जिगाजीनागी]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[गुलबर्गा लोकसभा मतदारसंघ|गुलबर्गा]]\n| [[मल्लिकार्जुन खर्गे]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[रायचूर लोकसभा मतदारसंघ|रायचूर]]\n| [[पक्किरप्पा एस.]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[बीदर लोकसभा मतदारसंघ|बीदर]]\n| [[एन. धरम सिंग]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[कोप्पळ लोकसभा मतदारसंघ|कोप्पळ]]\n| [[शिवरामगौडा शिवनगौडा]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[बेळ्ळारी लोकसभा मतदारसंघ|बेळ्ळारी]]\n| [[जे. शांता]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[हावेरी लोकसभा मतदारसंघ|हावेरी]]\n| [[उदासी शिवकुमार चनबसप्पा]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[धारवाड लोकसभा मतदारसंघ|धारवाड]]\n| [[प्रल्हाद जोशी]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[उत्तर कन्नड लोकसभा मतदारसंघ|उत्तर कन्नड]]\n| [[अनंतकुमार हेगडे]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[दावणगेरे लोकसभा मतदारसंघ|दावणगेरे]]\n|[[जी.एम.सिद्देश्वर]] \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[शिमोगा लोकसभा मतदारसंघ|शिमोगा]]\n| [[बी.वाय. राघवेंद्र]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[उडुपी चिकमगळूर लोकसभा मतदारसंघ|उडुपी चिकमगळूर]]\n| [[डी.व्ही. सदानंद गौडा]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[हासन लोकसभा मतदारसंघ|हासन]]\n| [[एच. डी. देवे गौडा|एच.डी. देवेगौडा]]\n|[[जनता दल (निरपेक्ष)]]\n|-\n| [[दक्षिण कन्नड लोकसभा मतदारसंघ|दक्षिण कन्नड]]\n| [[नलिन कुमार कटील]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[चित्रदुर्ग लोकसभा मतदारसंघ|चित्रदुर्ग]]\n| [[जनार्दन स्वामी]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[तुमकुर लोकसभा मतदारसंघ|तु��कुर]]\n| [[जी.एस. बसवराज]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[मंड्या लोकसभा मतदारसंघ|मंड्या]]\n| [[एन. चेलुवराय स्वामी]]\n|[[जनता दल (निरपेक्ष)]]\n|-\n| [[मैसुरु लोकसभा मतदारसंघ|मैसुरु]]\n| [[अडागुर एच. विश्वनाथ]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[चामराजनगर लोकसभा मतदारसंघ|चामराजनगर]]\n| [[आऱ. ध्रुवनारायण]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[बेंगलुरु ग्रामीण लोकसभा मतदारसंघ|बेंगलुरु ग्रामीण]]\n| [[एच.डी. कुमारस्वामी]]\n|[[जनता दल (निरपेक्ष)]]\n|-\n| [[बेंगलुरु उत्तर लोकसभा मतदारसंघ|बेंगलुरु उत्तर]]\n| [[डी.बी. चंद्रे गौडा]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[बेंगलुरु मध्य लोकसभा मतदारसंघ|बेंगलुरु मध्य]]\n| [[पी.सी. मोहन]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[बेंगलुरु दक्षिण विधानसभा मतदारसंघ|बेंगलुरु दक्षिण]]\n| [[अनंत कुमार]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[चिक्कबळ्ळापूर लोकसभा मतदारसंघ|चिक्कबळ्ळापूर]]\n| [[एम. वीरप्पा मोइली]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[कोलार लोकसभा मतदारसंघ|कोलार]]\n| [[के.एच. मुनियप्पा]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|}"},{"type":"heading","text":"केरळ","translated_text":"Kerala","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"table","content":"{| class=\"wikitable\" style=\"font-size: 85%\"\n|-\n! मतदारसंघ\n! खासदार\n! पक्ष\n|-\n| Kasaragod \n|P Karunakaran \n|[[मार्क्सवादी कम्युनिस्ट पक्ष]]\n|-\n| Kannur \n|K. Sudhakaran \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Vadakara \n|Mullappally Ramachandran \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Wayanad \n|M.I. Shanavas \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Kozhikode \n|M.K. Raghavan \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Malappuram \n|E. Ahamed \n|[[मुस्लिम लीग केरळ राज्य मंडळ]]\n|-\n|Ponnani \n|E.T. Muhammed Basheer \n|[[मुस्लिम लीग केरळ राज्य मंडळ]]\n|-\n|Palakkad \n|M.B. Rajesh \n|[[मार्क्सवादी कम्युनिस्ट पक्ष]]\n|-\n|Alathur \n|P.K Biju \n|[[मार्क्सवादी कम्युनिस्ट पक्ष]]\n|-\n| Thrissur \n|P C Chacko \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Chalakudy \n|K.P. Dhanapalan \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| Ernakulam \n|Prof. K V Thomas \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| Idukki \n|Adv. P.T Thomas \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Kottayam \n|Jose K.Mani (Karingozheckal) \n|[[केरळ काँग्रेस (मणी)]]\n|-\n| Alappuzha \n|K.C Venugopal \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| Mavelikkara \n|Kodikkunnil Suresh \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| Pathanamthitta \n|Anto Antony Punnathaniyil \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| Kollam \n|N.Peethambarakurup \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| Attingal \n|Adv. A Sampath \n|[[मार्क्सवादी कम्युनिस्ट पक्ष]]\n|-\n| Thiruvananthapuram \n|Shashi Tharoor \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|}"},{"type":"heading","text":"मध्यप्रदेश","translated_text":"Madhya Pradesh","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"table","content":"{| class=\"wikitable\" style=\"font-size: 85%\"\n|-\n! मतदारसंघ\n! खासदार\n! पक्ष\n|-\n| Morena \n|Narendra Singh Tomar \n|[[��ारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| Bhind \n|Ashok Argal \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n|Gwalior \n|Yashodhara Raje Scindia \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n|Guna \n|Jyotiraditya Madhavrao Scindia \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Sagar \n|Bhupendra Singh \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n|Tikamgarh \n|Virendra Kumar \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n|Damoh \n|Shivraj Bhaiya \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n|Khajuraho \n|Jeetendra Singh Bundela \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n|Satna \n|Ganesh Singh \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| Rewa \n|Deoraj Singh Patel \n|बहुजन समाज पक्ष\n|-\n| Sidhi \n|Govind Prasad Mishra \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| Shahdol \n|Rajesh Nandini Singh \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| Jabalpur \n|Rakesh Singh \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n|Mandla \n|Basori Singh Masram \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| Balaghat \n|K. D. Deshmukh \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| Chhindwara \n|Kamal Nath \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| Hoshangabad \n|Uday Pratap Singh \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| Vidisha \n|Sushma Swaraj \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| Bhopal \n|Kailash Joshi \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| Rajgarh \n|Narayansingh Amlabe \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| Dewas \n|Sajjan Singh Verma \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| Ujjain \n|Guddu Premchand \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| Mandsour \n|Meenakshi Natrajan \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| Ratlam \n|Kantilal Bhuria \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| Dhar \n|Gajendra Singh Rajukhedi \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| Indore \n|Sumitra Mahajan (Tai) \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| Khargone \n|Makansingh Solanki (Babuji) \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| Khandwa \n|Arun Subhashchandra Yadav \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| Betul \n|Jyoti Dhurve \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|}"},{"type":"heading","text":"महाराष्ट्र","translated_text":"Maharashtra","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"table","content":"{| class=\"wikitable\" style=\"font-size: 85%\"\n|-\n! मतदारसंघ\n! खासदार\n! पक्ष\n|-\n| [[नंदुरबार लोकसभा मतदारसंघ|नंदुरबार]]\n|[[माणिकराव होदल्या गावित]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[धुळे लोकसभा मतदारसंघ|धुळे]]\n|[[प्रताप नारायण सोनवणे]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[जळगाव लोकसभा मतदारसंघ|जळगाव]]\n|[[ए.टी. नाना पाटील]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[रावेर लोकसभा मतदारसंघ|रावेर]]\n|[[हरीभाऊ माधव जावळे]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[बुलढाणा लोकसभा मतदारसंघ|बुलढाणा]]\n|[[प्रतापराव गणपतराव जाधव]]\n|[[शिवसेना]]\n|-\n|[[अकोला लोकसभा मतदारसंघ|अकोला]]\n|[[संजय शामराव धोत्रे]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[अमरावती लोकसभा मतदारसंघ|अमरावती]]\n|[[आनंदराव विठोबा अडसूळ]]\n|[[शिवसेना]]\n|-\n| [[वर्धा लोकसभा मतदारसंघ|वर्धा]]\n| [[दत्ता मेघे]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|[[रामटेक]] \n| [[मुकुल वासनिक]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[नागपूर लोकसभा मतदारसंघ|नागपूर]]\n|[[विलास बाबुराव मुत्तेमवार]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[भंडारा-गोंदिया लोकसभा मतदारसंघ|भंडारा-गोंदिया]]\n| [[प्रफुल्ल मनोहरभाई पटेल|प्रफुल्ल पटेल]]\n|[[राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष]]\n|-\n| [[गडचिरोली-चिमूर लोकसभा मतदारसंघ|गडचिरोली-चिमूर]]\n|[[मारोतराव सैनुजी कोवासे]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[चंद्रपूर लोकसभा मतदारसंघ|चंद्रपूर]]\n| [[हंसराज गंगाराम अहिर]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[यवतमाळ-वाशिम लोकसभा मतदारसंघ|यवतमाळ-वाशिम]]\n| [[भावना पुंडलिकराव गवळी]] (पाटील)\n|[[शिवसेना]]\n|-\n| [[हिंगोली (लोकसभा मतदारसंघ)|हिंगोली]]\n|[[सुभाष बापुराव वानखेडे]]\n|[[शिवसेना]]\n|-\n| [[नांदेड लोकसभा मतदारसंघ|नांदेड]]\n| [[भास्करराव पाटील (खतगावकर)]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[परभणी लोकसभा मतदारसंघ|परभणी]]\n| ॲड. [[गणेश दुधगांवकर]]\n|[[शिवसेना]]\n|-\n| [[जालना लोकसभा मतदारसंघ|जालना]]\n|[[रावसाहेब दादाराव दानवेपाटील]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[औरंगाबाद लोकसभा मतदारसंघ|औरंगाबाद]]\n|[[चंद्रकांत भाऊराव खैरे]]\n|[[शिवसेना]]\n|-\n| [[दिंडोरी लोकसभा मतदारसंघ|दिंडोरी]]\n|[[हरीशचंद्र देवराम चव्हाण]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[नाशिक लोकसभा मतदारसंघ|नाशिक]]\n|[[समीर भुजबळ]]\n|[[राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष]]\n|-\n| [[पालघर लोकसभा मतदारसंघ|पालघर]]\n|[[बलिराम सुकुर जाधव]]\n| [[बहुजन विकास आघाडी]]\n|-\n| [[भिवंडी लोकसभा मतदारसंघ|भिवंडी]]\n|[[सुरेश काशीनाथ तावरे]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[कल्याण लोकसभा मतदारसंघ|कल्याण]]\n|[[आनंद प्रकाश परांजपे]]\n|[[शिवसेना]]\n|-\n| [[ठाणे लोकसभा मतदारसंघ|ठाणे]]\n| डॉ. [[संजीव गणेश नाईक]]\n|[[राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष]]\n|-\n| [[उत्तर मुंबई लोकसभा मतदारसंघ|उत्तर मुंबई]]\n|[[संजय ब्रिजकिशोरलाल निरुपम]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[वायव्य मुंबई लोकसभा मतदारसंघ|वायव्य मुंबई]]\n|[[गुरुदास कामत]] \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[ईशान्य मुंबई लोकसभा मतदारसंघ|ईशान्य मुंबई]]\n|[[संजय दिना पाटील]]\n|[[राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष]]\n|-\n| [[उत्तर मध्य मुंबई लोकसभा मतदारसंघ|उत्तर मध्य मुंबई]]\n|[[प्रिया सुनील दत्त]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[दक्षिण मध्य मुंबई लोकसभा मतदारसंघ|दक्षिण मध्य मुंबई]]\n|[[एकनाथ महादेव गायकवाड]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[दक्षिण मुंबई लोकसभा मतदारसंघ|दक्षिण मुंबई]]\n|[[मिलिंद मुरली देवडा]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[रायगड लोकसभा मतदारसंघ|रायगड]]\n|[[अनंत गंगाराम गीते]]\n|[[शिवसेना]]\n|-\n| [[माव��� लोकसभा मतदारसंघ|मावळ]]\n|[[गजानन बाबर]] \n|[[शिवसेना]]\n|-\n| [[पुणे लोकसभा मतदारसंघ|पुणे]]\n|[[सुरेश कलमाडी]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[बारामती लोकसभा मतदारसंघ|बारामती]]\n|[[सुप्रिया सदानंद सुळे]]\n|[[राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष]]\n|-\n| [[शिरूर लोकसभा मतदारसंघ|शिरुर]]\n|[[शिवाजी अढळराव पाटील]]\n|[[शिवसेना]]\n|-\n| [[अहमदनगर लोकसभा मतदारसंघ|अहमदनगर]]\n|[[दिलीपकुमार मनसुखलाल गांधी]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[शिर्डी लोकसभा मतदारसंघ|शिर्डी]]\n|[[सदाशिव लोखंडे]] \n|[[शिवसेना]]\n|-\n| [[बीड लोकसभा मतदारसंघ|बीड]]\n|[[गोपीनाथ मुंडे]] \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[उस्मानाबाद लोकसभा मतदारसंघ|उस्मानाबाद]]\n|[[पद्मसिंह बाजीराव पाटील]]\n|[[राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष]]\n|-\n| [[लातूर लोकसभा मतदारसंघ|लातूर]]\n|[[जयवंत गंगाराम आवळे]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[सोलापूर लोकसभा मतदारसंघ|सोलापूर]]\n|[[सुशीलकुमार शिंदे]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[माढा लोकसभा मतदारसंघ|माढा]]\n|[[शरद पवार]] \n|[[राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष]]\n|-\n| [[सांगली लोकसभा मतदारसंघ|सांगली]]\n|[[प्रतीक प्रकाशबापू पाटील]] \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[सातारा लोकसभा मतदारसंघ|सातारा]]\n|[[उदयनराजे भोसले]]\n|[[राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष]]\n|-\n| [[रत्नागिरी-सिंधुदुर्ग लोकसभा मतदारसंघ|रत्नागिरी-सिंधुदुर्ग]]\n|[[निलेश नारायण राणे]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[कोल्हापूर लोकसभा मतदारसंघ|कोल्हापूर]]\n|[[सदाशिवराव दादोबा मंडलिक]]\n| अपक्ष\n|-\n| [[हातकणंगले लोकसभा मतदारसंघ|हातकणंगले]]\n| [[राजु शेट्टी]]\n| [[स्वाभिमानी पक्ष]]\n|}"},{"type":"heading","text":"मणिपूर","translated_text":"Manipur","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"table","content":"{| class=\"wikitable\" style=\"font-size: 85%\"\n|-\n! मतदारसंघ\n! खासदार\n! पक्ष\n|-\n| [[आंतर मणिपूर लोकसभा मतदारसंघ|आंतर मणिपूर]] \n| [[डा. थोकचोम मेन्या]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[बाह्य मणिपूर लोकसभा मतदारसंघ|बाह्य मणिपूर]]\n| [[थांग्सो बैते]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|}"},{"type":"heading","text":"मेघालय","translated_text":"Meghalaya","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"table","content":"{| class=\"wikitable\" style=\"font-size: 85%\"\n|-\n! मतदारसंघ\n! खासदार\n! पक्ष\n|-\n| [[शिलाँग|शिलाँग (लोकसभा मतदारसंघ)]]\n|[[विंसेंट् एच. पाला]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[तुरा|तुरा (लोकसभा मतदारसंघ)]]\n|[[अगाथा के. संगमा]]\n|[[राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष]]\n|}"},{"type":"heading","text":"मिझोरम","translated_text":"Mizoram","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"table","content":"{| class=\"wikitable\" style=\"font-size: 85%\"\n|-\n! मतदारसंघ\n! खासदार\n! पक्ष\n|-\n| [[मिझोरम लोकसभा मतदारसंघ|मिझोरम]]\n| [[सी.एल. रुआला]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|}"},{"type":"heading","text":"नागालँड","translated_text":"Nagaland","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"table","content":"{| class=\"wikitable\" style=\"font-size: 85%\"\n|-\n! मतदारसंघ\n! खासदार\n! पक्ष\n|-\n| [[नागालँड लोकसभा मतदारसंघ|नागालँड]]\n| [[सी.एम. चँग]]\n|[[नागालँड पीपल्स फ्रंट]]\n|}"},{"type":"heading","text":"ओडिशा","translated_text":"Odisha","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"table","content":"{| class=\"wikitable\" style=\"font-size: 85%\"\n|-\n! मतदारसंघ\n! खासदार\n! पक्ष\n|-\n| बारगढ\n| संजय भोई\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| सुंदरगढ\n| हेमानंद बिस्वाल\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| संबलपूर\n| अमरनाथ प्रधान\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| केओंझार\n| यशबंत नारायण सिंग लागुरी\n|[[बिजू जनता दल]]\n|-\n|Mayurbhanj \n|Laxman Tudu \n|[[बिजू जनता दल]]\n|-\n|Balasore \n|[[श्रीकांत जेना]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Bhadrak \n|Arjun Charan Sethi \n|[[बिजू जनता दल]]\n|-\n|Jajpur \n|Mohan Jena \n|[[बिजू जनता दल]]\n|-\n|Dhenkanal \n|Tathagata Satpathy \n|[[बिजू जनता दल]]\n|-\n|Bolangir \n|Kalikesh Narayan Singh Deo \n|[[बिजू जनता दल]]\n|-\n|Kalahandi \n|Bhakta Charan Das \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Nabarangpur \n|Pradeep Kumar Majhi \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Kandhamal \n|Rudramadhab Ray \n|[[बिजू जनता दल]]\n|-\n|Cuttack \n|Bhartruhari Mahtab \n|[[बिजू जनता दल]]\n|-\n|Kendrapara \n|Baijayant Panda \n|[[बिजू जनता दल]]\n|-\n|Jagatsinghpur \n|Bibhu Prasad Tarai \n|Communist Party of India\n|-\n|Puri \n|Pinaki Misra \n|[[बिजू जनता दल]]\n|-\n|Bhubaneswar \n|Prasanna Kumar Patasani \n|[[बिजू जनता दल]]\n|-\n|Aska \n|Nityananda Pradhan \n|[[बिजू जनता दल]]\n|-\n|Berhampur \n|Sidhant Mohapatra \n|[[बिजू जनता दल]]\n|-\n|Koraput \n|Jayaram Pangi \n|[[बिजू जनता दल]]\n|}"},{"type":"heading","text":"पंजाब","translated_text":"Punjab","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"table","content":"{| class=\"wikitable\" style=\"font-size: 85%\"\n|-\n! मतदारसंघ\n! खासदार\n! पक्ष\n|-\n| [[गुरदासपूर लोकसभा मतदारसंघ|गुरदासपूर]]\n| [[प्रताप सिंग बाजवा]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[अमृतसर लोकसभा मतदारसंघ|अमृतसर]]\n| [[नवजोत सिंग सिद्धू]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[खदूर साहिब लोकसभा मतदारसंघ|खदूर साहिब]]\n| डॉ. [[रत्तन सिंग अजनाला]]\n| शिरोमणी [[अकाली दल]] \n|-\n| [[जलंधर लोकसभा मतदारसंघ|जलंधर]]\n| [[मोहिंदर सिंग केपी]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[होशियारपूर लोकसभा मतदारसंघ|होशियारपूर]]\n| [[संतोष चौधरी]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[आनंदपूर साहिब लोकसभा मतदारसंघ|आनंदपूर साहिब]]\n| [[रवनीत सिंग]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[लुधियाना लोकसभा मतदारसंघ|लुधियाना]]\n| [[मनीष तिवारी]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[फतेहगढ साहिब लोकसभा मतदारसंघ|फतेहगढ साहिब]]\n| [[सुखदेव सिग]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[फरीदकोट लोकसभा मतदा��संघ|फरीदकोट]]\n| [[परमजीत कौर गुलशन]]\n|शिरोमणी [[अकाली दल]] \n|-\n| [[फिरोजपूर लोकसभा मतदारसंघ|फिरोजपूर]]\n| [[शेर सिंग घुबाया]]\n|शिरोमणी [[अकाली दल]] \n|-\n| [[भटिंडा लोकसभा मतदारसंघ|भटिंडा]]\n| [[हरसिम्रत कौर बादल]]\n|शिरोमणी [[अकाली दल]] \n|-\n| [[संगरुर लोकसभा मतदारसंघ|संगरुर]]\n| [[विजय इंदर सिंगला]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[पटियाला लोकसभा मतदारसंघ|पटियाला]]\n| [[प्रणीत कौर]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|}"},{"type":"heading","text":"Rajasthan","translated_text":"Rajasthan","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"table","content":"{| class=\"wikitable\" style=\"font-size: 85%\"\n|-\n! मतदारसंघ\n! खासदार\n! पक्ष\n|-\n|Ganganagar \n|Bharat Ram Meghwal \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Bikaner \n|Arjun Ram Meghwal \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n|Churu \n|Ram Singh Kaswan \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n|Jhunjhunu \n|Sheesh Ram Ola \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Sikar \n|Mahadev Singh \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Jaipur Rural \n|Lal Chand Kataria \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Jaipur \n|Mahesh Joshi \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Alwar \n|Jitendra Singh \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Bharatpur \n|Ratan Singh \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Karauli-Dholpur \n|Khiladi Lal Bairwa \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Dausa \n|Kirodi Lal \n|Independent\n|-\n|Ajmer \n|[[सचिन पायलट]]\n| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Nagaur \n|Dr. Jyoti Mirdha \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Pali \n|Badri Ram Jakhar \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Jodhpur \n|Chandresh Kumari \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Barmer \n|Harish Choudhary \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Jalore \n|Devji Patel \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n|Udaipur \n|Raghuvir Singh Meena \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Banswara \n|Tarachand Bhagora \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Chittorgarh \n|(Dr.)girija Vyas \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Rajsamand \n|Gopal Singh \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Bhilwara \n|Dr. C. P. Joshi \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Kota \n|Ijyaraj Singh \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Jhalawar-Baran \n|Dushyant Singh \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|}"},{"type":"heading","text":"सिक्किम","translated_text":"Sikkim","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"table","content":"{| class=\"wikitable\" style=\"font-size: 85%\"\n|-\n! मतदारसंघ\n! खासदार\n! पक्ष\n|-\n|[[सिक्कीम लोकसभा मतदारसंघ|सिक्कीम]] \n| [[प्रेम दास राय]] \n|[[सिक्कीम लोकशाही दल]]\n|}"},{"type":"heading","text":"Tamil Nadu","translated_text":"Tamil Nadu","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"table","content":"{| class=\"wikitable\" style=\"font-size: 85%\"\n|-\n! मतदारसंघ\n! खासदार\n! पक्ष\n|-\n|Thiruvallur \n|Venugopal.P \n|[[अखिल भारतीय अण्णा द्रविड मुन्नेत्र कळघम]]\n|-\n|Chennai North \n|Elangovan T.K.S \n|[[द्रविड मुन्नेत्र कळघम]]\n|-\n|Chennai South \n|Rajendran C \n|[[अखिल भारतीय अण्णा द्रविड मुन्नेत्र कळघम]]\n|-\n|Chennai Central \n|Dayanidhi Maran \n|[[द्रविड मुन्नेत्र कळघम]]\n|-\n|Sriperumbudur \n|Baalu T R \n|[[द्रविड मुन्न��त्र कळघम]]\n|-\n|Kancheepuram \n|Viswanathan.P \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Arakkonam \n|Jagathrakshakan \n|[[द्रविड मुन्नेत्र कळघम]]\n|-\n|Vellore \n|Abdulrahman \n|[[द्रविड मुन्नेत्र कळघम]]\n|-\n|Krishnagiri \n|Sugavanam. E.G. \n|[[द्रविड मुन्नेत्र कळघम]]\n|-\n|Dharmapuri \n|Thamaraiselvan. R \n|[[द्रविड मुन्नेत्र कळघम]]\n|-\n|Tiruvannamalai \n|Venugopal.D \n|[[द्रविड मुन्नेत्र कळघम]]\n|-\n|Arani \n|Krishnasamy M \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Viluppuram \n|Anandan M \n|[[अखिल भारतीय अण्णा द्रविड मुन्नेत्र कळघम]]\n|-\n|Kallakurichi \n|Sankar Adhi \n|[[द्रविड मुन्नेत्र कळघम]]\n|-\n|Salem \n|Semmalai S \n|[[अखिल भारतीय अण्णा द्रविड मुन्नेत्र कळघम]]\n|-\n|Namakkal \n|Gandhiselvan.S \n|[[द्रविड मुन्नेत्र कळघम]]\n|-\n|Erode \n|Ganeshamurthi.A. Marumalarchi \n|[[द्रविड मुन्नेत्र कळघम]]\n|-\n|Tiruppur \n|Sivasami C \n|[[अखिल भारतीय अण्णा द्रविड मुन्नेत्र कळघम]]\n|-\n|Nilgiris \n|Raja A \n|[[द्रविड मुन्नेत्र कळघम]]\n|-\n|Coimbatore \n|Natarajan.P.R. \n|Communist Party of India (Marxist)\n|-\n|Pollachi \n|Sugumar.K \n|[[अखिल भारतीय अण्णा द्रविड मुन्नेत्र कळघम]]\n|-\n|Dindigul \n|Chitthan N S V \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Karur \n|Tambidurai.M \n|[[अखिल भारतीय अण्णा द्रविड मुन्नेत्र कळघम]]\n|-\n|Tiruchirappalli \n|Kumar.P \n|[[अखिल भारतीय अण्णा द्रविड मुन्नेत्र कळघम]]\n|-\n|Perambalur \n|Napoleon,D. \n|[[द्रविड मुन्नेत्र कळघम]]\n|-\n|Cuddalore \n|Alagiri S \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Chidambaram \n|Thirumaavalavan, \n|Thol Viduthalai Chiruthaigal Katch\n|-\n|Mayiladuthurai \n|Manian O.S \n|[[अखिल भारतीय अण्णा द्रविड मुन्नेत्र कळघम]]\n|-\n|Nagapattinam \n|Vijayan A K S \n|[[द्रविड मुन्नेत्र कळघम]]\n|-\n|Thanjavur \n|Palanimanickam.S.S \n|[[द्रविड मुन्नेत्र कळघम]]\n|-\n|Sivaganga \n|Chidambaram P \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Madurai \n|Alagiri M.K \n|[[द्रविड मुन्नेत्र कळघम]]\n|-\n|Theni \n|Aaron Rashid.J.M \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Virudhunagar \n|Manicka Tagore \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Ramanathapuram \n|Sivakumar @ J.K. Ritheesh. K \n|[[द्रविड मुन्नेत्र कळघम]]\n|-\n|Thoothukkudi \n|Jeyadurai.S.R \n|[[द्रविड मुन्नेत्र कळघम]]\n|-\n|Tenkasi \n|Lingam P \n|[[भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष]]\n|-\n|Tirunelveli \n|Ramasubbu S \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Kanniyakumari \n|Helen Davidson J \n|[[द्रविड मुन्नेत्र कळघम]]\n|}"},{"type":"heading","text":"त्रिपुरा","translated_text":"Tripura","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"table","content":"{| class=\"wikitable\" style=\"font-size: 85%\"\n|-\n! मतदारसंघ\n! खासदार\n! पक्ष\n|-\n| [[त्रिपुरा पश्चिम लोकसभा मतदारसंघ|त्रिपुरा पश्चिम]] \n| [[खगन दास]] \n|[[मार्क्सवादी कम्युनिस्ट पक्ष]]\n|-\n| [[त्रिपुरा पूर्व लोकसभा मतदारसंघ|त्रिपुरा पूर्व]] \n| [[बजु बन रियान]]\n|[[मार्क्सवादी कम्युनिस्ट पक्ष]]\n|}"},{"type":"heading","text":"उत्तर प्रदेश","translated_text":"Uttar Pradesh","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"table","content":"{| class=\"wikitable\" style=\"font-size: 85%\"\n|-\n! मतदारसंघ\n! खासदार\n! पक्ष\n|-\n|Saharanpur \n|Jagdish Singh Rana \n|[[बहुजन समाज पक्ष]]\n|-\n| Kairana \n|Tabassum Begum \n|[[बहुजन समाज पक्ष]]\n|-\n| Muzaffarnagar \n|Kadir Rana \n|[[बहुजन समाज पक्ष]]\n|-\n| Bijnor \n|Sanjay Singh Chauhan \n|[[राष्ट्रीय लोक दल]]\n|-\n| Nagina \n|Yashvir Singh \n|[[समाजवादी पक्ष]]\n|-\n| Moradabad \n|मोहम्मद अझहरुद्दीन \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| Rampur \n|Jaya Prada Nahata \n|[[समाजवादी पक्ष]]\n|-\n| Sambhal \n|Dr. Shafiqur Rahman Barq \n|[[बहुजन समाज पक्ष]]\n|-\n| Amroha \n|Devendra Nagpal \n|[[राष्ट्रीय लोक दल]]\n|-\n| Meerut \n|Rajendra Agarwal \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| Baghpat \n|Ajit Singh \n|[[राष्ट्रीय लोक दल]]\n|-\n| Ghaziabad \n|Rajnath Singh \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| Gautam Buddh Nagar \n|Surendra Singh Nagar \n|[[बहुजन समाज पक्ष]]\n|-\n| Bulandshahr \n|Kamlesh \n|[[समाजवादी पक्ष]]\n|-\n| Aligarh \n|Raj Kumari Chauhan \n|[[बहुजन समाज पक्ष]]\n|-\n| Hathras \n|Sarika Singh \n|[[राष्ट्रीय लोक दल]]\n|-\n| Mathura \n|Jayant Chaudhary \n|[[राष्ट्रीय लोक दल]]\n|-\n| Agra \n|Dr. Ramshankar Bharatiya \n|Janata Party\n|-\n| Fatehpur Sikri \n|Seema Upadhyay \n|[[बहुजन समाज पक्ष]]\n|-\n| Firozabad \n|Akhilesh Yadav \n|[[समाजवादी पक्ष]]\n|-\n| Mainpuri \n|Mulayam Singh Yadav \n|[[समाजवादी पक्ष]]\n|-\n| Etah \n|Kalyan Singh R O Madholi \n|Independent\n|-\n| Badaun \n|Dharmendra Yadav \n|[[समाजवादी पक्ष]]\n|-\n| Aonla \n|Menka Gandhi \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| Bareilly \n|Praveen Singh Aron \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| Pilibhit \n|Feroze Varun Gandhi \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| Shahjahanpur \n|Mithlesh \n|[[समाजवादी पक्ष]]\n|-\n| Kheri \n|Zafar Ali Naqvi \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| Dhaurahra \n|Kunwar Jitin Prasad \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| Sitapur \n|Kaisar Jahan \n|[[बहुजन समाज पक्ष]]\n|-\n| Hardoi \n|Usha Verma \n|[[समाजवादी पक्ष]]\n|-\n| Misrikh \n|Ashok Kumar Rawat \n|[[बहुजन समाज पक्ष]]\n|-\n| Unnao \n|Annutandon \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| Mohanlalganj \n|Sushila Saroj \n|[[समाजवादी पक्ष]]\n|-\n| Lucknow \n|Lal Ji Tandon \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| Rae Bareli \n|[[सोनिया गांधी]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| Amethi \n|[[राहुल गांधी]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| Sultanpur \n|Dr.Sanjay Singh \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| Pratapgarh \n|Rajkumari Ratna Singh \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| Farrukhabad \n|Salman Khursheed \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| Etawah \n|Premdas \n|[[समाजवादी पक्ष]]\n|-\n| Kannauj \n|Akhilesh Yadav \n|[[समाजवादी पक्ष]]\n|-\n| Kanpur \n|Sri Prakash Jaiswal \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| Akbarpur \n|Rajaram Pal \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| Jalaun \n|Ghansyam Anuragi \n|[[समाजवादी पक्ष]]\n|-\n| Jhansi \n|Pradeep Kumar Jain (Aditya) \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| Hamirpur \n|Vijay Bahadur Singh \n|[[बहुजन समाज पक्ष]]\n|-\n| Banda \n|R. K. Singh Patel \n|[[समाजवादी पक्ष]]\n|-\n| Fatehpur \n|Rakesh Sachan \n|[[समाजवादी पक्ष]]\n|-\n| Kaushambi \n|Shailendra Kumar \n|[[समाजवादी पक्ष]]\n|-\n| Phulpur \n|Kapil Muni Karwariya \n|[[बहुजन समाज पक्ष]]\n|-\n| Allahabad\n| Kunwar Rewati Raman Singh Alias Mani Ji \n|[[समाजवादी पक्ष]]\n|-\n| Barabanki \n|P.L.Punia \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| Faizabad \n|Nirmal Khatri \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| Ambedkar Nagar \n|Rakesh Pandey \n|[[बहुजन समाज पक्ष]]\n|-\n| Bahraich \n|Kamal Kishor \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| Kaiserganj \n|Brijbhushan Sharan Singh \n|[[समाजवादी पक्ष]]\n|-\n| Shrawasti \n|Vinay Kumar Alias Vinnu \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| Gonda \n|Beni Prasad Verma \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| Domariyaganj \n|Jagdambika Pal \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| Basti \n|Arvind Kumar Chaudhary \n|[[बहुजन समाज पक्ष]]\n|-\n| Sant Kabir Nagar\n| Bhisma Shankar Alias Kushal Tiwari \n|[[बहुजन समाज पक्ष]]\n|-\n| Maharajganj \n|Harsh Vardhan \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| Gorakhpur \n|Adityanath \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| Kushi Nagar \n|Ku. Ratanjeet Pratap Narayan Singh \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| Deoria \n|Gorakh Prasad Jaiswal \n|[[बहुजन समाज पक्ष]]\n|-\n| Bansgaon \n|Kamlesh Paswan \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| Lalganj \n|Dr. Baliram \n|[[बहुजन समाज पक्ष]]\n|-\n| Azamgarh \n|Ramakant Yadav \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| Ghosi \n|Dara Singh Chauhan \n|[[बहुजन समाज पक्ष]]\n|-\n| Salempur \n|Ramashankar Rajbhar \n|[[बहुजन समाज पक्ष]]\n|-\n| Ballia \n|Neeraj Shekhar \n|[[समाजवादी पक्ष]]\n|-\n| Jaunpur \n|Dhananjay Singh \n|[[बहुजन समाज पक्ष]]\n|-\n| Machhlishahr \n|Tufani Saroj \n|[[समाजवादी पक्ष]]\n|-\n| Ghazipur \n|Radhey Mohan Singh \n|[[समाजवादी पक्ष]]\n|-\n| Varanasi \n|Dr. Murli Manohar Joshi \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| Bhadohi \n|Gorakhnath \n|[[बहुजन समाज पक्ष]]\n|-\n| Mirzapur \n|Bal Kumar Patel \n|[[समाजवादी पक्ष]]\n|-\n| Robertsganj \n|Pakauri Lal \n|[[समाजवादी पक्ष]]\n|}"},{"type":"heading","text":"पश्चिम बंगाल","translated_text":"West Bengal","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"table","content":"{| class=\"wikitable\" style=\"font-size: 85%\"\n|-\n! मतदारसंघ\n! खासदार\n! पक्ष\n|-\n|Cooch Behar \n|Nripendra Nath Roy \n|[[फॉरवर्ड ब्लॉक]]\n|-\n|Alipurduars \n|Manohar Tirkey \n|[[क्रांतीकारी सामाजवादी पक्ष]]\n|-\n|Jalpaiguri \n|Mahendra Kumar Roy \n|[[मार्क्सवादी कम्युनिस्ट पक्ष]]\n|-\n|Darjeeling \n|Jaswant Singh \n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n|Raiganj \n|Deepa Dasmunsi \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Balurghat \n|Prasanta Kumar Majumdar \n| [[रिव्होल्युशनरी सोशालिस्ट पार्टी]]\n|-\n|Maldaha \n|Uttar Mausam Noor \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Maldaha Dakshin \n|Abu Hasem Khan Choudhury \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Jangipur \n|Pranab Mukherjee \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Baharampur \n|Adhir Ranjan Chowdhury \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Murshidabad \n|Abdul Mannan Hossain \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|Krishnanagar \n|Tapas Paul \n|[[अखिल भारतीय तृणमूल काँग्रेस]]\n|-\n|Ranaghat \n|Sucharu Ranjan Haldar \n|[[अखिल भारतीय तृणमूल काँग्रेस]]\n|-\n|Bangaon \n|Gobinda Chandra Naskar \n|[[अखिल भारतीय तृणमूल काँग्रेस]]\n|-\n|Barrackpore \n|Dinesh Trivedi \n|[[अखिल भारतीय तृणमूल काँग्रेस]]\n|-\n|Dum Dum \n|Saugata Ray \n|[[अखिल भारतीय तृणमूल काँग्रेस]]\n|-\n| Barasat \n|Kakali Ghosh Dastidar \n|[[अखिल भारतीय तृणमूल काँग्रेस]]\n|-\n| Basirhat \n|Sk. Nurul Islam \n|[[अखिल भारतीय तृणमूल काँग्रेस]]\n|-\n| [[जॉयनगर लोकसभा मतदारसंघ|जॉयनगर]]\n| डॉ. [[तरुण मोंडल]]\n| अपक्ष\n|-\n| Mathurapur \n|Choudhury Mohan Jatua \n|[[अखिल भारतीय तृणमूल काँग्रेस]]\n|-\n| Diamond Harbour \n|Somendra Nath Mitra \n|[[अखिल भारतीय तृणमूल काँग्रेस]]\n|-\n| Jadavpur \n|Kabir Suman \n|[[अखिल भारतीय तृणमूल काँग्रेस]]\n|-\n| Kolkata Dakshin \n|Mamata Banerjee \n|[[अखिल भारतीय तृणमूल ��ाँग्रेस]]\n|-\n| Kolkata Uttar \n|Sudip Bandyopadhyay \n|[[अखिल भारतीय तृणमूल काँग्रेस]]\n|-\n| Howrah \n|Ambica Banerjee \n|[[अखिल भारतीय तृणमूल काँग्रेस]]\n|-\n| Uluberia \n|Sultan Ahmed \n|[[अखिल भारतीय तृणमूल काँग्रेस]]\n|-\n| Srerampur \n|Kalyan Banerjee \n|[[अखिल भारतीय तृणमूल काँग्रेस]]\n|-\n| Hooghly \n|Dr. Ratna De(Nag) \n|[[अखिल भारतीय तृणमूल काँग्रेस]]\n|-\n| Arambagh \n|Malik Sakti Mohan \n|[[मार्क्सवादी कम्युनिस्ट पक्ष]]\n|-\n| Tamluk \n|Adhikari Suvendu \n|[[अखिल भारतीय तृणमूल काँग्रेस]]\n|-\n| Kanthi \n|Adhikari Sisir Kumar \n|[[अखिल भारतीय तृणमूल काँग्रेस]]\n|-\n| Ghatal \n|Gurudas Dasgupta \n|[[भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष]]\n|-\n|Jhargram \n|Pulin Bihari Baske \n|[[मार्क्सवादी कम्युनिस्ट पक्ष]]\n|-\n|Medinipur \n|Prabodh Panda \n|[[भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष]]\n|-\n|Purulia \n|Narahari Mahato \n|[[फॉरवर्ड ब्लॉक]]\n|-\n|Bankura \n|Acharia Basudeb \n|[[मार्क्सवादी कम्युनिस्ट पक्ष]]\n|-\n|Bishnupur \n|Susmita Bauri \n|[[मार्क्सवादी कम्युनिस्ट पक्ष]]\n|-\n|Bardhaman Purba \n|Anup Kumar Saha \n|[[मार्क्सवादी कम्युनिस्ट पक्ष]]\n|-\n|Burdwan - Durgapur \n|Sk. Saidul Haque \n|[[मार्क्सवादी कम्युनिस्ट पक्ष]]\n|-\n| Asansol \n|Bansa Gopal Chowdhury \n|[[मार्क्सवादी कम्युनिस्ट पक्ष]]\n|-\n| Bolpur \n|Doctor Ram Chandra Dome \n|[[मार्क्सवादी कम्युनिस्ट पक्ष]]\n|-\n| Birbhum \n|Satabdi Roy \n|[[अखिल भारतीय तृणमूल काँग्रेस]]\n|}"},{"type":"heading","text":"छत्तीसगढ","translated_text":"Chhattisgarh","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"table","content":"{| class=\"wikitable\" style=\"font-size: 85%\"\n|-\n! मतदारसंघ\n! खासदार\n! पक्ष\n|-\n| [[सरगुजा लोकसभा मतदारसंघ|सरगुजा]]\n| [[मुरारीलाल सिंग]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[राजगढ लोकसभा मतदारसंघ|राजगढ]]\n| [[विष्णु देव साई|विष्णू देव साई]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[जंजगीर-चंपा (लोकसभा मतदारसंघ)|जंजगीर-चंपा]]\n| [[कमला देवी पाटले]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[कोरबा लोकसभा मतदारसंघ|कोरबा]]\n| [[चरण दास महंत]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[बिलासपूर लोकसभा मतदारसंघ|बिलासपूर]]\n| [[दिलिप सिंग जुदेव]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[राजनांदगांव लोकसभा मतदारसंघ|राजनांदगांव]]\n| [[मधुसूदन यादव]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[दुर्ग लोकसभा मतदारसंघ|दुर्ग]]\n| [[सरोज पांडे]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[रायपूर लोकसभा मतदारसंघ|रायपूर]]\n| [[रमेश बैस]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[महासमुंद लोकसभा मतदारसंघ|महासमुंद]]\n| [[चंदुलाल साहू]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[बस्तर लोकसभा मतदारसंघ|बस्तर]]\n| [[बलीराम कश्यप]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n| [[कांकेर लोकसभा मतदारसंघ|कांकेर]]\n| [[सोहन पोताई]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|}"},{"type":"heading","text":"झारखंड","translated_text":"Jharkhand","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"table","content":"{| class=\"wikitable\" style=\"font-size: 85%\"\n|-\n! मतदारसंघ\n! खासदार\n! पक्ष\n|-\n|[[राजमहल (लोकसभा मतदारसंघ)|राजमहल]] \n| [[देवीधन बेसरा]]\n|[[भ��रतीय जनता पक्ष]]\n|-\n|[[डुम्का (लोकसभा मतदारसंघ)|डुम्का]] \n| [[शिबू सोरेन]]\n|[[झारखंड मुक्ति मोर्चा]]\n|-\n|[[गोड्डा (लोकसभा मतदारसंघ)|गोड्डा]] \n| [[निशिकांत दुबे]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n|[[चत्रा (लोकसभा मतदारसंघ)|चत्रा]] \n| [[इंदर सिंग नामधारी]]\n|अपक्ष\n|-\n|[[कोडर्मा (लोकसभा मतदारसंघ)|कोडर्मा]] \n| [[बाबुलाल मरांडी]]\n| [[झारखंड विकास मोर्चा (प्रजातांत्रिक)]]\n|-\n|[[गिरिडीह (लोकसभा मतदारसंघ)|गिरिडीह]] \n| [[रवींद्र कुमार पांडे]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n|[[धनबाद (लोकसभा मतदारसंघ)|धनबाद]] \n| [[पशुपती नाथ सिंग]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n|[[रांची (लोकसभा मतदारसंघ)|रांची]] \n| [[सुबोध कांत सहाय]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|[[जमशेदपूर (लोकसभा मतदारसंघ)|जमशेदपूर]] \n| [[अर्जुन मुंडा]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n|[[सिंगभूम (लोकसभा मतदारसंघ)|सिंगभूम]] \n| [[मधू कोरा]]\n|अपक्ष\n|-\n|[[खुंटी (लोकसभा मतदारसंघ)|खुंटी]] \n| [[करिया मुंडा]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n|[[लोहारडागा (लोकसभा मतदारसंघ)|लोहारडागा]] \n| [[सुदर्शन भगत]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n|[[पलामौ (लोकसभा मतदारसंघ)|पलामौ]] \n| [[कामेश्वर बैथा]]\n|[[झारखंड मुक्ति मोर्चा]]\n|-\n|[[हजारीबाग (लोकसभा मतदारसंघ)|हजारीबाग]] \n| [[यशवंत सिंहा]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|}"},{"type":"heading","text":"उत्तराखंड","translated_text":"Uttarakhand","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"table","content":"{| class=\"wikitable\" style=\"font-size: 85%\"\n|-\n! मतदारसंघ\n! खासदार\n! पक्ष\n|-\n|[[तेहरी गढवाल (लोकसभा मतदारसंघ)|तेहरी गढवाल]]\n| [[विजय बहुगुणा]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|[[गढवाल (लोकसभा मतदारसंघ)|गढवाल]]\n| [[सतपाल महाराज]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|[[अलमोडा (लोकसभा मतदारसंघ)|अलमोडा]] \n| [[प्रदीप तमटा]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|[[नैनिताल (लोकसभा मतदारसंघ)|नैनिताल]] \n| [[के.सी. सिंग बाबा]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|[[हरिद्वार (लोकसभा मतदारसंघ)|हरद्वार]] \n| [[हरीश रावत]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|}"},{"type":"heading","text":"केंद्रशासित प्रदेश","translated_text":"Union Territories","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"table","content":"{| class=\"wikitable\" style=\"font-size: 95%\"\n! प्रदेश\n! मतदारसंघ\n! खासदार\n! पक्ष\n|-\n|[[अंदमान आणि निकोबार]] \n|[[अंदमान आणि निकोबार]]\n| [[बिश्नू पाद राय]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n|[[चंदिगढ]]\n|[[चंदिगढ]]\n| [[पवन कुमार बन्सल]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|[[दादरा आणि नगर-हवेली]] \n|[[दादरा आणि नगर-हवेली]]\n| [[नटूभाई गोमानभाई पटेल]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n|[[दमण आणि दीव]]\n|[[दमण आणि दीव]]\n| [[लालूभाई पटेल]]\n|[[भारतीय जनता पक्ष]]\n|-\n|[[राष्ट्रीय राजधानी प्रदेश]]\n|[[चांदनी चौक (लोकसभा मतदारसंघ)|चांदनी चौक]]\n|[[कपिल सिब्बल]] \n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|[[राष्ट्रीय राजधानी प्रदेश]]\n| [[ईशान्य दिल्ली लोकसभा मतदारसंघ|ईशान्य दिल्ली]]\n| [[जय प्रकाश अगरवाल]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|[[राष्ट्रीय राजधानी प्रदेश]]\n|[[पूर्व दिल्ली (लोकसभा मतदारसंघ)|पूर्व दिल्ली]]\n| [[संदीप दिक्षित]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|[[राष्ट्रीय राजधानी प्रदेश]]\n|[[नवी दिल्ली]]\n| [[अजय माकन]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|[[राष्ट्रीय राजधानी प्रदेश]]\n| [[वायव्य दिल्ली लोकसभा मतदारसंघ|वायव्य दिल्ली]]\n| [[कृष्ण तिरथ]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|[[राष्ट्रीय राजधानी प्रदेश]]\n|[[पश्चिम दिल्ली (लोकसभा मतदारसंघ)|पश्चिम दिल्ली]]\n| [[महाबळ मिश्रा]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|[[राष्ट्रीय राजधानी प्रदेश]]\n|[[दक्षिण दिल्ली (लोकसभा मतदारसंघ)|दक्षिण दिल्ली]]\n| [[रमेश कुमार]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n| [[लक्षद्वीप]]\n| [[लक्षद्वीप]]\n| [[मुहम्मद हम्दुल्ला सईद ए.बी.]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|-\n|[[पुदुच्चेरी]]\n|[[पुदुच्चेरी]]\n| [[नारायणसामी (राजकारणी)]]\n|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|}"},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:लोकसभा सदस्य वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:लाल दुवे असणारे लेख","translated_text":"Class: Lok Sabha Members Class: 15th Lok Sabha Members Class: Articles with red links","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"विकिपीडिआ:निर्वाह","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[विकिपीडिया:निर्वाह]]","hash":"45eddcef8efc6e9b68beded0d2a67fca1a513e04c3e7983c601e8896517fc5b1","last_revision":"2021-12-18T11:16:40Z","first_revision":"2009-05-19T15:16:43Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:09.392846","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन विकिपीडिया:निर्वाह\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन विकिपीडिया:निर्वाह","translated_text":"Wikipedia:Re-directed","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"ऑलिव्ह तेल","wikicode":"[[चित्र:Italian olive oil 2007.jpg|right|200 px|thumb|बाटलीत भरलेले इटालियन ऑलिव्ह तेल]]\n'''ऑलिव्ह तेल''' हे [[ऑलिव्ह]] ह्या फळापासुन बनवण्यात येणारे एक तेल आहे. [[भूमध्य समुद्र|भूमध्य समुद्राच्या]] काठावर वसलेल्या देशांमध्ये ऑलिव्ह फळाचे उत्पादन होते. [[इटली]], [[स्पेन]] व [[ग्रीस]] ह्या देशांमधील ऑलिव्ह तेल जगात सर्वोत्कृष्ट समजले जाते.\nऑलिव्ह तेल आरोग्यकारी मानले जाते. रोजच्या अन्नात ऑलिव्ह तेलाचा वापर केल्याने हृदयविकाराचा धोका कमी होतो हे सिद्ध झाले आहे. तसेच त्यात काही वस्तू मिसळून तयार ��ेलेला हेअर मास्क केसांना दाट होण्यासाठी वाढण्यासाठी लावला जातो.[{{जर्नल स्रोत |author=Keys A, Menotti A, Karvonen MJ, ''et al'' |title=The diet and 15-year death rate in the seven countries study |journal=Am. J. Epidemiol. |volume=124 |issue=6 |pages=903–15 |year=1986 |month=December |pmid=3776973 |doi= |दुवा=http://aje.oxfordjournals.org/cgi/pmidlookup?view=long&pmid=3776973}}] स्वयंपाकाव्यतिरिक्त ऑलिव्ह तेल बाह्यवापराकरिता देखील वापरले जाते (केसांना लावण्यासाठी, मसाज साठी, इत्यादी). तसेच सौंदर्यप्रसाधनांमध्ये, औषधांमध्ये व इंधनासाठी ऑलिव्ह तेलाचा वापर केला जातो.\n\n== अन्य तेल\n* [[शेंगदाणा तेल]]\n\n==संदर्भ==\n{{संदर्भयादी}}\n\n[[वर्ग:खाद्यतेले]]","hash":"11b96971af17cc3aeff22de376980be03490b92ecb79971f897cbc94da6761db","last_revision":"2022-05-11T16:29:02Z","first_revision":"2009-05-19T19:24:43Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:09.458482","cross_lingual_links":{"an":"Aceite d'oliva","ar":"زيت الزيتون","arz":"زيت زتون","ast":"Aceite d'oliva","az":"Zeytun yağı","ba":"Зәйтүн майы","be":"Аліўкавы алей","be-x-old":"Аліўкавы алей","bg":"Зехтин","bs":"Maslinovo ulje","ca":"Oli d'oliva","ceb":"Lana sa oliba","cs":"Olivový olej","da":"Olivenolie","de":"Olivenöl","el":"Ελαιόλαδο","en":"Olive oil","eo":"Oliv-oleo","es":"Aceite de oliva","et":"Oliiviõli","eu":"Oliba olio","ext":"Azeiti d'oliva","fa":"روغن زیتون","fi":"Oliiviöljy","fr":"Huile d'olive","gl":"Aceite de oliva","hak":"Kám-lám-yù","he":"שמן זית","hi":"जैतून का तेल","hr":"Maslinovo ulje","hu":"Olívaolaj","hy":"Ձիթապտղի յուղ","hyw":"Ձիթապտուղի ձէթ","ia":"Oleo de oliva","id":"Minyak zaitun","io":"Olivoleo","is":"Ólífuolía","it":"Olio di oliva","ja":"オリーブ・オイル","jv":"Lenga jaétun","ka":"ზეითუნის ზეთი","kab":"Zzit n uzemmur","kk":"Зәйтүн майы","kn":"ಆಲಿವ್ ಎಣ್ಣೆ","ko":"올리브유","ks":"زیتوٗن تیٖل","la":"Oleum","lfn":"Olio de oliva","lt":"Alyvuogių aliejus","lv":"Olīveļļa","mg":"Menaka oliva","min":"Minyak zaitun","mk":"Маслиново масло","ml":"ഒലിവെണ്ണ","ms":"Minyak zaitun","my":"သံလွင်ဆီ","nap":"Uoglio 'e auliva","nds":"Olivenööl","nl":"Olijfolie","nn":"Olivenolje","nb":"Olivenolje","oc":"Òli d'oliva","olo":"Oliivuvoi","pl":"Olej oliwkowy","pt":"Azeite","ro":"Ulei de măsline","roa-rup":"Untulemnu di masinu","ru":"Оливковое масло","rw":"Amavuta ya Elayo","sa":"जिततैलम्","sc":"Ozu de olìa","sh":"Maslinovo ulje","si":"ඔලිව් තෙල්","simple":"Olive oil","sk":"Olivový olej","sl":"Oljčno olje","sq":"Vaji i ullirit","sr":"Маслиново уље","sv":"Olivolja","ta":"இடலை எண்ணெய்","te":"ఆలివ్ నూనె","th":"น้ำมันมะกอก","tl":"Langis ng oliba","tr":"Zeytinyağı","tt":"Зәйтүн мае","uk":"Оливкова олія","ur":"زیتون کا تیل","uz":"Zaytun moyi","vi":"Dầu ô liu","wuu":"橄榄油","yi":"שמן־זית","zh":"橄欖油","zh-yue":"橄欖油"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.947423","text":"ऑलिव्ह तेल हे ऑलिव्ह ह्या फळापासुन बनवण्यात येणारे एक तेल आहे. भूमध्य समुद्राच्या काठावर वसलेल्या देशांमध्ये ऑलिव्ह फळाचे उत्पादन होते. इटली, स्पेन व ग्रीस ह्या देशांमधील ऑलिव्ह तेल जगात सर्वोत्कृष्ट समजले जाते. ऑलिव्ह तेल आरोग्यकारी मानले जाते. रोजच्या अन्नात ऑलिव्ह तेलाचा वापर केल्याने हृदयविकाराचा धोका कमी होतो हे सिद्ध झाले आहे. तसेच त्यात काही वस्तू मिसळून तयार केलेला हेअर मास्क केसांना दाट होण्यासाठी वाढण्यासाठी लावला जातो. स्वयंपाकाव्यतिरिक्त ऑलिव्ह तेल बाह्यवापराकरिता देखील वापरले ज��ते (केसांना लावण्यासाठी, मसाज साठी, इत्यादी). तसेच सौंदर्यप्रसाधनांमध्ये, औषधांमध्ये व इंधनासाठी ऑलिव्ह तेलाचा वापर केला जातो.\n\n== अन्य तेल शेंगदाणा तेल\n\nवर्ग:खाद्यतेले\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"ऑलिव्ह तेल हे ऑलिव्ह ह्या फळापासुन बनवण्यात येणारे एक तेल आहे.","translated_text":"Olive oil is an oil made from olive oil.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"भूमध्य समुद्राच्या काठावर वसलेल्या देशांमध्ये ऑलिव्ह फळाचे उत्पादन होते.","translated_text":"Olive fruit is produced in countries along the Mediterranean Sea.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"इटली, स्पेन व ग्रीस ह्या देशांमधील ऑलिव्ह तेल जगात सर्वोत्कृष्ट समजले जाते.","translated_text":"Olive oil in Italy, Spain and Greece is considered the best in the world.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ऑलिव्ह तेल आरोग्यकारी मानले जाते.","translated_text":"Olive oil is considered healthful.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"रोजच्या अन्नात ऑलिव्ह तेलाचा वापर केल्याने हृदयविकाराचा धोका कमी होतो हे सिद्ध झाले आहे.","translated_text":"The use of olive oil in daily meals has been shown to reduce the risk of heart attack.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"तसेच त्यात काही वस्तू मिसळून तयार केलेला हेअर मास्क केसांना दाट होण्यासाठी वाढण्यासाठी लावला जातो.","translated_text":"It also uses a hair mask made from a mixture of ingredients to increase the density of hair.","trailing_whitespace":" ","citations":[{"content":"[{{जर्नल स्रोत |author=Keys A, Menotti A, Karvonen MJ, ''et al'' |title=The diet and 15-year death rate in the seven countries study |journal=Am. J. Epidemiol. |volume=124 |issue=6 |pages=903–15 |year=1986 |month=December |pmid=3776973 |doi= |दुवा=http://aje.oxfordjournals.org/cgi/pmidlookup?view=long&pmid=3776973}}]","char_index":98,"name":null,"url":"http://aje.oxfordjournals.org/cgi/pmidlookup?view=long&pmid=3776973","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":93,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:29.370126-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":"Text is too short (7 words)","source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}],"citations_needed":[]},{"text":"स्वयंपाकाव्यतिरिक्त ऑलिव्ह तेल बाह्यवापराकरिता देखील वापरले जाते (केसांना लावण्यासाठी, मसाज साठी, इत्यादी).","translated_text":"In addition to cooking, olive oil is also used for outdoor purposes (hair dressing, massage, etc.).","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"तसेच सौंदर्यप्रसाधनांमध्ये, औषधांमध्ये व इंधनासाठी ऑलिव्ह तेलाचा वापर केला जातो.","translated_text":"Olive oil is also used in cosmetics, medicine and for fuel.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"=","translated_text":"It is =","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"= अन्य तेल शेंगदाणा तेल","translated_text":"= Other oil, coconut oil","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"संदर्भ","translated_text":"Reference","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:खाद्यतेले","translated_text":"Class:Eating","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[{"text":"ऑलिव्ह तेल आरोग्यकारी मानले जाते. रोजच्या अन्नात ऑलिव्ह तेलाचा वापर ��ेल्याने हृदयविकाराचा धोका कमी होतो हे सिद्ध झाले आहे. तसेच त्यात काही वस्तू मिसळून तयार केलेला हेअर मास्क केसांना दाट होण्यासाठी वाढण्यासाठी लावला जातो.","translated_text":"Olive oil is considered healthful. The use of olive oil in daily meals has been shown to reduce the risk of heart attack. It also uses a hair mask made from a mixture of ingredients to increase the density of hair.","citations":[{"content":"[{{जर्नल स्रोत |author=Keys A, Menotti A, Karvonen MJ, ''et al'' |title=The diet and 15-year death rate in the seven countries study |journal=Am. J. Epidemiol. |volume=124 |issue=6 |pages=903–15 |year=1986 |month=December |pmid=3776973 |doi= |दुवा=http://aje.oxfordjournals.org/cgi/pmidlookup?view=long&pmid=3776973}}]","char_index":221,"name":null,"url":"http://aje.oxfordjournals.org/cgi/pmidlookup?view=long&pmid=3776973","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":93,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:29.370126-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":"Text is too short (7 words)","source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}]}]}
+{"title":"हरिकेन कत्रिना","wikicode":"{{माहितीचौकट हरिकेन\n| name = हरिकेन कत्रिना\n| basin = Atl\n| type = सुपर हरिकेन\n| category = \n| image = Hurricane Katrina August 28 2005 NASA.jpg\n| alt = \n| caption = हरिकेन कत्रिनाचे २८ ऑगस्ट २००५ रोजी अवकाशातील उपग्रहाने टिपलेले चित्र\n| formed = {{start date|2005|08|23}}\n| dissipated = {{start date|2005|08|31}}\n| extratropical = {{start date|2005|08|30}}\n| remnant low = \n| 1-min prefix = \n| 1-min winds = 150 \n| 3-min prefix = \n| 3-min winds = \n| 10-min prefix = \n| 10-min winds = \n| gustspre = \n| gusts = \n| pressurepre = \n| pressure = ९०२\n| pressurepost = \n| fatalities = १,८३३ ([[अमेरिकेची संयुक्त संस्थाने|अमेरिका]])\n| damagespre = \n| damages = १०८ अब्ज\n| year = २००५\n| currency = \n| damagespost = आत्तापर्यंतचे सर्वाधिक नुकसान करणारे हरिकेन\n| affected = [[बहामास]], दक्षिण [[फ्लोरिडा]], [[क्युबा]], [[लुईझियाना]], [[मिसिसिपी]], [[अलाबामा]], ईशान्य फ्लोरिडा, उत्तर अमेरिकेचा बराचसा पूर्व किनारा\n| misc = \n| cycloneseason = \n| series = \n| related = \n| mainarticle = \n}}\n'''हरिकेन कत्रिना''' ([[इंग्लिश भाषा]]: Hurricane Katrina, कत्रिना वादळ) हे [[अमेरिकेची संयुक्त संस्थाने|अमेरिकेच्या]] इतिहासातील कमाल वित्तहानी घडवून आणणारे एक समुद्री वादळ आहे. [[ऑगस्ट २९]] २००५ रोजी ह्या वादळाने अमेरिकेतील [[लुईझियाना]] व [[मिसिसिपी]] ह्या राज्यांना जोरदार तडाखा दिला. ह्या वादळामुळे साधारण १,८३६ ��ळी गेले, तसेच [[न्यू ऑर्लिन्स]] ह्या समुद्रसपाटीखाली वसलेल्या मोठ्या शहराचा ८०% भाग पाण्याखाली गेला.\n[[चित्र:KatrinaNewOrleansFlooded edit2.jpg|left|180px|thumb|हरिकेन कत्रिनामुळे जलमय झालेले न्यू ऑर्लिन्स शहर]]\n\n==हे सुद्धा पहा==\n* [[२००५ अटलांटिक हरिकेन मोसम]]\n\n[[वर्ग:अमेरिकेवर आलेली हरिकेन]]\n[[वर्ग:हरिकेन]]\n[[वर्ग:२००५ अटलांटिक हरिकेन मोसम]]","hash":"da795c4dd453432e200b5928bf77a371fd3e042a82826b500a05c8dd04360d92","last_revision":"2017-09-08T02:27:48Z","first_revision":"2009-05-19T19:56:36Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:09.515513","cross_lingual_links":{"af":"Orkaan Katrina","ar":"إعصار كاترينا","arz":"اعصار كاترينا","ast":"Furacán Katrina","az":"Katrina qasırğası","bs":"Uragan Katrina","ca":"Huracà Katrina","cs":"Hurikán Katrina","cy":"Corwynt Katrina","da":"Orkanen Katrina","de":"Hurrikan Katrina","el":"Τυφώνας Κατρίνα","en":"Hurricane Katrina","eo":"Uragano Katrina","es":"Huracán Katrina","et":"Katrina (orkaan)","eu":"Katrina urakana","fa":"توفند کاترینا","fi":"Hurrikaani Katrina","fo":"Ódnin Katrina","fr":"Ouragan Katrina","ga":"Hairicín Katrina","gl":"Furacán Katrina","he":"הוריקן קתרינה","hi":"कट्रीना (चक्रवात)","hr":"Uragan Katrina","hu":"Katrina hurrikán (2005)","hy":"Կատրինա (փոթորիկ)","id":"Hurikan Katrina","io":"Uragano Katrina","is":"Fellibylurinn Katrina","it":"Uragano Katrina","ja":"ハリケーン・カトリーナ","ka":"კატრინა (ქარიშხალი)","kn":"ಕತ್ರಿನಾ ಚಂಡಮಾರುತ","ko":"허리케인 카트리나","la":"Procella Katrina","lt":"Uraganas Katrina","lv":"Katrīna (viesuļvētra)","mg":"Rivo-doza Katrina","ml":"കത്രീന ചുഴലിക്കാറ്റ്","mn":"Катрина хар салхи","ms":"Taufan Katrina","nl":"Katrina (orkaan)","nn":"Orkanen Katrina","nb":"Orkanen Katrina","oc":"Auragan Katrina","pl":"Huragan Katrina","pt":"Furacão Katrina","ro":"Uraganul Katrina","ru":"Катрина (ураган)","sco":"Hurricane Katrina","sh":"Uragan Katrina","simple":"Hurricane Katrina","sk":"Hurikán Katrina","sl":"Orkan Katrina","sq":"Uragani Katrina","sr":"Ураган Катрина","sv":"Orkanen Katrina","ta":"சூறாவளி கத்ரீனா","th":"พายุเฮอริเคนแคทรีนา","tl":"Bagyong Katrina","tr":"Katrina Kasırgası","uk":"Катріна (ураган)","uz":"Katrina toʻfoni","vec":"Uragan Katrina","vi":"Bão Katrina (2005)","war":"Bagyo Katrina","wuu":"2005年飓风卡特里娜","zh":"2005年飓风卡特里娜","zh-min-nan":"Ha-líh-kéⁿ Katrina (2005 nî)"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.947423","text":"हरिकेन कत्रिना (इंग्लिश भाषा: Hurricane Katrina, कत्रिना वादळ) हे अमेरिकेच्या इतिहासातील कमाल वित्तहानी घडवून आणणारे एक समुद्री वादळ आहे. ऑगस्ट २९ २००५ रोजी ह्या वादळाने अमेरिकेतील लुईझियाना व मिसिसिपी ह्या राज्यांना जोरदार तडाखा दिला. ह्या वादळामुळे साधारण १,८३६ बळी गेले, तसेच न्यू ऑर्लिन्स ह्या समुद्रसपाटीखाली वसलेल्या मोठ्या शहराचा ८०% भाग पाण्याखाली गेला.\n\n२००५ अटलांटिक हरिकेन मोसम\n\nवर्ग:अमेरिकेवर आलेली हरिकेन वर्ग:हरिकेन वर्ग:२००५ अटलांटिक हरिकेन मोसम\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"हरिकेन","translated_text":"Hurricanes","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"कत्रिना (इंग्लिश भाषा: Hurricane Katrina, कत्रिना वादळ) हे अमेरिकेच्या इतिहासातील कमाल वित्तहानी घडवून आणणारे एक समुद्री वादळ आहे.","translated_text":"Hurricane Katrina, also known as Hurricane Katrina, was the deadliest financial storm in U.S. history.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ऑगस्ट २�� २००५ रोजी ह्या वादळाने अमेरिकेतील लुईझियाना व मिसिसिपी ह्या राज्यांना जोरदार तडाखा दिला.","translated_text":"On August 29, 2005, the storm devastated the U.S. states of Louisiana and Mississippi.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ह्या वादळामुळे साधारण १,८३६ बळी गेले, तसेच न्यू ऑर्लिन्स ह्या समुद्रसपाटीखाली वसलेल्या मोठ्या शहराचा ८०% भाग पाण्याखाली गेला.","translated_text":"The storm killed an estimated 1,836 people, and 80 percent of New Orleans, a large undersea city, was submerged.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"हे सुद्धा पहा","translated_text":"See also","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"२००५ अटलांटिक हरिकेन मोसम","translated_text":"The 2005 Atlantic hurricane season","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:अमेरिकेवर आलेली हरिकेन वर्ग:हरिकेन वर्ग:२००५ अटलांटिक हरिकेन मोसम","translated_text":"Category: hurricanes that hit the United States Category: hurricanes Category: Atlantic hurricane season 2005","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"कत्रिना वादळ","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[हरिकेन कत्रिना]]","hash":"788b17139c3711fe41f2639bf34ca1441ea3b9cd8dd393e8946712b4236e9104","last_revision":"2011-01-24T18:36:50Z","first_revision":"2009-05-19T19:57:40Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:09.678426","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन हरिकेन कत्रिना\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन हरिकेन कत्रिना","translated_text":"Hurricane Katrina is redirected.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"आर.पी.आय.","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[भारतीय रिपब्लिकन पक्ष]]","hash":"e28ba98f926f9caaf74937929559a2db50685c4a66f19c9fc70261e447a4b114","last_revision":"2011-01-24T16:18:08Z","first_revision":"2009-05-20T06:06:24Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:09.730450","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन भारतीय रिपब्लिकन पक्ष\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन भारतीय रिपब्लिकन पक्ष","translated_text":"Redirection of the Indian Republican Party","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"आय.यु.एम.एल.","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[इंडियन युनियन मुस्लिम लीग]]","hash":"afa41512ad54da6ce90806858b2a50b0c56b328c9da9e931ca930127e691eca8","last_revision":"2017-01-14T12:26:54Z","first_revision":"2009-05-20T06:58:58Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:09.783261","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन इंडियन युनियन मुस्लिम लीग\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन इंडियन युनियन मुस्लिम लीग","translated_text":"Redirection of Indian Union Muslim League","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"साचा:भारतीय रिपब्लिकन पक्ष/meta/color","wikicode":"MidnightBlue\n\n== उदाहरण==\n{|\n|- style=\"color:{{ {{PAGENAME}} }}\"\n| '''हे रंग'''\n|- style=\"background:{{ {{PAGENAME}} }}; color:white\"\n| '''ह्या रंगावर पांढरा'''\n|- style=\"background:{{ {{PAGENAME}} }}; color:black\"\n| '''ह्या रंगावर काला'''\n|}\n\n[[वर्ग:भारतीय राजकीय पक्ष रंग साचे|{{PAGENAME}}]]\n","hash":"cac6ae359ba4ca73a0374ca36680125eb64aeafab87f0c359bcf2af49afa34e2","last_revision":"2022-12-10T16:26:38Z","first_revision":"2009-05-20T09:58:16Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:09.841621","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"MidnightBlue\n\n{{PAGENAME}}\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"MidnightBlue","translated_text":"The Midnight Blue","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"उदाहरण","translated_text":"Example","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"table","content":"{|\n|- style=\"color:{{ {{PAGENAME}} }}\"\n| '''हे रंग'''\n|- style=\"background:{{ {{PAGENAME}} }}; color:white\"\n| '''ह्या रंगावर पांढरा'''\n|- style=\"background:{{ {{PAGENAME}} }}; color:black\"\n| '''ह्या रंगावर काला'''\n|}"},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"{{PAGENAME}}","translated_text":"What do you mean?","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"साचा:भारतीय रिपब्लिकन पक्ष/meta/shortname","wikicode":"आरपीआय\n[[वर्ग:पक्ष लघुनाव साचे (भारत)|{{PAGENAME}}]]\n","hash":"31d898afb769ec068eaa8d245c6270053a64cdd0c3ddcda5eed6ca76337d4aa6","last_revision":"2009-05-20T10:03:27Z","first_revision":"2009-05-20T10:03:27Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:09.905571","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"आरपीआय {{PAGENAME}}\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"आरपीआय {{PAGENAME}}","translated_text":"RPI {{PAGENAME}}","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"साचा:रिपब्लिकन पक्ष (खोरिप)/meta/color","wikicode":"#FFFFFF\n[[वर्ग:भारतीय राजकीय पक्ष रंग साचे|{{PAGENAME}}]]\n","hash":"b83ed3885af01a534cb981b1fa75f7b20806410df927c8a5392529d556acf2f8","last_revision":"2009-05-20T10:07:04Z","first_revision":"2009-05-20T10:07:04Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:09.973579","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"#FFFFFF {{PAGENAME}}\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"#","translated_text":"# It's all right","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"FFFFFF {{PAGENAME}}","translated_text":"FFFFFF {{PAGENAME}}","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"साचा:रिपब्लिकन पक्ष (खोरिप)/meta/shortname","wikicode":"आरपी(खोरिप)\n[[वर्ग:पक्ष लघुनाव साचे (भारत)|{{PAGENAME}}]]\n","hash":"ce2d61526dd0982fb5d2fff42f5e781b78c9512a740caec7e29fea0d9549d8c6","last_revision":"2009-05-20T10:09:12Z","first_revision":"2009-05-20T10:07:54Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:10.041331","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"आरपी(खोरिप) {{PAGENAME}}\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"आरपी(खोरिप) {{PAGENAME}}","translated_text":"R.P. Khoreep is the name of the page.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"मुखपृष्ठ/धूळपाटी","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[विकिपीडिया:मुखपृष्ठ/धूळपाटी]]","hash":"ddf32bb5d07ad08e32ac65ff3c2184172aed43d082a9b653a87e6802942e0876","last_revision":"2009-05-20T11:31:20Z","first_revision":"2009-05-20T11:31:20Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:10.094340","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन विकिपीडिया:मुखपृष्ठ/धूळपाटी\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन विकिपीडिया:मुखपृष्ठ/धूळपाटी","translated_text":"Redirects Wikipedia:Home/Dust table","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"साचा:आसाम युनायटेड डेमोक्रॅटिक फ्रंट/meta/color","wikicode":"#152C15\n[[वर्ग:भारतीय राजकीय पक्ष रंग साचे|{{PAGENAME}}]]\n","hash":"34549194d129d5e33c4a83586557d4c0ec163a74ab5aaf2fd7e8b22af3fc7047","last_revision":"2009-05-20T11:35:06Z","first_revision":"2009-05-20T11:35:06Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:10.161194","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"#152C15 {{PAGENAME}}\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"#","translated_text":"# It's all right","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"152C15 {{PAGENAME}}","translated_text":"What is the meaning of this verse?","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"साचा:आसाम युनायटेड डेमोक्रॅटिक फ्रंट/meta/shortname","wikicode":"एयुडीएफ\n[[वर्ग:पक्ष लघुनाव साचे (भारत)|{{PAGENAME}}]]\n","hash":"d0dc955c1829534bc9717f8b04f897ab3d74e7a60912398ff2ae5b2afd3428e1","last_revision":"2009-05-20T11:37:08Z","first_revision":"2009-05-20T11:37:08Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:10.213513","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"एयुडीएफ {{PAGENAME}}\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"एयुडीएफ {{PAGENAME}}","translated_text":"AUDF {{PAGENAME}}","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"व्हिन्सेंट एच. पाला","wikicode":"'''व्हिन्सेंट एच. पाला''' ([[१४ फेब्रुवारी]], [[इ.स. १९६८|१९६८]]:[[मेघालय]], [[भारत]] - ) हे एक भारतीय राजकारणी आहेत. हे [[१५वी लोकसभा|१५व्या]] आणि [[१६वी लोकसभा|१६व्या लोकसभेवर]] [[शिलाँग लोकसभा मतदारसंघ|शिलाँग लोकसभा मतदारसंघातून]] निवडून गेले.\n\n{{विस्तार}}\n\n{{DEFAULTSORT:पाला, व्हिन्सेंट एच.}}\n[[वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य]]\n[[वर्ग:१६ वी लोकसभा सदस्य]]\n[[वर्ग:इ.स. १९६८ मधील जन्म]]\n[[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]]\n[[वर्ग:शिलाँगचे खासदार]]\n[[वर्ग:१७ वी लोकसभा सदस्य]]","hash":"92c3baeff2a2956b59310f45ed8e3138045f04842bc54e4288a71da3577e6594","last_revision":"2020-04-03T06:50:08Z","first_revision":"2009-05-20T11:43:00Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:10.264330","cross_lingual_links":{"en":"Vincent Pala","ml":"വിൻസെന്റ് പാല","ta":"வின்சென்ட் பாலா"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:48.947423","text":"व्हिन्सेंट एच. पाला (१४ फेब्रुवारी, १९६८:मेघालय, भारत - ) हे एक भारतीय राजकारणी आहेत. हे १५व्या आणि १६व्या लोकसभेवर शिलाँग लोकसभा मतदारसंघातून निवडून गेले.\n\nवर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:१६ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:इ.स. १९६८ मधील जन्म वर्ग:पुरुष चरित्रलेख वर्ग:शिलाँगचे खासदार वर्ग:१७ वी लोकसभा सदस्य\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"व्हिन्सेंट एच.","translated_text":"He was a pioneer in the field of medicine.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पाला (१४ फेब्रुवारी, १९६८:मेघालय, भारत - ) हे एक भारतीय राजकारणी आहेत.","translated_text":"Pala (born 14 February 1968) is an Indian politician.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हे १५व्या आणि १६व्या लोकसभेवर शिलाँग लोकसभा मतदारसंघातून निवडून गेले.","translated_text":"He was elected to the 15th and 16th Lok Sabha from Shillong Lok Sabha constituency.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:१६ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:इ.स.","translated_text":"Class: 15th Lok Sabha Members Class: 16th Lok Sabha Members Class: ES","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९६८ मधील जन्म वर्ग:पुरुष चरित्रलेख वर्ग:शिलाँगचे खासदार वर्ग:१७ वी लोकसभा सदस्य","translated_text":"Born class: 1968 Male biography class: Member of Parliament from Shillong class: 17th Lok Sabha member","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"साचा:भारतीय मुस्लीम लीग/meta/color","wikicode":"#1578B9\n[[वर्ग:भारतीय राजकीय पक्ष रंग साचे|{{PAGENAME}}]]\n","hash":"a8e34bdfa2371d8899e1a8def23567462339f73c9f11dca9e9fbe765da4117b4","last_revision":"2009-05-20T11:44:58Z","first_revision":"2009-05-20T11:44:58Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:10.326284","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"#1578B9 {{PAGENAME}}\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"#","translated_text":"# It's all right","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"1578B9 {{PAGENAME}}","translated_text":"1578B9 {{PAGENAME}}","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"साचा:भारतीय मुस्लीम लीग/meta/shortname","wikicode":"भारतीय मुस्लीम लीग\n[[वर्ग:पक्ष लघुनाव साचे (भारत)|{{PAGENAME}}]]\n","hash":"2ed9c47150021fd98773f719913beee865e4aeda5cc529791d92715fcf9f3576","last_revision":"2009-05-20T11:47:59Z","first_revision":"2009-05-20T11:47:59Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:10.386302","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"भारतीय मुस्लीम लीग {{PAGENAME}}\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"भारतीय मुस्लीम लीग {{PAGENAME}}","translated_text":"The Indian Muslim League","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"श्रीपाद् येस्सो नाईक","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[श्रीपाद येस्सो नाईक]]","hash":"f4277fb10257509821611d080b0656eae73b0366120e87aefe1e71839fbc4841","last_revision":"2011-01-25T03:01:05Z","first_revision":"2009-05-20T11:50:33Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:10.448265","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन श्रीपाद येस्सो नाईक\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन श्रीपाद येस्सो नाईक","translated_text":"Re-directed by Shripad Yesso Naik","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"फ्रांसिस्को सार्डिन्हा","wikicode":"{{माहितीचौकट मुख्यमंत्री \n| नाव = फ्रान्सिस्को सार्डिन्हा\n| चित्र = \n| चित्र आकारमान = \n| क्रम = \n| पद = [[:वर्ग:गोव्याचे मुख्यमंत्री|गोव्याचे मुख्यमंत्री]]\n| कार्यकाळ_आरंभ = २४ नोव्हेंबर १९९९ \n| कार्यकाळ_समाप्ती = २४ ऑक्टोबर २०००\n| मागील = [[लुईझिन्हो फलेरो]]\n| पुढील = [[मनोहर पर्रीकर]]\n| पद1 = [[लोकसभा]] सदस्य\n| मतदारसंघ1 = [[दक्षिण गोवा (लोकसभा मतदारसंघ)|दक्षिण गोवा]]\n| कार्यकाळ_आरंभ1 = २००७\n| कार्यकाळ_समाप्ती1 = \n| कार्यकाळ_आरंभ2 = १९९८\n| कार्यकाळ_समाप्ती2 = १९९९\n| जन्मदिनांक = {{जन्म दिनांक आणि वय|1946|4|15}}\n| जन्मस्थान = कुर्तोरिम, [[साष्टी]] तालुका, [[गोवा]]\n| मृत्युदिनांक =\n| मृत्युस्थान =\n| राष्ट्रीयत्व = भारतीय\n| वैचारीक पाया = \n| पक्ष =[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n|धर्म =\n}}\n'''फ्रान्सिस्को सार्डिन्हा''' ( १५ एप्रिल १९४६) हे [[भारत]]ामधील विद्यमान [[संसद सदस्य]] व [[गोवा|गोव्याचे]] माजी मुख्यमंत्री आहेत.\n\n==बाह्य दुवे==\n*[http://164.100.47.132/LssNew/Members/Biography.aspx?mpsno=3914 लोकसभेवरील माहिती] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130201164916/http://164.100.47.132/LssNew/Members/Biography.aspx?mpsno=3914 |date=2013-02-01 }}\n\n{{DEFAULTSORT:सार्डिन्हा, फ्रान्सिस्को}}\n[[वर्ग:गोव्याचे मुख्यमंत्री]]\n[[वर्ग:भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस पक्षातील राजकारणी]]\n[[वर्ग:भारतीय राजकारणी]]\n[[वर्ग:१२ वी लोकसभा सदस्य]]\n[[वर्ग:१४ वी लोकसभा सदस्य]]\n[[वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य]]\n[[वर्ग:१७ वी लोकसभा सदस्य]]","hash":"a436502d60532f5c96bbf3e858bf88a879ad004784a114f97a709f8b94e6e064","last_revision":"2022-11-22T12:43:24Z","first_revision":"2009-05-20T11:51:14Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:10.507467","cross_lingual_links":{"en":"Francisco Sardinha","ml":"ഫ്രാൻസിസ്കോ സർദിൻഹ","ta":"பிரான்சிஸ்கோ சர்தின்ஹா"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:49.039214","text":"फ्रान्सिस्को सार्डिन्हा ( १५ एप्रिल १९४६) हे भारतामधील विद्यमान संसद सदस्य व गोव्याचे माजी मुख्यमंत्री आहेत.\n\nलोकसभेवरील माहिती\n\nवर्ग:गोव्याचे मुख्यमंत्री वर्ग:भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस पक्षातील राजकारणी वर्ग:भारतीय राजकारणी वर्ग:१२ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:१४ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:१७ वी लोकसभा सदस्य\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"फ्रान्सिस्को सार्डिन्हा ( १५ एप्रिल १९४६) हे भारतामधील विद्यमान संसद सदस्य व गोव्याचे माजी मुख्यमंत्री आहेत.","translated_text":"Francisco Sardinha (born 15 April 1946) is a current Member of Parliament and former Chief Minister of Goa, India.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"बाह्य दुवे","translated_text":"External links","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"लोकसभेवरील माहिती","translated_text":"Information from the Lok Sabha","trailing_whitespace":" ","citations":[{"content":"{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130201164916/http://164.100.47.132/LssNew/Members/Biography.aspx?mpsno=3914 |date=2013-02-01 }}","char_index":17,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20130201164916/http://164.100.47.132/LssNew/Members/Biography.aspx?mpsno=3914","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:29.401923-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:गोव्याचे मुख्यमंत्री वर्ग:भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस पक्षातील राजकारणी वर्ग:भारतीय राजकारणी वर्ग:१२ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:१४ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:१७ वी लोकसभा सदस्य","translated_text":"Class: Chief Minister of Goa Class: Politician of the Indian National Congress Party Class: Indian Politician Class: 12th Lok Sabha Member Class: 14th Lok Sabha Member Class: 15th Lok Sabha Member Class: 17th Lok Sabha Member","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[{"text":"लोकसभेवरील माहिती","translated_text":"Information from the Lok Sabha","citations":[{"content":"{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130201164916/http://164.100.47.132/LssNew/Members/Biography.aspx?mpsno=3914 |date=2013-02-01 }}","char_index":17,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20130201164916/http://164.100.47.132/LssNew/Members/Biography.aspx?mpsno=3914","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:29.401923-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}]}]}
+{"title":"फारुख अब्दुल्ला","wikicode":"{{माहितीचौकट मुख्यमंत्री \n| नाव = फारुख अब्दुल्ला\n| चित्र =\n| चित्र आकारमान = 250 px\n| क्रम = \n| जन्मदिनांक = {{जन्म दिनांक आणि वय|1937|10|21}}\n| जन्मस्थान = [[श्रीनगर जिल्हा]], काश्मीर\n| मृत्युदिनांक =\n| मृत्युस्थान =\n| राष्ट्रीयत्व =[[भारतीय]]\n| पक्ष =[[जम्मू आणि काश्मीर नॅशनल कॉन्फरन्स]]\n| पद = [[भारत सरकार|केंद्रीय]] नवीन आणि नवीकरणीय उर्जामंत्री\n| कार्यकाळ_आरंभ = २३ जुलै, इ.स. २००१\n| कार्यकाळ_समाप्ती = 26 मे 2014\n| पंतप्रधान= [[मनमोहन सिंग]]\n| मागील = [[विलास मुत्तेमवार]]\n| पुढील = \n| मतदारसंघ = [[श्रीनगर (लोकसभा मतदारसंघ)|श्रीनगर]]\n| पद1 = [[जम्मू आणि काश्मीरचे मुख्यमंत्री]]\n| कार्यकाळ_आरंभ1 = ५ सप्टेंबर १९८२\n| कार्यकाळ_समाप्ती1 = २ जुलै १९८४\n| मागील1 = [[शेख अब्दुल्ला]]\n| पुढील1 = [[गुलाम महम्मद शाह]]\n| कार्यकाळ_आरंभ2 = ७ नोव्हेंबर १९८६\n| कार्यकाळ_समाप्ती2 = १९ जानेवारी १९९०\n| मागील2 = [[राष्ट्रपती राजवट]]\n| पुढील2 = राष्ट्रपती राजवट\n| कार्यकाळ_आरंभ3 = ९ ऑक्टोबर १९९६\n| कार्यकाळ_समाप्ती3 = १८ ऑक्टोबर २००२\n| मागील3 = राष्ट्रपती राजवट\n| पुढील3 = [[मुफ्ती महंमद सईद]]\n|पत्नी = मॉली अब्दुल्ला\n|अपत्ये = [[ओमर अब्दुल्ला]] व ३ मुली\n}}\n'''डॉ. फारुख अब्दुल्ला''' ([[उर्दू भाषा|उर्दू]]: عمر عبدالله; २१ ऑक्टोबर १९३७) हे [[भारत]] देशातील राजकारणी व विद्यमान [[भारत सरकार|केंद्रीय]] नवीन आणि नवीकरणीय उर्जामंत्री आहेत. काश्मीरी वंशाचे असलेले अब्दुल्ला आजवर तीन वेळा [[जम्मू आणि काश्मीर]] राज्याचे [[मुख्यमंत्री]] राहिले आहेत.\n\n==बाह्य दुवे==\n*[http://www.mnre.gov.in/mission-and-vision-2/people/minister केंद्रीय उर्जामंत्रालयावरील पान]\n{{कॉमन्स वर्ग|Farooq Abdullah|फारुक अब्दुल्ला}}\n\n{{DEFAULTSORT:अब्दुल्ला, फारुक}}\n[[वर्ग:भारतीय राजकारणी]]\n[[वर्ग:नॅशनल कॉन्फरन्सचे नेते]]\n[[वर्ग:जम्मू आणि काश्मीरचे मुख्यमंत्री]]\n[[वर्ग:७ वी लोकसभा सदस्य]]\n[[वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य]]\n[[वर्ग:१६ वी लोकसभा सदस्य]]\n[[वर्ग:१७ वी लोकसभा सदस्य]]\n\n[[वर्ग:राज्यसभा सदस्य]]","hash":"cca960641f35814136b1d1b841efdecff354c0e4d725aa88a095c6317fe713c8","last_revision":"2023-07-27T10:13:37Z","first_revision":"2009-05-20T11:55:13Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:10.575610","cross_lingual_links":{"ar":"فاروق عبد الله","arz":"فاروق عبد الله","bn":"ফারুক আব্দুল্লাহ","de":"Farooq Abdullah","en":"Farooq Abdullah","es":"Farooq Abdullah","he":"פארוק עבדאללה","hi":"फारूक अब्दुल्ला","ks":"فاروق عبدالله","mai":"फारूक अब्दुल्ला","ml":"ഫാറൂഖ് അബ്ദുല്ല","pa":"ਫ਼ਾਰੂਕ ਅਬਦੁੱਲਾ","pnb":"فاروق عبداللہ","sat":"ᱯᱷᱟᱨᱩᱠ ᱟᱵᱽᱫᱩᱞᱞᱟ","sv":"Farooq Abdullah","ta":"பாரூக் அப்துல்லா","te":"ఫరూక్ అబ్దుల్లా","ur":"فاروق عبد اللہ"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:49.039214","text":"डॉ. फारुख अब्दुल्ला (उर्दू: عمر عبدالله; २�� ऑक्टोबर १९३७) हे भारत देशातील राजकारणी व विद्यमान केंद्रीय नवीन आणि नवीकरणीय उर्जामंत्री आहेत. काश्मीरी वंशाचे असलेले अब्दुल्ला आजवर तीन वेळा जम्मू आणि काश्मीर राज्याचे मुख्यमंत्री राहिले आहेत.\n\nकेंद्रीय उर्जामंत्रालयावरील पान\n\nवर्ग:भारतीय राजकारणी वर्ग:नॅशनल कॉन्फरन्सचे नेते वर्ग:जम्मू आणि काश्मीरचे मुख्यमंत्री वर्ग:७ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:१६ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:१७ वी लोकसभा सदस्य\n\nवर्ग:राज्यसभा सदस्य\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"डॉ. फारुख अब्दुल्ला","translated_text":"This is not a problem.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"(उर्दू: عمر عبدالله; २१ ऑक्टोबर १९३७) हे भारत देशातील राजकारणी व विद्यमान केंद्रीय नवीन आणि नवीकरणीय उर्जामंत्री आहेत.","translated_text":"(Urdu: عمر عبدالله; born 21 October 1937) is an Indian politician and the current Union Minister of New and Renewable Energy.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"काश्मीरी वंशाचे असलेले अब्दुल्ला","translated_text":"Abdullah is of Kashmiri descent.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"आजवर तीन वेळा जम्मू आणि काश्मीर राज्याचे मुख्यमंत्री राहिले आहेत.","translated_text":"He has served as the Chief Minister of Jammu and Kashmir three times.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"बाह्य दुवे","translated_text":"External links","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"केंद्रीय उर्जामंत्रालयावरील पान","translated_text":"Page on the Union Ministry of Energy","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:भारतीय राजकारणी वर्ग:नॅशनल कॉन्फरन्सचे नेते वर्ग:जम्मू आणि काश्मीरचे मुख्यमंत्री वर्ग:७ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:१६ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:१७ वी लोकसभा सदस्य","translated_text":"Class: Indian politicians Class: National Conference leaders Class: Chief Minister of Jammu and Kashmir Class: 7th Lok Sabha Member Class: 15th Lok Sabha Member Class: 16th Lok Sabha Member Class: 17th Lok Sabha Member","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:राज्यसभा सदस्य","translated_text":"Category:Member of the Rajya Sabha","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"कपिल सिबल","wikicode":"[[File:Kapil Sibal.jpg|200px|right|thumb|{{लेखनाव}}]]\n\n{{लेखनाव}} ([[ऑगस्ट ८]], [[इ.स. १९४८]] - हयात) हे इंदिरा काँग्रेसचे विद्यमान खासदार आणि केंद्रीय मानव संसाधन विकास मंत्रालयाचे मंत्री होते. \n\n{{विस्तार}}\n\n{{DEFAULTSORT:सिब्बल, कपिल}}\n[[वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य]]\n[[वर्ग:इ.स. १९४८ मधील जन्म]]\n[[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]]","hash":"1587bd0f3917ff7850105fa06660ec72fe5b01db72b14d5c862ffe19ed9a4fb5","last_revision":"2022-09-17T09:06:45Z","first_revision":"2009-05-20T11:58:21Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:10.645628","cross_lingual_links":{"arz":"كاپيل سيبال","bn":"কপিল সিব্বল","en":"Kapil Sibal","fr":"Kapil Sibal","hi":"कपिल सिब्बल","id":"Kapil Sibal","kn":"ಕಪಿಲ್ ಸಿಬಲ್","ko":"카필 ���발","mai":"कपिल सिब्बल","ml":"കപിൽ സിബൽ","pa":"ਕਪਿਲ ਸਿੱਬਲ","sat":"ᱠᱚᱯᱤᱞ ᱥᱤᱵᱟᱞ","ta":"கபில் சிபல்","te":"కపిల్ సిబల్"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:49.039214","text":"(ऑगस्ट ८, इ.स. १९४८ - हयात) हे इंदिरा काँग्रेसचे विद्यमान खासदार आणि केंद्रीय मानव संसाधन विकास मंत्रालयाचे मंत्री होते.\n\nवर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:इ.स. १९४८ मधील जन्म वर्ग:पुरुष चरित्रलेख\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"(ऑगस्ट ८, इ.स.","translated_text":"(August 8, C.E.)","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९४८ - हयात) हे इंदिरा काँग्रेसचे विद्यमान खासदार आणि केंद्रीय मानव संसाधन विकास मंत्रालयाचे मंत्री होते.","translated_text":"1948 - Hayat) was an incumbent MP of the Indira Congress and Minister of the Union Ministry of Human Resource Development.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:इ.स.","translated_text":"Class: 15th Lok Sabha Members Class: CE","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९४८ मधील जन्म वर्ग:पुरुष चरित्रलेख","translated_text":"Birth Class of 1948: Male biography","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"मुखपृष्ठ चर्चा २","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[मुखपृष्ठ]]","hash":"5d8e841fd0b9d87d31e16b53b794056e676ae01b9fc39a4a39c0cb62f7f11eb3","last_revision":"2011-01-25T00:14:32Z","first_revision":"2009-05-20T13:00:26Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:10.698483","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन मुखपृष्ठ\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन मुखपृष्ठ","translated_text":"Redirect page","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"विकिपीडिया:विकिप्रकल्प दिनविशेष","wikicode":"{{सुचालन प्रकल्प}}\n\nमराठी विकिपीडियाच्या मुखपृष्ठावर रोजचा दिनविशेष दिसावा अशी व्यवस्था केलेली आहे. रोजचा दिनविशेष त्या त्या तारखेस झालेल्या महत्त्वपूर्ण घटनांची नोंद घेतो. हा दिन विशेष आपोआप बदलण्याची व्यवस्था केलेली आहे.म्हणजे फक्त ३६५ दिवसांची ३६५ पाने आणि त्या त्या दिवसात झालेली घटना असं वरकरणी सोपं वाटणार काम तेवढही सोप नाही.\n\n३६५ दिवसांची ३६५ पाने [[Wikipedia:दिनविशेष/जानेवारी १]] अशा स्वरूपात प्रत्येक दिवसाचे एक पान असते,जे त्या त्या दिवशी मुखपृष्ठावर दिसते.पण या पानांवर मूख्य घटनांचीच जंत्री असते,सर्व घटनांची नव्हे.प्रत्येक दिवसाचे सर्व घटनांची नोंद घेणारे [[जानेवारी १]] असे लेख पान असते,त्यातून विकिपीडिया:दिनविशेष/जानेवारी १ मध्ये घ्यावयाच्या नोंदी निवडल्या जातात.\n\nम्ह्णजे \"विकिपीडिया:दिनविशेष/\" प्रत्येक दिवसाचे अशी ३६५ पाने.प्रत्येक तारखे करता एक लेख अशी ३६५ पाने.प्रत्येक इसवी सन वर्षाचे एक पान म्हणजे इसवी सना नंतरची २०१० पाने आणि इसवी सन पूर्व करता किमान २००० पाने.प्रत्येक दिवसाच्या पाच नोंदींची किमान पाच वाक्ये ,प्रत्येक वाक्यात किमान असे दोन शब्द कि ज्यांच्या करता माहिती पूर्ण स्वतंत्र लेख असावेत.नवीन शंका अथवा मागील चर्चा [[विकिपीडिया:चावडी/कालगणना पाने चर्चा|चावडी/कालगणना पाने चर्चा]] येथे पहावी.\n==काळ आणि दिनमानाशी संबंधीत साचे==\n\n===सहस्रक===\n{|Style=\"Border: solid 1px #80CF80\"\n!Align=\"Center\" Style=\"Background-color: #80CF80\" |'''सहस्रक साचापृष्ठ'''\n!Align=\"Center\" Style=\"Background-color: #80CF80\"|'''निर्वाह'''\n!Align=\"Center\" Style=\"Background-color: #80CF80\"|'''उपयोग'''\n|-Align=\"Center\"\n|'''इ.स.पू. सहस्रके'''|| {{पृष्ठपर्याय|Template|इ.स.पू._सहस्रके}}||इसविसनापूर्वीच्या सहस्रकांची सूची\n|-Align=\"Center\" Style=\"Background-color: #C0FFC0\"\n|'''इ.स. पूर्व पहिले सहस्रक'''|| {{पृष्ठपर्याय|Template|इ.स.पू._पहिले_सहस्रक}} || इसविसनापूर्वीच्या पहिल्या सहस्रकाच्या शतकांची सूची\n|-Align=\"Center\"\n|'''इ.स. सहस्रके'''|| {{पृष्ठपर्याय|Template|सहस्रके}}||इसविसनानंतरच्या सहस्रकांची सूची\n|-Align=\"Center\" Style=\"Background-color: #C0FFC0\"\n|'''इ.स. पहिले सहस्रक'''|| {{पृष्ठपर्याय|Template|पहिले_सहस्रक}}||इसविसनानंतरच्या पहिल्या सहस्रकाच्या शतकांची सूची\n|-Align=\"Center\"\n|'''इ.स. दुसरे सहस्रक'''|| {{पृष्ठपर्याय|Template|दुसरे_सहस्रक}}||इसविसनानंतरच्या दुसऱ्या सहस्रकाच्या शतकांची सूची\n|-Align=\"Center\" Style=\"Background-color: #C0FFC0\"\n|'''इ.स. तिसरे सहस्रक'''|| {{पृष्ठपर्याय|Template|तिसरे_सहस्रक}}||इसविसनानंतरच्या तिसऱ्या सहस्रकाच्या शतकांची सूची\n|}\n===शतक===\n{|Style=\"Border: solid 1px #80CF80\"\n!Align=\"Center\" Style=\"Background-color: #80CF80\" |'''सहस्रक साचापृष्ठ'''\n!Align=\"Center\" Style=\"Background-color: #80CF80\"|'''निर्वाह'''\n!Align=\"Center\" Style=\"Background-color: #80CF80\"|'''उपयोग'''\n|-Align=\"Center\"\n|'''वर्ग/वर्ष/इ.स. शतक'''|| {{पृष्ठपर्याय|Template|वर्ग/वर्ष/इ.स._शतक}}||वर्षाचे शतकात वर्गीकरण \n|-Align=\"Center\" Style=\"Background-color: #C0FFC0\"\n|'''शतक'''|| {{पृष्ठपर्याय|Template|शतक}}||शतकातील सर्व वर्षांची वर्गसूची\n|-Align=\"Center\"\n|'''एकोणविसावे शतक'''|| {{पृष्ठपर्याय|Template|एकोणविसावे_शतक}}||एकोणविसाव्या शतकाची वर्गसूची\n|-Align=\"Center\" Style=\"Background-color: #C0FFC0\"\n|'''विसावे शतक'''|| {{पृष्ठपर्याय|Template|विसावे_शतक}}||विसाव्या शतकाची वर्गसूची\n|-Align=\"Center\"\n|'''एकविसावे शतक'''|| {{पृष्ठपर्याय|Template|एकविसावे_शतक}}||एकविसाव्या शतकाची वर्गसूची\n|}\n\n\n===वर्ष===\n===महिना===\n====महिना दिनदर्शिका====\n\n{|Style=\"Border: solid 1px #80CF80\"\n!Align=\"Center\" Style=\"Background-color: #80CF80\" |'''महिना साचापृष्ठ'''\n!Align=\"Center\" Style=\"Background-color: #80CF80\"|'''निर्वाह'''\n|-Align=\"Center\"\n|'''जानेवारी'''|| {{पृष्ठपर्याय|Template|जानेवारी_दिनदर्शिका}}\n|-Align=\"Center\" Style=\"Background-color: #C0FFC0\"\n|'''फेब्रुवारी'''|| {{पृष्ठपर्याय|Template|फ��ब्रुवारी_दिनदर्शिका}}\n|-Align=\"Center\"\n|'''मार्च'''|| {{पृष्ठपर्याय|Template|मार्च_दिनदर्शिका}}\n|-Align=\"Center\" Style=\"Background-color: #C0FFC0\"\n|'''एप्रिल'''|| {{पृष्ठपर्याय|Template|एप्रिल_दिनदर्शिका}}\n|-Align=\"Center\"\n|'''मे'''|| {{पृष्ठपर्याय|Template|मे_दिनदर्शिका}}\n|-Align=\"Center\" Style=\"Background-color: #C0FFC0\"\n|'''जून'''|| {{पृष्ठपर्याय|Template|जून_दिनदर्शिका}}\n|-Align=\"Center\"\n|'''जुलै'''|| {{पृष्ठपर्याय|Template|जुलै_दिनदर्शिका}}\n|-Align=\"Center\" Style=\"Background-color: #C0FFC0\"\n|'''ऑगस्ट'''|| {{पृष्ठपर्याय|Template|ऑगस्ट_दिनदर्शिका}}\n|-Align=\"Center\"\n|'''सप्टेंबर'''|| {{पृष्ठपर्याय|Template|सप्टेंबर_दिनदर्शिका}}\n|-Align=\"Center\" Style=\"Background-color: #C0FFC0\"\n|'''ऑक्टोबर'''|| {{पृष्ठपर्याय|Template|ऑक्टोबर_दिनदर्शिका}}\n|-Align=\"Center\"\n|'''नोव्हेंबर'''|| {{पृष्ठपर्याय|Template|नोव्हेंबर_दिनदर्शिका}}\n|-Align=\"Center\" Style=\"Background-color: #C0FFC0\"\n|'''डिसेंबर'''|| {{पृष्ठपर्याय|Template|डिसेंबर_दिनदर्शिका}}\n|}\n\n====तारीख====\n\n===इतर कालमान===\n*ऋतू\n*दशक\n==सहभागी सदस्य==\n\n==हेसुद्धा पहा==\n*[[विकिपीडिया:चावडी/कालगणना पाने चर्चा]]\n\n\n[[वर्ग:विकिप्रकल्प दिनविशेष| ]]","hash":"eaa0e7dd006ae6081708e60279bd63253a61643f1159d6447ac4afc0b7ce11be","last_revision":"2011-07-13T12:57:47Z","first_revision":"2009-05-20T13:12:50Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:10.752336","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"मराठी विकिपीडियाच्या मुखपृष्ठावर रोजचा दिनविशेष दिसावा अशी व्यवस्था केलेली आहे. रोजचा दिनविशेष त्या त्या तारखेस झालेल्या महत्त्वपूर्ण घटनांची नोंद घेतो. हा दिन विशेष आपोआप बदलण्याची व्यवस्था केलेली आहे.म्हणजे फक्त ३६५ दिवसांची ३६५ पाने आणि त्या त्या दिवसात झालेली घटना असं वरकरणी सोपं वाटणार काम तेवढही सोप नाही.\n\n३६५ दिवसांची ३६५ पाने Wikipedia:दिनविशेष/जानेवारी १ अशा स्वरूपात प्रत्येक दिवसाचे एक पान असते,जे त्या त्या दिवशी मुखपृष्ठावर दिसते.पण या पानांवर मूख्य घटनांचीच जंत्री असते,सर्व घटनांची नव्हे.प्रत्येक दिवसाचे सर्व घटनांची नोंद घेणारे जानेवारी १ असे लेख पान असते,त्यातून विकिपीडिया:दिनविशेष/जानेवारी १ मध्ये घ्यावयाच्या नोंदी निवडल्या जातात.\n\nम्ह्णजे \"विकिपीडिया:दिनविशेष/\" प्रत्येक दिवसाचे अशी ३६५ पाने.प्रत्येक तारखे करता एक लेख अशी ३६५ पाने.प्रत्येक इसवी सन वर्षाचे एक पान म्हणजे इसवी सना नंतरची २०१० पाने आणि इसवी सन पूर्व करता किमान २००० पाने.प्रत्येक दिवसाच्या पाच नोंदींची किमान पाच वाक्ये ,प्रत्येक वाक्यात किमान असे दोन शब्द कि ज्यांच्या करता माहिती पूर्ण स्वतंत्र लेख असावेत.नवीन शंका अथवा मागील चर्चा चावडी/कालग��ना पाने चर्चा येथे पहावी.\n\nऋतू दशक\n\nविकिपीडिया:चावडी/कालगणना पाने चर्चा\n\nवर्ग:विकिप्रकल्प दिनविशेष\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"मराठी विकिपीडियाच्या मुखपृष्ठावर रोजचा दिनविशेष दिसावा अशी व्यवस्था केलेली आहे.","translated_text":"It is arranged that the daily diaries appear on the page of the Marathi Wikipedia.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"रोजचा दिनविशेष त्या त्या तारखेस झालेल्या महत्त्वपूर्ण घटनांची नोंद घेतो.","translated_text":"The daily diary records the important events that took place on that date.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हा दिन विशेष आपोआप बदलण्याची व्यवस्था केलेली आहे.म्हणजे फक्त ३६५ दिवसांची ३६५ पाने आणि त्या त्या दिवसात झालेली घटना असं वरकरणी सोपं वाटणार काम तेवढही सोप नाही.","translated_text":"This special day has been automatically changed, so 365 pages of just 365 days and the events of those days will not seem so easy.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"३६५ दिवसांची ३६५ पाने Wikipedia:दिनविशेष/जानेवारी १ अशा स्वरूपात प्रत्येक दिवसाचे एक पान असते,जे त्या त्या दिवशी मुखपृष्ठावर दिसते.पण या पानांवर मूख्य घटनांचीच जंत्री असते,सर्व घटनांची नव्हे.प्रत्येक दिवसाचे सर्व घटनांची नोंद घेणारे जानेवारी १ असे लेख पान असते,त्यातून विकिपीडिया:दिनविशेष/जानेवारी १ मध्ये घ्यावयाच्या नोंदी निवडल्या जातात.","translated_text":"365 pages of 365 days Wikipedia:Diaspora/January 1 has a page for each day, which appears on the front page that day. But these pages contain the plot of the main events, not all the events.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"म्ह्णजे \"विकिपीडिया:दिनविशेष/\" प्रत्येक दिवसाचे अशी ३६५ पाने.प्रत्येक तारखे करता एक लेख अशी ३६५ पाने.प्रत्येक इसवी सन वर्षाचे एक पान म्हणजे इसवी सना नंतरची २०१० पाने आणि इसवी सन पूर्व करता किमान २००० पाने.प्रत्येक दिवसाच्या पाच नोंदींची किमान पाच वाक्ये ,प्रत्येक वाक्यात किमान असे दोन शब्द कि ज्यांच्या करता माहिती पूर्ण स्वतंत्र लेख असावेत.नवीन शंका अथवा मागील चर्चा चावडी/कालगणना पाने चर्चा येथे पहावी.","translated_text":"Wikipedia:Daily Specials has 365 pages for each day. One article for each date is 365 pages. One page for each year is after 2010 and at least 2000 pages for each year. At least five sentences from each day's five entries, each sentence must contain at least two separate articles.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"काळ आणि दिनमानाशी संबंधीत साचे","translated_text":"Templates Relating to Time and Time","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"सहस्रक","translated_text":"Thousands","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"table","content":"{|Style=\"Border: solid 1px #80CF80\"\n!Align=\"Center\" Style=\"Background-color: #80CF80\" |'''सहस्रक साचापृष्ठ'''\n!Align=\"Center\" Style=\"Background-color: #80CF80\"|'''निर्वाह'''\n!Align=\"Center\" Style=\"Background-color: #80CF80\"|'''उपयोग'''\n|-Align=\"Center\"\n|'''इ.स.पू. सहस्रके'''|| {{पृष्ठपर्याय|Template|इ.स.पू._सहस्रके}}||इसविसनापूर्वीच्या सहस्रकांची सूची\n|-Align=\"Center\" Style=\"Background-color: #C0FFC0\"\n|'''इ.स. पूर्व पहिले सहस्रक'''|| {{पृष्ठपर्याय|Template|इ.स.पू._पहिले_सहस्रक}} || इसविसनापूर्वीच्या पहिल्या सहस्रकाच्या शतकांची सूची\n|-Align=\"Center\"\n|'''इ.स. सहस्रके'''|| {{पृष्ठपर्याय|Template|सहस्रके}}||इसविसनानंतरच्या सहस्रकांची सूची\n|-Align=\"Center\" Style=\"Background-color: #C0FFC0\"\n|'''इ.स. पहिले सहस्रक'''|| {{पृष्ठपर्याय|Template|पहिले_सहस्रक}}||इसविसनानंतरच्या पहिल्या सहस्रकाच्या शतकांची सूची\n|-Align=\"Center\"\n|'''इ.स. दुसरे सहस्रक'''|| {{पृष्ठपर्याय|Template|दुसरे_सहस्रक}}||इसविसनानंतरच्या दुसऱ्या सहस्रकाच्या शतकांची सूची\n|-Align=\"Center\" Style=\"Background-color: #C0FFC0\"\n|'''इ.स. तिसरे सहस्रक'''|| {{पृष्ठपर्याय|Template|तिसरे_सहस्रक}}||इसविसनानंतरच्या तिसऱ्या सहस्रकाच्या शतकांची सूची\n|}"},{"type":"heading","text":"शतक","translated_text":"The century","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"table","content":"{|Style=\"Border: solid 1px #80CF80\"\n!Align=\"Center\" Style=\"Background-color: #80CF80\" |'''सहस्रक साचापृष्ठ'''\n!Align=\"Center\" Style=\"Background-color: #80CF80\"|'''निर्वाह'''\n!Align=\"Center\" Style=\"Background-color: #80CF80\"|'''उपयोग'''\n|-Align=\"Center\"\n|'''वर्ग/वर्ष/इ.स. शतक'''|| {{पृष्ठपर्याय|Template|वर्ग/वर्ष/इ.स._शतक}}||वर्षाचे शतकात वर्गीकरण \n|-Align=\"Center\" Style=\"Background-color: #C0FFC0\"\n|'''शतक'''|| {{पृष्ठपर्याय|Template|शतक}}||शतकातील सर्व वर्षांची वर्गसूची\n|-Align=\"Center\"\n|'''एकोणविसावे शतक'''|| {{पृष्ठपर्याय|Template|एकोणविसावे_शतक}}||एकोणविसाव्या शतकाची वर्गसूची\n|-Align=\"Center\" Style=\"Background-color: #C0FFC0\"\n|'''विसावे शतक'''|| {{पृष्ठपर्याय|Template|विसावे_शतक}}||विसाव्या शतकाची वर्गसूची\n|-Align=\"Center\"\n|'''एकविसावे शतक'''|| {{पृष्ठपर्याय|Template|एकविसावे_शतक}}||एकविसाव्या शतकाची वर्गसूची\n|}"},{"type":"heading","text":"वर्ष","translated_text":"year","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"महिना","translated_text":"Months","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"महिना दिनदर्शिका","translated_text":"Monthly calendar","level":4,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"table","content":"{|Style=\"Border: solid 1px #80CF80\"\n!Align=\"Center\" Style=\"Background-color: #80CF80\" |'''महिना साचापृष्ठ'''\n!Align=\"Center\" Style=\"Background-color: #80CF80\"|'''निर्वाह'''\n|-Align=\"Center\"\n|'''जानेवारी'''|| {{पृष्ठपर्याय|Template|जानेवारी_दिनदर्शिका}}\n|-Align=\"Center\" Style=\"Background-color: #C0FFC0\"\n|'''फेब्रुवारी'''|| {{पृष्ठपर्याय|Template|फेब्रुवारी_दिनदर्शिका}}\n|-Align=\"Center\"\n|'''मार्च'''|| {{पृष्ठपर्याय|Template|मार्च_दिनदर्शिका}}\n|-Align=\"Center\" Style=\"Background-color: #C0FFC0\"\n|'''एप्रिल'''|| {{पृष्ठपर्याय|Template|एप्रिल_दिनदर्शिका}}\n|-Align=\"Center\"\n|'''मे'''|| {{पृष्ठपर्याय|Template|मे_दिनदर्शिका}}\n|-Align=\"Center\" Style=\"Background-color: #C0FFC0\"\n|'''जून'''|| {{पृष्ठपर्याय|Template|जून_दिनदर्शिका}}\n|-Align=\"Center\"\n|'''ज���लै'''|| {{पृष्ठपर्याय|Template|जुलै_दिनदर्शिका}}\n|-Align=\"Center\" Style=\"Background-color: #C0FFC0\"\n|'''ऑगस्ट'''|| {{पृष्ठपर्याय|Template|ऑगस्ट_दिनदर्शिका}}\n|-Align=\"Center\"\n|'''सप्टेंबर'''|| {{पृष्ठपर्याय|Template|सप्टेंबर_दिनदर्शिका}}\n|-Align=\"Center\" Style=\"Background-color: #C0FFC0\"\n|'''ऑक्टोबर'''|| {{पृष्ठपर्याय|Template|ऑक्टोबर_दिनदर्शिका}}\n|-Align=\"Center\"\n|'''नोव्हेंबर'''|| {{पृष्ठपर्याय|Template|नोव्हेंबर_दिनदर्शिका}}\n|-Align=\"Center\" Style=\"Background-color: #C0FFC0\"\n|'''डिसेंबर'''|| {{पृष्ठपर्याय|Template|डिसेंबर_दिनदर्शिका}}\n|}"},{"type":"heading","text":"तारीख","translated_text":"The date","level":4,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"इतर कालमान","translated_text":"Other timelines","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"ऋतू दशक","translated_text":"Seasonal decade","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"सहभागी सदस्य","translated_text":"Participant Members","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"हेसुद्धा पहा","translated_text":"See also","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"विकिपीडिया","translated_text":"What is Wikipedia?","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":":चावडी/कालगणना पाने चर्चा","translated_text":"What is the meaning of this article?","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:विकिप्रकल्प दिनविशेष","translated_text":"Category:Wiki projects","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"विकिपीडिया:दिनविशेष प्रक्ल्प","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[विकिपीडिया:विकिप्रकल्प दिनविशेष]]","hash":"d2f6d632bcc81d76b12fcfa7b0b61629395de48b1dfacf634f004b8b01aa6335","last_revision":"2011-07-14T10:08:39Z","first_revision":"2009-05-20T13:19:58Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:10.813470","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन विकिपीडिया:विकिप्रकल्प दिनविशेष\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन विकिपीडिया:विकिप्रकल्प दिनविशेष","translated_text":"Redirects Wikipedia:WikiProject","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"विकिपीडिया:मुखपृष्ठ नवीन माहिती प्रकल्प","wikicode":"{{सुचालन प्रकल्प}}\n\nमुखपृष्ठावरील '''[[साचा:विकिपीडिया:नवीन माहिती/temp|आणि आपणास हे माहित आहे का?]]''' या सरदराकरिता कृपया आपली माहिती सुयोग्य संदर्भासह '''[[साचा:विकिपीडिया:नवीन माहिती/temp]][[साचा:विकिपीडिया:नवीन माहिती/temp|येथे भरा]]''' हि माहिती तयार करण्याकरिता [[विकिपीडिया:मुखपृष्ठ नवीन माहिती#अधिक मार्गदर्शन|अधिक मार्गदर्शन खालील विभागात]] दिले आहे.\n\nमुखपृष्ठावरील [[साचा:विकिपीडिया:नवीन माहिती/temp|आणि आपणास हे माहित आहे का?]] या सरदराकरिता सद्य प्रकाशित माहिती [[साचा:मुखपृष्ठ नवीन माहिती]] येथे असते.[[साचा:मुखपृष्ठ नवीन माहिती]] येथे हि माहिती [[विकिपीडिया:नवीन माहिती]] या समाविष्ट साचातून येते.हि नवीन माहिती [[साचा:विकिपीडिया:नवीन म���हिती/temp]]\nयेथून स्रोतित करतात व काढलेली माहिती [[विकिपीडिया:नवीन माहिती/जुनी माहिती (विदागार/अर्काईव्ह)]] येथे संचित करतात.सर्व संबधित पृष्ठांचे वर्गीकरण [[[[:वर्ग:विकिपीडिया मुखपृष्ठ नवीन माहिती]]]] ने केले जाते\n\n:* सोप्या शब्दात: [[साचा:विकिपीडिया:नवीन माहिती/temp]] येथे सूचवा >> निकषात बसल्यास जाणते सदस्य माहिती [[विकिपीडिया:नवीन माहिती]] येथे नेतील>> जुनी माहिती [[विकिपीडिया:नवीन माहिती/जुनी माहिती (विदागार/अर्काईव्ह)]] येथे स्थानांतरीत करावी.\n\n\n==प्रकल्पात सहभागी सदस्य==\n\n\n\n\n\n\n\n==प्रचालकांना सुचना==\n[[साचा:मुखपृष्ठ नवीन माहिती]] येथे हि माहिती [[विकिपीडिया:नवीन माहिती]] हे साचे कायम स्वरूपी सुरक्षीत ठेवावेत व त्यात अंतर्भूत छायाचित्रे मुखपृष्ठावरील प्रकाशित कालावधीकरिता सुरक्षीत करावीत. \n\n==हेसुद्धा पहा==\n*[[साचा:विकिपीडिया:नवीन माहिती/temp]]\n*[[साचा:मुखपृष्ठ नवीन माहिती]]\n*[[विकिपीडिया:नवीन माहिती]] \n*[[[[:वर्ग:विकिपीडिया मुखपृष्ठ नवीन माहिती]]]]\n*[[विकिपीडिया:निर्वाह]]\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n==अधिक मार्गदर्शन ==\n\n===चित्र:===\n[[ ]] कंसाच्या आत चित्र संचिकेचे नाव |40px|right|चित्राचे नाव या क्रमाने [[चित्र: संचिकेचे नाव |40px|right|चित्राचे नाव]] असे लिहावे.अधिक माहिती करिता खालील उंटाबद्दलचे छायाचित्र अभ्यासावे.\n{{खुपते|मजकूर = .....|सदस्य = [[विशेष:योगदान/59.94.223.141|59.94.223.141]] १३:५३, २२ एप्रिल २०१६ (IST)}}TTFFFWW44DCX CVFRGV\n\n===माहिती===\n*छायाचित्राच्या खालच्या ओळीत संबधीत रोचक माहिती एका वाक्यात '''...की''' ने सुरू करून लिहावी.\nWHAT TYX\n\n===उदाहरणातील हि माहिती===\n\n[[चित्र:07. Camel Profile, near Silverton, NSW, 07.07.2007.jpg|40px|right|उंट]]\n*...की [[उंट|उंटाला]] जर एखाद्या माणसाचा राग आला तर तो त्याच्यावर थुंकतो...?\n\n*संबंधीत माहिती मराठी विकिपीडियामधील लेखात असावी.\n*संबंधीत माहिती मराठी विकिपीडियाच्या ज्ञानकोशीय उल्लेखनीयता,वस्तुनिष्ठता,विश्वासार्हतेच्या संकेतास अनुसरून आहे याची दक्षता घ्यावी.\n*संबंधीत माहितीचे वाक्य प्रताधिकारीत स्रोतातून जसेच्या तसे कॉपी केलेले नसावे.\n*संबंधीत माहितीस शक्यतो मराठी विकिपीडियाच्या संकेतास अनुसरून विश्वासार्ह संदर्भ असणे/पडताळलेले असणे/खात्री केलेले असणे अनिवार्य समजावे.\n**संबंधीत माहिती शक्यतो निर्विवाद स्वरूपाची असावी (शक्यतो वाद प्रसंग ओढवून घेणारी नसावी)\n** संबधी माहिती श��्यतो दिनविशेष सदरात आंतर्भाव होणारी नसावी\n*उंट माणसावर थुंकतो, झुरळे डोक्याविना ९ दिवस जीवंत राहू शकतात ,की फुलपाखरे आपल्या पायांनी चव घेतात ?, सर्व ध्रुवीय अस्वले ही डावखोरी असतात ?, मगर आपली जीभ तोंडाच्या बाहेर काढू शकत नाही ? ; अशा प्रकारच्या माहितीचे लेखात दिलेले संदर्भ स्वतंत्र विश्वासार्ह स्रोतातून तपासून/पडताळणी करून मगच माह्तीचा अंतर्भाव करण्या बद्दल दक्ष रहावे.\n\n\n\n\n[[वर्ग:विकिपीडिया मुखपृष्ठ नवीन माहिती]]","hash":"212e942ad1fc54595bfeb057fa9aeb9734fc1035a4e69dcf27dc947daf4aff3b","last_revision":"2016-04-22T08:25:02Z","first_revision":"2009-05-20T13:53:47Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:10.876637","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"मुखपृष्ठावरील आणि आपणास हे माहित आहे का? या सरदराकरिता कृपया आपली माहिती सुयोग्य संदर्भासह साचा:विकिपीडिया:नवीन माहिती/tempयेथे भरा हि माहिती तयार करण्याकरिता अधिक मार्गदर्शन खालील विभागात दिले आहे.\n\nमुखपृष्ठावरील आणि आपणास हे माहित आहे का? या सरदराकरिता सद्य प्रकाशित माहिती साचा:मुखपृष्ठ नवीन माहिती येथे असते.साचा:मुखपृष्ठ नवीन माहिती येथे हि माहिती विकिपीडिया:नवीन माहिती या समाविष्ट साचातून येते.हि नवीन माहिती साचा:विकिपीडिया:नवीन माहिती/temp येथून स्रोतित करतात व काढलेली माहिती विकिपीडिया:नवीन माहिती/जुनी माहिती (विदागार/अर्काईव्ह) येथे संचित करतात.सर्व संबधित पृष्ठांचे वर्गीकरण [[:वर्ग:विकिपीडिया मुखपृष्ठ नवीन माहिती]] ने केले जाते\n\nसोप्या शब्दात: साचा:विकिपीडिया:नवीन माहिती/temp येथे सूचवा >> निकषात बसल्यास जाणते सदस्य माहिती विकिपीडिया:नवीन माहिती येथे नेतील>> जुनी माहिती विकिपीडिया:नवीन माहिती/जुनी माहिती (विदागार/अर्काईव्ह) येथे स्थानांतरीत करावी.\n\nसाचा:मुखपृष्ठ नवीन माहिती येथे हि माहिती विकिपीडिया:नवीन माहिती हे साचे कायम स्वरूपी सुरक्षीत ठेवावेत व त्यात अंतर्भूत छायाचित्रे मुखपृष्ठावरील प्रकाशित कालावधीकरिता सुरक्षीत करावीत.\n\nसाचा:विकिपीडिया:नवीन माहिती/temp साचा:मुखपृष्ठ नवीन माहिती विकिपीडिया:नवीन माहिती [[:वर्ग:विकिपीडिया मुखपृष्ठ नवीन माहिती]] विकिपीडिया:निर्वाह\n\n[[ ]] कंसाच्या आत चित्र संचिकेचे नाव |40px|right|चित्राचे नाव या क्रमाने [[चित्र: संचिकेचे नाव |40px|right|चित्राचे नाव]] असे लिहावे.अधिक माहिती करिता खालील उंटाबद्दलचे छायाचित्र अभ्यासावे. TTFFFWW44DCX CVFRGV\n\nछायाचित्राच्या खालच्या ओळीत संबधीत ��ोचक माहिती एका वाक्यात ...की ने सुरू करून लिहावी. WHAT TYX\n\n[[चित्र:07. Camel Profile, near Silverton, NSW, 07.07.2007.jpg|40px|right|उंट]] *...की [[उंट|उंटाला]] जर एखाद्या माणसाचा राग आला तर तो त्याच्यावर थुंकतो...?\n\nसंबंधीत माहिती मराठी विकिपीडियामधील लेखात असावी. संबंधीत माहिती मराठी विकिपीडियाच्या ज्ञानकोशीय उल्लेखनीयता,वस्तुनिष्ठता,विश्वासार्हतेच्या संकेतास अनुसरून आहे याची दक्षता घ्यावी. संबंधीत माहितीचे वाक्य प्रताधिकारीत स्रोतातून जसेच्या तसे कॉपी केलेले नसावे. संबंधीत माहितीस शक्यतो मराठी विकिपीडियाच्या संकेतास अनुसरून विश्वासार्ह संदर्भ असणे/पडताळलेले असणे/खात्री केलेले असणे अनिवार्य समजावे. संबंधीत माहिती शक्यतो निर्विवाद स्वरूपाची असावी (शक्यतो वाद प्रसंग ओढवून घेणारी नसावी) संबधी माहिती शक्यतो दिनविशेष सदरात आंतर्भाव होणारी नसावी उंट माणसावर थुंकतो, झुरळे डोक्याविना ९ दिवस जीवंत राहू शकतात ,की फुलपाखरे आपल्या पायांनी चव घेतात ?, सर्व ध्रुवीय अस्वले ही डावखोरी असतात ?, मगर आपली जीभ तोंडाच्या बाहेर काढू शकत नाही ? ; अशा प्रकारच्या माहितीचे लेखात दिलेले संदर्भ स्वतंत्र विश्वासार्ह स्रोतातून तपासून/पडताळणी करून मगच माह्तीचा अंतर्भाव करण्या बद्दल दक्ष रहावे.\n\nवर्ग:विकिपीडिया मुखपृष्ठ नवीन माहिती\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"मुखपृष्ठावरील आणि आपणास हे माहित आहे का?","translated_text":"On the cover, and you know that?","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"या सरदराकरिता कृपया आपली माहिती सुयोग्य संदर्भासह साचा:विकिपीडिया:नवीन माहिती/tempयेथे भरा हि माहिती तयार करण्याकरिता अधिक मार्गदर्शन खालील विभागात दिले आहे.","translated_text":"For this purpose, please fill in the form:Wikipedia:New information/temp here. More guidance on how to create this information is given in the following section.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"मुखपृष्ठावरील आणि आपणास हे माहित आहे का?","translated_text":"On the cover, and you know that?","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"या सरदराकरिता सद्य प्रकाशित माहिती साचा:मुखपृष्ठ नवीन माहिती येथे असते.साचा:मुखपृष्ठ नवीन माहिती येथे हि माहिती विकिपीडिया:नवीन माहिती या समाविष्ट साचातून येते.हि नवीन माहिती साचा:विकिपीडिया:नवीन माहिती/temp येथून स्रोतित करतात व काढलेली माहिती विकिपीडिया:नवीन माहिती/जुनी माहिती (विदागार/अर्काईव्ह) येथे संचित करतात.सर्व संबधित पृष्ठांचे वर्गीकरण [[:वर्ग:विकिपीडिया मुखपृष्ठ नवीन माहिती]] ने केले जाते","translated_text":"For this purpose, the current published information template:Home new information is here.This information comes from the included template Wikipedia:New information here.This new information template is sourced from Wikipedia:New information/temp and collected information at Wikipedia:New information/Old information (disambiguation/archives).All related pages are classified by [[Category:Wikipedia:New information]].","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"सोप्या शब्दात: साचा:विकिपीडिया:नवीन माहिती/temp येथे सूचवा >> निकषात बसल्यास जाणते सदस्य माहिती विकिपीडिया:नवीन माहिती येथे नेतील>> जुनी माहिती विकिपीडिया:नवीन माहिती/जुनी माहिती (विदागार/अर्काईव्ह) येथे स्थानांतरीत करावी.","translated_text":"In simple terms: template:Wikipedia:New information/temp indicate here >> If the criteria are met, the user information will be transferred to Wikipedia:New information>> Old information should be transferred to Wikipedia:New information/Old information (Archive).","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"प्रकल्पात सहभागी सदस्य","translated_text":"Members involved in the project","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"प्रचालकांना सुचना","translated_text":"A Message to Operators","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"साचा:मुखपृष्ठ नवीन माहिती येथे हि माहिती विकिपीडिया:नवीन माहिती हे साचे कायम स्वरूपी सुरक्षीत ठेवावेत व त्यात अंतर्भूत छायाचित्रे मुखपृष्ठावरील प्रकाशित कालावधीकरिता सुरक्षीत करावीत.","translated_text":"Template:Home new information Wikipedia:New information should be kept in a permanent format and the photographs contained therein should be kept safe for the duration of publication on the page.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"हेसुद्धा पहा","translated_text":"See also","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"साचा:विकिपीडिया:नवीन माहिती/temp साचा:मुखपृष्ठ नवीन माहिती विकिपीडिया:नवीन माहिती [[:वर्ग:विकिपीडिया मुखपृष्ठ नवीन माहिती]] विकिपीडिया:निर्वाह","translated_text":"Template:Wikipedia:New information Template:Home new information Wikipedia:New information Wikipedia:New information Wikipedia:New information Wikipedia:New information Wikipedia:New information","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"अधिक मार्गदर्शन","translated_text":"More guidance","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"चित्र:","translated_text":"The picture is:","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"[[ ]]","translated_text":"What is the meaning of life?","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"कंसाच्या आत चित्र संचिकेचे नाव |40px|right|चित्राचे नाव या क्रमाने [[चित्र: संचिकेचे नाव |40px|right|चित्राचे नाव]] असे लिहावे.अधिक माहिती करिता खालील उंटाबद्दलचे छायाचित्र अभ्यासावे.","translated_text":"The name of the image inside the canvas should be written in the order of the file name of the image. For more information, please refer to the photo of the camel below.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"TTFFFWW44DCX CVFRGV","translated_text":"This is a list of airports in the United Kingdom.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"माहिती","translated_text":"What is information?","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"छायाचित्राच्या","translated_text":"This is a picture.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"खालच्या ओळीत संबधीत रोचक माहिती एका वाक्यात ...की ने सुरू करून लिहावी.","translated_text":"In the bottom line, interesting information should be written in a single sentence starting with a key.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"WHAT TYX","translated_text":"What TYX","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"उदाहरणातील हि माहिती","translated_text":"Here's an example.","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"[[चित्र:07.","translated_text":"It's not just me, it's me.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"Camel Profile, near Silverton, NSW, 07.07.2007.jpg|40px|right|उंट]]","translated_text":"Camel Profile, near Silverton, NSW, 07.07.2007.jpg","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"*...की [[उंट|उंटाला]]","translated_text":"*...that is to say,","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"जर एखाद्या माणसाचा राग आला तर तो त्याच्यावर थुंकतो...?","translated_text":"If a man gets angry, does he spit on him?","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"संबंधीत माहिती मराठी विकिपीडियामधील लेखात असावी.","translated_text":"The relevant information should be in the article in the Marathi Wikipedia.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"संबंधीत माहिती मराठी विकिपीडियाच्या ज्ञानकोशीय उल्लेखनीयता,वस्तुनिष्ठता,विश्वासार्हतेच्या संकेतास अनुसरून आहे याची दक्षता घ्यावी.","translated_text":"It should be ensured that the relevant information is in line with the encyclopedic significance, integrity and reliability of the Marathi Wikipedia.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"संबंधीत माहितीचे वाक्य प्रताधिकारीत स्रोतातून जसेच्या तसे कॉपी केलेले नसावे.","translated_text":"The sentences of the relevant information should not be copied from the source as appropriate to the authority.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"संबंधीत माहितीस शक्यतो मराठी विकिपीडियाच्या संकेतास अनुसरून विश्वासार्ह संदर्भ असणे/पडताळलेले असणे/खात्री केलेले असणे अनिवार्य समजावे.","translated_text":"The relevant information should be deemed to be reliable references/readings/credits according to the Marathi Wikipedia codes.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"संबंधीत माहिती शक्यतो निर्विवाद स्वरूपाची असावी (शक्यतो वाद प्रसंग ओढवून घेणारी नसावी) संबधी माहिती शक्यतो दिनविशेष सदरात आंतर्भाव होणारी नसावी उंट माणसावर थुंकतो, झुरळे डोक्याविना ९ दिवस जीवंत राहू शकतात ,की फुलपाखरे आपल्या पायांनी चव घेतात ?, सर्व ध्रुवीय अस्वले ही डावखोरी असतात ?, मगर आपली जीभ तोंडाच्या बाहेर काढू शकत नाही ?","translated_text":"This information should be indisputable (possibly non-controversial). This information should be relevant to the fact that a venomous camel spits on a person during a certain period of time, that turtles can live for nine days without heads, that butterflies can taste with their feet, that all polar bears are deer, that macaques can't get their tongues out of their mouths.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"; अशा प्रकारच्या माहितीचे लेखात दिलेले संदर्भ स्वतंत्र विश्वासार्ह स्रोतातून तपासून/पडताळणी करून मगच माह्तीचा अंतर्भाव करण्या बद्दल दक्ष रहावे.","translated_text":"The references to such information in the article should be verified and/or reviewed from an independent reliable source.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:विकिपीडिया मुखपृष्ठ नवीन माहिती","translated_text":"Category:Wikipedia homepage New information","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"विंसेंट् एच. पाला","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[व्हिन्सेंट एच. पाला]]","hash":"64b442e6acb6dbec1163453fad999447d849253798008cbf8567f92ca5e01600","last_revision":"2009-05-20T14:42:39Z","first_revision":"2009-05-20T14:42:39Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:10.933595","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन व्हिन्सेंट एच. पाला\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन व्हिन्सेंट एच.","translated_text":"The re-direction of Vincent H.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पाला","translated_text":"He was raised.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"श्रिपाद् येस्सो नाईक","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[श्रीपाद येस्सो नाईक]]","hash":"f4277fb10257509821611d080b0656eae73b0366120e87aefe1e71839fbc4841","last_revision":"2009-08-28T22:14:16Z","first_revision":"2009-05-20T14:43:17Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:10.994667","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन श्रीपाद येस्सो नाईक\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन श्रीपाद येस्सो नाईक","translated_text":"Re-directed by Shripad Yesso Naik","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"वेलुपिल्लई प्रभाकरन","wikicode":"'''वेलुपिल्लई प्रभाकरन''' ([[तामिळ]]:வேலுப்பிள்ளை பிரபாகரன், नोव्हेंबर २६, १९५४ – मे १८, २००९) हा [[लिबरेशन टायगर्स ऑफ तमि़ळ ईलम|लिबरेशन टायगर्स ऑफ तमिळ ईलम]] ह्या [[श्रीलंका|श्रीलंकेतील]] अतिरेकी संघटनेचा संस्थापक व नेता होता. \n{{विस्तार}}\n\n[[वर्ग:इ.स. १९५४ मधील जन्म]]\n[[वर्ग:इ.स. २००९ मधील मृत्यू]]","hash":"c14c35558fb391e076c4bf5e4ff13ff364ea01a52d0149ba10e16c7b8d4fe650","last_revision":"2014-03-24T17:27:45Z","first_revision":"2009-05-20T14:46:22Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:11.052371","cross_lingual_links":{"ar":"فيلوبيلاي برابهاكاران","bn":"ভেলুপিল্লাই প্রভাকরণ","ca":"Velupillai Prabhakaran","cs":"Vellupiláj Prabhakaran","cy":"Velupillai Prabhakaran","da":"Velupillai Prabhakaran","de":"Velupillai Prabhakaran","el":"Βελουπιλάι Πραμπακαράν","en":"Velupillai Prabhakaran","es":"Velupillai Prabhakaran","fi":"Velupillai Prabhakaran","fr":"Velupillai Prabhakaran","hi":"वेलुपिल्लई प्रभाकरण","hif":"Velupillai Prabhakaran","id":"Velupillai Prabhakaran","it":"Velupillai Prabhakaran","ja":"ヴェルピライ・プラバカラン","kn":"ವೇಲುಪಿಳ್ಳೈ ಪ್ರಭಾಕರನ್","ko":"벨루필라이 프라바카란","ml":"വേലുപ്പിള്ള പ്രഭാകരൻ","ms":"Velupillai Prabhakaran","nl":"Velupillai Prabhakaran","nn":"Velupillai Prabhakaran","nb":"Velupillai Prabhakaran","oc":"Velupillai Prabhakaran","or":"ଭେଲୁପିଲାଇ ପ୍ରଭାକରନ","pa":"ਵੇਲੂਪਿਲਾਈ ਪ੍ਰਭਾਕਰਨ","pl":"Velupillai Prabhakaran","pnb":"ویلوپلائی پربھاکرن","pt":"Velupillai Prabhakaran","ru":"Велупиллаи Прабхакаран","si":"වේළුපිල්ලේ ප්රභාකරන්","simple":"Velupillai Prabhakaran","so":"Velupillai Prabhakaran","sv":"Velupillai Prabhakaran","ta":"வேலுப்பிள்ளை பிரபாகரன்","te":"వేలుపిళ్లై ప్రభాకరన్","tr":"Velupillai Prabhakaran","uk":"Велупіллаї Прабхакаран","vi":"Velupillai Prabhakaran","zh":"韦卢皮莱·普拉巴卡兰"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:49.039214","text":"वेलुपिल्लई प्रभाकरन (तामिळ:வேலுப்பிள்ளை பிரபாகரன், नोव्हेंबर २६, १९५४ – मे १८, २००९) हा लिबरेशन टायगर्स ऑफ तमिळ ईलम ह्या श्रीलंकेतील अतिरेकी संघटनेचा संस्थापक व नेता होता.\n\nवर्ग:इ.स. १९५४ मधील जन्म वर्ग:इ.स. २००९ मधील मृत्यू\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वेलुपिल्लई प्रभाकरन (तामिळ:வேலுப்பிள்ளை பிரபாகரன், नोव्हेंबर २६, १९५४ – मे १८, २००९) हा लिबरेशन टायगर्स ऑफ तमिळ ईलम ह्या श्रीलंकेतील अतिरेकी संघटनेचा संस्थापक व नेता होता.","translated_text":"Velupillai Prabhakaran (born 26 November 1954 - 18 May 2009) was the founder and leader of the Sri Lankan militant organization Liberation Tigers of Tamil Eelam.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:इ.स.","translated_text":"Class: C.E.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९५४ मधील जन्म वर्ग:इ.स.","translated_text":"Class of 1954: C.E.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"२००९ मधील मृत्यू","translated_text":"Death in 2009","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"प्रभाकरन","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[वेलुपिल्लई प्रभाकरन]]","hash":"ecb01fc33cad1b800b8eb98b9b1c852cb571dae1bf173a59ca4fd78ffc831b0b","last_revision":"2009-05-20T14:47:29Z","first_revision":"2009-05-20T14:47:29Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:11.108428","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन वेलुपिल्लई प्रभाकरन\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन वेलुपिल्लई प्रभाकरन","translated_text":"This is a list of films produced by the Indian film industry based in Telugu.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"विकिपीडिया:मुखपृष्ठ नवीन माहिती","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[विकिपीडिया:मुखपृष्ठ नवीन माहिती प्रकल्प]]","hash":"c4ee10562fc9049cb264a6856c828c904e4944fd2f96a5da324c363d13b30c28","last_revision":"2009-05-20T14:57:05Z","first_revision":"2009-05-20T14:57:05Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:11.163575","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन विकिपीडिया:मुखपृष्ठ नवीन माहिती प्रकल्प\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन विकिपीडिया:मुखपृष्ठ नवीन माहिती प्रकल्प","translated_text":"Redirects Wikipedia:Home New information project","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"फारुक अब्दुल्ला","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[फारुख अब्दुल्ला]]","hash":"9ffa0fee06d084ce648dc31c5945a804a4bd6be8cae88a621fce28b2bc2e2404","last_revision":"2011-01-24T22:34:15Z","first_revision":"2009-05-20T15:27:23Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:11.222364","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन फारुख अब्दुल्ला\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन फारुख अब्दुल्ला","translated_text":"Re-directed by Farouk Abdullah","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"वेध (पुस्तक)","wikicode":"{{विकिकरण}}\n{{बदल}}वेध: बाबाचं मला सगळ्यात आवडणारं पुस्तक म्हणजे वेध! हे त्याचं पहिलं वहिलं आणि आतून आलेलं लिखाण. त्याच्या गद���धेपंचविशीत पोटतिडकीनं लिहिलेले लेख. आपल्या लिहिण्यानी कुणाला काय वाटेल याचं अजिबात ओझं न घेता बेधडकपणे लिहिलेलं. आणि त्यामुळेच मनाला भिडणारं.\n\nलोकमान्य नगर मधे शेजारी रहाणारे ‘सकाळ’चे जेष्ठ पत्रकार मो. स. साठे ह्यांनी बाबाला लिहायला प्रोत्साहन दिलं. ‘जसं सांगतोस तसं लिहायचं’ असं सांगितलं. सुरुवातीला काहींनी बाबाच्या लिखाणावर ‘शैली नसलेली शैली’ अशी टिपण्णी केली; पण हळूहळू ती ‘अनिल अवचट’ शैली बनून गेली. आणि त्या ‘जणू-वाटे-गमे-भासे’च्या काळात ती शैली जास्तच उठून दिसली. तेव्हाचे बोली भाषेतले काही इंग्रजी शब्द वेधमधे सरळ देवनागरीत लिहिले आहेत. आता ती पद्धत रुळून गेली आहे, पण तेव्हा ते नवे होते.\n\n१९६७-६८ च्या सुमारास पु.लंच्या पुढाकारानी पुण्यात बालगंधर्व रंगमंदीर बांधलं गेलं. तेव्हा तिथली उठवलेली मांगांची वस्ती, त्यांना न दिलेली पर्यायी जागा, बांधकामासाठी केलेला खर्च, ह्या सगळ्याच्या विरोधात बाबानी साधना साप्ताहिकात छापण्यासाठी संपादक यदुनाथ थत्ते यांना एक पत्र नेऊन दिलं. ते छापून आलं.\n\nत्याच विषयावर अजून लिहावसं वाटलं म्हणून बाबानी अजून एक पत्र लिहिलं. ते तर छापून आलच; शिवाय यदुनाथ थत्ते यांनी बाबाला दर आठवड्यात लिहायला सांगितलं, आणि वेधची मालिका तयार झाली. ह्या मालिकेत अनेक मान्यवर व्यक्तींवर किंवा स्वतःला उच्चभ्रू समजणाऱ्या व्यक्तींवर प्रत्यक्ष अप्रत्यक्ष तिरकसपणे लिहिलेलं दिसतं. पण ते जसं दिसलं तसं लिहिलेलं असल्यामुळे त्यावर कुणी टिकाही करू शकलं नाही. उलट आज ते वाचताना हसूच येतं. असं वटतं की हे विचार अनेकांच्या मनात येत असतील, पण ते इतके बेधडकपणे कागदावर उतरत नसतील. त्यामुळे अनेकांना ते आपलेसे वटतात. शिवाय बाबाच्या भाषेतल्या तिरकसतेबरोबर त्याच्या मनातली अस्वस्थता, एक तरुणाई, शोधक व्रुत्ती, कुतुहल, सरळ स्वभाव अशा अनेक गोष्टी दिसून येतात. आणि इतक्या छोट्या छोट्या लेखांमधूनही त्यातल्या मर्मीक भाषेमुळे आपल्याला खूपसा तपशील कळतो.\n\nवेध मधला एक लेख क्रिकेट विषयी आहे. क्रिकेटचं सर्व वयोगटातल्या माणसांना असलेलं वेड, मॅच असल्यावर कामधाम सोडून ऐकलेली कॉमेंट्री, अशावेळी इतर बातम्यांकडे झालेलं दुर्लक्ष इत्यादी. तसच भारतीय खेळ कसे मागे पडत आहेत हे ही त्यात लिहिलं आहे. हा लेख अकरावीच्या मराठीच्या पुस्तकात एक धडा म्हणून निवडला होता, तेव्हा सगळे विध्यार्थी ह्या धड्यावर खूपच खार खाऊन असायचे! फ़क्त विध्यार्थीच नाही, तर शिक्षकही! क्रिकेट बद्दलचा विरोध त्यांना पचायचा नाही. बाबाला जेव्हा जेव्हा कुठल्याही कॉलेज मधे भाषणासाठी बोलवायचे, तेव्हा मुलं ह्याच विषयी त्याला प्रश्न विचारायचे. आज हा विचार करताना हसू येतं. आता तर टेस्ट मॅच वरून वन-डे, वन-डे नंतर २०-२०, त्यातही राजकारणी मणसे, सामील असलेले नेते, मॅच फ़िक्सींग अशी क्रिकेटची उत्क्रांती झालेली आहे!\n\nवेध पुस्तक लिहून आता ३८ वर्ष झाली, तरी काही गोष्टी अजून तशाच दिसतात. आपल्याला वाटतं की भारतातलं कॉम्प्युटरचं आगमन, आय.टी.ची सुरुवात आणि त्यातली प्रगती, इतर यशस्वी उद्योग, सहज परदेशी शिक्षण आणि लोकांचे भरपूर पैसे कमावणे ह्यामुळे आपल्या देशाची केवढी भरभराट झाली आहे! मान्य आहे, भरभराट आहे, पण पूर्वीचेच प्रॉब्लेम्स, पूर्वीच्याच मनोव्रुत्ती आता वेगळ्या तऱ्हेने पुढे येत आहेत.\n\nत्यावेळी भरलेल्या देशस्थ ब्राम्हणांच्या सम्मेलनाविषयी, सी.के.पींच्या सम्मेलनाविषयी सडकून टिका करणारे लेख ह्या पुस्तकात आहेत. त्यावर बाबानी झकास विनोदी अंगाने सुद्धा लिहिले आहे. पण आता तर सगळ्या पोटजातींचीही सम्मेलने भरतात. नुकतच पुण्यात झालेलं चित्पावन महासम्मेलन हे त्याचं ठळक उदाहरण. ‘आले रे आले, कोब्रा आले’ अशा घोषणा देत जाणारे कोकणस्थ, आणि ‘जगात फ़क्त दोन जाती आहेत; एक कोकणस्थ आणि उरलेले बाकी सगळे’ हे चर्चा करतानाचं ब्रीदवाक्य, आणि सम्मेलनात एक लाख कोकणस्थांची उपस्थिती ही प्रगती म्हणायची की अधोगती?\n\nगणेशोत्सवात आणि साहित्य सम्मेलनात शिरू पहाणारे राजकारण या विषयी वेध मधे लेख आहेत. आजच्या युगात तर राजकारणाशिवाय ह्या उत्सव-सम्मेलनांची पाने हलत नाहीत! शिवाय त्यांच्या अध्यक्षपदाच्या निवद्णुका झाल्या, की ‘नेमेची येतो पावसाळा’ प्रमाणे येणारे टिकात्मक लेख!\n\nवेध मधे काही लेखांमधे विनोदाची झालरही दिसते. एक सत्याग्रहाविषयीचा लेख आहे. त्यात तेव्हा घडणारे अनेक विनोदी – जे एरवी गंभीर असायला पाहिजेत, असे प्रसंग आहेत. आणि ते लिहायला सुचणं हे मुख्य.जसे की – “सत्याग्रहाच्या वेळी बाजूने एक एल. आय.बी.चा सध्या वेषातला शिपाई चालला होता. त्याने थांबवले. ‘का हो डॉक्टरसाहेब, ह्या सगळ्या गडीमाणसांसाठी हे पोलीस आणले, बायकांसाठी खास स्त्री-पोलीस आणले’ -आणि मग थांबून काही स्त्री-वेषातल्या हिजड्यांकडे बोट दाखवून व गालातल्या गालात हसून म्हणाला, ‘पण यांची व्यवस्था काय?’ आम्हीही हसलो. कोणाचे काय अन् कोणाचे काय. लोकांच्यापुढे राहायच्या झोपड्यांचा प्रश्न,पुढाऱ्यांपुढे त्यांचे किंवा त्यांच्या पुढारीपणाचे प्रश्न, कमिशनरांच्या पुढे या सगळ्या झोपड्यांची कटकट कशी घालवावी हा प्रश्न. तर एल. आय.बी वाल्यांपुढे या हिजड्यांचे काय करायचे हा प्रश्न!\nआमच्यापुढे, आपण दुपारपासून इकडेच असल्याने आपण चहाच घेतला नाही हा प्रश्न उभा राहिला, आणि त्या दिशेने वळलो.”\n\nवेध मधले काही लेख वाचताना, ‘तो काळ आता गेला’ असही मनात येतं. भारतात अजूनही गरीबी असली, दारिद्र्यरेषेखालचा समाज असला तरी मध्यमवर्गीयांची परिस्थिती सुधारलेली दिसते. मध्यमवर्गीयांचे आता उच्च्य-मध्यमवर्गीय झाले आहेत. ड्रायव्हर, कामवाल्या बायका, रंगारी, भाजीवाले यांच्याकडेही आता मोबाईल, टी व्ही, फ़्रीज, ह्या गोष्टी असतात. त्याच प्रमाणे शिक्षणातली सजगता दिसते. इंटरनेटमुळे तऱ्हतऱ्हेची माहिती आपल्या पर्यन्त पोचते.\n\nतेव्हा लिहिलेल्या ‘सवाई गंधर्व संगीत महोत्सवाचे’ स्वरूप आता बदलले आहे. पूर्वीपेक्षा सुधारणा आहे, पण आता झालेल्या त्यच्या ‘अति व्यावसायिक’ आणि पुणेरी स्वरूपावर एक वेगळा लेखच होईल!!\n\nहे सगळं असलं तरी वेध मनाला भिडतं ते भिडतच!! आता फ़क्त बाबाला एवढच सांगावसं वाटतं, की ‘वेध भाग-२’ लिहायची वेळ आली आहे!!!\n\n[[वर्ग:साहित्य]]","hash":"e6efaf7c435aa9529db8d701a79ba8143df212e5e876eb1149920c7da804ec7f","last_revision":"2022-05-26T11:16:27Z","first_revision":"2009-05-20T16:31:53Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:11.279790","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"वेध: बाबाचं मला सगळ्यात आवडणारं पुस्तक म्हणजे वेध! हे त्याचं पहिलं वहिलं आणि आतून आलेलं लिखाण. त्याच्या गद्धेपंचविशीत पोटतिडकीनं लिहिलेले लेख. आपल्या लिहिण्यानी कुणाला काय वाटेल याचं अजिबात ओझं न घेता बेधडकपणे लिहिलेलं. आणि त्यामुळेच मनाला भिडणारं.\n\nलोकमान्य नगर मधे शेजारी रहाणारे 'सकाळ'चे जेष्ठ पत्रकार मो. स. साठे ह्यांनी बाबाला लिहायला प्रोत्साहन दिलं. 'जसं सांगतोस तसं लिहायचं' असं सांगितलं. सुरुवातीला काहींनी बाबाच्या लिखाणावर 'शैली नसलेली शैली' अशी टिपण्णी केली; पण हळूहळू ती 'अनिल अवचट' शैली बनून गेली. आणि त्या 'जणू-वाटे-गमे-भासे'च्या काळात ती शैली जास्तच उठून दिसली. तेव्हाचे बोली भाषेतले काही इंग्रजी शब्द वेधमधे सरळ देवनागरीत लिहिले आहेत. आता ती पद्धत रुळून गेली आहे, पण तेव्हा ते नवे होते.\n\n१९६७-६८ च्या सुमारास पु.लंच्या पुढाकारानी पुण्यात बालगंधर्व रंगमंदीर बांधलं गेलं. तेव्हा तिथली उठवलेली मांगांची वस्ती, त्यांना न दिलेली पर्यायी जागा, बांधकामासाठी केलेला खर्च, ह्या सगळ्याच्या विरोधात बाबानी साधना साप्ताहिकात छापण्यासाठी संपादक यदुनाथ थत्ते यांना एक पत्र नेऊन दिलं. ते छापून आलं.\n\nत्याच विषयावर अजून लिहावसं वाटलं म्हणून बाबानी अजून एक पत्र लिहिलं. ते तर छापून आलच; शिवाय यदुनाथ थत्ते यांनी बाबाला दर आठवड्यात लिहायला सांगितलं, आणि वेधची मालिका तयार झाली. ह्या मालिकेत अनेक मान्यवर व्यक्तींवर किंवा स्वतःला उच्चभ्रू समजणाऱ्या व्यक्तींवर प्रत्यक्ष अप्रत्यक्ष तिरकसपणे लिहिलेलं दिसतं. पण ते जसं दिसलं तसं लिहिलेलं असल्यामुळे त्यावर कुणी टिकाही करू शकलं नाही. उलट आज ते वाचताना हसूच येतं. असं वटतं की हे विचार अनेकांच्या मनात येत असतील, पण ते इतके बेधडकपणे कागदावर उतरत नसतील. त्यामुळे अनेकांना ते आपलेसे वटतात. शिवाय बाबाच्या भाषेतल्या तिरकसतेबरोबर त्याच्या मनातली अस्वस्थता, एक तरुणाई, शोधक व्रुत्ती, कुतुहल, सरळ स्वभाव अशा अनेक गोष्टी दिसून येतात. आणि इतक्या छोट्या छोट्या लेखांमधूनही त्यातल्या मर्मीक भाषेमुळे आपल्याला खूपसा तपशील कळतो.\n\nवेध मधला एक लेख क्रिकेट विषयी आहे. क्रिकेटचं सर्व वयोगटातल्या माणसांना असलेलं वेड, मॅच असल्यावर कामधाम सोडून ऐकलेली कॉमेंट्री, अशावेळी इतर बातम्यांकडे झालेलं दुर्लक्ष इत्यादी. तसच भारतीय खेळ कसे मागे पडत आहेत हे ही त्यात लिहिलं आहे. हा लेख अकरावीच्या मराठीच्या पुस्तकात एक धडा म्हणून निवडला होता, तेव्हा सगळे विध्यार्थी ह्या धड्यावर खूपच खार खाऊन असायचे! फ़क्त विध्यार्थीच नाही, तर शिक्षकही! क्रिकेट बद्दलचा विरोध त्यांना पचायचा नाही. बाबाला जेव्हा जेव्हा कुठल्याही कॉलेज मधे भाषणासाठी बोलवायचे, तेव्हा मुलं ह्याच विषयी त्याला प्रश्न विचारायचे. आज हा विचार करताना हसू येतं. आता तर टेस्ट मॅच वरून वन-डे, वन-डे नंतर २०-२०, त्यातही राजकारणी मणसे, सामील असलेले नेते, मॅच फ़िक्सींग अशी क्रिकेटची उत्क्रांती झालेली आहे!\n\nवेध पुस्तक लिहून आता ३८ वर्ष झाली, तरी काही गोष्टी अज��न तशाच दिसतात. आपल्याला वाटतं की भारतातलं कॉम्प्युटरचं आगमन, आय.टी.ची सुरुवात आणि त्यातली प्रगती, इतर यशस्वी उद्योग, सहज परदेशी शिक्षण आणि लोकांचे भरपूर पैसे कमावणे ह्यामुळे आपल्या देशाची केवढी भरभराट झाली आहे! मान्य आहे, भरभराट आहे, पण पूर्वीचेच प्रॉब्लेम्स, पूर्वीच्याच मनोव्रुत्ती आता वेगळ्या तऱ्हेने पुढे येत आहेत.\n\nत्यावेळी भरलेल्या देशस्थ ब्राम्हणांच्या सम्मेलनाविषयी, सी.के.पींच्या सम्मेलनाविषयी सडकून टिका करणारे लेख ह्या पुस्तकात आहेत. त्यावर बाबानी झकास विनोदी अंगाने सुद्धा लिहिले आहे. पण आता तर सगळ्या पोटजातींचीही सम्मेलने भरतात. नुकतच पुण्यात झालेलं चित्पावन महासम्मेलन हे त्याचं ठळक उदाहरण. 'आले रे आले, कोब्रा आले' अशा घोषणा देत जाणारे कोकणस्थ, आणि 'जगात फ़क्त दोन जाती आहेत; एक कोकणस्थ आणि उरलेले बाकी सगळे' हे चर्चा करतानाचं ब्रीदवाक्य, आणि सम्मेलनात एक लाख कोकणस्थांची उपस्थिती ही प्रगती म्हणायची की अधोगती?\n\nगणेशोत्सवात आणि साहित्य सम्मेलनात शिरू पहाणारे राजकारण या विषयी वेध मधे लेख आहेत. आजच्या युगात तर राजकारणाशिवाय ह्या उत्सव-सम्मेलनांची पाने हलत नाहीत! शिवाय त्यांच्या अध्यक्षपदाच्या निवद्णुका झाल्या, की 'नेमेची येतो पावसाळा' प्रमाणे येणारे टिकात्मक लेख!\n\nवेध मधे काही लेखांमधे विनोदाची झालरही दिसते. एक सत्याग्रहाविषयीचा लेख आहे. त्यात तेव्हा घडणारे अनेक विनोदी – जे एरवी गंभीर असायला पाहिजेत, असे प्रसंग आहेत. आणि ते लिहायला सुचणं हे मुख्य.जसे की – \"सत्याग्रहाच्या वेळी बाजूने एक एल. आय.बी.चा सध्या वेषातला शिपाई चालला होता. त्याने थांबवले. 'का हो डॉक्टरसाहेब, ह्या सगळ्या गडीमाणसांसाठी हे पोलीस आणले, बायकांसाठी खास स्त्री-पोलीस आणले' -आणि मग थांबून काही स्त्री-वेषातल्या हिजड्यांकडे बोट दाखवून व गालातल्या गालात हसून म्हणाला, 'पण यांची व्यवस्था काय?' आम्हीही हसलो. कोणाचे काय अन् कोणाचे काय. लोकांच्यापुढे राहायच्या झोपड्यांचा प्रश्न,पुढाऱ्यांपुढे त्यांचे किंवा त्यांच्या पुढारीपणाचे प्रश्न, कमिशनरांच्या पुढे या सगळ्या झोपड्यांची कटकट कशी घालवावी हा प्रश्न. तर एल. आय.बी वाल्यांपुढे या हिजड्यांचे काय करायचे हा प्रश्न! आमच्यापुढे, आपण दुपारपासून इकडेच असल्याने आपण चहाच घेतला नाही हा प्रश्न उभा राहिला, आणि त्या दिशेने वळलो.\"\n\nवेध मधले काही लेख वाचताना, 'तो काळ आता गेला' असही मनात येतं. भारतात अजूनही गरीबी असली, दारिद्र्यरेषेखालचा समाज असला तरी मध्यमवर्गीयांची परिस्थिती सुधारलेली दिसते. मध्यमवर्गीयांचे आता उच्च्य-मध्यमवर्गीय झाले आहेत. ड्रायव्हर, कामवाल्या बायका, रंगारी, भाजीवाले यांच्याकडेही आता मोबाईल, टी व्ही, फ़्रीज, ह्या गोष्टी असतात. त्याच प्रमाणे शिक्षणातली सजगता दिसते. इंटरनेटमुळे तऱ्हतऱ्हेची माहिती आपल्या पर्यन्त पोचते.\n\nतेव्हा लिहिलेल्या 'सवाई गंधर्व संगीत महोत्सवाचे' स्वरूप आता बदलले आहे. पूर्वीपेक्षा सुधारणा आहे, पण आता झालेल्या त्यच्या 'अति व्यावसायिक' आणि पुणेरी स्वरूपावर एक वेगळा लेखच होईल!!\n\nहे सगळं असलं तरी वेध मनाला भिडतं ते भिडतच!! आता फ़क्त बाबाला एवढच सांगावसं वाटतं, की 'वेध भाग-२' लिहायची वेळ आली आहे!!!\n\nवर्ग:साहित्य\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वेध: बाबाचं मला सगळ्यात आवडणारं पुस्तक म्हणजे वेध!","translated_text":"WEDH: My dad's favorite book is WEDH!","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हे त्याचं पहिलं वहिलं आणि आतून आलेलं लिखाण.","translated_text":"It's his first novel, and it's written from the inside.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्याच्या गद्धेपंचविशीत पोटतिडकीनं लिहिलेले लेख.","translated_text":"An article written by his granddaughter on his ass.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"आपल्या लिहिण्यानी कुणाला काय वाटेल याचं अजिबात ओझं न घेता बेधडकपणे लिहिलेलं.","translated_text":"Our writing was rigorous, without taking the burden of what anyone would think.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"आणि त्यामुळेच मनाला भिडणारं.","translated_text":"And that's what's going to hit the mind.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"लोकमान्य नगर मधे शेजारी रहाणारे 'सकाळ'चे जेष्ठ पत्रकार मो.","translated_text":"Senior journalist of Sabah who lives near Lokmanya Nagar, Mo.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"स.","translated_text":"What is the meaning of life?","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"साठे ह्यांनी बाबाला लिहायला प्रोत्साहन दिलं.","translated_text":"He encouraged Dad to write.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"'जसं सांगतोस तसं लिहायचं' असं सांगितलं.","translated_text":"He said, \"You write what you say\".","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सुरुवातीला काहींनी बाबाच्या लिखाणावर 'शैली नसलेली शैली' अशी टिपण्णी केली; पण हळूहळू ती 'अनिल अवचट' शैली बनून गेली.","translated_text":"At first, some commented on Baba's writing as a \"non-style style\", but gradually it became an \"anil avchat\" style.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"आणि त्या 'जणू-वाटे-गमे-भासे'च्या काळात ती शैली जास्तच उठून दिसली.","translated_text":"And in those days of \"go-go-go-go-go\", that style really took off.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"तेव्हाचे बोली भाषेतले काही इंग्रजी शब्द वेधमधे सरळ देवनागरीत लिहिले आहेत.","translated_text":"Some of the English words in the dialects of the time were written in the plain Devanagari.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"आता ती पद्धत रुळून गेली आहे, पण तेव्हा ते नवे होते.","translated_text":"Now that method is out of date, but then it was new.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"१९६७-६८ च्या सुमारास पु.लंच्या पुढाकारानी पुण्यात बालगंधर्व रंगमंदीर बांधलं गेलं.","translated_text":"The Bal Gandharva Theatre was built in Pune around 1967-68 on the initiative of Puli.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"तेव्हा तिथली उठवलेली मांगांची वस्ती, त्यांना न दिलेली पर्यायी जागा, बांधकामासाठी केलेला खर्च, ह्या सगळ्याच्या विरोधात बाबानी साधना साप्ताहिकात छापण्यासाठी संपादक यदुनाथ थत्ते यांना एक पत्र नेऊन दिलं.","translated_text":"So I sent a letter to the editor Yedunath Thata to publish the tools weekly against the demands raised there, the lack of alternative space, the cost of construction, etc.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ते छापून आलं.","translated_text":"It was printed.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"त्याच विषयावर अजून लिहावसं वाटलं म्हणून बाबानी अजून एक पत्र लिहिलं.","translated_text":"My father wanted to write more on the same subject, so he wrote another letter.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ते तर छापून आलच; शिवाय यदुनाथ थत्ते यांनी बाबाला दर आठवड्यात लिहायला सांगितलं, आणि वेधची मालिका तयार झाली.","translated_text":"It was printed and printed, and then Yaduthath Thatta asked Baba to write every week, and a series of sequels were made.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ह्या मालिकेत अनेक मान्यवर व्यक्तींवर किंवा स्वतःला उच्चभ्रू समजणाऱ्या व्यक्तींवर प्रत्यक्ष अप्रत्यक्ष तिरकसपणे लिहिलेलं दिसतं.","translated_text":"In this series, many celebrities, or people who consider themselves to be elites, appear to be written directly and indirectly.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पण ते जसं दिसलं तसं लिहिलेलं असल्यामुळे त्यावर कुणी टिकाही करू शकलं नाही.","translated_text":"But it was written as it appeared, so no one could comment on it.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"उलट आज ते वाचताना हसूच येतं.","translated_text":"On the contrary, today it makes you laugh.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"असं वटतं की हे विचार अनेकांच्या मनात येत असतील, पण ते इतके बेधडकपणे कागदावर उतरत नसतील.","translated_text":"It seems that these ideas may come to many people's minds, but they don't come down to paper so easily.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यामुळे अनेकांना ते आपलेसे वटतात.","translated_text":"So many people turn away from us.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"शिवाय बाबाच्या भाषेतल्या तिरकसतेबरोबर त्याच्या मनातली अस्वस्थता, एक तरुणाई, शोधक व्रुत्ती, कुतुहल, सरळ स्वभाव अशा अनेक गोष्टी ��िसून येतात.","translated_text":"Apart from this, the language of the father is accompanied by his mental discomfort, youthfulness, inquiry, curiosity, straightforward nature.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"आणि इतक्या छोट्या छोट्या लेखांमधूनही त्यातल्या मर्मीक भाषेमुळे आपल्याला खूपसा तपशील कळतो.","translated_text":"And even in such short articles, we learn a lot of detail because of the Mermaid language.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वेध मधला एक लेख क्रिकेट विषयी आहे.","translated_text":"There is an article about cricket in Vedha.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"क्रिकेटचं सर्व वयोगटातल्या माणसांना असलेलं वेड, मॅच असल्यावर कामधाम सोडून ऐकलेली कॉमेंट्री, अशावेळी इतर बातम्यांकडे झालेलं दुर्लक्ष इत्यादी.","translated_text":"The craze of cricket for people of all ages, the commentary on the match, the disregard of other news, etc.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"तसच भारतीय खेळ कसे मागे पडत आहेत हे ही त्यात लिहिलं आहे.","translated_text":"It also describes how Indian sports are falling behind.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हा लेख अकरावीच्या मराठीच्या पुस्तकात एक धडा म्हणून निवडला होता, तेव्हा सगळे विध्यार्थी ह्या धड्यावर खूपच खार खाऊन असायचे!","translated_text":"When this article was chosen as a lesson in the Marathi book of the eleventh class, all the students were very excited about this lesson!","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"फ़क्त विध्यार्थीच","translated_text":"Only students.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"नाही, तर शिक्षकही!","translated_text":"No, the teacher!","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"क्रिकेट बद्दलचा विरोध त्यांना पचायचा नाही.","translated_text":"They don't want to digest the opposition about cricket.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"बाबाला जेव्हा जेव्हा कुठल्याही कॉलेज मधे भाषणासाठी बोलवायचे, तेव्हा मुलं ह्याच विषयी त्याला प्रश्न विचारायचे.","translated_text":"Whenever Dad was invited to give a speech at any college, the children would ask him about it.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"आज हा विचार करताना हसू येतं.","translated_text":"It makes you laugh when you think about it.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"आता तर टेस्ट मॅच वरून वन-डे, वन-डे नंतर २०-२०, त्यातही राजकारणी मणसे, सामील असलेले नेते, मॅच फ़िक्सींग अशी क्रिकेटची उत्क्रांती झालेली आहे!","translated_text":"Now, cricket has evolved from one-day, one-day after 20-20, including politicians, involved leaders, match fixing!","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वेध पुस्तक लिहून आता ३८ वर्ष झाली, तरी काही गोष्टी अजून तशाच दिसतात.","translated_text":"It's been 38 years since the book was written, but some things still look the same.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"आपल्याला वाटतं की भारतातलं कॉम्प्युटरचं आगमन, आय.टी.ची सुरुवात आणि त्यातली प्रगती, इतर यशस्वी उद्योग, सहज परदेशी शिक्षण आणि लोकांचे भरपूर पैसे कमावणे ह्यामुळे आपल्या देशाची केवढी भरभरा�� झाली आहे!","translated_text":"We think that the advent of computers in India, the rise of IT and its advancement, other successful industries, easy education abroad and a lot of money from people, has made our country so prosperous.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मान्य आहे, भरभराट आहे, पण पूर्वीचेच प्रॉब्लेम्स, पूर्वीच्याच मनोव्रुत्ती आता वेगळ्या तऱ्हेने पुढे येत आहेत.","translated_text":"Admittedly, it's prosperous, but the problems of the past, the attitudes of the past, are now moving in a different direction.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"त्यावेळी भरलेल्या देशस्थ ब्राम्हणांच्या सम्मेलनाविषयी, सी.के.पींच्या सम्मेलनाविषयी सडकून टिका करणारे लेख ह्या पुस्तकात आहेत.","translated_text":"The book contains articles that criticize the assembly of the Brahmins of the country, the assembly of the C.K.P. in the streets.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यावर बाबानी झकास विनोदी अंगाने सुद्धा लिहिले आहे.","translated_text":"It is also written by the comedian, Babani Jakas.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पण आता तर सगळ्या पोटजातींचीही सम्मेलने भरतात.","translated_text":"But now all the tribes have gatherings.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"नुकतच पुण्यात झालेलं चित्पावन महासम्मेलन हे त्याचं ठळक उदाहरण.","translated_text":"A prime example of this is the recent Chittagong Summit in Pune.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"'आले रे आले, कोब्रा आले' अशा घोषणा देत जाणारे कोकणस्थ, आणि 'जगात फ़क्त दोन जाती आहेत; एक कोकणस्थ आणि उरलेले बाकी सगळे' हे चर्चा करतानाचं ब्रीदवाक्य, आणि सम्मेलनात एक लाख कोकणस्थांची उपस्थिती ही प्रगती म्हणायची की अधोगती?","translated_text":"The slogan of the conference was \"All Rays Come, Cobra Come\", and \"There are only two races in the world, one raccoon and all the rest\", and the attendance of a million raccoons at the conference meant progress or failure?","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"गणेशोत्सवात आणि साहित्य सम्मेलनात शिरू पहाणारे राजकारण या विषयी वेध मधे लेख आहेत.","translated_text":"There are articles in Vedha about politics that are popular at Ganesh festivals and literary conferences.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"आजच्या युगात तर राजकारणाशिवाय ह्या उत्सव-सम्मेलनांची पाने हलत नाहीत!","translated_text":"In today's era, without politics, the pages of these celebrations do not move!","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"शिवाय त्यांच्या अध्यक्षपदाच्या निवद्णुका झाल्या, की 'नेमेची येतो पावसाळा' प्रमाणे येणारे टिकात्मक लेख!","translated_text":"In addition, he was elected as the president, and he wrote a long-running series of articles like \"Nemechi Comes Rain\".","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वेध मधे काही लेखांमधे विनोदाची झालरही दिसते.","translated_text":"There is a sense of humour in some of the articles.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"एक सत्याग्रहाविषयीचा लेख आहे.","translated_text":"There is an article about a Satyagraha.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यात तेव्हा घडणारे अनेक विनोदी – जे एरवी गंभ��र असायला पाहिजेत, असे प्रसंग आहेत.","translated_text":"There's a lot of comedy going on in there that should be serious.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"आणि ते लिहायला सुचणं हे मुख्य.जसे की – \"सत्याग्रहाच्या वेळी बाजूने एक एल.","translated_text":"And the main thing is to suggest that you write it down, like, \"An L next to the time of confirmation\".","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"आय.बी.चा सध्या वेषातला शिपाई चालला होता.","translated_text":"I.B.'s soldiers were travelling in disguise.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्याने थांबवले.","translated_text":"He stopped.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"'का हो डॉक्टरसाहेब, ह्या सगळ्या गडीमाणसांसाठी हे पोलीस आणले, बायकांसाठी खास स्त्री-पोलीस आणले' -आणि मग थांबून काही स्त्री-वेषातल्या हिजड्यांकडे बोट दाखवून व गालातल्या गालात हसून म्हणाला, 'पण यांची व्यवस्था काय?' आम्हीही हसलो.","translated_text":"\"Why, Doctor, did you bring this police force for all these people, you brought this special police force for wives?\" And then he stopped and pointed his finger at some women-bearers, and he laughed in Galilee, and he said, \"But what's the deal?\"","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"कोणाचे काय अन् कोणाचे काय.","translated_text":"What of someone else.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"लोकांच्यापुढे राहायच्या झोपड्यांचा प्रश्न,पुढाऱ्यांपुढे त्यांचे किंवा त्यांच्या पुढारीपणाचे प्रश्न, कमिशनरांच्या पुढे या सगळ्या झोपड्यांची कटकट कशी घालवावी हा प्रश्न. तर एल.","translated_text":"The question of cottages in front of the people, the question of their leadership or leadership in front of the elders, the question of how to hang all these cottages in front of the commissioners.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"आय.बी वाल्यांपुढे या हिजड्यांचे काय करायचे हा प्रश्न! आमच्यापुढे, आपण दुपारपासून इकडेच असल्याने आपण चहाच घेतला नाही हा प्रश्न उभा राहिला, आणि त्या दिशेने वळलो.\"","translated_text":"The question of what to do with these beetles in front of the I.B.'s was that we hadn't had tea, because we'd been here since noon, and we turned around\".","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वेध मधले काही लेख वाचताना, 'तो काळ आता गेला' असही मनात येतं.","translated_text":"When you read some of the articles in the magazine, it comes to your mind, 'That time has passed.'","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"भारतात अजूनही गरीबी असली, दारिद्र्यरेषेखालचा समाज असला तरी मध्यमवर्गीयांची परिस्थिती सुधारलेली दिसते.","translated_text":"Despite the fact that there is still poverty in India, there is a society below the poverty line, the situation of the middle class seems to have improved.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मध्यमवर्गीयांचे आता उच्च्य-मध्यमवर्गीय झाले आहेत.","translated_text":"The middle class has now become the upper-middle class.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ड्रायव्हर, कामवाल्या बायका, रंगारी, भाजीवाले यांच्याकडेही आता मोबाईल, टी व्ही, फ़्रीज, ह्या गोष्टी असतात.","translated_text":"Even drivers, working wives, painters, vegetarians now have mobile phones, TVs, fridges.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्याच प्रमाणे शिक्षणातली सजगता दिसते.","translated_text":"It's the same with education awareness.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"इंटरनेटमुळे तऱ्हतऱ्हेची माहिती आपल्या पर्यन्त पोचते.","translated_text":"Because of the Internet, we have access to all kinds of information.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"तेव्हा लिहिलेल्या 'सवाई गंधर्व संगीत महोत्सवाचे' स्वरूप आता बदलले आहे.","translated_text":"The format of the Sawai Gandharva Music Festival, which was written at that time, has now changed.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पूर्वीपेक्षा सुधारणा आहे, पण आता झालेल्या त्यच्या 'अति व्यावसायिक' आणि पुणेरी स्वरूपावर एक वेगळा लेखच होईल!!","translated_text":"It's better than ever, but now it's going to be a different article on the 'extremely professional' and the puner nature of what happened!","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"हे सगळं असलं तरी वेध मनाला भिडतं ते भिडतच!!","translated_text":"After all, it's a struggle.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"आता फ़क्त बाबाला एवढच सांगावसं वाटतं, की 'वेध भाग-२' लिहायची वेळ आली आहे!!!","translated_text":"Now all I want to tell Dad is that it's time to write Veeth Part 2!","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:साहित्य","translated_text":"Category:Literature","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"पूनमबेन जाट","wikicode":"{{माहितीचौकट पदाधिकारी\n| नाव = पूनमबेन जाट\n| चित्र = \n| मतदारसंघ_एमपी = [[कच्छ (लोकसभा मतदारसंघ)|कच्छ]]\n| संसद = पंधरावी लोकसभा\n| कार्यकाळ_आरंभ = २००९\n| कार्यकाळ_समाप्ती = २०१४\n| मागील = पुष्पदान गढवी\n| पुढील = विनोद चावडा\n| जन्मदिनांक = {{जन्म_दिनांक_आणि_वय|1971|4|9}}\n| जन्मस्थान = [[मुंबई]]\n| मृत्युदिनांक = \n| मृत्युस्थान = \n| पक्ष = [[भारतीय जनता पक्ष]]\n| नाते = \n| धर्म =\n| सही = \n| संकेतस्थळ = \n| तळटीपा = \n}}\n'''पूनमबेन जाट''' ( ९ एप्रिल १९७१) ह्या [[गुजरात]] राज्यामधील एक राजकारणी व माजी [[लोकसभा]] सदस्य आहेत. त्या २००९ सालच्या लोकसभा निवडणुकीमध्ये [[कच्छ (लोकसभा मतदारसंघ)|कच्छ]] मतदारसंघामधून संसदेवर निवडून आल्या होत्या.\n\n{{DEFAULTSORT:जाट, पूनमबेन वेलजीभाई}}\n[[वर्ग:भारतीय जनता पक्षातील राजकारणी]]\n[[वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य]]\n[[वर्ग:स्त्री चरित्रलेख]]","hash":"b3c1f674ae0b7d09973ae8e5e51cc01043df4694ccbb270a74e7a7a40918c5ba","last_revision":"2022-03-05T21:11:57Z","first_revision":"2009-05-20T21:46:47Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:11.338190","cross_lingual_links":{"en":"Poonamben Veljibhai Jat"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:49.039214","text":"पूनमबेन जाट ( ९ एप्रिल १९७१) ह्या गुजरात राज्यामधील एक राजकारणी व माजी लोकसभा सदस्य आहेत. त्या २००९ सालच्या लोकसभा निवडणुकीमध्ये कच्छ मतदारसंघामधून संसदेवर निवडून आल्या ��ोत्या.\n\nवर्ग:भारतीय जनता पक्षातील राजकारणी वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:स्त्री चरित्रलेख\n","elements":[{"type":"infobox","content":"{{माहितीचौकट पदाधिकारी\n| नाव = पूनमबेन जाट\n| चित्र = \n| मतदारसंघ_एमपी = [[कच्छ (लोकसभा मतदारसंघ)|कच्छ]]\n| संसद = पंधरावी लोकसभा\n| कार्यकाळ_आरंभ = २००९\n| कार्यकाळ_समाप्ती = २०१४\n| मागील = पुष्पदान गढवी\n| पुढील = विनोद चावडा\n| जन्मदिनांक = {{जन्म_दिनांक_आणि_वय|1971|4|9}}\n| जन्मस्थान = [[मुंबई]]\n| मृत्युदिनांक = \n| मृत्युस्थान = \n| पक्ष = [[भारतीय जनता पक्ष]]\n| नाते = \n| धर्म =\n| सही = \n| संकेतस्थळ = \n| तळटीपा = \n}}"},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पूनमबेन जाट ( ९ एप्रिल १९७१) ह्या गुजरात राज्यामधील एक राजकारणी व माजी लोकसभा सदस्य आहेत.","translated_text":"Poonamben Jatt (born 9 April 1971) is a politician and former member of Lok Sabha from Gujarat state.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्या २००९ सालच्या लोकसभा निवडणुकीमध्ये कच्छ मतदारसंघामधून संसदेवर निवडून आल्या होत्या.","translated_text":"She was elected to Parliament from Kutch constituency in 2009 Lok Sabha elections.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:भारतीय जनता पक्षातील राजकारणी वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:स्त्री चरित्रलेख","translated_text":"Class: Politician of the Bharatiya Janata Party Class: 15th Lok Sabha Members Class: Women Biography","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"मुकेश गढवी","wikicode":"{{माहितीचौकट संसद सदस्य \n| नाव = मुकेशकुमार भैरवदानजी गढवी\n| लघुचित्र= \n| पद = [[संसद सदस्य|एमपी]]\n| कार्यकाळ_आरंभ = [[इ.स. २००९]]\n| कार्यकाळ_समाप्ती = \n| राष्ट्रपती = [[प्रतिभा देवीसिंह पाटील|प्रतिभा देवीसिंग पाटील-शेखावत]]\n| मागील =\n| पुढील = \n| मतदारसंघ = [[बनासकांठा (लोकसभा मतदारसंघ)|बनासकांठा]]\n| जन्मदिनांक = [[१ जानेवारी]], [[इ.स. १९६३]]\n| जन्मस्थान = [[सिरोही]], [[राजस्थान]]\n| मृत्युदिनांक = [[१ मार्च]], [[इ.स. २०१३]]\n| मृत्युस्थान = \n| पक्ष = [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n| नाते = \n| पत्नी =\n| civil partner = \n| अपत्ये = \n| निवास =\n| मतदारसंघ1 =\n| कार्यकाळ_आरंभ1 =\n| कार्यकाळ_समाप्ती1 =\n| मागील1 =\n| पुढील1 =\n| कार्यकाळ_आरंभ2 =\n| कार्यकाळ_समाप्ती2 =\n| मतदारसंघ2 =\n| मागील2 =\n| पुढील2 =\n| कार्यकाळ_आरंभ3 = \n| कार्यकाळ_समाप्ती3 = \n| मागील3 =\n| पुढील3 = \n| मतदारसंघ3 = \n| कार्यकाळ_आरंभ4 =\n| कार्यकाळ_समाप्ती4 = \n| व्यवसाय = \n| धर्म =\n| सही = \n| संकेतस्थळ = \n| तळटीपा = \n}}\n'''मुकेश गढवी''' ([[१ जानेवारी]], [[इ.स. १९६३]]:[[सिरोही]], [[राजस्थान]] - [[१ मार्च]], [[इ.स. २०१३]]) हे [[बनासकांठा (लोकसभा मतदारसंघ)|बनासकांठा]]चे खासदार होते.\n\n{{विस्���ार}}\n\n{{DEFAULTSORT:गढवी, मुकेशकुमार भैरवदानजी}}\n[[वर्ग:भारतीय राजकारणी]]\n[[वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य]]\n[[वर्ग:बनासकांठाचे खासदार]]","hash":"84a9c687c47b532672397ab5f71f031f1b8c01c05622cc38c5b1a6a51e154796","last_revision":"2021-06-22T01:47:57Z","first_revision":"2009-05-20T21:48:35Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:11.388614","cross_lingual_links":{"en":"Mukesh Gadhvi"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:49.039214","text":"मुकेश गढवी (१ जानेवारी, इ.स. १९६३:सिरोही, राजस्थान - १ मार्च, इ.स. २०१३) हे बनासकांठाचे खासदार होते.\n\nवर्ग:भारतीय राजकारणी वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:बनासकांठाचे खासदार\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"मुकेश गढवी (१ जानेवारी, इ.स.","translated_text":"He was the son of a wealthy landowner.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९६३:सिरोही, राजस्थान - १ मार्च, इ.स.","translated_text":"1963: Siroh, Rajasthan - March 1, C.E.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"२०१३) हे बनासकांठाचे खासदार होते.","translated_text":"2013), was a Member of Parliament from Banaskantha.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:भारतीय राजकारणी वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:बनासकांठाचे खासदार","translated_text":"Class: Indian politician Class: 15th Lok Sabha Members Class: Member of Parliament from Banaskantha","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"जगदीश ठाकोर","wikicode":"{{माहितीचौकट संसद सदस्य \n| नाव = जगदीश ठाकोर\n| लघुचित्र= \n| पद = [[संसद सदस्य|एमपी]]\n| कार्यकाळ_आरंभ = [[इ.स. २००९]]\n| कार्यकाळ_समाप्ती = \n| राष्ट्रपती = [[प्रतिभा देवीसिंह पाटील|प्रतिभा देवीसिंग पाटील-शेखावत]]\n| मागील =\n| पुढील = \n| मतदारसंघ = [[पाटण (लोकसभा मतदारसंघ)|पाटण]]\n| जन्मदिनांक =\n| जन्मस्थान =\n| मृत्युदिनांक = \n| मृत्युस्थान = \n| पक्ष =\n| नाते = \n| पत्नी =\n| civil partner = \n| अपत्ये = \n| निवास =\n| मतदारसंघ1 =\n| कार्यकाळ_आरंभ1 =\n| कार्यकाळ_समाप्ती1 =\n| मागील1 =\n| पुढील1 =\n| कार्यकाळ_आरंभ2 =\n| कार्यकाळ_समाप्ती2 =\n| मतदारसंघ2 =\n| मागील2 =\n| पुढील2 =\n| कार्यकाळ_आरंभ3 = \n| कार्यकाळ_समाप्ती3 = \n| मागील3 =\n| पुढील3 = \n| मतदारसंघ3 = \n| कार्यकाळ_आरंभ4 =\n| कार्यकाळ_समाप्ती4 = \n| व्यवसाय = \n| धर्म =\n| सही = \n| संकेतस्थळ = \n| तळटीपा = \n}}\n{{विस्तार}}\n\n{{DEFAULTSORT:ठाकोर, जगदीश}}\n[[वर्ग:भारतीय राजकारणी]]\n[[वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य]]\n[[वर्ग:पाटणचे खासदार]]","hash":"08dd35560a0e9172b6c9d5a6477634ec0a4bfcd4e961e6f3a7572a53ea18ff43","last_revision":"2011-12-27T11:16:21Z","first_revision":"2009-05-20T21:50:06Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:11.438932","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"वर्ग:भारतीय राजकारणी वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:पाटणचे खासदार\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:भारतीय राजकारणी वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:पाटणचे खासदार","translated_text":"Class: Indian politician Class: 15th Lok Sabha Members Class: MP from Patna","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"जयश्रीबेन कनुभाई पटेल","wikicode":"{{माहितीचौकट संसद सदस्य \n| नाव = जयश्रीबेन कनुभाई पटेल\n| लघुचित्र= \n| पद = [[संसद सदस्य|एमपी]]\n| कार्यकाळ_आरंभ = [[इ.स. २००९]]\n| कार्यकाळ_समाप्ती = \n| राष्ट्रपती = [[प्रतिभा देवीसिंह पाटील|प्रतिभा देवीसिंग पाटील-शेखावत]]\n| मागील =\n| पुढील = \n| मतदारसंघ = [[महेसाणा (लोकसभा मतदारसंघ)|महेसाणा]]\n| जन्मदिनांक =\n| जन्मस्थान =\n| मृत्युदिनांक = \n| मृत्युस्थान = \n| पक्ष =\n| नाते = \n| पत्नी =\n| civil partner = \n| अपत्ये = \n| निवास =\n| मतदारसंघ1 =\n| कार्यकाळ_आरंभ1 =\n| कार्यकाळ_समाप्ती1 =\n| मागील1 =\n| पुढील1 =\n| कार्यकाळ_आरंभ2 =\n| कार्यकाळ_समाप्ती2 =\n| मतदारसंघ2 =\n| मागील2 =\n| पुढील2 =\n| कार्यकाळ_आरंभ3 = \n| कार्यकाळ_समाप्ती3 = \n| मागील3 =\n| पुढील3 = \n| मतदारसंघ3 = \n| कार्यकाळ_आरंभ4 =\n| कार्यकाळ_समाप्ती4 = \n| व्यवसाय = \n| धर्म =\n| सही = \n| संकेतस्थळ = \n| तळटीपा = \n}}\n{{विस्तार}}\n\n{{१६व्या लोकसभेतील गुजरातचे खासदार}}\n\n{{DEFAULTSORT:पटेल, जयश्रीबेन कनुभाई}}\n[[वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य]]\n[[वर्ग:महेसाणाचे खासदार]]\n[[वर्ग:१६ वी लोकसभा सदस्य]]\n[[वर्ग:स्त्री चरित्रलेख]]","hash":"530595df3a78a9966f893dc11b4382ed2aaa905b517b93052302af24beff9937","last_revision":"2017-08-04T04:53:06Z","first_revision":"2009-05-20T21:52:11Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:11.491438","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:महेसाणाचे खासदार वर्ग:१६ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:स्त्री चरित्रलेख\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:महेसाणाचे खासदार वर्ग:१६ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:स्त्री चरित्रलेख","translated_text":"Class: 15th Lok Sabha Members Class: Members of Parliament Class: 16th Lok Sabha Members Class: Women biography","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"महेंद्रसिंह चौहाण","wikicode":"{{माहितीचौकट संसद सदस्य \n| नाव = महेंद्रसिंह चौहाण\n| लघुचित्र= \n| पद = [[संसद सदस्य|एमपी]]\n| कार्यकाळ_आरंभ = [[इ.स. २००९]]\n| कार्यकाळ_समाप्ती = \n| राष्ट्रपती = [[प्रतिभा देवीसिंह पाटील|प्रतिभा देवीसिंग पाटील-शेखावत]]\n| मागील =\n| पुढील = \n| मतदारसंघ = [[साबरकांठा (लोकसभा मतदारसंघ)|साबरकांठा]]\n| जन्मदिनांक = [[१ नोव्हेंबर]], [[इ.स. १९५३]]\n| जन्मस्थान = बामणवा, [[महेसाणा जिल्हा]], [[गुजरात]]\n| मृत्युदिनांक = \n| मृत्युस्थान = \n| पक्ष =\n| नाते = \n| पत्नी =\n| civil partner = \n| अपत्ये = \n| निवास =\n| मतदारसंघ1 =\n| कार्यकाळ_आरंभ1 =\n| कार्यकाळ_समाप्ती1 =\n| मागील1 =\n| पुढील1 =\n| कार्यकाळ_आरंभ2 =\n| कार्यकाळ_समाप्ती2 =\n| मतदारसंघ2 =\n| मागील2 =\n| पुढील2 =\n| कार्यकाळ_आरंभ3 = \n| कार्यकाळ_स���ाप्ती3 = \n| मागील3 =\n| पुढील3 = \n| मतदारसंघ3 = \n| कार्यकाळ_आरंभ4 =\n| कार्यकाळ_समाप्ती4 = \n| व्यवसाय = \n| धर्म =\n| सही = \n| संकेतस्थळ = \n| तळटीपा = \n}}\n'''महेंद्रसिंह चौहाण''' ([[१ नोव्हेंबर]], [[इ.स. १९५३]]:बामणवा, [[महेसाणा जिल्हा]], [[गुजरात]] - ) हे भारतीय राजकारणी आहेत. गुजरातच्या [[साबरकांठा (लोकसभा मतदारसंघ)|साबरकांठा मतदारसंघातून]] [[भारतीय जनता पक्ष|भारतीय जनता पक्षातर्फे]] [[१५वी लोकसभा|१५व्या लोकसभेवर]] निवडून गेलेले चौहाण व्यवसायाने डॉक्टर आहेत.[{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://164.100.47.132/LssNew/Members/Biography.aspx?mpsno=4443|title=Members' Profile|भाषा=इंग्लिश|access-date=2014-10-25|archive-date=2014-01-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20140106174354/http://164.100.47.132/LssNew/Members/Biography.aspx?mpsno=4443|url-status=dead}}]\n\n{{विस्तार}}\n\n== संदर्भ आणि नोंदी ==\n{{संदर्भयादी}}\n\n{{DEFAULTSORT:चौहाण, महेंद्रसिंह}}\n[[वर्ग:भारतीय राजकारणी]]\n[[वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य]]\n[[वर्ग:साबरकांठाचे खासदार]]","hash":"77a77fba435243c46181a388f0b512cbce9e88c0f3f97618b6c13987f2afac17","last_revision":"2023-11-07T04:30:58Z","first_revision":"2024-09-13T04:15:15Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:11.554436","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"महेंद्रसिंह चौहाण (१ नोव्हेंबर, इ.स. १९५३:बामणवा, महेसाणा जिल्हा, गुजरात - ) हे भारतीय राजकारणी आहेत. गुजरातच्या साबरकांठा मतदारसंघातून भारतीय जनता पक्षातर्फे १५व्या लोकसभेवर निवडून गेलेले चौहाण व्यवसायाने डॉक्टर आहेत.\n\nवर्ग:भारतीय राजकारणी वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:साबरकांठाचे खासदार\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"महेंद्रसिंह चौहाण (१ नोव्हेंबर, इ.स.","translated_text":"Mahendra Singh Chauhan (born 1 November, C.E.)","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९५३:बामणवा, महेसाणा जिल्हा, गुजरात - ) हे भारतीय राजकारणी आहेत.","translated_text":"1953: Bamanwa, Mahesana district, Gujarat) is an Indian politician.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"गुजरातच्या साबरकांठा मतदारसंघातून भारतीय जनता पक्षातर्फे १५व्या लोकसभेवर निवडून गेलेले चौहाण व्यवसायाने डॉक्टर आहेत.","translated_text":"Fourteen are doctors by profession elected to the 15th Lok Sabha by Bharatiya Janata Party from Sabarkantha constituency of Gujarat.","trailing_whitespace":"","citations":[{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://164.100.47.132/LssNew/Members/Biography.aspx?mpsno=4443|title=Members' Profile|भाषा=इंग्लिश|access-date=2014-10-25|archive-date=2014-01-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20140106174354/http://164.100.47.132/LssNew/Members/Biography.aspx?mpsno=4443|url-status=dead}}]","char_index":116,"name":null,"url":"http://164.100.47.132/LssNew/Members/Biography.aspx?mpsno=4443","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:29.476865-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://164.100.47.132/LssNew/Members/Biography.aspx?mpsno=4443|title=Members' Profile|भाषा=इंग्लिश|access-date=2014-10-25|archive-date=2014-01-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20140106174354/http://164.100.47.132/LssNew/Members/Biography.aspx?mpsno=4443|url-status=dead}}]","char_index":116,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20140106174354/http://164.100.47.132/LssNew/Members/Biography.aspx?mpsno=4443","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:30.530266-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"संदर्भ आणि नोंदी","translated_text":"References and records","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:भारतीय राजकारणी वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:साबरकांठाचे खासदार","translated_text":"Class: Indian politician Class: 15th Lok Sabha Members Class: Member of Parliament from Sabarkantha","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[{"text":"महेंद्रसिंह चौहाण (१ नोव्हेंबर, इ.स. १९५३:बामणवा, महेसाणा जिल्हा, गुजरात - ) हे भारतीय राजकारणी आहेत. गुजरातच्या साबरकांठा मतदारसंघातून भारतीय जनता पक्षातर्फे १५व्या लोकसभेवर निवडून गेलेले चौहाण व्यवसायाने डॉक्टर आहेत.","translated_text":"Mahendra Singh Chauhan (born 1 November, C.E.) 1953: Bamanwa, Mahesana district, Gujarat) is an Indian politician. Fourteen are doctors by profession elected to the 15th Lok Sabha by Bharatiya Janata Party from Sabarkantha constituency of Gujarat.","citations":[{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://164.100.47.132/LssNew/Members/Biography.aspx?mpsno=4443|title=Members' Profile|भाषा=इंग्लिश|access-date=2014-10-25|archive-date=2014-01-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20140106174354/http://164.100.47.132/LssNew/Members/Biography.aspx?mpsno=4443|url-status=dead}}]","char_index":218,"name":null,"url":"http://164.100.47.132/LssNew/Members/Biography.aspx?mpsno=4443","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:29.476865-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://164.100.47.132/LssNew/Members/Biography.aspx?mpsno=4443|title=Members' Profile|भाषा=इंग्लिश|access-date=2014-10-25|archive-date=2014-01-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20140106174354/http://164.100.47.132/LssNew/Members/Biography.aspx?mpsno=4443|url-status=dead}}]","char_index":218,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20140106174354/http://164.100.47.132/LssNew/Members/Biography.aspx?mpsno=4443","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:30.530266-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}]}]}
+{"title":"हरिन पाठक","wikicode":"{{माहितीचौकट संसद सदस्य \n| नाव = हरिन पाठक\n| लघुचित्र= \n| पद = [[संसद सदस्य|एमपी]]\n| कार्यकाळ_आरंभ = [[इ.स. २००९]]\n| कार्यकाळ_समाप्ती = \n| राष्ट्रपती = [[प्रतिभा देवीसिंह पाटील|प्रतिभा देवीसिंग पाटील-शेखावत]]\n| मागील =\n| पुढील = \n| मतदारसंघ = [[अहमदाबाद पूर्व (लोकसभा मतदारसंघ)|अहमदाबाद पूर्व]]\n| जन्मदिनांक =\n| जन्मस्थान =\n| मृत्युदिनांक = \n| मृत्युस्थान = \n| पक्ष =\n| नाते = \n| पत्नी =\n| civil partner = \n| अपत्ये = \n| निवास =\n| मतदारसंघ1 =\n| कार्यकाळ_आरंभ1 =\n| कार्यकाळ_समाप्ती1 =\n| मागील1 =\n| पुढील1 =\n| कार्यकाळ_आरंभ2 =\n| कार्यकाळ_समाप्ती2 =\n| मतदा��संघ2 =\n| मागील2 =\n| पुढील2 =\n| कार्यकाळ_आरंभ3 = \n| कार्यकाळ_समाप्ती3 = \n| मागील3 =\n| पुढील3 = \n| मतदारसंघ3 = \n| कार्यकाळ_आरंभ4 =\n| कार्यकाळ_समाप्ती4 = \n| व्यवसाय = \n| धर्म =\n| सही = \n| संकेतस्थळ = \n| तळटीपा = \n}}\n\n'''हरिन पाठक''' (गुजराती: હરિન પાઠક) ([[जुलै २०]], [[इ.स. १९४७]]- हयात) हे भारतीय जनता पक्षाचे नेते आहेत. ते [[गुजरात]] राज्यातील [[अमदाबाद|अमदावाद]] लोकसभा मतदारसंघातून [[इ.स. १९८९]], [[इ.स. १९९१]], [[इ.स. १९९६]], [[इ.स. १९९८]], [[इ.स. १९९९]] आणि [[इ.स. २००४]]च्या लोकसभा निवडणुकांमध्ये निवडून गेले. तसेच मतदारसंघांची पुनर्रचना झाल्यानंतर ते [[इ.स. २००९]]च्या लोकसभा निवडणुकांमध्ये [[अहमदाबाद पूर्व]] लोकसभा मतदारसंघातून लोकसभेवर निवडून गेले.\n\n{{विस्तार}}\n\n{{DEFAULTSORT:पाठक, हरिन}}\n[[वर्ग:भारतीय राजकारणी]]\n[[वर्ग:भारतीय जनता पक्षातील राजकारणी]]\n[[वर्ग:९ वी लोकसभा सदस्य]]\n[[वर्ग:१० वी लोकसभा सदस्य]]\n[[वर्ग:११ वी लोकसभा सदस्य]]\n[[वर्ग:१२ वी लोकसभा सदस्य]]\n[[वर्ग:१३ वी लोकसभा सदस्य]]\n[[वर्ग:१४ वी लोकसभा सदस्य]]\n[[वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य]]\n[[वर्ग:अहमदाबादचे खासदार]]\n[[वर्ग:अहमदाबाद पूर्वचे खासदार]]\n[[वर्ग:इ.स. १९४७ मधील जन्म]]\n[[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]]","hash":"aa7e09d42a14ea056aa3787dfe02a269b4cf9f10deafc52e54755fe2c5d0e9a2","last_revision":"2022-04-16T18:51:42Z","first_revision":"2009-05-20T21:54:42Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:11.640785","cross_lingual_links":{"en":"Harin Pathak","te":"హరీన్ పాఠక్"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:49.039214","text":"हरिन पाठक (गुजराती: હરિન પાઠક) (जुलै २०, इ.स. १९४७- हयात) हे भारतीय जनता पक्षाचे नेते आहेत. ते गुजरात राज्यातील अमदावाद लोकसभा मतदारसंघातून इ.स. १९८९, इ.स. १९९१, इ.स. १९९६, इ.स. १९९८, इ.स. १९९९ आणि इ.स. २००४च्या लोकसभा निवडणुकांमध्ये निवडून गेले. तसेच मतदारसंघांची पुनर्रचना झाल्यानंतर ते इ.स. २००९च्या लोकसभा निवडणुकांमध्ये अहमदाबाद पूर्व लोकसभा मतदारसंघातून लोकसभेवर निवडून गेले.\n\nवर्ग:भारतीय राजकारणी वर्ग:भारतीय जनता पक्षातील राजकारणी वर्ग:९ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:१० वी लोकसभा सदस्य वर्ग:११ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:१२ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:१३ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:१४ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:अहमदाबादचे खासदार वर्ग:अहमदाबाद पूर्वचे खासदार वर्ग:इ.स. १९४७ मधील जन्म वर्ग:पुरुष चरित्रलेख\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"हरिन पाठक (गुजराती: હરિન પાઠક) (जुलै २०, इ.स.","translated_text":"Harin Patak (Gujarati: हरिन पाठक) (July 20, C.E.)","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९४७- हयात) हे भारतीय जनता पक्षाचे नेते आहेत.","translated_text":"1947 - died) is a leader of Bharatiya Janata Party.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ते गुजरात राज्यातील अमदावाद लोकसभा मतदारसंघातून इ.स.","translated_text":"He represented the Ahmedabad Lok Sabha constituency in Gujarat state.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९८९, इ.स.","translated_text":"In 1989, C.E.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९९१, इ.स.","translated_text":"In 1991 C.E.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९९६, इ.स.","translated_text":"In 1996, C.E.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९९८, इ.स.","translated_text":"1998 C.E.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९९९ आणि इ.स.","translated_text":"1999 and C.E.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"२००४च्या लोकसभा निवडणुकांमध्ये निवडून गेले.","translated_text":"He was elected in the 2004 Lok Sabha elections.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"तसेच मतदारसंघांची पुनर्रचना झाल्यानंतर ते इ.स.","translated_text":"He was also elected as a Member of Parliament (MP) after the constituency was reorganized.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"२००९च्या लोकसभा निवडणुकांमध्ये अहमदाबाद पूर्व लोकसभा मतदारसंघातून लोकसभेवर निवडून गेले.","translated_text":"He was elected to the Lok Sabha from Ahmedabad East Lok Sabha constituency in the 2009 Lok Sabha elections.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:भारतीय राजकारणी वर्ग:भारतीय जनता पक्षातील राजकारणी वर्ग:९ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:१० वी लोकसभा सदस्य वर्ग:११ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:१२ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:१३ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:१४ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:अहमदाबादचे खासदार वर्ग:अहमदाबाद पूर्वचे खासदार वर्ग:इ.स.","translated_text":"Class: Indian Politician Class: Indian Janata Party Politician Class: 9th Lok Sabha Member Class: 10th Lok Sabha Member Class: 11th Lok Sabha Member Class: 12th Lok Sabha Member Class: 13th Lok Sabha Member Class: 14th Lok Sabha Member Class: 15th Lok Sabha Member Class: Members of Parliament from Ahmedabad Class: Members of Parliament from Ahmedabad East Class: IS","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९४७ मधील जन्म वर्ग:पुरुष चरित्रलेख","translated_text":"Class of 1947: Male biography","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"किरीट प्रेमजी सोळंकी","wikicode":"{{माहितीचौकट पदाधिकारी\n| नाव = किरीटभाई प्रेमजीभाई सोलंकी\n| चित्र =\n| पद = [[लोकसभा]] सदस्य\n| मतदारसंघ = [[अहमदाबाद पश्चिम (लोकसभा मतदारसंघ)|अहमदाबाद पश्चिम]]\n| कार्यकाळ_आरंभ = २००९\n| कार्यकाळ_समाप्ती = \n| मागील = हरीलाल पटेल\n| पुढील = \n| जन्मदिनांक = {{जन्म_दिनांक_आणि_वय|1950|6|17}}\n| जन्मस्थान = कांबोई, [[पाटण जिल्हा]]\n| मृत्युदिनांक = \n| मृत्युस्थान = \n| पक्ष = [[भारतीय जनता पक्ष]]\n| सही = \n| संकेतस्थळ = \n| तळटीपा = \n}}\n'''किरीटभाई प्रेमजीभाई सोलंकी''' ([[९ एप्रिल]], [[इ.स. १९७१]] - ) हे [[गुजरात]] राज्यामधील एक राजकारणी व विद्यमान [[लोकसभा]] सदस्य आहेत. ते २००९ सालच्या लोकसभा निवडणुकीमध्ये [[अहमदाबाद पश्चिम (लोकसभा मतदारसंघ)|अहमदाबाद पश्चिम]] मतदारसंघामधून संसदेवर निवडून आले होते. [[२०१४ लोकसभा निवडणुका]]ंमध्ये त्यांनी पुन्हा विजय मिळवून आपले पद राखले.\n\nसोलंकी पेशाने वैद्यकीय डॉक्टर असून त्यांनी एम.बी.बी.एस. व एम.एस. (सर्जरी) ह्या पदव्या मिळवल्या आहेत.\n\n==हे सुद्धा पहा==\n*[[१६ व्या लोकसभेचे सदस्य]]\n\n{{१६व्या लोकसभेतील गुजरातचे खासदार}}\n\n{{DEFAULTSORT:सोलंकी, किरीट}}\n[[वर्ग:भारतीय जनता पक्षातील राजकारणी]]\n[[वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य]]\n[[वर्ग:१६ वी लोकसभा सदस्य]]\n[[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]]","hash":"6014fe854923bd085fdaad2d0d75240a085149deed4053b1a32a8a1ecc8a5ec1","last_revision":"2023-09-22T20:12:08Z","first_revision":"2009-05-20T21:55:48Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:11.699617","cross_lingual_links":{"en":"Kirit Premjibhai Solanki","gu":"કિરીટ સોલંકી","hi":"किरीट प्रेमजीभाई सोलंकी","te":"కిరీట్ ప్రేమ్జీభాయ్ సోలంకి"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:49.039214","text":"किरीटभाई प्रेमजीभाई सोलंकी (९ एप्रिल, इ.स. १९७१ - ) हे गुजरात राज्यामधील एक राजकारणी व विद्यमान लोकसभा सदस्य आहेत. ते २००९ सालच्या लोकसभा निवडणुकीमध्ये अहमदाबाद पश्चिम मतदारसंघामधून संसदेवर निवडून आले होते. २०१४ लोकसभा निवडणुकांमध्ये त्यांनी पुन्हा विजय मिळवून आपले पद राखले.\n\nसोलंकी पेशाने वैद्यकीय डॉक्टर असून त्यांनी एम.बी.बी.एस. व एम.एस. (सर्जरी) ह्या पदव्या मिळवल्या आहेत.\n\n१६ व्या लोकसभेचे सदस्य\n\nवर्ग:भारतीय जनता पक्षातील राजकारणी वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:१६ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:पुरुष चरित्रलेख\n","elements":[{"type":"infobox","content":"{{माहितीचौकट पदाधिकारी\n| नाव = किरीटभाई प्रेमजीभाई सोलंकी\n| चित्र =\n| पद = [[लोकसभा]] सदस्य\n| मतदारसंघ = [[अहमदाबाद पश्चिम (लोकसभा मतदारसंघ)|अहमदाबाद पश्चिम]]\n| कार्यकाळ_आरंभ = २००९\n| कार्यकाळ_समाप्ती = \n| मागील = हरीलाल पटेल\n| पुढील = \n| जन्मदिनांक = {{जन्म_दिनांक_आणि_वय|1950|6|17}}\n| जन्मस्थान = कांबोई, [[पाटण जिल्हा]]\n| मृत्युदिनांक = \n| मृत्युस्थान = \n| पक्ष = [[भारतीय जनता पक्ष]]\n| सही = \n| संकेतस्थळ = \n| तळटीपा = \n}}"},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"किरीटभाई प्रेमजीभाई सोलंकी (९ एप्रिल, इ.स.","translated_text":"(April 9, C.E.) He was the son of King Solomon, who was the son of King Solomon.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९७१ - ) हे गुजरात राज्यामधील एक राजकारणी व विद्यमान लोकसभा सदस्य आहेत.","translated_text":"1971-) is a politician and current member of Lok Sabha from Gujarat state.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ते २००९ सालच्या लोकसभा निवडणुकीमध्ये अहमदाबाद पश्चिम मतदारसंघामधून संसदेवर न���वडून आले होते.","translated_text":"He was elected to Parliament from Ahmedabad West constituency in 2009 Lok Sabha elections.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"२०१४ लोकसभा निवडणुकांमध्ये त्यांनी पुन्हा विजय मिळवून आपले पद राखले.","translated_text":"He retained his seat in the 2014 Lok Sabha elections by winning again.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"सोलंकी पेशाने वैद्यकीय डॉक्टर असून त्यांनी एम.बी.बी.एस.","translated_text":"Solanki is a medical doctor by profession and holds an MBBS.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"व एम.एस.","translated_text":"and MS.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"(सर्जरी) ह्या पदव्या मिळवल्या आहेत.","translated_text":"(Surgeon) These are the degrees.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"हे सुद्धा पहा","translated_text":"See also","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"१६ व्या लोकसभेचे सदस्य","translated_text":"Member of the 16th Lok Sabha","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:भारतीय जनता पक्षातील राजकारणी वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:१६ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:पुरुष चरित्रलेख","translated_text":"Class: Politician of the Bharatiya Janata Party Class: 15th Lok Sabha Member Class: 16th Lok Sabha Member Class: Male Biography","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"पूनम वेलजी जाट","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[पूनमबेन जाट]]","hash":"b052d74125ea41fb42a56ae5e85c6bf98656b593626879fb64e761009c1ea6ee","last_revision":"2015-08-20T06:30:14Z","first_revision":"2009-05-20T21:57:30Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:11.755370","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन पूनमबेन जाट\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन पूनमबेन जाट","translated_text":"Re-directed by Punambhen Jat","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"पूनम जाट","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[पूनमबेन जाट]]","hash":"b052d74125ea41fb42a56ae5e85c6bf98656b593626879fb64e761009c1ea6ee","last_revision":"2015-08-20T06:30:04Z","first_revision":"2009-05-20T21:57:46Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:11.808393","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन पूनमबेन जाट\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन पूनमबेन जाट","translated_text":"Re-directed by Punambhen Jat","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"मुकेशकुमार गढवी","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[मुकेश गढवी]]","hash":"01d729b8139d3b20f6bd36fe68b078cfe3369642378279cb85bf418511f1cc04","last_revision":"2015-08-14T17:28:22Z","first_revision":"2009-05-20T21:58:16Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:11.882886","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन मुकेश गढवी\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन मुकेश गढवी","translated_text":"Re-directed by Mukesh Gadhvi","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"जयश्री कनुभाई पटेल","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[जयश्रीबेन कनुभाई पटेल]]","hash":"b0dc499c906ba74927b25ccf7900037706e79ada6f4d75a26a0e46d4558a3843","last_revision":"2011-01-24T20:06:48Z","first_revision":"2009-05-20T21:58:50Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:11.936773","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन जयश्रीबेन कनुभाई पटेल\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन जयश्रीबेन कनुभाई पटेल","translated_text":"Re-directed by Jaisreen Kanubhai Patel","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"जयश्री पटेल","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[जयश्रीबेन कनुभाई पटेल]]","hash":"b0dc499c906ba74927b25ccf7900037706e79ada6f4d75a26a0e46d4558a3843","last_revision":"2011-01-24T20:06:51Z","first_revision":"2009-05-20T21:59:09Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:12.012908","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन जयश्रीबेन कनुभाई पटेल\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन जयश्रीबेन कनुभाई पटेल","translated_text":"Re-directed by Jaisreen Kanubhai Patel","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"किरीट प्रेमजी सोलंकी","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[किरीट प्रेमजी सोळंकी]]","hash":"d26c6f6a0a1e40005c378602688caea52d1c5199c424b297d55219e2993594e3","last_revision":"2022-04-17T04:21:45Z","first_revision":"2009-05-20T21:59:47Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:12.065614","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन किरीट प्रेमजी सोळंकी\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन किरीट प्रेमजी सोळंकी","translated_text":"It's the first time that I've ever been in a situation like this.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"किरीट सोलंकी","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[किरीट प्रेमजी सोळंकी]]","hash":"d26c6f6a0a1e40005c378602688caea52d1c5199c424b297d55219e2993594e3","last_revision":"2022-04-17T04:22:05Z","first_revision":"2009-05-20T22:00:01Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:12.115686","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन किरीट प्रेमजी सोळंकी\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन किरीट प्रेमजी सोळंकी","translated_text":"It's the first time that I've ever been in a situation like this.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"साचा:भारतीय रिपब्लिकन पक्ष एकतावादी/meta/color","wikicode":"#FF3311\n[[वर्ग:भारतीय राजकीय पक्ष रंग साचे|{{PAGENAME}}]]\n","hash":"cae651a656720cfcc3641118e34e3b75d780bcc09ffd2c62ab1ada7785126be1","last_revision":"2009-05-21T09:28:30Z","first_revision":"2009-05-21T09:28:30Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:12.233481","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"#FF3311 {{PAGENAME}}\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"#","translated_text":"# It's all right","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"FF3311 {{PAGENAME}}","translated_text":"What is the name of the game?","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"साचा:भारतीय रिपब्लिकन पक्ष एकतावादी/meta/shortname","wikicode":"आरपीआय(एकतावादी)\n[[वर्ग:पक्ष लघुनाव साचे (भारत)|{{PAGENAME}}]]\n","hash":"a4449b92dcf162d244042af160b822b4ee3a263cc85dd6797ecc3a4e4ac4363f","last_revision":"2009-05-21T09:29:42Z","first_revision":"2009-05-21T09:29:42Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:12.307811","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"आरपीआय(एकतावादी) {{PAGENAME}}\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"आरपीआय(एकतावादी) {{PAGENAME}}","translated_text":"RPI is a unitary party.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"साचा:क्रांतीसेना महाराष्ट्र/meta/color","wikicode":"#ff0000\n[[वर्ग:भारतीय राजकीय पक्ष रंग साचे|{{PAGENAME}}]]\n","hash":"0af0ca78885621afb0d06b32c3dc48e915dbdbcbce07b9c6aca88947fc254a13","last_revision":"2009-05-21T09:37:00Z","first_revision":"2009-05-21T09:37:00Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:12.363496","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"#ff0000 {{PAGENAME}}\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"#","translated_text":"# It's all right","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ff0000 {{PAGENAME}}","translated_text":"I'm not sure if I'm going to make it.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"साचा:क्रांतीसेना महाराष्ट्र/meta/shortname","wikicode":"क्रांतीसेना महाराष्ट्र\n[[वर्ग:पक्ष लघुनाव साचे (भारत)|{{PAGENAME}}]]\n","hash":"30e40b0fefeef4a416bddc970408c777d3bf38a9ca1a309c83d0eb08e54897c5","last_revision":"2009-05-21T09:37:36Z","first_revision":"2009-05-21T09:37:36Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:12.424707","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"क्रांतीसेना महाराष्ट्र {{PAGENAME}}\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"क्रांतीसेना महाराष्ट्र {{PAGENAME}}","translated_text":"Revolutionary forces of Maharashtra","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"हॅरी पॉटर ॲन्ड द डेथली हॅलोज","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[हॅरी पॉटर अँड द डेथली हॅलोज]]","hash":"17c113081391450b77878ff3cb49f7b53f79524c19305d0f8bf3d3e54f7fae44","last_revision":"2022-10-14T13:19:42Z","first_revision":"2009-05-21T13:48:53Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:12.480896","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन हॅरी पॉटर अँड द डेथली हॅलोज\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन हॅरी पॉटर अँड द डेथली हॅलोज","translated_text":"Redirected to Harry Potter and the Deathly Hallows","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"जे.के. रोलिंग","wikicode":"{{माहितीचौकट साहित्यिक\n| नाव = जे.के. रोलिंग\n| चित्र = Jk-rowling-crop.JPG\n| चित्र_रुंदी = 250 px\n| चित्र_शीर्षक = जे.के. रोलिंग\n| पूर्ण_नाव = जोआन रोलिंग\n| टोपण_नाव = \n| जन्म_दिनांक = {{जन्म दिनांक आणि वय|1965|7|31}}\n| जन्म_स्थान = येट, [[ग्लॉस्टरशायर]], [[इंग्लंड]]\n| मृत्यू_दिनांक = \n| मृत्यू_स्थान = \n| कार्यक्षेत्र = साहित्य\n| राष्ट्रीयत्व = {{देशध्वज|UK}}\n| भाषा = [[इंग्लिश भाषा|इंग्लिश]]\n| कार्यकाळ = \n| साहित्य_प्रकार = कादंबरी\n| विषय = \n| चळवळ = \n| प्रसिद्ध_साहित्यकृती = [[हॅरी पॉटर]]\n| प्रभाव = \n| प्रभावित = \n| पुरस्कार = ऑथर ऑफ द इयर(२०००) ब्रिटिश बुक्स\n| वडील_नाव = पीटर\n| आई_नाव = अ‍ॅन्\n| पती_नाव = नील मुर्हे\n| पत्नी_नाव = \n| अपत्ये = २ मुली, १ मुलगा\n| स्वाक्षरी_चित्र = \n| संकेतस्थळ_दुवा = [http://www.jkrowling.com अधिकृत संकेतस्थळ]\n| तळटिपा = \n}}\n'''जोआन रोलिंग''' (लेखननाम: '''जे.के. रोलिंग''' ; [[इंग्लिश भाषा|इंग्लिश]]: ''J. K. Rowling'' ;) ([[जुलै ३१]], [[इ.स. १९६५]]; येट, [[ग्लॉस्टरशायर]], [[इंग्लंड]] - हयात) ही एक [[ब्रिटिश]] लेखिका आहे. तिने निर्मिलेली [[हॅरी पॉटर]] या काल्पनिक व्यक्तिरेखेशी निगडित कादंब‍र्यांची मालिका इंग्लिश साहित्यक्षेत्रात प्रचंड लोकप्रिय झाली आहे. [[इ.स. १९९०]] साली [[मॅंचेस्टर]] ते [[लंडन]] या रेल्वेप्रवासात तिला या मालिकेची क���्पना स्फुरल्याचे म्हटले जाते. हॅरी पॉटर पुस्तकांना अनेक पुरस्कार मिळाले आहेत. त्याच्या जवळपास ४० कोटी प्रती जगभरात विकल्या गेल्या आहेत, तसेच त्यावर आधारित चित्रपटदेखील लोकप्रिय ठरले आहेत.\n\nरोलिंग हिच्या पुस्तकांइतकीच तिची जीवनकहाणीदेखील लोकांना रोमांचकारक वाटते. हॅरी पॉटर पुस्तकांच्या तडाखेबंद खपामुळे अवघ्या पाच वर्षांत ती लखपती बनली. मार्च इ.स. २०१० सालातल्या फोर्बसच्या कोट्यधीशांच्या यादीत जे.के. रोलिंगला स्थान देताना त्यांनी तिची संपत्ती १ अब्ज अमेरिकन डॉलरांइतकी असल्याचे नमूद केले आहे. [[इ.स. २००७]] साली फोर्ब्स प्रभावी व्यक्तिमत्त्वांच्या नामावळीत रोलिंग ही अठ्ठेचाळीसाव्या क्रमांकावर होती. [[इ.स. २००७]] सालच्या टाइम नियतकालिकाच्या 'पर्सन ऑफ द इयर' नामांकनात जे.के. रोलिंग दुसऱ्या स्थानी होती. ऑक्टोबर इ.स. २०१०मध्ये, ब्रिटनातील काही प्रमुख नियतकालिकांच्या संपादकांनी रोलिंग हिला 'ब्रिटनातील सर्वांत प्रभावशाली महिला' म्हणून गौरवले. एकच पालक असलेल्या कुटुंबांसाठी कार्य करणाऱ्या संस्था, [[मल्टिपल स्क्लेरॉसिस]] सोसायटी ऑफ ग्रेट ब्रिटन अशा अनेक समाजसेवी संस्थांसाठी तिने योगदान दिले आहे.\n\n==जे.के. रोलिंग यांच्या विषयीची पुस्तके==\n* जे.के. रोलिंग (चरित्र, लेखिका - पूनम छत्रे)\n* जेके. रोलिंग एक मोटि्वेशन स्टोरी (इंग्रजी, हिंदी)\n\n== बाह्य दुवे ==\n{{कॉमन्स|J. K. Rowling|{{लेखनाव}}}}\n* {{संकेतस्थळ|http://www.jkrowling.com|अधिकृत संकेतस्थळ|इंग्लिश}}\n* {{संकेतस्थळ|http://www.wikia.com/wiki/c:harrypotter:J._K._Rowling|'हॅरी पॉटर विकी' या बाह्य विकीवरील {{लेखनाव}} हिच्यावरील पान|इंग्लिश}}\n* {{संकेतस्थळ|http://www.jkrfan.com/|{{लेखनाव}} चाहत्यांचे संकेतस्थळ|इंग्लिश}}\n* {{आय.एम.डी.बी. नाव|0746830|{{लेखनाव}}}}\n\n{{DEFAULTSORT:रोलिंग,जे.के.}}\n[[वर्ग:इंग्लिश लेखक]]\n[[वर्ग:इ.स. १९६५ मधील जन्म]]\n[[वर्ग:हॅरी पॉटर]]\n[[वर्ग:स्त्री चरित्रलेख]]","hash":"a6f36b1c9bb957bf2ea6d2b60c284126a9d5f5b1a869edeb968002d80193fc7d","last_revision":"2022-03-19T16:51:29Z","first_revision":"2009-05-21T14:00:57Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:12.539403","cross_lingual_links":{"af":"J.K. Rowling","am":"ጆዋን ሮውሊንግ","an":"J. K. Rowling","anp":"जे. के. रोलिंग","ar":"جي كي رولينغ","arz":"ج. ك. رولينج","as":"জে. কে. ৰাউলিং","ast":"Joanne Rowling","awa":"जे. के. रोलिंग","az":"Coan Roulinq","azb":"جئی.کئی. رولینق","bat-smg":"J. K. Rowling","bcl":"J.K. Rowling","be":"Джаан Роўлінг","bg":"Джоан Роулинг","bh":"जे. के. रोलिंग","bn":"জে কে রাউলিং","br":"J. K. Rowling","bs":"Joanne Kathleen Rowling","ca":"Joanne Rowling","ckb":"جەی کەی ڕۆولینگ","cs":"Joanne Rowlingová","cy":"J. K. Rowling","da":"J.K. Rowling","de":"Joanne K. Rowling","dtp":"J. K. Rowling","el":"Τζ. Κ. Ρόουλινγκ","en":"J. K. Rowling","eo":"J. K. Rowling","es":"J. K. Rowling","et":"J. K. Rowling","eu":"J. K. Rowling","ext":"J. K. Rowling","fa":"جی. کی. رولینگ","fi":"J. K. Rowling","fo":"J.K. Rowling","fr":"J. K. Rowling","frr":"J. K. Rowling","fy":"J.K. Rowling","ga":"J. K. Rowling","gl":"J. K. Rowling","ha":"J. K. Rowling","he":"ג'יי קיי רולינג","hi":"जे॰ के॰ रोलिंग","hr":"J. K. Rowling","hu":"Joanne Kathleen Rowling","hy":"Ջոան Ռոուլինգ","hyw":"Ճոան Ռոուլինկ","ia":"J. K. Rowling","id":"J.K. Rowling","ilo":"J. K. Rowling","io":"J. K. Rowling","is":"J. K. Rowling","it":"J. K. Rowling","ja":"J・K・ローリング","jv":"Joanne Kathleen Rowling","ka":"ჯოან როულინგი","kaa":"J.K.Rowling","kk":"Жоан Роулиң","kn":"ಜೆ.ಕೆ.ರೌಲಿಂಗ್","ko":"J. K. 롤링","ks":"جے کے رولِنٛگ","ku":"J. K. Rowling","kw":"J. K. Rowling","ky":"Ж. К. Роулиң","la":"Ioanna Rowling","lb":"Joanne K. Rowling","lld":"J. K. Rowling","lt":"J. K. Rowling","lv":"Dž. K. Roulinga","mai":"जोएन रोलिङ","mk":"Џ. К. Роулинг","ml":"ജെ.കെ. റൗളിംഗ്","mn":"Жоанна Роулинг","ms":"Joanne Kathleen Rowling","mt":"J.K. Rowling","my":"J. K. ရိုးလင်း","mzn":"جی.کی. رولینگ","nah":"J. K. Rowling","ne":"जे.के. रोलिङ","nl":"J.K. Rowling","nn":"J.K. Rowling","nb":"J.K. Rowling","oc":"J.K. Rowling","or":"ଜେ. କେ ରୋଲିଙ୍ଗ","pa":"ਜੇ. ਕੇ. ਰੋਲਿੰਗ","pam":"J. K. Rowling","pl":"J.K. Rowling","pnb":"جے کے رولنگ","ps":"جی کی رولینګ","pt":"J. K. Rowling","qu":"Joanne K. Rowling","ro":"J. K. Rowling","ru":"Роулинг, Джоан","sah":"Джоан Кэтлин Роулинг","scn":"J. K. Rowling","sco":"J. K. Rowling","sd":"جي .ڪي.رولنگ","se":"J.K. Rowling","sh":"J. K. Rowling","si":"ජේ. කේ. රෝලිං","simple":"J. K. Rowling","sk":"J. K. Rowlingová","sl":"J. K. Rowling","smn":"J. K. Rowling","sq":"J. K. Rowling","sr":"Џеј-Кеј Роулинг","su":"J.K. Rowling","sv":"J.K. Rowling","sw":"J. K. Rowling","ta":"ஜே. கே. ரௌலிங்","te":"జే. కే. రౌలింగ్","tg":"Ҷоан Роулинг","th":"เจ. เค. โรว์ลิง","tk":"Joan Rouling","tl":"J.K. Rowling","tr":"J. K. Rowling","tt":"Джоан Роулинг","uk":"Джоан Роулінг","ur":"جے کے رولنگ","uz":"J. K. Rowling","vec":"Joanne Kathleen Rowling","vi":"J. K. Rowling","war":"J. K. Rowling","wuu":"J·K·罗琳","xmf":"ჯოან როულინგი","yi":"דזשיי.קיי. ראלינג","zh":"J·K·罗琳","zh-min-nan":"J. K. Rowling","zh-yue":"J. K. 羅琳"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:49.203912","text":"जोआन रोलिंग (लेखननाम: जे.के. रोलिंग ; इंग्लिश: J. K. Rowling ;) (जुलै ३१, इ.स. १९६५; येट, ग्लॉस्टरशायर, इंग्लंड - हयात) ही एक ब्रिटिश लेखिका आहे. तिने निर्मिलेली हॅरी पॉटर या काल्पनिक व्यक्तिरेखेशी निगडित कादंब‍र्यांची मालिका इंग्लिश साहित्यक्षेत्रात प्रचंड लोकप्रिय झाली आहे. इ.स. १९९० साली मॅंचेस्टर ते लंडन या रेल्वेप्रवासात तिला या मालिकेची कल्पना स्फुरल्याचे म्हटले जाते. हॅरी पॉटर पुस्तकांना अनेक पुरस्कार मिळाले आहेत. त्याच्या जवळपास ४० कोटी प्रती जगभरात विकल्या गेल्या आहेत, तसेच त्यावर आधारित चित्रपटदेखील लोकप्रिय ठरले आहेत.\n\nरोलिंग हिच्या पुस्तकांइतकीच तिची जीवनकहाणीदेखील लोकांना रोमांचकारक वाटते. हॅरी पॉटर पुस्तकांच्या तडाखेबंद खपामुळे अवघ्या पाच वर्षांत ती लखपती बनली. मार्च इ.स. २०१० सालातल्या फोर्बसच्या कोट्यधीशांच्या यादीत जे.के. रोलिंगला स्थान देताना त्यांनी तिची संपत्ती १ अब्ज अमेरिकन डॉलरांइतकी असल्याचे नमूद केले आहे. इ.स. २००७ साली फोर्ब्स प्रभावी व्यक्तिमत्त्वांच्या ��ामावळीत रोलिंग ही अठ्ठेचाळीसाव्या क्रमांकावर होती. इ.स. २००७ सालच्या टाइम नियतकालिकाच्या 'पर्सन ऑफ द इयर' नामांकनात जे.के. रोलिंग दुसऱ्या स्थानी होती. ऑक्टोबर इ.स. २०१०मध्ये, ब्रिटनातील काही प्रमुख नियतकालिकांच्या संपादकांनी रोलिंग हिला 'ब्रिटनातील सर्वांत प्रभावशाली महिला' म्हणून गौरवले. एकच पालक असलेल्या कुटुंबांसाठी कार्य करणाऱ्या संस्था, मल्टिपल स्क्लेरॉसिस सोसायटी ऑफ ग्रेट ब्रिटन अशा अनेक समाजसेवी संस्थांसाठी तिने योगदान दिले आहे.\n\nजे.के. रोलिंग (चरित्र, लेखिका - पूनम छत्रे) जेके. रोलिंग एक मोटि्वेशन स्टोरी (इंग्रजी, हिंदी)\n\nवर्ग:इंग्लिश लेखक वर्ग:इ.स. १९६५ मधील जन्म वर्ग:हॅरी पॉटर वर्ग:स्त्री चरित्रलेख\n","elements":[{"type":"infobox","content":"{{माहितीचौकट साहित्यिक\n| नाव = जे.के. रोलिंग\n| चित्र = Jk-rowling-crop.JPG\n| चित्र_रुंदी = 250 px\n| चित्र_शीर्षक = जे.के. रोलिंग\n| पूर्ण_नाव = जोआन रोलिंग\n| टोपण_नाव = \n| जन्म_दिनांक = {{जन्म दिनांक आणि वय|1965|7|31}}\n| जन्म_स्थान = येट, [[ग्लॉस्टरशायर]], [[इंग्लंड]]\n| मृत्यू_दिनांक = \n| मृत्यू_स्थान = \n| कार्यक्षेत्र = साहित्य\n| राष्ट्रीयत्व = {{देशध्वज|UK}}\n| भाषा = [[इंग्लिश भाषा|इंग्लिश]]\n| कार्यकाळ = \n| साहित्य_प्रकार = कादंबरी\n| विषय = \n| चळवळ = \n| प्रसिद्ध_साहित्यकृती = [[हॅरी पॉटर]]\n| प्रभाव = \n| प्रभावित = \n| पुरस्कार = ऑथर ऑफ द इयर(२०००) ब्रिटिश बुक्स\n| वडील_नाव = पीटर\n| आई_नाव = अ‍ॅन्\n| पती_नाव = नील मुर्हे\n| पत्नी_नाव = \n| अपत्ये = २ मुली, १ मुलगा\n| स्वाक्षरी_चित्र = \n| संकेतस्थळ_दुवा = [http://www.jkrowling.com अधिकृत संकेतस्थळ]\n| तळटिपा = \n}}"},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"जोआन रोलिंग (लेखननाम: जे.के.","translated_text":"Joanne Rowling (writing: J.K. Rowling)","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"रोलिंग ;","translated_text":"rolling;","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"इंग्लिश: J. K. Rowling ;)","translated_text":"English: J. K. Rowling.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"(जुलै ३१, इ.स.","translated_text":"(July 31, C.E.)","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९६५; येट, ग्लॉस्टरशायर, इंग्लंड - हयात) ही एक ब्रिटिश लेखिका आहे.","translated_text":"1965; Yate, Gloucestershire, England - Hayate) is a British writer.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"तिने निर्मिलेली हॅरी पॉटर या काल्पनिक व्यक्तिरेखेशी निगडित कादंब‍र्यांची मालिका इंग्लिश साहित्यक्षेत्रात प्रचंड लोकप्रिय झाली आहे.","translated_text":"Her series of novels featuring the fictional character Harry Potter has become immensely popular in English literature.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"इ.स.","translated_text":"It's not just me.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९९० साली मॅंचेस्टर त�� लंडन या रेल्वेप्रवासात तिला या मालिकेची कल्पना स्फुरल्याचे म्हटले जाते.","translated_text":"She is said to have had the idea for the series on a train journey from Manchester to London in 1990.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हॅरी पॉटर पुस्तकांना अनेक पुरस्कार मिळाले आहेत.","translated_text":"The Harry Potter books have won many awards.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्याच्या जवळपास ४० कोटी प्रती जगभरात विकल्या गेल्या आहेत, तसेच त्यावर आधारित चित्रपटदेखील लोकप्रिय ठरले आहेत.","translated_text":"Nearly 40 million copies have been sold worldwide, and films based on it have also become popular.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"रोलिंग हिच्या पुस्तकांइतकीच तिची जीवनकहाणीदेखील लोकांना रोमांचकारक वाटते.","translated_text":"Her biography is just as exciting as Rolling's books.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हॅरी पॉटर पुस्तकांच्या तडाखेबंद खपामुळे अवघ्या पाच वर्षांत ती लखपती बनली.","translated_text":"In just five years, she became a millionaire because of her overwhelming interest in the Harry Potter books.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मार्च इ.स.","translated_text":"March C.E.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"२०१० सालातल्या फोर्बसच्या कोट्यधीशांच्या यादीत जे.के.","translated_text":"In 2010, J.K. appeared on the Forbes list of billionaires.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"रोलिंगला स्थान देताना त्यांनी तिची संपत्ती १ अब्ज अमेरिकन डॉलरांइतकी असल्याचे नमूद केले आहे.","translated_text":"While ranking Rolling, he noted that her net worth is estimated to be US$1 billion.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"इ.स.","translated_text":"It's not just me.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"२००७ साली फोर्ब्स प्रभावी","translated_text":"In 2007, Forbes ranked it as the most influential","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"व्यक्तिमत्त्वांच्या नामावळीत रोलिंग ही अठ्ठेचाळीसाव्या क्रमांकावर होती.","translated_text":"Rolling was ranked 48th in the list of personalities.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"इ.स.","translated_text":"It's not just me.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"२००७ सालच्या टाइम नियतकालिकाच्या 'पर्सन ऑफ द इयर' नामांकनात जे.के.","translated_text":"In 2007, J.K. was named \"Person of the Year\" by Time Magazine.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"रोलिंग दुसऱ्या स्थानी होती.","translated_text":"Rolling was in second place.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ऑक्टोबर इ.स.","translated_text":"October C.E.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"२०१०मध्ये, ब्रिटनातील काही प्रमुख नियतकालिकांच्या संपादकांनी रोलिंग हिला 'ब्रिटनातील सर्वांत प्रभावशाली महिला' म्हणून गौरवले.","translated_text":"In 2010, Rowling was hailed as 'Britain's most influential woman' by editors of some of Britain's leading magazines.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"एकच पालक असलेल्या कुटुंबांसाठी कार्य करणाऱ्या संस्था, मल्टिपल स्क्लेरॉसिस सोसायटी ऑफ ग्रेट ब्रिटन अशा अनेक समाजसेवी संस्थांसाठी तिने योगदान दिले आहे.","translated_text":"She has contributed to a number of charitable organisations such as the Multiple Sclerosis Society of Great Britain, which works for single-parent families.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"जे.के. रोलिंग यांच्या विषयीची पुस्तके","translated_text":"Books about J. K. Rowling","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"जे.के.","translated_text":"This is J.K.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"रोलिंग (चरित्र, लेखिका - पूनम छत्रे) जेके.","translated_text":"Rolling, J.K.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"रोलिंग एक मोटि्वेशन स्टोरी (इंग्रजी, हिंदी)","translated_text":"Rolling is a motivational story.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"बाह्य दुवे","translated_text":"External links","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:इंग्लिश लेखक वर्ग:इ.स.","translated_text":"English Writers Class: C.E.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९६५ मधील जन्म वर्ग:हॅरी पॉटर वर्ग:स्त्री चरित्रलेख","translated_text":"Born in 1965 class:Harry Potter class:Female biography","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"जोआन रोलिंग","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[जे.के. रोलिंग]]","hash":"5f9e3330ac9497889508102ed1fb3b4a58737f6e7c41b121e55766a3692b704f","last_revision":"2011-01-24T20:33:07Z","first_revision":"2009-05-21T14:07:45Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:12.596613","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन जे.के. रोलिंग\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन जे.के.","translated_text":"Redirected J.K.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"रोलिंग","translated_text":"rolling","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"चर्चचे कार्य व सेवाभाव","wikicode":"'''चर्चचे कार्य''' देवाची स्तुती करने आणि लोकांना बोध करणे त्याचप्रमाणे [[येशू ख्रिस्त|येशू ख्रिस्ताच्या]] शिकवणीचा प्रसार करणे हा आहे. चर्च हे ख्रिस्ती धर्माच्या समाजाचे केंद्र असते.\n\n{{बदल}}\n\n[[वर्ग:ख्रिश्चन धर्म]]","hash":"b9ba6b03e5392523cf4bcc553db6ff1ba6db79fe5bf485795fc1142aede6bd10","last_revision":"2016-11-30T03:05:00Z","first_revision":"2009-05-21T17:06:29Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:12.656421","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"चर्चचे कार्य देवाची स्तुती करने आणि लोकांना बोध करणे त्याचप्रमाणे येशू ख्रिस्ताच्या शिकवणीचा प्रसार करणे हा आहे. चर्च हे ख्रिस्ती धर्माच्या समाजाचे केंद्र असते.\n\nवर्ग:ख्रिश्चन धर्म\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"चर्चचे कार्य देवाची स्तुती करने आणि लोकांना बोध करणे त्याचप्रमाणे येशू ख्रिस्ताच्या शिकवणीचा प्रसार करणे हा आहे.","translated_text":"For the purpose of the church is to spread the teachings of Jesus Christ, both to praise God and to teach.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"चर्च हे ख्रिस्ती धर्माच्या समाजाचे केंद्र असते.","translated_text":"The church is the center of the Christian community.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:ख्रिश्चन धर्म","translated_text":"Category:Christianity","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"सप्टेंबर ११, २००१ चे दहशतवादी हल्ले","wikicode":"{{विस्तार}}\n[[चित्र:National Park Service 9-11 Statue of Liberty and WTC fire.jpg|right|300 px|thumb|[[न्यू यॉर्क शहर|न्यू यॉर्क शहरातील]] वर्ड ट्रेड सेंटर इमारतींना लागलेली आग]]\n'''सप्टेंबर ११, २००१ चे दहशतवादी हल्ले''' [[अल कायदा]] ह्या दहशतवादी संघटनेच्या आत्मघातकी पथकाने [[अमेरिकेची संयुक्त संस्थाने]] देशावर केले. ह्या हल्ल्यांमध्ये १९ अल-कायदा दहशतवाद्यांनी ११ सप्टेंबर, २००१ रोजी ४ प्रवासी विमानांचे अपहरण केले. ह्यातील २ विमाने [[न्यू यॉर्क शहर|न्यू यॉर्क शहरातील]] [[वर्ल्ड ट्रेड सेंटर]]च्या दोन [[जगातील गगनचुंबी इमारती|गगनचुंबी इमारतींत]] घुसवण्यात आली. ह्या विमानांच्या हल्ल्यामुळे दोन्ही इमारतींना भीषण आग लागली व त्या आगीत जळून ह्या इमारती पुर्णपणे जमीनदोस्त झाल्या. अपहरण केलेले तिसरे विमान अमेरिकेच्या सुरक्षा विभागाचे मुख्यालय [[पेंटॅगॉन]] मध्ये घुसवले गेले व चौथे विमान [[पेन्सिल्व्हेनिया]] राज्यातील एका छोट्या गावात कोसळले. चारही विमानांतील सर्व प्रवासी ठार झाले. ह्या दहशतवादी हल्ल्यांमध्ये एकूण २,९७४ बळी गेले.\n\nह्या हल्ल्यांची थेट परिणति अमेरिकेने [[अफगाणिस्तान|अफगाणिस्तानातील]] [[तालिबान]]च्या सरकारविरुद्ध सर्व सामर्थ्यानिशी सुरू केलेल्या युद्धात झाली.\n\n== हल्ले ==\n== न्यू यॉर्क ==\nमंगळवार ११ सप्टेंबर, २००१ च्या पहाटे [[लोगन आंतरराष्ट्रीय विमानतळ|बोस्टन]] व [[वॉशिंग्टन डलेस आंतरराष्ट्रीय विमानतळ|वॉशिंग्टन]] ह्या विमानतळांवरून [[सान फ्रान्सिस्को]] व [[लॉस एंजेल्स]] कडे जाणाऱ्या विमानांमध्ये १९ अल कायदा दहशतवादी होते. ह्या विमानांनी हवेत उड्डाण केल्यानंतर थोड्याच वेळात ह्या दहशतवाद्यांनी वैमानिक व इतर कर्मचाऱ्यांना ठार केले व विमानांचा ताबा मिळवला. ह्या हल्ल्यातील सर्व मुख्य दहशतवाद्यांनी विमान उडवण्याचे प्रशिक्षण घेतले होते व त्या जोरावर त्यांनी विमाने हव्या त्या दिशेने वळवली. अमेरिकन एअरलाईन्स ११ वे विमान सकाळी ८:४६ वाजता [[न्यू यॉर्क शहर|न्यू यॉर्क शहरातील]] वर्ड ट्रेड सेंटरच्या उत्तरेकडील इमारतीवर आदळवले गेले.\n\n== वॉशिंग्टन डी.सी. ==\n\n== शँक्सव्हिल, पेनसिल्व्हेनिया ==\n\n[[वर्ग:न्यू यॉर्क शहर]]\n[[वर्ग:दहशतवाद]]\n[[वर्ग:इ.स. २००१]]\n[[वर्ग:अल कायदा]]","hash":"27f1b07e976238dbc89f84bc75500f243c8d79bf3ec494bdc05cde00993d120d","last_revision":"2022-04-17T18:47:11Z","first_revision":"2009-05-21T19:51:30Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:12.714471","cross_lingual_links":{"ab":"Цәыббрамза 11, 2001 шықәсазы атеррористтә актқәа","af":"Aanvalle op 11 September 2001","als":"Terroranschläge am 11. September 2001","an":"Atentaus de l'11 de setiembre de 2001","ang":"11. Hāligmōnþes 2001. torngemōt","ar":"هجمات 11 سبتمبر","ary":"هجمات 11 شتنبر ف ميريكان","arz":"هجمات 11 سبتمبر","ast":"Atentaos del 11 de setiembre de 2001","az":"11 sentyabr hücumları","azb":"۱۱ سپتامبر حملهلری","ban":"Serangan 11 Séptémber","bar":"Terroranschläg am 11. September 2001","be":"Тэрарыстычныя акты 11 верасня 2001 года","be-x-old":"Тэрарыстычныя акты 11 верасьня 2001 году","bg":"Атентати от 11 септември 2001 г.","bh":"11 सितंबर के हमला","bn":"১১ সেপ্টেম্বরের হামলা","br":"Gwalldaolioù an 11 a viz Gwengolo 2001","bs":"Napadi 11. septembra 2001.","ca":"Atemptats de l'11 de setembre de 2001","ce":"2001 шеран 11 сентябрехь хилла теракташ","chr":"ᏚᎵᏍᏗ 11, 2001 ᏗᎦᏘᎸᏍᏗ","ckb":"ھێرشەکانی ١١ی ئەیلوول","cs":"Teroristické útoky 11. září 2001","cy":"Ymosodiadau 11 Medi 2001","da":"Terrorangrebet den 11. september 2001","de":"Terroranschläge am 11. September 2001","diq":"Êrışê 11ê Keşkeluni 2001","el":"Επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001","en":"September 11 attacks","eo":"Atencoj de la 11-a de septembro 2001","es":"Atentados del 11 de septiembre de 2001","et":"11. septembri terrorirünnakud","eu":"2001eko irailaren 11ko atentatuak","fa":"حملات ۱۱ سپتامبر","fi":"Syyskuun 11. päivän terroriteot","fiu-vro":"11. süküskuu päävä terrorirünnäguq","fo":"Yvirgangsálopið 9/11","fr":"Attentats du 11 septembre 2001","ga":"Ionsaithe 11 Meán Fómhair","gan":"九一一事件","gd":"9/11","gl":"Atentados do 11 de setembro de 2001","gn":"Torres Gemelas ojeitypárõguare, 11 jasyporundýpe","gv":"Soiaghyn 11 Mean Fouyir","ha":"September 11 attacks","he":"פיגועי 11 בספטמבר","hi":"11 सितम्बर 2001 के हमले","hr":"Teroristički napadi 11. rujna 2001.","hu":"2001. szeptember 11-ei terrortámadások","hy":"Սեպտեմբերի 11-ի ահաբեկչական հարձակումներ","hyw":"11 Սեպտեմբերի Ահաբեկչական Յարձակումներ","ia":"11 de septembre 2001","id":"Serangan 11 September 2001","ig":"Mwakpo September 11","io":"Atenti ye la 11ma di septembro 2001","is":"Hryðjuverkin 11. september 2001","it":"Attentati dell'11 settembre 2001","ja":"アメリカ同時多発テロ事件","jv":"Serangan 11 Sèptèmber 2001","ka":"2001 წლის 11 სექტემბრის ტერორისტული აქტები","kcg":"Á̱ka̱tuk nyia̱ 11 Zwat A̱kubunyiung 2001","kk":"2001 жылдың 11 қыркүйегіндегі лаңкестік актілері","km":"ការវាយប្រហារនៃទី ១១ ខែកញ្ញាឆ្នាំ ២០០១","ko":"9·11 테러","ksh":"Anschlääch vam 11. September 2001","ku":"Êrîşên 11ê Îlonê","kw":"Omsettyansow 11 mis Gwynngala","ky":"Википедия:Сомо/2001-жылдын 11-сентябрындагы террордук чабуулдар","la":"Impetus 11 Septembris","lb":"Terroruschléi vum 11. September 2001 an den USA","lfn":"Atacas teroriste de 11 setembre 2001","li":"Aonsleeg vaan 11 september 2001","lmo":"Attentaa del 11 de settember del 2001","lt":"Rugsėjo 11 d. atakos","lv":"2001. gada 11. septembra uzbrukums ASV","mi":"Ngā whakaeke Mahuru 11","mk":"Терористички напади од 11 септември 2001 година","ml":"സെപ്റ്റംബർ 11ലെ ഭീകരാക്രമണം","mn":"2001 оны 9 сарын 11-ний халдлага","ms":"Serangan 11 September 2001","mt":"Attakki tal-11 ta' Settembru","my":"စက်တင်ဘာ ၁၁ တိုက်ခိုက်မှု","nds":"Terroranslääg vun’n 11. September","ne":"सेप्टेम्बर ११ को हमला","nl":"Aanslagen op 11 september 2001","nn":"Terroråtaka 11. september 2001","nb":"Terrorangrepene 11. september 2001","nrm":"Assauts terroristes du 11 de setembre 2001","oc":"Atemptats de l'11 de setembre de 2001","pa":"11 ਸਤੰਬਰ 2001 ਦੇ ਹਮਲੇ","pap":"Atakenan di 11 di sèptèmber","pcd":"Atakes térorisses du 11 ed sétimbe 2001","pdc":"11. September 2001","pfl":"Terroranschläge am 11. September 2001","pl":"Zamachy z 11 września 2001 roku","pnb":"سانحہ 11 ستمبر 2001ء","ps":"د ۱۱ سپتمبر بريدونه","pt":"Ataques de 11 de setembro de 2001","rm":"Attatgas da terror dals 11 da settember 2001","ro":"Atentatele din 11 septembrie 2001","roa-rup":"Atintatili ditu 11 Septemvriu 2001","ru":"Террористические акты 11 сентября 2001 года","sah":"Ба��аҕан ыйын 11 саба түhүүлэрэ","sc":"Atentados de s'11 de cabudanni","sco":"11 September attacks","sh":"Napadi 11. septembra 2001.","si":"සැප්තැම්බර් 11 ප්රහාර","simple":"September 11 attacks","sk":"Útoky z 11. septembra 2001","skr":"سانحہ 11 ستمبر (نائن الیون)","sl":"Teroristični napadi 11. septembra 2001","sq":"Sulmet e 11 shtatorit","sr":"Напади 11. септембра 2001.","sv":"11 september-attackerna","sw":"Shambulio la 11 Septemba 2001","szl":"Terorystyczne angrify ze 11 września 2001","ta":"செப்டம்பர் 11, 2001 தாக்குதல்கள்","te":"9/11 దాడులు","th":"วินาศกรรม 11 กันยายน","tl":"Mga pag-atake noong Setyembre 11","tr":"11 Eylül saldırıları","uk":"Терористичний акт 11 вересня 2001 року","ur":"سانحہ 11 ستمبر 2001ء","uz":"2001-yil 11-sentyabr terror xurujlari","vec":"Atentai de l'11 de setenbre del 2001","vi":"Sự kiện 11 tháng 9","wa":"Atacaedjes terorisses di Noû York et Wachintone (2001)","war":"Mga pag-atake hadton Septyembre 11","wuu":"九一一袭击事件","xh":"NgoSeptemba 11, 2001 ukuhlaselwa","xmf":"2001 წანაშ 11 ეკენიაშ ტერორისტული აქტეფი","yi":"סעפטעמבער 11 אטאקעס","yo":"Àwọn ìṣẹ̀lẹ̀ ìdánilóró September 11, 2001","zea":"Anslaegen op 11 september 2001","zh":"九一一袭击事件","zh-classical":"九一一之禍","zh-min-nan":"911 Sū-kiāⁿ","zh-yue":"911事件"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:49.203912","text":"सप्टेंबर ११, २००१ चे दहशतवादी हल्ले अल कायदा ह्या दहशतवादी संघटनेच्या आत्मघातकी पथकाने अमेरिकेची संयुक्त संस्थाने देशावर केले. ह्या हल्ल्यांमध्ये १९ अल-कायदा दहशतवाद्यांनी ११ सप्टेंबर, २००१ रोजी ४ प्रवासी विमानांचे अपहरण केले. ह्यातील २ विमाने न्यू यॉर्क शहरातील वर्ल्ड ट्रेड सेंटरच्या दोन गगनचुंबी इमारतींत घुसवण्यात आली. ह्या विमानांच्या हल्ल्यामुळे दोन्ही इमारतींना भीषण आग लागली व त्या आगीत जळून ह्या इमारती पुर्णपणे जमीनदोस्त झाल्या. अपहरण केलेले तिसरे विमान अमेरिकेच्या सुरक्षा विभागाचे मुख्यालय पेंटॅगॉन मध्ये घुसवले गेले व चौथे विमान पेन्सिल्व्हेनिया राज्यातील एका छोट्या गावात कोसळले. चारही विमानांतील सर्व प्रवासी ठार झाले. ह्या दहशतवादी हल्ल्यांमध्ये एकूण २,९७४ बळी गेले.\n\nह्या हल्ल्यांची थेट परिणति अमेरिकेने अफगाणिस्तानातील तालिबानच्या सरकारविरुद्ध सर्व सामर्थ्यानिशी सुरू केलेल्या युद्धात झाली.\n\nमंगळवार ११ सप्टेंबर, २००१ च्या पहाटे बोस्टन व वॉशिंग्टन ह्या विमानतळांवरून सान फ्रान्सिस्को व लॉस एंजेल्स कडे जाणाऱ्या विमानांमध्ये १९ अल कायदा दहशतवादी होते. ह्या विमानांनी हवेत उड्डाण केल्यानंतर थोड्याच वेळात ह्या दहशतवाद्यांनी वैमानिक व इतर कर्मचाऱ्यांना ठार केले व विमानांचा ताबा मिळवला. ह्या हल्ल्यातील सर्व मुख्य दहशतवाद्यांनी विमान उडवण्याचे प्रशिक्षण घेतले होते व त्या जोरावर त्यांनी विमाने हव्या त्या दिशेने वळवली. अमेरिकन एअरलाईन्स ११ वे विमान सकाळी ८:४६ वाज��ा न्यू यॉर्क शहरातील वर्ड ट्रेड सेंटरच्या उत्तरेकडील इमारतीवर आदळवले गेले.\n\nवर्ग:न्यू यॉर्क शहर वर्ग:दहशतवाद वर्ग:इ.स. २००१ वर्ग:अल कायदा\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"सप्टेंबर ११, २००१ चे दहशतवादी हल्ले अल कायदा ह्या दहशतवादी संघटनेच्या आत्मघातकी पथकाने अमेरिकेची संयुक्त संस्थाने देशावर केले.","translated_text":"The September 11, 2001 terrorist attacks were carried out by the United States by a suicide bomber group of the terrorist organization Al Qaeda.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ह्या हल्ल्यांमध्ये १९ अल-कायदा दहशतवाद्यांनी ११ सप्टेंबर, २००१ रोजी ४ प्रवासी विमानांचे अपहरण केले.","translated_text":"In these attacks, 19 al-Qaeda terrorists hijacked four passenger planes on September 11, 2001.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ह्यातील २ विमाने न्यू यॉर्क शहरातील वर्ल्ड ट्रेड सेंटरच्या दोन गगनचुंबी इमारतींत घुसवण्यात आली.","translated_text":"Two of these planes entered the two skyscrapers of the World Trade Center in New York City.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ह्या विमानांच्या हल्ल्यामुळे दोन्ही इमारतींना भीषण आग लागली व त्या आगीत जळून ह्या इमारती पुर्णपणे जमीनदोस्त झाल्या. अपहरण केलेले तिसरे विमान अमेरिकेच्या सुरक्षा विभागाचे मुख्यालय पेंटॅगॉन मध्ये घुसवले गेले व चौथे विमान पेन्सिल्व्हेनिया राज्यातील एका छोट्या गावात कोसळले.","translated_text":"The airstrikes resulted in a massive fire that burned both buildings to the ground. The third hijacked aircraft entered the Pentagon, the headquarters of the U.S. Department of Defense, and the fourth crashed in a small town in Pennsylvania.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"चारही विमानांतील सर्व प्रवासी ठार झाले.","translated_text":"All four passengers on board were killed.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ह्या दहशतवादी हल्ल्यांमध्ये एकूण २,९७४ बळी गेले.","translated_text":"A total of 2,974 people were killed in these terrorist attacks.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"ह्या हल्ल्यांची थेट परिणति अमेरिकेने अफगाणिस्तानातील तालिबानच्या सरकारविरुद्ध सर्व सामर्थ्यानिशी सुरू केलेल्या युद्धात झाली.","translated_text":"The direct result of these attacks was a full-scale war waged by the United States against the Taliban government in Afghanistan.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"हल्ले","translated_text":"The attacks","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"न्यू यॉर्क","translated_text":"New York City is the capital of the United States","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"मंगळवार ११ सप्टेंबर, २००१ च्या पहाटे बोस्टन व वॉशिंग्टन ह्या विमानतळांवरून सान फ्रान्सिस्को व लॉस एंजेल्स कडे जाणाऱ्या विमानांमध्ये १९ अल कायदा दहशतवादी होते.","translated_text":"On the morning of Tuesday, September 11, 2001, 19 al Qaeda terrorists were on a flight from Boston and Washington airports to San Francisco and Los Angeles.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ह्या विमानांनी हवेत उड्डाण केल्यानंतर थोड्याच वेळात ह्या दहशतवाद्यांनी वैमानिक व इतर कर्मचाऱ्यांना ठार केले व विमानांचा ताबा मिळवला.","translated_text":"Shortly after the planes took to the air, the terrorists killed the pilots and other crew and seized the aircraft.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ह्या हल्ल्यातील सर्व मुख्य दहशतवाद्यांनी विमान उडवण्याचे प्रशिक्षण घेतले होते व त्या जोरावर त्यांनी विमाने हव्या त्या दिशेने वळवली.","translated_text":"All the main terrorists in the attack had been trained to fly the aircraft, and on that strength, they turned the aircraft in the direction they wanted.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"अमेरिकन एअरलाईन्स ११ वे विमान सकाळी ८:४६ वाजता न्यू यॉर्क शहरातील वर्ड ट्रेड सेंटरच्या उत्तरेकडील इमारतीवर आदळवले गेले.","translated_text":"American Airlines Flight 11 crashed into a building just north of the Word Trade Center in New York City at 8:46 a.m.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"वॉशिंग्टन डी.सी.","translated_text":"Washington, D.C.","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"शँक्सव्हिल, पेनसिल्व्हेनिया","translated_text":"In fact, it is not easy to make mistakes.","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:न्यू यॉर्क शहर वर्ग:दहशतवाद वर्ग:इ.स.","translated_text":"Class: New York City class: Terrorism class: C.E.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"२००१ वर्ग:अल कायदा","translated_text":"2001 Class: Al-Qaeda","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"पेंटॅगॉन","wikicode":"[[चित्र:The Pentagon US Department of Defense building.jpg|right|400 px]]\n'''द पेंटॅगॉन''' ([[इंग्लिश भाषा]]: The Pentagon) हे [[अमेरिकेची संयुक्त संस्थाने|अमेरिकेच्या]] सुरक्षा संस्थेचे मुख्यालय आहे. पेंटॅगॉन राजधानी [[वॉशिंग्टन डी.सी.]]च्या जवळ [[व्हर्जिनिया]] राज्यातील [[अर्लिंग्टन, व्हर्जिनिया|अर्लिंग्टन]] ह्या शहरात आहे. पेंटॅगॉन इमारतीचे उद्घाटन १५ जानेवारी १९४३ रोजी करण्यात आले. नावानुसार ह्या इमारतीचा आकार पंचकोनी आहे.\n\nपेंटॅगॉन ही एकूण क्षेत्रफळाच्या दृष्टीने जगातील सर्वात मोठी इमारत आहे. २८.७ एकर जमीन ह्या इमारतीने व्यापली आहे. येथे २६,००० लष्करी व सरकारी अधिकारी काम करतात.\n\n[[वर्ग:अमेरिकेची संयुक्त संस्थाने]]","hash":"71ccc7f0f1ceeeb40573a917b945fe3ca66ca584089e3a85a39a4c10122def46","last_revision":"2022-03-22T16:54:16Z","first_revision":"2009-05-21T20:23:35Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:12.774457","cross_lingual_links":{"af":"Pentagon","ar":"بنتاغون","ast":"El Pentágonu","az":"Pentaqon","azb":"پنتاقون","ba":"Пентагон","bcl":"An Pentagono","be":"Пентагон","be-x-old":"Пэнтагон","bg":"Пентагон","bn":"পেন্টাগন","br":"Pentagon (Stadoù-Unanet Amerika)","bs":"Pentagon","ca":"El Pentàgon","ckb":"پنتاگۆن","cs":"Pentagon","cy":"Y Pentagon","da":"Pentagon-bygningen","de":"Pentagon","el":"Πεντάγωνο (ΗΠΑ)","en":"The Pentagon","eo":"Pentagono (Usono)","es":"El Pentágono","et":"Pentagon","eu":"Pentagonoa","fa":"پنتاگون","fi":"Pentagon","fo":"Pentagon","fr":"Pentagone (États-Unis)","ga":"An Peinteagán","gl":"O Pentágono","he":"הפנטגון","hi":"पेंटागन","hr":"Pentagon (zgrada)","hu":"Pentagon","hy":"Պենտագոն","id":"Gedung Pentagon","io":"Pentagono (edifico)","is":"Pentagon","it":"Pentagono (edificio)","ja":"ペンタゴン","jv":"Pentagon","ka":"პენტაგონი","kk":"Пентагон","kn":"ದಿ ಪೆಂಟಗನ್","ko":"펜타곤","ku":"Pentagon","ky":"Пентагон","lt":"Pentagonas","lv":"Pentagons","mg":"The Pentagon","mk":"Пентагон","ml":"പെന്റഗൺ","ms":"The Pentagon","my":"ပင်တဂွန် စစ်ဌာနချုပ်","ne":"पेन्टागन","nl":"Pentagon (Verenigde Staten)","nn":"The Pentagon","nb":"The Pentagon","pa":"ਪੈਂਟਾਗਨ","pl":"Pentagon","pnb":"پینٹاگون","pt":"O Pentágono","qu":"Pisqa k’uchu kaq","ro":"Pentagon, Washington D.C.","ru":"Пентагон","sh":"Pentagon","simple":"The Pentagon","sk":"Pentagón (USA)","sl":"Pentagon (stavba)","sq":"Pentagoni","sr":"Пентагон","sv":"Pentagon (byggnad)","sw":"The Pentagon","ta":"பென்டகன்","th":"เดอะเพนตากอน","tl":"The Pentagon","tr":"Pentagon","ug":"بەش بۈرجەكلىك بىنا (پەنتاگون)","uk":"Пентагон","ur":"پینٹا گون","uz":"Pentagon","vi":"Lầu Năm Góc","war":"An Pentagono","wuu":"五角大楼","xmf":"პენტაგონი","yi":"פענטאגאן","zh":"五角大楼","zh-min-nan":"Pentagon","zh-yue":"五角大樓"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:49.203912","text":"द पेंटॅगॉन (इंग्लिश भाषा: The Pentagon) हे अमेरिकेच्या सुरक्षा संस्थेचे मुख्यालय आहे. पेंटॅगॉन राजधानी वॉशिंग्टन डी.सी.च्या जवळ व्हर्जिनिया राज्यातील अर्लिंग्टन ह्या शहरात आहे. पेंटॅगॉन इमारतीचे उद्घाटन १५ जानेवारी १९४३ रोजी करण्यात आले. नावानुसार ह्या इमारतीचा आकार पंचकोनी आहे.\n\nपेंटॅगॉन ही एकूण क्षेत्रफळाच्या दृष्टीने जगातील सर्वात मोठी इमारत आहे. २८.७ एकर जमीन ह्या इमारतीने व्यापली आहे. येथे २६,००० लष्करी व सरकारी अधिकारी काम करतात.\n\nवर्ग:अमेरिकेची संयुक्त संस्थाने\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"द पेंटॅगॉन (इंग्लिश भाषा: The Pentagon) हे अमेरिकेच्या सुरक्षा संस्थेचे मुख्यालय आहे.","translated_text":"The Pentagon is the headquarters of the United States Security Agency.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पेंटॅगॉन राजधानी वॉशिंग्टन डी.सी.च्या जवळ व्हर्जिनिया राज्यातील अर्लिंग्टन ह्या शहरात आहे.","translated_text":"The Pentagon is located near Washington, D.C. in Arlington, Virginia.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पेंटॅगॉन इमारतीचे उद्घाटन १५ जानेवारी १९४३ रोजी करण्यात आले.","translated_text":"The Pentagon building was inaugurated on January 15, 1943.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"नावानुसार ह्या इमारतीचा आकार पंचकोनी आहे.","translated_text":"As the name suggests, this building is angular in shape.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पेंटॅगॉन ही एकूण क्षेत्रफळाच्या दृष्टीने जगातील सर्वात मोठी इमारत आहे.","translated_text":"The Pentagon is the largest building in the world in terms of total area.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"२८.७ एकर जमीन ह्या इमारतीने व्यापली आहे.","translated_text":"The building covers 28.7 acres of land.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"येथे २६,००० लष्करी व सरकारी अधिकारी काम करतात.","translated_text":"There are 26,000 military and government officials working here.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:अमेरिकेची संयुक्त संस्थाने","translated_text":"Class: United States of America","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"सोमाभाई गांडालाल कोळी पटेल","wikicode":"{{माहितीचौकट संसद सदस्य \n| नाव = सोमाभाई गांडालाल कोळी पटेल\n| लघुचित्र= \n| पद = [[संसद सदस्य|एमपी]]\n| कार्यकाळ_आरंभ = [[इ.स. २००९]]\n| कार्यकाळ_समाप्ती = \n| राष्ट्रपती = [[प्रतिभा देवीसिंह पाटील|प्रतिभा देवीसिंग पाटील-शेखावत]]\n| मागील =\n| पुढील = \n| मतदारसंघ = [[सुरेंद्रनगर (लोकसभा मतदारसंघ)|सुरेंद्रनगर]]\n| जन्मदिनांक =\n| जन्मस्थान =\n| मृत्युदिनांक = \n| मृत्युस्थान = \n| पक्ष =\n| नाते = \n| पत्नी =\n| civil partner = \n| अपत्ये = \n| निवास =\n| मतदारसंघ1 =\n| कार्यकाळ_आरंभ1 =\n| कार्यकाळ_समाप्ती1 =\n| मागील1 =\n| पुढील1 =\n| कार्यकाळ_आरंभ2 =\n| कार्यकाळ_समाप्ती2 =\n| मतदारसंघ2 =\n| मागील2 =\n| पुढील2 =\n| कार्यकाळ_आरंभ3 = \n| कार्यकाळ_समाप्ती3 = \n| मागील3 =\n| पुढील3 = \n| मतदारसंघ3 = \n| कार्यकाळ_आरंभ4 =\n| कार्यकाळ_समाप्ती4 = \n| व्यवसाय = \n| धर्म =\n| सही = \n| संकेतस्थळ = \n| तळटीपा = \n}}\n{{विस्तार}}\n\n{{DEFAULTSORT:कोळी पटेल, सोमाभाई गांडालाल}}\n[[वर्ग:भारतीय राजकारणी]]\n[[वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य]]\n[[वर्ग:सुरेंद्रनगरचे खासदार]]","hash":"efa24076ea6fdb02abfb56039a308b0229279e37322555808fb9364cd179302c","last_revision":"2013-04-07T03:50:06Z","first_revision":"2009-05-21T22:35:53Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:12.823984","cross_lingual_links":{"en":"Somabhai Gandalal Koli Patel","hi":"सोमाभाई पटेल"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:49.203912","text":"वर्ग:भारतीय राजकारणी वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:सुरेंद्रनगरचे खासदार\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:भारतीय राजकारणी वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:सुरेंद्रनगरचे खासदार","translated_text":"Class: Indian politician Class: 15th Lok Sabha Members Class: Member of Parliament from Surendra Nagar","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"कुवरजीभाई मोहनभाई बावळिया","wikicode":"{{माहितीचौकट पदाधिकारी\n| नाव = कुवरजीभाई मोहनभाई बावळिया\n| चित्र =\n| मतदारसंघ_एमपी = [[राजकोट (लोकसभा मतदारसंघ)|राजकोट]]\n| संसद = पंधरावी लोकसभा\n| कार्यकाळ_आरंभ = २००९\n| कार्यकाळ_समाप्ती = २०१४\n| मागील = वल्लभभाई कठिरिया\n| पुढील = मोहनभाई कुंडरिया\n| जन्मदिनांक = {{जन्म_दिनांक_आणि_वय|1955|3|16}}\n| जन्मस्थान = [[राजकोट]]\n| मृत्युदिनांक = \n| मृत्युस्थान = \n| पक्ष = [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n| नाते = \n| धर्म =\n| सही = \n| संकेतस्थळ = \n| तळटीपा = \n}}\n'''कुवरजीभाई मोहनभाई बावळिया''' ( ९ एप्रिल १९७१) हे [[गुजरात]] राज्यामधील एक राजकारणी व माजी [[लोकसभा]] सदस्य आहेत. ते २००९ सालच्या लोकसभा निवडणुकीमध्ये [[राजकोट (लोकसभा मतदारसंघ)|राजकोट]] म��दारसंघामधून संसदेवर निवडून आले होते.\n\n{{DEFAULTSORT:बावळिया, कुवरजीभाई}}\n[[वर्ग:भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस पक्षातील राजकारणी]]\n[[वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य]]","hash":"836b846b8df89450a2c3aca2eb4c2876bb8cad4056fd8512b867092373c4da51","last_revision":"2022-03-05T22:03:16Z","first_revision":"2009-05-21T22:37:04Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:12.881826","cross_lingual_links":{"en":"Kunwarjibhai Bavaliya","te":"కున్వర్జీభాయ్ మోహన్ భాయ్ బవలియా"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:49.203912","text":"कुवरजीभाई मोहनभाई बावळिया ( ९ एप्रिल १९७१) हे गुजरात राज्यामधील एक राजकारणी व माजी लोकसभा सदस्य आहेत. ते २००९ सालच्या लोकसभा निवडणुकीमध्ये राजकोट मतदारसंघामधून संसदेवर निवडून आले होते.\n\nवर्ग:भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस पक्षातील राजकारणी वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य\n","elements":[{"type":"infobox","content":"{{माहितीचौकट पदाधिकारी\n| नाव = कुवरजीभाई मोहनभाई बावळिया\n| चित्र =\n| मतदारसंघ_एमपी = [[राजकोट (लोकसभा मतदारसंघ)|राजकोट]]\n| संसद = पंधरावी लोकसभा\n| कार्यकाळ_आरंभ = २००९\n| कार्यकाळ_समाप्ती = २०१४\n| मागील = वल्लभभाई कठिरिया\n| पुढील = मोहनभाई कुंडरिया\n| जन्मदिनांक = {{जन्म_दिनांक_आणि_वय|1955|3|16}}\n| जन्मस्थान = [[राजकोट]]\n| मृत्युदिनांक = \n| मृत्युस्थान = \n| पक्ष = [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]\n| नाते = \n| धर्म =\n| सही = \n| संकेतस्थळ = \n| तळटीपा = \n}}"},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"कुवरजीभाई मोहनभाई बावळिया ( ९ एप्रिल १९७१) हे गुजरात राज्यामधील एक राजकारणी व माजी लोकसभा सदस्य आहेत.","translated_text":"Kuvarjibai Mohanbhai Bavalya (born 9 April 1971) is a politician and former member of Lok Sabha from Gujarat state.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ते २००९ सालच्या लोकसभा निवडणुकीमध्ये राजकोट मतदारसंघामधून संसदेवर निवडून आले होते.","translated_text":"He was elected to Parliament from Rajkot constituency in 2009 Lok Sabha elections.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस पक्षातील राजकारणी वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य","translated_text":"Class: Politician of the Indian National Congress Party Class: Member of 15th Lok Sabha","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"विठ्ठलभाई हंसराजभाई राडदिया","wikicode":"{{माहितीचौकट पदाधिकारी\n| नाव = विठ्ठलभाई हंसराजभाई राडदिया\n| चित्र =\n| पद = [[लोकसभा]] सदस्य\n| मतदारसंघ = [[पोरबंदर (लोकसभा मतदारसंघ)|पोरबंदर]]\n| कार्यकाळ_आरंभ = २००९\n| कार्यकाळ_समाप्ती = \n| मागील = हरीलाल पटेल\n| पुढील = \n| जन्मदिनांक = {{जन्म_दिनांक_आणि_वय|1958|11|8}}\n| जन्मस्थान = [[राजकोट]]\n| मृत्युदिनांक = \n| मृत्युस्थान = \n| पक्ष = [[भारतीय जनता पक्ष]]
[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]] (२०१२ पूर्वी)\n| सही = \n| सं���ेतस्थळ = \n| तळटीपा = \n}}\n'''विठ्ठलभाई हंसराजभाई राडदिया''' ([[९ एप्रिल]], [[इ.स. १९७१]] - ) हे [[गुजरात]] राज्यामधील एक राजकारणी व विद्यमान [[लोकसभा]] सदस्य आहेत. ते २००९ सालच्या लोकसभा निवडणुकीमध्ये [[पोरबंदर (लोकसभा मतदारसंघ)|पोरबंदर]] मतदारसंघामधून संसदेवर निवडून आले होते. [[२०१४ लोकसभा निवडणुका]]ंमध्ये त्यांनी पुन्हा विजय मिळवून आपले पद राखले.\n\n{{१६व्या लोकसभेतील गुजरातचे खासदार}}\n\n{{DEFAULTSORT:राडदिया, विठ्ठलभाई हंसराजभाई}}\n[[वर्ग:भारतीय जनता पक्षातील राजकारणी]]\n[[वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य]]\n[[वर्ग:१६ वी लोकसभा सदस्य]]\n[[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]]","hash":"2660df8966ee937f4ba9a72b1f9562928ed169078151dfdef6035cec7d0c520e","last_revision":"2020-04-03T06:54:39Z","first_revision":"2009-05-21T22:38:31Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:12.935383","cross_lingual_links":{"en":"Vitthal Radadiya","hi":"विट्ठलभाई रादरिया"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:49.203912","text":"विठ्ठलभाई हंसराजभाई राडदिया (९ एप्रिल, इ.स. १९७१ - ) हे गुजरात राज्यामधील एक राजकारणी व विद्यमान लोकसभा सदस्य आहेत. ते २००९ सालच्या लोकसभा निवडणुकीमध्ये पोरबंदर मतदारसंघामधून संसदेवर निवडून आले होते. २०१४ लोकसभा निवडणुकांमध्ये त्यांनी पुन्हा विजय मिळवून आपले पद राखले.\n\nवर्ग:भारतीय जनता पक्षातील राजकारणी वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:१६ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:पुरुष चरित्रलेख\n","elements":[{"type":"infobox","content":"{{माहितीचौकट पदाधिकारी\n| नाव = विठ्ठलभाई हंसराजभाई राडदिया\n| चित्र =\n| पद = [[लोकसभा]] सदस्य\n| मतदारसंघ = [[पोरबंदर (लोकसभा मतदारसंघ)|पोरबंदर]]\n| कार्यकाळ_आरंभ = २००९\n| कार्यकाळ_समाप्ती = \n| मागील = हरीलाल पटेल\n| पुढील = \n| जन्मदिनांक = {{जन्म_दिनांक_आणि_वय|1958|11|8}}\n| जन्मस्थान = [[राजकोट]]\n| मृत्युदिनांक = \n| मृत्युस्थान = \n| पक्ष = [[भारतीय जनता पक्ष]]
[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]] (२०१२ पूर्वी)\n| सही = \n| संकेतस्थळ = \n| तळटीपा = \n}}"},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"विठ्ठलभाई हंसराजभाई राडदिया (९ एप्रिल, इ.स.","translated_text":"Vittal Bhai Hansraj Bhai Radhya (born 9 April, C.E.)","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९७१ - ) हे गुजरात राज्यामधील एक राजकारणी व विद्यमान लोकसभा सदस्य आहेत.","translated_text":"1971-) is a politician and current member of Lok Sabha from Gujarat state.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ते २००९ सालच्या लोकसभा निवडणुकीमध्ये पोरबंदर मतदारसंघामधून संसदेवर निवडून आले होते.","translated_text":"He was elected to Parliament from Porbandar constituency in 2009 Lok Sabha elections.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"२०१४ लोकसभा निवडणुकांमध्ये त्यांनी पुन्हा विजय मिळवून आपले पद राखले.","translated_text":"He retained his seat in the 2014 Lok Sabha elections by winning again.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:भारतीय जनता पक्षातील राजकारणी वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:१६ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:पुरुष चरित्रलेख","translated_text":"Class: Politician of the Bharatiya Janata Party Class: 15th Lok Sabha Member Class: 16th Lok Sabha Member Class: Male Biography","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"विक्रमभाई अर्जनभाई मादम आहिर","wikicode":"{{माहितीचौकट संसद सदस्य \n| नाव = विक्रमभाई अर्जनभाई मादम आहिर\n| लघुचित्र= \n| पद = [[संसद सदस्य|एमपी]]\n| कार्यकाळ_आरंभ = [[इ.स. २००९]]\n| कार्यकाळ_समाप्ती = \n| राष्ट्रपती = [[प्रतिभा देवीसिंह पाटील|प्रतिभा देवीसिंग पाटील-शेखावत]]\n| मागील =\n| पुढील = \n| मतदारसंघ = [[जामनगर (लोकसभा मतदारसंघ)|जामनगर]]\n| जन्मदिनांक =\n| जन्मस्थान =\n| मृत्युदिनांक = \n| मृत्युस्थान = \n| पक्ष =\n| नाते = \n| पत्नी =\n| civil partner = \n| अपत्ये = \n| निवास =\n| मतदारसंघ1 =\n| कार्यकाळ_आरंभ1 =\n| कार्यकाळ_समाप्ती1 =\n| मागील1 =\n| पुढील1 =\n| कार्यकाळ_आरंभ2 =\n| कार्यकाळ_समाप्ती2 =\n| मतदारसंघ2 =\n| मागील2 =\n| पुढील2 =\n| कार्यकाळ_आरंभ3 = \n| कार्यकाळ_समाप्ती3 = \n| मागील3 =\n| पुढील3 = \n| मतदारसंघ3 = \n| कार्यकाळ_आरंभ4 =\n| कार्यकाळ_समाप्ती4 = \n| व्यवसाय = \n| धर्म =\n| सही = \n| संकेतस्थळ = \n| तळटीपा = \n}}\n{{विस्तार}}\n\n{{DEFAULTSORT:मादम आहिर, विक्रमभाई अर्जनभाई}}\n[[वर्ग:भारतीय राजकारणी]]\n[[वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य]]\n[[वर्ग:जामनगरचे खासदार]]","hash":"edc5ba170f3f14e96d3a35bf1b3c46846cfb872cc6fb11e0dd80d198a912b8ac","last_revision":"2011-12-27T11:16:51Z","first_revision":"2009-05-21T22:39:52Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:13.009371","cross_lingual_links":{"en":"Vikrambhai Arjanbhai Madam","ta":"விக்ரம்பாய் அர்ஜன்பாய் மேதம்"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:49.203912","text":"वर्ग:भारतीय राजकारणी वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:जामनगरचे खासदार\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:भारतीय राजकारणी वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:जामनगरचे खासदार","translated_text":"Class: Indian politician Class: 15th Lok Sabha Member Class: Member of Parliament from Jamnagar","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"दिनुभाई बोघाभाई सोलंकी","wikicode":"{{माहितीचौकट संसद सदस्य \n| नाव = दिनुभाई बोघाभाई सोलंकी\n| लघुचित्र= \n| पद = [[संसद सदस्य|एमपी]]\n| कार्यकाळ_आरंभ = [[इ.स. २००९]]\n| कार्यकाळ_समाप्ती = [[जून १६]], [[इ.स. २०१४]]\n| राष्ट्रपती = [[प्रतिभा देवीसिंह पाटील|प्रतिभा देवीसिंग पाटील-शेखावत]]\n| मागील =\n| पुढील = \n| मतदारसंघ = [[जुनागढ (लोकसभा मतदारसंघ)|जुनागढ]]\n| जन्मदिनांक =\n| जन्मस्थान =\n| मृत्युदिनांक = \n| मृत्युस्थान = \n| पक्ष =\n| नाते = \n| पत्नी =\n| civil partner = \n| अपत्ये = \n| निवास =\n| मतदारसंघ1 =\n| कार्यकाळ_आरंभ1 =\n| कार्यकाळ_समाप्ती1 =\n| मागील1 =\n| पुढील1 =\n| कार्यकाळ_आरंभ2 =\n| कार्यकाळ_समाप्ती2 =\n| मतदारसंघ2 =\n| मागील2 =\n| पुढील2 =\n| कार्यकाळ_आरंभ3 = \n| कार्यकाळ_समाप्ती3 = \n| मागील3 =\n| पुढील3 = \n| मतदारसंघ3 = \n| कार्यकाळ_आरंभ4 =\n| कार्यकाळ_समाप्ती4 = \n| व्यवसाय = \n| धर्म =\n| सही = \n| संकेतस्थळ = \n| तळटीपा = \n}}\n'''दिनुभाई बोघाभाई सोलंकी''' ([[इ.स. १९५८]][{{संकेतस्थळ स्रोत |url=http://www.empoweringindia.org/new/preview.aspx?candid=168941&p=p&cid=13 |title=based on age of 51 in 2010 |access-date=2014-10-06 |archive-date=2014-03-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140310113312/http://www.empoweringindia.org/new/preview.aspx?candid=168941&p=p&cid=13 |url-status=dead }}] - ) हा [[भारत|भारतातील]] [[गुजरात]] राज्याच्या [[जुनागढ लोकसभा मतदारसंघ|जुनागढ लोकसभा मतदारसंघाचा]] खासदार होता.\n\n{{विस्तार}}\n\n{{DEFAULTSORT:सोलंकी, दिनुभाई बोघाभाई}}\n[[वर्ग:भारतीय राजकारणी]]\n[[वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य]]\n[[वर्ग:जुनागढचे खासदार]]\n[[वर्ग:इ.स. १९५८ मधील जन्म]]","hash":"e3d8f97d7361a7e606bbecec2b0eac186dbebc61490ccb787e0ae0ae707e5057","last_revision":"2023-05-04T20:36:32Z","first_revision":"2024-09-10T10:37:43Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:13.063822","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"दिनुभाई बोघाभाई सोलंकी (इ.स. १९५८ - ) हा भारतातील गुजरात राज्याच्या जुनागढ लोकसभा मतदारसंघाचा खासदार होता.\n\nवर्ग:भारतीय राजकारणी वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:जुनागढचे खासदार वर्ग:इ.स. १९५८ मधील जन्म\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"दिनुभाई बोघाभाई सोलंकी (इ.स.","translated_text":"Diwan Bogi Bogi Solanki (born in India) is an Indian film director.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९५८ - ) हा भारतातील गुजरात राज्याच्या जुनागढ लोकसभा मतदारसंघाचा खासदार होता.","translated_text":"1958 -) was a Member of Parliament from the Junanpur Lok Sabha constituency of Gujarat, India.","trailing_whitespace":"","citations":[{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत |url=http://www.empoweringindia.org/new/preview.aspx?candid=168941&p=p&cid=13 |title=based on age of 51 in 2010 |access-date=2014-10-06 |archive-date=2014-03-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140310113312/http://www.empoweringindia.org/new/preview.aspx?candid=168941&p=p&cid=13 |url-status=dead }}]","char_index":4,"name":null,"url":"http://www.empoweringindia.org/new/preview.aspx?candid=168941&p=p&cid=13","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html; charset=iso-8859-1","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":315,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:30.602577-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":"Text is too short (27 words)","source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत |url=http://www.empoweringindia.org/new/preview.aspx?candid=168941&p=p&cid=13 |title=based on age of 51 in 2010 |access-date=2014-10-06 |archive-date=2014-03-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140310113312/http://www.empoweringindia.org/new/preview.aspx?candid=168941&p=p&cid=13 |url-status=dead }}]","char_index":4,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20140310113312/http://www.empoweringindia.org/new/preview.aspx?candid=168941&p=p&cid=13","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:31.397322-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:भारतीय राजकारणी वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:जुनागढचे खासदार वर्ग:इ.स.","translated_text":"Class: Indian politician Class: 15th Lok Sabha Members Class: Members of Parliament from Jhanagarh Class: ES","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९५८ मधील जन्म","translated_text":"Born in 1958","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[{"text":"दिनुभाई बोघाभाई सोलंकी (इ.स. १९५८ - ) हा भारतातील गुजरात राज्याच्या जुनागढ लोकसभा मतदारसंघाचा खासदार होता.","translated_text":"Diwan Bogi Bogi Solanki (born in India) is an Indian film director. 1958 -) was a Member of Parliament from the Junanpur Lok Sabha constituency of Gujarat, India.","citations":[{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत |url=http://www.empoweringindia.org/new/preview.aspx?candid=168941&p=p&cid=13 |title=based on age of 51 in 2010 |access-date=2014-10-06 |archive-date=2014-03-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140310113312/http://www.empoweringindia.org/new/preview.aspx?candid=168941&p=p&cid=13 |url-status=dead }}]","char_index":33,"name":null,"url":"http://www.empoweringindia.org/new/preview.aspx?candid=168941&p=p&cid=13","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html; charset=iso-8859-1","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":315,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:30.602577-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":"Text is too short (27 words)","source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत |url=http://www.empoweringindia.org/new/preview.aspx?candid=168941&p=p&cid=13 |title=based on age of 51 in 2010 |access-date=2014-10-06 |archive-date=2014-03-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140310113312/http://www.empoweringindia.org/new/preview.aspx?candid=168941&p=p&cid=13 |url-status=dead }}]","char_index":33,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20140310113312/http://www.empoweringindia.org/new/preview.aspx?candid=168941&p=p&cid=13","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:31.397322-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}]}]}
+{"title":"वर्ग:विकिपीडिया सुसूत्रीकरण आणि नि:संदिग्धीकरण","wikicode":"[[वर्ग:मराठी विकिपीडिया प्रकल्प]]","hash":"56fb64b4f2c9114ba4f690772859190f1a00db2c6666a0ba53843e20854a76ea","last_revision":"2023-04-05T11:05:37Z","first_revision":"2009-05-22T05:49:06Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:13.124652","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"वर्ग:मराठी विकिपीडिया प्रकल्प\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:मराठी विकिपीडिया प्रकल्प","translated_text":"Category:Marathi Wikipedia project","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"विकिपीडिया:सुसूत्रीकरण आणि निःसंदिग्धीकरण","wikicode":"{{लघुपथ|[[विपी:नि]]|विपी:सुसूत्र|विपी:गल्लत}}\n{{प्रकल्प}}\n{{सुचालन प्रकल्प}}\n==उद्देश==\n==कार्यक्षेत्र आणि व्याप्ती ==\n[[विशेष:नि:संदिग्धीकरण]]\n\n==सहभागी सदस्य==\n==आकारास आलेले लेख==\n== उपयुक्त साचे ==\n=== साचा:गल्लत ===\n{{गल्लत|छिंग राजवंश|छिंग मिंग}} \n{{गल्लत|छिंग राजवंश|छिंग मिंग}}\n\n=== साचा:हा लेख ===\n
\n{{हा लेख/doc}}\n\n==विलयन/विलीनीकरण/एकत्रीकरण==\n\nएखादा लेख दुसऱ्या लेखात विलीन करावयाचा प्रस्ताव मांडावयाचा असेल तर ज्या लेखाचा विलय करू इच्छिता आणि ज्या लेखात विलय करू इच्छिता त्या दोन्ही लेखपानांची चर्चा पाने सहसा या विषयावर काही जु���ी चर्चा झाली आहे का ? हे पहाण्यासाठी अभ्यासून घ्यावी. ज्या लेखाचा आपण विलय करू इच्छिता त्या लेखावर खालीलप्रमाणे [[:साचा:एकत्रीकरण]] लावावा. चर्चा पानावर स्वतंत्र विभागात आपला चर्चा प्रस्ताव मांडावा. प्रत्यक्ष विलय करण्यापुर्वी आपण मराठी विकिपीडियाच्या [[विकिपीडिया:शीर्षकलेखन संकेत]] आणि ज्ञानकोशीय परिघ आणि परंपरांशी सुपरिचीत असणे अभिप्रेत असते. केवळ शुद्धलेखनासारखे किरकोळ कारण असेल आणि शुद्धलेखन विषयी आपण आश्वस्त असाल तर मजकुर दुसऱ्या लेखात स्थानांतरीत करून विलिनीनकरण स्वत:ही पार पाडू शकता. मराठी विकिपीडियाच्या [[विकिपीडिया:शीर्षकलेखन संकेत]] आणि ज्ञानकोशीय परिघ आणि परंपरांशी सुपरिचीत असाल तर चर्चा प्रस्ताव मांडल्या नंतर पुरेसा अवधी साधारणत: दोन-चार दिवस इतरांच्या प्रतिक्रीयांसाठी वाटपाहून कुणाची प्रतिक्रीया न आल्यास विलिनीकरण स्वत:ही पार पाडू शकता. \n\nआपण नवागत असाल आणि शुद्धलेखनेतर कारण असेल तर आपण इतर जाणत्या सदस्यांचे आपल्या चर्चा प्रस्तावाकडे लक्ष वेधल्यास ते आपणास शीर्षकलेखन संकेतांविषयी मार्गदर्शन आणि साहाय्य करू शकतात. \n\n \n\n-----\n'''उदाहरण''' -\n\n
{{एकत्रीकरण|टॉम रिडल}}\n\nअसे लिहिले असता लेखात असे दिसते --\n{{एकत्रीकरण|टॉम रिडल}}\n\nवर प्रमाणे लेखपानांमध्ये साचा लावल्या नंतर [[:वर्ग:विलयन सुचविलेली पाने]] या वर्गात वर्गीकरण आपोआप होते.\n-----\n\n\n
\n\n[[वर्ग:निःसंदिग्धीकरण साचे|{{PAGENAME}}]]\n\n[[en:Template:Otheruses4]]\n[[vi:Tiêu bản:Otheruses4]]\n\n[[वर्ग:साचा कागदपत्रे]]\n\n\n==वर्गीकरणे==\n*[[:वर्ग:निःसंदिग्धीकरण]]\n*[[:वर्ग:निःसंदिग्धीकरण साचे ]]\n\n== काम चालू असलेले लेख ==\n\n== विस्तारावयाचे प्रस्तावित लेख ==\n== पाहिजे असलेले लेख ==\n*[[:en:Wikipedia:Disambiguation]]\n*[[:en:template:Disambig]]\n*[[:en:Category:Disambiguation message boxes]]\n*[[:en:Category:Disambiguation and redirection templates]]\n\n\n*[[विकिपीडिया:शीर्षकलेखन संकेत]]\n\n== मासिक सदर (featured article) म्हणून निवडले गेलेले लेख ==\n== हेसुद्धा पहा ==\n== बाह्यदुवे आणि शोध ==\n== संदर्भ ==\n
\n== नोंदी ==\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n[[वर्ग:मराठी विकिपीडिया प्रकल्प]]","hash":"7587e12f2c4eb9f4a8f9c01a0871fedfcf0910d291a81cc6506a4fe213be2576","last_revision":"2022-11-29T11:31:30Z","first_revision":"2009-05-22T05:49:34Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:13.182769","cross_lingual_links":{"en":"Template:This","ru":"Шаблон:Эта статья"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:49.203912","text":"विशेष:नि:संदिग्धीकरण\n\n{{गल्लत|छिंग राजवंश|छिंग मिंग}}\n\nएखादा लेख दुसऱ्या लेखात विलीन करावयाचा प्रस्ताव मांडावयाचा असेल तर ज्या लेखाचा विलय करू इच्छिता आणि ज्या लेखात विलय करू इच्छिता त्या दोन्ही लेखपानांची चर्चा पाने सहसा या विषयावर काही जुनी चर्चा झाली आहे का ? हे पहाण्यासाठी अभ्यासून घ्यावी. ज्या लेखाचा आपण विलय करू इच्छिता त्या लेखावर खालीलप्रमाणे :साचा:एकत्रीकरण लावावा. चर्चा पानावर स्वतंत्र विभागात आपला चर्चा प्रस्ताव मांडावा. प्रत्यक्ष विलय करण्यापुर्वी आपण मराठी विकिपीडियाच्या विकिपीडिया:शीर्षकलेखन संकेत आणि ज्ञानकोशीय परिघ आणि परंपरांशी सुपरिचीत असणे अभिप्रेत असते. केवळ शुद्धलेखनासारखे किरकोळ कारण असेल आणि शुद्धलेखन विषयी आपण आश्वस्त असाल तर मजकुर दुसऱ्या लेखात स्थानांतरीत करून विलिनीनकरण स्वत:ही पार पाडू शकता. मराठी विकिपीडियाच्या विकिपीडिया:शीर्षकलेखन संकेत आणि ज्ञानकोशीय परिघ आणि परंपरांशी सुपरिचीत असाल तर चर्चा प्रस्ताव मांडल्या नंतर पुरेसा अवधी साधारणत: दोन-चार दिवस इतरांच्या प्रतिक्रीयांसाठी वाटपाहून कुणाची प्रतिक्रीया न आल्यास विलिनीकरण स्वत:ही पार पाडू शकता.\n\nआपण नवागत असाल आणि शुद्धलेखनेतर कारण असेल तर आपण इतर जाणत्या सदस्यांचे आपल्या चर्चा प्रस्तावाकडे लक्ष वेधल्यास ते आपणास शीर्षकलेखन संकेतांविषयी मार्गदर्शन आणि साहाय्य करू शकतात.\n\nउदाहरण -\n\n{{एकत्रीकरण|टॉम रिडल}}\n\nअसे लिहिले असता लेखात असे दिसते --\n\nवर प्रमाणे लेखपानांमध्ये साचा लावल्या नंतर :वर्ग:विलयन सुचविलेली पाने या वर्गात वर्गीकरण आपोआप होते.\n\n{{PAGENAME}}\n\nen:Template:Otheruses4 vi:Tiêu bản:Otheruses4\n\nवर्ग:साचा कागदपत्रे\n\n:वर्ग:निःसंदिग्धीकरण :वर्ग:निःसंदिग्धीकरण साचे\n\n:en:Wikipedia:Disambiguation :en:template:Disambig :en:Category:Disambiguation message boxes :en:Category:Disambiguation and redirection templates\n\nविकिपीडिया:शीर्षकलेखन संकेत\n\nवर्ग:मराठी विकिपीडिया प्रकल्प\n","elements":[{"type":"heading","text":"उद्देश","translated_text":"Purpose","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"कार्यक्षेत्र आणि व्याप्ती","translated_text":"Scope and scope","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"विशेष:नि:संदिग्धीकरण","translated_text":"Specifically, synchronization.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"सहभागी सदस्य","translated_text":"Participant Members","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"आकारास आलेले लेख","translated_text":"What is the meaning of this article?","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"उपयुक्त साचे","translated_text":"A useful template","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"साचा:गल्लत","translated_text":"Template:Error","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"{{गल्लत|छिंग राजवंश|छिंग मिंग}}","translated_text":"The Ming Dynasty","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"साचा:हा लेख","translated_text":"Template:This article","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"विलयन/विलीनीकरण/एकत्रीकरण","translated_text":"Mergers and acquisitions","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"एखादा लेख दुसऱ्या लेखात विलीन करावयाचा प्रस्ताव मांडावयाचा असेल तर ज्या लेखाचा विलय करू इच्छिता आणि ज्या लेखात विलय करू इच्छिता त्या दोन्ही लेखपानांची चर्चा पाने सहसा या विषयावर काही जुनी चर्चा झाली आहे का ?","translated_text":"If you want to propose merging an article into another article, are the articles you want to merge into and the articles you want to merge into usually some old discussion about this topic?","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हे पहाण्यासाठी अभ्यासून घ्यावी.","translated_text":"To see this, we must study.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ज्या लेखाचा आपण विलय करू इच्छिता त्या लेखावर खालीलप्रमाणे :साचा:एकत्रीकरण लावावा.","translated_text":"The article that you want to merge with should be labeled as follows:","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"चर्चा पानावर स्वतंत्र विभागात आपला चर्चा प्रस्ताव मांडावा.","translated_text":"Ask for your discussion proposal in a separate section on the discussion page.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"प्रत्यक्ष विलय करण्यापुर्वी आपण मराठी विकिपीडियाच्या विकिपीडिया:शीर्षकलेखन संकेत आणि ज्ञानकोशीय परिघ आणि परंपरांशी सुपरिचीत असणे अभिप्रेत असते.","translated_text":"Before merging directly, it is necessary to be familiar with the Wikipedia:Headline Indications and encyclopedic contexts and traditions of the Marathi Wikipedia.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"केवळ शुद्धलेखनासारखे किरकोळ कारण असेल आणि शुद्धलेखन विषयी आपण आश्वस्त असाल तर मजकुर दुसऱ्या लेखात स्थानांतरीत करून विलिनीनकरण स्वत:ही पार पाडू शकता.","translated_text":"If there is only a minor reason, such as purity, and you are confident about purity, then you can do the merger yourself by transferring the text to another article.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मराठी विकिपीडियाच्या विकिपीडिया:शीर्षकलेखन संकेत आणि ज्ञानकोशीय परिघ आणि परंपरांशी सुपरिचीत असाल तर चर्चा प्रस्ताव मांडल्या नंतर पुरेसा अवधी साधारणत: दोन-चार दिवस इतरांच्या प्रतिक्रीयांसाठी वाटपाहून कुणाची प्रतिक्रीया न आल्यास विलिनीकरण स्वत:ही पार पाडू शकता.","translated_text":"If you are familiar with the topic and the encyclopedic circles and traditions, then you can do the merger yourself, usually after two to four days, after submitting a discussion proposal.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"आपण नवागत असाल आणि शुद्धलेखनेतर कारण असेल तर आपण इतर जाणत्या सदस्यांचे आपल्या चर्चा प्रस्तावाकडे लक्ष वेधल्यास ते आपणास शीर्षकलेखन संकेतांविषयी मार्गदर्शन आणि साहाय्य करू शकतात.","translated_text":"If you are a newcomer and for reasons other than pure writing, if you attract the attention of other knowledgeable members to your discussion proposal, they can guide and help you with the signage of the title.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"उदाहरण -","translated_text":"An example:","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"{{एकत्रीकरण|टॉम रिडल}}","translated_text":"It's the first time I've seen this.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"असे लिहिले असता लेखात असे दिसते --","translated_text":"It's like this:","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर प्रमाणे लेखपानांमध्ये साचा लावल्या नंतर :वर्ग:विलयन सुचविलेली पाने या वर्गात वर्गीकरण आपोआप होते.","translated_text":"After formatting the article pages as above, the pages suggested by:Category:Merger are automatically classified into this category.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"{{PAGENAME}}","translated_text":"What do you mean?","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"en:Template:Otheruses4 vi:Tiêu bản:Otheruses4","translated_text":"This is the first book in the series.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:साचा कागदपत्रे","translated_text":"Category:Documents of marriage","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"वर्गीकरणे","translated_text":"Classifications","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":":वर्ग:निःसंदिग्धीकरण :वर्ग:निःसंदिग्धीकरण साचे","translated_text":"Category:Designated:Designated templates","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"काम चालू असलेले लेख","translated_text":"The following articles are in progress:","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"विस्तारावयाचे प्रस्तावित लेख","translated_text":"Proposed expanded articles","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"पाहिजे असलेले लेख","translated_text":"The articles needed","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":":en:Wikipedia:Disambiguation :en:template:Disambig :en:Category:Disambiguation message boxes :en:Category:Disambiguation and redirection templates","translated_text":"See also: Wikipedia:Disambiguation:Category:Disambiguation message boxes","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"विकिपीडिया:शीर्षकलेखन संकेत","translated_text":"Wikipedia:Title sign","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"मासिक सदर (featured article) म्हणून निवडले गेलेले लेख","translated_text":"Articles selected as featured articles","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"हेसुद्धा पहा","translated_text":"See also","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"बाह्यदुवे आणि शोध","translated_text":"External links and exploration","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"संदर्भ","translated_text":"Reference","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"नोंदी","translated_text":"Entries","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:मराठी विकिपीडिया प्रकल्प","translated_text":"Category:Marathi Wikipedia project","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"रमेश राठोड","wikicode":"'''रमेश राठोड''' ([[ऑक्टोबर २०]], [[इ.स. १९६६]]- हयात) हे [[तेलुगू देशम]] पक्षाचे नेते आहेत. ते [[इ.स. २००९]]च्या लोकसभा निवडणुकांमध्ये [[आंध्र प्रदेश]] राज्यातील [[आदिलाबाद]] लोकसभा मतदारसंघातून लोकसभेवर निवडून गेले.\n\n[[वर्ग:भारतीय राजकारणी]]\n[[वर्ग:तेलुगू देशम नेते]]\n[[वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य]]\n[[वर्ग:आदिलाबादचे खासदार]]\n[[वर्ग:इ.स. १९६६ मधील जन्म]]","hash":"b3667947e3d0997473a44a9cf25527c2c15d69a4553ec57b2b104564ff97b272","last_revision":"2023-04-15T14:50:09Z","first_revision":"2009-05-22T10:40:50Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:13.239487","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"रमेश राठोड (ऑक्टोबर २०, इ.स. १९६६- हयात) हे तेलुगू देशम पक्षाचे नेते आहेत. ते इ.स. २००९च्या लोकसभा निवडणुकांमध्ये आंध्र प्रदेश राज्यातील आदिलाबाद लोकसभा मतदारसंघातून लोकसभेवर निवडून गेले.\n\nवर्ग:भारतीय राजकारणी वर्ग:तेलुगू देशम नेते वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:आदिलाबादचे खासदार वर्ग:इ.स. १९६६ मधील जन्म\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"रमेश राठोड (ऑक्टोबर २०, इ.स.","translated_text":"Ramesh Rathod (October 20, C.E.)","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९६६- हयात) हे तेलुगू देशम पक्षाचे नेते आहेत.","translated_text":"1966-Hayat) is the leader of the Telugu Desam Party.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ते इ.स.","translated_text":"That's what I'm saying.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"२००९च्या लोकसभा निवडणुकांमध्ये आंध्र प्रदेश राज्यातील आदिलाबाद लोकसभा मतदारसंघातून लोकसभेवर निवडून गेले.","translated_text":"He was elected to the Lok Sabha from Adilabad Lok Sabha constituency in Andhra Pradesh state in 2009 Lok Sabha elections.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:भारतीय राजकारणी वर्ग:तेलुगू देशम नेते वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:आदिलाबादचे खासदार वर्ग:इ.स.","translated_text":"Class: Indian Politician Class: Telugu Desham Leader Class: 15th Lok Sabha Members Class: Members of Parliament from Adilabad Class: ES","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९६६ मधील जन्म","translated_text":"Born in 1966","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"साचा:पृष्ठपर्याय नामविश्व निर्वाह","wikicode":"[[{{{1}}}:{{{2}}}|पहा]] \n\n[[{{{1}}}_चर्चा]|चर्चा]]\n\n
\n[[वर्ग:साचे|{{PAGENAME}}]]\n","hash":"812f4cbe976a7cecb7d300db02ff0d550722629b10665fea9d5f7fe4414b680a","last_revision":"2011-01-06T05:46:31Z","first_revision":"2009-05-22T11:32:59Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:13.298553","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पहा\n\n[[_चर्चा]|चर्चा]]\n\n{{PAGENAME}}\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पहा","translated_text":"Look at that.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"[[_चर्चा]|चर्चा]]","translated_text":"What is the meaning of the word \"discussion\"?","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"{{PAGENAME}}","translated_text":"What do you mean?","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"मुळेगाव","wikicode":"मुळेगाव हे [[सोलापूर]] शहरापासुन अवघ्या ३ ते ४ किलो मि. आहे. गावची लोक संख्या ३५६९ आहे.\n{{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र\n|प्रकार=गाव\n|इतर_नाव=\n| स्थानिक_नाव ='''मुळेगाव'''\n| आकाशदेखावा = \n| आकाशदेखावा_शीर्षक = \n| शोधक_स्थान= right\n| अक्षांश = \n| रेखांश = \n| उंची = \n| राज्य_नाव = महाराष्ट्र\n|जवळचे_शहर= सोलापूर\n| जिल्हा = [[सोलापूर जिल्हा]]\n|अधिकृत_भाषा=मराठी\n| नेता_पद =[[सरपंच]] \n| नेता_नाव =\n|लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११\n| लोकसंख्या_एकूण = \n| लोकसंख्या_घनता =\n|लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = \n| क्षेत्रफळ_एकूण = \n|पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = \n| पिन कोड = \n| आरटीओ_कोड = एमएच/\n|संकेतस्थळ=\n|कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]]\n|कोरे_उत्तर_१ = \n| तळटिपा =}}\n\n'''मुळेगाव''' हे भारतातील [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[सोलापूर जिल्हा|सोलापूर जिल्ह्यातील]] [[दक्षिण सोलापूर|दक्षिण सोलापूर तालुक्यातील]] एक गाव आहे.\n==भौगोलिक स्थान==\n==हवामान==\nयेथे मध्यम आणि चांगले हवामान असते. सोलापूर कोरडे हवामानाच्या श्रेणीत येते. उन्हाळा, पावसाळा आणि हिवाळा हे ऋतू असतात. मार्च ते मे हे महिने उन्हाळ्याच्या काळात येतात आणि या काळात कमाल तापमान ३० ते ४० अंश सेल्सियस पर्यंत असते. एप्रिल आणि मे महिन्याचा कालावधी सर्वात उष्ण असतो. येथे पाऊस अल्प आणि अनिश्चित प्रमाणात पडतो. जूनच्या दुसऱ्या पंधरवड्यापासून ते सप्टेंबर अखेरपर्यंत मान्सूनचा कालावधी असतो. सरासरी ५४५ मि.मी. पाऊस पडतो. सोलापुरात हिवाळा नोव्हेंबरमध्ये सुरू होतो आणि फेब्रुवारी महिन्यात तापमान कधीकधी १० अंश सेल्सियसपेक्षा कमी होते. हिवाळ्याच्या हंगामातील किमान तापमान जानेवारीत सुमारे ९ अंश सेल्सियस असते.\n\n==लोकजीवन==\n==प्रेक्षणीय स्थळे==\n==नागरी सुविधा==\n==जवळपासची गावे==\n==संदर्भ==\n#https://villageinfo.in/\n#https://www.census2011.co.in/\n#http://tourism.gov.in/\n#https://www.incredibleindia.org/\n#https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism\n#https://www.mapsofindia.com/ \n#https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics\n#https://www.weather-atlas.com/en/india-climate\n{{विस्तार}}\n\n[[वर्ग:दक्षिण सोलापूर तालुक्यातील गावे]]\n[[वर्ग:सोलापूर जिल्ह्यातील गावे]]","hash":"4ad592a83c49932db4cfb5bc1d2e8cb5104b30d44f57b58e4dc24c5a29596e57","last_revision":"2024-03-31T06:11:33Z","first_revision":"2009-05-22T12:15:32Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:13.365639","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"मुळेगाव हे सोलापूर शहरापासुन अवघ्या ३ ते ४ किलो मि. आहे. गावची लोक संख्या ३५६९ आहे.\n\nमुळेगाव हे भारतातील महाराष्ट्र राज्यातील सोलापूर जिल्ह्यातील दक्षिण सोलापूर तालुक्यातील एक गाव आहे.\n\nयेथे मध्यम आणि चांगले हवामान असते. सोलापूर कोरडे हवामानाच्या श्रेणीत येते. उन्हाळा, पावसाळा आणि हिवाळा हे ऋतू असतात. मार्च ते मे हे महिने उन्हाळ्याच्या काळात येतात आणि या काळात कमाल तापमान ३० ते ४० अंश सेल्सियस पर्यंत असते. एप्रिल आणि मे महिन्याचा कालावधी सर्वात उष्ण असतो. येथे पाऊस अल्प आणि अनिश्चित प्रमाणात पडतो. जूनच्या दुसऱ्या पंधरवड्यापासून ते सप्टेंबर अखेरपर्यंत मान्सूनचा कालावधी असतो. सरासरी ५४५ मि.मी. पाऊस पडतो. सोलापुरात हिवाळा नोव्हेंबरमध्ये सुरू होतो आणि फेब्रुवारी महिन्यात तापमान कधीकधी १० अंश सेल्सियसपेक्षा कमी होते. हिवाळ्याच्या हंगामातील किमान तापमान जानेवारीत सुमारे ९ अंश सेल्सियस असते.\n\nवर्ग:दक्षिण सोलापूर तालुक्यातील गावे वर्ग:सोलापूर जिल्ह्यातील गावे\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"मुळेगाव हे सोलापूर शहरापासुन अवघ्या ३ ते ४ किलो मि. आहे.","translated_text":"Mullegaon is only 3 to 4 km from Solapur.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"गावची लोक संख्या ३५६९ आहे.","translated_text":"The population of the village is 3,569.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"infobox","content":"{{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र\n|प्रकार=गाव\n|इतर_नाव=\n| स्थानिक_नाव ='''मुळेगाव'''\n| आकाशदेखावा = \n| आकाशदेखावा_शीर्षक = \n| शोधक_स्थान= right\n| अक्षांश = \n| रेखांश = \n| उंची = \n| राज्य_नाव = महाराष्ट्र\n|जवळचे_शहर= सोलापूर\n| जिल्हा = [[सोलापूर जिल्हा]]\n|अधिकृत_भाषा=मराठी\n| नेता_पद =[[सरपंच]] \n| नेता_नाव =\n|लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११\n| लोकसंख्या_एकूण = \n| लोकसंख्या_घनता =\n|लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = \n| क्षेत्रफळ_एकूण = \n|पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = \n| पिन कोड = \n| आरटीओ_कोड = एमएच/\n|संकेतस्थळ=\n|कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]]\n|कोरे_उत्तर_१ = \n| तळटिपा =}}"},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"मुळेगाव हे भारतातील महाराष्ट्र राज्यातील सोलापूर जिल्ह्यातील दक्षिण सोलापूर तालुक्यातील एक गाव आहे.","translated_text":"Mullegaon is a village in South Solapur Taluk of Solapur district in the Indian state of Maharashtra.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"भौगोलिक स्थान","translated_text":"Geographical location","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"हवामान","translated_text":"The weather","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"येथे मध्यम आणि चांगले हवामान असते.","translated_text":"The climate here is moderate and good.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सोलापूर कोरडे हवामानाच्या श्रेणीत येते. उन्हाळा, पावसाळा आणि हिवाळा हे ऋतू असतात.","translated_text":"Solapur falls under the category of dry weather. Summer, rainy and winter are the seasons.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मार्च ते मे हे महिने उन्हाळ्याच्या काळात येतात आणि या काळात कमाल तापमान ३० ते ४० अंश सेल्सियस पर्यंत असते.","translated_text":"The months of March to May are the summer months, during which the maximum temperature is between 30 and 40 degrees Celsius.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"एप्रिल आणि मे महिन्याचा कालावधी सर्वात उष्ण असतो.","translated_text":"April and May are the hottest months.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"येथे पाऊस अल्प आणि अनिश्चित प्रमाणात पडतो.","translated_text":"The rain falls here on a small and uncertain scale.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"जूनच्या दुसऱ्या पंधरवड्यापासून ते सप्टेंबर अखेरपर्यंत मान्सूनचा कालावधी असतो.","translated_text":"The monsoon period lasts from the second weekend of June to the end of September.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सरासरी ५४५ मि.मी.","translated_text":"The average is 545 mm.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पाऊस पडतो.","translated_text":"It is raining.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सोलापुरात हिवाळा नोव्हेंबरमध्ये सुरू होतो आणि फेब्रुवारी महिन्यात तापमान कधीकधी १० अंश सेल्सियसपेक्षा कमी होते.","translated_text":"In Solapur, winter begins in November and sometimes the temperature falls below 10 degrees Celsius in February.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हिवाळ्याच्या हंगामातील किमान तापमान जानेवारीत सुमारे ९ अंश सेल्सियस असते.","translated_text":"The minimum winter temperature in January is about 9 degrees Celsius.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"लोकजीवन","translated_text":"People's lives","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"प्रेक्षणीय स्थळे","translated_text":"What are some of the sights?","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"नागरी सुविधा","translated_text":"Civic facilities","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"जवळपासची गावे","translated_text":"Nearby villages","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"संदर्भ","translated_text":"Reference","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:दक्षिण सोलापूर तालुक्यातील गावे वर्ग:सोलापूर जिल्ह्यातील गावे","translated_text":"Class: Villages in South Solapur Taluk Class: Villages in Solapur District","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"न्यू इंग्लंड","wikicode":"[[चित्र:New England USA.svg|उजवे|300 px|इवलेसे|अमेरिकेच्या नकाशात न्यू इंग्लंडचे स्थान]]\n'''न्यू इंग्लंड''' हा [[अमेरिकेची संयुक्त संस्थाने|अमेरिकेतील]] अति-ईशान्येकडील एक भौगोलिक प्रदेश आहे. न्यू इंग्लंड प्रदेशात सध्याची [[मॅसेच्युसेट्स]], [[मेन]], [[व्हरमॉंट]], [[न्यू हॅम्पशायर]], [[कनेटिकट]] व [[ऱ्होड आयलंड]] ही राज्ये येतात.\n\nन्यू इंग्लंड ही अमेरिकेतील [[ब्रिटिश]]ांची सर्वात जुनी वसाहत आहे. ब्रिटिश खलाशी येथे १६२० सालापासुन वसले आहेत. न्यू इंग्लंडमध्ये अमेरिकन साहित्य व तत्त्वज्ञानाचे पहिले घडे पडले, तसेच अमेरिकेतील औद्योगिक क्रांतीची सुरुवात देखील येथेच झाली. त्यामुळे अमेरिकेच्या सांस्कृतिक, शैक्षणिक व औद्योगिक इतिहासात न्यू इंग्लंडला अनन्यसाधारण महत्त्व आहे.\n\nन्यू इंग्लंड प्रदेशाचे क्षेत्रफळ १,८६,४५९ वर्ग किमी तर एकूण लोकसंख्या १,४३,०३,५४२ आहे.\n\n== मोठी शहरे ==\n* [[बोस्टन]]\n* [[प्रॉव्हिडन्स]]\n* [[हार्टफर्ड, कनेटिकट]]\n\n[[वर्ग:अमेरिकेची संयुक्त संस्थाने]]","hash":"d83b33067e145f66e0f73c09b22833fcdef2bba7eb2b6832c6f3df4b22f13e88","last_revision":"2024-02-16T08:30:41Z","first_revision":"2009-05-22T13:05:20Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:13.424407","cross_lingual_links":{"af":"Nieu-Engeland","an":"Nueva Anglaterra","ar":"إنجلترا الجديدة","arz":"نيو اينجلاند","ast":"Nueva Inglaterra","az":"Yeni İngiltərə","bar":"Neiengland","be":"Новая Англія","be-x-old":"Новая Ангельшчына","bg":"Нова Англия","br":"Bro-Saoz Nevez","ca":"Nova Anglaterra","cs":"Nová Anglie","cv":"Çĕнĕ Англи","cy":"Lloegr Newydd","da":"New England","de":"Neuengland","el":"Νέα Αγγλία","en":"New England","eo":"Nov-Anglio","es":"Nueva Inglaterra","et":"Uus-Inglismaa","eu":"Ingalaterra Berria","fa":"نیو انگلند","fi":"Uusi-Englanti","fo":"Nýongland","fr":"Nouvelle-Angleterre","frr":"Nei-Ingelun","fy":"Nij-Ingelân","ga":"Sasana Nua","gd":"Sasainn Nuadh","gl":"Nova Inglaterra","he":"ניו אינגלנד","hi":"न्यू इंग्लैंड","hr":"Nova Engleska","hsb":"Nowa Jendźelska","hu":"Új-Anglia","hy":"Նոր Անգլիա","ia":"Nove Anglaterra","id":"New England","io":"Nov Anglia","is":"Nýja England","it":"Nuova Inghilterra","ja":"ニューイングランド","jv":"New England","ka":"ახალი ინგლისი","kk":"Жаңа Англия","kn":"ನ್ಯೂ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್","ko":"뉴잉글랜드","ku":"New England","la":"Nova Anglia","li":"Nui Ingeland (Vereinegde Staote vaan Amerika)","lt":"Naujoji Anglija","lv":"Jaunanglija","mk":"Нова Англија","ml":"ന്യൂ ഇംഗ്ലണ്ട്","mn":"Шинэ Англи","ms":"New England","mzn":"نیو انگلند","nl":"New England (Verenigde Staten)","nn":"New England","nb":"New England","oc":"Nòva Anglatèrra","pa":"ਨਿਊ ਇੰਗਲੈਂਡ","pl":"Nowa Anglia","pnb":"نیو انگلینڈ","pt":"Nova Inglaterra","ro":"Noua Anglie","ru":"Новая Англия","sc":"Noa Inghilterra","sco":"New Ingland","sh":"Nova Engleska","simple":"New England","sk":"Nové Anglicko","sl":"Nova Anglija","sq":"Anglia e Re","sr":"Нова Енглеска","sv":"New England","sw":"New England","ta":"நியூ இங்கிலாந்து","te":"న్యూ ఇంగ్లండ్","th":"นิวอิงแลนด์","tl":"Bagong Inglatera","tr":"New England","uk":"Нова Англія","ur":"نیو انگلینڈ","uz":"Yangi Angliya","vec":"New England","vi":"New England","vls":"New England","war":"New England","wuu":"新英格兰","xmf":"ახალი ინგლისი","yi":"ניו ענגלאנד","zh":"新英格蘭","zh-min-nan":"Sin Eng-lân","zh-yue":"紐英倫"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:49.203912","text":"न्यू इंग्लंड हा अमेरिकेतील अति-ईशान्येकडील एक भौगोलिक प्रदेश आहे. न्यू इंग्लंड प्रदेशात सध्याची मॅसेच्युसेट्स, मेन, व्हरमॉंट, न्यू हॅम्पशायर, कनेटिकट व ऱ्होड आयलंड ही राज्ये येतात.\n\nन्यू इंग्लंड ही अमेरिकेतील ब्रिटिशांची सर्वात जुनी वसाहत आहे. ब्रिटिश खलाशी येथे १६२० सालापासुन वसले आहेत. न्यू इंग्लंडमध्ये अमेरिकन साहित्य व तत्त्वज्ञानाचे पहिले घडे पडले, तसेच अमेरिकेतील औद्योगिक क्रांतीची सुरुवात देखील येथेच झाली. त्यामुळे अमेरिकेच्या सांस्कृतिक, शैक्षणिक व औद्योगिक इतिहासात न्यू इंग्लंडला अनन्यसाधारण महत्त्व आहे.\n\nन्यू इंग्लंड प्रदेशाचे क्षेत्रफळ १,८६,४५९ वर्ग किमी तर एकूण लोकसंख्या १,४३,०३,५४२ आहे.\n\nबोस्टन प्रॉव्हिडन्स हार्टफर्ड, कनेटिकट\n\nवर्ग:अमेरिकेची संयुक्त संस्थाने\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"न्यू इंग्लंड हा अमेरिकेतील अति-ईशान्येकडील एक भौगोलिक प्रदेश आहे.","translated_text":"New England is a geographic region in the extreme northeast of the United States.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"न्यू इंग्लंड प्रदेशात सध्याची मॅसेच्युसेट्स, मेन, व्हरमॉंट, न्यू हॅम्पशायर, कनेटिकट व ऱ्होड आयलंड ही राज्ये येतात.","translated_text":"The New England region includes present-day Massachusetts, Maine, Vermont, New Hampshire, Connecticut, and Rhode Island.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"न्यू इंग्लंड ही अमेरिकेतील ब्रिटिशांची सर्वात जुनी वसाहत आहे.","translated_text":"New England is the oldest British colony in the United States.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ब्रिटिश खलाशी येथे १६२० सालापासुन वसले आहेत.","translated_text":"British sailors have settled here 1620 Salapasun.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"न्यू इंग्लंडमध्ये अमेरिकन साहित्य व तत्त्वज्ञानाचे पहिले घडे पडले, तसेच अमेरिकेतील औद्योगिक क्रांतीची सुरुवात देखील येथेच झाली.","translated_text":"New England was the birthplace of American literature and philosophy, and it was also the birthplace of the American Industrial Revolution.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यामुळे अमेरिकेच्या सांस्कृतिक, शैक्षणिक व औद्योगिक इतिहासात न्यू इंग्लंडला अनन्यसाधारण महत्त्व आहे.","translated_text":"Thus, New England has a unique place in American cultural, educational, and industrial history.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"न्यू इंग्लंड प्रदेशाचे क्षेत्रफळ १,८६,४५९ वर्ग किमी तर एकूण लोकसंख्या १,४३,०३,५४२ आहे.","translated_text":"The New England region has an area of 1,86,459 km2 and a total population of 1,43,542.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"मोठी शहरे","translated_text":"Large cities","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"बोस्टन प्रॉव्हिडन्स हार्टफर्ड, कनेटिकट","translated_text":"It's called Boston Providence in Hartford, Connecticut.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:अमेरिकेची संयुक्त संस्थाने","translated_text":"Class: United States of America","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"प्रफुल्ल पटेल","wikicode":"{{माहितीचौकट पदाधिकारी\n| नाव = प्रफुल्ल मनोहरभाई पटेल\n| चि��्र = Praful_Patel_World_Economic_Forum_2013.jpg\n| पद = केंद्रीय अवजड उद्योग व सार्वजनिक उपक्रम मंत्री\n| कार्यकाळ_आरंभ = २०११\n| कार्यकाळ_समाप्ती = २०१४\n| पंतप्रधान = [[मनमोहन सिंग]]\n| मागील = \n| पुढील = [[अनंत गीते]]\n| पद1 = केंद्रीय नागरी उड्डाण मंत्री\n| कार्यकाळ_आरंभ1 = २००४\n| कार्यकाळ_समाप्ती1 = २०११\n| पंतप्रधान1 = [[मनमोहन सिंग]]\n| मागील1 = \n| पुढील1 = \n| मतदारसंघ_एमपी2 = [[भंडारा-गोंदिया (लोकसभा मतदारसंघ)|भंडारा-गोंदिया]]\n| संसद2 = लोकसभा\n| कार्यकाळ_आरंभ2 = २००९\n| कार्यकाळ_समाप्ती2 = २०१४\n| मागील2 = \n| पुढील2 = [[नानाभाऊ पाटोळे]]\n| मतदारसंघ_एमपी3 = [[भंडारा (लोकसभा मतदारसंघ)|भंडारा]]\n| संसद3 = लोकसभा\n| कार्यकाळ_आरंभ3 = १९९१\n| कार्यकाळ_समाप्ती3 = २००४\n| जन्मदिनांक = {{जन्म दिनांक आणि वय|1957|02|17}} \n| जन्मस्थान = [[कोलकाता]]\n| मृत्युदिनांक = \n| मृत्युस्थान = \n| पक्ष = [[राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष]]\n| निवास = रामनगर, [[गोंदिया जिल्हा]], महाराष्ट्र ४४१६१४\n}}\n'''प्रफुल्ल मनोहरभाई पटेल''' ( १७ फेब्रुवारी १९५७) हे [[महाराष्ट्र]]ामधील एक राजकारणी व माजी [[भारताचे केंद्रीय मंत्रीमंडळ|केंद्रीय मंत्री]] आहेत. आजवर ४ वेळा [[लोकसभा|लोकसभेवर]] निवडून गेलेले पटेल [[राज्यसभा]] सदस्य देखील राहिले आहेत. केंद्रीय मंत्रीमंडळामध्ये त्यांनी अनेक पदे भुषवली आहेत.\n\n२०१२ पासून ते [[अखिल भारतीय फुटबॉल महासंघ]]ाचे अध्यक्ष आहेत.\n\n{{DEFAULTSORT:पटेल, प्रफुल्ल}}\n[[वर्ग:राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्षातील राजकारणी]]\n[[वर्ग:भारतीय नागरी विमानवाहतूक मंत्री]]\n[[वर्ग:१० वी लोकसभा सदस्य]]\n[[वर्ग:११ वी लोकसभा सदस्य]]\n[[वर्ग:१२ वी लोकसभा सदस्य]]\n[[वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य]]\n[[वर्ग:राज्यसभा सदस्य]]","hash":"71a015735089afd4856c1523d0ea3accedf4f6e3f83611c4b7c6b06ffad85da7","last_revision":"2022-03-05T21:00:39Z","first_revision":"2009-05-22T13:18:26Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:13.483491","cross_lingual_links":{"arz":"برافول باتيل","bn":"প্রফুল প্যাটেল","en":"Praful Patel","hi":"प्रफुल्ल पटेल","ml":"പ്രഫുൽ പട്ടേൽ","te":"ప్రఫుల్ పటేల్"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:49.203912","text":"प्रफुल्ल मनोहरभाई पटेल ( १७ फेब्रुवारी १९५७) हे महाराष्ट्रामधील एक राजकारणी व माजी केंद्रीय मंत्री आहेत. आजवर ४ वेळा लोकसभेवर निवडून गेलेले पटेल राज्यसभा सदस्य देखील राहिले आहेत. केंद्रीय मंत्रीमंडळामध्ये त्यांनी अनेक पदे भुषवली आहेत.\n\n२०१२ पासून ते अखिल भारतीय फुटबॉल महासंघाचे अध्यक्ष आहेत.\n\nवर्ग:राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्षातील राजकारणी वर्ग:भारतीय नागरी विमानवाहतूक मंत्री वर्ग:१० वी लोकसभा सदस्य व���्ग:११ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:१२ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:राज्यसभा सदस्य\n","elements":[{"type":"infobox","content":"{{माहितीचौकट पदाधिकारी\n| नाव = प्रफुल्ल मनोहरभाई पटेल\n| चित्र = Praful_Patel_World_Economic_Forum_2013.jpg\n| पद = केंद्रीय अवजड उद्योग व सार्वजनिक उपक्रम मंत्री\n| कार्यकाळ_आरंभ = २०११\n| कार्यकाळ_समाप्ती = २०१४\n| पंतप्रधान = [[मनमोहन सिंग]]\n| मागील = \n| पुढील = [[अनंत गीते]]\n| पद1 = केंद्रीय नागरी उड्डाण मंत्री\n| कार्यकाळ_आरंभ1 = २००४\n| कार्यकाळ_समाप्ती1 = २०११\n| पंतप्रधान1 = [[मनमोहन सिंग]]\n| मागील1 = \n| पुढील1 = \n| मतदारसंघ_एमपी2 = [[भंडारा-गोंदिया (लोकसभा मतदारसंघ)|भंडारा-गोंदिया]]\n| संसद2 = लोकसभा\n| कार्यकाळ_आरंभ2 = २००९\n| कार्यकाळ_समाप्ती2 = २०१४\n| मागील2 = \n| पुढील2 = [[नानाभाऊ पाटोळे]]\n| मतदारसंघ_एमपी3 = [[भंडारा (लोकसभा मतदारसंघ)|भंडारा]]\n| संसद3 = लोकसभा\n| कार्यकाळ_आरंभ3 = १९९१\n| कार्यकाळ_समाप्ती3 = २००४\n| जन्मदिनांक = {{जन्म दिनांक आणि वय|1957|02|17}} \n| जन्मस्थान = [[कोलकाता]]\n| मृत्युदिनांक = \n| मृत्युस्थान = \n| पक्ष = [[राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष]]\n| निवास = रामनगर, [[गोंदिया जिल्हा]], महाराष्ट्र ४४१६१४\n}}"},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"प्रफुल्ल मनोहरभाई पटेल ( १७ फेब्रुवारी १९५७) हे महाराष्ट्रामधील एक राजकारणी व माजी केंद्रीय मंत्री आहेत.","translated_text":"Prafulla Manoharbhai Patel (born 17 February 1957) is a Maharashtra politician and former Union Minister.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"आजवर ४ वेळा लोकसभेवर निवडून गेलेले पटेल राज्यसभा सदस्य देखील राहिले आहेत.","translated_text":"Patel, who has been elected to the Lok Sabha four times to date, has also remained a Rajya Sabha member.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"केंद्रीय मंत्रीमंडळामध्ये","translated_text":"In the Union Cabinet","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यांनी अनेक पदे भुषवली आहेत.","translated_text":"He has filled many positions.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"२०१२ पासून ते अखिल भारतीय फुटबॉल महासंघाचे अध्यक्ष आहेत.","translated_text":"He has been the President of the All India Football Federation since 2012.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्षातील राजकारणी वर्ग:भारतीय नागरी विमानवाहतूक मंत्री वर्ग:१० वी लोकसभा सदस्य वर्ग:११ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:१२ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:१५ वी लोकसभा सदस्य वर्ग:राज्यसभा सदस्य","translated_text":"Indian Civil Aviation Ministers Class: 10th Lok Sabha Members Class: 11th Lok Sabha Members Class: 12th Lok Sabha Members Class: 15th Lok Sabha Members Class: Rajya Sabha Members","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"मोहोंदोजडो","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[मोहेंजोदडो]]","hash":"3f13966281776bc5541a379a7c8f9acc78fea32a0eccf05d41358e22d2a763de","last_revision":"2015-03-29T18:37:28Z","first_revision":"2009-05-22T23:09:38Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:13.537487","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन मोहेंजोदडो\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन मोहेंजोदडो","translated_text":"This is a direct translation of the Bible.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"दधिभक्षणदोष","wikicode":"'''नवनीत भक्षण दोष''' म्हणजे दही खल्ल्यामुळे होणारया आरोग्याच्या हानिला म्हणतात.\n\n{{विस्तार}}\n\n[[वर्ग:शरीरशास्त्र]]","hash":"1457faa64a313b6a51b7fba6c2f9af2ce6c7e4d107d895787d855627e78122f3","last_revision":"2013-04-06T14:46:49Z","first_revision":"2009-05-23T06:13:06Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:13.599214","cross_lingual_links":{"als":"Laktoseintoleranz","ar":"عدم تحمل اللاكتوز","bar":"Laktoseunvatregligkeid","bg":"Лактозна толерантност","bs":"Netolerancija laktoze","ca":"Intolerància a la lactosa","ckb":"بەرگەنەگرتنی لاکتۆز","cs":"Intolerance laktózy","da":"Laktoseintolerans","de":"Laktoseintoleranz","el":"Δυσανεξία στη λακτόζη","en":"Lactose intolerance","eo":"Netolereco de laktozo","es":"Intolerancia a la lactosa","et":"Laktoositalumatus","eu":"Laktosarekiko jasanezintasun","fa":"عدم تحمل لاکتوز","fi":"Laktoosi-intoleranssi","fr":"Intolérance au lactose","ga":"Éadulaingt lachtóis","gl":"Intolerancia á lactosa","he":"אי-סבילות ללקטוז","hi":"लैक्टोस इंटोलरेंस","hu":"Laktózérzékenység","hy":"Լակտոզային անտանելիություն","id":"Intoleransi laktosa","is":"Mjólkuróþol","it":"Intolleranza al lattosio","ja":"乳糖不耐症","ko":"젖당불내증","lmo":"Intolleranza al latosi","lv":"Laktozes nepanesība","mk":"Лактозна интолеранција","mn":"Лактоз үл тэвчих","ms":"Intoleransi laktosa","nl":"Lactose-intolerantie","nb":"Laktoseintoleranse","or":"ଲାକ୍ଟୋଜ ଅସହନଶୀଳତା","pl":"Nietolerancja laktozy","pt":"Intolerância à lactose","ro":"Intoleranță la lactoză","ru":"Непереносимость лактозы","sh":"Intolerancija na laktozu","simple":"Lactose intolerance","sl":"Laktozna netoleranca","sr":"Неподношење лактозе","sv":"Laktosintolerans","ta":"முலைப்பால் வெல்லம் தாளாமை","th":"ภาวะไม่ทนต่อแล็กโทส","tl":"Intoleransya sa laktosa","tr":"Laktoz intoleransı","uk":"Лактазна недостатність","vi":"Hội chứng không dung nạp lactose","zh":"乳糖不耐","zh-yue":"乳糖消化不良"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:49.203912","text":"नवनीत भक्षण दोष म्हणजे दही खल्ल्यामुळे होणारया आरोग्याच्या हानिला म्हणतात.\n\nवर्ग:शरीरशास्त्र\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"नवनीत भक्षण दोष म्हणजे दही खल्ल्यामुळे होणारया आरोग्याच्या हानिला म्हणतात.","translated_text":"A novel eating disorder is a health disorder caused by fermentation.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:शरीरशास्त्र","translated_text":"Category:Physiology","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"जत्रा","wikicode":"{{गल्लत|जत्रा (मासिक)}}\n{{विकिकरण}}\nएखादा सण अथवा ग्रामदेवतेचा उत्सव पंचक्रोशीतील लोकांनी एकत्र येऊन साजरा करण्याच्या पद्धतीला '''जत्रा''' किंवा मेळा असे म्हणतात. \n\nलोक संपर्क वाढविणे हा जत्रेचा मुख्य उद्देश असतो. बऱ्याच ठिकाणी जत्रेमध्ये बोकड कापले जाते. एखाद्या देवाच्या नावाने लोकांना आमंत्रित करून त्यांना देवाचा प्रसाद म्हणून अन्न वाटले जाते. महाराष्ट्रामध्ये जवळजवळ प्रत्ये��� गावामध्ये अशी प्रथा आढळते. एका ठरविलेल्या दिवशी गावातील प्रत्येक कुटुंब आपापल्या पाहुण्यांना, मित्र मंडळींना आमंत्रित करून जेवू घालतात. त्या दिवशी गावामध्ये मनोरंजनाचे विविध कार्यक्रम आयोजित केले जातात. [[तमाशा]] हा त्यापैकीच एक असा मनोरंजनाचा प्रकार ग्रामीण भागामध्ये अतिशय लोकप्रिय आहे. महाराष्ट्रातील ग्रामीण भागामध्ये लोकसंपर्काच्या ज्या अनेक पद्धती आहेत त्यापैकी जत्रा ही एक अतिशय महत्त्वाची पद्धती आहे. अशा या जत्रेत लहान मुलांपासून ते वयोवृद्धांपर्यंत सर्व स्तरातील, सर्व जाती-धर्मातील समुदाय या जत्रेत मोठ्या आनंदाने सहभागी होताना दिसतात. या अशा जत्रेतून सामाजिक एकोपा जपला जातो. ह्या धार्मिक कारणां बरोबरच आर्थिक व व्यावहारिक उलाढालींसाठी सोयीचे केंद्र असते. (उदा. शहाद्या जवळील सारंगखेडच्या जत्रेतला घोडे बाजार कोट्यवधींच्या उलाढाली साठी संपूर्ण भारतात प्रसिद्ध आहे.
[[http://www.dnaindia.com/india/report_a-market-for-stallions-studs-and-colts_1002932 सारंगखेड येथील घोडे बाजार १]] [{{संकेतस्थळ स्रोत |url=http://news.oneindia.in/2006/12/04/sarangkheda-comes-alive-1165289469.html |title=सारंगखेड येथील घोडे बाजार २ |access-date=2009-09-09 |archive-date=2012-02-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120217023550/http://news.oneindia.in/2006/12/04/sarangkheda-comes-alive-1165289469.html |url-status=dead }}]) काही गावामध्ये जत्रेच्या दिवशी लोकविधी म्हणून ' दशावतार ' हा लोक नाट्य प्रकार सादर करण्याची प्रथा असते.\n\nकाही अनिष्ठ प्रथांनी देशांतल्या बहुतेक जत्रांमध्ये शिरकाव केलेला आढळतो. उदा.\n* बोकड / रेडा ह्या सारख्या प्राण्यांचा देवाला बळी देणे. अनेक स्वयंसेवी संस्था ह्या प्रथा बंद व्हाव्यात म्हणून कार्यरत आहेत.
[{{संकेतस्थळ स्रोत |url=http://www.hindu.com/2009/03/20/stories/2009032052280300.htm |title=बळी प्रथे विरुद्ध आंदोलन |access-date=2010-08-03 |archive-date=2009-04-21 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090421071513/http://www.hindu.com/2009/03/20/stories/2009032052280300.htm |url-status=dead }}] तर काही ठिकाणी स्थानिक सरकारी संस्थेने बळी प्रथेवर बंदी आणली आहे.
[http://timesofindia.indiatimes.com/Cities/Animal-sacrifice-banned-during-jatra/articleshow/4500675.cms]\n* अघोरी पद्धतीने नवस फेडणे, उदा. नवजात शिशूंना उंचा वरून खाली फेकणे.
[[http://www.youtube.com/watch?v=ZYzCcxF2IzE अघोरी नवस]]\n\n== महाराष्ट्रातील प्रसिद्ध जत्रा ==\n[[अंगणेवाडी]] जत्रा, जातेगाव मुखई कालभैरव जत्रा, श्रीनाथ म्हस्कोबा जत्रा वीर व कोडीत पुणे.[[महालक्ष्मी जत्रा]], [[वज्रेश्वरी जत्रा]]. खंडोबा यात्रा माळेगाव जि.नांदेड ही दक्षिण भारतातील सर्वात मोठी यात्रा आहे.\n\n==संदर्भ==\n{{संदर्भयादी}}\n\n[[Category:पर्यटन|*]]\n[[वर्ग:महाराष्ट्रातील सण आणि उत्सव]]","hash":"5fedfddd720ac1fe8b40d63b3facf640c8e98b742952084c579a57a6203646ad","last_revision":"2024-01-19T16:26:33Z","first_revision":"2009-05-23T07:10:17Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:13.659811","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"एखादा सण अथवा ग्रामदेवतेचा उत्सव पंचक्रोशीतील लोकांनी एकत्र येऊन साजरा करण्याच्या पद्धतीला जत्रा किंवा मेळा असे म्हणतात.\n\nलोक संपर्क वाढविणे हा जत्रेचा मुख्य उद्देश असतो. बऱ्याच ठिकाणी जत्रेमध्ये बोकड कापले जाते. एखाद्या देवाच्या नावाने लोकांना आमंत्रित करून त्यांना देवाचा प्रसाद म्हणून अन्न वाटले जाते. महाराष्ट्रामध्ये जवळजवळ प्रत्येक गावामध्ये अशी प्रथा आढळते. एका ठरविलेल्या दिवशी गावातील प्रत्येक कुटुंब आपापल्या पाहुण्यांना, मित्र मंडळींना आमंत्रित करून जेवू घालतात. त्या दिवशी गावामध्ये मनोरंजनाचे विविध कार्यक्रम आयोजित केले जातात. तमाशा हा त्यापैकीच एक असा मनोरंजनाचा प्रकार ग्रामीण भागामध्ये अतिशय लोकप्रिय आहे. महाराष्ट्रातील ग्रामीण भागामध्ये लोकसंपर्काच्या ज्या अनेक पद्धती आहेत त्यापैकी जत्रा ही एक अतिशय महत्त्वाची पद्धती आहे. अशा या जत्रेत लहान मुलांपासून ते वयोवृद्धांपर्यंत सर्व स्तरातील, सर्व जाती-धर्मातील समुदाय या जत्रेत मोठ्या आनंदाने सहभागी होताना दिसतात. या अशा जत्रेतून सामाजिक एकोपा जपला जातो. ह्या धार्मिक कारणां बरोबरच आर्थिक व व्यावहारिक उलाढालींसाठी सोयीचे केंद्र असते. (उदा. शहाद्या जवळील सारंगखेडच्या जत्रेतला घोडे बाजार कोट्यवधींच्या उलाढाली साठी संपूर्ण भारतात प्रसिद्ध आहे. ) काही गावामध्ये जत्रेच्या दिवशी लोकविधी म्हणून ' दशावतार ' हा लोक नाट्य प्रकार सादर करण्याची प्रथा असते.\n\nकाही अनिष्ठ प्रथांनी देशांतल्या बहुतेक जत्रांमध्ये शिरकाव केलेला आढळतो. उदा. बोकड / रेडा ह्या सारख्या प्राण्यांचा देवाला बळी देणे. अनेक स्वयंसेवी संस्था ह्या प्रथा बंद व्हाव्यात म्हणून कार्यरत आहेत. तर काही ठिकाणी स्थानिक सरकारी संस्थेने बळी प्रथेवर बंदी आणली आहे. अघोरी पद्धतीने नवस फेडणे, उदा. नवजात शिशूंना उंचा वरून खाली फेकणे.\n\nअंगणेवाडी जत्रा, जातेगाव मुखई कालभैरव जत्रा, श्रीनाथ म्हस्कोबा जत्रा वीर व कोडीत पुणे.महालक्ष्मी जत्रा, वज्रेश्वरी जत्रा. खंडोबा यात्रा माळेगाव जि.नांदेड ही दक्षिण भारतातील सर्वात मोठी यात्रा आहे.\n\n* वर्ग:महाराष्ट्��ातील सण आणि उत्सव\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"एखादा सण अथवा ग्रामदेवतेचा उत्सव पंचक्रोशीतील लोकांनी एकत्र येऊन साजरा करण्याच्या पद्धतीला जत्रा किंवा मेळा असे म्हणतात.","translated_text":"A festival or festival celebrated by the people of Panchroshi is known as Jatra or Mela.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"लोक संपर्क वाढविणे हा जत्रेचा मुख्य उद्देश असतो.","translated_text":"The main objective of the fair is to increase people's connections.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"बऱ्याच ठिकाणी जत्रेमध्ये बोकड कापले जाते.","translated_text":"In many places, goats are cut at fairs.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"एखाद्या देवाच्या नावाने लोकांना आमंत्रित करून त्यांना देवाचा प्रसाद म्हणून अन्न वाटले जाते.","translated_text":"Inviting people by the name of a god, they are served as food offerings to God.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"महाराष्ट्रामध्ये जवळजवळ प्रत्येक गावामध्ये अशी प्रथा आढळते.","translated_text":"This practice is found in almost every village in Maharashtra.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"एका ठरविलेल्या दिवशी गावातील प्रत्येक कुटुंब आपापल्या पाहुण्यांना, मित्र मंडळींना आमंत्रित करून जेवू घालतात.","translated_text":"On a specific day, each family in the village invites their guests, friends and congregations to dinner.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्या दिवशी गावामध्ये मनोरंजनाचे विविध कार्यक्रम आयोजित केले जातात.","translated_text":"On this day, various entertainment events are held in the village.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"तमाशा हा त्यापैकीच एक असा मनोरंजनाचा प्रकार ग्रामीण भागामध्ये अतिशय लोकप्रिय आहे.","translated_text":"Tamasha is one such form of entertainment which is very popular in rural areas.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"महाराष्ट्रातील ग्रामीण भागामध्ये लोकसंपर्काच्या ज्या अनेक पद्धती आहेत त्यापैकी जत्रा ही एक अतिशय महत्त्वाची पद्धती आहे.","translated_text":"Jatra is one of the most important methods of communication in rural areas of Maharashtra.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"अशा या जत्रेत लहान मुलांपासून ते वयोवृद्धांपर्यंत सर्व स्तरातील, सर्व जाती-धर्मातील समुदाय या जत्रेत मोठ्या आनंदाने सहभागी होताना दिसतात.","translated_text":"It is a gathering of people from all walks of life, from all races and religions, from children to the elderly.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"या अशा जत्रेतून सामाजिक एकोपा जपला जातो.","translated_text":"This kind of gathering promotes social harmony.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ह्या धार्मिक कारणां बरोबरच आर्थिक व व्यावहारिक उलाढालींसाठी सोयीचे केंद्र असते. (उदा.","translated_text":"In addition to these religious purposes, it is a convenient center for economic and practical transactions.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"शहाद्या जवळील सारंगखेडच्या जत्रेतला घोडे बाजार कोट्यवधींच्या उलाढाली स���ठी संपूर्ण भारतात प्रसिद्ध आहे.","translated_text":"The Horse Market at the Sarangkhed Fair near Shahada is famous all over India for its turnover of crores.","trailing_whitespace":" ","citations":[{"content":"
[[http://www.dnaindia.com/india/report_a-market-for-stallions-studs-and-colts_1002932 सारंगखेड येथील घोडे बाजार १]]","char_index":102,"name":null,"url":"http://www.dnaindia.com/india/report_a-market-for-stallions-studs-and-colts_1002932","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html; charset=utf-8","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":550131,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:31.473254-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":4,"source_quality_raw_score":0.76416015625},{"content":"
[{{संकेतस्थळ स्रोत |url=http://news.oneindia.in/2006/12/04/sarangkheda-comes-alive-1165289469.html |title=सारंगखेड येथील घोडे बाजार २ |access-date=2009-09-09 |archive-date=2012-02-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120217023550/http://news.oneindia.in/2006/12/04/sarangkheda-comes-alive-1165289469.html |url-status=dead }}]","char_index":102,"name":null,"url":"http://news.oneindia.in/2006/12/04/sarangkheda-comes-alive-1165289469.html","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:32.898526-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"
[{{संकेतस्थळ स्रोत |url=http://news.oneindia.in/2006/12/04/sarangkheda-comes-alive-1165289469.html |title=सारंगखेड येथील घोडे बाजार २ |access-date=2009-09-09 |archive-date=2012-02-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120217023550/http://news.oneindia.in/2006/12/04/sarangkheda-comes-alive-1165289469.html |url-status=dead }}]","char_index":102,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20120217023550/http://news.oneindia.in/2006/12/04/sarangkheda-comes-alive-1165289469.html","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:32.924776-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}],"citations_needed":[]},{"text":") काही गावामध्ये जत्रेच्या दिवशी लोकविधी म्हणून ' दशावतार ' हा लोक नाट्य प्रकार सादर करण्याची प्रथा असते.","translated_text":"In some villages, it is customary to perform a folk play called Dassawar as a folk ritual on the day of the festival.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"काही अनिष्ठ प्रथांनी देशांतल्या बहुतेक जत्रांमध्ये शिरकाव केलेला आढळतो.","translated_text":"Some of the unholy practices have been found in most trade fairs in the country.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"उदा.","translated_text":"For example.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"बोकड / रेडा ह्या सारख्या प्राण्यांचा देवाला बळी देणे.","translated_text":"Sacrificing animals to God, such as goats or rats.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"अनेक स्वयंसेवी संस्था ह्या प्रथा बंद व्हाव्यात म्हणून कार्यरत आहेत.","translated_text":"Many NGOs are working to put an end to this practice.","trailing_whitespace":" ","citations":[{"content":"
[{{संकेतस्थळ स्रोत |url=http://www.hindu.com/2009/03/20/stories/2009032052280300.htm |title=बळी प्रथे विरुद्ध आंदोलन |access-date=2010-08-03 |archive-date=2009-04-21 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090421071513/http://www.hindu.com/2009/03/20/stories/2009032052280300.htm |url-status=dead }}]","char_index":67,"name":null,"url":"http://www.hindu.com/2009/03/20/stories/2009032052280300.htm","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:32.993094-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"
[{{संकेतस्थळ स्रोत |url=http://www.hindu.com/2009/03/20/stories/2009032052280300.htm |title=बळी प्रथे विरुद्ध आंदोलन |access-date=2010-08-03 |archive-date=2009-04-21 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090421071513/http://www.hindu.com/2009/03/20/stories/2009032052280300.htm |url-status=dead }}]","char_index":67,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20090421071513/http://www.hindu.com/2009/03/20/stories/2009032052280300.htm","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:33.008782-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}],"citations_needed":[]},{"text":"तर काही ठिकाणी स्थानिक सरकारी संस्थेने बळी प्रथेवर बंदी आणली आहे.","translated_text":"In some places, local government agencies have banned the practice of sacrifice.","trailing_whitespace":" ","citations":[{"content":"
[http://timesofindia.indiatimes.com/Cities/Animal-sacrifice-banned-during-jatra/articleshow/4500675.cms]","char_index":65,"name":null,"url":"http://timesofindia.indiatimes.com/Cities/Animal-sacrifice-banned-during-jatra/articleshow/4500675.cms","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":279360,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:33.077746-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":"Text is too short (52 words)","source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}],"citations_needed":[]},{"text":"अघोरी पद्धतीने नवस फेडणे, उदा.","translated_text":"For example, a person who is unwilling to pay his debts.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"नवजात शिशूंना उंचा वरून खाली फेकणे.","translated_text":"Throwing newborn babies up and down.","trailing_whitespace":" ","citations":[{"content":"
[[http://www.youtube.com/watch?v=ZYzCcxF2IzE अघोरी नवस]]","char_index":35,"name":null,"url":"http://www.youtube.com/watch?v=ZYzCcxF2IzE","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html; charset=utf-8","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":573926,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:33.589227-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":"Text is too short (26 words)","source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"महाराष्ट्रातील प्रसिद्ध जत्रा","translated_text":"A famous fair in Maharashtra","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"अंगणेवाडी जत्रा, जातेगाव मुखई कालभैरव जत्रा, श्रीनाथ म्हस्कोबा जत्रा वीर व कोडीत पुणे.महालक्ष्मी जत्रा, वज्रेश्वरी जत्रा.","translated_text":"The Anganewadi Jatra, the Javadgaon Mukhai Kalbharov Jatra, the Srinath Maskhoba Jatra, the Veer Jatra and the Kodit Jatra, the Pune Jatra, the Mahalaksmi Jatra and the Vajraswari Jatra.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"खंडोबा यात्रा माळेगाव जि.नांदेड ही दक्षिण भारतातील सर्वात मोठी यात्रा आहे.","translated_text":"Khandoba Yatra Malegaon G. Nadeed is the largest Yatra in South India.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"संदर्भ","translated_text":"Reference","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"* वर्ग:महाराष्ट्रातील सण आणि उत्सव","translated_text":"Class: Festivals and celebrations in Maharashtra","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[{"text":"या अशा जत्रेतून सामाजिक एकोपा जपला जातो. ह्या धार्मिक कारणां बरोबरच आर्थिक व व्यावहारिक उलाढालींसाठी सोयीचे केंद्र असते. (उदा. शहाद्या जवळील सारंगखेडच्या जत्रेतला घोडे बाजार कोट्यवधींच्या उलाढाली साठी संपूर्ण भारतात प्रसिद्ध आहे.","translated_text":"This kind of gathering promotes social harmony. In addition to these religious purposes, it is a convenient center for economic and practical transactions. The Horse Market at the Sarangkhed Fair near Shahada is famous all over India for its turnover of crores.","citations":[{"content":"
[[http://www.dnaindia.com/india/report_a-market-for-stallions-studs-and-colts_1002932 सारंगखेड येथील घोडे बाजार १]]","char_index":229,"name":null,"url":"http://www.dnaindia.com/india/report_a-market-for-stallions-studs-and-colts_1002932","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html; charset=utf-8","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":550131,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:31.473254-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":4,"source_quality_raw_score":0.76416015625},{"content":"
[{{संकेतस्थळ स्रोत |url=http://news.oneindia.in/2006/12/04/sarangkheda-comes-alive-1165289469.html |title=सारंगखेड येथील घोडे बाजार २ |access-date=2009-09-09 |archive-date=2012-02-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120217023550/http://news.oneindia.in/2006/12/04/sarangkheda-comes-alive-1165289469.html |url-status=dead }}]","char_index":229,"name":null,"url":"http://news.oneindia.in/2006/12/04/sarangkheda-comes-alive-1165289469.html","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:32.898526-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"
[{{संकेतस्थळ स्रोत |url=http://news.oneindia.in/2006/12/04/sarangkheda-comes-alive-1165289469.html |title=सारंगखेड येथील घोडे बाजार २ |access-date=2009-09-09 |archive-date=2012-02-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120217023550/http://news.oneindia.in/2006/12/04/sarangkheda-comes-alive-1165289469.html |url-status=dead }}]","char_index":229,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20120217023550/http://news.oneindia.in/2006/12/04/sarangkheda-comes-alive-1165289469.html","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:32.924776-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}]},{"text":"उदा. बोकड / रेडा ह्या सारख्या प्राण्यांचा देवाला बळी देणे. अनेक स्वयंसेवी संस्था ह्या प्रथा बंद व्हाव्यात म्हणून कार्यरत आहेत.","translated_text":"For example. Sacrificing animals to God, such as goats or rats. Many NGOs are working to put an end to this practice.","citations":[{"content":"
[{{संकेतस्थळ स्रोत |url=http://www.hindu.com/2009/03/20/stories/2009032052280300.htm |title=बळी प्रथे विरुद्ध आंदोलन |access-date=2010-08-03 |archive-date=2009-04-21 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090421071513/http://www.hindu.com/2009/03/20/stories/2009032052280300.htm |url-status=dead }}]","char_index":126,"name":null,"url":"http://www.hindu.com/2009/03/20/stories/2009032052280300.htm","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:32.993094-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"
[{{संकेतस्थळ स्रोत |url=http://www.hindu.com/2009/03/20/stories/2009032052280300.htm |title=बळी प्रथे विरुद्ध आंदोलन |access-date=2010-08-03 |archive-date=2009-04-21 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090421071513/http://www.hindu.com/2009/03/20/stories/2009032052280300.htm |url-status=dead }}]","char_index":126,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20090421071513/http://www.hindu.com/2009/03/20/stories/2009032052280300.htm","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:33.008782-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}]},{"text":"बोकड / रेडा ह्या सारख्या प्राण्यांचा देवाला बळी देणे. अनेक स्वयंसेवी संस्था ह्या प्रथा बंद व्हाव्यात म्हण��न कार्यरत आहेत. तर काही ठिकाणी स्थानिक सरकारी संस्थेने बळी प्रथेवर बंदी आणली आहे.","translated_text":"Sacrificing animals to God, such as goats or rats. Many NGOs are working to put an end to this practice. In some places, local government agencies have banned the practice of sacrifice.","citations":[{"content":"
[http://timesofindia.indiatimes.com/Cities/Animal-sacrifice-banned-during-jatra/articleshow/4500675.cms]","char_index":187,"name":null,"url":"http://timesofindia.indiatimes.com/Cities/Animal-sacrifice-banned-during-jatra/articleshow/4500675.cms","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":279360,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:33.077746-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":"Text is too short (52 words)","source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}]},{"text":"तर काही ठिकाणी स्थानिक सरकारी संस्थेने बळी प्रथेवर बंदी आणली आहे. अघोरी पद्धतीने नवस फेडणे, उदा. नवजात शिशूंना उंचा वरून खाली फेकणे.","translated_text":"In some places, local government agencies have banned the practice of sacrifice. For example, a person who is unwilling to pay his debts. Throwing newborn babies up and down.","citations":[{"content":"
[[http://www.youtube.com/watch?v=ZYzCcxF2IzE अघोरी नवस]]","char_index":132,"name":null,"url":"http://www.youtube.com/watch?v=ZYzCcxF2IzE","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html; charset=utf-8","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":573926,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:33.589227-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":"Text is too short (26 words)","source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}]}]}
+{"title":"भारतीय रेल्वे इंजिने","wikicode":"[[Image:WDP 4-20012.jpg|thumb|right|300px|न्यू जलपाईगुडी शेडचे WDP4 ''बाझ'' इंजिन]]\n'''भारतीय रेल्वे इंजिने''' [[भारतीय रेल्वे|भारतातील रेल्वेमार्गांवर]] प्रवासी व सामानाचे डबे ओढणारी वाहने आहेत. ही विद्युत व डीझेलवर चालणारी असतात. जागतिक वारसा जाहीर झालेल्या मार्गांवर अगदी मर्यादित प्रमाणात सोडून वाफेवरची इंजिने आता वापरली जात नाहीत.\n\n==वर्गीकरण==\nभारतातील रेल्वे इंजिनांचे वर्गीकरण रुळांतील रुंदी (गेज), इंधन, वापराचा प्रकार आणि शक्ती किंवा मॉडेल क्रमांकाच्या आधारवर करण्यात येतो. इंजिनांच्या वर्गनावांवरूनच ही सगळी माहिती कळून येते. ही नावे सहसा ४ किंवा ५ अक्षरांची असतात पहिले अक्षर गेज, दुसरे इंधन तर तिसरे अक्षर वापराचा प्रकार दर्शवते.\n\nचौथे अक्षर इंजिनांचा मॉडेल क्रमांक दर्शवित असे. २००२पासून नवीन डीझेल इंजिनांच्या वर्गनावातील चौथे अक्षर त्यांची हॉर्सपॉवर क्षमता दर्शवते. विद्युत इंजिनांना तसेच काही (जुन्या) डीझेल इंजिनांना हा नियम लागू होत नाही.\n\nकाही वर्गनावांत पाचवे अक्षर असते. सहसा हे अक्षर उपवर्ग किंवा उपप्रकार दर्शवते. नवीन वर्गवारीनुसार पाचवे अक्षर इंजिनाची हॉर्सपॉवर क्षमता अधिक स्पष्ट करते - उदा. A हे मूळ हॉर्सपॉवरमध्ये १०० अधिक असल्याचे दर्शवते, B २०० ह़ॉर्सपॉवर, C ३००, इ. त्यानुसार WDM-3A इंजिनाची शक्तीक्षमता ३,१०० हॉर्सपॉवर आहे तर WDM-3Fची ३,६००.\n\nवाफेच्या इंजिनाना ही वर्गवारी लागू होत नाही. सध्या वापरात असलेल्या काही वाफेच्या इंजिनांची वर्गवारी पूर्वी प्रमाणेच करण्यात येते. त्यानुसार M हे वाफेचे मिश्र वापराच्या इंजिनांचा वर्ग आहे तर WP हा प्रवासी सेवेतील वाफेच्या इंजिनांचा वर्ग आहे.\n\n===वर्गीकरणाची पद्धत===\n[[Image:Irchnkanngc.jpg|thumb|right|240px|एक्सप्रेस गाडी]]\n'''पहिले अक्षर (गेज)'''\n*W-[[भारतीय ब्रॉड गेज]]\n*Y-[[मीटर गेज]]\n*Z-[[नॅरो गेज]] (२.५ फूट)\n*N-नॅरो गेज (२ फूट)\n\n'''दुसरे अक्षर (इंजिन प्रकार)'''\n*D-[[डीझेल इंजिन|डीझेल]]\n*C-डी.सी. विद्युत\n*A-ए.सी. विद्युत\n*CA-डी.सी. आणि ए.सी. विद्युत (वर्गीकरणात CA हे एकच अक्षर धरले जाते)\n*B-बॅटरी\n\n'''तिसरे अक्षर (वापर)'''\n*G-सामान वाहतूकीसाठी\n*P-प्रवासी\n*M-मिश्र\n*S-शंटिंग\n*U-[[ई.एम.यू.]]\n*R-रेलकार\n\nउदा - '''WDM 3A''':\n* \"W\" - [[ब्रॉड गेज]]\n* \"D\" - [[डीझेल]]\n* \"M\" - मिश्र वापर\n* \"3A\" - इंजिनाची शक्ती ३,००० + १०० =३,१०० [[हॉर्सपॉवर]]\n\n'''[[WAP 5]]''':\n* \"W\" - [[ब्रॉड गेज]]\n* \"A\" - ए.सी. विद्युत\n* \"P\" - प्रवासी वाहतूकीसाठी\n* \"5\" - या प्रकारच्या इंजिनांचा मॉडेल क्रमांक ५वा होता\n\n==ब्रॉड गेज (१,६७६ मिमी, ५ फूट ६ इंच) ==\n===डीझेलवर चालणारी इंजिने===\n[[Image:Pune WDM-2 Locomotive.jpg|thumb|right|240px|पुणे शेड{{मराठी शब्द सुचवा}}चे WDM3A इंजिन]]\n[[Image:WDM7 BioDiesel.JPG|thumb|right|240px|एन्नोर येथे दिसलेले ११००८ क्रमांकाचे WDM-7 इंजिन]]\n\n====मिश्र कामासाठी वापरली जाणारी इंजिने====\n*'''WDM-1''' - भारतातील मुख्य प्रवासी मार्गांवर वापरले गेलेले पहिले डीझेल इंजिन. १९५७मध्ये प्रथम वापर. आता वापरात नाही. १,९५० हॉर्सपॉवर.\n*'''[[WDM-2|WDM 2]]''' १९६२पासून वापरात असलेले भारतीय रेल्वेमार्गांवरील सगळ्यात जास्त वापरले जाणारे इंजिन. भारतात बनविले गेलेले पहिले डीझेल रेल्वे इंजिन. २,७००पेक्षा अधिक इंजिने तयार करण्यात आली आहेत. २,६०० हॉर्सपॉवर.\n*'''WDM-2A, WDM-2B''' - WDM-2 पासून तांत्रिकदृष्ट्या थोडे वेगळे असलेले उपप्रकार.\n*'''WDM-3''' - हायड्रॉलिक ट्रान्समिशन {{मराठी शब्द सुचवा}} असलेले सध्या वापरात नसलेली इंजिने. फक्त ८ आयात केली गेली होती.\n*'''WDM-3A''' - WDM-2चा उपप्रकार. WDM-3पेक्षा वेगळा. ३,१०० हॉर्सपॉवर.\n*'''WDM-3C, WDM 3D''' - WDM-3Aचे जास्त शक्ती असलेले उपप्रकार\n*'''WDM 4''' - [[जनरल मोटर्स]]कडून आयात केलेली इंजिने. जनरल मोटर्सने तंत्रज्ञान भारतीय रेल्वेला देण्यास नकार दिल्याने आयात व उत्पादन बंद केले गेले.\n*'''WDM 6''' - १,२०० हॉर्सपॉवर असलेल्या या प्रकाराचे फक्त दोन नग अस्तित्वात आले. पैकी एक श्रीलंकेतील [[प��ट्टलाम सिमेंट फॅक्टरी]]त वापरात आहे.\n*'''WDM 7'''\n\n====प्रवासी इंजिने====\n*'''WDP-1'''\n*'''WDP-2''' - १९९८पासून वापरात असलेले इंजिन. आता WDP-3A म्हणून पुनर्वर्गीकृत. ३,१०० हॉर्सपॉवर.\n*'''WDP-3''' - WDP-1चे प्रोटोटाइप{{मराठी शब्द सुचवा}}. प्रवासी सेवेत कधीच वापरले गेले नाहीत.\n*'''WDP-4''' - डीझेल-विद्युत इंजिन. ४,००० हॉर्सपॉवर शक्ती असलेले WDG-4चे प्रवासी सेवेसाठीचा प्रकार.\n\n====सामानवाहतूकीसाठीची इंजिने====\n[[Image:WDG4-12049.jpg|thumb|right|240px|हाय-टेक स्टेशन, हैदराबाद येथे दिसलेले १२०४९ क्रमांकाचे WDG-4 इंजिन]]\n*'''WDG-2''' - WDM-2ची सुधारित आवृत्ती. WDG-3A म्हणून पुनर्वर्गीकृत.\n*'''WDG-3B''', '''WDG 3C''', '''WDG 3D''' - WDG-2/WDG-3Aच्या सुधारित आवृत्ती.\n*'''WDG-4''' - जनरल मोटर्सकडून सुरुवातीस १९९९मध्ये आयात केलेली इंजिने. २००२पासून भारतात उत्पादन सुरू. ४,००० हॉर्सपॉवर.\n\n\n====शंटिंग{{मराठी शब्द सुचवा}}साठी वापरली जाणारी इंजिने====\n[[Image:WDS 4.jpg|thumb|right|240px|दिल्ली स्थानकात WDS-4 शंटिग इंजिन]]\n*'''WDS-1''' - १९४४-४५मध्ये आयात केलेली इंजिने. आता वापरात नाहीत. ३८६ हॉर्सपॉवर.\n*'''WDS-2''' - आता वापरात नाहीत.\n*'''WDS-3''' - या प्रकारची सगळी इंजिने १९७६-७८मध्ये पुनर्बांधणी करून WDS-4C म्हणून पुनर्वर्गीकृत केली गेली. ६१८ हॉर्सपॉवर.\n*'''WDS 4''','''WDS 4A''','''WDS 4B''','''WDS 4D''' - [[चित्तरंजन लोकोमोटिव्ह कार्यशाळा|चित्तरंजन लोकोमोटिव्ह कार्यशाळेने]] तयार केलेली इंजिने. ६००-७०० हॉर्सपॉवर.\n*'''WDS 4C''' - पुनर्बांधणी केलेली WDS-3 इंजिने.\n*'''WDS 5'''\n*'''WDS 6'''\n*'''WDS 8'''\n\nनोंद: भारतात विद्युत शंटिंग इंजिने वापरली जात नाहीत.\n\n====[[डी.एम.यू.]]====\nभारतात काही मार्गांवर डीझेल मल्टिपल युनिट सेवा आहे. डीझेल-विद्युत प्रकारची इंजिने DEMU तर डीझेल-हायड्रॉलिक प्रकारची इंजिने DHMU वर्गांत मोडतात. याशिवाय काही मार्गांवर डीझेल इंजिने असलेल्या रेलबसही सेवारत आहेत.\n\n===डीसी विद्युत इंजिने===\nया प्रकारची इंजिने फक्त [[मुंबई]]-[[विरार]], मुंबई-[[पुणे]] व मुंबई-[[इगतपुरी]] मार्गांवर वापरात आहेत. काही वर्षांत ही इंजिने वापरातून नाहीशी होतील.\n\n====मिश्र वापराची इंजिने====\n*'''WCM 1''' - C0-Co चाके असलेली पहिली भारतात वापरात आलेली पहिली विद्युत इंजिने.\n*'''WCM 2'''\n*'''WCM 3'''\n*'''WCM 4'''\n*'''WCM 5''' - चित्तरंजन लोकोमोटिव्ह कार्यशाळेने बांधलेली पहिली भारतीय डीसी इंजिने. यांपैकी पहिल्या इंजिनाला ''लोकमान्य'' असे नाव दिले गेले. ३,७०० हॉर्सपॉवर.\n*'''WCM 6''' - ५,००० हॉर्सपॉवर शक्तीचे कार्यक्षम इंजि���.\n\n====प्रवासी इंजिने====\n*'''WCP-1,WCP-2''' - पूर्वीची ग्रेट इंडियन पेनिनस्युलर रेल्वेची EA/1 आणि EA/2 वर्गातील इंजिने. भारतातील सर्वप्रथम विद्युत इंजिने. पैकी पहिल्या इंजिनाला ''सर रॉजर लुमनी'' असे नाव दिले गेले. हे इंजिन आता नवी दिल्लीतील राष्ट्रीय रेल संग्रहालयात ठेवलेले आहे. २,१६० हॉर्सपॉवर\n*'''WCP-3,WCP-4''' - जी.आय.पी.ची EB/1 आणि EC/1 वर्गांतील इंजिने.\n[[Image:DelhiMetro.jpg|thumb|240px|The [[New Delhi Metro]] railway]]\n\n====सामान वाहतूकीची इंजिने====\n*'''WCG-1''' - जी.आय.पी.ची EF/1 वर्गातील इंजिने. १९२८मध्ये स्विस लोकोमोटिव्ह वर्क्सकडून आयात केलेल्या व मगरीसारख्या दिसणाऱ्या या इंजिनांना क्रॉकोडाइल इंजिन म्हणले जाते. पैकी पहिल्या इंजिनाला सर लेस्ली विल्सन असे नाव दिले गेले व हे आता नवी दिल्लीच्या राष्ट्रीय रेल संग्रहालयात आहे. २,६००-२,९५० हॉर्सपॉवर.\n*'''WCG 2''' - १९७०मध्ये चित्तरंजन लोकोमोटिव्ह कार्यशाळेने तयार केलेली इंजिने.\n\n====ई.एम.यू.====\n*'''WCU 1''' - '''WCU 15''' - मुंबईतील लोकल गाड्यांमध्ये वापर.\n\n===एसी विद्युत इंजिने===\n[[Image:WAG5A-23003.jpg|thumb|250 px| भुसावळ येथे असलेले WAG-5A]]\n\n====मिश्र वापराची इंजिने====\n*'''WAM-1''' - १९५९मध्ये प्रथम वापरलेली इंजिने. आता वापरात नाहीत. ३,०१० हॉर्सपॉवर.\n*'''WAM-2'''\n*'''WAM-3'''\n*[[WAM-4|'''WAM 4''']] - १९७०मध्ये चित्तरंजन लोकोमोटिव्ह कार्यशाळेने तयार केलेली शक्तिशाली इंजिने. भारतीय रेल्वेतील सर्वाधिक वापरातील इंजिनांपैकी एक. ३,८५० हॉर्सपॉवर.\n====प्रवासी इंजिने====\n[[Image:WAP4 front.JPG|thumb|250 px|WAP4]]\n*'''WAP-1''' - १९७०मध्ये चित्तरंजन लोकोमोटिव्ह कार्यशाळेने सुरुवातीस कोलकाता-दिल्ली राजधानी एक्सप्रेससाठी तयार केलेले शक्तिशाली इंजिन. ३,९०० हॉर्सपॉवर.\n*'''WAP-2''' - आता वापरात नाही.\n*'''WAP-3''' - आता वापरात नाही.\n*'''WAP-4''' - WAP-1ची सुधारित आवृत्ती. ५,३५० हॉर्सपॉवर.\n*'''[[WAP-5]]''' - १९९५मध्ये स्वित्झर्लंडहून आयात केलेली इंजिने. नामांकित जलद गाड्यांवर वापर. ५,४५० हॉर्सपॉवर.\n*'''WAP-6''' - आता वापरात नाही.\n*'''[[WAP-7]]''' - WAG-9च्या गियर रेशियो{{मराठी शब्द सुचवा}}मध्ये बदल केलेला वर्ग. ६,२५० हॉर्सपॉवर.\n\n====सामान वाहतूकीची इंजिने====\n[[Image:WAG 7-27264.jpg|thumb|250 px|व्याघ्रमुख WAG-7]]\n*'''WAG-1'''\n*'''WAG-2'''\n*'''WAG-3'''\n*'''WAG-4'''\n*'''WAG-5''' - भारतात सगळ्यात जास्त वापरात असलेले विद्युत इंजिन. १,१००पेक्षा जास्त तयार करण्यात आली. ३,८५० हॉर्सपॉवर.\n*'''WAG-5A,WAG 5B''' - WAG-5मध्ये तांत्रिक बदल असलेली इंजिने.\n*'''WAG-6A''' - हिताचीकडून आयात केलेली इंजिने. ६,११० हॉर्सपॉवर.\n*'''WAG-6B,WAG 6c''' - (Variants of WAG 3A. All rated at 6110 hp)\n*'''WAG-7''' - ५,००० हॉर्सपॉवर.\n*'''WAG 9''' - WAP-7च्या गियर रेशियो{{मराठी शब्द सुचवा}}मध्ये बदल केलेला वर्ग. ६,३५० हॉर्सपॉवर.\n\n====ई.एम.यू.====\n[[Image:ChennaiEMUold.JPG|thumb|220px|]]\n*'''WAU 1''' ते '''WAU 4'''\n\n=== दुहेरी विद्युत इंजिने === \nया प्रकारची इंजिने डी.सी. तसेच ए.सी. (एका वेळी एकच) विद्युतप्रवाहावर चालू शकतात. मुंबई व आसपासच्या परिसरात रेल्वेवर डी.सी. विद्युतप्रवाह आहे तर भारतातील इतर ठिकाणी ए.सी. इंजिन न बदलता गाड्या मुंबईच्या आतबाहेर करता याव्या हीच या प्रकारची इंजिने तयार करण्यामागची प्रेरणा होती. ही इंजिने मुख्यत्वे मुंबई-भुसावळ व मुंबई-वलसाड तसेच मुंबई-पुणे मार्गांवर वापरली जातात. डी.सी.-ए.सी. विद्युतप्रवाहातील बदल मुंबई-भुसावळ मार्गावर इगतपुरी स्थानकात तर मुंबई-वलसाड मार्गावर विरारजवळ होतो. मुंबई-पुणे मार्ग पूर्णपणे डी.सी. विद्युतप्रवाहावर आहे. काही काळाने या सगळ्या मार्गांवरील डी.सी. प्रवाह बदलून ए.सी. करण्याचा घाट घातलेला आहे.\n[[Image:Wcam3 kurla.jpg|thumb|220px| WCAM3 at Kurla]]\n\n====मिश्र वापराची इंजिने====\n*'''WCAM 1'''\n*'''WCAM 2'''\n\n\n====सामान वाहतूकीची इंजिने====\n*'''WCAG 1''' ([[भारत हेवी इलेक्ट्रिकल्स लिमिटेड]]ने तयार केलेली २,९३० हॉर्सपॉवर (डी.सी.)/४,७२० हॉर्सपॉवर (ए.सी.))\n\n==मीटर गेज (१,००० मिमी==\n===डीझेल इंजिने (मिश्र वापर)===\n*'''YDM 1'''\n*'''YDM 2'''\n*'''YDM 3'''\n*'''YDM 4'''\n*'''YDM 4A'''\n*'''YDM 5'''\n\n===विद्युत इंजिने===\n[[Image:YAm1-21922.jpg|thumb|240 px| YAM1 प्रकारचे मीटर गेज विद्युत इंजिन]]\n*'''YCG 1''' ([[चेन्नाई]] परिसरात वापरासाठी १९३० च्या सुमारास आयात)\n*'''YAM 1''' (२००२ पर्यंत चेन्नाई परिसरात वापर. १,७४० हॉर्सपॉवर)\n\n===ई.एम.यू.===\n*'''YAU class''' (१९२० च्या सुमारास वापरात आलेली भारतातील सर्वप्रथम ई.एम.यू. सेवा)\n\n==नॅरो गेज (मिश्र वापर)==\n===डीझेल इंजिने ===\n\n====२ फूट ६ इंच====\n*'''ZDM 1'''\n*'''ZDM 2'''\n*'''ZDM 3''' (नंतर बदल करून ZDM 4C प्रकारात आणली गेली)\n*'''ZDM 4'''\n*'''ZDM 4A'''\n*'''ZDM 4B, 4C, 4D'''\n*'''ZDM 5'''\n\n====२ फूट ====\n*'''[[एन.डी.एम. ६|NDM 1]]'''\n*'''NDM 5'''\n*[[एन.डी.एम. ६|NDM 6]] ([[दार्जीलिंग हिमालयन रेल्वे]]मध्ये वापरात)\n\n===बॅटरी इंजिने===\n'''NBM 1''' - १९८७मध्ये [[भारत हेवी इलेक्ट्रिकल्स लिमिटेड]]द्वारा उत्पादित.\n\n==नामांकित इंजिने==\n\n* '''''शक्ती''''' : मायक्रोप्रोसेसर{{मराठी शब्द सुचवा}}चलित WDG-3A.\n* '''''नवोदित''''': ३-फेझ{{मराठी शब्द सुचवा}} विद्युतप्रवाहावर चालणारे पहिले WAP-5 इंजिन.\n* '''''नवयुग''''': WAP7 पैकी एक.\n* '''''प्रबळ''''': लखनौ शेडचे एक WDM-3A\n* '''''नव जागरण'''''\n* '''''नव शक्ती''''' WAG-9 ���ैकी एक.\n\n* '''''बाझ''''': २००११ आणि २००१२ क्रमांकाची WDP-4 इंजिने.\n* '''''सुखसागर''' : BZA शेडचे २०४२० क्रमांकाचे WAM-4.\n* '''''बाबा साहेब''''': GZB शेडचे WAP1.\n* '''''गरुड''''': मायक्रोप्रोसेसर{{मराठी शब्द सुचवा}}चलित WDG-2 आणि WDG-2A इंजिने.\n* '''''व्याघ्रमुख''''': दर्शनीभागावर चट्टेपट्टे असलेली WAG-7 इंजिने.\n\n==हेसुद्धा पाहा==\n* [[भारतीय रेल्वे]]\n\n==बाह्य दुवे==\n{{commonscat|Locomotives of India}}\n*[http://www.irfca.org/faq/faq-hist.html History of Indian Railways]\n*[http://www.irfca.org/faq/faq-specs.html Technical specifications of Indian locomotives]\n*[http://www.irfca.org/articles/isrs/isrs082004-steam-history.html Indian Steam locomotives history]\n*[http://www.irfca.org/faq/faq-loco-steam.html Indian steam locomotives]\n*[http://www.irfca.org/faq/faq-steam.html General information on Indian steam locomotives]\n*[http://www.irfca.org/faq/faq-loco2d.html Broad gauge diesel locomotives in India]\n*[http://www.irfca.org/faq/faq-loco-diesel-mg.html Meter and narrow gauge diesel locomotives in India]\n*[http://www.irfca.org/faq/faq-loco-electric-dc.html DC electric locomotives in India]\n*[http://www.irfca.org/faq/faq-loco2e.html AC electric locomotives in India]\n*[http://www.irfca.org/faq/faq-mu.html Multiple unit operations in India]\n\n*[https://web.archive.org/web/20091026235844/http://in.geocities.com/trainsataglance/ Trains At A Glance]\n*[http://www.irfca.org Indian railway fan club]\n\n{{विस्तार}}\n\n[[वर्ग:भारतीय रेल्वे|इंजिने]]\n[[वर्ग:भारतातील रेल्वे इंजिने]]\n[[वर्ग:भारतातील विद्युत रेल्वे इंजिने]]\n[[वर्ग:भारतातील डीझेल रेल्वे इंजिने]]\n[[वर्ग:भारतातील वाफेची रेल्वे इंजिने]]","hash":"46598f6bf149171f5c8d314ca4efd20e64eaf073772e89e3fc2d0f8bb847d8be","last_revision":"2022-11-22T15:13:01Z","first_revision":"2009-05-23T09:20:46Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:13.722685","cross_lingual_links":{"en":"Locomotives of India","hi":"भारत के लोकोमोटिव","te":"భారత రైల్వే రైలు ఇంజన్లు"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:49.203912","text":"भारतीय रेल्वे इंजिने भारतातील रेल्वेमार्गांवर प्रवासी व सामानाचे डबे ओढणारी वाहने आहेत. ही विद्युत व डीझेलवर चालणारी असतात. जागतिक वारसा जाहीर झालेल्या मार्गांवर अगदी मर्यादित प्रमाणात सोडून वाफेवरची इंजिने आता वापरली जात नाहीत.\n\nभारतातील रेल्वे इंजिनांचे वर्गीकरण रुळांतील रुंदी (गेज), इंधन, वापराचा प्रकार आणि शक्ती किंवा मॉडेल क्रमांकाच्या आधारवर करण्यात येतो. इंजिनांच्या वर्गनावांवरूनच ही सगळी माहिती कळून येते. ही नावे सहसा ४ किंवा ५ अक्षरांची असतात पहिले अक्षर गेज, दुसरे इंधन तर तिसरे अक्षर वापराचा प्रकार दर्शवते.\n\nचौथे अक्षर इंजिनांचा मॉडेल क्रमांक दर्शवित असे. २००२पासून नवीन डीझेल इंजिनांच्या वर्गनावातील चौथे अक्षर त्यांची हॉर्सपॉवर क्षमता दर्शवते. विद्युत इंजिनांना तसेच काही (जुन्या) डीझेल इंजिनांना हा नियम लागू होत नाही.\n\nकाही वर्गनावांत पाचवे अक्षर असते. सहसा हे अक्षर उपवर्ग किंवा उपप्रकार दर्शवते. नवीन वर्गवारीनुसा��� पाचवे अक्षर इंजिनाची हॉर्सपॉवर क्षमता अधिक स्पष्ट करते - उदा. A हे मूळ हॉर्सपॉवरमध्ये १०० अधिक असल्याचे दर्शवते, B २०० ह़ॉर्सपॉवर, C ३००, इ. त्यानुसार WDM-3A इंजिनाची शक्तीक्षमता ३,१०० हॉर्सपॉवर आहे तर WDM-3Fची ३,६००.\n\nवाफेच्या इंजिनाना ही वर्गवारी लागू होत नाही. सध्या वापरात असलेल्या काही वाफेच्या इंजिनांची वर्गवारी पूर्वी प्रमाणेच करण्यात येते. त्यानुसार M हे वाफेचे मिश्र वापराच्या इंजिनांचा वर्ग आहे तर WP हा प्रवासी सेवेतील वाफेच्या इंजिनांचा वर्ग आहे.\n\nपहिले अक्षर (गेज) W-भारतीय ब्रॉड गेज Y-मीटर गेज Z-नॅरो गेज (२.५ फूट) N-नॅरो गेज (२ फूट)\n\nदुसरे अक्षर (इंजिन प्रकार) D-डीझेल C-डी.सी. विद्युत A-ए.सी. विद्युत CA-डी.सी. आणि ए.सी. विद्युत (वर्गीकरणात CA हे एकच अक्षर धरले जाते) B-बॅटरी\n\nतिसरे अक्षर (वापर) G-सामान वाहतूकीसाठी P-प्रवासी M-मिश्र S-शंटिंग U-ई.एम.यू. R-रेलकार\n\nउदा - WDM 3A: \"W\" - ब्रॉड गेज \"D\" - डीझेल \"M\" - मिश्र वापर \"3A\" - इंजिनाची शक्ती ३,००० + १०० =३,१०० हॉर्सपॉवर\n\nWAP 5: \"W\" - ब्रॉड गेज \"A\" - ए.सी. विद्युत \"P\" - प्रवासी वाहतूकीसाठी \"5\" - या प्रकारच्या इंजिनांचा मॉडेल क्रमांक ५वा होता\n\nWDM-1 - भारतातील मुख्य प्रवासी मार्गांवर वापरले गेलेले पहिले डीझेल इंजिन. १९५७मध्ये प्रथम वापर. आता वापरात नाही. १,९५० हॉर्सपॉवर. WDM 2 १९६२पासून वापरात असलेले भारतीय रेल्वेमार्गांवरील सगळ्यात जास्त वापरले जाणारे इंजिन. भारतात बनविले गेलेले पहिले डीझेल रेल्वे इंजिन. २,७००पेक्षा अधिक इंजिने तयार करण्यात आली आहेत. २,६०० हॉर्सपॉवर. WDM-2A, WDM-2B - WDM-2 पासून तांत्रिकदृष्ट्या थोडे वेगळे असलेले उपप्रकार. WDM-3 - हायड्रॉलिक ट्रान्समिशन असलेले सध्या वापरात नसलेली इंजिने. फक्त ८ आयात केली गेली होती. WDM-3A - WDM-2चा उपप्रकार. WDM-3पेक्षा वेगळा. ३,१०० हॉर्सपॉवर. WDM-3C, WDM 3D - WDM-3Aचे जास्त शक्ती असलेले उपप्रकार WDM 4 - जनरल मोटर्सकडून आयात केलेली इंजिने. जनरल मोटर्सने तंत्रज्ञान भारतीय रेल्वेला देण्यास नकार दिल्याने आयात व उत्पादन बंद केले गेले. WDM 6 - १,२०० हॉर्सपॉवर असलेल्या या प्रकाराचे फक्त दोन नग अस्तित्वात आले. पैकी एक श्रीलंकेतील पुट्टलाम सिमेंट फॅक्टरीत वापरात आहे. WDM 7\n\nWDP-1 WDP-2 - १९९८पासून वापरात असलेले इंजिन. आता WDP-3A म्हणून पुनर्वर्गीकृत. ३,१०० हॉर्सपॉवर. WDP-3 - WDP-1चे प्रोटोटाइप. प्रवासी सेवेत कधीच वापरले गेले नाहीत. WDP-4 - डीझेल-विद्युत इंजिन. ४,००० हॉर्सपॉव��� शक्ती असलेले WDG-4चे प्रवासी सेवेसाठीचा प्रकार.\n\nWDG-2 - WDM-2ची सुधारित आवृत्ती. WDG-3A म्हणून पुनर्वर्गीकृत. WDG-3B, WDG 3C, WDG 3D - WDG-2/WDG-3Aच्या सुधारित आवृत्ती. WDG-4 - जनरल मोटर्सकडून सुरुवातीस १९९९मध्ये आयात केलेली इंजिने. २००२पासून भारतात उत्पादन सुरू. ४,००० हॉर्सपॉवर.\n\nWDS-1 - १९४४-४५मध्ये आयात केलेली इंजिने. आता वापरात नाहीत. ३८६ हॉर्सपॉवर. WDS-2 - आता वापरात नाहीत. WDS-3 - या प्रकारची सगळी इंजिने १९७६-७८मध्ये पुनर्बांधणी करून WDS-4C म्हणून पुनर्वर्गीकृत केली गेली. ६१८ हॉर्सपॉवर. WDS 4,WDS 4A,WDS 4B,WDS 4D - चित्तरंजन लोकोमोटिव्ह कार्यशाळेने तयार केलेली इंजिने. ६००-७०० हॉर्सपॉवर. WDS 4C - पुनर्बांधणी केलेली WDS-3 इंजिने. WDS 5 WDS 6 WDS 8\n\nनोंद: भारतात विद्युत शंटिंग इंजिने वापरली जात नाहीत.\n\nभारतात काही मार्गांवर डीझेल मल्टिपल युनिट सेवा आहे. डीझेल-विद्युत प्रकारची इंजिने DEMU तर डीझेल-हायड्रॉलिक प्रकारची इंजिने DHMU वर्गांत मोडतात. याशिवाय काही मार्गांवर डीझेल इंजिने असलेल्या रेलबसही सेवारत आहेत.\n\nया प्रकारची इंजिने फक्त मुंबई-विरार, मुंबई-पुणे व मुंबई-इगतपुरी मार्गांवर वापरात आहेत. काही वर्षांत ही इंजिने वापरातून नाहीशी होतील.\n\nWCM 1 - C0-Co चाके असलेली पहिली भारतात वापरात आलेली पहिली विद्युत इंजिने. WCM 2 WCM 3 WCM 4 WCM 5 - चित्तरंजन लोकोमोटिव्ह कार्यशाळेने बांधलेली पहिली भारतीय डीसी इंजिने. यांपैकी पहिल्या इंजिनाला लोकमान्य असे नाव दिले गेले. ३,७०० हॉर्सपॉवर. WCM 6 - ५,००० हॉर्सपॉवर शक्तीचे कार्यक्षम इंजिन.\n\nWCP-1,WCP-2 - पूर्वीची ग्रेट इंडियन पेनिनस्युलर रेल्वेची EA/1 आणि EA/2 वर्गातील इंजिने. भारतातील सर्वप्रथम विद्युत इंजिने. पैकी पहिल्या इंजिनाला सर रॉजर लुमनी असे नाव दिले गेले. हे इंजिन आता नवी दिल्लीतील राष्ट्रीय रेल संग्रहालयात ठेवलेले आहे. २,१६० हॉर्सपॉवर WCP-3,WCP-4 - जी.आय.पी.ची EB/1 आणि EC/1 वर्गांतील इंजिने.\n\nWCG-1 - जी.आय.पी.ची EF/1 वर्गातील इंजिने. १९२८मध्ये स्विस लोकोमोटिव्ह वर्क्सकडून आयात केलेल्या व मगरीसारख्या दिसणाऱ्या या इंजिनांना क्रॉकोडाइल इंजिन म्हणले जाते. पैकी पहिल्या इंजिनाला सर लेस्ली विल्सन असे नाव दिले गेले व हे आता नवी दिल्लीच्या राष्ट्रीय रेल संग्रहालयात आहे. २,६००-२,९५० हॉर्सपॉवर. WCG 2 - १९७०मध्ये चित्तरंजन लोकोमोटिव्ह कार्यशाळेने तयार केलेली इंजिने.\n\nWCU 1 - WCU 15 - मुंबईतील लोकल गाड्यांमध्ये वापर.\n\nWAM-1 - १९५९मध्ये प्रथम ���ापरलेली इंजिने. आता वापरात नाहीत. ३,०१० हॉर्सपॉवर. WAM-2 WAM-3 WAM 4 - १९७०मध्ये चित्तरंजन लोकोमोटिव्ह कार्यशाळेने तयार केलेली शक्तिशाली इंजिने. भारतीय रेल्वेतील सर्वाधिक वापरातील इंजिनांपैकी एक. ३,८५० हॉर्सपॉवर.\n\nWAP-1 - १९७०मध्ये चित्तरंजन लोकोमोटिव्ह कार्यशाळेने सुरुवातीस कोलकाता-दिल्ली राजधानी एक्सप्रेससाठी तयार केलेले शक्तिशाली इंजिन. ३,९०० हॉर्सपॉवर. WAP-2 - आता वापरात नाही. WAP-3 - आता वापरात नाही. WAP-4 - WAP-1ची सुधारित आवृत्ती. ५,३५० हॉर्सपॉवर. WAP-5 - १९९५मध्ये स्वित्झर्लंडहून आयात केलेली इंजिने. नामांकित जलद गाड्यांवर वापर. ५,४५० हॉर्सपॉवर. WAP-6 - आता वापरात नाही. WAP-7 - WAG-9च्या गियर रेशियोमध्ये बदल केलेला वर्ग. ६,२५० हॉर्सपॉवर.\n\nWAG-1 WAG-2 WAG-3 WAG-4 WAG-5 - भारतात सगळ्यात जास्त वापरात असलेले विद्युत इंजिन. १,१००पेक्षा जास्त तयार करण्यात आली. ३,८५० हॉर्सपॉवर. WAG-5A,WAG 5B - WAG-5मध्ये तांत्रिक बदल असलेली इंजिने. WAG-6A - हिताचीकडून आयात केलेली इंजिने. ६,११० हॉर्सपॉवर. WAG-6B,WAG 6c - (Variants of WAG 3A. All rated at 6110 hp) WAG-7 - ५,००० हॉर्सपॉवर. WAG 9 - WAP-7च्या गियर रेशियोमध्ये बदल केलेला वर्ग. ६,३५० हॉर्सपॉवर.\n\nWAU 1 ते WAU 4\n\nया प्रकारची इंजिने डी.सी. तसेच ए.सी. (एका वेळी एकच) विद्युतप्रवाहावर चालू शकतात. मुंबई व आसपासच्या परिसरात रेल्वेवर डी.सी. विद्युतप्रवाह आहे तर भारतातील इतर ठिकाणी ए.सी. इंजिन न बदलता गाड्या मुंबईच्या आतबाहेर करता याव्या हीच या प्रकारची इंजिने तयार करण्यामागची प्रेरणा होती. ही इंजिने मुख्यत्वे मुंबई-भुसावळ व मुंबई-वलसाड तसेच मुंबई-पुणे मार्गांवर वापरली जातात. डी.सी.-ए.सी. विद्युतप्रवाहातील बदल मुंबई-भुसावळ मार्गावर इगतपुरी स्थानकात तर मुंबई-वलसाड मार्गावर विरारजवळ होतो. मुंबई-पुणे मार्ग पूर्णपणे डी.सी. विद्युतप्रवाहावर आहे. काही काळाने या सगळ्या मार्गांवरील डी.सी. प्रवाह बदलून ए.सी. करण्याचा घाट घातलेला आहे.\n\nWCAM 1 WCAM 2\n\nWCAG 1 (भारत हेवी इलेक्ट्रिकल्स लिमिटेडने तयार केलेली २,९३० हॉर्सपॉवर (डी.सी.)/४,७२० हॉर्सपॉवर (ए.सी.))\n\nYDM 1 YDM 2 YDM 3 YDM 4 YDM 4A YDM 5\n\nYCG 1 (चेन्नाई परिसरात वापरासाठी १९३० च्या सुमारास आयात) YAM 1 (२००२ पर्यंत चेन्नाई परिसरात वापर. १,७४० हॉर्सपॉवर)\n\nYAU class (१९२० च्या सुमारास वापरात आलेली भारतातील सर्वप्रथम ई.एम.यू. सेवा)\n\nZDM 1 ZDM 2 ZDM 3 (नंतर बदल करून ZDM 4C प्रकारात आणली गेली) ZDM 4 ZDM 4A ZDM 4B, 4C, 4D ZDM 5\n\nNDM 1 NDM 5 NDM 6 (दार्जीलिंग हिमालयन रेल्वेमध्ये वापरात)\n\nNBM 1 - १९८७मध्ये भारत हेवी इलेक्ट्रिकल्स लिमिटेडद्वारा उत्पादित.\n\nशक्ती : मायक्रोप्रोसेसरचलित WDG-3A. नवोदित: ३-फेझ विद्युतप्रवाहावर चालणारे पहिले WAP-5 इंजिन. नवयुग: WAP7 पैकी एक. प्रबळ: लखनौ शेडचे एक WDM-3A नव जागरण नव शक्ती WAG-9 पैकी एक.\n\nबाझ: २००११ आणि २००१२ क्रमांकाची WDP-4 इंजिने. सुखसागर : BZA शेडचे २०४२० क्रमांकाचे WAM-4. बाबा साहेब: GZB शेडचे WAP1. गरुड: मायक्रोप्रोसेसरचलित WDG-2 आणि WDG-2A इंजिने. व्याघ्रमुख'': दर्शनीभागावर चट्टेपट्टे असलेली WAG-7 इंजिने.\n\nभारतीय रेल्वे\n\nHistory of Indian Railways Technical specifications of Indian locomotives Indian Steam locomotives history Indian steam locomotives General information on Indian steam locomotives Broad gauge diesel locomotives in India Meter and narrow gauge diesel locomotives in India DC electric locomotives in India AC electric locomotives in India Multiple unit operations in India\n\nTrains At A Glance Indian railway fan club\n\nइंजिने वर्ग:भारतातील रेल्वे इंजिने वर्ग:भारतातील विद्युत रेल्वे इंजिने वर्ग:भारतातील डीझेल रेल्वे इंजिने वर्ग:भारतातील वाफेची रेल्वे इंजिने\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"भारतीय रेल्वे इंजिने भारतातील रेल्वेमार्गांवर प्रवासी व सामानाचे डबे ओढणारी वाहने आहेत.","translated_text":"Indian Railways Engines are vehicles that tow passengers and baggage on Indian railways.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ही विद्युत व डीझेलवर चालणारी असतात.","translated_text":"They run on electricity and diesel.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"जागतिक वारसा जाहीर झालेल्या मार्गांवर अगदी मर्यादित प्रमाणात सोडून वाफेवरची इंजिने आता वापरली जात नाहीत.","translated_text":"The steam engines are no longer used except in very limited quantities on World Heritage designated roads.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"वर्गीकरण","translated_text":"Classification","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"भारतातील रेल्वे इंजिनांचे वर्गीकरण रुळांतील रुंदी (गेज), इंधन, वापराचा प्रकार आणि शक्ती किंवा मॉडेल क्रमांकाच्या आधारवर करण्यात येतो.","translated_text":"Railway engines in India are classified according to the width of the lines, fuel, type of use and power or model number.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"इंजिनांच्या वर्गनावांवरूनच ही सगळी माहिती कळून येते.","translated_text":"All this information comes from the class names of the engines.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ही नावे सहसा ४ किंवा ५ अक्षरांची असतात पहिले अक्षर गेज, दुसरे इंधन तर तिसरे अक्षर वापराचा प्रकार दर्शवते.","translated_text":"These names are usually four or five letters long. The first letter is a gauge, the second a fuel, and the third a type of letter.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"चौथे अक्षर इंजिनांचा मॉडेल क्रमांक दर्शवित असे.","translated_text":"The fourth letter was the model number of the engines.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"२००२पासून नवीन डीझेल इंजिनांच्या वर्गनावातील चौथे अक्षर त्यांची हॉर्सपॉवर क्षमता दर्शवते.","translated_text":"The fourth letter in the name of the new diesel engines since 2002 indicates their horsepower capabilities.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"विद्युत इंजिनांना तसेच काही (जुन्या) डीझेल इंजिनांना हा नियम लागू होत नाही.","translated_text":"This rule does not apply to electrical engines as well as some (old) diesel engines.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"काही वर्गनावांत पाचवे अक्षर असते.","translated_text":"Some class names have a fifth letter.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सहसा हे अक्षर उपवर्ग किंवा उपप्रकार दर्शवते.","translated_text":"Usually this letter represents a subcategory or subtype.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"नवीन वर्गवारीनुसार पाचवे अक्षर इंजिनाची हॉर्सपॉवर क्षमता अधिक स्पष्ट करते - उदा.","translated_text":"According to the new classification, the fifth letter describes the horsepower capability of the engine more clearly - e.g.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"A हे मूळ हॉर्सपॉवरमध्ये १०० अधिक असल्याचे दर्शवते, B २०० ह़ॉर्सपॉवर, C ३००, इ.","translated_text":"A indicates 100 more than the original horsepower, B 200 more than the original horsepower, C 300, etc.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यानुसार WDM-3A इंजिनाची शक्तीक्षमता ३,१०० हॉर्सपॉवर आहे तर WDM-3Fची ३,६००.","translated_text":"Accordingly, the power output of the WDM-3A engine is 3,100 horsepower, while that of the WDM-3F engine is 3,600.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वाफेच्या इंजिनाना ही वर्गवारी लागू होत नाही.","translated_text":"This category does not apply to steam engines.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सध्या वापरात असलेल्या काही वाफेच्या इंजिनांची वर्गवारी पूर्वी प्रमाणेच करण्यात येते.","translated_text":"Some of the steam engines currently in use are classified the same as before.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यानुसार M हे वाफेचे मिश्र वापराच्या इंजिनांचा वर्ग आहे तर WP हा प्रवासी सेवेतील वाफेच्या इंजिनांचा वर्ग आहे.","translated_text":"Accordingly, M is a class of mixed-use steam engines and WP is a class of passenger steam engines.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"वर्गीकरणाची पद्धत","translated_text":"The method of classification","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पहिले अक्षर (गेज) W-भारतीय ब्रॉड गेज Y-मीटर गेज Z-नॅरो गेज (२.५ फूट) N-नॅरो गेज (२ फूट)","translated_text":"First letter (gauge) W-Indian broad gauge Y-meter gauge Z-narrow gauge (2.5 ft) N-narrow gauge (2 ft)","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"दुसरे अक्षर (इंजिन प्रकार) D-डीझेल C-डी.सी.","translated_text":"The second letter (engine type) D-diesel C-DC.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"विद्युत A-ए.सी.","translated_text":"Electrical A-AC.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"विद्युत CA-डी.सी.","translated_text":"Electrical CA-DC","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"आणि ए.सी.","translated_text":"And A.C.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"विद्युत (वर्गीकरणात CA हे एकच अक्षर धरले जाते) B-बॅटरी","translated_text":"Electrical (in classification CA is taken as a single letter) B-battery","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"तिसरे अक्षर (वापर) G-सामान वाहतूकीसाठी P-प्रवासी M-मिश्र S-शंटिंग U-ई.एम.यू.","translated_text":"Third letter (Use) G-passenger M-missile S-shunting U-EMU for freight transport","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"R","translated_text":"The R","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"-रेलकार","translated_text":"- The train.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"उदा - WDM 3A: \"W\" - ब्रॉड गेज \"D\" - डीझेल \"M\" - मिश्र वापर \"3A\" - इंजिनाची शक्ती ३,००० + १०० =३,१०० हॉर्सपॉवर","translated_text":"For example, WDM 3A: \"W\" - broad gauge \"D\" - diesel \"M\" - mixed use \"3A\" - engine power 3,000 + 100 = 3,100 horsepower.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"WAP 5: \"W\" - ब्रॉड गेज \"A\" - ए.सी.","translated_text":"WAP 5: \"W\" - Broad gauge \"A\" - AC","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"विद्युत \"P\" - प्रवासी वाहतूकीसाठी \"5\" - या प्रकारच्या इंजिनांचा मॉडेल क्रमांक ५वा होता","translated_text":"Electric \"P\" - the \"5\" for passenger transport - was the number five model of engines.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"ब्रॉड गेज (१,६७६ मिमी, ५ फूट ६ इंच)","translated_text":"Broad gauge (1,676 mm, 5 feet 6 inches)","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"डीझेलवर चालणारी इंजिने","translated_text":"Diesel-powered engines","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"मिश्र कामासाठी वापरली जाणारी इंजिने","translated_text":"Engines used for mixed work","level":4,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"WDM-1 - भारतातील मुख्य प्रवासी मार्गांवर वापरले गेलेले पहिले डीझेल इंजिन.","translated_text":"WDM-1 - The first diesel engine used on major passenger routes in India.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९५७मध्ये प्रथम वापर.","translated_text":"First used in 1957.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"आता वापरात नाही.","translated_text":"It is no longer in use.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१,९५० हॉर्सपॉवर.","translated_text":"1,950 horsepower.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"WDM 2 १९६२पासून वापरात असलेले भारतीय रेल्वेमार्गांवरील सगळ्यात जास्त वापरले जाणारे इंजिन.","translated_text":"WDM 2 is the most widely used engine on Indian Railways in use since 1962.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"भारतात बनविले गेलेले पहिले डीझेल रेल्वे इंजिन.","translated_text":"The first diesel engine to be built in India.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"२,७००पेक्षा अधिक इंजिने तयार करण्यात आली आहेत.","translated_text":"More than 2,700 engines have been built.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"२,६०० हॉर्सपॉवर.","translated_text":"2,600 horsepower.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"WDM-2A, WDM-2B - WDM-2 पासून तांत्रिकदृष्ट्या थोडे वेगळे असलेले उपप्रकार.","translated_text":"WDM-2A, WDM-2B - A technically slightly different subtype from WDM-2.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"WDM-3 - हायड्रॉलिक ट्रान्समिशन असलेले सध्या वापरात नसलेली इंजिने.","translated_text":"WDM-3 - Engine not currently in use with hydraulic transmission.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"फक्त ८ आयात केली ��ेली होती.","translated_text":"Only eight were imported.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"WDM-3A - WDM-2चा उपप्रकार.","translated_text":"WDM-3A - a subtype of WDM-2.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"WDM-3पेक्षा वेगळा.","translated_text":"Different from WDM-3.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"३,१०० हॉर्सपॉवर.","translated_text":"3,100 horsepower.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"WDM-3C, WDM 3D - WDM-3Aचे जास्त शक्ती असलेले उपप्रकार WDM 4 - जनरल मोटर्सकडून आयात केलेली इंजिने.","translated_text":"WDM-3C, WDM 3D - High power subtype of WDM-3A WDM 4 - Engines imported from General Motors.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"जनरल मोटर्सने तंत्रज्ञान भारतीय रेल्वेला देण्यास नकार दिल्याने आयात व उत्पादन बंद केले गेले. WDM 6 - १,२०० हॉर्सपॉवर असलेल्या या प्रकाराचे फक्त दोन नग अस्तित्वात आले.","translated_text":"Imports and production were halted due to General Motors' refusal to hand over the technology to Indian Railways.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पैकी एक श्रीलंकेतील पुट्टलाम सिमेंट फॅक्टरीत वापरात आहे.","translated_text":"One of them is in use at the Puttalam cement factory in Sri Lanka.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"WDM 7","translated_text":"WDM 7","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"प्रवासी इंजिने","translated_text":"Passenger engines","level":4,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"WDP-1 WDP-2 - १९९८पासून वापरात असलेले इंजिन.","translated_text":"WDP-1 WDP-2 - engine in use since 1998.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"आता WDP-3A म्हणून पुनर्वर्गीकृत.","translated_text":"Now reclassified as WDP-3A.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"३,१०० हॉर्सपॉवर.","translated_text":"3,100 horsepower.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"WDP-3 - WDP-1चे प्रोटोटाइप.","translated_text":"WDP-3 is a prototype of WDP-1.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"प्रवासी सेवेत कधीच वापरले गेले नाहीत.","translated_text":"Never used in passenger service.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"WDP-4 - डीझेल-विद्युत इंजिन.","translated_text":"WDP-4 - Diesel-electric engine.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"४,००० हॉर्सपॉवर शक्ती असलेले WDG-4चे प्रवासी सेवेसाठीचा प्रकार.","translated_text":"The WDG-4 is a passenger service type with 4,000 horsepower.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"सामानवाहतूकीसाठीची इंजिने","translated_text":"The engine for the transportation of goods","level":4,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"WDG-2 - WDM-2ची सुधारित आवृत्ती.","translated_text":"WDG-2 - an upgraded version of WDM-2.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"WDG-3A म्हणून पुनर्वर्गीकृत.","translated_text":"Reclassified as WDG-3A.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"WDG-3B, WDG 3C, WDG 3D - WDG-2/WDG-3Aच्या सुधारित आवृत्ती.","translated_text":"WDG-3B, WDG 3C, WDG 3D is an updated version of WDG-2/WDG-3A.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"WDG-4 - जनरल मोटर्सकडून सुरुवातीस १९९९मध्ये आयात केलेली इंजिने.","translated_text":"WDG-4 - Engine originally imported from General Motors in 1999.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"२००२पासून भारतात उत्पादन सुरू.","translated_text":"Production started in India since 2002.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"४,००० हॉर्सपॉवर.","translated_text":"4,000 horsepower.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"शंटिंगसाठी वापरली जाणारी इंजिने","translated_text":"The engines used for shunting","level":4,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"WDS-1 - १९४४-४५मध्ये आयात केलेली इंजिने.","translated_text":"WDS-1 - Engines imported in 1944-45.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"आता वापरात नाहीत.","translated_text":"They are no longer in use.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"३८६ हॉर्सपॉवर.","translated_text":"386 horsepower.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"WDS-2 - आता वापरात नाहीत.","translated_text":"WDS-2 is no longer in use.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"WDS-3 - या प्रकारची सगळी इंजिने १९७६-७८मध्ये पुनर्बांधणी करून WDS-4C म्हणून पुनर्वर्गीकृत केली गेली.","translated_text":"WDS-3 - All engines of this type were rebuilt in 1976-78 and reclassified as WDS-4C.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"६१८ हॉर्सपॉवर.","translated_text":"618 horsepower.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"WDS 4,WDS 4A,WDS 4B,WDS 4D - चित्तरंजन लोकोमोटिव्ह कार्यशाळेने तयार केलेली इंजिने. ६००-७०० हॉर्सपॉवर.","translated_text":"WDS 4, WDS 4A, WDS 4B, WDS 4D - engine produced by Chitranjan Locomotive Workshop. 600-700 horsepower.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"WDS 4C - पुनर्बांधणी केलेली WDS-3 इंजिने.","translated_text":"WDS 4C - Rebuilt WDS-3 engines.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"WDS 5 WDS 6 WDS 8","translated_text":"WDS 5 WDS 6 WDS 8","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"नोंद: भारतात विद्युत शंटिंग इंजिने वापरली जात नाहीत.","translated_text":"Note: Electric switching engines are not used in India.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"डी.एम.यू.","translated_text":"D.M.U.","level":4,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"भारतात काही मार्गांवर डीझेल मल्टिपल युनिट सेवा आहे.","translated_text":"India has diesel multiple unit service on some routes.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"डीझेल","translated_text":"Diesel","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"-विद्युत प्रकारची इंजिने DEMU तर डीझेल-हायड्रॉलिक प्रकारची इंजिने DHMU वर्गांत मोडतात.","translated_text":"Electric engines are divided into DEMUs and diesel hydraulic engines into DHMU classes.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"याशिवाय काही मार्गांवर डीझेल इंजिने असलेल्या रेलबसही सेवारत आहेत.","translated_text":"Apart from this, there are also rail buses with diesel engines on some routes.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"डीसी विद्युत इंजिने","translated_text":"DC electric engines","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"या प्रकारची इंजिने फक्त मुंबई-विरार, मुंबई-पुणे व मुंबई-इगतपुरी मार्गांवर वापरात आहेत.","translated_text":"These engines are only used on the Mumbai-Virar, Mumbai-Pune and Mumbai-Igatpuri routes.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"काही वर्षांत ही इंजिने वापरातून नाहीशी होतील.","translated_text":"In a few years, these engines will disappear from use.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"मिश्र वापराची इंजिने","translated_text":"Mixed-use engines","level":4,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"WCM 1 - C0-Co चाके असलेली पहिली भारतात वापरात आलेली पहिली विद्युत इंजिने.","translated_text":"WCM 1 - The first electric motor with C0-Co wheels to enter service in India.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"WCM 2 WCM 3 WCM 4 WCM 5 - चित्तरंजन लोकोमोटिव्ह कार्यशाळेने बांधलेली पहिली भारतीय डीसी इंजिने.","translated_text":"WCM 2 WCM 3 WCM 4 WCM 5 - The first Indian DC engine built by Chitranjan Locomotive Workshop.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"यांपैकी पहिल्या इंजिनाला लोकमान्य असे नाव दिले गेले. ३,७०० हॉर्सपॉवर.","translated_text":"The first of these engines was named Lokmanya, with 3,700 horsepower.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"WCM 6 - ५,००० हॉर्सपॉवर शक्तीचे कार्यक्षम इंजिन.","translated_text":"WCM 6 - 5,000 horsepower efficient engine.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"प्रवासी इंजिने","translated_text":"Passenger engines","level":4,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"WCP-1,WCP-2 - पूर्वीची ग्रेट इंडियन पेनिनस्युलर रेल्वेची EA/1 आणि EA/2 वर्गातील इंजिने.","translated_text":"WCP-1, WCP-2 - EA/1 and EA/2 class engines of the former Great Indian Peninsular Railway.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"भारतातील सर्वप्रथम विद्युत इंजिने.","translated_text":"India's first electrical engine.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पैकी पहिल्या इंजिनाला सर रॉजर लुमनी असे नाव दिले गेले.","translated_text":"The first of these engines was named after Sir Roger Lumney.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हे इंजिन आता नवी दिल्लीतील राष्ट्रीय रेल संग्रहालयात ठेवलेले आहे.","translated_text":"This engine is now housed in the National Railway Museum in New Delhi.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"२,१६० हॉर्सपॉवर WCP-3,WCP-4 - जी.आय.पी.ची EB/1 आणि EC/1 वर्गांतील इंजिने.","translated_text":"2,160 horsepower WCP-3, WCP-4 - GIP's EB/1 and EC/1 class engines.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"सामान वाहतूकीची इंजिने","translated_text":"It's not just the freight engines.","level":4,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"WCG-1 - जी.आय.पी.ची EF/1 वर्गातील इंजिने.","translated_text":"WCG-1 - GIP's EF/1 class engines.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९२८मध्ये स्विस लोकोमोटिव्ह वर्क्सकडून आयात केलेल्या व मगरीसारख्या दिसणाऱ्या या इंजिनांना क्रॉकोडाइल इंजिन म्हणले जाते.","translated_text":"Imported from the Swiss Locomotive Works in 1928, these locomotives were known as crocodile engines.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पैकी पहिल्या इंजिनाला सर लेस्ली विल्सन असे नाव दिले गेले व हे आता नवी दिल्लीच्या राष्ट्रीय रेल संग्रहालयात आहे.","translated_text":"The first of these engines was named Sir Leslie Wilson and is now in the National Railway Museum, New Delhi.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"२,६००-२,९५० हॉर्सपॉवर.","translated_text":"2,600 to 2,950 horsepower.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"WCG 2 - १९७०मध्ये चित्तरंजन लोकोमोटिव्ह कार्यशाळेने तयार केलेली इंजिने.","translated_text":"WCG 2 - Engine produced by Chitranjan Locomotive Workshop in 1970.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"ई.एम.यू.","translated_text":"E.M.U.","level":4,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"WCU 1 - WCU 15 - मुंबईतील लोकल गाड्यांमध्ये वापर.","translated_text":"WCU 1 - WCU 15 - Used in local trains in Mumbai.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"एसी विद्युत इंजिने","translated_text":"AC electric motors","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"मिश्र वापराची इंजिने","translated_text":"Mixed-use engines","level":4,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"WAM-1 - १९५९मध्ये प्रथम वापरलेली इंजिने.","translated_text":"WAM-1 - engine first used in 1959.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"आता वापरात नाहीत.","translated_text":"They are no longer in use.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"३,०१० हॉर्सपॉवर.","translated_text":"3,010 horsepower.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"WAM-2 WAM-3 WAM 4 - १९७०मध्ये चित्तरंजन लोकोमोटिव्ह कार्यशाळेने तयार केलेली शक्तिशाली इंजिने.","translated_text":"WAM-2 WAM-3 WAM 4 - Powerful engine produced by Chitranjan Locomotive Workshop in 1970.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"भारतीय रेल्वेतील सर्वाधिक वापरातील इंजिनांपैकी एक.","translated_text":"One of the most used engines in Indian Railways.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"३,८५० हॉर्सपॉवर.","translated_text":"3,850 horsepower.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"प्रवासी इंजिने","translated_text":"Passenger engines","level":4,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"WAP-1 - १९७०मध्ये चित्तरंजन लोकोमोटिव्ह कार्यशाळेने सुरुवातीस कोलकाता-दिल्ली राजधानी एक्सप्रेससाठी तयार केलेले शक्तिशाली इंजिन.","translated_text":"WAP-1 - Powerful engine originally built by Chitranjan Locomotive Workshop in 1970 for Kolkata-Delhi Capital Express.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"३,९०० हॉर्सपॉवर.","translated_text":"3,900 horsepower.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"WAP-2 - आता वापरात नाही.","translated_text":"WAP-2 is no longer in use.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"WAP-3 - आता वापरात नाही.","translated_text":"WAP-3 is no longer in use.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"WAP-4 - WAP-1ची सुधारित आवृत्ती.","translated_text":"WAP-4 - Modified version of WAP-1.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"५,३५० हॉर्सपॉवर.","translated_text":"5,350 horsepower.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"WAP-5 - १९९५मध्ये स्वित्झर्लंडहून आयात केलेली इंजिने.","translated_text":"WAP-5 - Engine imported from Switzerland in 1995.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"नामांकित जलद गाड्यांवर वापर.","translated_text":"Use on renowned high-speed trains.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"५,४५० हॉर्सपॉवर.","translated_text":"5,450 horsepower.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"WAP-6 - आता वापरात नाही.","translated_text":"WAP-6 is no longer in use.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"WAP-7 - WAG-9च्या गियर रेशियोमध्ये बदल केलेला वर्ग. ६,२५० हॉर्सपॉवर.","translated_text":"WAP-7 - Class modified to the gear ratio of WAG-9. 6,250 horsepower.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"सामान वाहतूकीची इंजिने","translated_text":"It's not just the freight engines.","level":4,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"WAG-1 WAG-2 WAG-3 WAG-4 WAG-5 - भारतात सगळ्यात जास्त वापरात असलेले विद्युत इंजिन.","translated_text":"WAG-1 WAG-2 WAG-3 WAG-4 WAG-5 - The most widely used electric motor in India.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१,१००पेक्षा जास्त तयार करण्यात आली.","translated_text":"More than 1,100 were produced.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"३,८५० हॉर्सपॉवर.","translated_text":"3,850 horsepower.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"WAG-5A,WAG 5B - WAG-5मध्ये तांत्रिक बदल असलेली इंजिने.","translated_text":"WAG-5A, WAG 5B - engines with technical modifications to WAG-5.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"WAG-6A - हिताचीकडून आयात केलेली इंजिने. ६,११० हॉर्सपॉवर.","translated_text":"WAG-6A - engine imported from Hitachi. 6,110 horsepower.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"WAG-6B,WAG 6c - (Variants of WAG 3A. All rated at 6110 hp) WAG-7 - ५,००० हॉर्सपॉवर.","translated_text":"WAG-6B, WAG 6c - (Variants of WAG 3A. All rated at 6110 hp) WAG-7 - 5,000 horsepower.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"WAG 9 - WAP-7च्या गियर रेशियोमध्ये बदल केलेला वर्ग. ६,३५० हॉर्सपॉवर.","translated_text":"WAG 9 - A modified gear ratio of WAP-7. 6,350 horsepower.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"ई.एम.यू.","translated_text":"E.M.U.","level":4,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"WAU 1 ते WAU 4","translated_text":"WAU 1 to WAU 4","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"दुहेरी विद्युत इंजिने","translated_text":"Dual electric motors","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"या प्रकारची इंजिने डी.सी. तसेच ए.सी.","translated_text":"These types of engines are DC and AC.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"(एका वेळी एकच) विद्युतप्रवाहावर चालू शकतात.","translated_text":"(single at a time) can run on electric current.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मुंबई व आसपासच्या परिसरात रेल्वेवर डी.सी. विद्युतप्रवाह आहे तर भारतातील इतर ठिकाणी ए.सी.","translated_text":"There is DC electricity on the railways in Mumbai and surrounding areas while other parts of India have AC power.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"इंजिन न बदलता गाड्या मुंबईच्या आतबाहेर करता याव्या हीच या प्रकारची इंजिने तयार करण्यामागची प्रेरणा होती.","translated_text":"The fact that cars could be driven out of Mumbai without changing their engines was the inspiration for this type of engine.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ही इंजिने मुख्यत्वे मुंबई-भुसावळ व मुंबई-वलसाड तसेच मुंबई-पुणे मार्गांवर वापरली जातात. डी.सी.-ए.सी. विद्युतप्रवाहातील बदल मुंबई-भुसावळ मार्गावर इगतपुरी स्थानकात तर मुंबई-वलसाड मार्गावर विरारजवळ होतो.","translated_text":"These engines are mainly used on the Mumbai-Bhuswal and Mumbai-Valsad routes as well as the Mumbai-Pune routes. DC-AC changes in electricity flow at Igatpuri station on the Mumbai-Bhuswal routes and near Birar on the Mumbai-Valsad routes.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मुंबई-पुणे मार्ग पूर्णपणे डी.सी. विद्युतप्रवाहावर आहे.","translated_text":"The Mumbai-Pune route is fully electrified in DC.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"काही काळाने या सगळ्या मार्गांवरील डी.सी.","translated_text":"After a while, all of these routes went to D.C.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"प्रवाह बदलून ए.सी.","translated_text":"Change the flow of AC.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"करण्याचा घाट घातलेला आहे.","translated_text":"It's a waste of time.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"मिश्र वापराची इंजिने","translated_text":"Mixed-use engines","level":4,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"WCAM 1 WCAM 2","translated_text":"WCAM 1 and WCAM 2","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"सामान वाहतूकीची इंजिने","translated_text":"It's not just the freight engines.","level":4,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"WCAG 1 (भारत हेवी इलेक्ट्रिकल्स लिमिटेडने तयार केलेली २,९३० हॉर्सपॉवर (डी.सी.)/४,७२० हॉर्सपॉवर (ए.सी.))","translated_text":"2,930 horsepower (DC) /4,720 horsepower (AC)) produced by WCAG 1 (India Heavy Electricals Limited).","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"मीटर गेज (१,००० मिमी","translated_text":"Measurement of the meters (1,000 mm)","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"डीझेल इंजिने (मिश्र वापर)","translated_text":"Diesel engines (mixed use)","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"YDM 1 YDM 2 YDM 3 YDM 4 YDM 4A YDM 5","translated_text":"YDM 1 YDM 2 YDM 3 YDM 4 YDM 4A YDM 5","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"विद्युत इंजिने","translated_text":"Electrical engines","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"YCG 1 (चेन्नाई परिसरात वापरासाठी १९३० च्या सुमारास आयात) YAM 1 (२००२ पर्यंत चेन्नाई परिसरात वापर.","translated_text":"YCG 1 (imported around 1930 for use in the Chennai area) YAM 1 (used in the Chennai area until 2002).","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१,७४० हॉर्सपॉवर)","translated_text":"1,740 horsepower)","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"ई.एम.यू.","translated_text":"E.M.U.","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"YAU class (१९२० च्या सुमारास वापरात आलेली भारतातील सर्वप्रथम ई.एम.यू. सेवा)","translated_text":"YAU class (India's first EMU service in use around 1920)","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"नॅरो गेज (मिश्र वापर)","translated_text":"Narrow gauge (mixed use)","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"डीझेल इंजिने","translated_text":"Diesel engines","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"२ फूट ६ इंच","translated_text":"Two feet six inches.","level":4,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"ZDM 1 ZDM 2 ZDM 3 (नंतर बदल करून ZDM 4C प्रकारात आणली गेली) ZDM 4 ZDM 4A ZDM 4B, 4C, 4D ZDM 5","translated_text":"ZDM 1 ZDM 2 ZDM 3 (later modified to ZDM 4C type) ZDM 4 ZDM 4A ZDM 4B, 4C, 4D ZDM 5","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"२ फूट","translated_text":"Two feet.","level":4,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"NDM 1 NDM 5 NDM 6 (दार्जीलिंग हिमालयन रेल्वेमध्ये वापरात)","translated_text":"NDM 1 NDM 5 NDM 6 (in use in Darjeeling Himalayan Railway)","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"बॅटरी इंजिने","translated_text":"Battery engines","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"NBM 1 - १९८७मध्ये भारत हेवी इलेक्ट्रिकल्स लिमिटेडद्वारा उत्पादित.","translated_text":"NBM 1 - Produced by Bharat Heavy Electricals Limited in 1987.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"नामां��ित इंजिने","translated_text":"Well-known engines","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"शक्ती : मायक्रोप्रोसेसरचलित WDG-3A. नवोदित: ३-फेझ विद्युतप्रवाहावर चालणारे पहिले WAP-5 इंजिन.","translated_text":"Power: Microprocessor powered WDG-3A. Innovative: First three-phase electrically powered WAP-5 engine.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"नवयुग: WAP7 पैकी एक.","translated_text":"Youth: One of the WAP7.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"प्रबळ: लखनौ शेडचे एक WDM-3A नव जागरण नव शक्ती WAG-9 पैकी एक.","translated_text":"Power: A WDM-3A from Lucknow Shed, one of the new awakening new power WAG-9.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"बाझ: २००११ आणि २००१२ क्रमांकाची WDP-4 इंजिने.","translated_text":"Buzz: WDP-4 engines numbered 2001 and 2001.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सुखसागर : BZA शेडचे २०४२० क्रमांकाचे WAM-4.","translated_text":"Sukhsagar: WAM-4 number 20420 from BZA Shed.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"बाबा साहेब: GZB शेडचे WAP1.","translated_text":"Baba Saheb: WAP1 of GZB shed.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"गरुड: मायक्रोप्रोसेसरचलित WDG-2 आणि WDG-2A इंजिने.","translated_text":"Eagle: Microprocessor powered WDG-2 and WDG-2A engines.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"व्याघ्रमुख'': दर्शनीभागावर चट्टेपट्टे असलेली WAG-7 इंजिने.","translated_text":"Tigerface: WAG-7 engines with patches on the eyelids.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"हेसुद्धा पाहा","translated_text":"See also","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"भारतीय रेल्वे","translated_text":"Indian Railways","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"बाह्य दुवे","translated_text":"External links","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"History of Indian Railways Technical specifications of Indian locomotives Indian Steam locomotives history Indian steam locomotives General information on Indian steam locomotives Broad gauge diesel locomotives in India Meter and narrow gauge diesel locomotives in India DC electric locomotives in India AC electric locomotives in India Multiple unit operations in India","translated_text":"Indian steam locomotives General information on Indian steam locomotives Broad gauge diesel locomotives in India Meter and narrow gauge diesel locomotives in India DC electric locomotives in India AC electric locomotives in India Multiple unit operations in India","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"Trains At A Glance Indian railway fan club","translated_text":"Trains At A Glance Indian railway fan club","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"इंजिने वर्ग:भारतातील रेल्वे इंजिने वर्ग:भारतातील विद्युत रेल्वे इंजिने वर्ग:भारतातील डीझेल रेल्वे इंजिने वर्ग:भारतातील वाफेची रेल्वे इंजिने","translated_text":"Engine class: Indian railway engine class: Electric railway engine class: Indian diesel railway engine class: Indian steam railway engine","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"साचा:विक्शनरीत हलवा","wikicode":"{{साचा:सहप्रकल्पाकडे}}\n{{विकिपीडिया:सहप्रकल्प}}\n[[वर्ग:विक्शनरीस उपयुक्त लेख]]\n
\n[[वर्ग:विक्शनरी साचे]]","hash":"a11e5c4fda1c340cf8b4109ac4722d48baa0933463718fedf4712aed3417f5be","last_revision":"2009-05-23T10:44:58Z","first_revision":"2009-05-23T09:22:42Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:13.784828","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"वर्ग:विक्शनरीस उपयुक्�� लेख\n\nवर्ग:विक्शनरी साचे\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:विक्शनरीस उपयुक्त लेख","translated_text":"Category:Articles useful for dictionaries","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:विक्शनरी साचे","translated_text":"Category:Dictionary template","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"साचा:सहप्रकल्पाकडे","wikicode":"\n{{Ambox\n| type= style\n| issue= '''या लेखाचे शीर्षक किंवा/आणि मजकूर /विभाग कोशीय स्वरूपाचा असलातरी ज्ञानकोश प्रकारात मोडत नसल्यामुळे मराठी विकिपीडियासाठी अनुकूल नाही . कृपया लेख तपासून सुयोग्य विकि सहप्रकल्पात हलवणे शक्य असेल तर तसे करावे किंवा संबधीत लेखन करणार्‍या लेखकाला सुचीत करावे.. जर तो कोणत्याही विकिसहप्रकल्पास योग्य नसेल तर हा लेख वगळला जाऊ शकतो.'''\n| fix =
हा साचा चुकीच्या विकिप्रकल्पात चुकीने लेखन केल्यास वापरला जातो. लेखन सुयोग्य सहप्रकल्पात करणे किंवा हलवणे हि प्रथमत: संबधीत लेखकाची जबाबदारी आहे.लेखकांनी दुसरे कुणीतरी माहिती हलवेल आपण येथेच लेखन करू अशी भूमीका ठेवू नये. अर्थात अनवधानाने चुकणार्‍या नवीन सदस्यांना मार्गदर्शन करणे किंवा मदत क्रण्यास जुने सदस्य नेहमीच उत्सूक असतात. कृपया या संबंधीची चर्चा [[{{TALKPAGENAME}}|चर्चापानावर]] पहावी.
{{#if:{{{१|}}}|हा लेख '''{{{१}}}''' पासून नोंदवला गेला आहे.}} \n}}\n[[Category:बदल करण्याजोगे लेख]]\n\n==कधी वापरावा?== \nलेखात अयोग्य/अशुद्ध मजकूर वा श���र्षक, इतर भाषेतील मजकूर, चुकीचे शीर्षक असल्यास. १ हा पॅरामिटर दिल्यास ज्या तारखेपासून हा नोंदवला गेला आहे ती तारीख देखिल दिसते.\n\n[[वर्ग:साचे]]\n[[वर्ग:महत्त्वाचे व नित्योपयोगी साचे]]\n","hash":"0b986848ccd7e8f2b38d049919460b435d5ba6043cedd13d1ce9bf8d3541ec4d","last_revision":"2022-09-06T08:18:26Z","first_revision":"2009-05-23T10:25:10Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:13.846837","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"Category:बदल करण्याजोगे लेख\n\nलेखात अयोग्य/अशुद्ध मजकूर वा शीर्षक, इतर भाषेतील मजकूर, चुकीचे शीर्षक असल्यास. १ हा पॅरामिटर दिल्यास ज्या तारखेपासून हा नोंदवला गेला आहे ती तारीख देखिल दिसते.\n\nवर्ग:साचे वर्ग:महत्त्वाचे व नित्योपयोगी साचे\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"Category:बदल करण्याजोगे लेख","translated_text":"Category:Required articles","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"कधी वापरावा?","translated_text":"When should I use it?","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"लेखात अयोग्य/अशुद्ध मजकूर वा शीर्षक, इतर भाषेतील मजकूर, चुकीचे शीर्षक असल्यास.","translated_text":"If the article has an incorrect title or text in another language, the title is incorrect.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१ हा पॅरामिटर दिल्यास ज्या तारखेपासून हा नोंदवला गेला आहे ती तारीख देखिल दिसते.","translated_text":"If the parameter 1 is given, the date from which it was recorded will appear above the date.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:साचे वर्ग:महत्त्वाचे व नित्योपयोगी साचे","translated_text":"Class:Class:Important and useful templates","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"साचा:सुयोग्य सहप्रकल्प","wikicode":"आपण अलिकडे केलेले लेखन या प्रकल्पा ऐवजी इतर सहप्रकल्पात असणे अपेक्षीत आहे. त्यामुळे आपण अलिकडे केलेल्या एका किंवा अधिक लेखांवर खालील सुचना लावली गेली असणे शक्य आहे. अधिक माहितीकरिता [[विकिपीडिया:परिचय]] आणि [[विकिपीडिया:सहाय्य पृष्ठ|विकिपीडिया मदत मुख्यालयास]] भेट द्यावी.आपण खालील सुचनेशी असहमत असाल तर संबंधीत लेखाच्या चर्चा पानावर आपले मत मांडावे.आपण लेख पान हलवताना काही शंका सहकार्य लागले तर ते [[विकिपीडिया:चावडी|चावडी]] किंवा[[विकिपीडिया:मदतकेंद्र|मदतकेंद्र]] येथे नमूद क्रावे हि नम्र विनंती. \n{{विक्शनरीत हलवा}}\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n[[वर्ग:पकसा|परिष्कृत करावयाचे साचे]]","hash":"57c49bb2ca35e9b303005741f5a6c6e3eaa34dfec043ccdea172f19994e112d8","last_revision":"2009-05-23T12:05:50Z","first_revision":"2009-05-23T11:05:26Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:13.903527","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"आपण अलिकडे केलेले लेखन या प्रकल्पा ऐवजी इतर सहप्रकल्पात असणे अपेक्षीत आहे. त्यामुळे आपण अलिकडे केलेल्या एका किंवा अधिक लेखांवर खाली��� सुचना लावली गेली असणे शक्य आहे. अधिक माहितीकरिता विकिपीडिया:परिचय आणि विकिपीडिया मदत मुख्यालयास भेट द्यावी.आपण खालील सुचनेशी असहमत असाल तर संबंधीत लेखाच्या चर्चा पानावर आपले मत मांडावे.आपण लेख पान हलवताना काही शंका सहकार्य लागले तर ते चावडी किंवामदतकेंद्र येथे नमूद क्रावे हि नम्र विनंती.\n\nपरिष्कृत करावयाचे साचे\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"आपण अलिकडे केलेले लेखन या प्रकल्पा ऐवजी इतर सहप्रकल्पात असणे अपेक्षीत आहे.","translated_text":"Our recent writing is expected to be in other collaborative projects instead of this project.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यामुळे आपण अलिकडे केलेल्या एका किंवा अधिक लेखांवर खालील सुचना लावली गेली असणे शक्य आहे.","translated_text":"Therefore, it is possible that one or more of the recent articles you have written have been accompanied by the following suggestions.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"अधिक माहितीकरिता विकिपीडिया:परिचय आणि विकिपीडिया मदत मुख्यालयास भेट द्यावी.आपण खालील सुचनेशी असहमत असाल तर संबंधीत लेखाच्या चर्चा पानावर आपले मत मांडावे.आपण लेख पान हलवताना काही शंका सहकार्य लागले तर ते चावडी किंवामदतकेंद्र येथे नमूद क्रावे हि नम्र विनंती.","translated_text":"For more information, please visit Wikipedia:Introduction and Wikipedia Help Headquarters. If you disagree with the following suggestion, you should ask for your opinion on the discussion page of the related article. If you have any doubts about your cooperation while moving the article page, please click here.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"परिष्कृत करावयाचे साचे","translated_text":"A pattern to be refined","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"वर्ग:परिष्कृत करावयाचे साचे","wikicode":"परिक्षण, विकिकरण आणि सुयोग्य दुरूस्त्या करून देण्याची गरज असलेले साचे '''[[विकिपीडिया:साचे सुसूत्रीकरण प्रकल्प#परिष्कृत करावयाचे साचे|परिष्कृत करावयाचे साचे]]'''येथे नमुद करावेत अशा साचांचे [[[[:वर्ग:परिष्कृत करावयाचे साचे|वर्ग:परिष्कृत करावयाचे साचे]]]] \n\nसाचा नावाचे लघूरूप [[[[:वर्ग:पकसा|वर्ग:पकसा]]]] असे आहे \n\nवर्गीकरण कराताना '''[[:वर्ग:Helpdesk|साचे सहाय्य चमूचे]]''' '''या वर्गीकरणपृष्ठावर लक्ष रहावे म्हणून {{helpme}} हा साचा कायम स्वरूपी राहू द्यावा.''' \n\n{{helpme}}","hash":"2dba13522c8646495548fb7b237fc141a0b09f418e19fcdd91420a01e3382177","last_revision":"2009-05-23T12:03:34Z","first_revision":"2009-05-23T11:32:13Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:13.987865","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"परिक्षण, विकिकरण आणि सुयोग्य दुरूस्त्या करून देण्याची गरज असलेले साचे परिष्कृत करावयाचे साचेयेथे नमुद करावेत अशा साचांचे [[वर्ग:परिष्कृत करावयाचे साचे]]\n\n��ाचा नावाचे लघूरूप [[वर्ग:पकसा]] असे आहे\n\nवर्गीकरण कराताना साचे सहाय्य चमूचे या वर्गीकरणपृष्ठावर लक्ष रहावे म्हणून {{helpme}} हा साचा कायम स्वरूपी राहू द्यावा.\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"परिक्षण, विकिकरण आणि सुयोग्य दुरूस्त्या करून देण्याची गरज असलेले साचे परिष्कृत करावयाचे साचेयेथे नमुद करावेत अशा साचांचे [[वर्ग:परिष्कृत करावयाचे साचे]]","translated_text":"Template:Class:Class:Class:Class:Class:Class:Class:Class:Class:Class:Class:Class:Class:Class:Class:Class:Class:Class:Class:Class:Class:Class:Class:Class:Class:Class:Class:Class:Class:Class:Class:Class:Class:Class:Class:Class:Class:Class:Class:Class:Class:Class:Class:Class:Class:Class:Class:Class:Class:Class:Class:Class:Class:Class:Class:Class:Class:Class:Class:Class:Class:Class:Class:Class:Class:Class:Class:Class:Class:Class:Class:Class:Class:Class:Class:Class:Class:Class:Class:Class:Class:Class:Class:Class:","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"साचा नावाचे लघूरूप [[वर्ग:पकसा]] असे आहे","translated_text":"Sacha is a diminutive form of the name Paksha.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्गीकरण कराताना साचे सहाय्य चमूचे या वर्गीकरणपृष्ठावर लक्ष रहावे म्हणून {{helpme}} हा साचा कायम स्वरूपी राहू द्यावा.","translated_text":"In order for the template support team to keep an eye on this sorting page when sorting, the template should be kept in a permanent format.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"साचा:महाराष्ट्र नवनिर्माण सेना/meta/color","wikicode":"#FF9933\n== उदाहरण==\n{|\n|- style=\"color:{{ {{PAGENAME}} }}\"\n| '''हे रंग'''\n|- style=\"background:{{ {{PAGENAME}} }}; color:white\"\n| '''ह्या रंगावर पांढरा'''\n|- style=\"background:{{ {{PAGENAME}} }}; color:black\"\n| '''ह्या रंगावर काळा'''\n|}\n[[वर्ग:भारतीय राजकीय पक्ष रंग साचे|{{PAGENAME}}]]\n","hash":"86cc631c095748d5cc8953ad8756d1e2bdc28fbb2fdba20d87d86e98c655a9f0","last_revision":"2022-12-17T17:35:39Z","first_revision":"2009-05-25T06:38:08Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:14.053338","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"#FF9933\n\n{{PAGENAME}}\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"#","translated_text":"# It's all right","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"FF9933","translated_text":"FF9933","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"उदाहरण","translated_text":"Example","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"table","content":"{|\n|- style=\"color:{{ {{PAGENAME}} }}\"\n| '''हे रंग'''\n|- style=\"background:{{ {{PAGENAME}} }}; color:white\"\n| '''ह्या रंगावर पांढरा'''\n|- style=\"background:{{ {{PAGENAME}} }}; color:black\"\n| '''ह्या रंगावर काळा'''\n|}"},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"{{PAGENAME}}","translated_text":"What do you mean?","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"साचा:महाराष्ट्र नवनिर्माण सेना/meta/shortname","wikicode":"मनसे\n[[वर्ग:पक्ष लघुनाव साचे (भारत)|{{PAGENAME}}]]\n","hash":"9e3875e8e060140a6b92fddb61d624457b6b5f8b6956c12e3913f8dc38a6aea5","last_revision":"2009-05-25T06:38:40Z","first_revision":"2009-05-25T06:38:40Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:14.107861","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"मनसे {{PAGENAME}}\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"मनसे {{PAGENAME}}","translated_text":"This is the first time I've seen this.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"क्रांतीकारी सामाजवादी पक्ष","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[क्र���ंतिकारी समाजवादी पक्ष]]","hash":"a04b47b482a22a7c89d95230a548a71b8724b5a316fe243bcecf9251a6125b6b","last_revision":"2022-08-28T10:16:39Z","first_revision":"2009-05-25T06:41:40Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:14.162334","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन क्रांतिकारी समाजवादी पक्ष\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन क्रांतिकारी समाजवादी पक्ष","translated_text":"Redirection of the Revolutionary Socialist Party","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"साचा:राष्ट्रीय क्रांतीकारी समाजवादी पक्ष/meta/color","wikicode":"#FFECCE\n[[वर्ग:भारतीय राजकीय पक्ष रंग साचे|{{PAGENAME}}]]\n","hash":"50c751902e93d6b0ef2e74356cb8cf2e2b66aaa0894a23ca22b0b45ace3b78bf","last_revision":"2009-05-25T06:44:17Z","first_revision":"2009-05-25T06:44:17Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:14.216692","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"#FFECCE {{PAGENAME}}\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"#","translated_text":"# It's all right","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"FFECCE {{PAGENAME}}","translated_text":"What is the name of the game?","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"साचा:राष्ट्रीय क्रांतीकारी समाजवादी पक्ष/meta/shortname","wikicode":"राष्ट्रीय क्रांतीकारी समाजवादी पक्ष\n[[वर्ग:पक्ष लघुनाव साचे (भारत)|{{PAGENAME}}]]\n","hash":"af8a5c2b50fdae00250d59a70d089f12078fb07c5cce1291d4fc74bc1ff7e8bf","last_revision":"2009-05-25T06:45:08Z","first_revision":"2009-05-25T06:45:08Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:14.269012","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"राष्ट्रीय क्रांतीकारी समाजवादी पक्ष {{PAGENAME}}\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"राष्ट्रीय क्रांतीकारी समाजवादी पक्ष {{PAGENAME}}","translated_text":"The National Revolutionary Socialist Party","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"बाळाजी विश्वनाथ","wikicode":"{{माहितीचौकट राज्याधिकारी \n| नाव = बाळाजी विश्वनाथ \n| पदवी = पेशवा\n| चित्र = Balaji_Vishvanath.jpg\n| चित्र_शीर्षक = पर्वती येथील बाळाजी विश्वनाथ यांचे चित्र\n| राजध्वज_चित्र = Flag_of_the_Maratha_Empire.svg\n| राजध्वज_चित्र_शीर्षक = मराठी साम्राज्य\n| राजचिन्ह_चित्र = \n| राजचिन्ह_चित्र_शीर्षक = \n| राज्य_काळ = [[नोव्हेंबर १७]], [[इ.स. १७१३|१७१३]] - [[एप्रिल २]], [[इ.स. १७२०|१७२०]]\n| राज्यारोहण = [[नोव्हेंबर १७]], [[इ.स. १७१३|१७१३]]\n| राज्याभिषेक = \n| राज्यव्याप्ती = \n| राजधानी =[[ पुणे]] \n| पूर्ण_नाव = बाळाजी विश्वनाथ (भट) देशमुख (पेशवे)\n| इतर_पदव्या =छत्रपतींचे सेवक \n| जन्म_दिनांक = [[इ.स. १६६२|१६६२]] (तारीख अनिश्चित)\n| जन्म_स्थान = [[श्रीवर्धन]], [[रायगड जिल्हा]]\n| मृत्यू_दिनांक = [[एप्रिल २]], [[इ.स. १७२०|१७२०]]\n| मृत्यू_स्थान = [[सासवड]], [[पुणे जिल्हा]], [[महाराष्ट्र]]\n| पूर्वाधिकारी = परशुराम त्रिंबक कुलकर्णी\n| राजपद_वारस =[[शाहू पहिले|छत्रपती सम्राट शाहू महाराज]] \n| राजपद_वारस_प्रकार =छत्रपती \n| उत्तराधिकारी = [[थोरले बाजीराव पेशवे]]\n| वडील = विश्वना��� परशुरामपंत (भट) देशमुख\n| आई = \n| पत्नी = राधाबाई\n| इतर_पत्नी = \n| पती = \n| इतर_पती = \n| संतती = [[थोरले बाजीराव पेशवे]], [[चिमाजी आप्पा]]\n| राजवंश = [[पेशवे]]\n| राजगीत = \n| राजब्रीदवाक्य = \n| राजचलन = \n| तळटिपा = \n|}}\n\n\n'''बाळाजी विश्वनाथ (भट) देशमुख''' ( [[इ.स. १६६२]] – [[एप्रिल २]], [[इ.स. १७२०|१७२०]]), किंवा '''पेशवे बाळाजी विश्वनाथ''' पराक्रमी योद्धा व मराठा साम्राज्याचे पहिले पेशवे पंतप्रधान होते.\n\nमहादजी विसाजी देशमुख हे बाळाजींचे पणजोबा व भट घराण्याचे ज्ञात पुरुष. भट घराण्याकडे दंडाराजपुरी आणि श्रीवर्धन या परगण्यांची देशमुखी वंशपरंपरेने चालत आली होती. ही देशमुखी शके १४००पासून शके १६०० पर्यंत अव्याहत चालू होती असे इतिहासाचार्य राजवाडे म्हणतात, तर रियासतकार ही देशमुखी १४७८ च्या सुमारास मिळाली असावी असे मानतात. तसेच बाळाजी विश्वनाथांचे वडील व आजोबा छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या सेवेत असावेत असेही रियासतकार म्हणतात. १५७५ च्या सुमारास महादजींकडे ही परंपरागत देशमुखी होती. महादजींस, नारो महादेव व परशुराम उर्फ शिवाजी अशी २ मुले. शिवाजींस ३ पुत्र कृष्णाजी, अंताजी व विश्वनाथ उर्फ विसाजी. विश्वनाथ हे बाळाजीचे पिता. बाळाजींना ४ भाऊ होते. कृष्णाजी, जानोजी, विठ्ठल व रुद्राजी. \n\nदेशमुखीचे घराणे असल्याने बाळाजींस मोडी वाचन, हिशेब, संध्या-रुद्रादी कर्मे यांचे शिक्षण मिळाले. वयाच्या १०-१२व्या वर्षी बर्वे घराण्यातील ’राधाबाई’ ह्यांच्याशी बाळाजींचा विवाह झाला. इ.स. १६८९ च्या सुमारास धर्मवीर छत्रपती संभाजी महाराजांच्या हत्येनंतर सिद्दीने उचल खाल्ली, त्यामुळे बाळाजींला श्रीवर्धन सोडावे लागले. त्यातच भट घराणे आंग्‍ऱ्यांना सामील आहे या संशयाने सिद्दने भट घराण्याचा छळ चालू केला. त्यांच्या \"जानोजी\" नावाच्या भावास सिद्दीने पोत्यात घालून समुद्रात बुडवल्याची कथा आहे. त्याच किंवा तशाच कारणास्तव पिढीजात देशमुखी सोडून \"बाळाजी भट\" हे \"भानु\" कुटुंबाबरोबर साताऱ्यास आले. सिद्दीच्या हशमांनी पाठलाग सुरू केल्यावर मुरूड येथील \"वैशंपायन\" कुटुंबाकडे त्यांनी काही आठवडे आश्रय घेतला. पुढे याची आठवण ठेवून एका \"वैशंपायन\" गुरुजींना त्यांनी आपले कुलोपाध्याय केले. शिवाय एक वैशंपायन १२०० स्वारांचे सरदार होऊन मध्यप्रदेशात ’सागर’ प्रांतात गेले असा उल्लेख मिळतो. \n\nबाळाजींबरोबर असलेल्या \"भा��ु\" कुटुंबात ३ भाऊ होते. \"हरी महादेव, बाळाजी महादेव आणि रामजी महादेव.\" त्या पैकी \"बाळाजी महादेव\" हे \"नाना फडनीस\" यांचे आजोबा. (भट) देशमुख -फडनीस-वैशंपायनांचे संबध हे ३ पिढ्या जुने होते. पुढे १७१९ मध्ये दिल्लीस गेलेल्या सैनिकांची मोगलांशी लढाई झाली त्यात \"बाळाजी महादेव भानु\" कामी आले. म्हणजे पेशव्यांच्या हत्येच्या प्रयत्न होणार हे कळल्यावर बाळाजी विश्वनाथांचा जीव वाचवायला बाळाजी महादेव त्यांचा पालखीत बसले आणि कटवाल्यांकडून मारले गेले. स्वामिनिष्ठेची ही पराकाष्ठाच होती.\n\n==बाळाजी विश्वनाथाची सुरुवातीच्या काळातील उमेदवारी==\n\nबाळाजी विश्वनाथ याने रामचंद्रपंत अमात्य यांच्याकडे कोठीवर कारकून म्हणून काम केले. त्यांची हुशारी धनाजी जाधव यांच्या नजरेस आली. धनाजीरावांनी आपले दिवाण म्हणून आपल्या सेवेस घेतले. याचवेळी ते त्या भागाचे महसूल अधिकारी झाले. दिल्लीचा पातशहा \"अबु मुझफ़्फ़र मुहिउद्दीन मुहम्मद औरंगजेब आलमगीर गाझी\" स्वतः अवघ्या सामर्थ्यासह महाराष्ट्रावर कोसळला होता. धर्मवीर छत्रपती संभाजी महाराज यांना त्याने हाल-हाल करून मारले. अशाच अस्मामी-सुलतानी संकटाला स्वराज्य पडेल ती किंमत देऊन तोंड देत होते. संताजी-धनाजी, नेमाजी-खंडेराव हे गनिमी काव्याचे डाव टाकत मोठ्या मजला मारीत होते. बाळाजी विश्वनाथ फार जवळून सगळे अनुभवत होते. १७०५ च्या दरम्यान त्यानी देखील आपली समशेर गाजवली.ती बहुतेक जास्तच परजली असावी, कारण १६९९-१७०२ मध्ये बाळाजीला पुण्याची सुभेदारी मिळाली. आता त्याच बाळाजीला १७०५ च्या गुजरात स्वारीच्या दरम्यान दौलताबाद येथील सुभेदारी देखील मिळाली. या सुभेदारीच्या काळातील बाळाजीची एक मुद्रा उपलब्ध आहे - \"श्री उमाकान्त पदाभोजा भजनाप्रमुन्नते: बाळाजी विश्वनाथस्य मुद्रा विजयहेतराम।\"\n\nछत्रपती राजारामांच्या अकाली निधनानंतर ’खेळणा’ उर्फ ’विशाळगडावर’ त्यांच्या ’शिवाजी’ या पुत्रास बसवले गेले. ४ वर्षांचा मुलगा मराठ्यांचा छत्रपती झाला. पुढे ५-६ वर्षे मराठी सत्ता औरंगजेबाशी झुंजत होती. सातारा, परळी(सज्जनगड), सिंहगड(कोंडाणा), पन्हाळगड, विशाळगड असे किल्ले फितुरीने औरंगजेबाकडे आले. विशाळगडासाठी तर त्याने त्या काळी २ लाख रुपये मोजल्याचा पुरावा आहे. तर पन्हाळ्यासाठी त्याने ५० हजार रु. मोजले. १७०४ मध्ये त्याने राजगड व तोरणा घेतला. १७०२ मध्ये सिंहगडाच्या लढ्याच्यावेळी केवळ सामर्थ्य तोकडे पडले म्हणून प्रदीर्घ लढ्यानंतर तडजोडीची बोलणी करायला मोगलांच्या छावणीत \"बाळू पंडित\" म्हणजेच बाळाजी गेला होता. मात्र तत्पूर्वी किल्ला लढवत असताना \"दारुगोळा कमी भासतोय, तरी त्वरा करा!\" असे दारुगोळा पाठविण्यासंबधीचे पत्र त्याने \"अंबाजीपंत पुरंदरे\" यांना लिहिलेले आढळते.\n\n==१७०७ आणि नंतर==\n\n२० फेब्रुवारी १७०७ रोजी [[अहमदनगर]] येथे औरंगजेबाचा मृत्यू झाला. ही बातमी मिळताच माळव्याच्या सुभेदारीवर असलेल्या त्याचा मुलगा - आज्जमशहा त्वरेने अहमदनगरला आला. ईदच्या मुहूर्तावर १४ मार्च १७०७ रोजी त्याने स्वतःला बादशहा म्हणून जाहीर केले. व आपला भाऊ शहा आलमचा काटा काढायला तो उत्तरेत निघाला. याच वेळी [[झुल्फिकारखान]] व इतरांच्या सल्ल्याने त्याने ८ मे १७०७ रोजी शाहूंची सुटका केली. मात्र येसूबाईंना त्याने कैदेतच ठेवले. ऑगस्ट १७०७ मध्ये शाहू महाराष्ट्रात आले. ताराराणींनी सात वर्षे औरंगजेबाशी लढा देऊन आपले कर्तृत्व सिद्ध केले होते, शाहूने गादीवर आपला हक्क सांगताच संघर्ष होणार हे अटळ झाले. शाहूने सुरुवातीला समजूतदारपणे घेतले मात्र ताराराणींनी लढाईची तयारी करताच शाहूंचा नाइलाज झाला. धनाजी जाधव व परशुराम त्रिंबक सैन्य घेऊन निघाले. शाहूंनी धनाजीस बोलणी करावयास बोलावून घेतले. धनाजी जाधवांच्या पदरी असलेल्या खंडो बल्लाळ, बाळाजी विश्वनाथ आणि नारो राम यांनी शाहूंचा पक्ष बरोबर असून त्यांचा पक्ष घेण्याची गळ धनाजीरावांना घातली. धनाजी ससैन्य शाहूंच्या बाजूने गेले. [[परशुराम त्रिंबक पंतप्रतिनिधी|परशुराम त्रिंबकाने]] याला विरोध केला मात्र अखेर खेड येथील लढाईत शाहूंनी आपले वर्चस्व सिद्ध केले. शाहूंनी धनाजीरावांना सेनापतीपद, नारो शंकरांना सचिवपद व बाळाजी विश्वनाथास मुतालिक म्हणून नेमले आणि सेनाकर्ते असा किताबही दिला. \n\nअर्थातच स्वराज्याच्या २ गाद्या तयार झाल्या. ताराराणींच्या पक्षातले अनेक जण बाळाजीने केवळ स्वतःच्या शब्दावर शाहू महाराजांच्या पक्षात आणले. राज्यकारभार चालवताना तुटलेली माणसे त्यांनी परत जोडली. जर शाहूंचा पाठिंबा लाभला तर आंग्रे सिद्दीशी सहज झुंजू शकतील हे आंग्‍ऱ्यांना बाळाजीनेच पटवून त्यांना शाहूंच्या पक्षात आणले. त्यांनी सय्यदबंधूंबरोबर तह घडवून आणला, मग त्यांच्याच साहाय्याने दिल्लीच्या फर्रुखसियर बादशहाला पदच्युत करून रफिउद्दौरजात याला गादीवर बसवले. याच तहानुसार बाळाजींनी शाहूच्या पत्नींची सुटका करवून घेतली. मात्र त्यावेळी २ गाद्यांमध्ये जीवघेणा संघर्ष उडू नये म्हणून बाळाजीने केलेली राजकारणे भल्याभल्यांची मती गुंग करणारी आहेत. आणि हे केवळ त्याने शब्दसामर्थ्यावर घडवून आणले होते हे महत्त्वाचे. १७०७पासून पुढे १७२० पर्यंत म्हणजे मृत्यूपर्यंत बाळाजीने छत्रपती शाहू महाराजांची एकनिष्ठपणे सेवा केली. छत्रपती शाहू महाराजांनीच बाळाजीला \"पेशवेपद\" दिले. अर्थात तो त्या योग्यतेचा होताच, आणि ते पद त्याने सहजगत्या पेलले.\n\nबाळाजी विश्वनाथांच्या मृत्यूनंतर पेशवेपद त्यांचे पुत्र बाजीरावाकडे आले.\n\n==बाळाजी विश्वनाथ पेशव्यासंबंधी थोडक्यात सर्व काही==\nश्रीमंत बाळाजी विश्वनाथ यांच्या स्वराज्यसेवेचा घटनाक्रम :-\n* सन १५७५ महादजीपंत भट श्रीवर्धनचे देशमुख\n* सन १६६० परशुरामपंत भट छत्रपती शिवाजीमहाराजांच्या कारकुनी सेवेत दाखल.\n* परशुरामपंत भट छत्रपती शिवाजीमहाराजांच्या सेवेत सरदार.\n* सन १६८४ साली बाळाजी विश्वनाथ चिपळूण सोडून सासवडास पुरंदरे यांच्याकडे वास्तव्यास आले. सन १६८४ ते सन १६९९ औरंगजेबाच्या विरुद्ध रामचंद्रपंत यांच्या सेवेत.\n* सन १६९९ ते सन १७०३ पुणे प्रांताचे सरसुभेदार.\n\nया कार्यकाळातील कार्ये\n# नारायणगाव येथे बंधारा बांधला.\n# नारायणगड हा किल्ला बांधला.\n# विसापूर किल्ल्याची डागडुजी.\n\n* मोगलांशी एकीकडे मुत्सद्दी वाटाघाटी तर दुसरीकडे सिंहगड किल्यास पुरंदरे यांच्या मार्फत दारूगोळा रसद पुरवठा. या काळात दिम्मत सेनापती असा बाळाजी विश्वनाथ यांचा उल्लेख.\n* सन १७०४ ते सन १७०७ दौलताबाद प्रांताचे सरसुभेदार.\n* या काळात या सुभे दौलताबाद प्रांताचा उत्तम बंदोबस्त.\n* नोव्हेंबर सन १७०५ मध्ये दहा हजार फौजेनिशी दिंडोरीवर स्वाऱ्या.\n\n* बाळाजी विश्वनाथ यांची हुशारी पाहून\nअंबाजीपंत पुरंदरे व प्रतिनिधी यांच्या शिफारशीनुसार सेनापती धनाजी जाधव यांच्या सेवेत. फौज बाळगून प्रतिकूल परिस्थितीत उत्तम महसूल वसूली.\n* बाळाजी विश्वनाथ यांची ताराबाईसाहेबांकडून रांगणा किल्यावर नेमणूक.\n\n* सन १७०५ औरंगजेब महाराष्ट्रात ठाण मांडून बसलेला असतांना बाळाजी विश्वनाथ यांची मोगलांच्या ताब्यातील गुजरातवर स्वारी. झाबुआ व गोध्रा प्रांतांचा मोगल सुभेदार मुरादबक्ष याचा पराभव.\n* मुरादबक्षचा दोन लाख दहा हजार खंडणी भरून बाळाजी विश्वनाथ यांच्याशी तह.\n\nशाहूमहाराज यांची दिनांक ८ मे सन १७०७ रोजी दारोहा गावी सुटका.\n\nऑक्टोबर सन १७०७ च्या खेडच्या निर्णायक लढाईत सेनापती धनाजी जाधव यांना थोरल्या धन्याविरूद्ध न लढण्याचाबाळाजींचा सल्ला. सेनापती धनाजी जाधव आणि शाहूमहाराज यांची भेट.\nसेनापती धनाजी जाधव आणि बाळाजी विश्वनाथ शाहूमहाराजांच्या सेवेत दाखल. खेडची लढाई. सातारा शाहूमहाराजांकडून काबीज.\n\nदिनांक १२ जानेवारी सन १७०८ सातारा येथे शाहूमहाराज यांचा राज्याभिषेक. छत्रपती शाहूमहाराज यांच्याकडून अष्टप्रधानांच्या नेमणूका. बाळाजी विश्वनाथ यांची अमात्यांचे मुतालिक म्हणून नियुक्ती.\n\nदिनांक २७ जून सन १७०८ सेनापती धनाजी जाधव यांचे निधन.\n\nदरम्यान छत्रपती शाहूमहाराजांकडून बाळाजी विश्वनाथ यांना सेनाकर्ते किताब व सेना उभारणीसाठीच्या खर्चास पंचवीस लाख दहा हजार दोनशे रूपयांचा सरंजाम बहाल.\n\nसन १७१२-१३ छत्रपती शाहूमहाराज यांचे पेशवा बहिरोपंत पिंगळे यांची सरखेल कान्होजी आंग्रे यांच्या वर स्वारी. स्वारीत पेशवा बहिरोपंत पिंगळे यांचा सरखेल कान्होजी आंग्रे यांजकडून पराभव. पेशवा बहिरोपंत पिंगळे कैदेत. याच स्वारीत श्रीपतराव प्रतिनिधी यांनी गाजविलेल्या पराक्रमामुळे शाहूमहाराजांच्या कैदेत असलेले परशुरामपंत प्रतिनिधी यांची कैदेतून सुटका. दिनांक १६ मार्च सन १७१३ रोजी परशुरामपंत प्रतिनिधी यांची पेशवा म्हणून नियुक्ती. आंग्रे यांच्या विरोधात लष्करी कारवाई करण्यात पेशवा परशुरामपंत प्रतिनिधी यांची चालढकल. दिनांक १९ जून सन १७१३ रोजी पेशवा परशुरामपंत प्रतिनिधी यांची पून्हा प्रतिनिधी पदावर नियुक्ती.\n\nपेशवा पद दिनांक १९ जून सन १७१३ ते दिनांक १६ नोव्हेंबर सन १७१३ पर्यंत रिक्त.\n\nदरम्यानच्या काळात बाळाजी विश्वनाथ यांचे फौजेचे वळण चांगले असल्याने बाळाजी विश्वनाथ यांना पेशवा पद देण्याविषयी अंबाजीपंत पुरंदरे आणि प्रतिनिधी यांची शाहूमहाराज यांच्याकडे शिफारस.\nदिनांक १७ नोव्हेंबर सन १७१३ रोजी बाळाजी विश्वनाथ यांची पेशवा पदी नियुक्ती.\n\nसन १७१८ जानेवारीत पोलवण येथे सरखेल कान्होजी आंग्रे यांची पेशवा बाळाजी विश्वनाथ यां��ी भेट घेऊन सरखेल कान्होजी आंग्रे यांना शाहूमहाराजांच्या पक्षात आणण्यात यश आले. दिनांक २८ फेब्रुवारी सन १७१४ रोजी पेशवे व आंग्रे यांच्यात सलोख्याचा तह. बहिरोपंत पिंगळे व निळो बल्लाळ चिटणीस यांची सुटका. सरखेल कान्होजी आंग्रे शाहूमहाराजांच्या पक्षात आल्याने पश्चिम किनारपट्टीवर शाहूमहाराज यांची सत्ता स्थापन झाली.\n\nनोव्हेंबर सन १७१५ पेशवे बाळाजी विश्वनाथ यांनी पुणे प्रांत स्वराज्यात आणला.\nचंद्रसेन जाधव याने शाहूमहाराज यांना व दमाजी थोरात याने बाळाजी विश्वनाथ यांना कपटाने कैद करण्याचा कट रचला.\n५ ऑगस्ट सन १७१६ रोजी दमाजी थोरात यांजकडून पेशवा बाळाजी विश्वनाथ, अंबाजीपंत पुरंदरे आदी यांना कपटाने कैद केले. खंडणी देऊन सुटका झाली.\nबाळाजी विश्वनाथ यांनी पिलाजी जाधव यांच्यावर दमाजीची मोहीम सोपवली. पिलाजी जाधव यांनी दमाजी थोरात याचा पराभव करून त्यास अटक करून या प्रकरणाचा कायमचा सोक्षमोक्ष लावला.\n\nसन १७१४ आंग्रे - पेशवे यांच्या संयुक्त स्वारीने जंजीरेकर हबशाकडील काही किल्ले स्वराज्यात आणले.\n\nसन १७१७ - १८ पेशवा बाळाजी विश्वनाथ आणि हुसैन अली सय्यद यांनी कोल्हापूरकर संभाजींचा पूर्ण पाडाव केला. गुजरात, खानदेश आदी बादशाही मुलखात मराठ्यांनी छापेमारी आरंभली.\n\nसन १७१८ सालच्या अखेरीस पेशवा बाळाजी विश्वनाथ आपला जेष्ठ पुत्र बाजीराव फौजेसह उत्तरेकडील दिल्ली मोहिमेवर रवाना झाले. सय्यद बंधूंनी मदतीबदल्यात पेशवा बाळाजी विश्वनाथ यांच्याशी स्वराज्याचा मुलूख, मराठ्यांचे चौथाईचे हक्क आदी बाबतच्या शाही सनदा देण्याचा तह केला. सय्यद बंधूंनी पेशवा बाळाजी विश्वनाथ यांच्या साह्याने बादशहा फर्रूखसियरला पदच्युत केले व त्याच्या जागेवर रफिउद्दोरजात बादशहा केले. या सर्व धामधुमीचा फायदा उचलत पेशवा बाळाजी विश्वनाथ यांनी सय्यद बंधूवर दबाव आणून महाराणी येसूबाईसाहेब आणि राजपरीवार यांची सहीसलामत सुटका करून घेतली. शाही सनदा मिळाल्यानंतर पेशवा बाळाजी विश्वनाथ साताऱ्यास आले. या मोहिमेतील खर्च वजा करून पेशवा बाळाजी विश्वनाथ यांनी तीस लाख रुपये व शाही सनदा छत्रपती शाहूमहाराजांच्या चरणी अर्पण केल्या.\n\nसन १७१९ साली पेशवा बाळाजी विश्वनाथ यांनी चासकर जोशी यांच्यामार्फत कल्याण - भिवंडी प्रांत स्वराज्यात आणला. यानंतर बेळगांव, रूकडी, तावळे, डि��्रज या भागात मोठी मोहीम राबविण्यात आली. [[सेनाखासखेल]] [[यशवंतराव थोरात]] यांचा बंदोबस्त करून आष्टा व येळावी ही दोन महत्त्वपूर्ण ठाणी ताब्यात घेतली. कोल्हापूरकर संभाजी राजे आणि शाहूमहाराज यांच्यात वैमनस्य वाढत होते. दरम्यान पेशवा बाळाजी विश्वनाथ यांनी कोल्हापूरला वेढा घातला. दिनांक २० मार्च सन १७२० रोजी कृष्णतीरावरील उरणबाहे येथे कोल्हापूरकर संभाजी राजे यांचा पूर्ण पराभव करून त्यांनी संभाजी राजेंना साताऱ्यास राजदर्शनासाठी आणले. साताऱ्यास राजबंधूंच्या भेटीगाठी, राजकीय खलबते झाली.\n\nमोहिमेनंतर सासवड येथे घरी परतल्यावर चाळीस वर्षांच्या अविश्रांत दगदगगीने पेशवा बाळाजी विश्वनाथ आजारी पडले. अखेर दिनांक २ एप्रिल सन १७२० रोजी एका कर्तव्यदक्ष, कर्तबगार पेशवा बाळाजी विश्वनाथ यांची प्राणज्योत मावळली.\n\n==बाळाजी विश्वनाथ यांच्यावरील पुस्तके==\n* बालाजी विश्वनाथ ([[महादेव विनायक गोखले]])\n\n==खालील विभागाचे इतर लेखात स्थानांतरण विकिकरण करून संदर्भासहित पुनर्लेखन करावे==\n\nबाळाजीच्या मृत्यूनंतर \"पेशवेपदासाठी\" दरबारी लोकांत अहमहिका लागली, त्यांत बाजीरावास पेशवेपद देऊ नये असे इतर दरबारी म्हणू लागले{{संदर्भ हवा}}. कारण हा बाजीराव फटकळ होता, एक घाव दोन तुकडे हाच त्याचा स्वभाव होता. मुत्सद्देगिरीपेक्षा त्याला समशेर जवळची होती. हे तरुण रक्त आपल्याला भारी पडू नये म्हणून शाहू महाराजांनी त्यांचा निर्णय बदलावा असे त्यांना सांगितले गेले. मात्र पडत्या काळात इतर कोणाहीपेक्षा बाळाजीने त्यांची जास्त काळजी घेतली होती, त्यामुळे शाहू महाराजांचा बाजीरावावर जीव होता. त्यांनी पेशवाईची वस्त्रे व शिक्के-कट्यार थोरला म्हणजेच पहिला बाजीराव यास दिली. बाजीराव शिपाईगडी होता. उण्यापुऱ्या ४० वर्षांच्या आयुष्यात त्याने अतुल पराक्रम गाजवला. १७२० मध्ये पेशवाई त्याच्या कोवळ्या खांद्यावर आली. त्याच्या मृत्यूपर्यंत म्हणजे २५ एप्रिल १७४० पर्यंत त्याने २० वर्षात अनेक लढाया केल्या. त्यांत माळवा(डिसेंबर,१७२३), धार(१७२४), औरंगाबाद(१७२४), पालखेड(फेब्रुवारी,१७२८), अहमदाबाद(१७३१)\nउदयपूर(१७३६), फिरोजाबाद(१७३७), दिल्ली(१७३७), भोपाळ(१७३८), वसईची लढाई(१७ मे १७३९) या आणि अशाच ३६ मोठ्या लढायांचा समावेश आहे. आणि सगळ्याच लढाया तो जिंकला आहे. थोडक्यात त्याचा \"सक्सेस रेट\" \"१०���%\" आहे. वेगवान हालचाल हेच त्याचे प्रभावी हत्यार. शत्रू सावध होण्याआधीच त्याच्यावर अशी काही झडप घालायची की त्याला सावरून प्रतिकार करायला वेळच मिळायला नको हीच त्याची रणनीती, आपण \"मैदानी लढाई\" लढून जिंकू शकतो हे मराठी सैन्याला जाणवून द्यायला कारणीभूत झाली. बर्नाड मॉंटगोमेरी(Bernard Law Montgomery) या ब्रिटिश ’फील्डमार्शल’ ने बाजीरावाची स्तुती पुढीलप्रमाणे केली आहे - \"The Palkhed Campaign of 1727-28 in which Baji Rao I, out-generalled Nizam-ul-Mulk , is a masterpiece of strategic mobility\". उभ्या भारतात बाजीरावाच्या समशेरीचा डंका वाजत होता. पहिल्या बाजीरावानेच पुण्याला शनिवारवाडा बांधला आणि साताऱ्याच्या राजगादीइतकेच महत्त्व पुण्याला मिळवून दिले. तसे बघता ती जागा पेशव्यांना लाभली असे म्हणायला हरकत नाही कारण नंतर स्वराज्यावर चालून येणारे ’शिकारीकुत्रे’ खरेच स्वराज्याला घाबरू लागले.\n\nदिल्लीचा वजीर \"मोहम्मद खान बंगेश\" छत्रसाल बुंदेल्यावर चालून आला. तेव्हा त्याच्या समोर छत्रसालला शरणागती पत्करावी लागली. बंगेश हा औरंगजेबाच्या हाताखाली शिकलेला असल्याने शिस्त व चिकाटी हे गुण त्याच्यात पुरेपूर उतरले होते. त्याने ८० वर्षांच्या छत्रसालला छावणीत बंदिस्त केले. मात्र छत्रसाल बुंदेला बंगेशचे बारसे जेवला होता, आपण शरण आलोय असे भासवून त्याने हेरांमार्फत बाजीरावाला एक पत्र पाठवले. कारण दिल्लीला ताळ्यावर आणेल असा तोच एकच परमप्रतापी पुरुष भारतात होता. \"जग द्वै उपजे ब्राह्मण, भृगु औ बाजीराव। उन ढाई रजपुतियां, इन ढाई तुरकाव॥\" - याचा अर्थ जगात २ ब्राह्मण नावाजले गेले. एक परशुराम ज्याने - उन्मत्त क्षत्रिय सत्ताधीशांना बुडविले, तर दुसरा बाजीराव पेशवा ज्याने तुर्कांची तीच स्थिती केली. याच पत्रात त्याने \"जो गति ग्राह गजेंद्र की सो गति भई जानहु आज॥ बाजी जात बुंदेल की राखो बाजी लाज॥ असा \"गजान्तमोक्षाचा\" हवाला देऊन बाजीरावाकडे मदतीची याचना केली. पत्र मिळाल्यावर टाकोटाक ३५-४० हजारांची फ़ौज घेउन खुद्द बाजीराव, मोहम्मद खान बंगेशवर चालून गेला. ही हालचाल इतकी त्वरेने केली की बाजीराव धडकेपर्यंत मोहम्मद खान बंगेशला काहीच समजले नाहि. बेसावध बंगेश एका गढीत अडकला. बाजीरावाच्या झंजावातापुढे मोगल हैराण झाले. खुद्द गढीत बंदिस्त वजिरानेच \"बम्मन होने के बावजूद क्या समशेर चलाता है?\" अशी स्तुति केली.\n\nया मदतीने खुश होऊन छत्रसालने वार���षिक बत्तीस लाखाचे उत्पन्न असलेला मुलूख बाजीरावास नजर केला. इतकेच नव्हे तर आपल्या अनेक उपपत्नींपैकी एकीची मुलगी \"मस्तानी\" बाजीरावास दिली{{संदर्भ हवा}}, जेणेकरून बुंदेल्यांचे व मराठ्यांचे रक्तसंबध जुळतील.\nया शिवाय बाजीरावास \"काशीबाई\" ही प्रथम पत्नी होतीच. काशीबाईपासून बाजीरावास रामचंद्र उर्फ रघुनाथराव, जनार्दन व बाळाजी उर्फ नाना असे ३, तर मस्तानी कडून समशेरबहद्दर उर्फ कृष्णराव असे एकूण ४ पुत्र होते. कर्मठ ब्राह्मणांनी मस्तानी मुसलमान असल्याने बाजीरावावर बहिष्कार घातला होता, पण बाजीरावाचा दराराच जबर होता, त्याने कोणालाच जुमानले नाही. मस्तानीकरिता शनिवारवाड्यातच महाल बांधून घेतला.\n\nचिमाजी अप्पा हा बाजीरावाचा धाकटा भाऊ. याने देखील कोकण घाट आणि किनाऱ्यावर मराठी सत्तेचा भगवा फडकवत ठेवला.\nबाजीरावाला शोभेल असाच त्याचा हा धाकटा भाऊ होता. बाजीरावाने दिल्लीस आणि चिमाजीने पोर्तुगिजांना त्यांची जागा दाखवून दिली. या लढाईत चिमाजीने पोर्तुगिजांकडून ७ शहरे, ४ बंदरे, २ लढाऊ टेकड्या आणि ३४० गावे जिंकून घेतल्याचा उल्लेख मिळतो. वसईची लढाई ही चिमाजीला कीर्तीच्या अत्युच्च शिखरावर घेऊन गेली. त्याची जाणीव ठेवून चिमाजीने वसईजवळच \"वज्रेश्वरी\" देवीचे सुंदर मंदिर बांधले.\n\nबाजीराव आणि चिमाजीने खरोखरच मराठी सत्तेचा दबदबा दख्खनपासून रुमशेपावतो पसरवला. मराठ्यांची विजयी घोडी नर्मदा ओलांडून गेली. २७ फेब्रुवारी १७४० रोजी नासीरजंग विरुद्ध लढाई जिंकून मुंगीपैठण येथे तह झाला. तहात नासीरजंगने हांडिया व खरगोण हे प्रदेश बाजीरावांना दिले. त्याचीच व्यवस्था लावण्यासाठी ३० मार्च रोजी बाजीराव खरगोणला गेले. या स्वारीत अचानक प्रकृती बिघडून, नर्मदा तीरावर रावेरखेडी या गावी विषमज्वराने २८ एप्रिल १७४०(वैशाख शुद्ध शके १६६२) रोजी पहाटे थोरले बाजीराव वारले. बाजीराव हा ६ फूट होता, असा उल्लेख आहे. उंची बरोबरच त्याचे हातही बरेच लांब होते, भक्कम पिळदार शरीरयष्टी, तांबुस गौरवर्ण, निकोप प्रकृती, कोणीहि मोहीत व्हाव असा मोहक चेहरा, तेजस्वी कांती, न्यायनिष्ठुर स्वभाव, असे उमदे व्यक्तिमत्त्व असल्याने कोणावरही त्यांची सहज छाप पडे. भपकेबाज पोशाखाचा त्याला तिटकारा होता, स्वतः बाजीराव पांढरे किंवा फिकट रंगाचे कपडे वापरी. स्वतःची कामे शक्यतो स्वतः करण्यावर त्य���ंचा भर होता, नोकरा शिवाय त्यांचे अडत नसे. त्यांचे खाजगी ४ घोडे होते - निळा, गंगा, सारंगा आणि अबलख अगदी त्यांचे दाणावैरण पाणी स्वतः बघत. खोटेपणा, अन्याय, ऐषाराम त्यांना अजिबात खपत नसे. उभ सैन्य त्यांच्या करड्या शिस्तीत तयार झाल होतं. थोरले बाजीराव हे अपराजित सेनापती होते. \n\nबाजीरावाच्या मृत्यूनंतर त्याचा मुलगा बाळाजी बाजीराव उर्फ नानासाहेब यास शाहु महाराजांनी पेशवाईची वस्त्रे दिली. नानासाहेबाने पुण्याला खऱ्या अर्थाने शहराचे रूप दिले. सदशिव पेठ, नाना पेठ, शुक्रवार पेठ आणि पर्वती हे नानासाहेबाच्या आज्ञेवरून बांधेले गेले. शिवाय मुठेवर \"लाकडी पुल\" त्यानेच बांधुन घेतला. पुण्याला शुद्ध पाण्याचा पुरवठा होत रहावा म्हणून यानेच \"कात्रज\" वसवले. \nनानासाहेबाने खऱ्या अर्थाने मराठे शाहीचा अटकेपार गेलेला सुवर्णकाळ बघितला त्याच बरोबर मराठ्यांना पानिपतचा प्राणांतिक फटका याच्याच करकीर्दीत बसला. व्यवस्थापनाच्या दृष्टिने मात्र नानासाहेबाने आपले काम चोख बजावले. रघुनाथरावाने वयाच्या २३व्या वर्षीच अटकेवर भगवा फडकवला. राघोबाचा राघो-भरारी झाला. याच काळातिल ४ मे १७५८ रोजी राघोबादादांचे नानासाहेबांना लिहीलेले एक पत्र मराठ्यांमधील चेतलेल्या आत्मविश्वासाचे बोलके उदाहरण आहे - '''\"आपण लाहोर, मुल्तान, काश्मीर आणि अटकेच्या आसपासचे सुभे आपल्या अंमलाखाली आणले आहेत, आणि जे न आलेले प्रदेश आहेत ते लवकरच आपल्या राज्यात समाविष्ट करू. अहमदशहा अब्दालीचा पुत्र तैमु्र सुलतान आणि जहानखान यांना आपल्या सैन्याने पराजित केले आहे. त्यांना आपण अक्षरशः नागवले आहे. आपले विस्कळीत सैन्य घेऊन ते एव्हाना पेशावरपर्यंत पोहोचले असतील. आम्ही आपले राज्य कंदाहारपर्यंत वाढवण्याचे निश्चित केले आहे.\"''' बाजीरावापासून राघोबांपर्यंतच्या या सगळ्या विजयांमुळे मराठी साम्राज्य उत्तरेत सिंधू नदी आणि कश्मीरपर्यंत, पूर्वेला ओरिसापर्यंत, नैर्ऋतेला गोव्यापर्यंत आणि दक्षिणेला म्हैसूरपर्यंत पसरले. निजामाला तर मराठ्यांनी मिळेल तिथे पिटून काढले. सदाशिवराव भाऊनेही हैदराबादच्या निजामाला सळो की पळो करून सोडले. दिल्लीचे सिंहासन मराठ्यांनी आपल्या टाचेखाली आणले. शिवछत्रपतींची \"थोरली मसलत\" म्हणजेच दिल्लीवरचा हक्क पेशव्यांनीच प्रस्थापित केला. याच घटनेवर वीर सावरकरांसारख्य��� प्रतिभावान कवीने तर \"अटकेवर जरीपटका म्हणून २६० ओळींचा पोवाडाच लिहून काढला\". तो संपूर्ण पोवाडाच वीरश्रीने भरला आहे, सगळा पोवाडा इथे देता येत नसला तरी त्याच पोवाड्यातील काही मोजक्या ओळी पुढील प्रमाणे -\n\n\n'''ऐका ऐका हिंदुमात्र हो! वार्ता विजयाच्या आल्या,\n'''उभ्या सात शतकांचा उगवे सुड जिंकिले जेत्याला॥१॥'''\n\n'''जो जो मागे आला आसुर शक्तीच्या की भरावरी,'''\n'''भारतीय यज्ञाश्व नाचला त्याच्या त्याच्या उरावरी॥४३॥'''\n\n'''कुठे आज ते शक? वा बर्बर? बाल्हीकही? वा हूण कुठे?'''\n'''भारतीय जठरग्नीत जळुनी भस्म जाहले द्रुत ते ते॥४४॥'''\n\n'''परी आज ते शल्य उपटले आज तोडिला ध्वज तो रे,'''\n'''आज जिंकिली तीही लढाई, आजि महंमद-मद उतरे॥६४॥'''\n\n'''हिंदूवीरांचा कीं श्रीशे असे यशस्वी हट केला,'''\n'''आज हिंदवी जरिपटका की पुन्हा पोचला अटकेला॥८०॥'''\n\n'''पठाण मोंगल तुर्क इराणी-दाढी तितुकी सामोरी,'''\n'''पुर्तुगिज वलंदाज फिरंगी टोपी तितुकी पाठिवरी॥१३१॥'''\n\n'''परी तितुक्यांहीसहित मराठा-वीर झुंज करी,'''\n'''एक्या ह्स्ते उपटित दाढी टोपी उडवी दुज्या करी॥१३२॥'''\n\n'''पालखेडसी निजाम पिटला अल्ली पिटिला बंगाली,'''\n'''अर्काटासी नबाब पिटला, पिटिला सिद्दी जली स्थली॥१६४॥'''\n\n'''बादशहाच्या बादशाहिची जाळुनि दाढी दिल्लीवरी,'''\n'''होता की नव्हतासा केला निजाम पिटूनि भोपळी॥१८०॥'''\n\n'''जयजयकारे भरा अंबरा करा महोत्सव घरोघरी,'''\n'''मांगलिका कीं हिंदुमात्र हो वार्ता आतांची आली॥२२०॥'''\n\n'''आज सात शतकाने विजयी मिरवित सोनेरी तोडा,'''\n'''पिई सिंधुचे पाणी पुनरपि हिंदु सैनिकांचा घोडा॥२५२॥'''\n
\n\n==='''पानिपत'''===\n\nमात्र राघोबादादाची पाठ फिरताच दिल्लीतील शहा, अहमदशहा अब्दालीशी चुंबाचुंबी करू लागला. त्याचा बंदोबस्त करण्यासाठी सदाशिवरावभाऊ(चिमाजी अप्पाचा पुत्र) शिंदे, होळकर, गायकवाड, मेहेंदळे असे तोलामोलाचे सरदार घेउन जाट व रजपुतांच्या मदतीने दिल्लीवर चालुन गेला. दिल्ली ताब्यात येताच त्याने विश्वासरावाला आपल्या पुतण्याला सिंहासनावर बसवण्याचे ठरवले. मात्र उद्या हिंदु राजा बसवुन भाऊ निघुन जाईल, पण अफगाणांनी चिडुन आक्रमण केले तर उत्तरेतिल सगळी राज्ये त्या खाली भरडली जातिल ही भीती जाट-शिख-रजपुतांना वाटली, त्यांनी या गोष्टीला नकार दिला. मात्र मराठ्यांची दहशत रहावी म्हणून सदशिवरावभाऊने घणाचे घाव घालुन दिल्लीचे तख्त फोडले.\n��ण जाट-रजपुतांची भीती खरी ठरली. राघोबाने डिवचलेला अब्दाली संधीची वाटच बघत होता. मराठ्यांनी दिल्लीवर आक्रमण करताच दिल्ली आपल्या ताब्यात रहावी म्हणून त्याने मोर्चा बांधणी चालु केली. १७ ऑक्टोबर १७६० रोजी त्याने दिल्लीच्या दिशेने कुच केले. अगदि २४-२५ तारखेपर्यंत तो भागपतपर्यंत आला. मराठी सैन्य या वेळी धान्याच्या चणचणी मुळे कुंजपुराकडे वळली होती. मराठी सैन्याने अब्दालीने यमुना ओलांडु नये म्हणून फारसे काही प्रयत्न केले नाहीत. आधीच आपली शक्ती वाया घालवण्यापेक्षा आपल्याच प्रभावाखाली असलेल्या भूमीवर अब्दालीला अंगावर घेऊ असा विचार भाऊने केला. हे अब्दालीच्या पथ्यावरच पडले, त्याचे सैन्य अगदी सोनपत आणि पानिपत नजीक येउन ठेपले. भाऊला त्या भागाची फारशी माहिती नव्हती, उत्तरेतिल त्याची पहीलीच मोहीम होती. सुरुवातिला छोट्या-छोट्या चकमकीत मराठी सैन्याने हिसका दाखवला असला तरी अनुभवी अब्दालीच्या सैन्याने १४ जानेवारी १७६१ रोजी मुख्य लढाईला तोंड फ़ोडले. या पानिपतच्या तिसऱ्या लढाईत दोहो बाजुचे मोठे नुकसान झाले.\n\nयात मराठ्यांचा मोठा पराभव झाला. लाखापेक्षा पेक्षा जास्त मराठी सैन्य कापले गेले. १८ वर्षांचा कोवळा विश्वासराव लढाईत मारला गेला. सदशिवरावभाऊ देखिल कामी आला. दोघांची प्रेते अफगाणी सैनिकांच्या हाती लागली. कोवळ्या विश्वासरावाचे प्रेत बघून तर अब्दाली चाटच पडला \"सुभान अल्लाह, क्या नुर है? मरनेके बाद इतना हसीन है तो जिंदा कैसा होगा?\" अश्या आशयाचे उद्गार त्याच्या तोंडुन निघाले. म्हणूनच अब्दाली विश्वासरावाच्या प्रेताला आपल्या बरोबर घेऊन जाणार होता असे म्हणतात. ब्रिटिश पत्रे देखिल विश्वासरावाला \"Most handsom among marathas\" असे म्हणतात. असे समजतात की पानिपतच्या लढाई नंतर पुणे भागातील एकही घर असे नव्हते की ज्या घरातला पुरुष कामी आला नव्हता पेशवाईची पत्रे याचा उल्लेख घरोघरी बांगड्या फुटल्या असे करतात. नानासाहेबाला जे पत्र आले त्यात लिहीले होते \"दोन ही्रे हरवले, काही मोती हरवले आणि मोहोरा किती हरवल्या याला गणानाच नाही\". पानिपतावर मराठ्यांचा पराभव झाला खरा पण मराठ्यांनी अब्दालीला देखिल असा फटकावला की त्या नंतर दिल्लीकडे परत तो कधीच फिरकला नाही. आजही तेथील माणसे जिंकलेल्या अब्दालीपेक्षा हरलेल्या मराठ्यांना मान देतात, भाऊने जेथुन लढाईची सुरु��ात बघितली होती तिथे हरीयाणा सरकारने एक स्मृतीस्तंभ उभा केलाय. मात्र पानिपतचा पराभव मराठ्यांच्या सत्तेवरचा मर्मप्रहार ठरला. त्यानंतर मराठी सत्ता परत पुर्वीच्या तडफेने कधीच उठली नाही. मराठ्यांचा प्रभाव हळूहळू कमी होत गेला. \n\n==='''थोरले माधवराव प्रशासनपर्व'''===\n\nआपल्या स्वकीयांच्या आणि मुलाच्या मृत्युची बातमी ऐकुन नानासाहेब खचले. त्यांनी त्याची हाय खाल्ली हेच दुःख उराशी कवटाळुन हा महान पेशवा २३ जून १७६१ रोजी वारला. त्यांच्या धाकट्या मुलाने माधवराव पेशवा १ला याने मात्र पुढच्या काही वर्षात दक्षीणेत मराठी सत्तेचा दरारा परत प्रस्थापित केला. माधवरावास २० जुलै, १७६१ रोजी पेशवाईची वस्त्रे मिळाली. सुरुवातीच्या काळातच त्यांनी - १७६२ उरळी, नोव्हेंबर १७६२ घोडनदी, ऑगस्ट १७६३ राक्षसभुवन या लढाया केल्या. निजामाला १७५९ला उदगीरला सदाशीवरावभाऊने निजामाला हरवुन ८५ लाखाचा मुलुख हस्तगत केला होता. त्याचा सुड घेण्यासाठी मराठयांच्या नाजुक परीस्थितीचा फायदा घेत नळदुर्ग, अक्कल्कोट या ठिकाणी निजामाने धुडगुस घालत होता. माधवरावांनी २० ऑगस्ट १७६१ रोजी मोहिम हाती घेतली. पण २९ डिसेंबर, सन १७६१ मध्ये राघोबादादांनी अनपेक्षीत तह केला. या नंतर पेशव्यांनी हैदरालीखान विरुद्ध मोहिम उघडली, मात्र रघुनाथरावांनी निजामाशी हातमिळवणी करून घरभेदीपणा केल्याने माधवरावांनी तात्पुरती शरणागती पत्करली. मात्र निजाम व राघोबादादा यांच्यात बेबनाव सुरू झाला निजामाने पुण्यावर हल्ले केले. या नंतर औरंगाबादवर मराठ्यांनी हल्ले केले. पुढे राक्षसभुवन येथे १० ऑगस्ट १७६३ च्या युद्धात पेशव्यांनी निजामाचा दारुण पराभव केला. निजामाकडून उदगीरचे ६० लाख आणि नवीन २२ लाख असा एकूण ८२ लाखांचा मुलुख मरठ्यांनी मिळवला. माधवरावाने हैद्राबादच्या निजामाला दाती तृण धरायला लावले. या नंतरच्या काळात माधवरावांनी कर्नाटकवर एकंदर ५ स्वाऱ्या केल्या. या मोहिमांमुळे अगदी शहाजीराजांच्या वेळचा जहागिरीचा सर्व मुलुख परत मराठ्यांना मिळाला. या मोहिमांत माधवरावाचे शिस्त, चिकाटी, शौर्य, जरब हे गुण हे गुण उजळुन निघाले. १२ वर्षांत त्याने मराठी सत्तेचा गेलेला आत्मविश्वास परत मिळवुन दिला. मराठ्यांचा ब्रिटीश इतिहासकार ग्रँड डफ हा माधवराव पेशव्याची तुलना त्याचाच आजा पहिला बाजीराव याच्या बरोबर करतो. राघोबादादाने मात्र माधवरावाच्या पेशवा बनण्याला विरोध केला. राघोबादादाला पेशवेपद त्याच्याकडे पाहिजे होते. म्हणजे शाहुराजे - ताराराणी मधला जुना वादच परत या दोघात चालु झाला. शेवटी नाईलाजाने माधवरावांनी राघोबादादांना नजरकैदेत टाकले. पुढे आतड्याच्या क्षयाच्या आजाराने माधवरावांचे १७ नोव्हेंबर १७७२ रोजी थेउर येथे गणपती मंदीराच्या ओसरीतच निधन झाले. ग्रँड डफ म्हणातो - '''\"पानिपतापेक्षाही माधवरावाचा मृत्यु हा पेशवाईसाठी दुस्वप्न ठरला.\"''' माधवराव गोरेपान, उंचपुरे, आणि थोराड शरीराचे होते, काळेभोर आणि पाणीदार डोळे, उग्र चेहेरा याच बरोबर मितभाषी असून एरवी बोलताना रोखठोक आणि ठासुन बोलत. लेखन रेखिव होते. राज्याच्या कर्जफेडीसाठी स्वतःचे लाखो रुपये, जडजवाहिर दिले. बाजीरावाप्रमाणेच माधवरावांना देखिल चैन, आळस, लबाडि बिलकुल खपत नसे.\n\n==='''पेशवाईचे पुनरुत्थान'''===\n\nत्या नंतर डिसेंबर १७७२ मध्ये त्यांचा धाकटा भाऊ नारायणराव पेशवा झाला. मात्र राघोबादादांच्या गारद्यांनी त्यांचा खून केला. १७७३ मध्ये राघोबादादाच पेशेवे झाले. नारायणरावांच्या मृत्युची चौकशी करून न्यायमुर्ती रामशास्त्री प्रभुणे यांनी त्याचा ठपका राघोबादादांवर ठेवला, राघोबांनी निमुटपणे पेशवेपदावर नारायणरावाचा पुत्र माधवराव २रा म्हणजेच सवाई माधवराव यास गादीवर बसवले. १७९६ पर्यंत त्यांनी गादी चालवली. सवाई माधवरावांच्या काळात मराठ्यांनी परत दिल्लीवर जरब बसवली खुद्द महादजी शिंदे दिल्लीत तळ ठोकुन राहिले, बादशहाने त्यांना वजीर म्हणून नेमले तेव्हा अतिशय नम्रपणे महादजी शिंदे यांनी त्याला नकार देऊन ती वस्त्रे पुण्यास पाठवुन पेशव्यांना वजीर नेमले. दिल्लीच्या नाड्या पुनः पुण्याच्या हातात आल्या याचेच हे पुरावे होते. इथे नाना फडणिसांनी इंग्रजांची २-३ राजकिय व लष्करी आक्रमणे परतवुन लावली. यामुळे \"जबतक नाना तबतक पुना\" असे भारतभर म्हंटले जाऊ लागले.\n\n==='''पेशवाईचा अस्त'''===\n\nसवाई माधवरावांच्या आत्महत्येनंतर पेशवेपदावर राघोबादादाचा पुत्र दुसरा बाजीराव आला, हाच तो पळपुटा बाजीराव. यशवंतराव होळकराला भिउन हा पुणे सोडून पळाला आणि वाई येथील इंग्रजांच्या आश्रयाला गेला. इथुन प्रत्येक बाबतित इंग्रज मराठी सत्तेत ढवळाढवळ करू लागले. ३१ डिसेंबर १८०३ रोजी झालेल्या करारा नुसार बाजीराव��ने इंग्रजांची [[तैनाती फौज]] स्वीकारुन, त्या फौजेच्या खर्चासाठी मोठा मुलुख इंग्रजांच्या घशात घातला. १८०० साली नाना फडणवीस यांचा मृत्यु झाल्यावर पेशवाईतील उरले-सुरले शहाणपण संपले. १७९९ मध्ये टिपु सुलतान आणि १८०० साली नाना फडणवीस यांचा मृत्यु झाल्यावर इंग्रजांना पुणे हे सोपे आणि एकुलते एक लक्ष झाले. १८०३ च्या तहा नंतर देखिल बाजीराव आणि ब्रिटीश यांच्यात धुसफुस चालुच राहीली. शेवटी त्याची परीणीति ५ नोव्हेंबर १८१७ या दिवशी खडकी येथील लढाईत झाली. ईस्ट इंडिया कंपनीने लेफ्टनंट कर्नल बर(Burr) याच्या नेतृत्वाखाली दुसऱ्या बाजीरावाचा पराभव केला. १८१८ मध्ये अशीरगडजवळ धोलकोट येथे John Malcolm याच्या समोर मराठ्यांनी शरणागती दिली. काही इतिहासकार याची २ कारणे देतात १)२रा बाजीराव हा नजरकैदेतच वाढला असल्याने त्याला दरबारी कामकाज व राजकारण आणि युद्धातले छक्के-पंजे माहीत नव्हते, २)पेशव्यांच्याच हाताखाली मोठे झालेले सरदार आता पेशवाईलाच धाक दाखवत होते. अशी संकटे या आधीच्या कोणत्याच पेशव्यावर आली नव्हती. इंग्रजांनी त्याचे राज्य हिसकावुन त्यास वार्षिक ८ लक्ष रुपयांचे पेन्शन चालु केले, त्याची रवानगी कानपूरजवळ ब्रह्मवर्तास झाली. इंग्रजांनी रायगड देखिल ताब्यात घेतला, रायगडवर त्यांनी सगळी हिशेब आणि दरबारी कागदपत्रे जाळली व सगळ्या मुख्य इमारती जमिनदोस्त केल्या.\n\nइंग्रजांचा काळा कालखंड भारतावर सुरू झाला. बाजीरावास अनेक लग्नांनंतर देखिल मूल झाले नव्हते, शेवटी वेणगांव(कर्जत-रायगड) येथील माधवराव भट जे बाजीरावाच्या सांगण्यावरून ब्रह्मवर्तास स्थायिक झाले होते त्यांच्या \"गोविंद\" नावाच्या मुलाला दत्तक घेतले. त्याचेच नाव धोंडोपंत ठेवले, हेच ते स्वातंत्र्यसेनानी \"नानासाहेब पेशवे\" या शिवाय बाजीरावाने २ मुले दत्तक घेतली होती - गंगाधर उर्फ बाळासाहेब आणि सदाशिव उर्फ दादासाहेब. २रा बाजीराव २८ जानेवारी १८५१ मध्ये वारला, मात्र ११ डिसेंबर १८३९ च्या त्याच्या मृत्युपत्रा प्रमाणे इंग्रजांनी नानासाहेबास उत्तराधिकारी म्हणून मान्यता दिली तरी पदव्या आणि पेन्शन देण्यास नकार दिला. नानासाहेबच नव्हे तर भारतातील बऱ्याच संस्थानांना इंग्रजांनी तनखा नाकारला, काहांची तर संस्थानेच वारसाहक्का वरून किंवा दत्तकविधानावरून खालसा करावयास घेतली.\n\n==='''१८५७ चे स्वातंत��र्यसमर आणि सामाजिक परिस्थिती.'''===\nसगळीकडे असंतोष पसरत चालला होता. १८३०पासूनच इंग्रजांचे कंपनी सरकार भारतीय उद्योगांची जाणून बुजून गळचेपी करत होते. माल निर्यातीवर जबर कर लादला होता, आणि इंग्लंडमधून येणारा माल आयात अत्यल्प बसविल्याने स्वस्तात विकला जाई. भारतीय उद्योगांचे तीनतेरा वाजले. १८३०-३१ सालचा विनिमय दर होता १५ भारतीय रु. = १ स्टर्लिंग पाउंड. यावरून भारतीय धंदे का बुडित गेले याचे सुस्पष्ट कारण समजते. आर्थिक आघाडी अशी पिछाडली होती तर भारतीय सैनिकाचे पगार देखील इंग्रज सैनिकांपेक्षा कित्येक पटींनी कमीच होते, त्यांना बढती अशी कधी मिळतच नसे. यातच भर म्हणून सामाजिक स्थित्यंतरे घडत होती हिंदूंच्या धार्मिक रिवाजांत कायद्याने आडकाठी करण्यात आली, समुद्रयात्रेला हिंदु धर्माने धर्मबाह्य ठरवल्याने ही समुद्रयात्रेची अट शिपायांना जाचक ठरू लागली. मात्र या असंतोषाला वाढवण्याचे मुख्य कारण घडले - काडतुसांना लावलेली चरबी, ही गायीची किंवा डुकराची असे. गाय हिंदूंना पवित्र आणि डुक्कर मुसलमानांना निषिद्ध असल्याने सैनिकांमधे प्रचंड असंतोष पसरला होता. या सर्व थरांतील असंतुष्ट घटकांना नानासाहेब पेशव्यांनी एकत्र आणले. यात त्यांना केवळ पेन्शन मिळाले नाही म्हणून संस्थानिकांनी भारतीय सैनिकांना चिथवुन हे बंड घड्वून आणले किंवा मुसलमानांना आपली सत्ता परत पाहिजे होती म्हणून त्यांनी हिंदूंना धाक घालून हा \"जिहाद\" घडवला असे म्हणणाऱ्यांनी १८५७ च्या आधीची नानासाहेबांनी - झाशीची राणी किंवा आसाम, जयपुर, चांदा, ग्वाल्हेर, रेवा, संबलपूर या आणि अशा शेकडो राजे-राजवाड्यांना १८५४पासूनच या युद्धाबाबत लिहीलेली पत्रे वाचावीत. किंवा लष्करी छावणीत सैनिकांकडून कमळावर आणि नागरिकांकडून भाकऱ्यांवर हात ठेवून घ्यायला लावलेली शपथ बघता यात नानासाहेबांनी किती गुप्तता ठेवली होती हे लक्षात येते. केवळ वार्षिक ८ लाखाच्या तनख्यासाठी लढणारे नाना नव्हतेना झाशीची राणी. २ऱ्या बाजीरावाच्या मृत्यूनंतर नानासाहेबांच्या आई नेपाळ येथे राहिल्या, तेथे त्यांनी ८० गावे ’खरेदी’ केली या वरून नानासाहेबांसाठी बाजीरावाने ७ पिढ्या पुरेल इतका पैसा सोडला होता हे समजते, त्यापुढे ८ लाखाचे पेन्शन ते काय?\n\n==संदर्भ==\n*[http://sahajsuchalamhanun.blogspot.com/2007/11/blog-post_05.html सौरभ वैशंपायन]\n\n{{मराठा साम्राज्याचे पेशवे}}\n{{मराठा साम्राज्य}}\n{{पुणे}}\n\n[[वर्ग:महाराष्ट्राचा इतिहास]]\n[[वर्ग:पेशवे]]\n[[वर्ग:सैनिकी पेशातील मराठी व्यक्ती]]\n[[वर्ग:इ.स. १६६२ मधील जन्म]]\n[[वर्ग:इ.स. १७२० मधील मृत्यू]]\n[[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]]","hash":"3c79c9037c8ea526e8ab26c60f0ab7786bf047aad9bce3256b7ad5dd6045ff09","last_revision":"2024-02-16T20:35:46Z","first_revision":"2009-05-25T07:29:09Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:14.332534","cross_lingual_links":{"bn":"বালাজি বিশ্বনাথ","de":"Balaji Vishwanath","en":"Balaji Vishwanath","fr":"Balaji Vishwanath","gu":"બાળાજી વિશ્વનાથ","hi":"बालाजी विश्वनाथ","ja":"バーラージー・ヴィシュヴァナート","mai":"बालाजी विश्वनाथ","ml":"ബാലാജി വിശ്വനാഥ്","nl":"Balaji Vishwanath","nn":"Baladji Visjvanath","pa":"ਬਾਲਾਜੀ ਵਿਸ਼ਵਨਾਥ","pnb":"بالاجی وشوناتھ","ru":"Бхат, Баладжи Вишванатх","sa":"बालाजी विश्वनाथ","sv":"Balaji Vishwanath","ta":"பாலாஜி விஸ்வநாத்","uk":"Баладжі Вішванатх","ur":"بالاجی وشوناتھ","uz":"Balaji Vishvanath"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:49.297436","text":"बाळाजी विश्वनाथ (भट) देशमुख ( इ.स. १६६२ – एप्रिल २, १७२०), किंवा पेशवे बाळाजी विश्वनाथ पराक्रमी योद्धा व मराठा साम्राज्याचे पहिले पेशवे पंतप्रधान होते.\n\nमहादजी विसाजी देशमुख हे बाळाजींचे पणजोबा व भट घराण्याचे ज्ञात पुरुष. भट घराण्याकडे दंडाराजपुरी आणि श्रीवर्धन या परगण्यांची देशमुखी वंशपरंपरेने चालत आली होती. ही देशमुखी शके १४००पासून शके १६०० पर्यंत अव्याहत चालू होती असे इतिहासाचार्य राजवाडे म्हणतात, तर रियासतकार ही देशमुखी १४७८ च्या सुमारास मिळाली असावी असे मानतात. तसेच बाळाजी विश्वनाथांचे वडील व आजोबा छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या सेवेत असावेत असेही रियासतकार म्हणतात. १५७५ च्या सुमारास महादजींकडे ही परंपरागत देशमुखी होती. महादजींस, नारो महादेव व परशुराम उर्फ शिवाजी अशी २ मुले. शिवाजींस ३ पुत्र कृष्णाजी, अंताजी व विश्वनाथ उर्फ विसाजी. विश्वनाथ हे बाळाजीचे पिता. बाळाजींना ४ भाऊ होते. कृष्णाजी, जानोजी, विठ्ठल व रुद्राजी.\n\nदेशमुखीचे घराणे असल्याने बाळाजींस मोडी वाचन, हिशेब, संध्या-रुद्रादी कर्मे यांचे शिक्षण मिळाले. वयाच्या १०-१२व्या वर्षी बर्वे घराण्यातील 'राधाबाई' ह्यांच्याशी बाळाजींचा विवाह झाला. इ.स. १६८९ च्या सुमारास धर्मवीर छत्रपती संभाजी महाराजांच्या हत्येनंतर सिद्दीने उचल खाल्ली, त्यामुळे बाळाजींला श्रीवर्धन सोडावे लागले. त्यातच भट घराणे आंग्‍ऱ्यांना सामील आहे या संशयाने सिद्दने भट घराण्याचा छळ चालू केला. त्यांच्या \"जानोजी\" नावाच्या भावास सिद्दीने पोत्यात घालून समुद्रात बुडवल्याची कथा आहे. त्या�� किंवा तशाच कारणास्तव पिढीजात देशमुखी सोडून \"बाळाजी भट\" हे \"भानु\" कुटुंबाबरोबर साताऱ्यास आले. सिद्दीच्या हशमांनी पाठलाग सुरू केल्यावर मुरूड येथील \"वैशंपायन\" कुटुंबाकडे त्यांनी काही आठवडे आश्रय घेतला. पुढे याची आठवण ठेवून एका \"वैशंपायन\" गुरुजींना त्यांनी आपले कुलोपाध्याय केले. शिवाय एक वैशंपायन १२०० स्वारांचे सरदार होऊन मध्यप्रदेशात 'सागर' प्रांतात गेले असा उल्लेख मिळतो.\n\nबाळाजींबरोबर असलेल्या \"भानु\" कुटुंबात ३ भाऊ होते. \"हरी महादेव, बाळाजी महादेव आणि रामजी महादेव.\" त्या पैकी \"बाळाजी महादेव\" हे \"नाना फडनीस\" यांचे आजोबा. (भट) देशमुख -फडनीस-वैशंपायनांचे संबध हे ३ पिढ्या जुने होते. पुढे १७१९ मध्ये दिल्लीस गेलेल्या सैनिकांची मोगलांशी लढाई झाली त्यात \"बाळाजी महादेव भानु\" कामी आले. म्हणजे पेशव्यांच्या हत्येच्या प्रयत्न होणार हे कळल्यावर बाळाजी विश्वनाथांचा जीव वाचवायला बाळाजी महादेव त्यांचा पालखीत बसले आणि कटवाल्यांकडून मारले गेले. स्वामिनिष्ठेची ही पराकाष्ठाच होती.\n\nबाळाजी विश्वनाथ याने रामचंद्रपंत अमात्य यांच्याकडे कोठीवर कारकून म्हणून काम केले. त्यांची हुशारी धनाजी जाधव यांच्या नजरेस आली. धनाजीरावांनी आपले दिवाण म्हणून आपल्या सेवेस घेतले. याचवेळी ते त्या भागाचे महसूल अधिकारी झाले. दिल्लीचा पातशहा \"अबु मुझफ़्फ़र मुहिउद्दीन मुहम्मद औरंगजेब आलमगीर गाझी\" स्वतः अवघ्या सामर्थ्यासह महाराष्ट्रावर कोसळला होता. धर्मवीर छत्रपती संभाजी महाराज यांना त्याने हाल-हाल करून मारले. अशाच अस्मामी-सुलतानी संकटाला स्वराज्य पडेल ती किंमत देऊन तोंड देत होते. संताजी-धनाजी, नेमाजी-खंडेराव हे गनिमी काव्याचे डाव टाकत मोठ्या मजला मारीत होते. बाळाजी विश्वनाथ फार जवळून सगळे अनुभवत होते. १७०५ च्या दरम्यान त्यानी देखील आपली समशेर गाजवली.ती बहुतेक जास्तच परजली असावी, कारण १६९९-१७०२ मध्ये बाळाजीला पुण्याची सुभेदारी मिळाली. आता त्याच बाळाजीला १७०५ च्या गुजरात स्वारीच्या दरम्यान दौलताबाद येथील सुभेदारी देखील मिळाली. या सुभेदारीच्या काळातील बाळाजीची एक मुद्रा उपलब्ध आहे - \"श्री उमाकान्त पदाभोजा भजनाप्रमुन्नते: बाळाजी विश्वनाथस्य मुद्रा विजयहेतराम।\"\n\nछत्रपती राजारामांच्या अकाली निधनानंतर 'खेळणा' उर्फ 'विशाळगडावर' त्यांच्या 'शिवाजी' या पुत्रास बसवले गेले. ४ वर्षांचा मुलगा मराठ्यांचा छत्रपती झाला. पुढे ५-६ वर्षे मराठी सत्ता औरंगजेबाशी झुंजत होती. सातारा, परळी(सज्जनगड), सिंहगड(कोंडाणा), पन्हाळगड, विशाळगड असे किल्ले फितुरीने औरंगजेबाकडे आले. विशाळगडासाठी तर त्याने त्या काळी २ लाख रुपये मोजल्याचा पुरावा आहे. तर पन्हाळ्यासाठी त्याने ५० हजार रु. मोजले. १७०४ मध्ये त्याने राजगड व तोरणा घेतला. १७०२ मध्ये सिंहगडाच्या लढ्याच्यावेळी केवळ सामर्थ्य तोकडे पडले म्हणून प्रदीर्घ लढ्यानंतर तडजोडीची बोलणी करायला मोगलांच्या छावणीत \"बाळू पंडित\" म्हणजेच बाळाजी गेला होता. मात्र तत्पूर्वी किल्ला लढवत असताना \"दारुगोळा कमी भासतोय, तरी त्वरा करा!\" असे दारुगोळा पाठविण्यासंबधीचे पत्र त्याने \"अंबाजीपंत पुरंदरे\" यांना लिहिलेले आढळते.\n\n२० फेब्रुवारी १७०७ रोजी अहमदनगर येथे औरंगजेबाचा मृत्यू झाला. ही बातमी मिळताच माळव्याच्या सुभेदारीवर असलेल्या त्याचा मुलगा - आज्जमशहा त्वरेने अहमदनगरला आला. ईदच्या मुहूर्तावर १४ मार्च १७०७ रोजी त्याने स्वतःला बादशहा म्हणून जाहीर केले. व आपला भाऊ शहा आलमचा काटा काढायला तो उत्तरेत निघाला. याच वेळी झुल्फिकारखान व इतरांच्या सल्ल्याने त्याने ८ मे १७०७ रोजी शाहूंची सुटका केली. मात्र येसूबाईंना त्याने कैदेतच ठेवले. ऑगस्ट १७०७ मध्ये शाहू महाराष्ट्रात आले. ताराराणींनी सात वर्षे औरंगजेबाशी लढा देऊन आपले कर्तृत्व सिद्ध केले होते, शाहूने गादीवर आपला हक्क सांगताच संघर्ष होणार हे अटळ झाले. शाहूने सुरुवातीला समजूतदारपणे घेतले मात्र ताराराणींनी लढाईची तयारी करताच शाहूंचा नाइलाज झाला. धनाजी जाधव व परशुराम त्रिंबक सैन्य घेऊन निघाले. शाहूंनी धनाजीस बोलणी करावयास बोलावून घेतले. धनाजी जाधवांच्या पदरी असलेल्या खंडो बल्लाळ, बाळाजी विश्वनाथ आणि नारो राम यांनी शाहूंचा पक्ष बरोबर असून त्यांचा पक्ष घेण्याची गळ धनाजीरावांना घातली. धनाजी ससैन्य शाहूंच्या बाजूने गेले. परशुराम त्रिंबकाने याला विरोध केला मात्र अखेर खेड येथील लढाईत शाहूंनी आपले वर्चस्व सिद्ध केले. शाहूंनी धनाजीरावांना सेनापतीपद, नारो शंकरांना सचिवपद व बाळाजी विश्वनाथास मुतालिक म्हणून नेमले आणि सेनाकर्ते असा किताबही दिला.\n\nअर्थातच स्वराज्याच्या २ गाद्या तयार झाल्या. ताराराणींच्या पक्षातले अनेक जण बाळाजीने केवळ स्वतःच्या शब्दावर शाहू महाराजांच्या पक्षात आणले. राज्यकारभार चालवताना तुटलेली माणसे त्यांनी परत जोडली. जर शाहूंचा पाठिंबा लाभला तर आंग्रे सिद्दीशी सहज झुंजू शकतील हे आंग्‍ऱ्यांना बाळाजीनेच पटवून त्यांना शाहूंच्या पक्षात आणले. त्यांनी सय्यदबंधूंबरोबर तह घडवून आणला, मग त्यांच्याच साहाय्याने दिल्लीच्या फर्रुखसियर बादशहाला पदच्युत करून रफिउद्दौरजात याला गादीवर बसवले. याच तहानुसार बाळाजींनी शाहूच्या पत्नींची सुटका करवून घेतली. मात्र त्यावेळी २ गाद्यांमध्ये जीवघेणा संघर्ष उडू नये म्हणून बाळाजीने केलेली राजकारणे भल्याभल्यांची मती गुंग करणारी आहेत. आणि हे केवळ त्याने शब्दसामर्थ्यावर घडवून आणले होते हे महत्त्वाचे. १७०७पासून पुढे १७२० पर्यंत म्हणजे मृत्यूपर्यंत बाळाजीने छत्रपती शाहू महाराजांची एकनिष्ठपणे सेवा केली. छत्रपती शाहू महाराजांनीच बाळाजीला \"पेशवेपद\" दिले. अर्थात तो त्या योग्यतेचा होताच, आणि ते पद त्याने सहजगत्या पेलले.\n\nबाळाजी विश्वनाथांच्या मृत्यूनंतर पेशवेपद त्यांचे पुत्र बाजीरावाकडे आले.\n\nश्रीमंत बाळाजी विश्वनाथ यांच्या स्वराज्यसेवेचा घटनाक्रम :- सन १५७५ महादजीपंत भट श्रीवर्धनचे देशमुख सन १६६० परशुरामपंत भट छत्रपती शिवाजीमहाराजांच्या कारकुनी सेवेत दाखल. परशुरामपंत भट छत्रपती शिवाजीमहाराजांच्या सेवेत सरदार. सन १६८४ साली बाळाजी विश्वनाथ चिपळूण सोडून सासवडास पुरंदरे यांच्याकडे वास्तव्यास आले. सन १६८४ ते सन १६९९ औरंगजेबाच्या विरुद्ध रामचंद्रपंत यांच्या सेवेत. सन १६९९ ते सन १७०३ पुणे प्रांताचे सरसुभेदार.\n\nया कार्यकाळातील कार्ये नारायणगाव येथे बंधारा बांधला. नारायणगड हा किल्ला बांधला. विसापूर किल्ल्याची डागडुजी.\n\nमोगलांशी एकीकडे मुत्सद्दी वाटाघाटी तर दुसरीकडे सिंहगड किल्यास पुरंदरे यांच्या मार्फत दारूगोळा रसद पुरवठा. या काळात दिम्मत सेनापती असा बाळाजी विश्वनाथ यांचा उल्लेख. सन १७०४ ते सन १७०७ दौलताबाद प्रांताचे सरसुभेदार. या काळात या सुभे दौलताबाद प्रांताचा उत्तम बंदोबस्त. नोव्हेंबर सन १७०५ मध्ये दहा हजार फौजेनिशी दिंडोरीवर स्वाऱ्या.\n\nबाळाजी विश्वनाथ यांची हुशारी पाहून अंबाजीपंत पुरंदरे व प्रतिनिधी यांच्या शिफारशीनुसार सेनापती धनाजी जाधव यांच्या सेवेत. फौज बाळगून प्रतिकूल परिस्थितीत उत्तम महसूल वसूली. बाळाजी विश्वनाथ यांची ताराबाईसाहेबांकडून रांगणा किल्यावर नेमणूक.\n\nसन १७०५ औरंगजेब महाराष्ट्रात ठाण मांडून बसलेला असतांना बाळाजी विश्वनाथ यांची मोगलांच्या ताब्यातील गुजरातवर स्वारी. झाबुआ व गोध्रा प्रांतांचा मोगल सुभेदार मुरादबक्ष याचा पराभव. मुरादबक्षचा दोन लाख दहा हजार खंडणी भरून बाळाजी विश्वनाथ यांच्याशी तह.\n\nशाहूमहाराज यांची दिनांक ८ मे सन १७०७ रोजी दारोहा गावी सुटका.\n\nऑक्टोबर सन १७०७ च्या खेडच्या निर्णायक लढाईत सेनापती धनाजी जाधव यांना थोरल्या धन्याविरूद्ध न लढण्याचाबाळाजींचा सल्ला. सेनापती धनाजी जाधव आणि शाहूमहाराज यांची भेट. सेनापती धनाजी जाधव आणि बाळाजी विश्वनाथ शाहूमहाराजांच्या सेवेत दाखल. खेडची लढाई. सातारा शाहूमहाराजांकडून काबीज.\n\nदिनांक १२ जानेवारी सन १७०८ सातारा येथे शाहूमहाराज यांचा राज्याभिषेक. छत्रपती शाहूमहाराज यांच्याकडून अष्टप्रधानांच्या नेमणूका. बाळाजी विश्वनाथ यांची अमात्यांचे मुतालिक म्हणून नियुक्ती.\n\nदिनांक २७ जून सन १७०८ सेनापती धनाजी जाधव यांचे निधन.\n\nदरम्यान छत्रपती शाहूमहाराजांकडून बाळाजी विश्वनाथ यांना सेनाकर्ते किताब व सेना उभारणीसाठीच्या खर्चास पंचवीस लाख दहा हजार दोनशे रूपयांचा सरंजाम बहाल.\n\nसन १७१२-१३ छत्रपती शाहूमहाराज यांचे पेशवा बहिरोपंत पिंगळे यांची सरखेल कान्होजी आंग्रे यांच्या वर स्वारी. स्वारीत पेशवा बहिरोपंत पिंगळे यांचा सरखेल कान्होजी आंग्रे यांजकडून पराभव. पेशवा बहिरोपंत पिंगळे कैदेत. याच स्वारीत श्रीपतराव प्रतिनिधी यांनी गाजविलेल्या पराक्रमामुळे शाहूमहाराजांच्या कैदेत असलेले परशुरामपंत प्रतिनिधी यांची कैदेतून सुटका. दिनांक १६ मार्च सन १७१३ रोजी परशुरामपंत प्रतिनिधी यांची पेशवा म्हणून नियुक्ती. आंग्रे यांच्या विरोधात लष्करी कारवाई करण्यात पेशवा परशुरामपंत प्रतिनिधी यांची चालढकल. दिनांक १९ जून सन १७१३ रोजी पेशवा परशुरामपंत प्रतिनिधी यांची पून्हा प्रतिनिधी पदावर नियुक्ती.\n\nपेशवा पद दिनांक १९ जून सन १७१३ ते दिनांक १६ नोव्हेंबर सन १७१३ पर्यंत रिक्त.\n\nदरम्यानच्या काळात बाळाजी विश्वनाथ यांचे फौजेचे वळण चांगले असल्याने बाळाजी विश्वनाथ यांना पेशवा पद देण्याविषयी अंबाजीपंत पुरंद��े आणि प्रतिनिधी यांची शाहूमहाराज यांच्याकडे शिफारस. दिनांक १७ नोव्हेंबर सन १७१३ रोजी बाळाजी विश्वनाथ यांची पेशवा पदी नियुक्ती.\n\nसन १७१८ जानेवारीत पोलवण येथे सरखेल कान्होजी आंग्रे यांची पेशवा बाळाजी विश्वनाथ यांनी भेट घेऊन सरखेल कान्होजी आंग्रे यांना शाहूमहाराजांच्या पक्षात आणण्यात यश आले. दिनांक २८ फेब्रुवारी सन १७१४ रोजी पेशवे व आंग्रे यांच्यात सलोख्याचा तह. बहिरोपंत पिंगळे व निळो बल्लाळ चिटणीस यांची सुटका. सरखेल कान्होजी आंग्रे शाहूमहाराजांच्या पक्षात आल्याने पश्चिम किनारपट्टीवर शाहूमहाराज यांची सत्ता स्थापन झाली.\n\nनोव्हेंबर सन १७१५ पेशवे बाळाजी विश्वनाथ यांनी पुणे प्रांत स्वराज्यात आणला. चंद्रसेन जाधव याने शाहूमहाराज यांना व दमाजी थोरात याने बाळाजी विश्वनाथ यांना कपटाने कैद करण्याचा कट रचला. ५ ऑगस्ट सन १७१६ रोजी दमाजी थोरात यांजकडून पेशवा बाळाजी विश्वनाथ, अंबाजीपंत पुरंदरे आदी यांना कपटाने कैद केले. खंडणी देऊन सुटका झाली. बाळाजी विश्वनाथ यांनी पिलाजी जाधव यांच्यावर दमाजीची मोहीम सोपवली. पिलाजी जाधव यांनी दमाजी थोरात याचा पराभव करून त्यास अटक करून या प्रकरणाचा कायमचा सोक्षमोक्ष लावला.\n\nसन १७१४ आंग्रे - पेशवे यांच्या संयुक्त स्वारीने जंजीरेकर हबशाकडील काही किल्ले स्वराज्यात आणले.\n\nसन १७१७ - १८ पेशवा बाळाजी विश्वनाथ आणि हुसैन अली सय्यद यांनी कोल्हापूरकर संभाजींचा पूर्ण पाडाव केला. गुजरात, खानदेश आदी बादशाही मुलखात मराठ्यांनी छापेमारी आरंभली.\n\nसन १७१८ सालच्या अखेरीस पेशवा बाळाजी विश्वनाथ आपला जेष्ठ पुत्र बाजीराव फौजेसह उत्तरेकडील दिल्ली मोहिमेवर रवाना झाले. सय्यद बंधूंनी मदतीबदल्यात पेशवा बाळाजी विश्वनाथ यांच्याशी स्वराज्याचा मुलूख, मराठ्यांचे चौथाईचे हक्क आदी बाबतच्या शाही सनदा देण्याचा तह केला. सय्यद बंधूंनी पेशवा बाळाजी विश्वनाथ यांच्या साह्याने बादशहा फर्रूखसियरला पदच्युत केले व त्याच्या जागेवर रफिउद्दोरजात बादशहा केले. या सर्व धामधुमीचा फायदा उचलत पेशवा बाळाजी विश्वनाथ यांनी सय्यद बंधूवर दबाव आणून महाराणी येसूबाईसाहेब आणि राजपरीवार यांची सहीसलामत सुटका करून घेतली. शाही सनदा मिळाल्यानंतर पेशवा बाळाजी विश्वनाथ साताऱ्यास आले. या मोहिमेतील खर्च वजा करून पेशवा बाळाजी विश्वनाथ या���नी तीस लाख रुपये व शाही सनदा छत्रपती शाहूमहाराजांच्या चरणी अर्पण केल्या.\n\nसन १७१९ साली पेशवा बाळाजी विश्वनाथ यांनी चासकर जोशी यांच्यामार्फत कल्याण - भिवंडी प्रांत स्वराज्यात आणला. यानंतर बेळगांव, रूकडी, तावळे, डिग्रज या भागात मोठी मोहीम राबविण्यात आली. सेनाखासखेल यशवंतराव थोरात यांचा बंदोबस्त करून आष्टा व येळावी ही दोन महत्त्वपूर्ण ठाणी ताब्यात घेतली. कोल्हापूरकर संभाजी राजे आणि शाहूमहाराज यांच्यात वैमनस्य वाढत होते. दरम्यान पेशवा बाळाजी विश्वनाथ यांनी कोल्हापूरला वेढा घातला. दिनांक २० मार्च सन १७२० रोजी कृष्णतीरावरील उरणबाहे येथे कोल्हापूरकर संभाजी राजे यांचा पूर्ण पराभव करून त्यांनी संभाजी राजेंना साताऱ्यास राजदर्शनासाठी आणले. साताऱ्यास राजबंधूंच्या भेटीगाठी, राजकीय खलबते झाली.\n\nमोहिमेनंतर सासवड येथे घरी परतल्यावर चाळीस वर्षांच्या अविश्रांत दगदगगीने पेशवा बाळाजी विश्वनाथ आजारी पडले. अखेर दिनांक २ एप्रिल सन १७२० रोजी एका कर्तव्यदक्ष, कर्तबगार पेशवा बाळाजी विश्वनाथ यांची प्राणज्योत मावळली.\n\nबालाजी विश्वनाथ (महादेव विनायक गोखले)\n\nबाळाजीच्या मृत्यूनंतर \"पेशवेपदासाठी\" दरबारी लोकांत अहमहिका लागली, त्यांत बाजीरावास पेशवेपद देऊ नये असे इतर दरबारी म्हणू लागले. कारण हा बाजीराव फटकळ होता, एक घाव दोन तुकडे हाच त्याचा स्वभाव होता. मुत्सद्देगिरीपेक्षा त्याला समशेर जवळची होती. हे तरुण रक्त आपल्याला भारी पडू नये म्हणून शाहू महाराजांनी त्यांचा निर्णय बदलावा असे त्यांना सांगितले गेले. मात्र पडत्या काळात इतर कोणाहीपेक्षा बाळाजीने त्यांची जास्त काळजी घेतली होती, त्यामुळे शाहू महाराजांचा बाजीरावावर जीव होता. त्यांनी पेशवाईची वस्त्रे व शिक्के-कट्यार थोरला म्हणजेच पहिला बाजीराव यास दिली. बाजीराव शिपाईगडी होता. उण्यापुऱ्या ४० वर्षांच्या आयुष्यात त्याने अतुल पराक्रम गाजवला. १७२० मध्ये पेशवाई त्याच्या कोवळ्या खांद्यावर आली. त्याच्या मृत्यूपर्यंत म्हणजे २५ एप्रिल १७४० पर्यंत त्याने २० वर्षात अनेक लढाया केल्या. त्यांत माळवा(डिसेंबर,१७२३), धार(१७२४), औरंगाबाद(१७२४), पालखेड(फेब्रुवारी,१७२८), अहमदाबाद(१७३१) उदयपूर(१७३६), फिरोजाबाद(१७३७), दिल्ली(१७३७), भोपाळ(१७३८), वसईची लढाई(१७ मे १७३९) या आणि अशाच ३६ मोठ्या लढायांचा सम��वेश आहे. आणि सगळ्याच लढाया तो जिंकला आहे. थोडक्यात त्याचा \"सक्सेस रेट\" \"१००%\" आहे. वेगवान हालचाल हेच त्याचे प्रभावी हत्यार. शत्रू सावध होण्याआधीच त्याच्यावर अशी काही झडप घालायची की त्याला सावरून प्रतिकार करायला वेळच मिळायला नको हीच त्याची रणनीती, आपण \"मैदानी लढाई\" लढून जिंकू शकतो हे मराठी सैन्याला जाणवून द्यायला कारणीभूत झाली. बर्नाड मॉंटगोमेरी(Bernard Law Montgomery) या ब्रिटिश 'फील्डमार्शल' ने बाजीरावाची स्तुती पुढीलप्रमाणे केली आहे - \"The Palkhed Campaign of 1727-28 in which Baji Rao I, out-generalled Nizam-ul-Mulk , is a masterpiece of strategic mobility\". उभ्या भारतात बाजीरावाच्या समशेरीचा डंका वाजत होता. पहिल्या बाजीरावानेच पुण्याला शनिवारवाडा बांधला आणि साताऱ्याच्या राजगादीइतकेच महत्त्व पुण्याला मिळवून दिले. तसे बघता ती जागा पेशव्यांना लाभली असे म्हणायला हरकत नाही कारण नंतर स्वराज्यावर चालून येणारे 'शिकारीकुत्रे' खरेच स्वराज्याला घाबरू लागले.\n\nदिल्लीचा वजीर \"मोहम्मद खान बंगेश\" छत्रसाल बुंदेल्यावर चालून आला. तेव्हा त्याच्या समोर छत्रसालला शरणागती पत्करावी लागली. बंगेश हा औरंगजेबाच्या हाताखाली शिकलेला असल्याने शिस्त व चिकाटी हे गुण त्याच्यात पुरेपूर उतरले होते. त्याने ८० वर्षांच्या छत्रसालला छावणीत बंदिस्त केले. मात्र छत्रसाल बुंदेला बंगेशचे बारसे जेवला होता, आपण शरण आलोय असे भासवून त्याने हेरांमार्फत बाजीरावाला एक पत्र पाठवले. कारण दिल्लीला ताळ्यावर आणेल असा तोच एकच परमप्रतापी पुरुष भारतात होता. \"जग द्वै उपजे ब्राह्मण, भृगु औ बाजीराव। उन ढाई रजपुतियां, इन ढाई तुरकाव॥\" - याचा अर्थ जगात २ ब्राह्मण नावाजले गेले. एक परशुराम ज्याने - उन्मत्त क्षत्रिय सत्ताधीशांना बुडविले, तर दुसरा बाजीराव पेशवा ज्याने तुर्कांची तीच स्थिती केली. याच पत्रात त्याने \"जो गति ग्राह गजेंद्र की सो गति भई जानहु आज॥ बाजी जात बुंदेल की राखो बाजी लाज॥ असा \"गजान्तमोक्षाचा\" हवाला देऊन बाजीरावाकडे मदतीची याचना केली. पत्र मिळाल्यावर टाकोटाक ३५-४० हजारांची फ़ौज घेउन खुद्द बाजीराव, मोहम्मद खान बंगेशवर चालून गेला. ही हालचाल इतकी त्वरेने केली की बाजीराव धडकेपर्यंत मोहम्मद खान बंगेशला काहीच समजले नाहि. बेसावध बंगेश एका गढीत अडकला. बाजीरावाच्या झंजावातापुढे मोगल हैराण झाले. खुद्द गढीत बंदिस्त वजिरानेच \"बम्मन होने के बावजूद क���या समशेर चलाता है?\" अशी स्तुति केली.\n\nया मदतीने खुश होऊन छत्रसालने वार्षिक बत्तीस लाखाचे उत्पन्न असलेला मुलूख बाजीरावास नजर केला. इतकेच नव्हे तर आपल्या अनेक उपपत्नींपैकी एकीची मुलगी \"मस्तानी\" बाजीरावास दिली, जेणेकरून बुंदेल्यांचे व मराठ्यांचे रक्तसंबध जुळतील. या शिवाय बाजीरावास \"काशीबाई\" ही प्रथम पत्नी होतीच. काशीबाईपासून बाजीरावास रामचंद्र उर्फ रघुनाथराव, जनार्दन व बाळाजी उर्फ नाना असे ३, तर मस्तानी कडून समशेरबहद्दर उर्फ कृष्णराव असे एकूण ४ पुत्र होते. कर्मठ ब्राह्मणांनी मस्तानी मुसलमान असल्याने बाजीरावावर बहिष्कार घातला होता, पण बाजीरावाचा दराराच जबर होता, त्याने कोणालाच जुमानले नाही. मस्तानीकरिता शनिवारवाड्यातच महाल बांधून घेतला.\n\nचिमाजी अप्पा हा बाजीरावाचा धाकटा भाऊ. याने देखील कोकण घाट आणि किनाऱ्यावर मराठी सत्तेचा भगवा फडकवत ठेवला. बाजीरावाला शोभेल असाच त्याचा हा धाकटा भाऊ होता. बाजीरावाने दिल्लीस आणि चिमाजीने पोर्तुगिजांना त्यांची जागा दाखवून दिली. या लढाईत चिमाजीने पोर्तुगिजांकडून ७ शहरे, ४ बंदरे, २ लढाऊ टेकड्या आणि ३४० गावे जिंकून घेतल्याचा उल्लेख मिळतो. वसईची लढाई ही चिमाजीला कीर्तीच्या अत्युच्च शिखरावर घेऊन गेली. त्याची जाणीव ठेवून चिमाजीने वसईजवळच \"वज्रेश्वरी\" देवीचे सुंदर मंदिर बांधले.\n\nबाजीराव आणि चिमाजीने खरोखरच मराठी सत्तेचा दबदबा दख्खनपासून रुमशेपावतो पसरवला. मराठ्यांची विजयी घोडी नर्मदा ओलांडून गेली. २७ फेब्रुवारी १७४० रोजी नासीरजंग विरुद्ध लढाई जिंकून मुंगीपैठण येथे तह झाला. तहात नासीरजंगने हांडिया व खरगोण हे प्रदेश बाजीरावांना दिले. त्याचीच व्यवस्था लावण्यासाठी ३० मार्च रोजी बाजीराव खरगोणला गेले. या स्वारीत अचानक प्रकृती बिघडून, नर्मदा तीरावर रावेरखेडी या गावी विषमज्वराने २८ एप्रिल १७४०(वैशाख शुद्ध शके १६६२) रोजी पहाटे थोरले बाजीराव वारले. बाजीराव हा ६ फूट होता, असा उल्लेख आहे. उंची बरोबरच त्याचे हातही बरेच लांब होते, भक्कम पिळदार शरीरयष्टी, तांबुस गौरवर्ण, निकोप प्रकृती, कोणीहि मोहीत व्हाव असा मोहक चेहरा, तेजस्वी कांती, न्यायनिष्ठुर स्वभाव, असे उमदे व्यक्तिमत्त्व असल्याने कोणावरही त्यांची सहज छाप पडे. भपकेबाज पोशाखाचा त्याला तिटकारा होता, स्वतः बाजीराव पांढरे किंवा फिकट र���गाचे कपडे वापरी. स्वतःची कामे शक्यतो स्वतः करण्यावर त्यांचा भर होता, नोकरा शिवाय त्यांचे अडत नसे. त्यांचे खाजगी ४ घोडे होते - निळा, गंगा, सारंगा आणि अबलख अगदी त्यांचे दाणावैरण पाणी स्वतः बघत. खोटेपणा, अन्याय, ऐषाराम त्यांना अजिबात खपत नसे. उभ सैन्य त्यांच्या करड्या शिस्तीत तयार झाल होतं. थोरले बाजीराव हे अपराजित सेनापती होते.\n\nबाजीरावाच्या मृत्यूनंतर त्याचा मुलगा बाळाजी बाजीराव उर्फ नानासाहेब यास शाहु महाराजांनी पेशवाईची वस्त्रे दिली. नानासाहेबाने पुण्याला खऱ्या अर्थाने शहराचे रूप दिले. सदशिव पेठ, नाना पेठ, शुक्रवार पेठ आणि पर्वती हे नानासाहेबाच्या आज्ञेवरून बांधेले गेले. शिवाय मुठेवर \"लाकडी पुल\" त्यानेच बांधुन घेतला. पुण्याला शुद्ध पाण्याचा पुरवठा होत रहावा म्हणून यानेच \"कात्रज\" वसवले. नानासाहेबाने खऱ्या अर्थाने मराठे शाहीचा अटकेपार गेलेला सुवर्णकाळ बघितला त्याच बरोबर मराठ्यांना पानिपतचा प्राणांतिक फटका याच्याच करकीर्दीत बसला. व्यवस्थापनाच्या दृष्टिने मात्र नानासाहेबाने आपले काम चोख बजावले. रघुनाथरावाने वयाच्या २३व्या वर्षीच अटकेवर भगवा फडकवला. राघोबाचा राघो-भरारी झाला. याच काळातिल ४ मे १७५८ रोजी राघोबादादांचे नानासाहेबांना लिहीलेले एक पत्र मराठ्यांमधील चेतलेल्या आत्मविश्वासाचे बोलके उदाहरण आहे - \"आपण लाहोर, मुल्तान, काश्मीर आणि अटकेच्या आसपासचे सुभे आपल्या अंमलाखाली आणले आहेत, आणि जे न आलेले प्रदेश आहेत ते लवकरच आपल्या राज्यात समाविष्ट करू. अहमदशहा अब्दालीचा पुत्र तैमु्र सुलतान आणि जहानखान यांना आपल्या सैन्याने पराजित केले आहे. त्यांना आपण अक्षरशः नागवले आहे. आपले विस्कळीत सैन्य घेऊन ते एव्हाना पेशावरपर्यंत पोहोचले असतील. आम्ही आपले राज्य कंदाहारपर्यंत वाढवण्याचे निश्चित केले आहे.\" बाजीरावापासून राघोबांपर्यंतच्या या सगळ्या विजयांमुळे मराठी साम्राज्य उत्तरेत सिंधू नदी आणि कश्मीरपर्यंत, पूर्वेला ओरिसापर्यंत, नैर्ऋतेला गोव्यापर्यंत आणि दक्षिणेला म्हैसूरपर्यंत पसरले. निजामाला तर मराठ्यांनी मिळेल तिथे पिटून काढले. सदाशिवराव भाऊनेही हैदराबादच्या निजामाला सळो की पळो करून सोडले. दिल्लीचे सिंहासन मराठ्यांनी आपल्या टाचेखाली आणले. शिवछत्रपतींची \"थोरली मसलत\" म्हणजेच दिल्लीवरचा हक्क पेशव्यांनीच प्रस्थापित केला. याच घटनेवर वीर सावरकरांसारख्या प्रतिभावान कवीने तर \"अटकेवर जरीपटका म्हणून २६० ओळींचा पोवाडाच लिहून काढला\". तो संपूर्ण पोवाडाच वीरश्रीने भरला आहे, सगळा पोवाडा इथे देता येत नसला तरी त्याच पोवाड्यातील काही मोजक्या ओळी पुढील प्रमाणे -\n\nऐका ऐका हिंदुमात्र हो! वार्ता विजयाच्या आल्या, उभ्या सात शतकांचा उगवे सुड जिंकिले जेत्याला॥१॥\n\nजो जो मागे आला आसुर शक्तीच्या की भरावरी, भारतीय यज्ञाश्व नाचला त्याच्या त्याच्या उरावरी॥४३॥\n\nकुठे आज ते शक? वा बर्बर? बाल्हीकही? वा हूण कुठे? भारतीय जठरग्नीत जळुनी भस्म जाहले द्रुत ते ते॥४४॥\n\nपरी आज ते शल्य उपटले आज तोडिला ध्वज तो रे, आज जिंकिली तीही लढाई, आजि महंमद-मद उतरे॥६४॥\n\nहिंदूवीरांचा कीं श्रीशे असे यशस्वी हट केला, आज हिंदवी जरिपटका की पुन्हा पोचला अटकेला॥८०॥\n\nपठाण मोंगल तुर्क इराणी-दाढी तितुकी सामोरी, पुर्तुगिज वलंदाज फिरंगी टोपी तितुकी पाठिवरी॥१३१॥\n\nपरी तितुक्यांहीसहित मराठा-वीर झुंज करी, एक्या ह्स्ते उपटित दाढी टोपी उडवी दुज्या करी॥१३२॥\n\nपालखेडसी निजाम पिटला अल्ली पिटिला बंगाली, अर्काटासी नबाब पिटला, पिटिला सिद्दी जली स्थली॥१६४॥\n\nबादशहाच्या बादशाहिची जाळुनि दाढी दिल्लीवरी, होता की नव्हतासा केला निजाम पिटूनि भोपळी॥१८०॥\n\nजयजयकारे भरा अंबरा करा महोत्सव घरोघरी, मांगलिका कीं हिंदुमात्र हो वार्ता आतांची आली॥२२०॥\n\nआज सात शतकाने विजयी मिरवित सोनेरी तोडा, पिई सिंधुचे पाणी पुनरपि हिंदु सैनिकांचा घोडा॥२५२॥\n\nमात्र राघोबादादाची पाठ फिरताच दिल्लीतील शहा, अहमदशहा अब्दालीशी चुंबाचुंबी करू लागला. त्याचा बंदोबस्त करण्यासाठी सदाशिवरावभाऊ(चिमाजी अप्पाचा पुत्र) शिंदे, होळकर, गायकवाड, मेहेंदळे असे तोलामोलाचे सरदार घेउन जाट व रजपुतांच्या मदतीने दिल्लीवर चालुन गेला. दिल्ली ताब्यात येताच त्याने विश्वासरावाला आपल्या पुतण्याला सिंहासनावर बसवण्याचे ठरवले. मात्र उद्या हिंदु राजा बसवुन भाऊ निघुन जाईल, पण अफगाणांनी चिडुन आक्रमण केले तर उत्तरेतिल सगळी राज्ये त्या खाली भरडली जातिल ही भीती जाट-शिख-रजपुतांना वाटली, त्यांनी या गोष्टीला नकार दिला. मात्र मराठ्यांची दहशत रहावी म्हणून सदशिवरावभाऊने घणाचे घाव घालुन दिल्लीचे तख्त फोडले. पण जाट-रजपुतांची भीती खरी ठरली. राघोबाने डि���चलेला अब्दाली संधीची वाटच बघत होता. मराठ्यांनी दिल्लीवर आक्रमण करताच दिल्ली आपल्या ताब्यात रहावी म्हणून त्याने मोर्चा बांधणी चालु केली. १७ ऑक्टोबर १७६० रोजी त्याने दिल्लीच्या दिशेने कुच केले. अगदि २४-२५ तारखेपर्यंत तो भागपतपर्यंत आला. मराठी सैन्य या वेळी धान्याच्या चणचणी मुळे कुंजपुराकडे वळली होती. मराठी सैन्याने अब्दालीने यमुना ओलांडु नये म्हणून फारसे काही प्रयत्न केले नाहीत. आधीच आपली शक्ती वाया घालवण्यापेक्षा आपल्याच प्रभावाखाली असलेल्या भूमीवर अब्दालीला अंगावर घेऊ असा विचार भाऊने केला. हे अब्दालीच्या पथ्यावरच पडले, त्याचे सैन्य अगदी सोनपत आणि पानिपत नजीक येउन ठेपले. भाऊला त्या भागाची फारशी माहिती नव्हती, उत्तरेतिल त्याची पहीलीच मोहीम होती. सुरुवातिला छोट्या-छोट्या चकमकीत मराठी सैन्याने हिसका दाखवला असला तरी अनुभवी अब्दालीच्या सैन्याने १४ जानेवारी १७६१ रोजी मुख्य लढाईला तोंड फ़ोडले. या पानिपतच्या तिसऱ्या लढाईत दोहो बाजुचे मोठे नुकसान झाले.\n\nयात मराठ्यांचा मोठा पराभव झाला. लाखापेक्षा पेक्षा जास्त मराठी सैन्य कापले गेले. १८ वर्षांचा कोवळा विश्वासराव लढाईत मारला गेला. सदशिवरावभाऊ देखिल कामी आला. दोघांची प्रेते अफगाणी सैनिकांच्या हाती लागली. कोवळ्या विश्वासरावाचे प्रेत बघून तर अब्दाली चाटच पडला \"सुभान अल्लाह, क्या नुर है? मरनेके बाद इतना हसीन है तो जिंदा कैसा होगा?\" अश्या आशयाचे उद्गार त्याच्या तोंडुन निघाले. म्हणूनच अब्दाली विश्वासरावाच्या प्रेताला आपल्या बरोबर घेऊन जाणार होता असे म्हणतात. ब्रिटिश पत्रे देखिल विश्वासरावाला \"Most handsom among marathas\" असे म्हणतात. असे समजतात की पानिपतच्या लढाई नंतर पुणे भागातील एकही घर असे नव्हते की ज्या घरातला पुरुष कामी आला नव्हता पेशवाईची पत्रे याचा उल्लेख घरोघरी बांगड्या फुटल्या असे करतात. नानासाहेबाला जे पत्र आले त्यात लिहीले होते \"दोन ही्रे हरवले, काही मोती हरवले आणि मोहोरा किती हरवल्या याला गणानाच नाही\". पानिपतावर मराठ्यांचा पराभव झाला खरा पण मराठ्यांनी अब्दालीला देखिल असा फटकावला की त्या नंतर दिल्लीकडे परत तो कधीच फिरकला नाही. आजही तेथील माणसे जिंकलेल्या अब्दालीपेक्षा हरलेल्या मराठ्यांना मान देतात, भाऊने जेथुन लढाईची सुरुवात बघितली होती तिथे हरीयाणा सरकारने एक स्��ृतीस्तंभ उभा केलाय. मात्र पानिपतचा पराभव मराठ्यांच्या सत्तेवरचा मर्मप्रहार ठरला. त्यानंतर मराठी सत्ता परत पुर्वीच्या तडफेने कधीच उठली नाही. मराठ्यांचा प्रभाव हळूहळू कमी होत गेला.\n\nआपल्या स्वकीयांच्या आणि मुलाच्या मृत्युची बातमी ऐकुन नानासाहेब खचले. त्यांनी त्याची हाय खाल्ली हेच दुःख उराशी कवटाळुन हा महान पेशवा २३ जून १७६१ रोजी वारला. त्यांच्या धाकट्या मुलाने माधवराव पेशवा १ला याने मात्र पुढच्या काही वर्षात दक्षीणेत मराठी सत्तेचा दरारा परत प्रस्थापित केला. माधवरावास २० जुलै, १७६१ रोजी पेशवाईची वस्त्रे मिळाली. सुरुवातीच्या काळातच त्यांनी - १७६२ उरळी, नोव्हेंबर १७६२ घोडनदी, ऑगस्ट १७६३ राक्षसभुवन या लढाया केल्या. निजामाला १७५९ला उदगीरला सदाशीवरावभाऊने निजामाला हरवुन ८५ लाखाचा मुलुख हस्तगत केला होता. त्याचा सुड घेण्यासाठी मराठयांच्या नाजुक परीस्थितीचा फायदा घेत नळदुर्ग, अक्कल्कोट या ठिकाणी निजामाने धुडगुस घालत होता. माधवरावांनी २० ऑगस्ट १७६१ रोजी मोहिम हाती घेतली. पण २९ डिसेंबर, सन १७६१ मध्ये राघोबादादांनी अनपेक्षीत तह केला. या नंतर पेशव्यांनी हैदरालीखान विरुद्ध मोहिम उघडली, मात्र रघुनाथरावांनी निजामाशी हातमिळवणी करून घरभेदीपणा केल्याने माधवरावांनी तात्पुरती शरणागती पत्करली. मात्र निजाम व राघोबादादा यांच्यात बेबनाव सुरू झाला निजामाने पुण्यावर हल्ले केले. या नंतर औरंगाबादवर मराठ्यांनी हल्ले केले. पुढे राक्षसभुवन येथे १० ऑगस्ट १७६३ च्या युद्धात पेशव्यांनी निजामाचा दारुण पराभव केला. निजामाकडून उदगीरचे ६० लाख आणि नवीन २२ लाख असा एकूण ८२ लाखांचा मुलुख मरठ्यांनी मिळवला. माधवरावाने हैद्राबादच्या निजामाला दाती तृण धरायला लावले. या नंतरच्या काळात माधवरावांनी कर्नाटकवर एकंदर ५ स्वाऱ्या केल्या. या मोहिमांमुळे अगदी शहाजीराजांच्या वेळचा जहागिरीचा सर्व मुलुख परत मराठ्यांना मिळाला. या मोहिमांत माधवरावाचे शिस्त, चिकाटी, शौर्य, जरब हे गुण हे गुण उजळुन निघाले. १२ वर्षांत त्याने मराठी सत्तेचा गेलेला आत्मविश्वास परत मिळवुन दिला. मराठ्यांचा ब्रिटीश इतिहासकार ग्रँड डफ हा माधवराव पेशव्याची तुलना त्याचाच आजा पहिला बाजीराव याच्या बरोबर करतो. राघोबादादाने मात्र माधवरावाच्या पेशवा बनण्याला विरोध केला. राघोबादाद���ला पेशवेपद त्याच्याकडे पाहिजे होते. म्हणजे शाहुराजे - ताराराणी मधला जुना वादच परत या दोघात चालु झाला. शेवटी नाईलाजाने माधवरावांनी राघोबादादांना नजरकैदेत टाकले. पुढे आतड्याच्या क्षयाच्या आजाराने माधवरावांचे १७ नोव्हेंबर १७७२ रोजी थेउर येथे गणपती मंदीराच्या ओसरीतच निधन झाले. ग्रँड डफ म्हणातो - \"पानिपतापेक्षाही माधवरावाचा मृत्यु हा पेशवाईसाठी दुस्वप्न ठरला.\"''' माधवराव गोरेपान, उंचपुरे, आणि थोराड शरीराचे होते, काळेभोर आणि पाणीदार डोळे, उग्र चेहेरा याच बरोबर मितभाषी असून एरवी बोलताना रोखठोक आणि ठासुन बोलत. लेखन रेखिव होते. राज्याच्या कर्जफेडीसाठी स्वतःचे लाखो रुपये, जडजवाहिर दिले. बाजीरावाप्रमाणेच माधवरावांना देखिल चैन, आळस, लबाडि बिलकुल खपत नसे.\n\nत्या नंतर डिसेंबर १७७२ मध्ये त्यांचा धाकटा भाऊ नारायणराव पेशवा झाला. मात्र राघोबादादांच्या गारद्यांनी त्यांचा खून केला. १७७३ मध्ये राघोबादादाच पेशेवे झाले. नारायणरावांच्या मृत्युची चौकशी करून न्यायमुर्ती रामशास्त्री प्रभुणे यांनी त्याचा ठपका राघोबादादांवर ठेवला, राघोबांनी निमुटपणे पेशवेपदावर नारायणरावाचा पुत्र माधवराव २रा म्हणजेच सवाई माधवराव यास गादीवर बसवले. १७९६ पर्यंत त्यांनी गादी चालवली. सवाई माधवरावांच्या काळात मराठ्यांनी परत दिल्लीवर जरब बसवली खुद्द महादजी शिंदे दिल्लीत तळ ठोकुन राहिले, बादशहाने त्यांना वजीर म्हणून नेमले तेव्हा अतिशय नम्रपणे महादजी शिंदे यांनी त्याला नकार देऊन ती वस्त्रे पुण्यास पाठवुन पेशव्यांना वजीर नेमले. दिल्लीच्या नाड्या पुनः पुण्याच्या हातात आल्या याचेच हे पुरावे होते. इथे नाना फडणिसांनी इंग्रजांची २-३ राजकिय व लष्करी आक्रमणे परतवुन लावली. यामुळे \"जबतक नाना तबतक पुना\" असे भारतभर म्हंटले जाऊ लागले.\n\nसवाई माधवरावांच्या आत्महत्येनंतर पेशवेपदावर राघोबादादाचा पुत्र दुसरा बाजीराव आला, हाच तो पळपुटा बाजीराव. यशवंतराव होळकराला भिउन हा पुणे सोडून पळाला आणि वाई येथील इंग्रजांच्या आश्रयाला गेला. इथुन प्रत्येक बाबतित इंग्रज मराठी सत्तेत ढवळाढवळ करू लागले. ३१ डिसेंबर १८०३ रोजी झालेल्या करारा नुसार बाजीरावाने इंग्रजांची तैनाती फौज स्वीकारुन, त्या फौजेच्या खर्चासाठी मोठा मुलुख इंग्रजांच्या घशात घातला. १८०० साली नाना फडणवीस यां���ा मृत्यु झाल्यावर पेशवाईतील उरले-सुरले शहाणपण संपले. १७९९ मध्ये टिपु सुलतान आणि १८०० साली नाना फडणवीस यांचा मृत्यु झाल्यावर इंग्रजांना पुणे हे सोपे आणि एकुलते एक लक्ष झाले. १८०३ च्या तहा नंतर देखिल बाजीराव आणि ब्रिटीश यांच्यात धुसफुस चालुच राहीली. शेवटी त्याची परीणीति ५ नोव्हेंबर १८१७ या दिवशी खडकी येथील लढाईत झाली. ईस्ट इंडिया कंपनीने लेफ्टनंट कर्नल बर(Burr) याच्या नेतृत्वाखाली दुसऱ्या बाजीरावाचा पराभव केला. १८१८ मध्ये अशीरगडजवळ धोलकोट येथे John Malcolm याच्या समोर मराठ्यांनी शरणागती दिली. काही इतिहासकार याची २ कारणे देतात १)२रा बाजीराव हा नजरकैदेतच वाढला असल्याने त्याला दरबारी कामकाज व राजकारण आणि युद्धातले छक्के-पंजे माहीत नव्हते, २)पेशव्यांच्याच हाताखाली मोठे झालेले सरदार आता पेशवाईलाच धाक दाखवत होते. अशी संकटे या आधीच्या कोणत्याच पेशव्यावर आली नव्हती. इंग्रजांनी त्याचे राज्य हिसकावुन त्यास वार्षिक ८ लक्ष रुपयांचे पेन्शन चालु केले, त्याची रवानगी कानपूरजवळ ब्रह्मवर्तास झाली. इंग्रजांनी रायगड देखिल ताब्यात घेतला, रायगडवर त्यांनी सगळी हिशेब आणि दरबारी कागदपत्रे जाळली व सगळ्या मुख्य इमारती जमिनदोस्त केल्या.\n\nइंग्रजांचा काळा कालखंड भारतावर सुरू झाला. बाजीरावास अनेक लग्नांनंतर देखिल मूल झाले नव्हते, शेवटी वेणगांव(कर्जत-रायगड) येथील माधवराव भट जे बाजीरावाच्या सांगण्यावरून ब्रह्मवर्तास स्थायिक झाले होते त्यांच्या \"गोविंद\" नावाच्या मुलाला दत्तक घेतले. त्याचेच नाव धोंडोपंत ठेवले, हेच ते स्वातंत्र्यसेनानी \"नानासाहेब पेशवे\" या शिवाय बाजीरावाने २ मुले दत्तक घेतली होती - गंगाधर उर्फ बाळासाहेब आणि सदाशिव उर्फ दादासाहेब. २रा बाजीराव २८ जानेवारी १८५१ मध्ये वारला, मात्र ११ डिसेंबर १८३९ च्या त्याच्या मृत्युपत्रा प्रमाणे इंग्रजांनी नानासाहेबास उत्तराधिकारी म्हणून मान्यता दिली तरी पदव्या आणि पेन्शन देण्यास नकार दिला. नानासाहेबच नव्हे तर भारतातील बऱ्याच संस्थानांना इंग्रजांनी तनखा नाकारला, काहांची तर संस्थानेच वारसाहक्का वरून किंवा दत्तकविधानावरून खालसा करावयास घेतली.\n\nसगळीकडे असंतोष पसरत चालला होता. १८३०पासूनच इंग्रजांचे कंपनी सरकार भारतीय उद्योगांची जाणून बुजून गळचेपी करत होते. माल निर्यातीवर जबर कर लादला होता, आणि इंग्लंडमधून येणारा माल आयात अत्यल्प बसविल्याने स्वस्तात विकला जाई. भारतीय उद्योगांचे तीनतेरा वाजले. १८३०-३१ सालचा विनिमय दर होता १५ भारतीय रु. = १ स्टर्लिंग पाउंड. यावरून भारतीय धंदे का बुडित गेले याचे सुस्पष्ट कारण समजते. आर्थिक आघाडी अशी पिछाडली होती तर भारतीय सैनिकाचे पगार देखील इंग्रज सैनिकांपेक्षा कित्येक पटींनी कमीच होते, त्यांना बढती अशी कधी मिळतच नसे. यातच भर म्हणून सामाजिक स्थित्यंतरे घडत होती हिंदूंच्या धार्मिक रिवाजांत कायद्याने आडकाठी करण्यात आली, समुद्रयात्रेला हिंदु धर्माने धर्मबाह्य ठरवल्याने ही समुद्रयात्रेची अट शिपायांना जाचक ठरू लागली. मात्र या असंतोषाला वाढवण्याचे मुख्य कारण घडले - काडतुसांना लावलेली चरबी, ही गायीची किंवा डुकराची असे. गाय हिंदूंना पवित्र आणि डुक्कर मुसलमानांना निषिद्ध असल्याने सैनिकांमधे प्रचंड असंतोष पसरला होता. या सर्व थरांतील असंतुष्ट घटकांना नानासाहेब पेशव्यांनी एकत्र आणले. यात त्यांना केवळ पेन्शन मिळाले नाही म्हणून संस्थानिकांनी भारतीय सैनिकांना चिथवुन हे बंड घड्वून आणले किंवा मुसलमानांना आपली सत्ता परत पाहिजे होती म्हणून त्यांनी हिंदूंना धाक घालून हा \"जिहाद\" घडवला असे म्हणणाऱ्यांनी १८५७ च्या आधीची नानासाहेबांनी - झाशीची राणी किंवा आसाम, जयपुर, चांदा, ग्वाल्हेर, रेवा, संबलपूर या आणि अशा शेकडो राजे-राजवाड्यांना १८५४पासूनच या युद्धाबाबत लिहीलेली पत्रे वाचावीत. किंवा लष्करी छावणीत सैनिकांकडून कमळावर आणि नागरिकांकडून भाकऱ्यांवर हात ठेवून घ्यायला लावलेली शपथ बघता यात नानासाहेबांनी किती गुप्तता ठेवली होती हे लक्षात येते. केवळ वार्षिक ८ लाखाच्या तनख्यासाठी लढणारे नाना नव्हतेना झाशीची राणी. २ऱ्या बाजीरावाच्या मृत्यूनंतर नानासाहेबांच्या आई नेपाळ येथे राहिल्या, तेथे त्यांनी ८० गावे 'खरेदी' केली या वरून नानासाहेबांसाठी बाजीरावाने ७ पिढ्या पुरेल इतका पैसा सोडला होता हे समजते, त्यापुढे ८ लाखाचे पेन्शन ते काय?\n\nसौरभ वैशंपायन\n\nवर्ग:महाराष्ट्राचा इतिहास वर्ग:पेशवे वर्ग:सैनिकी पेशातील मराठी व्यक्ती वर्ग:इ.स. १६६२ मधील जन्म वर्ग:इ.स. १७२० मधील मृत्यू वर्ग:पुरुष चरित्रलेख\n","elements":[{"type":"infobox","content":"{{माहितीचौकट राज्याधिकारी \n| नाव = बाळाजी विश्वनाथ \n| पदवी = पेशवा\n| चित्र = Balaji_Vishvanath.jpg\n| चित्र_शीर्षक = पर्वती येथील बाळाजी विश्वनाथ यांचे चित्र\n| राजध्वज_चित्र = Flag_of_the_Maratha_Empire.svg\n| राजध्वज_चित्र_शीर्षक = मराठी साम्राज्य\n| राजचिन्ह_चित्र = \n| राजचिन्ह_चित्र_शीर्षक = \n| राज्य_काळ = [[नोव्हेंबर १७]], [[इ.स. १७१३|१७१३]] - [[एप्रिल २]], [[इ.स. १७२०|१७२०]]\n| राज्यारोहण = [[नोव्हेंबर १७]], [[इ.स. १७१३|१७१३]]\n| राज्याभिषेक = \n| राज्यव्याप्ती = \n| राजधानी =[[ पुणे]] \n| पूर्ण_नाव = बाळाजी विश्वनाथ (भट) देशमुख (पेशवे)\n| इतर_पदव्या =छत्रपतींचे सेवक \n| जन्म_दिनांक = [[इ.स. १६६२|१६६२]] (तारीख अनिश्चित)\n| जन्म_स्थान = [[श्रीवर्धन]], [[रायगड जिल्हा]]\n| मृत्यू_दिनांक = [[एप्रिल २]], [[इ.स. १७२०|१७२०]]\n| मृत्यू_स्थान = [[सासवड]], [[पुणे जिल्हा]], [[महाराष्ट्र]]\n| पूर्वाधिकारी = परशुराम त्रिंबक कुलकर्णी\n| राजपद_वारस =[[शाहू पहिले|छत्रपती सम्राट शाहू महाराज]] \n| राजपद_वारस_प्रकार =छत्रपती \n| उत्तराधिकारी = [[थोरले बाजीराव पेशवे]]\n| वडील = विश्वनाथ परशुरामपंत (भट) देशमुख\n| आई = \n| पत्नी = राधाबाई\n| इतर_पत्नी = \n| पती = \n| इतर_पती = \n| संतती = [[थोरले बाजीराव पेशवे]], [[चिमाजी आप्पा]]\n| राजवंश = [[पेशवे]]\n| राजगीत = \n| राजब्रीदवाक्य = \n| राजचलन = \n| तळटिपा = \n|}}"},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"बाळाजी विश्वनाथ (भट) देशमुख ( इ.स.","translated_text":"Ballaji Viswanath (Bhat) and Deshmukh (C.E.)","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१६६२ – एप्रिल २, १७२०), किंवा पेशवे बाळाजी विश्वनाथ पराक्रमी योद्धा व मराठा साम्राज्याचे पहिले पेशवे पंतप्रधान होते.","translated_text":"1662 - April 2, 1720), also known as Peshwe Babaji Viswanath, was a heroic warrior and the first Peshwe Prime Minister of the Maratha Empire.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"महादजी विसाजी देशमुख हे बाळाजींचे पणजोबा व भट घराण्याचे ज्ञात पुरुष.","translated_text":"Mahatmaji Visaji Deshmukh was the great-grandfather of Babaji and a well-known man of the Bhat family.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"भट घराण्याकडे दंडाराजपुरी आणि श्रीवर्धन या परगण्यांची देशमुखी वंशपरंपरेने चालत आली होती.","translated_text":"The Bhat family had a patriarchal lineage of Parganas, Gandara Rajpuri and Sri Vardhan.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ही देशमुखी शके १४००पासून शके १६०० पर्यंत अव्याहत चालू होती असे इतिहासाचार्य राजवाडे म्हणतात, तर रियासतकार ही देशमुखी १४७८ च्या सुमारास मिळाली असावी असे मानतात.","translated_text":"Historians say that this landmark was unknown from the 1400s to the 1600s, while statesmen believe that the landmark was found around 1478.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"तसेच बाळाजी विश्वनाथांचे वडील व आजोबा छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या सेवेत असावेत असेही रियासतकार म्हणतात.","translated_text":"He also said that Babaji Viswanath's father and grandfather should be in the service of Chhatrapati Shivaji Maharaja.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१५७५ च्या सुमारास महादजींकडे ही परंपरागत देशमुखी होती.","translated_text":"Around 1575, the Mahadashi had a traditional patriotism.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"महादजींस, नारो महादेव व परशुराम उर्फ शिवाजी अशी २ मुले.","translated_text":"They had two sons: Mahadev, Naro Mahadev and Parshuram aka Shivaji.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"शिवाजींस ३ पुत्र कृष्णाजी, अंताजी व विश्वनाथ उर्फ विसाजी.","translated_text":"Shivaji had three sons Krishnaji, Anantaji and Viswanath aka Visaji.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"विश्वनाथ हे बाळाजीचे पिता.","translated_text":"Vishwanath is the father of Babaji.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"बाळाजींना ४ भाऊ होते.","translated_text":"Babaiji had four brothers.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"कृष्णाजी, जानोजी, विठ्ठल व रुद्राजी.","translated_text":"Krishnaji, Janogi, Viththal and Rudraji.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"देशमुखीचे घराणे असल्याने बाळाजींस मोडी वाचन, हिशेब, संध्या-रुद्रादी कर्मे यांचे शिक्षण मिळाले.","translated_text":"Being from a country-oriented household, Balaji received education in Modi reading, maths, evening and Rudradhi karmas.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"वयाच्या १०-१२व्या वर्षी बर्वे घराण्यातील 'राधाबाई' ह्यांच्याशी बाळाजींचा विवाह झाला.","translated_text":"At the age of 10-12 years, Balaji was married to Radhabai of the Berwe family.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"इ.स.","translated_text":"It's not just me.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१६८९ च्या सुमारास धर्मवीर छत्रपती संभाजी महाराजांच्या हत्येनंतर सिद्दीने उचल खाल्ली, त्यामुळे बाळाजींला श्रीवर्धन सोडावे लागले.","translated_text":"Around 1689, after the assassination of Dharmavir Chhatrapati Sambaji Maharaja, Siddiqui took over, so that Ballaji had to release Shri Vardhan.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यातच भट घराणे आंग्‍ऱ्यांना सामील आहे या संशयाने सिद्दने भट घराण्याचा छळ चालू केला.","translated_text":"Sidd started the persecution of the Bhat household on suspicion that the Bhat household belonged to the English.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यांच्या \"जानोजी\" नावाच्या भावास सिद्दीने पोत्यात घालून समुद्रात बुडवल्याची कथा आहे.","translated_text":"Legend has it that his brother, \"Janoji\", was wrapped in cloth and drowned in the sea.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्याच किंवा तशाच कारणास्तव पिढीजात देशमुखी सोडून \"बाळाजी भट\" हे \"भानु\" कुटुंबाबरोबर साताऱ्यास आले.","translated_text":"For the same reason or the same reason, Ballaji Bhat left the country for seven generations and came to Satara with the Bhanu family.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सिद्दीच्या हशमांनी पाठलाग सुरू केल्यावर मुरूड येथील \"वैशंपायन\" कुटुंबाकडे त्यांनी काही आठवडे आश्रय घेतला.","translated_text":"After Siddi's hashmas began pursuing him, he took shelter for a few weeks with the \"Vishampayan\" family in Murud.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पुढे याची आठवण ठेवून एका \"वैशंपायन\" गुरुजींना त्यांनी आपले कुलोपाध्याय केले.","translated_text":"He then recalled this and gave his Kulopadhyay to a Vaishampayan Guru.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"शिवाय एक वैशंपायन १२०० स्वारांचे सरदार होऊन मध्यप्रदेशात 'सागर' प्रांतात गेले असा उल्लेख मिळतो.","translated_text":"It is also mentioned that a Vaishampayan went to the Sagar region of Madhya Pradesh as a Sardar of 1200 Swaras.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"बाळाजींबरोबर असलेल्या \"भानु\" कुटुंबात ३ भाऊ होते.","translated_text":"There were three brothers in the \"Bhanu\" family with the baby girl.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"\"हरी महादेव, बाळाजी महादेव आणि रामजी महादेव.\"","translated_text":"\"Heri Mahadev, Babaji Mahadev and Ramji Mahadev\".","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्या पैकी \"बाळाजी महादेव\" हे \"नाना फडनीस\" यांचे आजोबा.","translated_text":"Among them, Balaji Mahadev is the grandfather of Nana Fadnis.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"(भट) देशमुख -फडनीस-वैशंपायनांचे संबध हे ३ पिढ्या जुने होते.","translated_text":"The connection between Deshmukh-Fadhnis-Vishampayne is three generations old.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पुढे १७१९ मध्ये दिल्लीस गेलेल्या सैनिकांची मोगलांशी लढाई झाली त्यात \"बाळाजी महादेव भानु\" कामी आले.","translated_text":"Later, in 1719, the soldiers who went to Delhi fought the Mughals in which \"Balaji Mahadev Bhanu\" worked.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"म्हणजे पेशव्यांच्या हत्येच्या प्रयत्न होणार हे कळल्यावर बाळाजी विश्वनाथांचा जीव वाचवायला बाळाजी महादेव त्यांचा पालखीत बसले आणि कटवाल्यांकडून मारले गेले.","translated_text":"So when he learned that there was going to be an attempt on the life of Peshwas, Babaji Mahabharata sat in his lap to save the life of Vishwanath.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"स्वामिनिष्ठेची ही पराकाष्ठाच होती.","translated_text":"It was a defeat of self-confidence.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"बाळाजी विश्वनाथाची सुरुवातीच्या काळातील उमेदवारी","translated_text":"Ballaji Viswanathan's early candidacy","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"बाळाजी विश्वनाथ याने रामचंद्रपंत अमात्य यांच्याकडे कोठीवर कारकून म्हणून काम केले.","translated_text":"Babaji Viswanath also served as a cartoonist for Ram Chandrapant Amaty.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यांची हुशारी धनाजी जाधव यांच्या नजरेस आली.","translated_text":"His genius came to the attention of Dhanaji Jadhav.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"धनाजीरावांनी आपले दिवाण म्हणून आपल्या सेवेस घेतले.","translated_text":"The Dhanaziras took our service as their divan.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"याचवेळी ते त्या भागाचे महसूल अधिकारी झाले.","translated_text":"At the same time, he became the revenue officer of the region.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"दिल्लीचा पातशहा \"अबु मुझफ़्फ़र मुहिउद्दीन मुहम्मद औरंगजेब आलमगीर ग��झी\" स्वतः अवघ्या सामर्थ्यासह महाराष्ट्रावर कोसळला होता.","translated_text":"Abu Muzaffar Muhuddin Muhammad Aurangzeb Almagir Gazi, the patriarch of Delhi, had himself collapsed on Maharashtra with the utmost power.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"धर्मवीर छत्रपती संभाजी महाराज यांना त्याने हाल-हाल करून मारले.","translated_text":"He shot and killed Dharmavir Chhatrapati Sambji Maharaj.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"अशाच अस्मामी-सुलतानी संकटाला स्वराज्य पडेल ती किंमत देऊन तोंड देत होते.","translated_text":"Similarly, the Assamese-Sultanate faced the crisis at the cost of self-government.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"संताजी","translated_text":"What is it?","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"-धनाजी, नेमाजी-खंडेराव हे गनिमी काव्याचे डाव टाकत मोठ्या मजला मारीत होते.","translated_text":"-Dhanaji, Namaji-Khanderav were hitting a big floor by throwing a deck of Ganimi poems.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"बाळाजी विश्वनाथ फार जवळून सगळे अनुभवत होते.","translated_text":"Babaji Viswanath was experiencing everything very closely.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१७०५ च्या दरम्यान त्यानी देखील आपली समशेर गाजवली.ती बहुतेक जास्तच परजली असावी, कारण १६९९-१७०२ मध्ये बाळाजीला पुण्याची सुभेदारी मिळाली.","translated_text":"Between 1705 and 1705, she also sang her hymn, which must have been very much a part of her life, because in 1699-1702 Ballaji got the privilege of being born in Pune.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"आता त्याच बाळाजीला १७०५ च्या गुजरात स्वारीच्या दरम्यान दौलताबाद येथील सुभेदारी देखील मिळाली.","translated_text":"Now, the same Ballaji also got the summit in Daulthabad during the Gujarat Raid of 1705.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"या सुभेदारीच्या काळातील बाळाजीची एक मुद्रा उपलब्ध आहे - \"श्री उमाकान्त पदाभोजा भजनाप्रमुन्नते: बाळाजी विश्वनाथस्य मुद्रा विजयहेतराम।\"","translated_text":"There is a mantra of Babaji from this era of well-being - \"Shri Umakant Padhabhoja Bhajanapramante: Babaji Vishwanathasya Mura Vijayetram\".","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"छत्रपती राजारामांच्या अकाली निधनानंतर 'खेळणा' उर्फ 'विशाळगडावर' त्यांच्या 'शिवाजी' या पुत्रास बसवले गेले. ४ वर्षांचा मुलगा मराठ्यांचा छत्रपती झाला.","translated_text":"After the untimely passing of Chhatrapati Rajaram, Khelana aka Vishalgar was installed by his son Shivaji, who became the Chhatrapati of Maratha at the age of 4.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पुढे ५-६ वर्षे मराठी सत्ता औरंगजेबाशी झुंजत होती.","translated_text":"For the next five or six years, the Marathi government struggled against the Aurangzeb.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सातारा, परळी(सज्जनगड), सिंहगड(कोंडाणा), पन्हाळगड, विशाळगड असे किल्ले फितुरीने औरंगजेबाकडे आले.","translated_text":"The castles of Satara, Parli, Sasangarh, Singhgarh, Kondana, Panhalgarh and Vishalgarh came to Aurangzeb by the Fituuri.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"विशाळगडासाठी तर त्याने त्या काळी २ लाख रुपये मोजल्याचा पुरावा आहे.","translated_text":"There is evidence that he weighed Rs 2 lakh for Vishalgarh at that time.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"तर पन्हाळ्यासाठी त्याने ५० हजार रु.","translated_text":"So he got 50,000 rupees for the shoulder.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मोजले.","translated_text":"Calculated.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१७०४ मध्ये त्याने राजगड व तोरणा घेतला.","translated_text":"In 1704 he took the palace and the tower.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१७०२ मध्ये सिंहगडाच्या लढ्याच्यावेळी केवळ सामर्थ्य तोकडे पडले म्हणून प्रदीर्घ लढ्यानंतर तडजोडीची बोलणी करायला मोगलांच्या छावणीत \"बाळू पंडित\" म्हणजेच बाळाजी गेला होता.","translated_text":"In 1702, during the Battle of Singhgarh, only he had the power to negotiate a compromise after a long battle.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मात्र तत्पूर्वी किल्ला लढवत असताना \"दारुगोळा कमी भासतोय, तरी त्वरा करा!\" असे दारुगोळा पाठविण्यासंबधीचे पत्र त्याने \"अंबाजीपंत पुरंदरे\" यांना लिहिलेले आढळते.","translated_text":"But earlier, while fighting the fort, he finds a letter about sending shells to \"Abangipant Purandare\" saying, \"The shells are low, but hurry up!\"","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"१७०७ आणि नंतर","translated_text":"1707 and later.","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"२० फेब्रुवारी १७०७ रोजी अहमदनगर येथे औरंगजेबाचा मृत्यू झाला.","translated_text":"Aurangzeb died in Ahmednagar on 20 February 1707.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ही बातमी मिळताच माळव्याच्या सुभेदारीवर असलेल्या त्याचा मुलगा - आज्जमशहा त्वरेने अहमदनगरला आला.","translated_text":"As soon as he heard the news, his son, Azamsha, who was on top of the Malavya, rushed to Ahmednagar.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ईदच्या मुहूर्तावर १४ मार्च १७०७ रोजी त्याने स्वतःला बादशहा म्हणून जाहीर केले.","translated_text":"On the eve of Eid, on 14 March 1707, he proclaimed himself king.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"व आपला भाऊ शहा आलमचा काटा काढायला तो उत्तरेत निघाला.","translated_text":"And he went up north to take the bow of his brother, the king of Judah.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"याच वेळी झुल्फिकारखान व इतरांच्या सल्ल्याने त्याने ८ मे १७०७ रोजी शाहूंची सुटका केली.","translated_text":"At the same time, with the advice of Zulfikar Khan and others, he delivered the Shah on May 8, 1707.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मात्र येसूबाईंना त्याने कैदेतच ठेवले.","translated_text":"But he kept Jesus in prison.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ऑगस्ट १७०७ मध्ये शाहू महाराष्ट्रात आले.","translated_text":"In August 1707, Shah arrived in Maharashtra.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ताराराणींनी सात वर्षे औरंगजेबाशी लढा देऊन आपले कर्तृत्व सिद्ध केले होते, शाहूने गादीवर आपला हक्क सांगताच संघर्ष होणार हे अटळ झाले.","translated_text":"The Tararani had fought against Aurangzeb for seven years, and it was inevitable that there would be a struggle as soon as Shah declared his claim to Gadi.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"शाहूने सुरुवातीला समजूतदारपणे घेतले मात्र ताराराणींनी लढाईची तयारी करताच शाहूंचा नाइलाज झाला.","translated_text":"Shah initially took it with a grain of salt, but as the warriors prepared for the battle, Shah was defeated.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"धनाजी जाधव व परशुराम त्रिंबक सैन्य घेऊन निघाले.","translated_text":"Dhanaji Jadhav and Parshuram left with Trimbak's army.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"शाहूंनी धनाजीस बोलणी करावयास बोलावून घेतले.","translated_text":"Shah summoned Dhanaji to negotiate.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"धनाजी जाधवांच्या पदरी असलेल्या खंडो बल्लाळ, बाळाजी विश्वनाथ आणि नारो राम यांनी शाहूंचा पक्ष बरोबर असून त्यांचा पक्ष घेण्याची गळ धनाजीरावांना घातली.","translated_text":"Khandho Ballal, Ballaji Viswanath and Naru Ram joined Shah's party and laid a snare on the Dhanajira to take their side.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"धनाजी ससैन्य शाहूंच्या बाजूने गेले.","translated_text":"The soldiers of Dhanaji went to the side of Shah.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"परशुराम त्रिंबकाने याला विरोध केला मात्र अखेर खेड येथील लढाईत शाहूंनी आपले वर्चस्व सिद्ध केले.","translated_text":"Parshuram Trimbka opposed this but eventually Shah proved his dominance in the battle at Khed.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"शाहूंनी धनाजीरावांना सेनापतीपद, नारो शंकरांना सचिवपद व बाळाजी विश्वनाथास मुतालिक म्हणून नेमले आणि सेनाकर्ते असा किताबही दिला.","translated_text":"Shahoni appointed the Dhanajirao to the rank of General, Naro Shankara to the rank of Secretary, and Balaji Viswanath to the rank of Vishwanath and also to the rank of Army Commander.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"अर्थातच स्वराज्याच्या २ गाद्या तयार झाल्या. ताराराणींच्या पक्षातले अनेक जण बाळाजीने केवळ स्वतःच्या शब्दावर शाहू महाराजांच्या पक्षात आणले.","translated_text":"Of course, the two Ghadas of Swaraj were made. Many who were in favor of the Tararani brought Babaji in favor of the Shah Maharaja on his own words.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"राज्यकारभार चालवताना तुटलेली माणसे त्यांनी परत जोडली.","translated_text":"They reconnected the people who had been broken in the course of their administration.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"जर शाहूंचा पाठिंबा लाभला तर आंग्रे सिद्दीशी सहज झुंजू शकतील हे आंग्‍ऱ्यांना बाळाजीनेच पटवून त्यांना शाहूंच्या पक्षात आणले.","translated_text":"Baalaji convinced the British that if they were supported by Shah, they would be able to cope easily with Siddi.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यांनी सय्यदबंधूंबरोबर तह घडवून आणला, मग त्यांच्याच साहाय्याने दिल्लीच्या फर्रुखसियर बादशहाला पदच्युत करून रफिउद्दौरजात याला गादीवर बसवले.","translated_text":"He struck a pact with his Syed brothers, and with their help deposed the King of Delhi, Farukhiyar, and installed him on the throne at Rafiudhurj.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"याच तहानुस��र बाळाजींनी शाहूच्या पत्नींची सुटका करवून घेतली.","translated_text":"In accordance with this desire, Balaji rescued Shah's wives.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मात्र त्यावेळी २ गाद्यांमध्ये जीवघेणा संघर्ष उडू नये म्हणून बाळाजीने केलेली राजकारणे भल्याभल्यांची मती गुंग करणारी आहेत.","translated_text":"However, the policies of Babaji to avoid deadly clashes between the two gangs at the time are a vote of goodwill.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"आणि हे केवळ त्याने शब्दसामर्थ्यावर घडवून आणले होते हे महत्त्वाचे.","translated_text":"And the only thing that matters is that he did it with the power of words.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१७०७पासून पुढे १७२० पर्यंत म्हणजे मृत्यूपर्यंत बाळाजीने छत्रपती शाहू महाराजांची एकनिष्ठपणे सेवा केली.","translated_text":"From 1707 onwards till his death, Balaji served Chhatrapati Shah Maharaja faithfully.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"छत्रपती शाहू महाराजांनीच बाळाजीला \"पेशवेपद\" दिले.","translated_text":"It was the Chhatrapati Shah Maharaja who gave the \"Peshvepat\" to Babaji.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"अर्थात तो त्या योग्यतेचा होताच, आणि ते पद त्याने सहजगत्या पेलले.","translated_text":"Of course, he was qualified, and he easily took that position.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"बाळाजी विश्वनाथांच्या मृत्यूनंतर पेशवेपद त्यांचे पुत्र बाजीरावाकडे आले.","translated_text":"After the death of Ballaji Viswanathan, Peshwepada passed to his son Bajirao.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"बाळाजी विश्वनाथ पेशव्यासंबंधी थोडक्यात सर्व काही","translated_text":"This is a brief summary of everything about Ballaji Vishwanath Peshava.","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"श्रीमंत बाळाजी विश्वनाथ यांच्या स्वराज्यसेवेचा घटनाक्रम :- सन १५७५ महादजीपंत भट श्रीवर्धनचे देशमुख सन १६६० परशुरामपंत भट छत्रपती शिवाजीमहाराजांच्या कारकुनी सेवेत दाखल.","translated_text":"Events of the self-government service of Srimant Ballaji Viswanath:- 1575 Mahadjipat Bhat Srivardhan's Deshmukh 1660 Parshurampat Bhat entered the service of Chhatrapati Shivaji Maharaja.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"परशुरामपंत भट छत्रपती शिवाजीमहाराजांच्या सेवेत सरदार.","translated_text":"Parshurampant Bhat Chhatrapati is a sergeant in the service of Shivaji Maharaja.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सन १६८४ साली बाळाजी विश्वनाथ चिपळूण सोडून सासवडास पुरंदरे यांच्याकडे वास्तव्यास आले.","translated_text":"In 1684, Babaji Viswanath left Chipalun and moved to Saswas Purandare.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सन १६८४ ते सन १६९९ औरंगजेबाच्या विरुद्ध रामचंद्रपंत यांच्या सेवेत.","translated_text":"From 1684 to 1699 in the service of Ramachandranpant against Aurangzeb.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सन १६९९ ते सन १७०३ पुणे प्रांताचे सरसुभेदार.","translated_text":"From 1699 to 1703, he was the Sursubadhan of Pune.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"या कार्यकाळ���तील कार्ये नारायणगाव येथे बंधारा बांधला.","translated_text":"During his tenure, he built a dam at Narayanagaon.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"नारायणगड हा किल्ला बांधला.","translated_text":"Narayanagar built this fort.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"विसापूर किल्ल्याची डागडुजी.","translated_text":"The Daagduji of Vishapur Castle.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"मोगलांशी एकीकडे मुत्सद्दी वाटाघाटी तर दुसरीकडे सिंहगड किल्यास पुरंदरे यांच्या मार्फत दारूगोळा रसद पुरवठा. या काळात दिम्मत सेनापती असा बाळाजी विश्वनाथ यांचा उल्लेख.","translated_text":"On the one hand, diplomatic negotiations with the Mughals and on the other hand, the supply of artillery logistics through Singhgarh Fort Purandare.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सन १७०४ ते सन १७०७ दौलताबाद प्रांताचे सरसुभेदार.","translated_text":"From 1704 to 1707 he was the High Sheriff of Doolittle.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"या काळात या सुभे दौलताबाद प्रांताचा उत्तम बंदोबस्त. नोव्हेंबर सन १७०५ मध्ये दहा हजार फौजेनिशी दिंडोरीवर स्वाऱ्या.","translated_text":"During this time, the fort was the largest settlement in the Daulatabad region. In November 1705, with ten thousand troops, the fort was attacked.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"बाळाजी विश्वनाथ यांची हुशारी पाहून अंबाजीपंत पुरंदरे व प्रतिनिधी यांच्या शिफारशीनुसार सेनापती धनाजी जाधव यांच्या सेवेत.","translated_text":"In view of the skill of Ballaji Viswanath, Ambangipant Purendra and his representative are in the service of Senepathan Dhanaji Jadhav.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"फौज बाळगून प्रतिकूल परिस्थितीत उत्तम महसूल वसूली.","translated_text":"The army generated great revenue in adverse circumstances.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"बाळाजी विश्वनाथ यांची ताराबाईसाहेबांकडून रांगणा किल्यावर नेमणूक.","translated_text":"The appointment of Babaji Viswanath at Rangana Fort by Tarabai Saheb.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"सन १७०५ औरंगजेब महाराष्ट्रात ठाण मांडून बसलेला असतांना बाळाजी विश्वनाथ यांची मोगलांच्या ताब्यातील गुजरातवर स्वारी.","translated_text":"In the year 1705 Aurangzeb was sitting in Maharashtra while Babaji Viswanath's raid on the Mughal Gujarat.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"झाबुआ व गोध्रा प्रांतांचा मोगल सुभेदार मुरादबक्ष याचा पराभव.","translated_text":"It was defeated by the Mughal emperor Muradbaksh of Zhabua and Godhra Provinces.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मुरादबक्षचा दोन लाख दहा हजार खंडणी भरून बाळाजी विश्वनाथ यांच्याशी तह.","translated_text":"Murad Baksha made a pact with Babaji Vishwanath to pay Rs.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"शाहूमहाराज यांची दिनांक ८ मे सन १७०७ रोजी दारोहा गावी सुटका.","translated_text":"The date of birth of Shah Maharaja is dated May 8, 1707.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"ऑक्टोबर सन १७०७ च्या खेडच्या निर्णायक लढाईत सेनापती धनाजी जाधव यांना थोरल्या धन्याविरूद्ध न लढण्याचाबाळाजींचा सल्ला.","translated_text":"In the decisive battle of the village in October 1707, General Dhanaji Jadhav was advised by Balaji not to fight against the great lord.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सेनापती धनाजी जाधव आणि शाहूमहाराज यांची भेट.","translated_text":"The visit of Maj. Gen. Dhanaji Jadhav and Shah Maharaja.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सेनापती धनाजी जाधव आणि बाळाजी विश्वनाथ शाहूमहाराजांच्या सेवेत दाखल.","translated_text":"Commander Dhanaji Jadhav and Babaji Vishwanath join the service of Shah Maharaja.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"खेडची लढाई.","translated_text":"The village battle.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सातारा शाहूमहाराजांकडून काबीज.","translated_text":"Capture from Emperor Shah of Satara.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"दिनांक १२ जानेवारी सन १७०८ सातारा येथे शाहूमहाराज यांचा राज्याभिषेक.","translated_text":"Dated 12 January 1708 The coronation of Shah Maharaja at Satara.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"छत्रपती शाहूमहाराज यांच्याकडून अष्टप्रधानांच्या नेमणूका.","translated_text":"Appointment of Eight Chieftains by Chhatrapati Shah Maharaja.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"बाळाजी विश्वनाथ यांची अमात्यांचे मुतालिक म्हणून नियुक्ती.","translated_text":"The appointment of Balaji Viswanath as the custodian of the Amathya.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"दिनांक २७ जून सन १७०८ सेनापती धनाजी जाधव यांचे निधन.","translated_text":"The date of death was 27 June 1708.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"दरम्यान छत्रपती शाहूमहाराजांकडून बाळाजी विश्वनाथ यांना सेनाकर्ते किताब व सेना उभारणीसाठीच्या खर्चास पंचवीस लाख दहा हजार दोनशे रूपयांचा सरंजाम बहाल.","translated_text":"In the meantime, the Chhatrapati Shah Maharaja will provide a capital of Rs. 25 lakh 10 thousand 200 to Babaji Viswanath for the cost of establishing an army.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"सन १७१२-१३ छत्रपती शाहूमहाराज यांचे पेशवा बहिरोपंत पिंगळे यांची सरखेल कान्होजी आंग्रे यांच्या वर स्वारी.","translated_text":"In the year 1712-13, Chhatrapati Shah Maharajah's Peshawar outsider pings were attacked by Kanhoji Angre.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"स्वारीत पेशवा बहिरोपंत पिंगळे यांचा सरखेल कान्होजी आंग्रे यांजकडून पराभव.","translated_text":"Swarith Peshawa Outer Ringle was defeated by Kanhji Angre.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पेशवा बहिरोपंत पिंगळे कैदेत.","translated_text":"Peshawa in an outdoor prison.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"याच स्वारीत श्रीपतराव प्रतिनिधी यांनी गाजविलेल्या पराक्रमामुळे शाहूमहाराजांच्या कैदेत असलेले परशुरामपंत प्रतिनिधी यांची कैदेतून सुटका.","translated_text":"It was through the bravery of Srijit Satara representative that the Parshurampant representative who had been imprisoned by the Shah emperor was released.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"दिनांक १६ मार्च सन १७१३ रोजी परशुरामपंत प्रतिनिधी यांची पेशवा म्हणून नियुक्ती.","translated_text":"On 16th March, 1713, Parshuram Pant was appointed as the representative of Peshawar.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"आंग्रे यांच्या विरोधात लष्करी कारवाई करण्यात पेशवा परशुरामपंत प्रतिनिधी यांची चालढकल.","translated_text":"Peshwa Parshuram Pant representative has taken military action against Angre.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"दिनांक १९ जून सन १७१३ रोजी पेशवा परशुरामपंत प्रतिनिधी यांची पून्हा प्रतिनिधी पदावर नियुक्ती.","translated_text":"On June 19, 1713, the representative of Peshawa Parshurampant was appointed as the representative of Pune.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पेशवा पद दिनांक १९ जून सन १७१३ ते दिनांक १६ नोव्हेंबर सन १७१३ पर्यंत रिक्त.","translated_text":"The post of Peshwa dated 19 June 1713 to 16 November 1713 is vacant.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"दरम्यानच्या काळात बाळाजी विश्वनाथ यांचे फौजेचे वळण चांगले असल्याने बाळाजी विश्वनाथ यांना पेशवा पद देण्याविषयी अंबाजीपंत पुरंदरे आणि प्रतिनिधी यांची शाहूमहाराज यांच्याकडे शिफारस.","translated_text":"In the meantime, Ambangipant Purundare and his delegates have recommended to the Shah Maharaja that the military turnover of Babaji Vishwanath is good and that Babaji Vishwanath be given the rank of Peshwa.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"दिनांक १७ नोव्हेंबर सन १७१३ रोजी बाळाजी विश्वनाथ यांची पेशवा पदी नियुक्ती.","translated_text":"On November 17, 1713, Babaji Viswanath was appointed as a Peshwa.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"सन १७१८ जानेवारीत पोलवण येथे सरखेल कान्होजी आंग्रे यांची पेशवा बाळाजी विश्वनाथ यांनी भेट घेऊन सरखेल कान्होजी आंग्रे यांना शाहूमहाराजांच्या पक्षात आणण्यात यश आले.","translated_text":"In January 1718, Sarakhel Kanjogi Angre was visited by Peshawa Babaji Viswanath at Polwan and succeeded in bringing Sarakhel Kanjogi Angre in favour of the Shah.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"दिनांक २८ फेब्रुवारी सन १७१४ रोजी पेशवे व आंग्रे यांच्यात सलोख्याचा तह.","translated_text":"The Treaty of Peace between Peshawar and Angre was signed on 28 February 1714.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"बहिरोपंत पिंगळे व निळो बल्लाळ चिटणीस यांची सुटका.","translated_text":"Release of the outer frogs and the blue-collar chickens.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सरखेल कान्होजी आंग्रे शाहूमहाराजांच्या पक्षात आल्याने पश्चिम किनारपट्टीवर शाहूमहाराज यांची सत्ता स्थापन झाली.","translated_text":"Sarkhel Kanhoji came to the side of King Angre Shah and established the Shah's rule on the West Coast.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"नोव्हेंबर सन १७१५ पेशवे बाळाजी विश्वनाथ यांनी पुणे प्रांत स्वराज्यात आणला.","translated_text":"In November 1715, Peshwe Ballaji Viswanath brought the Pune Province to Swaraj.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"चंद्रसेन जाधव याने शाहूमहाराज यांना व दमाजी थोरात याने बाळाजी विश्वनाथ यांना कपटाने कैद करण्याचा कट रचला.","translated_text":"Chandrasekhar Jadhav had conspired to imprison Shah Maharaja and Damaji Thorath had conspired to imprison Babaji Viswanath.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"५ ऑगस्ट सन १७१६ रोजी दमाजी थोरात यांजकडून पेशवा बाळाजी विश्वनाथ, अंबाजीपंत पुरंदरे आदी यांना कपटाने कैद केले.","translated_text":"On 5th August 1716 Peshawa Ballaji Viswanath, Ambajapant Purandare etc. were falsely imprisoned by the Damaji Thorat Yanj.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"खंडणी देऊन सुटका झाली.","translated_text":"The ransom was paid.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"बाळाजी विश्वनाथ यांनी पिलाजी जाधव यांच्यावर दमाजीची मोहीम सोपवली.","translated_text":"Balaji Viswanath has entrusted the expedition to Pilaji Jadhav.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पिलाजी जाधव यांनी दमाजी थोरात याचा पराभव करून त्यास अटक करून या प्रकरणाचा कायमचा","translated_text":"Bilaji Jadhav defeated Damaji Thorat and arrested him for the rest of his life.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सोक्षमोक्ष लावला.","translated_text":"He invented the soothsayer.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"सन १७१४ आंग्रे - पेशवे यांच्या संयुक्त स्वारीने जंजीरेकर हबशाकडील काही किल्ले स्वराज्यात आणले.","translated_text":"In 1714, a joint Anglo-Peshwe invasion brought some of the castles of the Zanjairekar Hub to the state.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"सन १७१७ - १८ पेशवा बाळाजी विश्वनाथ आणि हुसैन अली सय्यद यांनी कोल्हापूरकर संभाजींचा पूर्ण पाडाव केला.","translated_text":"1717 - 18 Peshawa Ballaji Viswanath and Hussain Ali Syed completely overthrew Kolhapurkar Sambaji.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"गुजरात, खानदेश आदी बादशाही मुलखात मराठ्यांनी छापेमारी आरंभली.","translated_text":"Marathas launched raids in Gujarat, Khanates etc.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"सन १७१८ सालच्या अखेरीस पेशवा बाळाजी विश्वनाथ आपला जेष्ठ पुत्र बाजीराव फौजेसह उत्तरेकडील दिल्ली मोहिमेवर रवाना झाले.","translated_text":"At the end of the year 1718, Peshawa Ballaji Viswanath, along with his eldest son Bajirao Army, set out on the Delhi expedition to the north.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सय्यद बंधूंनी मदतीबदल्यात पेशवा बाळाजी विश्वनाथ यांच्याशी स्वराज्याचा मुलूख, मराठ्यांचे चौथाईचे हक्क आदी बाबतच्या शाही सनदा देण्याचा तह केला.","translated_text":"With the help of the Syad brothers, Peshawa Ballaji Viswanath signed a Royal Charter on the right to a quarter of the Marathas.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सय्यद बंधूंनी पेशवा बाळाजी विश्वनाथ यांच्या साह्याने बादशहा फर्रूखसियरला पदच्युत केले व त्याच्या जागेवर रफिउद्दोरजात बादशहा केले.","translated_text":"The Syed brothers, with the help of Peshawa Ballaji Viswanath, deposed Emperor Faroukhasir and succeeded him as Emperor by Rafiudhorz.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"या सर्व धामधुमीचा फायदा उचलत पेशवा बाळाजी विश्वनाथ यांनी सय्यद बंधूवर दबाव आणून महाराणी येसूबाईसाहेब आणि राजपरीवार यांची सहीसलामत सुटका करून घेतली.","translated_text":"Taking advantage of all this bravery, Peshawa Babaji Viswanath pressured Syed Brothers to release the signature of Maharaja Yesubaisaheb and Rajapariyar.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"शाही सनदा मिळाल्यानंतर पेशवा बाळाजी विश्वनाथ साताऱ्यास आले.","translated_text":"After receiving the royal charter, Peshawa Babaji visited Vishwanath Satara.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"या मोहिमेतील खर्च वजा करून पेशवा बाळाजी विश्वनाथ यांनी तीस लाख रुपये व शाही सनदा छत्रपती शाहूमहाराजांच्या चरणी अर्पण केल्या.","translated_text":"Peshawa Babaji Viswanath also donated Rs. 30 lakh and a royal charter to Shah Maharaja Chhatrapati.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"सन १७१९ साली पेशवा बाळाजी विश्वनाथ यांनी चासकर जोशी यांच्यामार्फत कल्याण - भिवंडी प्रांत स्वराज्यात आणला.","translated_text":"In the year 1719, Peshawa Ballaji Viswanath brought the Kalan-Bivandi Province to Swaraj through Chaskar Joshi.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"यानंतर बेळगांव, रूकडी, तावळे, डिग्रज या भागात मोठी मोहीम राबविण्यात आली.","translated_text":"Following this, major campaigns were carried out in the areas of Belgaon, Rukkadi, Tawala and Digraj.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सेनाखासखेल यशवंतराव थोरात","translated_text":"This is the first time that I've heard of this.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"यांचा बंदोबस्त करून आष्टा व येळावी ही दोन महत्त्वपूर्ण ठाणी ताब्यात घेतली.","translated_text":"They settled and occupied two important posts: Eighth and Yelavi.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"कोल्हापूरकर संभाजी राजे आणि शाहूमहाराज यांच्यात वैमनस्य वाढत होते.","translated_text":"The enmity between Kolhapurkar Shabji Raja and Shah Maharaja was growing.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"दरम्यान पेशवा बाळाजी विश्वनाथ यांनी कोल्हापूरला वेढा घातला.","translated_text":"Meanwhile, Peshawa Babaji Viswanath besieged Kolhapur.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"दिनांक २० मार्च सन १७२० रोजी कृष्णतीरावरील उरणबाहे येथे कोल्हापूरकर संभाजी राजे यांचा पूर्ण पराभव करून त्यांनी संभाजी राजेंना साताऱ्यास राजदर्शनासाठी आणले.","translated_text":"On 20th March, 1720, he defeated Kolhapurkar Sambaji Raja at Uranbahe on Krishnathira and brought Sambaji Raja to the Rajya Sabha.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"साताऱ्यास राजबंधूंच्या भेटीगाठी, राजकीय खलबते झाली.","translated_text":"Satara had a visitation of the royal family, political upheavals.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"मोहिमेनंतर सासवड येथे घरी परतल्यावर चाळीस वर्षांच्या अविश्रांत दगदगगीने पेशवा बाळाजी विश्वनाथ आजारी पडले.","translated_text":"On his return home to Saswad after the expedition, Peshawa Babaji Viswanath, aged forty, fell ill with an unresolved stone.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"अखेर दिनांक २ एप्रिल सन १७२० रोजी एका कर्तव्यदक्ष, कर्तबगार पेशवा बाळाजी विश्वनाथ यांची प्राणज्योत मावळली.","translated_text":"Finally, on April 2, 1720, a devout and dignified Peshwa Babaji Viswanath passed away.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"बाळाजी विश्वनाथ यांच्यावरील पुस्तके","translated_text":"Books by Ballaji Viswanath","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"बालाजी विश्वनाथ (महादेव विनायक गोखले)","translated_text":"Balaji Vishwanath (Mahadev Vinayak Gokhale)","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"खालील विभागाचे इतर लेखात स्थानांतरण विकिकरण करून संदर्भासहित पुनर्लेखन करावे","translated_text":"The following section should be rewritten with reference by transcribing translations into other articles:","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"बाळाजीच्या मृत्यूनंतर \"पेशवेपदासाठी\" दरबारी लोकांत अहमहिका लागली, त्यांत बाजीरावास पेशवेपद देऊ नये असे इतर दरबारी म्हणू लागले.","translated_text":"After the death of Ballaji, the people of the palace became concerned about \"peshvebha\" and the other courtiers said that Bajiravas should not be given the peshvebha.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"कारण हा बाजीराव फटकळ होता, एक घाव दोन तुकडे हाच त्याचा स्वभाव होता.","translated_text":"Because it was a bruise, a wound in two, that was his nature.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मुत्सद्देगिरीपेक्षा त्याला समशेर जवळची होती.","translated_text":"Samsher was closer to him than he was to diplomacy.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हे तरुण रक्त आपल्याला भारी पडू नये म्हणून शाहू महाराजांनी त्यांचा निर्णय बदलावा असे त्यांना सांगितले गेले.","translated_text":"He was told by the Shah Maharaja to change his decision so that this young blood would not become a burden on us.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मात्र पडत्या काळात इतर कोणाहीपेक्षा बाळाजीने त्यांची जास्त काळजी घेतली होती, त्यामुळे शाहू महाराजांचा बाजीरावावर जीव होता.","translated_text":"However, during the fall period, Babaji had taken more care of him than anyone else, so the Shah Maharaja had a life on his back.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यांनी पेशवाईची वस्त्रे व शिक्के-कट्यार थोरला","translated_text":"And they took out the garments of Peshawar, and the seals.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"म्हणजेच पहिला बाजीराव यास दिली.","translated_text":"That is, the first batch was given to him.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"बाजीराव शिपाईगडी होता.","translated_text":"Bajirao was a soldier.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"उण्यापुऱ्या ४० वर्षांच्या आयुष्यात त्याने अतुल पराक्रम गाजवला.","translated_text":"During the last 40 years of his life, he achieved incredible feats.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१७२० मध्ये पेशवाई त्याच्या कोवळ्या खांद्यावर आली.","translated_text":"In 1720, Peshawar fell on his slender shoulder.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्याच्या मृत्यूपर्यंत म्हणजे २५ एप्रिल १७४० पर्यंत त्यान�� २० वर्षात अनेक लढाया केल्या.","translated_text":"He fought many battles over the course of 20 years until his death on 25 April 1740.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यांत माळवा(डिसेंबर,१७२३), धार(१७२४), औरंगाबाद(१७२४), पालखेड(फेब्रुवारी,१७२८), अहमदाबाद(१७३१) उदयपूर(१७३६), फिरोजाबाद(१७३७), दिल्ली(१७३७), भोपाळ(१७३८), वसईची लढाई(१७ मे १७३९) या आणि अशाच ३६ मोठ्या लढायांचा समावेश आहे.","translated_text":"These included the battles of Malwa (December 1723), Dhar (1724), Aurangabad (1724), Palkhed (February 1728), Ahmedabad (1731), Udaipur (1736), Ferozabad (1737), Delhi (1737), Bhopal (1738), the Battle of Wassai (17 May 1739), and 36 such major battles.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"आणि सगळ्याच लढाया तो जिंकला आहे.","translated_text":"And he's won all the battles.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"थोडक्यात त्याचा \"सक्सेस रेट\" \"१००%\" आहे.","translated_text":"In a nutshell, it has a 100% success rate.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"वेगवान हालचाल हेच त्याचे प्रभावी हत्यार.","translated_text":"Fast movement is its effective weapon.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"शत्रू सावध होण्याआधीच त्याच्यावर अशी काही झडप घालायची की त्याला सावरून प्रतिकार करायला वेळच मिळायला नको हीच त्याची रणनीती, आपण \"मैदानी लढाई\" लढून जिंकू शकतो हे मराठी सैन्याला जाणवून द्यायला कारणीभूत झाली.","translated_text":"The fact that the enemy had already been alerted to him and had not had enough time to resist him, his tactics, led the Marathi army to realize that we could win a \"field battle\".","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"बर्नाड मॉंटगोमेरी(Bernard Law Montgomery) या ब्रिटिश 'फील्डमार्शल' ने बाजीरावाची स्तुती पुढीलप्रमाणे केली आहे - \"The Palkhed Campaign of 1727-28 in which Baji Rao I, out-generalled Nizam-ul-Mulk , is a masterpiece of strategic mobility\".","translated_text":"\"The Palkhed Campaign of 1727-28 in which Baji Rao I, out-generalled Nizam-ul-Mulk, is a masterpiece of strategic mobility\".","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"उभ्या भारतात बाजीरावाच्या समशेरीचा डंका वाजत होता.","translated_text":"In India, there was a booming booming of figs.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पहिल्या बाजीरावानेच पुण्याला शनिवारवाडा बांधला आणि साताऱ्याच्या राजगादीइतकेच महत्त्व पुण्याला मिळवून दिले.","translated_text":"It was the first Bajirao who built the Sabatha in Pune and gave Pune the same importance as the Rajagadi of Satara.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"तसे बघता ती जागा पेशव्यांना लाभली असे म्हणायला हरकत नाही कारण नंतर स्वराज्यावर चालून येणारे 'शिकारीकुत्रे' खरेच स्वराज्याला घाबरू लागले.","translated_text":"It does not bother me to say that this place was for the professionals, because afterwards the hunter-dogs who walked in the kingdom of heaven really began to fear the kingdom of heaven.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"दिल्लीचा वजीर \"मोहम्मद खान बंगेश\" छत्रसाल बुंदेल्यावर चालून आला.","translated_text":"The Wazir of Delhi \"Muhammad Khan Bangesh\" walked through the umbrella.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"तेव्हा त्याच्य�� समोर छत्रसालला शरणागती पत्करावी लागली.","translated_text":"And the umbrella fell down before him.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"बंगेश हा औरंगजेबाच्या हाताखाली शिकलेला असल्याने शिस्त व चिकाटी हे गुण त्याच्यात पुरेपूर उतरले होते.","translated_text":"Since Bengesh was trained by Aurangzeb, discipline and perseverance were well established in him.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्याने ८० वर्षांच्या छत्रसालला छावणीत बंदिस्त केले.","translated_text":"He imprisoned an 80-year-old man in a camp.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मात्र छत्रसाल बुंदेला बंगेशचे बारसे जेवला होता, आपण शरण आलोय असे भासवून त्याने हेरांमार्फत बाजीरावाला एक पत्र पाठवले.","translated_text":"However, he had been eaten by Bengesh's barse in Sathrasal. He sent a letter to Bajirao through the hands of the Hare, pretending that he had surrendered.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"कारण दिल्लीला ताळ्यावर आणेल असा तोच एकच परमप्रतापी पुरुष भारतात होता.","translated_text":"Because he was the only brilliant man in India who would bring Delhi under control.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"\"जग द्वै उपजे ब्राह्मण, भृगु औ बाजीराव। उन ढाई रजपुतियां, इन ढाई तुरकाव॥\" - याचा अर्थ जगात २ ब्राह्मण नावाजले गेले.","translated_text":"\"The world is made up of two Brahmins, Bhrugu and Bajirao. One and a half Rajputyas, two and a half Turkavas\". This means that two Brahmins were named in the world.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"एक परशुराम ज्याने - उन्मत्त क्षत्रिय सत्ताधीशांना बुडविले, तर दुसरा बाजीराव पेशवा ज्याने तुर्कांची तीच स्थिती केली.","translated_text":"One Parshuram who drowned the mad Kshatriya rulers, the other Bajirao Peshawa who did the same to the Turks.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"याच पत्रात त्याने \"जो गति ग्राह गजेंद्र की सो गति भई जानहु आज॥ बाजी जात बुंदेल की राखो बाजी लाज॥ असा \"गजान्तमोक्षाचा\" हवाला देऊन बाजीरावाकडे मदतीची याचना केली.","translated_text":"In the same letter, he referred to the \"Gazantmos\" and asked Baziras to help him.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पत्र मिळाल्यावर टाकोटाक ३५-४० हजारांची फ़ौज घेउन खुद्द बाजीराव, मोहम्मद खान बंगेशवर चालून गेला.","translated_text":"After receiving the letter, Takotake himself, Bajirao, Muhammad Khan, marched to Bengesh with an army of 35 - 40 thousand.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ही हालचाल इतकी त्वरेने केली की बाजीराव धडकेपर्यंत मोहम्मद खान बंगेशला काहीच समजले नाहि.","translated_text":"The move was made so quickly that until the Bajirao strike, Mohammed Khan Bengesh did not understand anything.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"बेसावध बंगेश एका गढीत अडकला.","translated_text":"Bengesh was imprisoned in a fortress.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"बाजीरावाच्या झंजावातापुढे","translated_text":"In front of the fig tree","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मोगल हैराण झाले.","translated_text":"The Mughals were surprised.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"खुद्द गढीत बंदिस्त वजिरानेच \"बम्मन होने के बावजूद क्या समशेर चलाता है?\"","translated_text":"\"Does Samsher drive despite being bombed?\"","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"अशी स्तुति केली.","translated_text":"He praised her.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"या मदतीने खुश होऊन छत्रसालने वार्षिक बत्तीस लाखाचे उत्पन्न असलेला मुलूख बाजीरावास नजर केला.","translated_text":"Satisfied with this help, Chhatrasal looked at the yearly income of 23 lakh.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"इतकेच नव्हे तर आपल्या अनेक उपपत्नींपैकी एकीची मुलगी \"मस्तानी\" बाजीरावास दिली, जेणेकरून बुंदेल्यांचे व मराठ्यांचे रक्तसंबध जुळतील.","translated_text":"Not only that, but the daughter of one of our many concubines, Mastani, was given the Bajiravas to match the bloodlines of the Bundels and Marathas.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"या शिवाय बाजीरावास \"काशीबाई\" ही प्रथम पत्नी होतीच.","translated_text":"Besides, Bajirawas \"Kashibai\" was the first wife.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"काशीबाईपासून बाजीरावास रामचंद्र उर्फ रघुनाथराव, जनार्दन व बाळाजी उर्फ नाना असे ३, तर मस्तानी कडून समशेरबहद्दर उर्फ कृष्णराव असे एकूण ४ पुत्र होते.","translated_text":"He had three sons from Kashibai, Bajiravas Ramchandra aka Raghunathrao, Janardhan and Babaji aka Nana, and four sons from Mastani, Samsherbhadar aka Krishna Rao.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"कर्मठ ब्राह्मणांनी मस्तानी मुसलमान असल्याने बाजीरावावर बहिष्कार घातला होता, पण बाजीरावाचा दराराच जबर होता, त्याने कोणालाच जुमानले नाही.","translated_text":"The Karmath Brahmins had boycotted Bajirao because he was a Muslim, but the rift of Bajirao was so strong that he did not attack anyone.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मस्तानीकरिता शनिवारवाड्यातच महाल बांधून घेतला.","translated_text":"He built a palace for Mastani on Saturday.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"चिमाजी अप्पा हा बाजीरावाचा धाकटा भाऊ.","translated_text":"Chimaji Appa is the younger brother of Bajirao.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"याने देखील कोकण घाट आणि किनाऱ्यावर मराठी सत्तेचा भगवा फडकवत ठेवला.","translated_text":"It also kept the goddess of Marathi power floating on the coconut valley and beaches.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"बाजीरावाला शोभेल असाच त्याचा हा धाकटा भाऊ होता.","translated_text":"He had a younger brother who was good at figs.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"बाजीरावाने दिल्लीस आणि चिमाजीने पोर्तुगिजांना त्यांची जागा दाखवून दिली.","translated_text":"Bajirao showed Delhi and Chimaji showed the Portuguese their seats.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"या लढाईत चिमाजीने पोर्तुगिजांकडून ७ शहरे, ४ बंदरे, २ लढाऊ टेकड्या आणि ३४० गावे जिंकून घेतल्याचा उल्लेख मिळतो.","translated_text":"In this battle, Chimaji is mentioned as having captured 7 cities, 4 ports, 2 battle hills and 340 villages from the Portuguese.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"वसईची लढाई ही चिमाजीला कीर्तीच्या अत्युच्च शिखरावर घेऊन गेली.","translated_text":"The Battle of Vasai took Chimaji to the pinnacle of his fame.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्याची जाणीव ठेवून चिमाजीने वसईजवळच \"वज्रेश्वरी\" देवीचे सुंदर मंदिर बांधले.","translated_text":"Aware of this, Chimaji built a beautiful temple to the goddess \"Vajreswari\" near Vasai.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"बाजीराव आणि चिमाजीने खरोखरच मराठी सत्तेचा दबदबा दख्खनपासून रुमशेपावतो पसरवला.","translated_text":"Bajirao and Chimaji really spread the dominance of the Marathi power from Dhakhan to Rumshepavu.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मराठ्यांची विजयी घोडी नर्मदा ओलांडून गेली.","translated_text":"The victorious horse of the Marathas crossed Narmada.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"२७ फेब्रुवारी १७४० रोजी नासीरजंग विरुद्ध लढाई जिंकून मुंगीपैठण येथे तह झाला.","translated_text":"On 27 February 1740, the Treaty of Mungipattan was signed, winning the battle against Nasirjang.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"तहात नासीरजंगने हांडिया व खरगोण हे प्रदेश बाजीरावांना दिले.","translated_text":"Nasir Sangh gave Handiya and Rabbit to the Bajaras in Tahat.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्याचीच व्यवस्था लावण्यासाठी ३० मार्च रोजी बाजीराव खरगोणला गेले.","translated_text":"Bajirao went to Rabbit on March 30 to arrange the same.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"या स्वारीत अचानक प्रकृती बिघडून, नर्मदा तीरावर रावेरखेडी या गावी विषमज्वराने २८ एप्रिल १७४०(वैशाख शुद्ध शके १६६२) रोजी पहाटे थोरले बाजीराव वारले.","translated_text":"In the course of this invasion, the situation suddenly deteriorated, the village of Raverkhedi on the banks of Narmada was struck by lightning on the morning of 28 April 1740 (Vishakhapur Sh. 1662).","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"बाजीराव हा ६ फूट होता, असा उल्लेख आहे.","translated_text":"Bajirao was said to be 6 feet tall.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"उंची बरोबरच त्याचे हातही बरेच लांब होते, भक्कम पिळदार शरीरयष्टी, तांबुस गौरवर्ण, निकोप प्रकृती, कोणीहि मोहीत व्हाव असा मोहक चेहरा, तेजस्वी कांती, न्यायनिष्ठुर स्वभाव, असे उमदे व्यक्तिमत्त्व असल्याने कोणावरही त्यांची सहज छाप पडे.","translated_text":"In addition to his height, his hands were also very long, his body was robust, his body was brilliant, his face was attractive, his hands were brilliant, and his personality was just.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"भपकेबाज पोशाखाचा त्याला तिटकारा होता, स्वतः बाजीराव पांढरे किंवा फिकट रंगाचे कपडे वापरी.","translated_text":"He was dressed in white or light-colored clothing.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"स्वतःची कामे शक्यतो स्वतः करण्यावर त्यांचा भर होता, नोकरा शिवाय त्यांचे अडत नसे.","translated_text":"They focused on doing their own work, perhaps doing their own work, and they were not distracted except by the servants.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यांचे खाजगी ४ घोडे होते - निळा, गंगा, सारंगा आणि अबलख अगदी त्यांचे दाणाव���रण पाणी स्वतः बघत.","translated_text":"He owned four private horses - blue, Ganga, Saranga and Ablak, even watching their own waters.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"खोटेपणा, अन्याय, ऐषाराम त्यांना अजिबात खपत नसे.","translated_text":"Lies, injustice, Asharam were not consuming them at all.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"उभ सैन्य त्यांच्या करड्या शिस्तीत तयार झाल होतं.","translated_text":"Both armies were trained in their strict discipline.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"थोरले बाजीराव हे अपराजित सेनापती होते.","translated_text":"Thorle Bajirao was an undefeated commander.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"बाजीरावाच्या मृत्यूनंतर त्याचा मुलगा बाळाजी बाजीराव उर्फ नानासाहेब यास शाहु महाराजांनी पेशवाईची वस्त्रे दिली.","translated_text":"After the death of Bajirao, his son Babaji Bajirao, also known as Nana Saheb, was given Peshawar clothes by the Shah Maharaja.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"नानासाहेबाने पुण्याला खऱ्या अर्थाने शहराचे रूप दिले.","translated_text":"Nana Saheb made Pune a city in the true sense of the word.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सदशिव पेठ, नाना पेठ, शुक्रवार पेठ आणि पर्वती हे नानासाहेबाच्या आज्ञेवरून बांधेले गेले.","translated_text":"Sadshiv Peth, Nana Peth, Friday Peth and Mountains were built on the orders of Nana Saheb.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"शिवाय मुठेवर \"लाकडी पुल\" त्यानेच बांधुन घेतला.","translated_text":"He also built a wooden bridge over his head.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पुण्याला शुद्ध पाण्याचा पुरवठा होत रहावा म्हणून यानेच \"कात्रज\" वसवले.","translated_text":"He planted the \"Katraz\" to provide clean water to Pune.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"नानासाहेबाने खऱ्या अर्थाने मराठे शाहीचा अटकेपार गेलेला सुवर्णकाळ बघितला त्याच बरोबर मराठ्यांना पानिपतचा प्राणांतिक फटका याच्याच करकीर्दीत बसला.","translated_text":"Nana Saheb saw the golden age of the Maratha empire as it passed away, and the Marathas sat in the throes of the deadly plague of Panipat.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"व्यवस्थापनाच्या दृष्टिने","translated_text":"In terms of management.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मात्र नानासाहेबाने आपले काम चोख बजावले.","translated_text":"But Nana Saheb did his job well.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"रघुनाथरावाने वयाच्या २३व्या वर्षीच अटकेवर भगवा फडकवला.","translated_text":"At the age of 23, Raghunath Rao was arrested.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"राघोबाचा राघो-भरारी झाला.","translated_text":"Ragoba's rage was overwhelming.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"याच काळातिल ४ मे १७५८ रोजी राघोबादादांचे नानासाहेबांना लिहीलेले एक पत्र मराठ्यांमधील चेतलेल्या आत्मविश्वासाचे बोलके उदाहरण आहे - \"आपण लाहोर, मुल्तान, काश्मीर आणि अटकेच्या आसपासचे सुभे आपल्या अंमलाखाली आणले आहेत, आणि जे न आलेले प्रदेश आहेत ते लवकरच आपल्या राज्��ात समाविष्ट करू.","translated_text":"During this period, a letter from Raghabad to Nana Sahib on 4 May 1758 is an example of the fervent self-confidence among the Marathas: \"We have implemented the well-being of Lahore, Multan, Kashmir and the surrounding areas, and we will soon incorporate the untouched territories into our state.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"अहमदशहा अब्दालीचा पुत्र तैमु्र सुलतान आणि जहानखान यांना आपल्या सैन्याने पराजित केले आहे.","translated_text":"Ahmed Shah Abdullah's son Timur Sultan and Jahan Khan have been defeated by his army.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यांना आपण अक्षरशः नागवले आहे.","translated_text":"We have literally overtaken them.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"आपले विस्कळीत सैन्य घेऊन ते एव्हाना पेशावरपर्यंत पोहोचले असतील.","translated_text":"He may have reached Avana Peshawar with his army.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"आम्ही आपले राज्य कंदाहारपर्यंत वाढवण्याचे निश्चित केले आहे.\"","translated_text":"We have decided to expand our kingdom to Kandahar\".","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"बाजीरावापासून राघोबांपर्यंतच्या या सगळ्या विजयांमुळे मराठी साम्राज्य उत्तरेत सिंधू नदी आणि कश्मीरपर्यंत, पूर्वेला ओरिसापर्यंत, नैर्ऋतेला गोव्यापर्यंत आणि दक्षिणेला म्हैसूरपर्यंत पसरले.","translated_text":"With all these victories from Bajirao to Raghobas, the Marathi Empire spread north to the Indus River and Kashmir, east to Orissa, northwest to Goa and south to Mysore.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"निजामाला तर मराठ्यांनी मिळेल तिथे पिटून काढले.","translated_text":"Nizama was beaten wherever the Marathas could find him.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सदाशिवराव भाऊनेही हैदराबादच्या निजामाला सळो की पळो करून सोडले.","translated_text":"Sadashiva Rao also ran away from the Nizam of Hyderabad.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"दिल्लीचे सिंहासन मराठ्यांनी आपल्या टाचेखाली आणले.","translated_text":"The Throne of Delhi was brought under the throne by the Marathas.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"शिवछत्रपतींची \"थोरली मसलत\" म्हणजेच दिल्लीवरचा हक्क पेशव्यांनीच प्रस्थापित केला.","translated_text":"The \"Thorli Masalat\" of Shiv Chhatrapati, the right to Delhi, was established by the Peshwa.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"याच घटनेवर वीर सावरकरांसारख्या प्रतिभावान कवीने तर \"अटकेवर जरीपटका म्हणून २६० ओळींचा पोवाडाच लिहून काढला\".","translated_text":"On this occasion, a talented poet like Veer Savarkar wrote a 260-line poem as a striker on a stick.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"तो संपूर्ण पोवाडाच वीरश्रीने भरला आहे, सगळा पोवाडा इथे देता येत नसला तरी त्याच पोवाड्यातील काही मोजक्या ओळी पुढील प्रमाणे -","translated_text":"The whole pool is filled with heroes, although not all of the pool can be given here, a few lines in the same pool are as follows:","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"ऐका ऐका हिंदुमात्र हो!","translated_text":"Listen, listen, you are a Hindu!","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"वार्ता विजयाच्या आल्या, उभ्या सात शतका��चा उगवे सुड जिंकिले जेत्याला॥१॥","translated_text":"The throne of victory came, and the seven centuries of glory rose to victory.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"जो जो मागे आला आसुर शक्तीच्या की भरावरी, भारतीय यज्ञाश्व नाचला त्याच्या त्याच्या उरावरी॥४३॥","translated_text":"He who came after me, filled with the key of the mighty power, danced the Indian Yagyashva in his dance.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"कुठे आज ते शक?","translated_text":"Where is that possible today?","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"वा बर्बर?","translated_text":"Or a barbarian?","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"बाल्हीकही?","translated_text":"Is that true?","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"वा हूण कुठे?","translated_text":"Where is Wa Hun?","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"भारतीय जठरग्नीत जळुनी भस्म जाहले द्रुत ते ते॥४४॥","translated_text":"The fire of the Indian fort burned down quickly.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"परी आज ते शल्य उपटले आज तोडिला ध्वज तो रे, आज जिंकिली तीही लढाई, आजि महंमद-मद उतरे॥६४॥","translated_text":"Today the flag is broken, today the battle is won, today Mohammed-mad has come down.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"हिंदूवीरांचा कीं श्रीशे असे यशस्वी हट केला, आज हिंदवी जरिपटका की पुन्हा पोचला अटकेला॥८०॥","translated_text":"Sri Shreya, who succeeded in removing the Hindu heroes, is now back in custody.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पठाण मोंगल तुर्क इराणी-दाढी तितुकी सामोरी, पुर्तुगिज वलंदाज फिरंगी टोपी तितुकी पाठिवरी॥१३१॥","translated_text":"The Pathan Mongol Turks, the Iranians, the Turks, the Turks, the Turks, the Turks, the Turks, the Turks, the Turks, the Turks, the Turks, the Turks, the Turks, the Turks, the Turks, the Turks, the Turks, the Turks, the Turks, the Turks, the Turks, the Turks, the Turks, the Turks, the Turks, the Turks, the Turks, the Turks, the Turks, the Turks, the Turks, the Turks, the Turks, the Turks, the Turks, the Turks, the Turks, the Turks, the Turks, the Turks, the Turks, and the Turks.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"परी तितुक्यांहीसहित मराठा-वीर झुंज करी, एक्या ह्स्ते उपटित दाढी टोपी उडवी दुज्या करी॥१३२॥","translated_text":"And thou shalt fight with them all, and with one hand thou shalt put down thy beard, and with one hand thou shalt put down thy hat.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पालखेडसी निजाम पिटला अल्ली पिटिला बंगाली, अर्काटासी नबाब पिटला, पिटिला सिद्दी जली स्थली॥१६४॥","translated_text":"He is the father of Nisaam Pitla Ali Pitla Bengali, the father of Arkatasi Nabat Pitla, the father of Siddi Jalli.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"बादशहाच्या बादशाहिची जाळुनि दाढी दिल्लीवरी, होता की नव्हतासा केला निजाम पिटूनि भोपळी॥१८०॥","translated_text":"The burning beard of the king's king was in Delhi.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"जयजयकारे भरा अंबरा करा महोत्सव घरोघरी, मांगलिका कीं हिंदुमात्र हो वार्ता आतांची आली॥२२०॥","translated_text":"The celebration of the festival is at home and the demands of the Hindus have now come to pass.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"आज सात शतकाने विजयी मिरवित सोनेरी तोडा, पिई सिंधुचे पाणी पुनरपि हिंदु सैनिकांचा घोडा॥२५२॥","translated_text":"Today, seven centuries have passed since the victory of the Golden Jubilee, the return of the water of the Indus, the horse of the Hindu soldiers.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"पानिपत","translated_text":"Panipat","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"मात्र राघोबादादाची पाठ फिरताच दिल्लीतील शहा, अहमदशहा अब्दालीशी चुंबाचुंबी करू लागला.","translated_text":"But as soon as he turned his back on Raghabada, he began to kiss Shah, Ahmed Shah Abdali of Delhi.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्याचा बंदोबस्त करण्यासाठी सदाशिवरावभाऊ(चिमाजी अप्पाचा पुत्र) शिंदे, होळकर, गायकवाड, मेहेंदळे असे तोलामोलाचे सरदार घेउन जाट व रजपुतांच्या मदतीने दिल्लीवर चालुन गेला.","translated_text":"In order to settle it, Sadashivarabhavu (Chimaji Appa's son), Shinde, Holkar, Gaikwad, Mehendalle, along with Jhat and Rajput, walked to Delhi to take the Sardar of his companions.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"दिल्ली ताब्यात येताच त्याने विश्वासरावाला आपल्या पुतण्याला सिंहासनावर बसवण्याचे ठरवले.","translated_text":"As soon as he took over Delhi, he decided to put his grandson on the throne.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मात्र उद्या हिंदु राजा बसवुन भाऊ निघुन जाईल, पण अफगाणांनी चिडुन आक्रमण केले तर उत्तरेतिल सगळी राज्ये त्या खाली भरडली जातिल ही भीती जाट-शिख-रजपुतांना वाटली, त्यांनी या गोष्टीला नकार दिला.","translated_text":"But tomorrow, the Hindu king will be installed and the brother will leave, but if the Afghans attack with a furious attack, all the northern states will be flooded under it, the Jat-Sikh-Rajputas feared, they refused this.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मात्र मराठ्यांची दहशत रहावी म्हणून सदशिवरावभाऊने घणाचे घाव घालुन दिल्लीचे तख्त फोडले.","translated_text":"However, in order to terrorize the Marathas, Sadashivarabhavahu broke the Delhi throne with a thick wound.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पण जाट-रजपुतांची भीती खरी ठरली. राघोबाने डिवचलेला अब्दाली संधीची वाटच बघत होता.","translated_text":"But the fears of Jatt-Rajputha came true, and Ragoba's dejected Abdali was waiting for an opportunity.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मराठ्यांनी दिल्लीवर आक्रमण करताच दिल्ली आपल्या ताब्यात रहावी म्हणून त्याने मोर्चा बांधणी चालु केली.","translated_text":"He set up a march to keep Delhi under his control as the Marathas invaded Delhi.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१७ ऑक्टोबर १७६० रोजी त्याने दिल्लीच्या दिशेने कुच केले.","translated_text":"On 17 October 1760, he marched towards Delhi.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"अगदि २४-२५ तारखेपर्यंत तो भागपतपर्यंत आला.","translated_text":"He arrived in Bhagpat by August 24-25.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मराठी सैन्य या वेळी धान्याच्या चणचणी मुळे कुंजपुराकडे वळल��� होती.","translated_text":"The Marathi army had turned to Kunjpur this time due to grain shortages.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मराठी सैन्याने अब्दालीने यमुना ओलांडु नये म्हणून फारसे काही प्रयत्न केले नाहीत.","translated_text":"The Marathi army made little effort to prevent Abdali from crossing Yamuna.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"आधीच आपली शक्ती वाया घालवण्यापेक्षा आपल्याच प्रभावाखाली असलेल्या भूमीवर अब्दालीला अंगावर घेऊ असा विचार भाऊने केला.","translated_text":"Instead of wasting his power already, he decided to take over the land under his own influence.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हे अब्दालीच्या पथ्यावरच पडले, त्याचे सैन्य अगदी सोनपत आणि पानिपत नजीक येउन ठेपले.","translated_text":"And they fell by the way of Abdhali, and his army came near to Son-pat and Pan-pat.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"भाऊला त्या भागाची फारशी माहिती नव्हती, उत्तरेतिल त्याची पहीलीच मोहीम होती.","translated_text":"My brother didn't know much about the area, so it was his first expedition to the north.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सुरुवातिला छोट्या-छोट्या चकमकीत मराठी सैन्याने हिसका दाखवला असला तरी अनुभवी अब्दालीच्या सैन्याने १४ जानेवारी १७६१ रोजी मुख्य लढाईला तोंड फ़ोडले.","translated_text":"Although initially the Marathi army had shown little support in small clashes, the army of the veteran Abdali fought the main battle on 14 January 1761.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"या पानिपतच्या तिसऱ्या लढाईत दोहो बाजुचे मोठे नुकसान झाले.","translated_text":"The third battle of Panipat resulted in heavy casualties for the two sides.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"यात मराठ्यांचा मोठा पराभव झाला.","translated_text":"This led to a major defeat for the Marathas.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"लाखापेक्षा पेक्षा जास्त मराठी सैन्य कापले गेले. १८ वर्षांचा कोवळा विश्वासराव लढाईत मारला गेला.","translated_text":"More than a lakh Marathi soldiers were cut off. 18-year-old Kowla Trustrao was killed in battle.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सदशिवरावभाऊ देखिल कामी आला.","translated_text":"Members of the assembly came up.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"दोघांची प्रेते अफगाणी सैनिकांच्या हाती लागली.","translated_text":"They both fell into the hands of Afghan soldiers.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"कोवळ्या विश्वासरावाचे प्रेत बघून तर अब्दाली चाटच पडला \"सुभान अल्लाह, क्या नुर है?","translated_text":"When he saw the ghost of the believer, he said, \"Subhaanahu wa ta'ala, kya nur hai?\"","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मरनेके बाद इतना हसीन है तो जिंदा कैसा होगा?\" अश्या आशयाचे उद्गार त्याच्या तोंडुन निघाले.","translated_text":"How can he be so happy when he is dead?\"","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"म्हणूनच अब्दाली विश्वासरावाच्या प्रेताला आपल्या बरोबर घेऊन जाणार होता असे म्हणतात.","translated_text":"This is why it is said that Abdali was going to take the ghost of Vishwara with him.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ब्रिटिश पत्रे देखिल विश्वासरावाला \"Most handsom among marathas\" असे म्हणतात.","translated_text":"British letters call the believer \"Most handsom among marathas\".","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"असे समजतात की पानिपतच्या लढाई नंतर पुणे भागातील एकही घर असे नव्हते की ज्या घरातला पुरुष कामी आला नव्हता पेशवाईची पत्रे याचा उल्लेख घरोघरी बांगड्या फुटल्या असे करतात.","translated_text":"It is believed that after the battle of Panipat, there was not a single house in the Pune area where a man did not come to work.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"नानासाहेबाला जे पत्र आले त्यात लिहीले होते \"दोन ही्रे हरवले, काही मोती हरवले आणि मोहोरा किती हरवल्या याला गणानाच नाही\".","translated_text":"And there was written in the letter which came to Nana-saheb, saying, Two lost diamonds, and two lost pearls, and one lost pearl, and one lost pearl.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पानिपतावर मराठ्यांचा पराभव झाला खरा पण मराठ्यांनी अब्दालीला देखिल असा फटकावला की त्या नंतर दिल्लीकडे परत तो कधीच फिरकला नाही.","translated_text":"The Marathas were defeated at Panipat but the Marathas punished Abdali by saying that he never returned to Delhi afterwards.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"आजही तेथील माणसे जिंकलेल्या अब्दालीपेक्षा हरलेल्या मराठ्यांना मान देतात, भाऊने जेथुन लढाईची सुरुवात बघितली होती तिथे हरीयाणा सरकारने एक स्मृतीस्तंभ उभा केलाय.","translated_text":"Even today, the people there pay tribute to the lost Marathas rather than the winning Abdali, the Haryana government has erected a memorial on the spot where Brother saw the beginning of the battle.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मात्र पानिपतचा पराभव मराठ्यांच्या सत्तेवरचा मर्मप्रहार ठरला.","translated_text":"But the defeat of Panipat was a major blow to the power of the Marathas.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यानंतर मराठी सत्ता परत पुर्वीच्या तडफेने कधीच उठली नाही.","translated_text":"After that, Marathi power never rose again.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मराठ्यांचा प्रभाव हळूहळू कमी होत गेला.","translated_text":"The influence of the Marathas gradually diminished.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"थोरले माधवराव प्रशासनपर्व","translated_text":"This is the first time in the history of Tamil Nadu.","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"आपल्या स्वकीयांच्या आणि मुलाच्या मृत्युची बातमी ऐकुन नानासाहेब खचले.","translated_text":"When Nana Saheb heard the news of the death of his family and his son, he was devastated.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यांनी त्याची हाय खाल्ली हेच दुःख उराशी कवटाळुन हा महान पेशवा २३ जून १७६१ रोजी वारला.","translated_text":"This great practitioner died on June 23, 1761.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यांच्या धाकट्या मुलाने माधवराव पेशवा १ला याने मात्र पुढच्या काही वर्षात दक्षीणेत मराठी सत्तेचा दरारा परत प्रस्थापित केला.","translated_text":"His youngest son, Madhavrao Peshawa I, however, reestablished Marathi rule in Dakshine in the next few years.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"माधवरावास २० जुलै, १७६१ रोजी पेशवाईची वस्त्रे मिळाली.","translated_text":"On 20th July, 1761, Madhvavas received the clothes of the Peshawar.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सुरुवातीच्या काळातच त्यांनी - १७६२ उरळी, नोव्हेंबर १७६२ घोडनदी, ऑगस्ट १७६३ राक्षसभुवन या लढाया केल्या.","translated_text":"In the early days, he fought in the battles of Ural, November 1762, Ghodnadi, August 1763, and Rajasthan.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"निजामाला १७५९ला उदगीरला सदाशीवरावभाऊने निजामाला हरवुन ८५ लाखाचा मुलुख हस्तगत केला होता.","translated_text":"In 1759, Nizama was defeated by Ugarit Sadashivarabha and took possession of 85 lakh rupees.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्याचा सुड घेण्यासाठी मराठयांच्या नाजुक परीस्थितीचा फायदा घेत नळदुर्ग, अक्कल्कोट या ठिकाणी निजामाने धुडगुस घालत होता.","translated_text":"In order to take advantage of the fragile condition of the Marathas, he used to wear silk in the places of Nalgadhur and Akkalkot.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"माधवरावांनी २० ऑगस्ट १७६१ रोजी मोहिम हाती घेतली.","translated_text":"The expedition took place on 20 August 1761.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पण २९ डिसेंबर, सन १७६१ मध्ये राघोबादादांनी अनपेक्षीत तह केला.","translated_text":"But on December 29, 1761, the Ragobabads made an unexpected treaty.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"या नंतर पेशव्यांनी हैदरालीखान विरुद्ध मोहिम उघडली, मात्र रघुनाथरावांनी निजामाशी हातमिळवणी करून घरभेदीपणा केल्याने माधवरावांनी तात्पुरती शरणागती पत्करली.","translated_text":"After this, the Peshwas launched a campaign against Hydralikhan, but the Madhwaras temporarily surrendered due to a handshake with the Nizams.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मात्र निजाम व राघोबादादा यांच्यात बेबनाव सुरू झाला निजामाने पुण्यावर हल्ले केले.","translated_text":"However, the rift between Nizam and Raghabada started and Nizam attacked Pune.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"या नंतर औरंगाबादवर मराठ्यांनी हल्ले केले.","translated_text":"After this, the Marathas attacked Aurangabad.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पुढे राक्षसभुवन येथे १० ऑगस्ट १७६३ च्या युद्धात पेशव्यांनी निजामाचा दारुण पराभव केला.","translated_text":"In the Battle of Rakshabhwan on 10 August 1763, the Peshwas defeated the Nizams.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"निजामाकडून उदगीरचे ६० लाख आणि नवीन २२ लाख असा एकूण ८२ लाखांचा मुलुख मरठ्यांनी मिळवला.","translated_text":"A total of 82 lakh was earned from Nizama with a margin of 60 lakh Udigir and 22 lakh new.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"माधवरावाने हैद्राबादच्या निजामाला दाती तृण धरायला लावले.","translated_text":"Madhavara made the Nizam of Hyderabad to grind his teeth.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"या नंतरच्या काळात माधवरावांनी कर्नाटकवर एकंदर ५ स्वाऱ्या केल्या.","translated_text":"In the subsequent period, the Madhavras made a total of five sweats over Karnataka.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"या मोहिमांमुळे अगदी शहाजीराजांच्या वेळचा जहागिरीचा सर्व मुलुख परत मराठ्यांना मिळाला.","translated_text":"These campaigns brought back to the Marathas all the wealth of sailing from the time of the Shah's reign.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"या मोहिमांत माधवरावाचे शिस्त, चिकाटी, शौर्य, जरब हे गुण हे गुण उजळुन निघाले.","translated_text":"These campaigns highlighted the qualities of discipline, perseverance, bravery and courage.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१२ वर्षांत त्याने मराठी सत्तेचा गेलेला आत्मविश्वास परत मिळवुन दिला.","translated_text":"In 12 years, he regained the confidence of the Marathi government.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मराठ्यांचा ब्रिटीश इतिहासकार ग्रँड डफ हा माधवराव पेशव्याची तुलना त्याचाच आजा पहिला बाजीराव याच्या बरोबर करतो.","translated_text":"The British historian of Marathas, Grand Duff, compares Madhavarava's career to that of Aja I Bajirao.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"राघोबादादाने मात्र माधवरावाच्या पेशवा बनण्याला विरोध केला.","translated_text":"However, Raghabadada was opposed to becoming a professional of Madhwara.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"राघोबादादाला पेशवेपद त्याच्याकडे पाहिजे होते.","translated_text":"Raghabadada wanted a profession from him.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"म्हणजे शाहुराजे - ताराराणी मधला जुना वादच परत या दोघात चालु झाला.","translated_text":"So the old quarrel between the Shahuraja and the Tararajani has returned.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"शेवटी नाईलाजाने माधवरावांनी राघोबादादांना नजरकैदेत टाकले.","translated_text":"Nailaja eventually imprisoned Raghobadas by the Madwaras.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पुढे आतड्याच्या क्षयाच्या आजाराने माधवरावांचे १७ नोव्हेंबर १७७२ रोजी थेउर येथे गणपती मंदीराच्या ओसरीतच निधन झाले.","translated_text":"Furthermore, due to intestinal tuberculosis, Madhwara died on 17 November 1772 at the Osari of the Ganpathi Temple in Theur.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ग्रँड डफ म्हणातो - \"पानिपतापेक्षाही माधवरावाचा मृत्यु हा पेशवाईसाठी दुस्वप्न ठरला.\"''' माधवराव गोरेपान, उंचपुरे, आणि थोराड शरीराचे होते, काळेभोर आणि पाणीदार डोळे, उग्र चेहेरा याच बरोबर मितभाषी असून एरवी बोलताना रोखठोक आणि ठासुन बोलत.","translated_text":"Grand Duff said, \"Madhwara's death was a nightmare for the professional even more than Panipat\". 'Madhwara was gored, tall, and short-bodied, with black and watery eyes, a rough face, and conversing with Ervi.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"लेखन रेखिव होते.","translated_text":"Writing was rigid.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"राज्याच्या कर्जफेडीसाठी स्वतःचे लाखो रुपये, जडजवाहिर दिले.","translated_text":"He gave his own millions of rupees to pay off the state's debt.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"बाजीरावाप्रमाणेच माधवरावांना देखिल चैन, आळस, लबाडि बिलकुल खपत नसे.","translated_text":"Like figs, they did not consume the laziness, laziness and deceit.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"पेशवाईचे पुनरुत्थान","translated_text":"The resurrection of Peshawar","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"त्या नंतर डिसेंबर १७७२ मध्ये त्यांचा धाकटा भाऊ नारायणराव पेशवा झाला.","translated_text":"He was succeeded by his younger brother, Narayana Rao Peshawa, in December 1772.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मात्र राघोबादादांच्या गारद्यांनी त्यांचा खून केला.","translated_text":"But they were killed by the garrisons of the ragobadads.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१७७३ मध्ये राघोबादादाच पेशेवे झाले.","translated_text":"It was in 1773 that Raghabada became a profession.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"नारायणरावांच्या मृत्युची चौकशी करून न्यायमुर्ती रामशास्त्री प्रभुणे यांनी त्याचा ठपका राघोबादादांवर ठेवला, राघोबांनी निमुटपणे पेशवेपदावर नारायणरावाचा पुत्र माधवराव २रा म्हणजेच सवाई माधवराव यास गादीवर बसवले.","translated_text":"Inquiry into the death of Narayanarava was carried out by Justice Ram Shastri Prabhuvane, who placed his stamp on Raghobadas, while Raghobas freely installed Narayanarava's son Madhavarava II, or Sawai Madhavarava, on the throne.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१७९६ पर्यंत त्यांनी गादी चालवली.","translated_text":"By 1796 he was a carpenter.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सवाई माधवरावांच्या काळात मराठ्यांनी परत दिल्लीवर जरब बसवली खुद्द महादजी शिंदे दिल्लीत तळ ठोकुन राहिले, बादशहाने त्यांना वजीर म्हणून नेमले तेव्हा अतिशय नम्रपणे महादजी शिंदे यांनी त्याला नकार देऊन ती वस्त्रे पुण्यास पाठवुन पेशव्यांना वजीर नेमले.","translated_text":"In the days of Sawai Madhava, the Marathas returned to Delhi, and Mahadevi Shinde himself stayed in Delhi, when the emperor appointed him as a wazir, he very humbly refused and sent him to wash the clothes and appointed a wazir to the peoples.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"दिल्लीच्या नाड्या पुनः पुण्याच्या हातात आल्या याचेच हे पुरावे होते.","translated_text":"This is the proof that Delhi's pulses came into the hands of the reapers.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"इथे नाना फडणिसांनी इंग्रजांची २-३ राजकिय व लष्करी आक्रमणे परतवुन लावली.","translated_text":"It was here that Nana Fadhnissas retaliated against two or three British political and military attacks.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"यामुळे \"जबतक नाना तबतक पुना\" असे भारतभर म्हंटले जाऊ लागले.","translated_text":"This led to the saying \"Jabtak Nana Tabtak Pune\" spread across India.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"पेशवाईचा अस्त","translated_text":"What is the meaning of life?","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"सवाई माधवरावांच्या आत्महत्येनंतर पेशवेपदावर राघोबादादाचा पुत्र दुसरा बाजीराव आला, हाच तो पळपुटा बाजीराव.","translated_text":"After the suicide of the Sawai Madwaras, the second Bajirao, the son of Raghobada, took over the position of Peshvebha.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"यशवंतरा��� होळकराला भिउन हा पुणे सोडून पळाला आणि वाई येथील इंग्रजांच्या आश्रयाला गेला.","translated_text":"Yashwantrao Holkarla Bhawne fled from Pune and went to the British shelter at Y.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"इथुन प्रत्येक बाबतित इंग्रज मराठी सत्तेत ढवळाढवळ करू लागले.","translated_text":"From here on, the British began to defect to Marathi rule.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"३१ डिसेंबर १८०३ रोजी झालेल्या करारा नुसार बाजीरावाने इंग्रजांची तैनाती फौज स्वीकारुन, त्या फौजेच्या खर्चासाठी मोठा मुलुख इंग्रजांच्या घशात घातला.","translated_text":"In accordance with the treaty of December 31, 1803, Bajirao accepted the British troops deployed and put a large sum of money at the expense of the troops at the hands of the British.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१८०० साली नाना फडणवीस यांचा मृत्यु झाल्यावर पेशवाईतील उरले-सुरले शहाणपण संपले.","translated_text":"When Nana Fadnavis died in 1800, the wisdom of the Ulla-surla of Peshawar came to an end.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१७९९ मध्ये टिपु सुलतान आणि १८०० साली नाना फडणवीस यांचा मृत्यु झाल्यावर इंग्रजांना पुणे हे सोपे आणि एकुलते एक लक्ष झाले.","translated_text":"With the deaths of Tipu Sultan in 1799 and Nana Fadnavis in 1800, Pune became an easy and unique destination for the British.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१८०३ च्या तहा नंतर देखिल बाजीराव आणि ब्रिटीश यांच्यात धुसफुस चालुच राहीली.","translated_text":"After the end of the year 1803, there was still a great deal of tension between the British and the Nazis.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"शेवटी त्याची परीणीति ५ नोव्हेंबर १८१७ या दिवशी खडकी येथील लढाईत झाली.","translated_text":"His final defeat was at the Battle of Khadki on 5 November 1817.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ईस्ट इंडिया कंपनीने लेफ्टनंट कर्नल बर(Burr) याच्या नेतृत्वाखाली दुसऱ्या बाजीरावाचा पराभव केला.","translated_text":"The East India Company defeated the second battalion under the command of Lieutenant Colonel Burr.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१८१८ मध्ये अशीरगडजवळ धोलकोट येथे John Malcolm याच्या समोर मराठ्यांनी शरणागती दिली.","translated_text":"In 1818, the Marathas surrendered to John Malcolm at Dholkot near Ashirgarh.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"काही इतिहासकार याची २ कारणे देतात १)२रा बाजीराव हा नजरकैदेतच वाढला असल्याने त्याला दरबारी कामकाज व राजकारण आणि युद्धातले छक्के-पंजे माहीत नव्हते, २)पेशव्यांच्याच हाताखाली मोठे झालेले सरदार आता पेशवाईलाच धाक दाखवत होते.","translated_text":"Some historians give two reasons for this: 1) Bajirao grew up in captivity but did not know the workings of the court and the politics of the war, 2) the sergeant who grew up in the hands of the peasants was now afraid of the peasants.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"अशी संकटे या आधीच्या कोणत्याच पेशव्यावर आली नव्हती.","translated_text":"This has never happened to any profession before.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"इंग्रजांनी त्याचे राज्य हि��कावुन त्यास वार्षिक ८ लक्ष रुपयांचे पेन्शन चालु केले, त्याची रवानगी कानपूरजवळ ब्रह्मवर्तास झाली.","translated_text":"The British seized his kingdom and administered an annual pension of Rs 8 lakh to him.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"इंग्रजांनी रायगड देखिल ताब्यात घेतला, रायगडवर त्यांनी सगळी हिशेब आणि दरबारी कागदपत्रे जाळली व सगळ्या मुख्य इमारती जमिनदोस्त केल्या.","translated_text":"The British captured Raigad, burned all the accounts and court papers at Raigad, and demolished all the main buildings.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"इंग्रजांचा काळा कालखंड भारतावर सुरू झाला.","translated_text":"The British Dark Ages began in India.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"बाजीरावास अनेक लग्नांनंतर देखिल मूल झाले नव्हते, शेवटी वेणगांव(कर्जत-रायगड) येथील माधवराव भट जे बाजीरावाच्या सांगण्यावरून ब्रह्मवर्तास स्थायिक झाले होते त्यांच्या \"गोविंद\" नावाच्या मुलाला दत्तक घेतले.","translated_text":"After several marriages, Bajirawas did not have a child, but finally adopted a son named \"Govind\" by Madhavrao Bhat from Vengaon (Karzat-Raigad) who had settled in Brahmavarta at the behest of Bajirawa.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्याचेच नाव धोंडोपंत ठेवले, हेच ते स्वातंत्र्यसेनानी \"नानासाहेब पेशवे\" या शिवाय बाजीरावाने २ मुले दत्तक घेतली होती - गंगाधर उर्फ बाळासाहेब आणि सदाशिव उर्फ दादासाहेब.","translated_text":"In addition to this, the freedom fighter \"Nanasaheb Peshave\" Bajirao had adopted two sons - Gangadhar aka Balasaheb and Sadashiv aka Dadasaheb.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"२रा बाजीराव २८ जानेवारी १८५१ मध्ये वारला, मात्र ११ डिसेंबर १८३९ च्या त्याच्या मृत्युपत्रा प्रमाणे इंग्रजांनी नानासाहेबास उत्तराधिकारी म्हणून मान्यता दिली तरी पदव्या आणि पेन्शन देण्यास नकार दिला.","translated_text":"Bajirao II died on 28 January 1851, but, according to his obituary of 11 December 1839, although the British recognized Nana Saheb as the successor, he refused to grant degrees and pensions.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"नानासाहेबच नव्हे तर भारतातील बऱ्याच संस्थानांना इंग्रजांनी तनखा नाकारला, काहांची तर संस्थानेच वारसाहक्का वरून किंवा दत्तकविधानावरून खालसा करावयास घेतली.","translated_text":"Not only Nana Saheb, but many institutions in India were denied salaries by the British, and some of them were stripped of their inheritance rights or adopted by the Constitution.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"१८५७ चे स्वातंत्र्यसमर आणि सामाजिक परिस्थिती.","translated_text":"Independence Day of 1857 and social conditions.","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"सगळीकडे असंतोष पसरत चालला होता.","translated_text":"There was dissatisfaction everywhere.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१८३०पासूनच इंग्रजांचे कंपनी सरकार भारतीय उद्योगांची जाणून बुजून गळचेपी करत होते.","translated_text":"From the 1830s onwards, the British Company Government was stealing Indian industry.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"माल निर्यातीवर जबर कर लादला होता, आणि इंग्लंडमधून येणारा माल आयात अत्यल्प बसविल्याने स्वस्तात विकला जाई.","translated_text":"Exports were heavily taxed, and imports from England would be sold at a discount.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"भारतीय उद्योगांचे तीनतेरा वाजले.","translated_text":"It was three o'clock in the morning for Indian industry.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१८३०-३१ सालचा विनिमय दर होता १५ भारतीय रु.","translated_text":"In 1830-31, the exchange rate was 15 Indian rupees.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"= १ स्टर्लिंग पाउंड.","translated_text":"This is equal to one pound sterling.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"यावरून भारतीय धंदे का बुडित गेले याचे सुस्पष्ट कारण समजते.","translated_text":"This explains the reason for the sinking of Indian industry.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"आर्थिक आघाडी अशी पिछाडली होती तर भारतीय सैनिकाचे पगार देखील इंग्रज सैनिकांपेक्षा कित्येक पटींनी कमीच होते, त्यांना बढती अशी कधी मिळतच नसे.","translated_text":"When the economic front was so backward, the wages of Indian soldiers were also many times lower than those of British soldiers, they never got any promotion.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"यातच भर म्हणून सामाजिक स्थित्यंतरे घडत होती हिंदूंच्या धार्मिक रिवाजांत कायद्याने आडकाठी करण्यात आली, समुद्रयात्रेला हिंदु धर्माने धर्मबाह्य ठरवल्याने ही समुद्रयात्रेची अट शिपायांना जाचक ठरू लागली.","translated_text":"In addition, the social situation was changing and the religious customs of the Hindus were being disrupted by the law, and the condition of the seafarers was becoming alarming as the Hindu religion outlawed the seafarers.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मात्र या असंतोषाला वाढवण्याचे मुख्य कारण घडले - काडतुसांना लावलेली चरबी, ही गायीची किंवा डुकराची असे.","translated_text":"However, the main reason for this increased discontent was the fat on the cartridges, whether cow or pig.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"गाय हिंदूंना पवित्र आणि डुक्कर मुसलमानांना निषिद्ध असल्याने सैनिकांमधे प्रचंड असंतोष पसरला होता.","translated_text":"There was widespread dissatisfaction among the soldiers as the cow was forbidden to the Hindus and the pig to the Muslims.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"या सर्व थरांतील असंतुष्ट घटकांना नानासाहेब पेशव्यांनी एकत्र आणले.","translated_text":"The dissatisfied elements of all these layers were brought together by Nana Saheb Peshwa.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"यात त्यांना केवळ पेन्शन मिळाले नाही म्हणून संस्थानिकांनी भारतीय सैनिकांना चिथवुन हे बंड घड्वून आणले किंवा मुसलमानांना आपली सत्ता परत पाहिजे होती म्हणून त्यांनी हिंदूंना धाक घालून हा \"जिहाद\" घडवला असे म्हणणाऱ्यांनी १८५७ च्या आधीची नानासाहेबांनी - झाशीची राणी किंवा आसाम, जयपुर, चांदा, ग्वाल्हेर, रेवा, संबलपूर या आणि अशा शेकडो राजे-राजवाड्यांना १८५४पासूनच या युद्धाबाबत लिहीलेली पत्रे वाचावीत.","translated_text":"It was not only because they received their pensions that the institutionalizers instigated the rebellion against Indian soldiers or because the Muslims wanted to regain their power that they made the \"jihad\" by intimidating the Hindus that the grand-sahabs of before 1857 - the Queen of Jashi or the Assam, Jaipur, Chandra, Gwalior, Reva, Sambalpur and hundreds of such kings and princes - read their letters about the war since 1854.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"किंवा लष्करी छावणीत सैनिकांकडून कमळावर आणि नागरिकांकडून भाकऱ्यांवर हात ठेवून घ्यायला लावलेली शपथ बघता यात नानासाहेबांनी किती गुप्तता ठेवली होती हे लक्षात येते.","translated_text":"Or the vows made by soldiers at a military camp to lay hands on camels and by civilians to lay their hands on breadcrumbs reveals just how much secrecy the grandparents kept.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"केवळ वार्षिक ८ लाखाच्या तनख्यासाठी लढणारे नाना नव्हतेना झाशीची राणी.","translated_text":"She is the only grandmother who fights for an annual salary of Rs 8 lakh.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"२ऱ्या बाजीरावाच्या मृत्यूनंतर नानासाहेबांच्या आई नेपाळ येथे राहिल्या, तेथे त्यांनी ८० गावे 'खरेदी' केली या वरून नानासाहेबांसाठी बाजीरावाने ७ पिढ्या पुरेल इतका पैसा सोडला होता हे समजते, त्यापुढे ८ लाखाचे पेन्शन ते काय?","translated_text":"After the death of Bajirao II, Nanasaheb's mother lived in Nepal, where she bought 80 villages and left enough money for Nanasaheb for seven generations.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"संदर्भ","translated_text":"Reference","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"सौरभ","translated_text":"Sourabh","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"वैशंपायन","translated_text":"Vaishampayan","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:महाराष्ट्राचा इतिहास वर्ग:पेशवे वर्ग:सैनिकी पेशातील मराठी व्यक्ती","translated_text":"Class: History of Maharashtra Class:Profession Class:Marathi people in the military profession","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"वर्ग:इ.स.","translated_text":"Class: C.E.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१६६२ मधील जन्म वर्ग:इ.स.","translated_text":"Born in 1662: C.E.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१७२० मधील मृत्यू वर्ग:पुरुष चरित्रलेख","translated_text":"Death class of 1720: Male biography","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"चित्पावन कोकणस्थ ब्राह्मण","wikicode":"[[File:ChitpavaniMarathi.wav|thumb|कर्नाटकातील काही भागात बोलल्या जाणाऱ्या चित्पावनी भाषेचा नमुना]]\n'''चित्पावन कोकणस्थ ब्राह्मण''' ('''चित्पावन ब्राह्मण''' किंवा '''कोकणस्थ ब्राह्मण''' अर्थात, \"[[कोकण|कोकणातील]] रहिवासी ब्राह्मण\") हा भारतातील [[महाराष्ट्र]] राज्याच्या किनारपट्टी प्रदेश [[कोकण]]मधील एक [[हिंदू]] [[ब्राह्मण]] समाज आहे.\n\nएन्थोवेन या ब्रिटिश समाजशास्त्रज्ञाने 'मुंबई इलाख्यातील जाती' या ग्र��थात १३६ ब्राह्मण पोटजातींची नोंद केली आहे. तर \"ज्ञानकोशा'त डॉ. केतकरांनी भारतात ब्राह्मणांच्या ८०० पोटजाती असल्याची नोंद केली आहे. त्यापैकी चित्पावन कोकणस्थ ब्राह्मण ही एक पोटजात आहे.{{संदर्भ हवा}}\n==व्युत्पत्ती==\n[[चित्र:Parshuram.jpg|140px|right]]\n[[चित्र:परशुरामावतार.JPG|140px|left]]\nबऱ्याचदा चित्पावन/चित्तपावन या शब्दाचा अर्थ चितेतून पावन झाले आहेत ते असा घेतला जातो. कारण, चित्पावनांना भगवान परशुरामांनी कोकणात आश्रय दिला असे मानले जाते. समुद्रात १४ प्रेते तरंगत होती, परशुरामांनी त्यांना जिवंत केले आणि दीक्षा दिली. तेच चित्पावन ब्राह्मण असे समजले जाते. मात्र इतिहासाचार्य राजवाडे यांनी चित्पावनांचे मूळपुरुष हे [[अग्नी]] चयन करत व अग्नि (चित्य) चयनाने जे पावन झाले ते चित्पावन असे वर्णन केले आहे.[{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.rasik.com/cgi_bin/display_book.cgi?bookId=b44500&lang=marathi|title=मराठी पुस्तक आम्ही चित्पावन, marathi book AmhI chitpAvan AmhI chitpAwan|website=www.rasik.com|access-date=2018-04-10|archive-date=2016-03-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304204736/http://www.rasik.com/cgi_bin/display_book.cgi?bookId=b44500&lang=marathi|url-status=dead}}]\n[[File:Chiplun scenery from Parshuram Ghat 03.JPG|thumb|परशुराम घाटातून दिसणारे चिपळूण शहराचे दृश्य]]\n\n===दंतकथा===\n[[परशुराम|परशुरामाने]] १४ व्यक्तींना [[कोकण|कोकणा]]त आणून वसविले व त्यांना ब्राह्मण करून घेतले, या दंतकथेची संगती लावली जाते. चित्पावन हे नाव का पडले, याचे ऐतिहासिक दाखले दिले आहेत. ३०८८ वर्षांपूर्वी चित्पावन वसतीसाठी कोकणात आले, असे वि. का. राजवाडे यांचे म्हणणे आहे. क्षितिपावन या शब्दापासून चित्पावन हा शब्द आला आहे असे गो.कृ.मोडक यांनी नोंदविलेले आहे. क्षिती म्हणजे जमीन. ती खणून साफ करणारे असा त्याचा अर्थ आहे. कोकणातील जमीन पूर्वी खाजणी होती.चित्पावन लोकांची वस्ती पूर्वी मुख्यत: खाडीच्या काठी होती. त्या लोकांनी तिथे बांध घालून,पाणी काढून,तिथल्या जमिनी शेतीयोग्य केल्या. त्यांना मळेजमिनी म्हणतात.समुद्र मागे हटवून त्या मिळवलेल्या आहेत हे परशुराम कथेचे तात्पर्य म्हणून सांगता येईल.[भारतीय संस्कृती कोश खंड तिसरा, पृष्ठ ४०२ ]\nअरुण क. घोष यांच्या मतानुसार चित्पावन पोटजात [[सातवाहन_साम्राज्य|सातवाहनाच्या]] काळात निर्माण झाली.[{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books/about/The_Changing_Indian_Civilization.html?id=gPUtAAAAMAAJ&redir_esc=y|title=The Changing Indian Civilization: A Perspective on India|last=Ghosh|first=Oroon K.|date=1976|publisher=Minerva Associates (Publications)|isbn=9780883865026|language=en}}] \nअद्यापि संशोधनाने सिद्ध/शास्त्रीय आधार नसलेल्या काही मतांनुसार चित्पावन ब्राह्मणांच्या प्रथा चाली-रीती पूर्वी [[उत्तर प्रदेश]] आणि बिहारी भूमिहार ब्राह्मण [[पंजाब]]चे मोहियाल ब्राह्मण, [[केरळ|केरळातील]] नंबुद्री ब्राह्मण, [[आंध्र प्रदेश|आंध्र प्रदेशा]]तील हव्यक, [[गुजरात|गुजराते]]तील अान्विक, [[उत्तराखंड|उत्तराखंडा]]चे कुमाऊं ब्राह्मण आदींशी मिळत्याजुळत्या आहेत आणि या सर्व समुदायांत परशुरामास विशेष सन्मान आहे.{{संदर्भ हवा}}\n\n==अनुवंशशास्त्र आणि शरीरयष्टी ==\nचित्पावन कुटुंबांचे सर्वसाधारणत: गोरा वर्ण, सडपातळ बांधा, निळे/हिरवे/घारे डोळे, तरतरीत नासिका असे शरीरवर्णन असते. काही चित्पावन कुटुंबांत क्वचित काळा तसेच सावळा वर्णही आढळून येतो.{{संदर्भ हवा}}\n(साहू आणि इतर २००६) यांच्या मते चित्पावनांच्या वडिलांच्या बाजूस बऱ्याचदा आढळणारा (Y-DNA), R1a (Y-DNA) हा हेप्लोग्रुप उत्तरी भारतीयांतसुद्धा सामान्यत: आढळतो. याचा अर्थ त्यांच्या प्राचीन पूर्वजांचे एक-समान असणे हे अजूनतरी न उलगडलेले कोडे आहे.{{संदर्भ हवा}}\nमिडल ईस्टर्न ओरिजिनचा समजला जाणारा J2 (Y-DNA) बऱ्याच उच्चजातीय भारतीयांत आढळतो. (साहू आणि इतर २००६). यांच्या मतानुसार R2 (Y-DNA), L (Y-DNA), आणि H1 (Y-DNA) हेप्लोग्रुपांचे अस्तित्व प्राबल्याने मूळचे भारतीय समजल्या जाणाऱ्या आणि पश्चिम व दक्षिण भारतात राहणाऱ्या लोकांत आढळते.\n[[उत्तरांचल]] राज्याच्या गढवाल प्रभागातील सुमारे १६४९९ फुटावरील रूपकुंड नावाच्या तलावात वादळात सापडलेले अनेक जुने (सुमारे नवव्या शतकातील) मानवी सांगाडे एकत्र सापडले होते त्या सांगाड्यांच्या the Centre for Cellular and Molecular Biology (CCMB), Hyderabad, येथे केल्या गेलेल्या DNA संशोधनानुसार त्यातील तीन नमुन्यांचे DNA चित्पावन ब्राह्मणांशी साधर्म्य असणारे आढळून आले.[{{संकेतस्थळ स्रोत | दुवा = http://www.outlookindia.com/article.aspx?225620 | title = Bones Of A Riddle | author = Hari Menon | date = 2004-11-08 | accessdate = 2013-05-31 }}][{{स्रोत बातमी|title=New Twist to mystery over Roopkund skeletons|दुवा=http://www.hindu.com/2005/01/25/stories/2005012506430300.htm|accessdate=29 May 2013|newspaper=The Hindu|date=25 January 2005|archive-date=2005-04-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20050406185228/http://www.hindu.com/2005/01/25/stories/2005012506430300.htm|url-status=dead}}].\n\n==गोत्रे==\nचित्पावनांची १४ गोत्रे आहेत. गोत्रांची नावे ही त्या गोत्रांचा मूळपुरुष असलेल्या ऋषींची नावे आहेत. प्रत्येक गोत्रात अनेक उपनामांचा समावेश आहे. काही उपनामे ही एकापेक्षा जास्त गोत्रांत आढळतात.[https://web.archive.org/web/20071227160923/http://www.chitpavans.in/marathi/gotra.htm तारीख २६/५/२००९ १६.५० वाजता घेतेलेला आंतरजालीय संदर्भ]\n\n{| class=\"wikitable\" \n| '''गोत्रे''' || '''प्रवर'''\n|-\n|अत्रि || आत्रेयार्चनानसश्यावाश्चेति \n|- \n|कपि ||आंगिरसामहीवोरुक्षयसेति \n|-\n|काश्यप ||काश्यपावत्सारनैध्रुव \n|- \n|कौंडिण्य ||वासिष्ठमैत्रावरुणकौंडिण्येति \n|- \n| कौशिक || वैश्वामित्रघमर्षणकौशिकेति \n|- \n| गार्ग्य || आंगिरसशैन्यगार्ग्येति \n|- \n| जामदग्न्य || भार्गवच्यावनाप्नवानौर्वजामदग्न्येति \n|- \n| नित्युंदन || आंगिरसपौरुकुत्स्यत्रासदस्यवेति \n|- \n| बाभ्रव्य || वैश्वमित्रदेवरातौदसेति \n|- \n| भारद्वाज || आङि्गरसबार्हस्पत्यभारद्वाजेति \n|- \n| वत्स || भार्गवच्यवनाप्नवानौर्वजामदग्न्येति \n|- \n| वासिष्ठ || वासिष्ठेन्द्रप्रमदाभरद्वस्विति \n|- \n| विष्णूवृद्ध || आंगिरसपौरुकुत्स्यत्रासदस्यवेति \n|- \n|शाण्डिल्य || शाण्डिल्यासितदेवलेति \n|}\n\n==सर्व गोत्रे आणि त्यांतील मूळ आडनावे==\nचित्पावनांत १४ गोत्रे आहेत, व मूळ कुळे (आडनावे) ६० समजली जातात. स्थलांतर आणि व्यवसायादी कारणांमुळे मूळ आडनावांत अठराव्या शतकानंतर बदल होत जाऊन टिळक पंचांगाधारे सुमारे ३५० आडनावे दिसून येतात.
\n \n२. [[कपि]] : खांबेटे, जाईल, माईल, लिमये, साने, मराठे (एकूण सहा)\n \n३. कश्यप : गानू, गोखले, जोग, लेले, भोपटराव , जोशी (हर्णे मुरुड) (एकूण सहा)
\n\n४. कौंडिण्य : पटवर्धन, फणसे (फणशे). (एकूण दोन)
\n\n५. कौशिक : बरवे (बर्वे), आपटे, गद्रे, खरे, भावे(भाव्ये), वाड
\n\n६. गार्ग्य : कर्वे, गाडगीळ, दाबके, माटे, लोंढे (एकूण पाच)
\n\n७. भारद्वाज : आचवल, गांधार, घांघुरडे, टेणे, दर्वे, रानडे (रानड्ये), हापसे . (एकूण सात)
\n\n८. [[जमदग्नि]] : कुंटे,मुळे, मुळीक,मुळेकर, पेंडसे.(एकूण पाच)
\n\n९. नित्युंदन : भाडभोके, वैशंपायन, भिडे . (एकूण तीन)
\n\n१०. बाभ्रव्य : बाळ, बेहेरे. (एकूण दोन)
\n\n११. [[वत्स]] : मालशे. गोरे (वत्स पंचप्रवर) (एकूण दोन)
\n\n१२. वसिष्ठ : ओक, गोगटे, गोवंड्ये, धारू, पोंगशे, बागल. बापट, बोडस, दाते (दात्ये), भाभे, विंझे, साठे (साठये, साठ्ये). (एकूण बारा)
\n\n१३. विष्णूवर्धन : किडमिडे, नेने, परांजपे (परांजप्ये), मेहेंदळे. (एकूण चार)
\n\n१४. [[शांडिल्य]] : सोमण ,गणपुले, गांगल, डोंगरे, जोशी, दामले, परचुरे, पाटणकर, भाटे, ताम्हनकर. (एकूण आठ)<\n\nचित्पावनांची आडनावे यज्ञविषयक कार्यावरून बनली असा सारवर्तरीक सिद्धांत आहे । 'खांडल विप्र महासभा का इतिहास' या ग्रंथातील सूचीत प्रथम संस्कृत अधिकारन��मे व नंतर त्यांचे राजस्थानी व मराठी अपभ्रंश दिले आहेत.\n\n==संस्कृती==\n[[चित्र:Duniya Na Mane (Hindi) 1937.jpg|left|140px]]\nसन १९५० च्या पूर्वी असलेल्या पिढ्यांत पुरुषांचा पोषाख मुख्यत्वे उपरणे व धोतर आणि स्त्रियांचा नऊवारी लुगडे असा असे. १९७० नंतरच्या दशकांत त्यांची जागा पुरुषांचा पायजमा किंवा पॅन्ट आणि स्त्रियांची सहावारी साडी यांनी घेतली.\nचित्पावन समाज महाराष्ट्रातील सामाजिक पुनरुत्थानाच्या विविध चळवळीचे लक्ष्य ठरत आला. सुरुवातीस सौम्य विरोध झाला तरी हा समाज नव्या आधुनिक विचारसरणीला धरून सामाजिक सुधारणा सकारात्मकतेने अमलात आणत गेला. याचा मुख्य परिणाम असा झाला की आज कोकणस्थ स्त्रियाही पुरुषांच्या बरोबरीने जीवनातील सर्व क्षेत्रांत कार्यरत दिसतात.{{संदर्भ हवा}}\n\nकुलाबा गॅझेटियरनुसार पेशव्यांच्या काळात अनेक कोकणस्थ कुलाबा जिल्ह्यात स्थायिक झाले. यांच्या स्त्रिया या दिसायला सुंदर असल्याचे जाणवते. हे मध्यम बांध्याचे असतात. हया व्यक्ती मराठी भाषिक आहेत. यांपैकी काही व्यापारी आहेत तर काही सरकारी कर्मचारी, भिक्षुकी करणारे, तर काही धनिक आहेत. यांची घरे माती आणि दगडाची असून घराभोवती बाग दिसते. त्यांचे दैनंदिन अन्न भात, पोळी, भाजी, लोणी, कडधान्ये, दही असे प्रामुख्याने आहे. ते दिवसातून दोनदा भोजन करतात.[http://www.maharashtra.gov.in/pdf/gazeetter_reprint/Kolaba/population_brahmans.html#1] \n\n===कुलदेवता===\n[[गुहागर]] येथील [[श्री व्याडेश्वर]] हा कुुलस्वामी तर [[अंबेजोगाई]] येथील [[योगेश्वरी]] भवानी, [[महालक्ष्मी|महालक्ष्मी,]] वज्राई या कोकणस्थांच्या कुलदेवता आहेत. काळभैरव, [[हरिहरेश्वर]], व्याघ्रेश्वर, [[वेळणेश्वर]], लक्ष्मीनृृसिंह,\nकेशवराज, [[परशुराम]], लक्ष्मीकेशव, कोळेश्वर इ. देवताही चित्पावनांच्या कुलदेव व [[कुलदेवता]] आहेत.[दीक्षित म.श्री.,आम्ही चित्पावन,नीलकंठ प्रकाशन,२००३,पृृष्ठ १२५]\n\n===सण===\nचैत्र पाडवा,नागपंचमी ,नारळी पौर्णिमा,दसरा,दिवाळी,आषाढी कार्तिकी एकादशी ,मकरसंक्रांत,होळी, रंगपंचमी हे कोकणस्थांचे सर्वसामान्य सण होत.रंगपंचमीचे महत्त्व पेशवाईपासून वाढले आहे,होळीचा सन केवळ एक धार्मिक कार्यक्रम म्हणून केला जाई.[भारतीय संस्कृती कोश खंड तिसरा. पृष्ठ ४०४ ]\n;नवरात्र\n[[File:महालक्ष्मी अष्टमी पूजन (नवरात्र).jpg|thumb|महालक्ष्मी अष्टमी पूजन (नवरात्र)]]\nआश्विन महिन्यात येणाऱ्या नवरात्रातील अष्टमीला कोकणस्थ ब्��ाह्मणांत घागरी फुंकल्या जातात. सकाळी सोवळ्यात सुवासिनी महालक्ष्मीची पूजा करतात. नवविवाहित स्रिया पाच वर्षपर्यंत खडे आणि दोरक यांची पूजा करतात. तो दोरक नंतर मनगटाला बांधतात. तिन्हीसांजेला महालक्ष्मीचा तांदळाच्या उकडीचा मुखवटा तयार करून देवी उभी करतात. नंतर तिची पूजा करण्यात येते. त्यावेळी देवीची ओटी भरून हा दोरक देवीला अर्पण करतात. धूपाच्या धुराने भरलेल्या घागरी फुंकण्याला संध्याकाळी सुरुवात होते. मध्यरात्री १२ वाजेपर्यंत हा अष्टमीचा खेळ चालतो.{{संदर्भ हवा}}\n\n;संक्रांत\n[[चित्र:Tilgul kha god god bola.jpg|140px|right]]\nसंक्रांतीचे वाण पदार्थ एका मातीच्या बोळक्यात घातले जातात. त्याला सुगडे असेही म्हणतात. काही ठिकाणी त्यावर मातीची झाकणेही असतात. ही वाणे सवाष्णीला दिली जातात. एक देवाजवळ व एक तुळशीजवळ ठेवले जाते. व मग तीन सवाष्णींना आपल्या घरी बोलावून वाण दिले जाते. काही बायका छोटी बोळकी देतात. काही बायका जरा मोठ्या आकाराची काळ्या रंगाची बोळकी देतात. त्याला 'सुगडे' म्हणतात. बहुतेक कोकणस्थ ब्राह्मणांकडे सुगडे देण्याची प्रथा आहे.{{संदर्भ हवा}} \n\nलग्नानंतरची पहिली पाच वर्षे महिला 'पाटावरची वाणे' देतात. म्हणजे संक्रांतीच्या दिवशी सुगडी, तिळगूळ व हळदकुंकू घेतात आणि तीन किंवा पाच सवाष्णींच्या घरी जाऊन त्यांच्या घरांतील देवासमोर पाट मांडून त्यावर या वस्तु ठेवतात. संक्रांतीपासून [[रथसप्तमी|रथसप्तमीपर्यंत]] बायका आपापल्या घरी हळदीकुंकवाचे कार्यक्रम करतात. त्यावेळी आलेल्या स्त्रियांना वस्तु दिल्या जातात. या वस्तु 'लुटल्या' गेल्या असे म्हणायची पद्धत आहे.. पूर्वी काही ठिकाणी 'सोरट' करत असत. 'सोरट'मध्ये वेगवेगळ्या प्रकारच्या वस्तु मांडून ठेवतात व समोरच्या वाडग्यातील चिठ्ठयांमधून एक चिठ्ठी निवडून त्यात असलेली वस्तु त्या सवाष्णीला कुंकू लावून देतात.{{संदर्भ हवा}}\n\n===गौरी-गणपती===\n'''गौरी''' [[मूळ]] नक्षत्रावर बसवतात. ते नक्षत्र आणि गौरी आणण्याची वेळ किती वाजल्यापासून किती वाजेपर्यंत आहे हे पंचांगात पाहून गौरी आणल्या जातात. काही ठिकाणी गौरी पाटावर बसवतात. तर काही ठिकाणी हात असलेल्या तर काही ठिकाणी बिनहाताच्या उभ्या गौरी असतात.{{संदर्भ हवा}} \n\nकोकणस्थ लोकांमध्ये खडयाच्या गौरी आणतात. एखादी सवाष्ण किंवा मुलगी नदीकाठी, तळ्याकाठी अथवा विहिरीपाशी जाते. पाच किंवा स��त खडे ताम्हणात घेते. तेथून खडे वाजत गाजत घरी आणतात. गौरी आणताना ज्या सवाष्णीने किंवा कुमारिकेने ताम्हणात खडे घेतले असतील तिने मुक्याने (न बोलता) चालावे असा रिवाज आहे. खडे घरात आणण्यापूर्वी, ज्या सवाष्णीच्या किंवा मुलीच्या हातात ताम्हण असेल तिच्या पायावर कोमट पाणी घालून, हळदकुंकू लावून, मग तिला घरात घेतात. पाटावर रांगोळी काढून त्यावर तांदुळ पसरून खडे ठेवतात. उभ्या गौरींसाठी खास पातळे व दागिने असतात. गौरींचे दोन मुखवटे असतात. एकीला ज्येष्ठा तर दुसरीला कनिष्ठा म्हणतात. दोन सवाष्णी गौरी घरी आणतात. गौरी आणावयाच्या दिवशी पुढील व मागील दारांपासून ज्या ठिकाणी गौरी बसवायच्या तिथपर्यंत गौरीची पावले काढतात. गौरी आणतेवेळी 'गौरी कशाच्या पाऊली आली ग सोन्यामोत्याच्या पाऊली आली' असे म्हणत गौरी आणतात. एकीने पुढील दारापासून तर दुसरीने मागील दारापासून गौरी आणाव्यात अशी पद्धत आहे. उंबरठ्यावरती धान्य भरून माप ठेवतात. दोन्ही सवाष्णींनी उंबरठ्याच्या एका बाजूला उभे राहून गौरी मापाला चिकटवून माप लवंडून व नंतर त्यांना गणपती, जिवती, दुभत्याचे कपाट, कोठीची खोली, दागिन्यांची पेटी दाखवतात. नंतर गौरी जागेवर बसवतात.{{संदर्भ हवा}} \n\nगौरीपुढे तांदळाची व गव्हाची ओटी ठेवतात. खोबऱ्याची वाटी, फळे, कुंकवाचे करंडे ठेवतात. काही बायका गौरींपुढे लाडू, करंज्या, चकल्या इ. ताजे पदार्थ करून ठेवतात. गौरींपुढे दोन बाळे पण ठेवतात. हळदकुंकू, गंध, फूल, अक्षता, दूर्वा, आघाडा, गेजवस्त्र यांनी गौरींची पूजा करतात. त्याच दिवशी पाच स्त्रियांना हळदकुंकू, साखर देतात. दुसऱ्या दिवशी पुरणाचे दिवे करून आरती करतात. गौरी जेवल्यावर गौरीपुढे दोन गोविंद विडे ठेवतात. साधारणपणे पहिल्या दिवशी शेपूची भाजी व भाकरी हे मुख्य पदार्थ व इतर कोणतेही पदार्थ केले जातात. दुसऱ्या दिवशी मुख्यतः घावन-घाटले किंवा पुरणपोळी करतात. तळण, खीर व बाकीचा स्वयंपाक इतर सणाप्रमाणे करतात. \n\nतिसऱ्या दिवशी गव्हल्याची खीर, कानवला व दही-भाताचा नैवेद्य हे प्रमुख पदार्थ करतात. \n\nतिसऱ्या दिवशी संध्याकाळी चार वाजल्यानंतर केव्हाही गौरींवर अक्षता टाकून गौरी 'उतरवतात' म्हणजे त्यांचे विसर्जन करतात.{{संदर्भ हवा}}\n\n====अनंत चतुर्दशी (भाद्रपद शुद्ध चतुर्दशी)====\n'''अनंत चतुर्दशी''' हे व्रत अतिशय बिकट परिस्थिती निर्माण झाली तरच, मागू�� घेतात. ओळीने चौदा वर्षे हे व्रत करण्याचा प्रघात आहे. सर्व व्रतांमध्ये अनंताचे व्रत कडक आहे. या दिवशी भक्तिभावाने अनंताची पूजा करतात. शुद्ध पाण्याने ताम्रकलश चौरंगावर मांडून त्यास दोन छोटे रूमाल गुंडाळतात. त्यावर [[दर्भ|दर्भाचा]] शेज तयार करून ठेवतात. कलशावरील पात्रात अनंताची प्रतिमा किंवा शाळिग्राम मांडून षोडषोपचारे पूजा करतात. समंत्रक चौदा गाठी मारलेला असा तांबडा रेशमाचा दोरा बनवून त्याचीपण पूजा करतात. पूजा झाल्यावर तो दोरा उजव्या हातात बांधतात. त्यानंतर अनंताची कथा भक्तिभावाने ऐकतात. रात्री मंत्रजागर, गाणी इ. कार्यक्रम करतात. अशा प्रकारे चौदा वर्षे अनंताचे व्रत करतात. त्याने फल प्राप्त होते असा समज आहे. कित्येक ठिकाणी पिढ्यान-पिढ्या हे व्रत केले जाते.{{संदर्भ हवा}}\n\n===बोडण===\n{{मुख्य|बोडण}}\n\n[[बोडण]] हे धार्मिक कार्य चित्पावन समाजात केले जाते. लग्न, मुंज यांसारखे मंगलकार्य पूर्ण झाल्यानंतर हे व्रत केले जाते. बोडण हा एक हिंदू चित्पावन कोकणस्थ ब्राह्मणातील कुलधर्म, कुलाचार आहे. आपल्या कुळातील चालीप्रमाणे म्हणजेच परंपरेप्रमाणे वार्षिक, त्रैवार्षिक अगर शुभकार्य झाल्यावर बोडण भरतात. बोडण हे शक्यतो मंगळवारी, शुक्रवारी किंवा रविवारी भरतात. चातुर्मास, पौष किंवा चैत्र महिना सोडून हा देवीचा धार्मिक कार्यक्रम एरवी कधीही करता येतो.{{संदर्भ हवा}}\n\nतीन किंवा पाच सुवासिनी व एक कुमारिका यांना तेल शिकेकाई देऊन, सुस्नात होऊन सोवळ्याने म्हणजेच रेशमी वस्त्र नेसून सर्व सौभाग्य अलंकार लेऊन येण्यास सांगितले जाते. सर्वांचे पाट गोलाकार मांडून मधोमध एक पाट अगर चौरंग ठेवून ठरावीक पद्धतीचीच रांगोळी काढायची असते. बोडण भरण्यास पितळी परातच लागते. ती चौरंगावर ठेवतात. आल्याबरोबर सुवासिनींची व कुमारिकेची तुळशीपुढे पूजा होते. प्रथम तुळशीची पूजा व नंतर आलेल्या महिलांची व कुमारिकेची गरम पाणी व दूध पायावर घालून ओटी भरतात. त्यानंतर लगेच त्या बोडण भरण्यास बसतात.{{संदर्भ हवा}} \n\nआपल्या देवघरातील अन्नपूर्णा काढून ती बोडणाच्या परातीत ठेवतात तिची पूजा करण्याआधी, प्रथम सुपारीचा गणपती करून त्याची पंचामृताने पूजा करतात. कणीक साखर घातलेल्या दुधात भिजवून तिचे देवीकरिता छोटे छोटे दागिने करतात. त्या कणकेचेच सिंहासन व दुधासाठी हराडेरा करतात. आरतीसाठी कणकेच�� पाच छोटे छोटे दिवेही करतात.{{संदर्भ हवा}} \n\nदेवीची पूजा घरच्या मुख्य स्त्रीने पंचामृत वापरून करायची असते. देवीभोवती पुरणपोळीवर सर्व पदार्थ वाढून पाच नैवेद्य मांडले जातात. यावेळी नैवेद्यासाठी पुरण घातलेच पाहिजे असा संकेत आहे. नैवेद्य दाखवून कणकेच्या दिव्यांनी दुर्गादेवीची आरती म्हणतात. नंतर ते पाच दिवे परातीत प्रत्येक नैवेद्याजवळ ठेवतात. घरातील दुसरी बाई चांदीच्या संध्येच्या पळीस साखळी गुंडाळून त्याने दुधाची धार सोडून ते दिवे शांत करते. या पूजेसाठी जसे पुरण हवे तसे एक ते दोन भांडी पंचामृतही (दूध, दही, तूप, मध, साखर)आवश्यक मानले जाते. दिवे शांत झाल्यावर देवीवर प्रत्येकी पाच पळ्या दूध व दही घालतात. नंतर घरातील मुख्य स्री सर्वांना बोडणाच्या परातीला हात लावण्यास सांगते. याला बोडण कळवणे म्हणतात. नंतर इतर लोक बोडण कळवण्यास सुरुवात करतात. आधी कुमारिका देवी, पैसा व सुपारी त्या बोडणातून काढते, व नंतर देवीच्या तोंडास पुरण किंवा साखर लावून देवी देवघरात ठेवते. बोडणातले पुरण सवाष्णीच्या हातास लावून त्यांचे हात ’थांबवते’. परातीतील बोडण चमचाभर काढून घेऊन सर्व माणसांना अंगारा म्हणून लावतात. ते बोडण नंतर डब्यात, पातेल्यात घालून गाईस खायला घालतात. ते इतर कोणत्याही जनावरास घालायचे नसते, तसेच टाकून द्यायचे नसते.{{संदर्भ हवा}}\n\n===खानपान===\n[[चित्र:Phulka.jpg|140px|right]]\nकोकणातील रहिवासी असल्याने यांचे मुख्य अन्न तांदूळ, कुळीथ, नाचणी हे आहे. यापासून तयार केलेले अन्नपदार्थ आणि त्यामधे नारळाचा मुबलक वापर हे प्रांतीय उपलब्धतेचे द्योतक आहेत.\n[{{संकेतस्थळ स्रोत |url=http://www.gourmetindia.com/Chitpavan-t280.html |title=उकडीचे मोदक,उकडीच्या करंज्या |access-date=2009-08-08 |archive-date=2009-08-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090808194746/http://www.gourmetindia.com/Chitpavan-t280.html |url-status=dead }}]\n\n===भाषा===\nचित्पावनांची स्वतःची [[चित्पावनी बोलीभाषा]] ही कोकणी भाषेची उपबोली होती.[Chitpavani dialect is found in Gazetteer of the Bombay Presidency- Ratnagiri and Sawantwadi Districts, which has been published in 1880.]. १९५० च्या दशकानंतर ह्या भाषेत बोलणाऱ्या महाराष्ट्रातील लोकांची संख्या लक्षणीयरीत्या कमी झालेली असली तरी, आजही गोवा आणि कर्नाटकाच्या दक्षिण कानडा जिल्ह्यातील चित्पावन आपल्या कुटुंबांमध्ये ही बोली टिकवून आहेत.\n\nदेशावरील बहुतेक चित्पावन ब्राह्मणांनी [[चित्पावनी]] आणि [[कोकणी भाषा|कोकणीचा]] उपयोग सोडून मराठी भाषेचा अवलंब सुरू केला. एके काळी ���ित्पावन ब्राह्मणांचे [[संस्कृत]] भाषेवरसुद्धा प्रभुत्व असे. चित्पावनी भाषेतील मूळ सानुनासिक उच्चारांचा प्रभाव चित्पावनांच्या मराठी बोलण्यावर आढळतो. अर्थात हा मुद्दा वगळल्यास चित्पावन बोलत असलेली मराठी ही जवळपास प्रमाण मराठी भाषेसारखीच असते.\nविसाव्या शतकाच्या उत्तरार्धापासून मात्र चित्पावनांनी स्वतःच्या शालेय शिक्षणाकरिता प्राथमिक स्तरापासूनच्या इंग्रजी शिक्षणाचा वापर प्रामुख्याने चालू केला.{{संदर्भ हवा}}\n\n==व्यवसाय आणि अर्थकारण==\nपेशवाईपूर्व काळात [[कोकण]] विभागात चित्पावन समाज हा मुख्यत्वे स्थानिक समुदाय शेती व भिक्षुकीवर अवलंबून होता. त्यांत अगदी तुरळक प्रमाणात प्रशासकीय जबाबदाऱ्यांचा समावेश असे. पेशवाईच्या काळात थोडा बदल होऊन सरदारकी तसेच सैन्यातील कामे वाढली, प्रशासनातील कारकुनी कामातही वाढ झाली व त्यांच्यावर अवलंबून असलेल्या भिक्षुकांची स्थिती सुधारली. असे असले तरी, सुधारलेल्या स्थितीचा उपयोग करून अपवादात्मक उद्योग व्यवसाय करण्याचे जे प्रयत्न झाले ते तात्कालिक स्वरूपाचे ठरले.\nआर्थिक परिस्थिती जेमतेम असलेला हा चित्पावन समाज पेशवाईनंतर आलेल्या इंग्रजी प्रशासनात इंग्रजी भाषेवर प्रभुत्व मिळवून शासकीय क्षेत्रात रमला. इंग्रजांनीसुद्धा सुरुवातीला थोडा संशय बाळगला तरी लौकरच त्यांना प्रशासनात सामील करून घेतले.\nचित्पावन समुदायाचे बरेच लोक अर्थक्षेत्रे, विपणन, शिक्षण, स्वयंउद्योग, माहिती तंत्रज्ञान, अभियांत्रिकी आणि वैद्यकीय तसेच मनोरंजनाच्या क्षेत्रांत आढळतात.{{संदर्भ हवा}}\n\n==इतिहास== \n===पेशवाई पूर्व===\nकोकणात १८०० वर्षांपासून राहात असूनही या गटातील लोकांबद्दल फारशी माहिती उपलब्ध नाही. कोकणस्थांत वेदाध्ययन करून स्नानसंध्येत काल घालवणारे व चरितार्थाकारिता शेती करणारेच पुष्कळ होते.['कोकण आणि कोकणस्थ' हे चिंतामणराव वैद्य यांनी लिहिलेले आहे.] या संदर्भात वि. का. राजवाडे लिहितात,\n \"चित्पावनांची उद्योन्मुखता आस्ते आस्ते व क्रमाक्रमानेच होत आली आहे. ३०८८ वर्षांपूर्वी चित्पावनांना परशुरामाने कोकणात आणून बसवले तेव्हा ते फक्त १४ जण होते. शकपूर्व १२०० ते शकोत्तर १२०० पर्यंतच्या २५०० वर्षांत चित्पावनांची लोकसंख्या इतकी थोडी होती की, हिंदुस्थानच्या राजकारणांत हात घालण्याचे सामर्थ्य त्या��च्यात नव्हते. त्यांची लोकसंख्या चार-पाच हजार असावी. प्रजावृद्धी होण्यासारखी त्यांची आर्थिक परिस्थिती नव्हती. शके १२०० नंतर मुसलमानी अमलात लौकिक व्यवहार चित्पावन उचलू लागले, तसतसे त्यांचे आर्थिक सामर्थ्य वाढू लागले व जास्त प्रजा पोसण्याची शक्ती-बुद्धीला काही प्रमाणात संपत्तीची व प्रजावृद्धीची जोड मिळाली, तेव्हा हिंदुस्थानच्या राजकारणात हात घालण्याची शक्ती त्यांच्यांत उत्पन्न झाली. ही शक्ती संधीची वाट पाहत होती व ती संधी राजाराम छत्रपतींच्या मृत्यूनंतर चित्पावनांना सापडली व तिचा त्यांनी यथायोग्य उपयोग केला.\"{{संदर्भ हवा}}\n\n===पेशवाई===\nचित्पावनांचे मूळपुरुष साधारण ३००० वर्षांपूर्वी कोकणात स्थायिक झाले असावेत. उत्तरेतून ६२ कुळे यज्ञाच्या निमित्ताने पैठण, कर्नाटक व अखेर कोकणात आली. [[बाळाजी विश्वनाथ|बाळाजी विश्वनाथाच्या]] इतिहासापासून चित्पावनांच्या इतिहासाची ठळक नोंद मिळते.\n\n== राजकारणातील सहभाग==\nपंडित जवाहरलाल नेहरू यांच्या मंत्री मंडळात स्थान मिळवणारे विठ्ठलराव गाडगीळ. पांडुरंग सदाशिव साने हे ज्येष्ठ गांधीवादी.\n\n\n{{वाद}}\n \nबहुसंख्य नागरिकांप्रमाणे चित्पावन हेही हिंदुत्वाचे अभिमानी व राष्ट्रीय मनोवृत्तीचे असतात असे मानले जाते. या गटातील काही व्यक्ती पुरोगामी असल्याचेही दिसून येते. गांधीवादी, समाजवादी आणि साम्यवादी अशा विविध विचारसरणी अनुसरणाऱ्या गटांमधे या वर्णातील लोकही सहभागी आहेत,' चित्पावनांमध्ये हिंदुत्ववादी जास्त आहेत असा समज रूढ असल्याचे दिसते.{{संदर्भ हवा}}\n\n===चित्पावनांचा समाजकारण सहभाग===\n[[अमरावती]]जवळ तपोवन येथे प्रख्यात समाजसेवी डॉ. शिवाजीराव पटवर्धन यांनी कुष्ठरोग्यांसाठी एक आश्रम काढला होता.[ही Google च्या http://www.rasik.com/cgi_bin/display_book.cgi?bookId=b44500&lang=marathi {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304204736/http://www.rasik.com/cgi_bin/display_book.cgi?bookId=b44500&lang=marathi |date=2016-03-04 }} ची कॅश आहे. 19 May 2009 19:07:28 GMT वाजता हे पृष्ठ जसे दिसले होते त्याचा हा स्नॅपशॉट आहे.] [[महात्मा फुले]] यांची सत्यशोधक चळवळीला पुण्यातील चित्पावन भिडेशास्त्री यांनी सर्वतोपरी मदत केली. पुढे लोकमान्य टिळकांचा राजकीय क्षितिजावर उदय झाला त्यांनी आंतरशाखीय विवाहाचे समर्थन केले.\nस्वातंत्र्यवीर विनायक दामोदर सावरकर यांनी केलेले अस्पृश्यता निवारण कार्य उल्लेखनीय होते.\nसहभोजन (सर्व जातीय एक पंगत), रत्‍नागिरीत त्यांच्या प्रेरणेने उभे राहिलेले पतित पावन मंदिर सर्व जातीय हिंदूंसाठी खुले असे मंदिर होते.\nशाळेत सर्व जातीय मुलांना सरमिसळ बसवण्यासाठी सावरकरांनी प्रयत्न केले आणि ते मोठ्या प्रमाणात यशस्वी झाले.\nभूदान चळवळ करून शेत जमिनीच्या समान वाटपाचा आग्रह धरणारे विनोबा भावे हे एक श्रेष्ठ गांधीवादी नेते होते.\nसेनापती बापट या नावाने प्रसिद्ध असणारे पांडुरंगराव महदेवराव बापट हे सामजिक चळवळीत अग्रेसर असणार मोठं नाव होत\nअखिल भारतीय विद्यार्थी परिषदेच्या कामात मोठं योगदान देणारे श्री. यशवंतराव केळकर हे ही कोकणस्थ चित्पावन ब्राह्मण.\nविवेकानंद शीला स्मारक, कन्याकुमारीच्या उभारणीचं अशक्यप्राय वाटणार काम उभ करणारे एकनाथराव रानडे हे ही कोकणस्थ चित्पावन! कसबा पेठ मतदार संघाचे माजी आमदार माजी अन्न आणि औषध प्रशासन मंत्री महाराष्ट्र शासन तसेच पुण्याचे विद्यमान खासदार गिरिश बापट,देवगड कणकवली मतदार संघाचे माजी आमदार अप्पासाहेब गोगटे तसेच त्यांचे पुतणे माजी आमदार अजितराव गोगटे. \n\n==चित्पावनांच्या संस्था आणि उपक्रम==\n\n* [[अपरांत (संस्था)]]\n* महाराष्ट्र चित्पावन संघ\n* चित्तपावन सेवा संघ ट्रस्ट\n* चित्पावन ब्राह्मण संघ\n* महर्षि शांडिल्य प्रतिष्ठान\n\nभारतातील विविध राज्यात तसेच भारताबाहेरही या संस्था कार्यरत आहेत,\n\n== प्रसिद्ध चित्पावन ==\n[[पेशवा]], [[इरावती कर्वे]], [[माधुरी दीक्षित]], [[लोकमान्य टिळक]], [[स्वातंत्र्यवीर विनायक दामोदर सावरकर]], [[अजित भालचंद्र आगरकर]], [[वासुदेव बळवंत फडके]], विठ्ठल नरहर गाडगीळ [[माधव आपटे]], [[प्रशांत दामले]], [[गोपाळ गणेश आगरकर]], [[विक्रम गोखले]], [[मोहन गोखले]], [[महादेव गोविंद रानडे]], [[रमाबाई रानडे]], [[आनंदीबाई गोपाळराव जोशी]], [[चाफेकर बंधू]], [[विष्णूशास्त्री कृष्णशास्त्री चिपळूणकर]], [[गोपाळ कृष्ण गोखले]], [[सेनापती बापट]], [[नाना फडणवीस]], [[बापू गोखले]], [[धोंडो केशव कर्वे]], विमलबाई गायकवाड (पूर्वीचे रानडे), बी. जी. चितळे, कॅम्लिनचे दांडेकर, परांजपे स्कीमस् चे परांजपे, संस्कृती कोशकर्ते पं. महादेवशास्त्री जोशी, ज्ञानकोशकार केतकर, शरद पोंग्शे, माजी सरकार्यवाह भय्याजी जोशी, चितळे, वामन हरी पेठे, पु.ना.गाडगीळ, चितळे उद्योग समूह, परांजपे बिल्डर, पेठे लोणचीवाले, कॅम्लिनचे दांडेकर, अल आदिल सुपर स्टोअर दुबईचे महादेव दातार\n\n==हे सुद्धा पहा==\n\n* [[चित्पावन आडना���ांची यादी]]\n\n== संदर्भ ==\n{{संदर्भयादी}}[[https://dspace.gipe.ac.in/xmlui/handle/10973/19585 १८८० च्या गॅझेटियर चा दुवा] 1]\n\n==बाह्य दुवे==\n\n*[http://www.chitpavans.in/ चित्पावन डॉट इन]\n*[http://www.karmarkarfoundationmumbai.org/karmarkar/html/Kulach5.html करमरकर फ़ाउंडेशन, मुंबई]\n\n{{बदल}}{{दृष्टिकोन}}\n[[वर्ग:मराठी ब्राह्मण]]\n[[वर्ग:ब्राह्मण पोटजाती]]\n[[वर्ग:हिंदू धर्मामधील जाती]]","hash":"7c8df47597cd2239b960e67faff6580b54fb7626d4a571b2b7b2e5f128d11859","last_revision":"2024-02-13T20:23:18Z","first_revision":"2009-05-25T07:51:29Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:14.391412","cross_lingual_links":{"bn":"চিৎপাবন ব্রাহ্মণ","en":"Chitpavan Brahmins","kn":"ಚಿತ್ಪಾವನ","ml":"ചിത്പവൻ","pa":"ਚਿਤਪਾਵਨ ਬ੍ਰਾਹਮਣ","pl":"Chitpavan","pnb":"چتپاون براہمن","ta":"சித்பவன்"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:49.297436","text":"चित्पावन कोकणस्थ ब्राह्मण (चित्पावन ब्राह्मण किंवा कोकणस्थ ब्राह्मण अर्थात, \"कोकणातील रहिवासी ब्राह्मण\") हा भारतातील महाराष्ट्र राज्याच्या किनारपट्टी प्रदेश कोकणमधील एक हिंदू ब्राह्मण समाज आहे.\n\nएन्थोवेन या ब्रिटिश समाजशास्त्रज्ञाने 'मुंबई इलाख्यातील जाती' या ग्रंथात १३६ ब्राह्मण पोटजातींची नोंद केली आहे. तर \"ज्ञानकोशा'त डॉ. केतकरांनी भारतात ब्राह्मणांच्या ८०० पोटजाती असल्याची नोंद केली आहे. त्यापैकी चित्पावन कोकणस्थ ब्राह्मण ही एक पोटजात आहे.\n\nबऱ्याचदा चित्पावन/चित्तपावन या शब्दाचा अर्थ चितेतून पावन झाले आहेत ते असा घेतला जातो. कारण, चित्पावनांना भगवान परशुरामांनी कोकणात आश्रय दिला असे मानले जाते. समुद्रात १४ प्रेते तरंगत होती, परशुरामांनी त्यांना जिवंत केले आणि दीक्षा दिली. तेच चित्पावन ब्राह्मण असे समजले जाते. मात्र इतिहासाचार्य राजवाडे यांनी चित्पावनांचे मूळपुरुष हे अग्नी चयन करत व अग्नि (चित्य) चयनाने जे पावन झाले ते चित्पावन असे वर्णन केले आहे.\n\nपरशुरामाने १४ व्यक्तींना कोकणात आणून वसविले व त्यांना ब्राह्मण करून घेतले, या दंतकथेची संगती लावली जाते. चित्पावन हे नाव का पडले, याचे ऐतिहासिक दाखले दिले आहेत. ३०८८ वर्षांपूर्वी चित्पावन वसतीसाठी कोकणात आले, असे वि. का. राजवाडे यांचे म्हणणे आहे. क्षितिपावन या शब्दापासून चित्पावन हा शब्द आला आहे असे गो.कृ.मोडक यांनी नोंदविलेले आहे. क्षिती म्हणजे जमीन. ती खणून साफ करणारे असा त्याचा अर्थ आहे. कोकणातील जमीन पूर्वी खाजणी होती.चित्पावन लोकांची वस्ती पूर्वी मुख्यत: खाडीच्या काठी होती. त्या लोकांनी तिथे बांध घालून,पाणी काढून,तिथल्या जमिनी शेतीय���ग्य केल्या. त्यांना मळेजमिनी म्हणतात.समुद्र मागे हटवून त्या मिळवलेल्या आहेत हे परशुराम कथेचे तात्पर्य म्हणून सांगता येईल. अरुण क. घोष यांच्या मतानुसार चित्पावन पोटजात सातवाहनाच्या काळात निर्माण झाली. अद्यापि संशोधनाने सिद्ध/शास्त्रीय आधार नसलेल्या काही मतांनुसार चित्पावन ब्राह्मणांच्या प्रथा चाली-रीती पूर्वी उत्तर प्रदेश आणि बिहारी भूमिहार ब्राह्मण पंजाबचे मोहियाल ब्राह्मण, केरळातील नंबुद्री ब्राह्मण, आंध्र प्रदेशातील हव्यक, गुजरातेतील अान्विक, उत्तराखंडाचे कुमाऊं ब्राह्मण आदींशी मिळत्याजुळत्या आहेत आणि या सर्व समुदायांत परशुरामास विशेष सन्मान आहे.\n\nचित्पावन कुटुंबांचे सर्वसाधारणत: गोरा वर्ण, सडपातळ बांधा, निळे/हिरवे/घारे डोळे, तरतरीत नासिका असे शरीरवर्णन असते. काही चित्पावन कुटुंबांत क्वचित काळा तसेच सावळा वर्णही आढळून येतो. (साहू आणि इतर २००६) यांच्या मते चित्पावनांच्या वडिलांच्या बाजूस बऱ्याचदा आढळणारा (Y-DNA), R1a (Y-DNA) हा हेप्लोग्रुप उत्तरी भारतीयांतसुद्धा सामान्यत: आढळतो. याचा अर्थ त्यांच्या प्राचीन पूर्वजांचे एक-समान असणे हे अजूनतरी न उलगडलेले कोडे आहे. मिडल ईस्टर्न ओरिजिनचा समजला जाणारा J2 (Y-DNA) बऱ्याच उच्चजातीय भारतीयांत आढळतो. (साहू आणि इतर २००६). यांच्या मतानुसार R2 (Y-DNA), L (Y-DNA), आणि H1 (Y-DNA) हेप्लोग्रुपांचे अस्तित्व प्राबल्याने मूळचे भारतीय समजल्या जाणाऱ्या आणि पश्चिम व दक्षिण भारतात राहणाऱ्या लोकांत आढळते. उत्तरांचल राज्याच्या गढवाल प्रभागातील सुमारे १६४९९ फुटावरील रूपकुंड नावाच्या तलावात वादळात सापडलेले अनेक जुने (सुमारे नवव्या शतकातील) मानवी सांगाडे एकत्र सापडले होते त्या सांगाड्यांच्या the Centre for Cellular and Molecular Biology (CCMB), Hyderabad, येथे केल्या गेलेल्या DNA संशोधनानुसार त्यातील तीन नमुन्यांचे DNA चित्पावन ब्राह्मणांशी साधर्म्य असणारे आढळून आले..\n\nचित्पावनांची १४ गोत्रे आहेत. गोत्रांची नावे ही त्या गोत्रांचा मूळपुरुष असलेल्या ऋषींची नावे आहेत. प्रत्येक गोत्रात अनेक उपनामांचा समावेश आहे. काही उपनामे ही एकापेक्षा जास्त गोत्रांत आढळतात.\n\nचित्पावनांत १४ गोत्रे आहेत, व मूळ कुळे (आडनावे) ६० समजली जातात. स्थलांतर आणि व्यवसायादी कारणांमुळे मूळ आडनावांत अठराव्या शतकानंतर बदल होत जाऊन टिळक पंचांगाधारे सुमारे ३५० आडनावे दिसून येतात.\n\n१. अत्री : आठवले, चितळे, फडके. (एकूण तीन)\n\n२. कपि : खांबेटे, जाईल, माईल, लिमये, साने, मराठे (एकूण सहा)\n\n३. कश्यप : गानू, गोखले, जोग, लेले, भोपटराव , जोशी (हर्णे मुरुड) (एकूण सहा)\n\n४. कौंडिण्य : पटवर्धन, फणसे (फणशे). (एकूण दोन)\n\n५. कौशिक : बरवे (बर्वे), आपटे, गद्रे, खरे, भावे(भाव्ये), वाड\n\n६. गार्ग्य : कर्वे, गाडगीळ, दाबके, माटे, लोंढे (एकूण पाच)\n\n७. भारद्वाज : आचवल, गांधार, घांघुरडे, टेणे, दर्वे, रानडे (रानड्ये), हापसे . (एकूण सात)\n\n८. जमदग्नि : कुंटे,मुळे, मुळीक,मुळेकर, पेंडसे.(एकूण पाच)\n\n९. नित्युंदन : भाडभोके, वैशंपायन, भिडे . (एकूण तीन)\n\n१०. बाभ्रव्य : बाळ, बेहेरे. (एकूण दोन)\n\n११. वत्स : मालशे. गोरे (वत्स पंचप्रवर) (एकूण दोन)\n\n१२. वसिष्ठ : ओक, गोगटे, गोवंड्ये, धारू, पोंगशे, बागल. बापट, बोडस, दाते (दात्ये), भाभे, विंझे, साठे (साठये, साठ्ये). (एकूण बारा)\n\n१३. विष्णूवर्धन : किडमिडे, नेने, परांजपे (परांजप्ये), मेहेंदळे. (एकूण चार)\n\n१४. शांडिल्य : सोमण ,गणपुले, गांगल, डोंगरे, जोशी, दामले, परचुरे, पाटणकर, भाटे, ताम्हनकर. (एकूण आठ)<\n\nचित्पावनांची आडनावे यज्ञविषयक कार्यावरून बनली असा सारवर्तरीक सिद्धांत आहे । 'खांडल विप्र महासभा का इतिहास' या ग्रंथातील सूचीत प्रथम संस्कृत अधिकारनामे व नंतर त्यांचे राजस्थानी व मराठी अपभ्रंश दिले आहेत.\n\nसन १९५० च्या पूर्वी असलेल्या पिढ्यांत पुरुषांचा पोषाख मुख्यत्वे उपरणे व धोतर आणि स्त्रियांचा नऊवारी लुगडे असा असे. १९७० नंतरच्या दशकांत त्यांची जागा पुरुषांचा पायजमा किंवा पॅन्ट आणि स्त्रियांची सहावारी साडी यांनी घेतली. चित्पावन समाज महाराष्ट्रातील सामाजिक पुनरुत्थानाच्या विविध चळवळीचे लक्ष्य ठरत आला. सुरुवातीस सौम्य विरोध झाला तरी हा समाज नव्या आधुनिक विचारसरणीला धरून सामाजिक सुधारणा सकारात्मकतेने अमलात आणत गेला. याचा मुख्य परिणाम असा झाला की आज कोकणस्थ स्त्रियाही पुरुषांच्या बरोबरीने जीवनातील सर्व क्षेत्रांत कार्यरत दिसतात.\n\nकुलाबा गॅझेटियरनुसार पेशव्यांच्या काळात अनेक कोकणस्थ कुलाबा जिल्ह्यात स्थायिक झाले. यांच्या स्त्रिया या दिसायला सुंदर असल्याचे जाणवते. हे मध्यम बांध्याचे असतात. हया व्यक्ती मराठी भाषिक आहेत. यांपैकी काही व्यापारी आहेत तर काही सरकारी कर्मचारी, भिक्षुकी करणारे, तर काही धनिक आहेत. यांची घरे माती आणि दगडाची असून घराभोवती बाग दिस���े. त्यांचे दैनंदिन अन्न भात, पोळी, भाजी, लोणी, कडधान्ये, दही असे प्रामुख्याने आहे. ते दिवसातून दोनदा भोजन करतात.\n\nगुहागर येथील श्री व्याडेश्वर हा कुुलस्वामी तर अंबेजोगाई येथील योगेश्वरी भवानी, महालक्ष्मी, वज्राई या कोकणस्थांच्या कुलदेवता आहेत. काळभैरव, हरिहरेश्वर, व्याघ्रेश्वर, वेळणेश्वर, लक्ष्मीनृृसिंह, केशवराज, परशुराम, लक्ष्मीकेशव, कोळेश्वर इ. देवताही चित्पावनांच्या कुलदेव व कुलदेवता आहेत.\n\nचैत्र पाडवा,नागपंचमी ,नारळी पौर्णिमा,दसरा,दिवाळी,आषाढी कार्तिकी एकादशी ,मकरसंक्रांत,होळी, रंगपंचमी हे कोकणस्थांचे सर्वसामान्य सण होत.रंगपंचमीचे महत्त्व पेशवाईपासून वाढले आहे,होळीचा सन केवळ एक धार्मिक कार्यक्रम म्हणून केला जाई. नवरात्र\n\nआश्विन महिन्यात येणाऱ्या नवरात्रातील अष्टमीला कोकणस्थ ब्राह्मणांत घागरी फुंकल्या जातात. सकाळी सोवळ्यात सुवासिनी महालक्ष्मीची पूजा करतात. नवविवाहित स्रिया पाच वर्षपर्यंत खडे आणि दोरक यांची पूजा करतात. तो दोरक नंतर मनगटाला बांधतात. तिन्हीसांजेला महालक्ष्मीचा तांदळाच्या उकडीचा मुखवटा तयार करून देवी उभी करतात. नंतर तिची पूजा करण्यात येते. त्यावेळी देवीची ओटी भरून हा दोरक देवीला अर्पण करतात. धूपाच्या धुराने भरलेल्या घागरी फुंकण्याला संध्याकाळी सुरुवात होते. मध्यरात्री १२ वाजेपर्यंत हा अष्टमीचा खेळ चालतो.\n\nसंक्रांत\n\nसंक्रांतीचे वाण पदार्थ एका मातीच्या बोळक्यात घातले जातात. त्याला सुगडे असेही म्हणतात. काही ठिकाणी त्यावर मातीची झाकणेही असतात. ही वाणे सवाष्णीला दिली जातात. एक देवाजवळ व एक तुळशीजवळ ठेवले जाते. व मग तीन सवाष्णींना आपल्या घरी बोलावून वाण दिले जाते. काही बायका छोटी बोळकी देतात. काही बायका जरा मोठ्या आकाराची काळ्या रंगाची बोळकी देतात. त्याला 'सुगडे' म्हणतात. बहुतेक कोकणस्थ ब्राह्मणांकडे सुगडे देण्याची प्रथा आहे.\n\nलग्नानंतरची पहिली पाच वर्षे महिला 'पाटावरची वाणे' देतात. म्हणजे संक्रांतीच्या दिवशी सुगडी, तिळगूळ व हळदकुंकू घेतात आणि तीन किंवा पाच सवाष्णींच्या घरी जाऊन त्यांच्या घरांतील देवासमोर पाट मांडून त्यावर या वस्तु ठेवतात. संक्रांतीपासून रथसप्तमीपर्यंत बायका आपापल्या घरी हळदीकुंकवाचे कार्यक्रम करतात. त्यावेळी आलेल्या स्त्रियांना वस्तु दिल्या जातात. या वस्तु 'लुटल्या' गेल्या असे म्हणायची पद्धत आहे.. पूर्वी काही ठिकाणी 'सोरट' करत असत. 'सोरट'मध्ये वेगवेगळ्या प्रकारच्या वस्तु मांडून ठेवतात व समोरच्या वाडग्यातील चिठ्ठयांमधून एक चिठ्ठी निवडून त्यात असलेली वस्तु त्या सवाष्णीला कुंकू लावून देतात.\n\nगौरी मूळ नक्षत्रावर बसवतात. ते नक्षत्र आणि गौरी आणण्याची वेळ किती वाजल्यापासून किती वाजेपर्यंत आहे हे पंचांगात पाहून गौरी आणल्या जातात. काही ठिकाणी गौरी पाटावर बसवतात. तर काही ठिकाणी हात असलेल्या तर काही ठिकाणी बिनहाताच्या उभ्या गौरी असतात.\n\nकोकणस्थ लोकांमध्ये खडयाच्या गौरी आणतात. एखादी सवाष्ण किंवा मुलगी नदीकाठी, तळ्याकाठी अथवा विहिरीपाशी जाते. पाच किंवा सात खडे ताम्हणात घेते. तेथून खडे वाजत गाजत घरी आणतात. गौरी आणताना ज्या सवाष्णीने किंवा कुमारिकेने ताम्हणात खडे घेतले असतील तिने मुक्याने (न बोलता) चालावे असा रिवाज आहे. खडे घरात आणण्यापूर्वी, ज्या सवाष्णीच्या किंवा मुलीच्या हातात ताम्हण असेल तिच्या पायावर कोमट पाणी घालून, हळदकुंकू लावून, मग तिला घरात घेतात. पाटावर रांगोळी काढून त्यावर तांदुळ पसरून खडे ठेवतात. उभ्या गौरींसाठी खास पातळे व दागिने असतात. गौरींचे दोन मुखवटे असतात. एकीला ज्येष्ठा तर दुसरीला कनिष्ठा म्हणतात. दोन सवाष्णी गौरी घरी आणतात. गौरी आणावयाच्या दिवशी पुढील व मागील दारांपासून ज्या ठिकाणी गौरी बसवायच्या तिथपर्यंत गौरीची पावले काढतात. गौरी आणतेवेळी 'गौरी कशाच्या पाऊली आली ग सोन्यामोत्याच्या पाऊली आली' असे म्हणत गौरी आणतात. एकीने पुढील दारापासून तर दुसरीने मागील दारापासून गौरी आणाव्यात अशी पद्धत आहे. उंबरठ्यावरती धान्य भरून माप ठेवतात. दोन्ही सवाष्णींनी उंबरठ्याच्या एका बाजूला उभे राहून गौरी मापाला चिकटवून माप लवंडून व नंतर त्यांना गणपती, जिवती, दुभत्याचे कपाट, कोठीची खोली, दागिन्यांची पेटी दाखवतात. नंतर गौरी जागेवर बसवतात.\n\nगौरीपुढे तांदळाची व गव्हाची ओटी ठेवतात. खोबऱ्याची वाटी, फळे, कुंकवाचे करंडे ठेवतात. काही बायका गौरींपुढे लाडू, करंज्या, चकल्या इ. ताजे पदार्थ करून ठेवतात. गौरींपुढे दोन बाळे पण ठेवतात. हळदकुंकू, गंध, फूल, अक्षता, दूर्वा, आघाडा, गेजवस्त्र यांनी गौरींची पूजा करतात. त्याच दिवशी पाच स्त्रियांना हळदकुंकू, साखर देतात. दुसऱ्या दिवशी पुरणाचे दिवे करून आरती करतात. गौरी जेवल्यावर गौरीपुढे दोन गोविंद विडे ठेवतात. साधारणपणे पहिल्या दिवशी शेपूची भाजी व भाकरी हे मुख्य पदार्थ व इतर कोणतेही पदार्थ केले जातात. दुसऱ्या दिवशी मुख्यतः घावन-घाटले किंवा पुरणपोळी करतात. तळण, खीर व बाकीचा स्वयंपाक इतर सणाप्रमाणे करतात.\n\nतिसऱ्या दिवशी गव्हल्याची खीर, कानवला व दही-भाताचा नैवेद्य हे प्रमुख पदार्थ करतात.\n\nतिसऱ्या दिवशी संध्याकाळी चार वाजल्यानंतर केव्हाही गौरींवर अक्षता टाकून गौरी 'उतरवतात' म्हणजे त्यांचे विसर्जन करतात.\n\nअनंत चतुर्दशी हे व्रत अतिशय बिकट परिस्थिती निर्माण झाली तरच, मागून घेतात. ओळीने चौदा वर्षे हे व्रत करण्याचा प्रघात आहे. सर्व व्रतांमध्ये अनंताचे व्रत कडक आहे. या दिवशी भक्तिभावाने अनंताची पूजा करतात. शुद्ध पाण्याने ताम्रकलश चौरंगावर मांडून त्यास दोन छोटे रूमाल गुंडाळतात. त्यावर दर्भाचा शेज तयार करून ठेवतात. कलशावरील पात्रात अनंताची प्रतिमा किंवा शाळिग्राम मांडून षोडषोपचारे पूजा करतात. समंत्रक चौदा गाठी मारलेला असा तांबडा रेशमाचा दोरा बनवून त्याचीपण पूजा करतात. पूजा झाल्यावर तो दोरा उजव्या हातात बांधतात. त्यानंतर अनंताची कथा भक्तिभावाने ऐकतात. रात्री मंत्रजागर, गाणी इ. कार्यक्रम करतात. अशा प्रकारे चौदा वर्षे अनंताचे व्रत करतात. त्याने फल प्राप्त होते असा समज आहे. कित्येक ठिकाणी पिढ्यान-पिढ्या हे व्रत केले जाते.\n\nबोडण हे धार्मिक कार्य चित्पावन समाजात केले जाते. लग्न, मुंज यांसारखे मंगलकार्य पूर्ण झाल्यानंतर हे व्रत केले जाते. बोडण हा एक हिंदू चित्पावन कोकणस्थ ब्राह्मणातील कुलधर्म, कुलाचार आहे. आपल्या कुळातील चालीप्रमाणे म्हणजेच परंपरेप्रमाणे वार्षिक, त्रैवार्षिक अगर शुभकार्य झाल्यावर बोडण भरतात. बोडण हे शक्यतो मंगळवारी, शुक्रवारी किंवा रविवारी भरतात. चातुर्मास, पौष किंवा चैत्र महिना सोडून हा देवीचा धार्मिक कार्यक्रम एरवी कधीही करता येतो.\n\nतीन किंवा पाच सुवासिनी व एक कुमारिका यांना तेल शिकेकाई देऊन, सुस्नात होऊन सोवळ्याने म्हणजेच रेशमी वस्त्र नेसून सर्व सौभाग्य अलंकार लेऊन येण्यास सांगितले जाते. सर्वांचे पाट गोलाकार मांडून मधोमध एक पाट अगर चौरंग ठेवून ठरावीक पद्धतीचीच रांगोळी काढायची असते. बोडण भरण्यास पितळी परातच लागते. ती चौरंगावर ठेवतात. आल्याबरो���र सुवासिनींची व कुमारिकेची तुळशीपुढे पूजा होते. प्रथम तुळशीची पूजा व नंतर आलेल्या महिलांची व कुमारिकेची गरम पाणी व दूध पायावर घालून ओटी भरतात. त्यानंतर लगेच त्या बोडण भरण्यास बसतात.\n\nआपल्या देवघरातील अन्नपूर्णा काढून ती बोडणाच्या परातीत ठेवतात तिची पूजा करण्याआधी, प्रथम सुपारीचा गणपती करून त्याची पंचामृताने पूजा करतात. कणीक साखर घातलेल्या दुधात भिजवून तिचे देवीकरिता छोटे छोटे दागिने करतात. त्या कणकेचेच सिंहासन व दुधासाठी हराडेरा करतात. आरतीसाठी कणकेचे पाच छोटे छोटे दिवेही करतात.\n\nदेवीची पूजा घरच्या मुख्य स्त्रीने पंचामृत वापरून करायची असते. देवीभोवती पुरणपोळीवर सर्व पदार्थ वाढून पाच नैवेद्य मांडले जातात. यावेळी नैवेद्यासाठी पुरण घातलेच पाहिजे असा संकेत आहे. नैवेद्य दाखवून कणकेच्या दिव्यांनी दुर्गादेवीची आरती म्हणतात. नंतर ते पाच दिवे परातीत प्रत्येक नैवेद्याजवळ ठेवतात. घरातील दुसरी बाई चांदीच्या संध्येच्या पळीस साखळी गुंडाळून त्याने दुधाची धार सोडून ते दिवे शांत करते. या पूजेसाठी जसे पुरण हवे तसे एक ते दोन भांडी पंचामृतही (दूध, दही, तूप, मध, साखर)आवश्यक मानले जाते. दिवे शांत झाल्यावर देवीवर प्रत्येकी पाच पळ्या दूध व दही घालतात. नंतर घरातील मुख्य स्री सर्वांना बोडणाच्या परातीला हात लावण्यास सांगते. याला बोडण कळवणे म्हणतात. नंतर इतर लोक बोडण कळवण्यास सुरुवात करतात. आधी कुमारिका देवी, पैसा व सुपारी त्या बोडणातून काढते, व नंतर देवीच्या तोंडास पुरण किंवा साखर लावून देवी देवघरात ठेवते. बोडणातले पुरण सवाष्णीच्या हातास लावून त्यांचे हात 'थांबवते'. परातीतील बोडण चमचाभर काढून घेऊन सर्व माणसांना अंगारा म्हणून लावतात. ते बोडण नंतर डब्यात, पातेल्यात घालून गाईस खायला घालतात. ते इतर कोणत्याही जनावरास घालायचे नसते, तसेच टाकून द्यायचे नसते.\n\nकोकणातील रहिवासी असल्याने यांचे मुख्य अन्न तांदूळ, कुळीथ, नाचणी हे आहे. यापासून तयार केलेले अन्नपदार्थ आणि त्यामधे नारळाचा मुबलक वापर हे प्रांतीय उपलब्धतेचे द्योतक आहेत.\n\nचित्पावनांची स्वतःची चित्पावनी बोलीभाषा ही कोकणी भाषेची उपबोली होती.. १९५० च्या दशकानंतर ह्या भाषेत बोलणाऱ्या महाराष्ट्रातील लोकांची संख्या लक्षणीयरीत्या कमी झालेली असली तरी, आजही गोवा आणि कर्नाटकाच्या दक्षिण कानडा जिल्ह्यातील चित्पावन आपल्या कुटुंबांमध्ये ही बोली टिकवून आहेत.\n\nदेशावरील बहुतेक चित्पावन ब्राह्मणांनी चित्पावनी आणि कोकणीचा उपयोग सोडून मराठी भाषेचा अवलंब सुरू केला. एके काळी चित्पावन ब्राह्मणांचे संस्कृत भाषेवरसुद्धा प्रभुत्व असे. चित्पावनी भाषेतील मूळ सानुनासिक उच्चारांचा प्रभाव चित्पावनांच्या मराठी बोलण्यावर आढळतो. अर्थात हा मुद्दा वगळल्यास चित्पावन बोलत असलेली मराठी ही जवळपास प्रमाण मराठी भाषेसारखीच असते. विसाव्या शतकाच्या उत्तरार्धापासून मात्र चित्पावनांनी स्वतःच्या शालेय शिक्षणाकरिता प्राथमिक स्तरापासूनच्या इंग्रजी शिक्षणाचा वापर प्रामुख्याने चालू केला.\n\nपेशवाईपूर्व काळात कोकण विभागात चित्पावन समाज हा मुख्यत्वे स्थानिक समुदाय शेती व भिक्षुकीवर अवलंबून होता. त्यांत अगदी तुरळक प्रमाणात प्रशासकीय जबाबदाऱ्यांचा समावेश असे. पेशवाईच्या काळात थोडा बदल होऊन सरदारकी तसेच सैन्यातील कामे वाढली, प्रशासनातील कारकुनी कामातही वाढ झाली व त्यांच्यावर अवलंबून असलेल्या भिक्षुकांची स्थिती सुधारली. असे असले तरी, सुधारलेल्या स्थितीचा उपयोग करून अपवादात्मक उद्योग व्यवसाय करण्याचे जे प्रयत्न झाले ते तात्कालिक स्वरूपाचे ठरले. आर्थिक परिस्थिती जेमतेम असलेला हा चित्पावन समाज पेशवाईनंतर आलेल्या इंग्रजी प्रशासनात इंग्रजी भाषेवर प्रभुत्व मिळवून शासकीय क्षेत्रात रमला. इंग्रजांनीसुद्धा सुरुवातीला थोडा संशय बाळगला तरी लौकरच त्यांना प्रशासनात सामील करून घेतले. चित्पावन समुदायाचे बरेच लोक अर्थक्षेत्रे, विपणन, शिक्षण, स्वयंउद्योग, माहिती तंत्रज्ञान, अभियांत्रिकी आणि वैद्यकीय तसेच मनोरंजनाच्या क्षेत्रांत आढळतात.\n\nकोकणात १८०० वर्षांपासून राहात असूनही या गटातील लोकांबद्दल फारशी माहिती उपलब्ध नाही. कोकणस्थांत वेदाध्ययन करून स्नानसंध्येत काल घालवणारे व चरितार्थाकारिता शेती करणारेच पुष्कळ होते. या संदर्भात वि. का. राजवाडे लिहितात, \"चित्पावनांची उद्योन्मुखता आस्ते आस्ते व क्रमाक्रमानेच होत आली आहे. ३०८८ वर्षांपूर्वी चित्पावनांना परशुरामाने कोकणात आणून बसवले तेव्हा ते फक्त १४ जण होते. शकपूर्व १२०० ते शकोत्तर १२०० पर्यंतच्या २५०० वर्षांत चित्पावनांची लोकसंख्या इतकी थोडी होती की, हिंदुस्थानच्या राजकारणांत हात घालण्याचे सामर्थ्य त्यांच्यात नव्हते. त्यांची लोकसंख्या चार-पाच हजार असावी. प्रजावृद्धी होण्यासारखी त्यांची आर्थिक परिस्थिती नव्हती. शके १२०० नंतर मुसलमानी अमलात लौकिक व्यवहार चित्पावन उचलू लागले, तसतसे त्यांचे आर्थिक सामर्थ्य वाढू लागले व जास्त प्रजा पोसण्याची शक्ती-बुद्धीला काही प्रमाणात संपत्तीची व प्रजावृद्धीची जोड मिळाली, तेव्हा हिंदुस्थानच्या राजकारणात हात घालण्याची शक्ती त्यांच्यांत उत्पन्न झाली. ही शक्ती संधीची वाट पाहत होती व ती संधी राजाराम छत्रपतींच्या मृत्यूनंतर चित्पावनांना सापडली व तिचा त्यांनी यथायोग्य उपयोग केला.\"\n\nचित्पावनांचे मूळपुरुष साधारण ३००० वर्षांपूर्वी कोकणात स्थायिक झाले असावेत. उत्तरेतून ६२ कुळे यज्ञाच्या निमित्ताने पैठण, कर्नाटक व अखेर कोकणात आली. बाळाजी विश्वनाथाच्या इतिहासापासून चित्पावनांच्या इतिहासाची ठळक नोंद मिळते.\n\nपंडित जवाहरलाल नेहरू यांच्या मंत्री मंडळात स्थान मिळवणारे विठ्ठलराव गाडगीळ. पांडुरंग सदाशिव साने हे ज्येष्ठ गांधीवादी.\n\nबहुसंख्य नागरिकांप्रमाणे चित्पावन हेही हिंदुत्वाचे अभिमानी व राष्ट्रीय मनोवृत्तीचे असतात असे मानले जाते. या गटातील काही व्यक्ती पुरोगामी असल्याचेही दिसून येते. गांधीवादी, समाजवादी आणि साम्यवादी अशा विविध विचारसरणी अनुसरणाऱ्या गटांमधे या वर्णातील लोकही सहभागी आहेत,' चित्पावनांमध्ये हिंदुत्ववादी जास्त आहेत असा समज रूढ असल्याचे दिसते.\n\nअमरावतीजवळ तपोवन येथे प्रख्यात समाजसेवी डॉ. शिवाजीराव पटवर्धन यांनी कुष्ठरोग्यांसाठी एक आश्रम काढला होता. महात्मा फुले यांची सत्यशोधक चळवळीला पुण्यातील चित्पावन भिडेशास्त्री यांनी सर्वतोपरी मदत केली. पुढे लोकमान्य टिळकांचा राजकीय क्षितिजावर उदय झाला त्यांनी आंतरशाखीय विवाहाचे समर्थन केले. स्वातंत्र्यवीर विनायक दामोदर सावरकर यांनी केलेले अस्पृश्यता निवारण कार्य उल्लेखनीय होते. सहभोजन (सर्व जातीय एक पंगत), रत्‍नागिरीत त्यांच्या प्रेरणेने उभे राहिलेले पतित पावन मंदिर सर्व जातीय हिंदूंसाठी खुले असे मंदिर होते. शाळेत सर्व जातीय मुलांना सरमिसळ बसवण्यासाठी सावरकरांनी प्रयत्न केले आणि ते मोठ्या प्रमाणात यशस्वी झाले. भूदान चळवळ करून शेत जमिनीच्या समान वाटपाचा आग्रह धरणारे विनोबा भावे हे एक श्रेष्ठ गांधीवादी नेते होते. सेनापती बापट या नावाने प्रसिद्ध असणारे पांडुरंगराव महदेवराव बापट हे सामजिक चळवळीत अग्रेसर असणार मोठं नाव होत अखिल भारतीय विद्यार्थी परिषदेच्या कामात मोठं योगदान देणारे श्री. यशवंतराव केळकर हे ही कोकणस्थ चित्पावन ब्राह्मण. विवेकानंद शीला स्मारक, कन्याकुमारीच्या उभारणीचं अशक्यप्राय वाटणार काम उभ करणारे एकनाथराव रानडे हे ही कोकणस्थ चित्पावन! कसबा पेठ मतदार संघाचे माजी आमदार माजी अन्न आणि औषध प्रशासन मंत्री महाराष्ट्र शासन तसेच पुण्याचे विद्यमान खासदार गिरिश बापट,देवगड कणकवली मतदार संघाचे माजी आमदार अप्पासाहेब गोगटे तसेच त्यांचे पुतणे माजी आमदार अजितराव गोगटे.\n\nअपरांत (संस्था) महाराष्ट्र चित्पावन संघ चित्तपावन सेवा संघ ट्रस्ट चित्पावन ब्राह्मण संघ महर्षि शांडिल्य प्रतिष्ठान\n\nभारतातील विविध राज्यात तसेच भारताबाहेरही या संस्था कार्यरत आहेत,\n\nपेशवा, इरावती कर्वे, माधुरी दीक्षित, लोकमान्य टिळक, स्वातंत्र्यवीर विनायक दामोदर सावरकर, अजित भालचंद्र आगरकर, वासुदेव बळवंत फडके, विठ्ठल नरहर गाडगीळ माधव आपटे, प्रशांत दामले, गोपाळ गणेश आगरकर, विक्रम गोखले, मोहन गोखले, महादेव गोविंद रानडे, रमाबाई रानडे, आनंदीबाई गोपाळराव जोशी, चाफेकर बंधू, विष्णूशास्त्री कृष्णशास्त्री चिपळूणकर, गोपाळ कृष्ण गोखले, सेनापती बापट, नाना फडणवीस, बापू गोखले, धोंडो केशव कर्वे, विमलबाई गायकवाड (पूर्वीचे रानडे), बी. जी. चितळे, कॅम्लिनचे दांडेकर, परांजपे स्कीमस् चे परांजपे, संस्कृती कोशकर्ते पं. महादेवशास्त्री जोशी, ज्ञानकोशकार केतकर, शरद पोंग्शे, माजी सरकार्यवाह भय्याजी जोशी, चितळे, वामन हरी पेठे, पु.ना.गाडगीळ, चितळे उद्योग समूह, परांजपे बिल्डर, पेठे लोणचीवाले, कॅम्लिनचे दांडेकर, अल आदिल सुपर स्टोअर दुबईचे महादेव दातार\n\nचित्पावन आडनावांची यादी\n\nचित्पावन डॉट इन करमरकर फ़ाउंडेशन, मुंबई\n\nवर्ग:मराठी ब्राह्मण वर्ग:ब्राह्मण पोटजाती वर्ग:हिंदू धर्मामधील जाती\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"चित्पावन कोकणस्थ ब्राह्मण (चित्पावन ब्राह्मण किंवा कोकणस्थ ब्राह्मण अर्थात, \"कोकणातील रहिवासी ब्राह्मण\") हा भारतातील महाराष्ट्र राज्याच्या किनारपट्टी प्रदेश कोकणमधील एक हिंदू ब्राह्मण समाज आहे.","translated_text":"The Chitpavan Koknastha Brahmins (Chinpavan Brahmins or Koknastha Brahmins, meaning \"Resident Brahmins of Koknastha\") are a Hindu Brahmin community in the coastal region of the Indian state of Maharashtra, located in Koknastha.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"एन्थोवेन या ब्रिटिश समाजशास्त्रज्ञाने 'मुंबई","translated_text":"Anthony Owen, a British sociologist, writes:","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"इलाख्यातील जाती' या ग्रंथात १३६ ब्राह्मण पोटजातींची नोंद केली आहे.","translated_text":"There are 136 Brahmin tribes recorded in the book, The Caste of Alakha.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"तर \"ज्ञानकोशा'त डॉ.","translated_text":"So in the \"Encyclopedia\", Dr.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"केतकरांनी भारतात ब्राह्मणांच्या ८०० पोटजाती असल्याची नोंद केली आहे.","translated_text":"According to several reports, there are 800 Brahmin tribes in India.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यापैकी चित्पावन कोकणस्थ ब्राह्मण ही एक पोटजात आहे.","translated_text":"One of them is the Chithpavan Konkasth Brahmin.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"व्युत्पत्ती","translated_text":"It is a derivative.","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"बऱ्याचदा चित्पावन/चित्तपावन या शब्दाचा अर्थ चितेतून पावन झाले आहेत ते असा घेतला जातो.","translated_text":"The term Chithpavan is often taken to mean that the paintings have been made holy.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"कारण, चित्पावनांना भगवान परशुरामांनी कोकणात आश्रय दिला असे मानले जाते.","translated_text":"It is believed that Lord Parashuram gave shelter to the Chimpanzees in the corner.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"समुद्रात १४ प्रेते तरंगत होती, परशुरामांनी त्यांना जिवंत केले आणि दीक्षा दिली.","translated_text":"There were 14 ghosts floating in the sea, and the parasuramas brought them back to life and gave them a diction.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"तेच चित्पावन ब्राह्मण असे समजले जाते.","translated_text":"It is also known as Chitpavan Brahman.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मात्र इतिहासाचार्य राजवाडे यांनी चित्पावनांचे मूळपुरुष हे अग्नी चयन करत व अग्नि (चित्य) चयनाने जे पावन झाले ते चित्पावन असे वर्णन केले आहे.","translated_text":"However, the historian Rajavadhe has described the origin of the Chithpavan as Chithpavan, which was chosen by fire and sanctified by fire.","trailing_whitespace":"","citations":[{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.rasik.com/cgi_bin/display_book.cgi?bookId=b44500&lang=marathi|title=मराठी पुस्तक आम्ही चित्पावन, marathi book AmhI chitpAvan AmhI chitpAwan|website=www.rasik.com|access-date=2018-04-10|archive-date=2016-03-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304204736/http://www.rasik.com/cgi_bin/display_book.cgi?bookId=b44500&lang=marathi|url-status=dead}}]","char_index":139,"name":":0","url":"http://www.rasik.com/cgi_bin/display_book.cgi?bookId=b44500&lang=marathi","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:33.800896-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.rasik.com/cgi_bin/display_book.cgi?bookId=b44500&lang=marathi|title=मराठी पुस्तक आम्ही चित्पावन, marathi book AmhI chitpAvan AmhI chitpAwan|website=www.rasik.com|access-date=2018-04-10|archive-date=2016-03-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304204736/http://www.rasik.com/cgi_bin/display_book.cgi?bookId=b44500&lang=marathi|url-status=dead}}]","char_index":139,"name":":0","url":"http://www.rasik.com/cgi_bin/display_book.cgi?bookId=b44500&lang=marathi","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:33.800896-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"दंतकथा","translated_text":"Mythology","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"परशुरामाने १४ व्यक्तींना कोकणात आणून वसविले व त्यांना ब्राह्मण करून घेतले, या दंतकथेची संगती लावली जाते.","translated_text":"Parshurama brought 14 people to Kochana and made them Brahmins.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"चित्पावन हे नाव का पडले, याचे ऐतिहासिक दाखले दिले आहेत.","translated_text":"There is historical evidence as to why the name Chitpavan came into existence.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"३०८८ वर्षांपूर्वी चित्पावन वसतीसाठी कोकणात आले, असे वि.","translated_text":"It is estimated that around 3088 years ago, Chithpavan came to live in Kokona.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"का.","translated_text":"Why?","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"राजवाडे यांचे म्हणणे आहे.","translated_text":"This is what the palace says.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"क्षितिपावन या शब्दापासून चित्पावन हा शब्द आला आहे असे गो.कृ.मोडक यांनी नोंदविलेले आहे.","translated_text":"Go.K.Modak has reported that the word Chithpavan is derived from the word Kshitipavan.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"क्षिती म्हणजे जमीन.","translated_text":"The horizon is the earth.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ती खणून साफ करणारे असा त्याचा अर्थ आहे.","translated_text":"It means a cleaner.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"कोकणातील जमीन पूर्वी खाजणी होती.चित्पावन लोकांची वस्ती पूर्वी मुख्यत: खाडीच्या काठी होती.","translated_text":"The land in the corner used to be fertile. The people of Chipawan used to live mainly in the bay.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्या लोकांनी तिथे बांध घालून,पाणी काढून,तिथल्या जमिनी शेतीयोग्य केल्या.","translated_text":"And they built a dam there, and watered it, and made the land arable.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यांना मळेजमिनी म्हणतात.समुद्र मागे हटवून त्या मिळवलेल्या आहेत हे परशुराम कथेचे तात्पर्य म्हणून सांगता येईल.","translated_text":"It's called Malaegami. It's the meaning of Parashuram's story that the sea retreated and captured them.","trailing_whitespace":" ","citations":[{"content":"[भारतीय संस्कृती कोश खंड तिसरा, पृष्ठ ४०२ ]","char_index":109,"name":null,"url":null,"source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":null,"source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}],"citations_needed":[]},{"text":"अरुण क.","translated_text":"Arun K.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"घोष यांच्या मतानुसार चित्पावन पोटजात सातवाहनाच्या काळात निर्माण झाली.","translated_text":"According to Ghosh, Chitpavan was built during the time of the Satvavan dynasty.","trailing_whitespace":" ","citations":[{"content":"[{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books/about/The_Changing_Indian_Civilization.html?id=gPUtAAAAMAAJ&redir_esc=y|title=The Changing Indian Civilization: A Perspective on India|last=Ghosh|first=Oroon K.|date=1976|publisher=Minerva Associates (Publications)|isbn=9780883865026|language=en}}]","char_index":69,"name":null,"url":"https://books.google.co.in/books/about/The_Changing_Indian_Civilization.html?id=gPUtAAAAMAAJ&redir_esc=y","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html; charset=ISO-8859-1","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":42701,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:43.831626-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":3,"source_quality_raw_score":0.5029296875}],"citations_needed":[]},{"text":"अद्यापि संशोधनाने सिद्ध/शास्त्रीय आधार नसलेल्या काही मतांनुसार चित्पावन ब्राह्मणांच्या प्रथा चाली-रीती पूर्वी उत्तर प्रदेश आणि बिहारी भूमिहार ब्राह्मण पंजाबचे मोहियाल ब्राह्मण, केरळातील नंबुद्री ब्राह्मण, आंध्र प्रदेशातील हव्यक, गुजरातेतील अान्विक, उत्तराखंडाचे कुमाऊं ब्राह्मण आदींशी मिळत्याजुळत्या आहेत आणि या सर्व समुदायांत परशुरामास विशेष सन्मान आहे.","translated_text":"According to some opinions which have not yet been proven by research, the practices of the Chitpavan Brahmins are associated with the Mohial Brahmins of Uttar Pradesh and Bihar Bhumihar Brahmins of Punjab, the Nambudri Brahmins of Kerala, the Havik of Andhra Pradesh, the Anvik of Gujarat, the Kumao Brahmins of Uttarakhand and Parashuram is especially honored in all these communities.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"अनुवंशशास्त्र आणि शरीरयष्टी","translated_text":"Genetics and anatomy","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"चित्पावन कुटुंबांचे सर्वसाधारणत: गोरा वर्ण, सडपातळ बांधा, निळे/हिरवे/घारे डोळे, तरतरीत नासिका असे शरीरवर्णन असते.","translated_text":"The typical characteristics of the Chitpawan family are: blonde, thin bandha, blue/green/dark eyes, stylish nose.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"काही चित्पावन कुटुंबांत क्वचित काळा तसेच सावळा वर्णही आढळून येतो.","translated_text":"In some Chimpanzees, black and shady characters are rarely seen.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"(साहू आणि इतर २००६) यांच्या मते चित्पावनांच्या वडिलांच्या बाजूस बऱ्याचदा आढळणारा (Y-DNA), R1a (Y-DNA) हा हेप्लोग्रुप उत्तरी भारतीयांतसुद्धा सामान्यत: आढळतो.","translated_text":"(Sahu et al., 2006) According to the Y-DNA, which is most commonly found alongside the father of tigers, R1a (Y-DNA) is also commonly found in North Indians.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"याचा अर्थ त्यांच्या प्राचीन पूर्वजांचे एक-समान असणे हे अजूनतरी न उलगडलेले कोडे आहे.","translated_text":"This means that their ancestors are identical, which is still an unresolved mystery.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मिडल ईस्टर्न ओरिजिनचा समजला जाणारा J2 (Y-DNA) बऱ्याच उच्चजातीय भारतीयांत आढळतो.","translated_text":"J2 (Y-DNA), which is of Middle Eastern origin, is found in many upper-class Indians.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"(साहू आणि इतर २००६).","translated_text":"(Sahu et al., 2006)","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"यांच्या मतानुसार R2 (Y-DNA), L (Y-DNA), आणि H1 (Y-DNA) हेप��लोग्रुपांचे अस्तित्व प्राबल्याने मूळचे भारतीय समजल्या जाणाऱ्या आणि पश्चिम व दक्षिण भारतात राहणाऱ्या लोकांत आढळते.","translated_text":"According to him, the existence of R2 (Y-DNA), L (Y-DNA), and H1 (Y-DNA) haplogroups is predominantly found in people of Indian origin who live in western and southern India.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"उत्तरांचल राज्याच्या गढवाल प्रभागातील सुमारे १६४९९ फुटावरील रूपकुंड नावाच्या तलावात वादळात सापडलेले अनेक जुने (सुमारे नवव्या शतकातील) मानवी सांगाडे एकत्र सापडले होते त्या सांगाड्यांच्या the Centre for Cellular and Molecular Biology (CCMB), Hyderabad, येथे केल्या गेलेल्या DNA संशोधनानुसार त्यातील तीन नमुन्यांचे DNA चित्पावन ब्राह्मणांशी साधर्म्य असणारे आढळून आले..","translated_text":"A DNA study conducted at the Centre for Cellular and Molecular Biology (CCMB) in Hyderabad, Uttar Pradesh, found that the DNA of three samples was similar to that of the Chitpavan Brahmins.","trailing_whitespace":"","citations":[{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत | दुवा = http://www.outlookindia.com/article.aspx?225620 | title = Bones Of A Riddle | author = Hari Menon | date = 2004-11-08 | accessdate = 2013-05-31 }}]","char_index":364,"name":"riddle","url":"http://www.outlookindia.com/article.aspx?225620","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html; charset=utf-8","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":23,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:44.048125-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":"Text is empty","source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"[{{स्रोत बातमी|title=New Twist to mystery over Roopkund skeletons|दुवा=http://www.hindu.com/2005/01/25/stories/2005012506430300.htm|accessdate=29 May 2013|newspaper=The Hindu|date=25 January 2005|archive-date=2005-04-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20050406185228/http://www.hindu.com/2005/01/25/stories/2005012506430300.htm|url-status=dead}}]","char_index":364,"name":"twist","url":"http://www.hindu.com/2005/01/25/stories/2005012506430300.htm","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:44.309166-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"[{{स्रोत बातमी|title=New Twist to mystery over Roopkund skeletons|दुवा=http://www.hindu.com/2005/01/25/stories/2005012506430300.htm|accessdate=29 May 2013|newspaper=The Hindu|date=25 January 2005|archive-date=2005-04-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20050406185228/http://www.hindu.com/2005/01/25/stories/2005012506430300.htm|url-status=dead}}]","char_index":364,"name":"twist","url":"http://www.hindu.com/2005/01/25/stories/2005012506430300.htm","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:44.309166-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"गोत्रे","translated_text":"The tribes","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"चित्पावनांची १४ गोत्रे आहेत.","translated_text":"There are 14 tribes of tigers.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"गोत्रांची नावे ही त्या गोत्रांचा मूळपुरुष असलेल्या ऋषींची नावे आहेत.","translated_text":"The names of the tribes are the names of the natives of those tribes.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"प्रत्येक गोत्रात अनेक उपनामांचा समावेश आहे.","translated_text":"Each tribe has several surnames.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"काही उपनामे ही एकापेक्षा ��ास्त गोत्रांत आढळतात.","translated_text":"Some surnames are found in more than one tribe.","trailing_whitespace":"","citations":[{"content":"[https://web.archive.org/web/20071227160923/http://www.chitpavans.in/marathi/gotra.htm तारीख २६/५/२००९ १६.५० वाजता घेतेलेला आंतरजालीय संदर्भ]","char_index":47,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20071227160923/http://www.chitpavans.in/marathi/gotra.htm","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:44.313069-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}],"citations_needed":[]}]},{"type":"table","content":"{| class=\"wikitable\" \n| '''गोत्रे''' || '''प्रवर'''\n|-\n|अत्रि || आत्रेयार्चनानसश्यावाश्चेति \n|- \n|कपि ||आंगिरसामहीवोरुक्षयसेति \n|-\n|काश्यप ||काश्यपावत्सारनैध्रुव \n|- \n|कौंडिण्य ||वासिष्ठमैत्रावरुणकौंडिण्येति \n|- \n| कौशिक || वैश्वामित्रघमर्षणकौशिकेति \n|- \n| गार्ग्य || आंगिरसशैन्यगार्ग्येति \n|- \n| जामदग्न्य || भार्गवच्यावनाप्नवानौर्वजामदग्न्येति \n|- \n| नित्युंदन || आंगिरसपौरुकुत्स्यत्रासदस्यवेति \n|- \n| बाभ्रव्य || वैश्वमित्रदेवरातौदसेति \n|- \n| भारद्वाज || आङि्गरसबार्हस्पत्यभारद्वाजेति \n|- \n| वत्स || भार्गवच्यवनाप्नवानौर्वजामदग्न्येति \n|- \n| वासिष्ठ || वासिष्ठेन्द्रप्रमदाभरद्वस्विति \n|- \n| विष्णूवृद्ध || आंगिरसपौरुकुत्स्यत्रासदस्यवेति \n|- \n|शाण्डिल्य || शाण्डिल्यासितदेवलेति \n|}"},{"type":"heading","text":"सर्व गोत्रे आणि त्यांतील मूळ आडनावे","translated_text":"All tribes and their original surnames.","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"चित्पावनांत १४ गोत्रे आहेत, व मूळ कुळे (आडनावे) ६० समजली जातात.","translated_text":"There are 14 tribes of tigers, and the original tribes are estimated to be 60.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"स्थलांतर आणि व्यवसायादी कारणांमुळे मूळ आडनावांत अठराव्या शतकानंतर बदल होत जाऊन टिळक पंचांगाधारे सुमारे ३५० आडनावे दिसून येतात.","translated_text":"Due to migration and commercial reasons, the original names have changed since the 18th century and about 350 names appear in the Tamil calendar.","trailing_whitespace":"","citations":[{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.rasik.com/cgi_bin/display_book.cgi?bookId=b44500&lang=marathi|title=मराठी पुस्तक आम्ही चित्पावन, marathi book AmhI chitpAvan AmhI chitpAwan|website=www.rasik.com|access-date=2018-04-10|archive-date=2016-03-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304204736/http://www.rasik.com/cgi_bin/display_book.cgi?bookId=b44500&lang=marathi|url-status=dead}}]","char_index":126,"name":":0","url":"http://www.rasik.com/cgi_bin/display_book.cgi?bookId=b44500&lang=marathi","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:33.800896-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"१. अत्री : आठवले, चितळे, फडके.","translated_text":"One, three, three, three, three, three, three.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"(एकूण तीन)","translated_text":"(Total three)","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"२. कपि : खांबेटे, जाईल, माईल, लिमये, साने, मराठे (एकूण सहा)","translated_text":"2nd edition: Khambhete, Jaad, Maile, Limay, Sane, Maratha (total of six)","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"३.","translated_text":"What is it about you?","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"कश्यप : गानू, गोखले, जोग, लेले, भोपटराव , जोशी (हर्णे मुरुड) (एकूण सहा)","translated_text":"Kashyap: Ganu, Gokhale, Yog, Lele, Bhopatrao, Joshi (Horné Murud) (total of six)","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"४. कौंडिण्य : पटवर्धन, फणसे (फणशे).","translated_text":"4th Kaundiya: Pat Vardhan, Fansay (fifty).","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"(एकूण दोन)","translated_text":"(Total two)","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"५.","translated_text":"What is it? 5.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"कौशिक : बरवे (बर्वे), आपटे, गद्रे, खरे, भावे(भाव्ये), वाड","translated_text":"Skills: barves, asses, true, brothers and sisters, castles.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"६.","translated_text":"What is it? 6.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"गार्ग्य : कर्वे, गाडगीळ, दाबके, माटे, लोंढे (एकूण पाच)","translated_text":"The curve, the curve, the curve, the curve, the curve, the curve, the curve, the curve.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"७.","translated_text":"What is it? 7.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"भारद्वाज : आचवल, गांधार, घांघुरडे, टेणे, दर्वे, रानडे (रानड्ये), हापसे .","translated_text":"Bharadwaj: Achval, Gandhar, Shaggurde, Tane, Durye, Rande (Rande), Haapse.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"(एकूण सात)","translated_text":"(A total of seven)","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"८.","translated_text":"8. What is the meaning of life?","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"जमदग्नि : कुंटे,मुळे, मुळीक,मुळेकर, पेंडसे.(एकूण पाच)","translated_text":"The earthquake was caused by the earthquake, the earthquake, the earthquake, the earthquake, the earthquake.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"९. नित्युंदन : भाडभोके, वैशंपायन, भिडे .","translated_text":"9th. Nithundan: The Vadibhokes, the Vaishampayan, the crowds.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"(एकूण तीन)","translated_text":"(Total three)","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"१०.","translated_text":"What is it? 10.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"बाभ्रव्य : बाळ, बेहेरे.","translated_text":"Baby, you fool.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"(एकूण दोन)","translated_text":"(Total two)","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"११.","translated_text":"What is it that we do?","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"वत्स : मालशे.","translated_text":"Wats: Malshes.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"गोरे (वत्स पंचप्रवर) (एकूण दोन)","translated_text":"Gores (Vats Panchpravar) (Total of two)","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"१२.","translated_text":"12. What is the meaning of life?","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"वसिष्ठ : ओक, गोगटे, गोवंड्ये, धारू, पोंगशे, बागल.","translated_text":"Vishisht: oak, goat, cow, thorn, pongshek, and bugle.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"बापट, बोडस, द��ते (दात्ये), भाभे, विंझे, साठे (साठये, साठ्ये).","translated_text":"It's the same thing with the butterflies, the moths, the mothers, the frogs, the snails, the snails.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"(एकूण बारा)","translated_text":"(Total twelve)","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"१३.","translated_text":"13. What is the meaning of life?","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"विष्णूवर्धन : किडमिडे, नेने, परांजपे (परांजप्ये), मेहेंदळे.","translated_text":"Vishnu Vardhan: Kidmide, Nene, Paranjpe, Mehendale.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"(एकूण चार)","translated_text":"(A total of four)","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"१४. शांडिल्य : सोमण ,गणपुले, गांगल, डोंगरे, जोशी, दामले, परचुरे, पाटणकर, भाटे, ताम्हनकर.","translated_text":"14. Shandilya: Sonam, Ganpulle, Gangal, Mountains, Joshi, Damle, Parchure, Patnakar, Bhatt and Tamhankar.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"(एकूण आठ)<","translated_text":"(A total of eight)","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"चित्पावनांची आडनावे यज्ञविषयक कार्यावरून बनली असा सारवर्तरीक सिद्धांत आहे । 'खांडल विप्र महासभा का इतिहास' या ग्रंथातील सूचीत प्रथम संस्कृत अधिकारनामे व नंतर त्यांचे राजस्थानी व मराठी अपभ्रंश दिले आहेत.","translated_text":"There is a general theory that the names of the Chitravanas were derived from sacrificial work. The list in the book 'Khandal Vipra Maha Sabha Ka History' lists first the Sanskrit titles and later their Rajasthani and Marathi abbreviations.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"संस्कृती","translated_text":"Culture","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"सन १९५० च्या पूर्वी असलेल्या पिढ्यांत पुरुषांचा पोषाख मुख्यत्वे उपरणे व धोतर आणि स्त्रियांचा नऊवारी लुगडे असा असे.","translated_text":"Generations prior to the 1950s, men's clothing was primarily made up of skirts and dresses, and women's nine-piece clothing.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९७० नंतरच्या दशकांत त्यांची जागा पुरुषांचा पायजमा किंवा पॅन्ट आणि स्त्रियांची सहावारी साडी यांनी घेतली.","translated_text":"In the late 1970s they were replaced by men's pajamas or trousers and women's half-shirts.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"चित्पावन समाज महाराष्ट्रातील सामाजिक पुनरुत्थानाच्या विविध","translated_text":"Chitpawan society is a social revival in Maharashtra.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"चळवळीचे लक्ष्य ठरत आला.","translated_text":"The movement was targeted.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सुरुवातीस सौम्य विरोध झाला तरी हा समाज नव्या आधुनिक विचारसरणीला धरून सामाजिक सुधारणा सकारात्मकतेने अमलात आणत गेला.","translated_text":"Despite initially mild opposition, the society continued to positively implement social reforms with a new modern mindset.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"याचा मुख्य परिणाम असा झाला की आज कोकणस्थ स्त्रियाही पुरुषांच्या बरोबरीने जीवनातील सर्व क्षेत्रांत कार्यरत दिसतात.","translated_text":"The main result was that today, women with congenital heart disease are seen to be equally active in all areas of life.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"कुलाबा गॅझेटियरनुसार पेशव्यांच्या काळात अनेक कोकणस्थ कुलाबा जिल्ह्यात स्थायिक झाले.","translated_text":"According to the Kulaba Gazette, during the Peshwas, many of the cornerstones of Kulaba district were settled.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"यांच्या स्त्रिया या दिसायला सुंदर असल्याचे जाणवते.","translated_text":"His women find this look beautiful.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हे मध्यम बांध्याचे असतात.","translated_text":"They're medium sized.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हया व्यक्ती","translated_text":"This person.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मराठी भाषिक आहेत.","translated_text":"Marathi speakers.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"यांपैकी काही व्यापारी आहेत तर काही सरकारी कर्मचारी, भिक्षुकी करणारे, तर काही धनिक आहेत.","translated_text":"Some of them are businessmen, some are government employees, some are monks, some are wealthy.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"यांची घरे माती आणि दगडाची असून घराभोवती बाग दिसते.","translated_text":"Their houses are made of clay and stone and surrounded by gardens.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यांचे दैनंदिन अन्न भात, पोळी, भाजी, लोणी, कडधान्ये, दही असे प्रामुख्याने आहे.","translated_text":"Their daily diet consists mainly of rice, pulses, vegetables, cucumbers, cereals, yogurt.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ते दिवसातून दोनदा भोजन करतात.","translated_text":"They eat twice a day.","trailing_whitespace":" ","citations":[{"content":"[http://www.maharashtra.gov.in/pdf/gazeetter_reprint/Kolaba/population_brahmans.html#1]","char_index":29,"name":null,"url":"http://www.maharashtra.gov.in/pdf/gazeetter_reprint/Kolaba/population_brahmans.html","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":1245,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:44.381699-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":"Text is too short (27 words)","source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"कुलदेवता","translated_text":"The Goddess","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"गुहागर येथील श्री व्याडेश्वर हा कुुलस्वामी तर अंबेजोगाई येथील योगेश्वरी भवानी, महालक्ष्मी, वज्राई या कोकणस्थांच्या कुलदेवता आहेत.","translated_text":"Shri Vadeshwar of Gujarat is the Kulswami of Gujarat while Yogeshwari Bhavani, Mahalaxmi and Vajrai of Ambejogai are the goddesses of the corner places.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"काळभैरव, हरिहरेश्वर, व्याघ्रेश्वर, वेळणेश्वर, लक्ष्मीनृृसिंह, केशवराज, परशुराम, लक्ष्मीकेशव, कोळेश्वर इ.","translated_text":"He is known for his works like Kal Bhairav, Harihareshwar, Vyagareshwar, Timaneeshwar, Lakshminr Singh, Keshwaraj, Parashuram, Lakshmi Keshwar, Kolleswar, etc.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"देवताही चित्पावनांच्या कुलदेव व कुलदेवता आहेत.","translated_text":"The gods are also the goddess of painting and the goddess of painting.","trailing_whitespace":"","citations":[{"content":"[दीक्षित म.श्री.,आम्ही चित्पावन,नीलकंठ प्रकाशन,२००३,पृृष्ठ १२५]","char_index":46,"name":null,"url":null,"source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":null,"source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"सण","translated_text":"Festivals","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"चैत्र पाडवा,नागपंचमी ,नारळी पौर्णिमा,दसरा,दिवाळी,आषाढी कार्तिकी एकादशी ,मकरसंक्रांत,होळी, रंगपंचमी हे कोकणस्थांचे सर्वसामान्य सण होत.रंगपंचमीचे महत्त्व पेशवाईपासून वाढले आहे,होळीचा सन केवळ एक धार्मिक कार्यक्रम म्हणून केला जाई.","translated_text":"Chaitra Padwa, Nagpanchami, Nareli Paurnima, Dhasara, Diwali, Ashari Karthiki Ekadashi, Makar Sankrant, Holi, Ranga Panchami are the common festivals of the Kornastha. The importance of Ranga Panchami has grown from Peshawar, Holi will be celebrated only as a religious event.","trailing_whitespace":" ","citations":[{"content":"[भारतीय संस्कृती कोश खंड तिसरा. पृष्ठ ४०४ ]","char_index":226,"name":null,"url":null,"source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":null,"source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}],"citations_needed":[]},{"text":"नवरात्र","translated_text":"The Navratri","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"आश्विन महिन्यात येणाऱ्या नवरात्रातील अष्टमीला कोकणस्थ ब्राह्मणांत घागरी फुंकल्या जातात.","translated_text":"On the eighth day of Navratri in the month of Ashwin, the Bhagavad Gita is blown in the corner of the Brahmins.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सकाळी सोवळ्यात सुवासिनी महालक्ष्मीची पूजा करतात.","translated_text":"In the morning, Subashini worships Maha Lakshmi.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"नवविवाहित स्रिया पाच वर्षपर्यंत खडे आणि दोरक यांची पूजा करतात.","translated_text":"The newly-married Sriya worshipped the Stand and Rope for five years.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"तो दोरक नंतर मनगटाला बांधतात.","translated_text":"They tie the bracelet after the rope.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"तिन्हीसांजेला महालक्ष्मीचा तांदळाच्या उकडीचा मुखवटा तयार करून देवी उभी करतात.","translated_text":"At three o'clock in the afternoon, the goddess prepares a rice-baked mask for Malakshmi.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"नंतर तिची पूजा करण्यात येते.","translated_text":"She is worshiped afterwards.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यावेळी देवीची ओटी भरून हा दोरक देवीला अर्पण करतात.","translated_text":"At that time, the goddess fills her belly and offers this string to the goddess.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"धूपाच्या धुराने भरलेल्या घागरी फुंकण्याला संध्याकाळी सुरुवात होते.","translated_text":"The smoke-filled blast of smoke begins in the evening.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मध्यरात्री १२ वाजेपर्यंत हा अष्टमीचा खेळ चालतो.","translated_text":"The game of eight runs until midnight.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"संक्रांत","translated_text":"What is the meaning of life?","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"संक्रांतीचे वाण पदार्थ एका मातीच्या बोळक्यात घातले जातात.","translated_text":"Sanskrit varieties are planted in a clay pot.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्याला सुगडे असेही म्हणतात.","translated_text":"It is also called smoothie.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"काही ठिकाणी त्यावर मातीची झाकणेही असतात.","translated_text":"In some places, it also has a soil covering.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ही वाणे सवाष्णीला दिली जातात.","translated_text":"These seeds are given to the sage.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"एक देवाजवळ व एक तुळशीजवळ ठेवले जाते.","translated_text":"One is placed with God, and one with the foe.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"व मग तीन सवाष्णींना आपल्या घरी बोलावून वाण दिले जाते.","translated_text":"And then the three seeds are invited to their home and the seeds are planted.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"काही बायका छोटी बोळकी देतात.","translated_text":"Some wives give small gestures.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"काही बायका जरा मोठ्या आकाराची काळ्या रंगाची बोळकी देतात.","translated_text":"Some women have a slightly larger black spark.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्याला 'सुगडे' म्हणतात.","translated_text":"It's called \"sweet\".","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"बहुतेक कोकणस्थ ब्राह्मणांकडे सुगडे देण्याची प्रथा आहे.","translated_text":"Most Cornish Brahmins have a practice of giving licorice.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"लग्नानंतरची पहिली पाच वर्षे महिला 'पाटावरची वाणे' देतात.","translated_text":"For the first five years after marriage, women give the seed of the plant.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"म्हणजे संक्रांतीच्या दिवशी सुगडी, तिळगूळ व हळदकुंकू घेतात आणि तीन किंवा पाच सवाष्णींच्या घरी जाऊन त्यांच्या घरांतील देवासमोर पाट मांडून त्यावर या वस्तु ठेवतात.","translated_text":"And on the day of the festival, they take clay, and cinnamon, and cinnamon, and they go to the house of the three or five Sabbaths, and they worship them in their houses before their God, and they put them upon them.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"संक्रांतीपासून रथसप्तमीपर्यंत बायका आपापल्या घरी हळदीकुंकवाचे कार्यक्रम करतात.","translated_text":"From Sankranti to Rathsaptami, the wives hold the saldi-kunka event in their homes.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यावेळी आलेल्या स्त्रियांना वस्तु दिल्या जातात.","translated_text":"The women who come are given goods.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"या वस्तु 'लुटल्या' गेल्या असे म्हणायची पद्धत आहे..","translated_text":"It's a way of saying these things were stolen.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पूर्वी काही ठिकाणी 'सोरट' करत असत.","translated_text":"In the past, some places used to do sorts.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"'सोरट'मध्ये वेगवेगळ्या प्रकारच्या वस्तु मांडून ठेवतात व समोरच्या वाडग्यातील चिठ्ठयांमधून एक चिठ्ठी निवडून त्यात असलेली वस्तु त्या सवाष्णीला कुंकू लावून देतात.","translated_text":"They put different kinds of objects in a sort, and they pick one letter from the front bowl letters, and the objects in the bowl make the conversation go away.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"गौरी-गणपती","translated_text":"Gauri-Gunpathi","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"गौरी मूळ नक्षत्रावर बसवतात.","translated_text":"Gauri places the root on the constellation.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ते नक्षत्र आणि गौरी आणण्याची वेळ किती वाजल्यापासून किती वाजेपर्यंत आहे हे पंचांगात पाहून गौरी आणल्या जातात.","translated_text":"The Gauri is brought in by looking at the calendar from what time it is to bring the constellation and the Gauri.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"काही ठिकाणी गौरी पाटावर बसवतात.","translated_text":"In some places, Gauri places them on the pavement.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"तर काही ठिकाणी हात असलेल्या तर काही ठिकाणी बिनहाताच्या उभ्या गौरी असतात.","translated_text":"So in some places there are hands, in some places there are upright gauri without hands.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"कोकणस्थ लोकांमध्ये खडयाच्या गौरी आणतात.","translated_text":"They bring the glory of the rock to the people of Cornwall.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"एखादी सवाष्ण किंवा मुलगी नदीकाठी, तळ्याकाठी अथवा विहिरीपाशी जाते.","translated_text":"A sage or a girl goes to the banks of a river, a pond or a well.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पाच किंवा सात खडे ताम्हणात घेते.","translated_text":"It takes five or seven stars.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"तेथून खडे वाजत गाजत घरी आणतात.","translated_text":"From there, they bring the goats home at dawn.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"गौरी आणताना ज्या सवाष्णीने किंवा कुमारिकेने ताम्हणात खडे घेतले असतील तिने मुक्याने (न बोलता) चालावे असा रिवाज आहे.","translated_text":"It is customary for the bride or groom who stands in front of the bride or groom to walk without talking.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"खडे घरात आणण्यापूर्वी, ज्या सवाष्णीच्या किंवा मुलीच्या हातात ताम्हण असेल तिच्या पायावर कोमट पाणी घालून, हळदकुंकू लावून, मग तिला घरात घेतात.","translated_text":"Before bringing the potatoes into the house, the young woman who has the potatoes in her hand is taken home by pouring gentle water on her feet, placing the potatoes in her hands, and then taking her home.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पाटावर रांगोळी काढून त्यावर तांदुळ पसरून खडे ठेवतात. उभ्या गौरींसाठी खास पातळे व दागिने असतात.","translated_text":"They take out the strawberries and spread the corn on them. They have special shades and jewelry for vertical gourds.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"गौरींचे दोन मुखवटे असतात.","translated_text":"Gauri has two masks.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"एकीला ज्येष्ठा तर दुसरीला कनिष्ठा म्हणतात.","translated_text":"One is called the elder and the other is called the junior.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"दोन सवाष्णी गौरी घरी आणतात.","translated_text":"Gauri brings home two evangelists.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"गौरी आणावयाच्या दिवशी पुढील व मागील दारांपासून ज्या ठिकाणी गौरी बसवायच्या तिथपर्यंत ग��रीची पावले काढतात.","translated_text":"On the day of Gauri's arrival, Gauri's steps are taken from the front and rear doors to the place where Gauri is to be installed.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"गौरी आणतेवेळी 'गौरी कशाच्या पाऊली आली ग सोन्यामोत्याच्या पाऊली आली' असे म्हणत गौरी आणतात.","translated_text":"When they bring the Gauri, they bring the Gauri saying, 'The steps of Gauri came, the steps of Sonamoto came.'","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"एकीने पुढील दारापासून तर दुसरीने मागील दारापासून गौरी आणाव्यात अशी पद्धत आहे.","translated_text":"The method is to bring glory from the front door and from the back door.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"उंबरठ्यावरती धान्य भरून माप ठेवतात.","translated_text":"They measure by filling the threshold with grain.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"दोन्ही सवाष्णींनी उंबरठ्याच्या एका बाजूला उभे राहून गौरी मापाला चिकटवून माप लवंडून व नंतर त्यांना गणपती, जिवती, दुभत्याचे कपाट, कोठीची खोली, दागिन्यांची पेटी दाखवतात.","translated_text":"The two women stood on one side of the threshold, glued the gauge to the gauge and then showed the gauge to Ganpathi, Jivati, the wardrobe, the living room, the jewellery box.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"नंतर गौरी जागेवर बसवतात.","translated_text":"Then Gauri sits on the seat.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"गौरीपुढे तांदळाची व गव्हाची ओटी ठेवतात.","translated_text":"They put rice and wheat flour in front of Gauri.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"खोबऱ्याची वाटी, फळे, कुंकवाचे करंडे ठेवतात.","translated_text":"They keep bowls, fruits, and potatoes.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"काही बायका गौरींपुढे लाडू, करंज्या, चकल्या इ.","translated_text":"Some of the wives are in front of Gauri, Karanjya, Chakliya, etc.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ताजे पदार्थ करून ठेवतात.","translated_text":"They make fresh food.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"गौरींपुढे दोन बाळे पण ठेवतात. हळदकुंकू, गंध, फूल, अक्षता, दूर्वा, आघाडा, गेजवस्त्र यांनी गौरींची पूजा करतात.","translated_text":"They also have two children in front of the gourds. They are worshipped by Halladakkunku, Odor, Flowers, Akshata, Durva, Afrada, Gejvastra.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्याच दिवशी पाच स्त्रियांना हळदकुंकू, साखर देतात.","translated_text":"On the same day, five women give milkweed and sugar.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"दुसऱ्या दिवशी पुरणाचे दिवे करून आरती करतात.","translated_text":"The next day, they light the lamps.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"गौरी जेवल्यावर गौरीपुढे दोन गोविंद विडे ठेवतात.","translated_text":"When Gauri eats, he puts two cowboys in front of him.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"साधारणपणे पहिल्या दिवशी शेपूची भाजी व भाकरी हे मुख्य पदार्थ व इतर कोणतेही पदार्थ केले जातात.","translated_text":"Usually on the first day, the main dishes and any other dishes are baked.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"दुसऱ्या दिवशी मुख्यतः घावन-घाटले किंवा पुरणपोळी करतात.","translated_text":"The next day, mostly wounded or buried.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"तळण, खीर व बाकीचा स्वयंपाक इतर सणाप्रमाणे करतात.","translated_text":"Fries, cucumbers, and the rest are cooked like other festivals.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"तिसऱ्या दिवशी गव्हल्याची खीर, कानवला व दही-भाताचा नैवेद्य हे प्रमुख पदार्थ करतात.","translated_text":"On the third day, the main dishes are garlic, cinnamon, and yeast.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"तिसऱ्या दिवशी संध्याकाळी चार वाजल्यानंतर केव्हाही गौरींवर अक्षता टाकून गौरी 'उतरवतात' म्हणजे","translated_text":"Every time after 4 pm on the third day, Gauri throws Akshata on Gauri.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यांचे विसर्जन करतात.","translated_text":"They are immersed.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"अनंत चतुर्दशी (भाद्रपद शुद्ध चतुर्दशी)","translated_text":"An infinite quadratic is a positive integer that is equal to the sum of its positive divisors.","level":4,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"अनंत","translated_text":"The Eternal","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"चतुर्दशी हे व्रत अतिशय बिकट परिस्थिती निर्माण झाली तरच, मागून घेतात.","translated_text":"The fourteenth fast is observed only in very bad circumstances.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ओळीने चौदा वर्षे हे व्रत करण्याचा प्रघात आहे.","translated_text":"For 14 years in a row, he has been on a fasting rampage.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सर्व व्रतांमध्ये अनंताचे व्रत कडक आहे.","translated_text":"The fast of infinity is strict among all the fasts.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"या दिवशी भक्तिभावाने अनंताची पूजा करतात.","translated_text":"On this day, eternity is worshiped with devotion.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"शुद्ध पाण्याने ताम्रकलश चौरंगावर मांडून त्यास दोन छोटे रूमाल गुंडाळतात.","translated_text":"With pure water, the tamarisk is placed on a square and wrapped in two small rolls.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यावर दर्भाचा शेज तयार करून ठेवतात.","translated_text":"It's used to make pearls.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"कलशावरील पात्रात अनंताची प्रतिमा किंवा शाळिग्राम मांडून षोडषोपचारे पूजा करतात.","translated_text":"In the characters of Kalasha, they worship superstitions by placing an image of the Infinite or a shalligram.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"समंत्रक चौदा गाठी मारलेला असा तांबडा रेशमाचा दोरा बनवून त्याचीपण पूजा करतात.","translated_text":"The monks made a string of silk with fourteen knots and worshiped him.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पूजा झाल्यावर तो दोरा उजव्या हातात बांधतात.","translated_text":"When he worships, he ties the rope in his right hand.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यानंतर अनंताची कथा भक्तिभावाने ऐकतात.","translated_text":"Then they hear the story of Ananta with devotion.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"रात्री मंत्रजागर, गाणी इ.","translated_text":"At night, the mantra is awakening, singing, etc.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"कार्यक्रम करतात.","translated_text":"They do programs.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"अशा प्रकारे चौदा वर्षे अनंताचे व्रत करतात.","translated_text":"Thus they fast for fourteen years of eternity.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्याने फल प्राप्त होते असा समज आहे.","translated_text":"It is believed that he receives fruit.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"कित्येक ठिकाणी पिढ्यान-पिढ्या हे व्रत केले जाते.","translated_text":"In many places, this fast is observed from generation to generation.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"बोडण","translated_text":"How can I help you?","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"बोडण हे धार्मिक कार्य चित्पावन समाजात केले जाते.","translated_text":"Bodhan is a religious activity practiced in the Chitpavan community.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"लग्न, मुंज यांसारखे मंगलकार्य पूर्ण झाल्यानंतर हे व्रत केले जाते.","translated_text":"This fast is done after the completion of the marital functions such as marriage, munje.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"बोडण हा एक हिंदू चित्पावन कोकणस्थ ब्राह्मणातील कुलधर्म, कुलाचार आहे.","translated_text":"Bodhan is a Hindu Chitpavan of the Koṇṇasth Brahmana clan.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"आपल्या कुळातील चालीप्रमाणे म्हणजेच परंपरेप्रमाणे वार्षिक, त्रैवार्षिक अगर शुभकार्य झाल्यावर बोडण भरतात.","translated_text":"As is the custom in our clan, the annual, triennial agar is filled with buds when good work is done.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"बोडण हे शक्यतो मंगळवारी, शुक्रवारी किंवा रविवारी भरतात.","translated_text":"The bowls are usually filled on Tuesday, Friday or Sunday.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"चातुर्मास, पौष किंवा चैत्र महिना सोडून हा देवीचा धार्मिक कार्यक्रम एरवी कधीही करता येतो.","translated_text":"Ervi can be performed at any time except for the month of Chaturmas, Poosh or Chaitra.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"तीन किंवा पाच सुवासिनी व एक कुमारिका यांना तेल शिकेकाई देऊन, सुस्नात होऊन सोवळ्याने म्हणजेच रेशमी वस्त्र नेसून सर्व सौभाग्य अलंकार लेऊन येण्यास सांगितले जाते.","translated_text":"Three or five scented women and one virgin were asked to come with oil, dressed in scented souls, or silk garments, and bring all the ornaments of good fortune.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सर्वांचे पाट गोलाकार मांडून मधोमध एक पाट अगर चौरंग ठेवून ठरावीक पद्धतीचीच रांगोळी काढायची असते.","translated_text":"Everyone wants to make a circle with a circle in the middle and a circle in the middle.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"बोडण भरण्यास पितळी परातच लागते.","translated_text":"It takes brass to fill the filling.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ती चौरंगावर ठेवतात. आल्याबरोबर सुवासिनींची व कुमारिकेची तुळशीपुढे पूजा होते.","translated_text":"And they put them on the square, and they worshiped the scented women and the virgin before the altar.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"प्रथम तुळशीची पूजा व नंतर आलेल्या महिलांची व कुमारिकेची गरम पाणी व दूध पायावर घालून ओटी भरतात. त्यानंतर लगेच त्या बोडण भरण्यास बसतात.","translated_text":"First they pour water on their feet and milk on their knees, and then they sit down to fill the jar.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"आपल्या देवघरातील अन्नपूर्णा काढून ती बोडणाच्या परातीत ठेवतात तिची पूजा करण्याआधी, प्रथम सुपारीचा गणपती करून त्याची पंचामृताने पूजा करतात.","translated_text":"They take the grain from their temple and place it in the cask of the buddha before worshiping it. First, they worship the Supi by making him the Ganath, and then they worship him with his Panchamatra.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"कणीक साखर घातलेल्या दुधात भिजवून तिचे देवीकरिता छोटे छोटे दागिने करतात.","translated_text":"Some make small jewels for her goddess by soaking them in sugary milk.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्या कणकेचेच सिंहासन व दुधासाठी हराडेरा करतात.","translated_text":"It is the same grain that they make for the throne and for the milk.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"आरतीसाठी कणकेचे पाच छोटे छोटे दिवेही करतात.","translated_text":"There are also five small lamps of corn for the harvest.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"देवीची पूजा घरच्या मुख्य स्त्रीने पंचामृत वापरून करायची असते.","translated_text":"The goddess is worshipped by the head of the household using Panchamat.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"देवीभोवती पुरणपोळीवर सर्व पदार्थ वाढून पाच नैवेद्य मांडले जातात.","translated_text":"All the dishes are added to the puranapoliy around the goddess and five navidyas are offered.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"यावेळी नैवेद्यासाठी पुरण घातलेच पाहिजे असा संकेत आहे.","translated_text":"This is an indication that there is a need to wear a purse for the sacrifice.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"नैवेद्य दाखवून कणकेच्या दिव्यांनी दुर्गादेवीची आरती म्हणतात.","translated_text":"The wheat lamps, showing the offerings, are called the Arti of Durga Devi.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"नंतर ते पाच दिवे परातीत प्रत्येक नैवेद्याजवळ ठेवतात.","translated_text":"Then they put five lamps on the altars near each altar.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"घरातील दुसरी बाई चांदीच्या संध्येच्या पळीस साखळी गुंडाळून त्याने दुधाची धार सोडून ते दिवे शांत करते.","translated_text":"At midnight, the second woman in the house wrapped herself in a chain and left the edge of the milk and silenced the lamps.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"या पूजेसाठी जसे पुरण हवे तसे एक ते दोन भांडी पंचामृतही (दूध, दही, तूप, मध, साखर)आवश्यक मानले जाते.","translated_text":"One to two vessels (milk, yogurt, soup, honey, sugar) are also considered essential for this worship, as is the Purna.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"दिवे शांत झाल्यावर देवीवर प्रत्येकी पाच पळ्या दूध व दही घालतात.","translated_text":"When the lights go down, each of them adds five sheets of milk and yogurt to the goddess.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"नंतर घरातील मुख्य स्री सर्वांना ब��डणाच्या परातीला हात लावण्यास सांगते.","translated_text":"Then the head of the household asks everyone to put their hands on the bow.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"याला बोडण कळवणे म्हणतात.","translated_text":"It's known as bouncing.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"नंतर इतर लोक बोडण कळवण्यास सुरुवात करतात.","translated_text":"Then other people start to tell the story.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"आधी कुमारिका देवी, पैसा व सुपारी त्या बोडणातून काढते, व नंतर देवीच्या तोंडास पुरण किंवा साखर लावून देवी देवघरात ठेवते.","translated_text":"The virgin first took the silver and the sapphire out of the vessel, and then put purim or sugar in the mouth of the goddess and put it in the temple.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"बोडणातले पुरण सवाष्णीच्या हातास लावून त्यांचे हात 'थांबवते'.","translated_text":"The old man in the bow holds his hands by the hand of the sage.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"परातीतील बोडण चमचाभर काढून घेऊन सर्व माणसांना अंगारा म्हणून लावतात.","translated_text":"They take out a spoonful of spinach and make all the people eat.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ते बोडण नंतर डब्यात, पातेल्यात घालून गाईस खायला घालतात.","translated_text":"Then they put it in a carton, put it in a plate, and put it in the goose feed.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ते इतर कोणत्याही जनावरास घालायचे नसते, तसेच टाकून द्यायचे नसते.","translated_text":"They don't want to put any other animals in, and they don't want to throw them away.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"खानपान","translated_text":"Food","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"कोकणातील रहिवासी असल्याने यांचे मुख्य अन्न तांदूळ, कुळीथ, नाचणी हे आहे.","translated_text":"Since they live in the region, their main food is rice, curry, dances.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"यापासून तयार केलेले अन्नपदार्थ आणि त्यामधे नारळाचा मुबलक वापर हे प्रांतीय उपलब्धतेचे द्योतक आहेत.","translated_text":"The abundant use of coconut and the food produced from it are indicative of regional availability.","trailing_whitespace":" ","citations":[{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत |url=http://www.gourmetindia.com/Chitpavan-t280.html |title=उकडीचे मोदक,उकडीच्या करंज्या |access-date=2009-08-08 |archive-date=2009-08-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090808194746/http://www.gourmetindia.com/Chitpavan-t280.html |url-status=dead }}]","char_index":97,"name":null,"url":"http://www.gourmetindia.com/Chitpavan-t280.html","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:44.850830-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत |url=http://www.gourmetindia.com/Chitpavan-t280.html |title=उकडीचे मोदक,उकडीच्या करंज्या |access-date=2009-08-08 |archive-date=2009-08-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090808194746/http://www.gourmetindia.com/Chitpavan-t280.html |url-status=dead }}]","char_index":97,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20090808194746/http://www.gourmetindia.com/Chitpavan-t280.html","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:44.887764-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"भाषा","translated_text":"Language","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"चित्पावनांची स्वतःची चित्पावनी बोलीभाषा ही कोकणी भाषेची उपबोली होती..","translated_text":"The language of the Chimpanzees was their own Chimpanzee dialect, a dialect of the Kokani language.","trailing_whitespace":" ","citations":[{"content":"[Chitpavani dialect is found in Gazetteer of the Bombay Presidency- Ratnagiri and Sawantwadi Districts, which has been published in 1880.]","char_index":68,"name":null,"url":null,"source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":null,"source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}],"citations_needed":[]},{"text":"१९५० च्या दशकानंतर ह्या भाषेत बोलणाऱ्या महाराष्ट्रातील लोकांची संख्या लक्षणीयरीत्या कमी झालेली असली तरी, आजही गोवा आणि कर्नाटकाच्या दक्षिण कानडा जिल्ह्यातील चित्पावन आपल्या कुटुंबांमध्ये ही बोली टिकवून आहेत.","translated_text":"Although the number of speakers of this language in Maharashtra has decreased significantly since the 1950s, Chitpavan in the south Kannada district of Goa and Karnataka still retains this dialect in their families.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"देशावरील बहुतेक चित्पावन ब्राह्मणांनी चित्पावनी आणि कोकणीचा उपयोग सोडून मराठी भाषेचा अवलंब सुरू केला.","translated_text":"Most of the Chitpavan Brahmins in the country abandoned the use of Chitpavani and Kokani and began to adopt the Marathi language.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"एके काळी चित्पावन ब्राह्मणांचे संस्कृत भाषेवरसुद्धा प्रभुत्व असे.","translated_text":"At one time, the Sanskrit language was also dominated by the Chithpavan Brahmins.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"चित्पावनी भाषेतील मूळ सानुनासिक उच्चारांचा प्रभाव चित्पावनांच्या मराठी बोलण्यावर आढळतो.","translated_text":"The influence of the original Sanunasic dialects in the Chitpavani language can be found on the Marathi speech of the Chitpavani.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"अर्थात हा मुद्दा वगळल्यास चित्पावन बोलत असलेली मराठी ही जवळपास प्रमाण मराठी भाषेसारखीच असते.","translated_text":"Of course, except for this point, the Marathi spoken by the Chitpavan is roughly the same as the Marathi language.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"विसाव्या शतकाच्या उत्तरार्धापासून मात्र चित्पावनांनी स्वतःच्या शालेय शिक्षणाकरिता प्राथमिक स्तरापासूनच्या इंग्रजी शिक्षणाचा वापर प्रामुख्याने चालू केला.","translated_text":"However, from the late twentieth century onwards, the Chitpavas began to use English education primarily from the primary level for their own schooling.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"व्यवसाय आणि अर्थकारण","translated_text":"Business and Economics","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पेशवाईपूर्व काळात कोकण विभागात चित्पावन समाज हा मुख्यत्वे स्थानिक समुदाय शेती व भिक्षुकीवर अवलंबून होता.","translated_text":"In the pre-Peshawar period, the Chitpawan community in the Kokkan region was largely dependent on local community agriculture and monasticism.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यांत अगदी तुरळक प्रमाणात प्रशासकीय जबाबदाऱ्यांचा समावेश असे.","translated_text":"These included administrative responsibilities on a very speedy scale.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पेशवाईच्या काळात थोडा बदल होऊन सरदारकी तसेच सैन्यातील कामे वाढली, प्रशासनातील कारकुनी कामातही वाढ झाली व त्यांच्यावर अवलंबून असलेल्या भिक्षुकांची स्थिती सुधारली.","translated_text":"During the reign of Peshawar, there was a slight change in the rank of sergeant as well as the functions of the army, an increase in the functional functions of the administration and an improvement in the status of the monks depending on them.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"असे असले तरी, सुधारलेल्या स्थितीचा उपयोग करून अपवादात्मक उद्योग व्यवसाय करण्याचे जे प्रयत्न झाले ते तात्कालिक स्वरूपाचे ठरले.","translated_text":"Nevertheless, the efforts made to exploit improved conditions to make exceptional industry a business were immediate.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"आर्थिक परिस्थिती जेमतेम असलेला हा चित्पावन समाज पेशवाईनंतर आलेल्या इंग्रजी प्रशासनात इंग्रजी भाषेवर प्रभुत्व मिळवून शासकीय क्षेत्रात रमला.","translated_text":"The economically disadvantaged Chinpawan Samaj gained mastery of the English language in the English administration after Peshawar.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"इंग्रजांनीसुद्धा सुरुवातीला थोडा संशय बाळगला तरी लौकरच त्यांना प्रशासनात सामील करून घेतले.","translated_text":"Even the British were a little skeptical at first, but they soon joined the administration.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"चित्पावन समुदायाचे बरेच लोक अर्थक्षेत्रे, विपणन, शिक्षण, स्वयंउद्योग, माहिती तंत्रज्ञान, अभियांत्रिकी आणि वैद्यकीय तसेच मनोरंजनाच्या क्षेत्रांत आढळतात.","translated_text":"Many people in the Chitpawan community are found in the fields of finance, marketing, education, self-employment, information technology, engineering and medicine as well as entertainment.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"इतिहास","translated_text":"What is history?","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"पेशवाई पूर्व","translated_text":"Peshawar East","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"कोकणात १८०० वर्षांपासून राहात असूनही या गटातील लोकांबद्दल फारशी माहिती उपलब्ध नाही.","translated_text":"Although it has been inhabited for over 1800 years, not much is known about this group of people.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"कोकणस्थांत वेदाध्ययन करून स्नानसंध्येत काल घालवणारे व चरितार्थाकारिता शेती करणारेच पुष्कळ होते.","translated_text":"There were a lot of farmers who spent the night studying the Vedas and bathing in the corners.","trailing_whitespace":" ","citations":[{"content":"['कोकण आणि कोकणस्थ' हे चिंतामणराव वैद्य यांनी लिहिलेले आहे.]","char_index":95,"name":null,"url":null,"source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":null,"source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}],"citations_needed":[]},{"text":"या संदर्भात वि.","translated_text":"In this regard, v.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"का.","translated_text":"Why?","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"राजवाडे लिहितात, \"चित्पावनांची उद्योन्मुखता आस्ते आस्ते व क्रमाक्रमानेच होत आली आहे.","translated_text":"The palace writes, \"The popularity of the drinks has been slow and gradual.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"३०८८ वर्षांपूर्वी चित्पावनांना परशुरामाने कोकणात आणून बसवले तेव्हा ते फक्त १४ जण होते.","translated_text":"3088 years ago, when Parshuraman brought the shrimp into the corner, there were only 14.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"शकपूर्व १२०० ते शकोत्तर १२०० पर्यंतच्या २५०० वर्षांत चित्पावनांची लोकसंख्या इतकी थोडी होती की, हिंदुस्थानच्या राजकारणांत हात घालण्याचे सामर्थ्य त्यांच्यात नव्हते.","translated_text":"In the 2,500 years between 1200 BC and 1200 BC, the population of the Chitpavas was so small that they had no power to intervene in the politics of India.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यांची लोकसंख्या चार-पाच हजार असावी.","translated_text":"Their population should be four or five thousand.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"प्रजावृद्धी होण्यासारखी त्यांची आर्थिक परिस्थिती नव्हती.","translated_text":"They did not have the financial situation to grow up.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"शके १२०० नंतर मुसलमानी अमलात लौकिक व्यवहार चित्पावन उचलू लागले, तसतसे त्यांचे आर्थिक सामर्थ्य वाढू लागले व जास्त प्रजा पोसण्याची शक्ती-बुद्धीला काही प्रमाणात संपत्तीची व प्रजावृद्धीची जोड मिळाली, तेव्हा हिंदुस्थानच्या राजकारणात हात घालण्याची शक्ती त्यांच्यांत उत्पन्न झाली.","translated_text":"After the 12th century, when the Muslims began to take up secular practices in Chitpavan, their economic power grew and the power to feed more people-intelligence was connected to a certain amount of wealth and prosperity, they gained the power to intervene in the politics of India.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ही शक्ती संधीची वाट पाहत होती व ती संधी राजाराम छत्रपतींच्या मृत्यूनंतर चित्पावनांना सापडली व तिचा त्यांनी यथायोग्य उपयोग केला.\"","translated_text":"This power was waiting for an opportunity, and after the death of Rajaram Chhatrapati, this opportunity was found by the Chitravanas and they used it properly\".","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"पेशवाई","translated_text":"Peshwai","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"चित्पावनांचे मूळपुरुष साधारण ३००० वर्षांपूर्वी कोकणात स्थायिक झाले असावेत.","translated_text":"The origin of the tiger population is estimated to have been inhabited by humans around 3,000 years ago.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"उत्तरेतून ६२ कुळे यज्ञाच्या निमित्ताने पैठण, कर्नाटक व अखेर कोकणात आली.","translated_text":"62 tribes from the north came to Pathan, Karnataka and finally to Coconut.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"बाळाजी विश्वनाथाच्या इतिहासापासून चित्पावनांच्या इतिहासाची ठळक नोंद मि��ते.","translated_text":"The history of Chitravana is strongly documented in the history of Balaji Viswanatha.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"राजकारणातील सहभाग","translated_text":"Involvement in politics","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पंडित जवाहरलाल नेहरू यांच्या मंत्री मंडळात स्थान मिळवणारे विठ्ठलराव गाडगीळ.","translated_text":"Viththlar Rao Gadgil to be appointed to the Cabinet of Pandit Jawaharlal Nehru.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पांडुरंग सदाशिव साने हे ज्येष्ठ गांधीवादी.","translated_text":"Pandurang Sadashiv Sane is the senior Gandhian.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"बहुसंख्य नागरिकांप्रमाणे चित्पावन हेही हिंदुत्वाचे अभिमानी व राष्ट्रीय मनोवृत्तीचे असतात असे मानले जाते.","translated_text":"Like the majority of citizens, Chitapavan is considered to be a proud and nationalist of Hinduism.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"या गटातील काही व्यक्ती पुरोगामी असल्याचेही दिसून येते.","translated_text":"Some people in this group are also shown to be progressive.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"गांधीवादी, समाजवादी आणि साम्यवादी अशा विविध विचारसरणी अनुसरणाऱ्या गटांमधे या वर्णातील लोकही सहभागी आहेत,' चित्पावनांमध्ये हिंदुत्ववादी जास्त आहेत असा समज रूढ असल्याचे दिसते.","translated_text":"There are also people of this character who are involved in various think tanks such as Gandhiists, Socialists and Communists.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"चित्पावनांचा समाजकारण सहभाग","translated_text":"The social and political involvement of tigers","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"अमरावतीजवळ तपोवन येथे प्रख्यात समाजसेवी डॉ.","translated_text":"The renowned social worker Dr.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"शिवाजीराव पटवर्धन यांनी कुष्ठरोग्यांसाठी एक आश्रम काढला होता.","translated_text":"Shivaji Rao Pat Vardhan had set up an ashram for the lepers.","trailing_whitespace":" ","citations":[{"content":"[ही Google च्या http://www.rasik.com/cgi_bin/display_book.cgi?bookId=b44500&lang=marathi {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304204736/http://www.rasik.com/cgi_bin/display_book.cgi?bookId=b44500&lang=marathi |date=2016-03-04 }} ची कॅश आहे. 19 May 2009 19:07:28 GMT वाजता हे पृष्ठ जसे दिसले होते त्याचा हा स्नॅपशॉट आहे.]","char_index":61,"name":null,"url":"http://www.rasik.com/cgi_bin/display_book.cgi?bookId=b44500&lang=marathi","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:33.800896-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"[ही Google च्या http://www.rasik.com/cgi_bin/display_book.cgi?bookId=b44500&lang=marathi {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304204736/http://www.rasik.com/cgi_bin/display_book.cgi?bookId=b44500&lang=marathi |date=2016-03-04 }} ची कॅश आहे. 19 May 2009 19:07:28 GMT वाजता हे पृष्ठ जसे दिसले होते त्याचा हा स्नॅपशॉट आहे.]","char_index":61,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20160304204736/http://www.rasik.com/cgi_bin/display_book.cgi?bookId=b44500&lang=marathi","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:44.959032-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}],"citations_needed":[]},{"text":"महात्मा फुले यांची सत्यशोधक चळवळीला पुण्यातील चित्पावन भिडेशास्त्री यांनी सर्वतोपरी मदत केली.","translated_text":"The truth-seeking movement of Mahatma Phule was supported by Chithpavan Videshastra from Pune.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पुढे लोकमान्य टिळकांचा राजकीय क्षितिजावर उदय झाला त्यांनी आंतरशाखीय विवाहाचे समर्थन केले.","translated_text":"Later, Lok Janma Tilak emerged on the political horizon and supported inter-branch marriage.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"स्वातंत्र्यवीर विनायक दामोदर सावरकर यांनी केलेले अस्पृश्यता निवारण कार्य उल्लेखनीय होते.","translated_text":"The work done by the freedom fighter Vinayak Damodar Savarkar was remarkable.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सहभोजन (सर्व जातीय एक पंगत), रत्‍नागिरीत त्यांच्या प्रेरणेने उभे राहिलेले पतित पावन मंदिर सर्व जातीय हिंदूंसाठी खुले असे मंदिर होते.","translated_text":"The Patit Pawan Temple, which was built by him in Ratnagiri, was a temple open to all ethnic Hindus.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"शाळेत सर्व जातीय मुलांना सरमिसळ बसवण्यासाठी सावरकरांनी प्रयत्न केले आणि ते मोठ्या प्रमाणात यशस्वी झाले.","translated_text":"Savarkar tried to fit all the ethnic children into the school and it was a great success.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"भूदान चळवळ करून शेत जमिनीच्या समान वाटपाचा आग्रह धरणारे विनोबा भावे हे एक श्रेष्ठ गांधीवादी नेते होते.","translated_text":"Vinoba Bhave was one of the great Gandhian leaders who insisted on equal distribution of farmland through the land movement.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सेनापती बापट या नावाने प्रसिद्ध असणारे पांडुरंगराव महदेवराव बापट हे सामजिक चळवळीत अग्रेसर असणार मोठं नाव होत अखिल भारतीय विद्यार्थी परिषदेच्या कामात मोठं योगदान देणारे श्री.","translated_text":"He is known by the name of Sennapet Bapat, Pandurangrao Mahadevrao Bapat, who is a leading figure in the social movement.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"यशवंतराव केळकर हे ही कोकणस्थ चित्पावन ब्राह्मण.","translated_text":"Yashwantrao Kelkar is a cornered Chithpavan Brahmin.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"विवेकानंद शीला स्मारक, कन्याकुमारीच्या उभारणीचं अशक्यप्राय वाटणार काम उभ करणारे एकनाथराव रानडे हे ही कोकणस्थ चित्पावन!","translated_text":"This is the cornerstone of the Chithpavan of Eknathrao Rande, who is responsible for the seemingly impossible task of building the Vivekananda Shila Monument, Kanyakumari.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"कसबा पेठ मतदार संघाचे माजी आमदार माजी अन्न आणि औषध प्रशासन मंत्री महाराष्ट्र शासन तसेच पुण्याचे विद्यमान खासदार गिरिश बापट,देवगड कणकवली मतदार संघाचे माजी आमदार अप्पासाहेब गोगटे तसेच त्यांचे पुतणे माजी आमदार अजितराव गोगटे.","translated_text":"Former MP from Kasba Patch constituency Former Minister of Food and Drug Administration Government of Maharashtra as well as current MP from Pune Girish Bapat, Former MP from Devgarh Kanyakumari constituency Appa Saheb Gogte and his nephew Former MP Ajitrao Gogte.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"चित्पावनांच्या संस्था आणि उपक्रम","translated_text":"Organisations and Activities of Churches","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"अपरांत (संस्था) महाराष्ट्र चित्पावन संघ चित्तपावन सेवा संघ ट्रस्ट चित्पावन ब्राह्मण संघ महर्षि शांडिल्य प्रतिष्ठान","translated_text":"Aparanth (Institute) Maharashtra Chithpavan Union Chithpavan Service Union Trust Chithpavan Brahmin Union Maharishi Shandilya Establishment","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"भारतातील विविध राज्यात तसेच भारताबाहेरही या संस्था कार्यरत आहेत,","translated_text":"They operate in various states of India as well as outside India.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"प्रसिद्ध चित्पावन","translated_text":"Famous Chitravan","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पेशवा, इरावती कर्वे, माधुरी दीक्षित, लोकमान्य टिळक, स्वातंत्र्यवीर विनायक दामोदर सावरकर, अजित भालचंद्र आगरकर, वासुदेव बळवंत फडके, विठ्ठल नरहर गाडगीळ माधव आपटे, प्रशांत दामले, गोपाळ गणेश आगरकर, विक्रम गोखले, मोहन गोखले, महादेव गोविंद रानडे, रमाबाई रानडे, आनंदीबाई गोपाळराव जोशी, चाफेकर बंधू, विष्णूशास्त्री कृष्णशास्त्री चिपळूणकर, गोपाळ कृष्ण गोखले, सेनापती बापट, नाना फडणवीस, बापू गोखले, धोंडो केशव कर्वे, विमलबाई गायकवाड (पूर्वीचे रानडे), बी.","translated_text":"Peshwa, Iravati Karve, Madhuri Dikshit, Lokmanya Tilak, freedom fighter Vinayak Damodar Savarkar, Ajit Bhalchandra Aggarkar, Vasudev Bhalwant Fadhke, Viththal Narhar Gadgil Madhav Apatte, Prashant Damle, Gopal Ganesh Aggarkar, Vikram Gokhale, Mohan Gokhale, Mahadev Govind Rande, Ramabai Rande, Anandibai Gopal Rao Joshi, Chafar Bhanu, Krishnasastra Krishna Chhiplakar, Gopal Krishna Gopal Bhatana, Nathani Fadnavis, Bade Gokhale, Bade Gokhale, Bade Kesh Karve of the Army, Vimal Bhavan (Badkhale), and others are also present.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"जी.","translated_text":"G. What is it?","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"चितळे, कॅम्लिनचे दांडेकर, परांजपे स्कीमस् चे परांजपे, संस्कृती कोशकर्ते पं.","translated_text":"It's not just the chickens, it's the camels, it's the schemes, it's the culture.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"महादेवशास्त्री जोशी, ज्ञानकोशकार केतकर, शरद पोंग्शे, माजी सरकार्यवाह भय्याजी जोशी, चितळे, वामन हरी पेठे, पु.ना.गाडगीळ, चितळे उद्योग समूह, परांजपे बिल्डर, पेठे लोणचीवाले, कॅम्लिनचे दांडेकर, अल आदिल सुपर स्टोअर दुबईचे महादेव दातार","translated_text":"Mahadev Joshi, Encyclopaedist Ketkar, Sharad Pongshye, former Governor Bhaiyaji Joshi, Chitrale, Left Green Pethes, P.N.Gadgirl, Chitrale Industry Group, Paranjpe Builders, Pethes Loonchiwale, Camlin's Daandecker, Al Adil Super Store, Mahadev Datar from Dubai","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"हे सुद्धा पहा","translated_text":"See also","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"चित्पावन आडनावांची यादी","translated_text":"List of surnames in Chittagong","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"संदर्भ","translated_text":"Reference","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"बाह्य दुवे","translated_text":"External links","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"चित्पावन डॉट इन करमरकर फ़ाउंडेशन, मुंबई","translated_text":"Chitpawan Dot in Karmarkar Foundation, Mumbai","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:मराठी ब्राह्मण वर्ग:ब्राह्मण पोटजाती वर्ग:हिंदू धर्मामधील जाती","translated_text":"Class: Marathi Brahmins Class: Brahmins Tribe Class: Caste in Hinduism","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[{"text":"समुद्रात १४ प्रेते तरंगत होती, परशुरामांनी त्यांना जिवंत केले आणि दीक्षा दिली. तेच चित्पावन ब्राह्मण असे समजले जाते. मात्र इतिहासाचार्य राजवाडे यांनी चित्पावनांचे मूळपुरुष हे अग्नी चयन करत व अग्नि (चित्य) चयनाने जे पावन झाले ते चित्पावन असे वर्णन केले आहे.","translated_text":"There were 14 ghosts floating in the sea, and the parasuramas brought them back to life and gave them a diction. It is also known as Chitpavan Brahman. However, the historian Rajavadhe has described the origin of the Chithpavan as Chithpavan, which was chosen by fire and sanctified by fire.","citations":[{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.rasik.com/cgi_bin/display_book.cgi?bookId=b44500&lang=marathi|title=मराठी पुस्तक आम्ही चित्पावन, marathi book AmhI chitpAvan AmhI chitpAwan|website=www.rasik.com|access-date=2018-04-10|archive-date=2016-03-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304204736/http://www.rasik.com/cgi_bin/display_book.cgi?bookId=b44500&lang=marathi|url-status=dead}}]","char_index":256,"name":":0","url":"http://www.rasik.com/cgi_bin/display_book.cgi?bookId=b44500&lang=marathi","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:33.800896-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.rasik.com/cgi_bin/display_book.cgi?bookId=b44500&lang=marathi|title=मराठी पुस्तक आम्ही चित्पावन, marathi book AmhI chitpAvan AmhI chitpAwan|website=www.rasik.com|access-date=2018-04-10|archive-date=2016-03-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304204736/http://www.rasik.com/cgi_bin/display_book.cgi?bookId=b44500&lang=marathi|url-status=dead}}]","char_index":256,"name":":0","url":"http://www.rasik.com/cgi_bin/display_book.cgi?bookId=b44500&lang=marathi","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:33.800896-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}]},{"text":"कोकणातील जमीन पूर्वी खाजणी होती.चित्पावन लोकांची वस्ती पूर्वी मुख्यत: खाडीच्या काठी होती. त्या लोकांनी तिथे बांध घालून,पाणी काढून,तिथल्या जमिनी शेतीयोग्य केल्या. त्यांना मळेजमिनी म्हणतात.समुद्र मागे हटवून त्या मिळवलेल्या आहेत हे परशुराम कथेचे तात्पर्य म्हणून सांगता येईल.","translated_text":"The land in the corner used to be fertile. The people of Chipawan used to live mainly in the bay. And they built a dam there, and watered it, and made the land arable. It's called Malaegami. It's the meaning of Parashuram's story that the sea retreated and captured them.","citations":[{"content":"[भारतीय संस्कृती कोश खंड तिसरा, पृष्ठ ४०२ ]","char_index":271,"name":null,"url":null,"source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":null,"source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}]},{"text":"त्यांना मळेजमिनी म्हणतात.समुद्र मागे हटवून त्या मिळवलेल्या आहेत हे परशुराम कथेचे तात्पर्य म्हणून सांगता येईल. अरुण क. घोष यांच्या मतानुसार चित्पावन पोटजात सातवाहनाच्या काळात निर्माण झाली.","translated_text":"It's called Malaegami. It's the meaning of Parashuram's story that the sea retreated and captured them. Arun K. According to Ghosh, Chitpavan was built during the time of the Satvavan dynasty.","citations":[{"content":"[{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books/about/The_Changing_Indian_Civilization.html?id=gPUtAAAAMAAJ&redir_esc=y|title=The Changing Indian Civilization: A Perspective on India|last=Ghosh|first=Oroon K.|date=1976|publisher=Minerva Associates (Publications)|isbn=9780883865026|language=en}}]","char_index":187,"name":null,"url":"https://books.google.co.in/books/about/The_Changing_Indian_Civilization.html?id=gPUtAAAAMAAJ&redir_esc=y","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html; charset=ISO-8859-1","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":42701,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:43.831626-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":3,"source_quality_raw_score":0.5029296875}]},{"text":"(साहू आणि इतर २००६). यांच्या मतानुसार R2 (Y-DNA), L (Y-DNA), आणि H1 (Y-DNA) हेप्लोग्रुपांचे अस्तित्व प्राबल्याने मूळचे भारतीय समजल्या जाणाऱ्या आणि पश्चिम व दक्षिण भारतात राहणाऱ्या लोकांत आढळते. उत्तरांचल राज्याच्या गढवाल प्रभागातील सुमारे १६४९९ फुटावरील रूपकुंड नावाच्या तलावात वादळात सापडलेले अनेक जुने (सुमारे नवव्या शतकातील) मानवी सांगाडे एकत्र सापडले होते त्या सांगाड्यांच्या the Centre for Cellular and Molecular Biology (CCMB), Hyderabad, येथे केल्या गेलेल्या DNA संशोधनानुसार त्यातील तीन नमुन्यांचे DNA चित्पावन ब्राह्मणांशी साधर्म्य असणारे आढळून आले..","translated_text":"(Sahu et al., 2006) According to him, the existence of R2 (Y-DNA), L (Y-DNA), and H1 (Y-DNA) haplogroups is predominantly found in people of Indian origin who live in western and southern India. A DNA study conducted at the Centre for Cellular and Molecular Biology (CCMB) in Hyderabad, Uttar Pradesh, found that the DNA of three samples was similar to that of the Chitpavan Brahmins.","citations":[{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत | दुवा = http://www.outlookindia.com/article.aspx?225620 | title = Bones Of A Riddle | author = Hari Menon | date = 2004-11-08 | accessdate = 2013-05-31 }}]","char_index":558,"name":"riddle","url":"http://www.outlookindia.com/article.aspx?225620","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html; charset=utf-8","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":23,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:44.048125-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":"Text is empty","source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"[{{स्रोत बातमी|title=New Twist to mystery over Roopkund skeletons|दुवा=http://www.hindu.com/2005/01/25/stories/2005012506430300.htm|accessdate=29 May 2013|newspaper=The Hindu|date=25 January 2005|archive-date=2005-04-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20050406185228/http://www.hindu.com/2005/01/25/stories/2005012506430300.htm|url-status=dead}}]","char_index":558,"name":"twist","url":"http://www.hindu.com/2005/01/25/stories/2005012506430300.htm","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:44.309166-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"[{{स्रोत बातमी|title=New Twist to mystery over Roopkund skeletons|दुवा=http://www.hindu.com/2005/01/25/stories/2005012506430300.htm|accessdate=29 May 2013|newspaper=The Hindu|date=25 January 2005|archive-date=2005-04-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20050406185228/http://www.hindu.com/2005/01/25/stories/2005012506430300.htm|url-status=dead}}]","char_index":558,"name":"twist","url":"http://www.hindu.com/2005/01/25/stories/2005012506430300.htm","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:44.309166-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}]},{"text":"गोत्रांची नावे ही त्या गोत्रांचा मूळपुरुष असलेल्या ऋषींची नावे आहेत. प्रत्येक गोत्रात अनेक उपनामांचा समावेश आहे. काही उपनामे ही एकापेक्षा जास्त गोत्रांत आढळतात.","translated_text":"The names of the tribes are the names of the natives of those tribes. Each tribe has several surnames. Some surnames are found in more than one tribe.","citations":[{"content":"[https://web.archive.org/web/20071227160923/http://www.chitpavans.in/marathi/gotra.htm तारीख २६/५/२००९ १६.५० वाजता घेतेलेला आंतरजालीय संदर्भ]","char_index":160,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20071227160923/http://www.chitpavans.in/marathi/gotra.htm","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:44.313069-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}]},{"text":"चित्पावनांत १४ गोत्रे आहेत, व मूळ कुळे (आडनावे) ६० समजली जातात. स्थलांतर आणि व्यवसायादी कारणांमुळे मूळ आडनावांत अठराव्या शतकानंतर बदल होत जाऊन टिळक पंचांगाधारे सुमारे ३५० आडनावे दिसून येतात.","translated_text":"There are 14 tribes of tigers, and the original tribes are estimated to be 60. Due to migration and commercial reasons, the original names have changed since the 18th century and about 350 names appear in the Tamil calendar.","citations":[{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.rasik.com/cgi_bin/display_book.cgi?bookId=b44500&lang=marathi|title=मराठी पुस्तक आम्ही चित्पावन, marathi book AmhI chitpAvan AmhI chitpAwan|website=www.rasik.com|access-date=2018-04-10|archive-date=2016-03-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304204736/http://www.rasik.com/cgi_bin/display_book.cgi?bookId=b44500&lang=marathi|url-status=dead}}]","char_index":190,"name":":0","url":"http://www.rasik.com/cgi_bin/display_book.cgi?bookId=b44500&lang=marathi","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:33.800896-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}]},{"text":"यांची घरे माती आणि दगडाची असून घराभोवती बाग दिसते. त्यांचे दैनंदिन अन्न भात, पोळी, भाजी, लोणी, कडधान्ये, दही असे प्रामुख्याने आहे. ते दिवसातून दोनदा भोजन करतात.","translated_text":"Their houses are made of clay and stone and surrounded by gardens. Their daily diet consists mainly of rice, pulses, vegetables, cucumbers, cereals, yogurt. They eat twice a day.","citations":[{"content":"[http://www.maharashtra.gov.in/pdf/gazeetter_reprint/Kolaba/population_brahmans.html#1]","char_index":160,"name":null,"url":"http://www.maharashtra.gov.in/pdf/gazeetter_reprint/Kolaba/population_brahmans.html","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":1245,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:44.381699-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":"Text is too short (27 words)","source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}]},{"text":"गुहागर येथील श्री व्याडेश्वर हा कुुलस्वामी तर अंबेजोगाई येथील योगेश्वरी भवानी, महालक्ष्मी, वज्राई या कोकणस्थांच्या कुलदेवता आहेत. काळभैरव, हरिहरेश्वर, व्याघ्रेश्वर, वेळणेश्वर, लक्ष्मीनृृसिंह, केशवराज, परशुराम, लक्ष्मीकेशव, कोळेश्वर इ. देवताही चित्पावनांच्या कुलदेव व कुलदेवता आहेत.","translated_text":"Shri Vadeshwar of Gujarat is the Kulswami of Gujarat while Yogeshwari Bhavani, Mahalaxmi and Vajrai of Ambejogai are the goddesses of the corner places. He is known for his works like Kal Bhairav, Harihareshwar, Vyagareshwar, Timaneeshwar, Lakshminr Singh, Keshwaraj, Parashuram, Lakshmi Keshwar, Kolleswar, etc. The gods are also the goddess of painting and the goddess of painting.","citations":[{"content":"[दीक्षित म.श्री.,आम्ही चित्पावन,नीलकंठ प्रकाशन,२००३,पृृष्ठ १२५]","char_index":281,"name":null,"url":null,"source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":null,"source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}]},{"text":"चैत्र पाडवा,नागपंचमी ,नारळी पौर्णिमा,दसरा,दिवाळी,आषाढी कार्तिकी एकादशी ,मकरसंक्रांत,होळी, रंगपंचमी हे कोकणस्थांचे सर्वसामान्य सण होत.रंगपंचमीचे महत्त्व पेशवाईपासून वाढले आहे,होळीचा सन केवळ एक धार्मिक कार्यक्रम म्हणून केला जाई.","translated_text":"Chaitra Padwa, Nagpanchami, Nareli Paurnima, Dhasara, Diwali, Ashari Karthiki Ekadashi, Makar Sankrant, Holi, Ranga Panchami are the common festivals of the Kornastha. The importance of Ranga Panchami has grown from Peshawar, Holi will be celebrated only as a religious event.","citations":[{"content":"[भारतीय संस्कृती कोश खंड तिसरा. पृष्ठ ४०४ ]","char_index":226,"name":null,"url":null,"source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":null,"source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}]},{"text":"कोकणातील रहिवासी असल्याने यांचे मुख्य अन्न तांदूळ, कुळीथ, नाचणी हे आहे. यापासून तयार केलेले अन्नपदार्थ आणि त्यामधे नारळाचा मुबलक वापर हे प्रांतीय उपलब्धतेचे द्योतक आहेत.","translated_text":"Since they live in the region, their main food is rice, curry, dances. The abundant use of coconut and the food produced from it are indicative of regional availability.","citations":[{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत |url=http://www.gourmetindia.com/Chitpavan-t280.html |title=उकडीचे मोदक,उकडीच्या करंज्या |access-date=2009-08-08 |archive-date=2009-08-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090808194746/http://www.gourmetindia.com/Chitpavan-t280.html |url-status=dead }}]","char_index":169,"name":null,"url":"http://www.gourmetindia.com/Chitpavan-t280.html","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:44.850830-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत |url=http://www.gourmetindia.com/Chitpavan-t280.html |title=उकडीचे मोदक,उकडीच्या करंज्या |access-date=2009-08-08 |archive-date=2009-08-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090808194746/http://www.gourmetindia.com/Chitpavan-t280.html |url-status=dead }}]","char_index":169,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20090808194746/http://www.gourmetindia.com/Chitpavan-t280.html","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:44.887764-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}]},{"text":"चित्पावनांची स्वतःची चित्पावनी बोलीभाषा ही कोकणी भाषेची उपबोली होती..","translated_text":"The language of the Chimpanzees was their own Chimpanzee dialect, a dialect of the Kokani language.","citations":[{"content":"[Chitpavani dialect is found in Gazetteer of the Bombay Presidency- Ratnagiri and Sawantwadi Districts, which has been published in 1880.]","char_index":68,"name":null,"url":null,"source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":null,"source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}]},{"text":"कोकणात १८०० वर्षांपासून राहात असूनही या गटातील लोकांबद्दल फारशी माहिती उपलब्ध नाही. कोकणस्थांत वेदाध्ययन करून स्नानसंध्येत काल घालवणारे व चरितार्थाकारिता शेती करणारेच पुष्कळ होते.","translated_text":"Although it has been inhabited for over 1800 years, not much is known about this group of people. There were a lot of farmers who spent the night studying the Vedas and bathing in the corners.","citations":[{"content":"['कोकण आणि कोकणस्थ' हे चिंतामणराव वैद्य यांनी लिहिलेले आहे.]","char_index":179,"name":null,"url":null,"source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":null,"source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}]},{"text":"अमरावतीजवळ तपोवन येथे प्रख्यात समाजसेवी डॉ. शिवाजीराव पटवर्धन यांनी कुष्ठरोग्यांसाठी एक आश्रम काढला होता.","translated_text":"The renowned social worker Dr. Shivaji Rao Pat Vardhan had set up an ashram for the lepers.","citations":[{"content":"[ही Google च्या http://www.rasik.com/cgi_bin/display_book.cgi?bookId=b44500&lang=marathi {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304204736/http://www.rasik.com/cgi_bin/display_book.cgi?bookId=b44500&lang=marathi |date=2016-03-04 }} ची कॅश आहे. 19 May 2009 19:07:28 GMT वाजता हे पृष्ठ जसे दिसले होते त्याचा हा स्नॅपशॉट आहे.]","char_index":105,"name":null,"url":"http://www.rasik.com/cgi_bin/display_book.cgi?bookId=b44500&lang=marathi","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:33.800896-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"[ही Google च्या http://www.rasik.com/cgi_bin/display_book.cgi?bookId=b44500&lang=marathi {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304204736/http://www.rasik.com/cgi_bin/display_book.cgi?bookId=b44500&lang=marathi |date=2016-03-04 }} ची कॅश आहे. 19 May 2009 19:07:28 GMT वाजता हे पृष्ठ जसे दिसले होते त्याचा हा स्नॅपशॉट आहे.]","char_index":105,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20160304204736/http://www.rasik.com/cgi_bin/display_book.cgi?bookId=b44500&lang=marathi","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:44.959032-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}]}]}
+{"title":"साचा:स्वतंत्र भारत पक्ष/meta/color","wikicode":"white\n\n[[वर्ग:भारतीय राजकीय पक्ष रंग साचे|{{PAGENAME}}]]\n","hash":"081528aa27be9df31f4f3aa7ae6443a3144a9c5ee08c6466fe0dbf67f8351ebb","last_revision":"2022-12-18T07:59:14Z","first_revision":"2009-05-25T09:11:28Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:14.440787","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"white\n\n{{PAGENAME}}\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"white","translated_text":"white","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"{{PAGENAME}}","translated_text":"What do you mean?","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"साचा:स्वतंत्र भारत पक्ष/meta/shortname","wikicode":"स्वतंत्र भारत पक्ष\n[[वर्ग:पक्ष लघुनाव साचे (भारत)|{{PAGENAME}}]]\n","hash":"d07306728e426b5d2b2a9b3349d1018a9ff1653c22e224662ac5177b24e78649","last_revision":"2009-05-25T09:12:19Z","first_revision":"2009-05-25T09:12:19Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:14.503113","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"स्वतंत्र भारत पक्ष {{PAGENAME}}\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"स्वतंत्र भारत पक्ष {{PAGENAME}}","translated_text":"Independence Party of India","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"साचा:झारखंड मुक्ति मोर्चा/meta/color","wikicode":"green\n[[वर्ग:भारतीय राजकीय पक्ष रंग साचे|{{PAGENAME}}]]\n","hash":"84ce4d5d36e0d6ebdb0fdd3c7297cb612aa27e27b8f5e21720a35c76435dee7f","last_revision":"2009-05-25T09:14:03Z","first_revision":"2009-05-25T09:14:03Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:14.558216","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"green {{PAGENAME}}\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"green {{PAGENAME}}","translated_text":"What are you talking about?","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"साचा:झारखंड मुक्ति मोर्चा/meta/shortname","wikicode":"झारखंड मुक्ति मोर्चा\n[[वर्ग:पक्ष लघुनाव साचे (भारत)|{{PAGENAME}}]]\n","hash":"dbca3d17c71c87255b6cb31c70cc601363d7b4811f277e36aa8b536299d816e9","last_revision":"2009-05-25T09:16:43Z","first_revision":"2009-05-25T09:16:43Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:14.611374","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"झारखंड मुक्ति मोर्चा {{PAGENAME}}\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"झारखंड","translated_text":"Jharkhand","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मुक्ति मोर्चा {{PAGENAME}}","translated_text":"What is the meaning of this word?","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"साचा:गोंडवाना गणतंत्र पक्ष/meta/color","wikicode":"purple\n== उदाहरण==\n{|\n|- style=\"color:{{ {{PAGENAME}} }}\"\n| '''हा रंग'''\n|- style=\"background:{{ {{PAGENAME}} }}; color:white\"\n| '''ह्या रंगावर पांढरा'''\n|- style=\"background:{{ {{PAGENAME}} }}; color:black\"\n| '''ह्या रंगावर काळा'''\n|}\n[[वर्ग:भारतीय राजकीय पक्ष रंग साचे|{{PAGENAME}}]]\n","hash":"bc4dcbb02aaad664e4d1e01facd3522d6883885c14ced2314e0398280fb82021","last_revision":"2023-12-07T03:47:24Z","first_revision":"2009-05-25T09:18:45Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:14.665524","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"purple\n\n{{PAGENAME}}\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"purple","translated_text":"the purple","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"उदाहरण","translated_text":"Example","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"table","content":"{|\n|- style=\"color:{{ {{PAGENAME}} }}\"\n| '''हा रंग'''\n|- style=\"background:{{ {{PAGENAME}} }}; color:white\"\n| '''ह्या रंगावर पांढरा'''\n|- style=\"background:{{ {{PAGENAME}} }}; color:black\"\n| '''ह्या रंगावर काळा'''\n|}"},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"{{PAGENAME}}","translated_text":"What do you mean?","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"साचा:गोंडवाना गणतंत्र पक्ष/meta/shortname","wikicode":"गोंडवाना गणतंत्र पक्ष\n[[वर्ग:पक्ष लघुनाव साचे (भारत)|{{PAGENAME}}]]\n","hash":"b5ba2b44025a14a99abdfb45f4db6e6cf838c196425067d9ab58831655cce3ed","last_revision":"2009-05-25T09:19:18Z","first_revision":"2009-05-25T09:19:18Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:14.721619","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"गोंडवाना गणतंत्र पक्ष {{PAGENAME}}\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"गोंडवाना गणतंत्र पक्ष {{PAGENAME}}","translated_text":"The Republican Party of Gondwana","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"माझी मुलूखगिरी","wikicode":"{{माहितीचौकट पुस्तक\n| पार्श्वभूमी_रंग = \n| नाव = माझी मुलूखगिरी\n| चित्र = \n| चित्र_रुंदी = \n| चित्र_शीर्षक = \n| लेखक = [[मिलिंद गुणाजी]]\n| मूळ_नाव = \n| अनुवादक = \n| भाषा = मराठी\n| देश = [[भारत|भारत]]\n| साहित्य_प्रकार = प्रवासवर्णन\n| प्रकाशक = [[राजहंस प्रकाशन]], पुणे\n| प्रथमावृत्ती = १० मे १९९८\n| चालू_आवृत्ती = सप्टेंबर, २००४\n| मुखपृष्ठकार = सतीश देशपांडे\n| बोधचित्रकार = \n| पुस्तकमालिका = \n| पुस्तकविषय = प्रवासवर्णन\n| माध्यम = \n| पृष्ठसंख्या = १८३\n| आकारमान_वजन = \n| isbn = ८१-७४३४-१०६-४\n| पुरस्कार =\n}}\n\n==पुस्तकाविषयी==\nनिसर्गाचे वेड लावणारे सौंदर्य अनुभवत [[मिलिंद गुणाजी]] यांनी महाराष्ट्रात अमर्याद भटकंती केली. निघोजच्या रांजणकुंडांपासून ते लोणारच्या निसर्गदत्त सरोवरांपर्यंत आणि पालच्या अभयारण्यापासून ते ताडोबाच्या जंगलापर्यंत सुमारे एकशेतीस लहान-मोठ्या पर्यटनस्थळांना त्यांनी भेटी दिल्या.
यातली काही ठिकाणे ही जिथे पर्यटकांसाठी सगळ्या सुविधा आहेत, अशी नेहमीचीच. पण बरीचशी ठिकाणे अशी की, जी जातिवंत ‘भटक्याला’ही माहीत नसावीत.. आज भटकंती करणाऱ्यांची संख्या वाढते आहे, अशा उत्साही पर्यटकांसाठी महाराष्ट्रातल्या नामवंत आणि उपेक्षित स्थळांची सर्व माहिती देण्यारे हे पुस्तक आहे.
\n\n==घाटमाथे आणि थंड हवेची ठिकाणे==\n* माळशेज - महाराष्ट्रातील कुलू - मनाली\n* सातपुडा पर्वतराजीतील इतिहासकालीन चिखलदरा\n* मांढरदेवी डोंगराचा रम्य परिसर\n* वरंध घाटाची शोभा\n* पावसाळ्यातील सुखद अनुभव - मिरा डोंगर\n* इगतपुरीचा नयनरम्य परिसर\n* रौद्र कातळ सौंदर्य दाखविणारे तोरणमाळ\n* आजोबा डोंगर व देखणा परिसर\n* अहुपे घाटाचे रौद्रभीषण सौंदर्य\n* [[महाबळेश्वर]]\n* [[माथेरान]]\n\n* [[खंडाळा]]\n* [[लोणावळा]]\n* कनकेश्वर\n* ताडगांव, उद्धर, उन्हेरे\n* अज्ञात शिल्पकाराची निर्मिती - पाटेश्वर\n* सप्तशृंगी निवासिनी\n* खोडाळ, जव्हार, मोखाडा, देवबांध, सूर्यमाळ उपेक्षित, पण विलोभनीय प्रदेश\n* [[भीमाशंकर]] - तीर्थक्षेत्र अधिक पर्यटनस्थळ\n* उपेक्षित तुंगारेश्वर\n* दसऱ्याला फुलणारे ‘तिळसा’\n* [[पाली, रायगड, महाराष्ट्र (गांव)|पाली]]चा बल्लाळेश्वर\n* जैन तीर्थक्षेत्रांचे कुंडल\n* नाईक - निंबाळकरांचे फलटण\n\n==तलाव, जलाशय, धबधबे, गरम पाण्याचे झरे==\n* मिनी काश्मीर - तापोळे तलाव\n* वर्षा ऋतुतील नंदनवन - [[गाडेश्वर तलाव]]\n* ग्रामीण सौंदर्याचा आविष्कार - कलोते तलाव\n* दाट झाडीने वेढलेला - कास तलाव\n* मुंबईजवळील निसर्गरम्य - काकुली तलाव\n* भ्रमंती [[भंडारदरा|भंडारदऱ्याची]]\n* रेखीव निसर्गचित्रासारखा अप्पर वैतरणा\n* माणिकडोहची मुशाफिरी\n* भोज तलाव आणि कुंडेश्वराचे सौंदर्य\n* पानशेतमधील वॉटर स्पोर्ट्स\n* बामणोलीला सामोरा येतो रौद्र सुंदर निसर्ग\n* कोंदणातील पाचूसारखा पेल्हार तलाव\n* सरोवरच्या सौंदर्याला मंदिर शिल्पांची जोड\n* उल्काघातामुळे तयार झालेले लोणार सरोवर\n* सातिवली येथील गरम पाण्याची कुंडे व वांद्री तलाव\n* सवच्या कुंडातील गरम पाणी\n* हिरव्याकंच परिसरातील नाढाळ तलाव\n* पावसाळी निसर्ग सौंदर्य - मुळशी तलाव\n* देखणा भिलवले तलाव\n* रेखीव देवकोप तलाव\n* सूर्या नदीच्या परिसरात\n* माणिकगडच्या पायथ्याशी सावने तलाव\n* पक्षी निरीक्षणाला चला साखरे तलावावर\n* आल्हाददायी मेघदूत जलाशय\n* जव्हार परिसरातील धबधबे\n* निघोज - कुकडी नदीतील विवरे\n* गड किल्ला नसलेले ‘पांडवगड’\n\n==किल्ले आणि मंदिरे==\n* [[कोहोजगड|कोहोजचा]] अपरिचित किल्ला\n* खड्या उंचीचा महाकाय [[हरिश्चंद्रगड]]\n* [[कर्नाळा]] किल्ल्या रम्य परिसर\n* गर्द रानाने वेढलेला [[अवचितगड]]\n* घोसाळगडाचे भ्रमण\n* [[तळगड|तळगडाची]] तटबंदी\n* अजेय [[मुरुड जंजिरा|जंजिरा - मुरुड]]\n* निसर्गसौंदर्याचा अनुपम खजिना ‘[[कोर्लई|कोरलई]] किल्ला’\n* उभ्या चढाईचा ‘कठीणगड’\n* [[कोरीगड - कोराईगड|कोराईगडा]]वरून विस्तृत कोकणदर्शन\n* पवनाकाठचा [[तिकोना]]\n* प्रचंड गड [[पन्हाळा]]\n* उत्तुंग, बेलाग [[अजिंक्यतारा]]\n* शिलाहारकालीन ‘[[पांडवगड]]’\n* गोरख - मच्छिंद्रगड सुळका\n* घनदाट जंगलातील पागोट्यासारखा गंभीरगड\n* [[राजगड]]\n* [[तोरणा]]\n* [[सिंहगड]]\n* [[राजमाची]]\n* [[सुधागड]]\n* [[रायगड]]\n* [[प्रतापगड]]\n* [[लोहगड]] - विसापूर\n* शिवकालीन [[सज्जनगड]]\n* [[माहुलीगड|माहुली]] किल्ला\n* [[नळदुर्ग]]\n* सिन्नरचे श्रीगोंदेश्वराचे मंदिर\n\n==जंगले आणि अभयारण्ये==\n* वनश्रीची विविधता\n* मनोहारी दाजीपूर अभयारण्य\n* सागरापासून दूर ‘सागरेश्वर’\n* मानवनिर्मित जंगल ‘सागरेश्वर’\n* मिनी भरतपूर : नांदूर मध्यमेश्वर\n* विक्रमगडचा लोभस निसर्ग\n* बिबळ्याचे घर ‘बिल्या डोंगर’\n* ‘पाल - याव��’ अभयारण्य\n* तानसा अभयारण्य\n* खानवेल : अल्याड नदी, पल्याड डोंगर...\n* ‘[[नागझिरा अभयारण्य|नागझिरा]]’वर निसर्गाची कृपा\n* [[ताडोबा राष्ट्रीय उद्यान|ताडोबा अभयारण्य]]\n* [[मेळघाट अभयारण्य|मेळघाट]] : (सेमाडोह व कोलकास)\n* जंगल जीवनाचा अनुभव ‘नवेगाव’\n* मुरुडनजीकच्या जंगलात\n* पेंच किंवा पं. जवाहरलाल नेहरू नॅशनल पार्क\n* अंबाखोरी\n* नान्नज पक्षी अभयारण्य\n* ठोसेघर! घनदाट जंगल, निळाशार तलाव\n* गर्द सभोवती रान ... मुंबई जवळील बोरीवली नॅशनल पार्क\n\n==लेणी==\n* कुडाची लेणी\n* अजिंठा लेणी\n* वेरूळ लेणी\n* पितळखोरा लेणी\n* लोनाड लेणी\n* कार्ला, भाजे, [[बेडसे लेणी]]\n* इतर काही छोटी, मोठी लेणी\n\n[[वर्ग:मिलिंद गुणाजी यांचे साहित्य]]\n[[वर्ग:मराठी साहित्य नामसूची]]","hash":"48d7faf951464ee30e37d538a3933aabdfc1cd143db17a871c234b643c762f95","last_revision":"2022-03-19T17:42:34Z","first_revision":"2009-05-25T09:24:55Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:14.784609","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"निसर्गाचे वेड लावणारे सौंदर्य अनुभवत मिलिंद गुणाजी यांनी महाराष्ट्रात अमर्याद भटकंती केली. निघोजच्या रांजणकुंडांपासून ते लोणारच्या निसर्गदत्त सरोवरांपर्यंत आणि पालच्या अभयारण्यापासून ते ताडोबाच्या जंगलापर्यंत सुमारे एकशेतीस लहान-मोठ्या पर्यटनस्थळांना त्यांनी भेटी दिल्या.\n\nयातली काही ठिकाणे ही जिथे पर्यटकांसाठी सगळ्या सुविधा आहेत, अशी नेहमीचीच. पण बरीचशी ठिकाणे अशी की, जी जातिवंत 'भटक्याला'ही माहीत नसावीत.. आज भटकंती करणाऱ्यांची संख्या वाढते आहे, अशा उत्साही पर्यटकांसाठी महाराष्ट्रातल्या नामवंत आणि उपेक्षित स्थळांची सर्व माहिती देण्यारे हे पुस्तक आहे.\n\nमाळशेज - महाराष्ट्रातील कुलू - मनाली सातपुडा पर्वतराजीतील इतिहासकालीन चिखलदरा मांढरदेवी डोंगराचा रम्य परिसर वरंध घाटाची शोभा पावसाळ्यातील सुखद अनुभव - मिरा डोंगर इगतपुरीचा नयनरम्य परिसर रौद्र कातळ सौंदर्य दाखविणारे तोरणमाळ आजोबा डोंगर व देखणा परिसर अहुपे घाटाचे रौद्रभीषण सौंदर्य महाबळेश्वर माथेरान\n\nखंडाळा लोणावळा कनकेश्वर ताडगांव, उद्धर, उन्हेरे अज्ञात शिल्पकाराची निर्मिती - पाटेश्वर सप्तशृंगी निवासिनी खोडाळ, जव्हार, मोखाडा, देवबांध, सूर्यमाळ उपेक्षित, पण विलोभनीय प्रदेश भीमाशंकर - तीर्थक्षेत्र अधिक पर्यटनस्थळ उपेक्षित तुंगारेश्वर दसऱ्याला फुलणारे 'तिळसा' पालीचा बल्लाळेश्वर जैन तीर्थक्षेत्रांचे कुंडल नाईक - निंबाळकरांचे फलटण\n\nमिनी क��श्मीर - तापोळे तलाव वर्षा ऋतुतील नंदनवन - गाडेश्वर तलाव ग्रामीण सौंदर्याचा आविष्कार - कलोते तलाव दाट झाडीने वेढलेला - कास तलाव मुंबईजवळील निसर्गरम्य - काकुली तलाव भ्रमंती भंडारदऱ्याची रेखीव निसर्गचित्रासारखा अप्पर वैतरणा माणिकडोहची मुशाफिरी भोज तलाव आणि कुंडेश्वराचे सौंदर्य पानशेतमधील वॉटर स्पोर्ट्स बामणोलीला सामोरा येतो रौद्र सुंदर निसर्ग कोंदणातील पाचूसारखा पेल्हार तलाव सरोवरच्या सौंदर्याला मंदिर शिल्पांची जोड उल्काघातामुळे तयार झालेले लोणार सरोवर सातिवली येथील गरम पाण्याची कुंडे व वांद्री तलाव सवच्या कुंडातील गरम पाणी हिरव्याकंच परिसरातील नाढाळ तलाव पावसाळी निसर्ग सौंदर्य - मुळशी तलाव देखणा भिलवले तलाव रेखीव देवकोप तलाव सूर्या नदीच्या परिसरात माणिकगडच्या पायथ्याशी सावने तलाव पक्षी निरीक्षणाला चला साखरे तलावावर आल्हाददायी मेघदूत जलाशय जव्हार परिसरातील धबधबे निघोज - कुकडी नदीतील विवरे गड किल्ला नसलेले 'पांडवगड'\n\nकोहोजचा अपरिचित किल्ला खड्या उंचीचा महाकाय हरिश्चंद्रगड कर्नाळा किल्ल्या रम्य परिसर गर्द रानाने वेढलेला अवचितगड घोसाळगडाचे भ्रमण तळगडाची तटबंदी अजेय जंजिरा - मुरुड निसर्गसौंदर्याचा अनुपम खजिना 'कोरलई किल्ला' उभ्या चढाईचा 'कठीणगड' कोराईगडावरून विस्तृत कोकणदर्शन पवनाकाठचा तिकोना प्रचंड गड पन्हाळा उत्तुंग, बेलाग अजिंक्यतारा शिलाहारकालीन 'पांडवगड' गोरख - मच्छिंद्रगड सुळका घनदाट जंगलातील पागोट्यासारखा गंभीरगड राजगड तोरणा सिंहगड राजमाची सुधागड रायगड प्रतापगड लोहगड - विसापूर शिवकालीन सज्जनगड माहुली किल्ला नळदुर्ग सिन्नरचे श्रीगोंदेश्वराचे मंदिर\n\nवनश्रीची विविधता मनोहारी दाजीपूर अभयारण्य सागरापासून दूर 'सागरेश्वर' मानवनिर्मित जंगल 'सागरेश्वर' मिनी भरतपूर : नांदूर मध्यमेश्वर विक्रमगडचा लोभस निसर्ग बिबळ्याचे घर 'बिल्या डोंगर' 'पाल - यावल' अभयारण्य तानसा अभयारण्य खानवेल : अल्याड नदी, पल्याड डोंगर... 'नागझिरा'वर निसर्गाची कृपा ताडोबा अभयारण्य मेळघाट : (सेमाडोह व कोलकास) जंगल जीवनाचा अनुभव 'नवेगाव' मुरुडनजीकच्या जंगलात पेंच किंवा पं. जवाहरलाल नेहरू नॅशनल पार्क अंबाखोरी नान्नज पक्षी अभयारण्य ठोसेघर! घनदाट जंगल, निळाशार तलाव गर्द सभोवती रान ... मुंबई जवळील बोरीवली नॅशनल पार्क\n\nकुडाची ले���ी अजिंठा लेणी वेरूळ लेणी पितळखोरा लेणी लोनाड लेणी कार्ला, भाजे, बेडसे लेणी इतर काही छोटी, मोठी लेणी\n\nवर्ग:मिलिंद गुणाजी यांचे साहित्य वर्ग:मराठी साहित्य नामसूची\n","elements":[{"type":"infobox","content":"{{माहितीचौकट पुस्तक\n| पार्श्वभूमी_रंग = \n| नाव = माझी मुलूखगिरी\n| चित्र = \n| चित्र_रुंदी = \n| चित्र_शीर्षक = \n| लेखक = [[मिलिंद गुणाजी]]\n| मूळ_नाव = \n| अनुवादक = \n| भाषा = मराठी\n| देश = [[भारत|भारत]]\n| साहित्य_प्रकार = प्रवासवर्णन\n| प्रकाशक = [[राजहंस प्रकाशन]], पुणे\n| प्रथमावृत्ती = १० मे १९९८\n| चालू_आवृत्ती = सप्टेंबर, २००४\n| मुखपृष्ठकार = सतीश देशपांडे\n| बोधचित्रकार = \n| पुस्तकमालिका = \n| पुस्तकविषय = प्रवासवर्णन\n| माध्यम = \n| पृष्ठसंख्या = १८३\n| आकारमान_वजन = \n| isbn = ८१-७४३४-१०६-४\n| पुरस्कार =\n}}"},{"type":"heading","text":"पुस्तकाविषयी","translated_text":"What is the meaning of the book?","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"निसर्गाचे वेड लावणारे सौंदर्य अनुभवत मिलिंद गुणाजी यांनी महाराष्ट्रात अमर्याद भटकंती केली.","translated_text":"Milind Ganaji wandered unlimitedly through Maharashtra, experiencing the beauty of nature.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"निघोजच्या रांजणकुंडांपासून ते लोणारच्या निसर्गदत्त सरोवरांपर्यंत आणि पालच्या अभयारण्यापासून ते ताडोबाच्या जंगलापर्यंत सुमारे एकशेतीस लहान-मोठ्या पर्यटनस्थळांना त्यांनी भेटी दिल्या.","translated_text":"He visited about 100 small and large tourist spots from the Ranjankunda of Nujujos to the natural lakes of Lora and from the Pal Sanctuary to the Tadoba Forest.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"यातली काही ठिकाणे ही जिथे पर्यटकांसाठी सगळ्या सुविधा आहेत, अशी नेहमीचीच.","translated_text":"Some of these places are where all the facilities are available for tourists.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पण बरीचशी ठिकाणे अशी की, जी जातिवंत 'भटक्याला'ही माहीत नसावीत..","translated_text":"But there are a lot of places that even a wanderer wouldn't know.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"आज भटकंती करणाऱ्यांची संख्या वाढते आहे, अशा उत्साही पर्यटकांसाठी महाराष्ट्रातल्या नामवंत आणि उपेक्षित स्थळांची सर्व माहिती देण्यारे हे पुस्तक आहे.","translated_text":"This book provides all the information about the famous and neglected places of Maharashtra for enthusiastic tourists who are increasing the number of wanders today.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"घाटमाथे आणि थंड हवेची ठिकाणे","translated_text":"It's a beautiful place, and it's cold.","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"माळशेज - महाराष्ट्रातील कुलू - मनाली सातपुडा पर्वतराजीतील इतिहासकालीन चिखलदरा मांढरदेवी डोंगराचा रम्य परिसर वरंध घाटाची शोभा पावसाळ्यातील सुखद अनुभव - मिरा डोंगर इगत��ुरीचा नयनरम्य परिसर रौद्र कातळ सौंदर्य दाखविणारे तोरणमाळ आजोबा डोंगर व देखणा परिसर अहुपे घाटाचे रौद्रभीषण सौंदर्य महाबळेश्वर माथेरान","translated_text":"Malasheesh - Kullu, Maharashtra - Historical muddy region of the Manali Satpuda mountain range The picturesque region of the Upland Ghats decoration of the rainy season The picturesque region of the Mira Mountains Igatpuri The beautiful region of Raudhar Katal The beautiful region of Raudhar Katal The beautiful region of the Ahupe Ghats","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"खंडाळा लोणावळा कनकेश्वर ताडगांव, उद्धर, उन्हेरे अज्ञात शिल्पकाराची निर्मिती - पाटेश्वर सप्तशृंगी निवासिनी खोडाळ, जव्हार, मोखाडा, देवबांध, सूर्यमाळ उपेक्षित, पण विलोभनीय प्रदेश भीमाशंकर - तीर्थक्षेत्र अधिक पर्यटनस्थळ उपेक्षित तुंगारेश्वर दसऱ्याला फुलणारे 'तिळसा' पालीचा बल्लाळेश्वर जैन तीर्थक्षेत्रांचे कुंडल नाईक - निंबाळकरांचे फलटण","translated_text":"Khandal Loonavala Kankeswar Tadhgaon, Uttar, Unhire Unknown architect's creation - Pateshwar Satshorangi Residential Khandal, Jawar, Mokhada, DevBand, Sunamal neglected, but desirable region Bhimashankar - Pilgrimage more tourist destination neglected Tunganareswar Dasra flourishing 'Tilsha' Pali's Ballaleshwar Jain pilgrimages","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"तलाव, जलाशय, धबधबे, गरम पाण्याचे झरे","translated_text":"These include lakes, reservoirs, waterfalls, hot springs.","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"मिनी काश्मीर - तापोळे तलाव वर्षा ऋतुतील नंदनवन - गाडेश्वर तलाव ग्रामीण सौंदर्याचा आविष्कार - कलोते","translated_text":"Mini Kashmir - Tapole Lake Paradise in the rainy season - Gadeshwar Lake rural beauty invention - Kalotte","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"तलाव दाट झाडीने वेढलेला - कास तलाव मुंबईजवळील निसर्गरम्य - काकुली तलाव भ्रमंती भंडारदऱ्याची रेखीव निसर्गचित्रासारखा अप्पर वैतरणा माणिकडोहची मुशाफिरी भोज तलाव आणि कुंडेश्वराचे सौंदर्य पानशेतमधील वॉटर स्पोर्ट्स बामणोलीला सामोरा","translated_text":"Lakes surrounded by dense trees - Kaas Lake near Mumbai - Kakuli Lake Confusion Storage Linear nature pictures of Upper Vayrana Manikdoh Mushafri Bhoj Lake and the beauty of Kundeshwara Water Sports in Panchatha","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"येतो रौद्र सुंदर निसर्ग कोंदणातील पाचूसारखा पेल्हार तलाव सरोवरच्या सौंदर्याला मंदिर शिल्पांची जोड उल्काघातामुळे तयार झालेले लोणार सरोवर सातिवली येथील गरम पाण्याची कुंडे व वांद्री तलाव सवच्या कुंडातील गरम पाणी हिरव्याकंच परिसरातील नाढाळ तलाव पावसाळी निसर्ग सौंदर्य - मुळशी तलाव देखणा भिलवले तलाव रेखीव देवकोप तलाव सूर्या नदीच्या परिसरात माणिकगडच्या पायथ्याशी सावने तलाव पक्षी निरीक्षणाला चला साखरे तलावावर आल्हाददायी मेघदूत जलाशय जव्हार परिसरातील धबधबे निघोज - कुकडी नदीतील विवरे गड किल���ला","translated_text":"It comes from Raudhar Sundar nature like the Pellahar Lake in the corner of the pond. The beauty of the lake is combined with the temple sculptures. The lake was formed by the eruption of lava. The lake was formed by the eruption of lava. The lake was formed by the eruption of lava. The lake was formed by the eruption of lava.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"नसलेले 'पांडवगड'","translated_text":"The 'Pandawagad' that does not exist","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"किल्ले आणि मंदिरे","translated_text":"Fortresses and Temples","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"कोहोजचा अपरिचित किल्ला","translated_text":"The unknown fortress of Kohos","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"खड्या उंचीचा महाकाय हरिश्चंद्रगड कर्नाळा किल्ल्या रम्य परिसर गर्द रानाने वेढलेला अवचितगड घोसाळगडाचे भ्रमण तळगडाची तटबंदी अजेय जंजिरा - मुरुड निसर्गसौंदर्याचा अनुपम खजिना 'कोरलई किल्ला' उभ्या चढाईचा 'कठीणगड' कोराईगडावरून विस्तृत कोकणदर्शन पवनाकाठचा तिकोना प्रचंड गड पन्हाळा उत्तुंग, बेलाग अजिंक्यतारा शिलाहारकालीन 'पांडवगड' गोरख - मच्छिंद्रगड सुळका घनदाट जंगलातील पागोट्यासारखा गंभीरगड राजगड तोरणा सिंहगड राजमाची सुधागड रायगड प्रतापगड लोहगड - विसापूर शिवकालीन सज्जनगड माहुली किल्ला नळदुर्ग सिन्नरचे श्रीगोंदेश्वराचे मंदिर","translated_text":"A tour of Avakitgarh Ghosalgarh surrounded by crowds of mountains Avakitgarh Ghosalgarh tour of mountains of mountains Avakitgarh Avakitgarh Ghosalgarh tour of mountains of mountains Avakitgarh Ghosalgarh Avakitgarh Ghosalgarh Avakitgarh Ghosalgarh Avakitgarh Ghosalgarh Avakitgarh Ghosalgarh Ghosalgarh Ghosalgarh Ghosalgarh Ghosalgarh Ghosalgarh Ghosalgarh Ghosalgarh Ghosalgarh Ghosalgarh Ghosalgarh Ghosalgarh Ghosalgarh","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"जंगले आणि अभयारण्ये","translated_text":"Forests and Sanctuaries","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वनश्रीची विविधता मनोहारी दाजीपूर अभयारण्य सागरापासून दूर 'सागरेश्वर' मानवनिर्मित जंगल 'सागरेश्वर' मिनी भरतपूर : नांदूर मध्यमेश्वर विक्रमगडचा लोभस निसर्ग बिबळ्याचे घर 'बिल्या डोंगर' 'पाल - यावल' अभयारण्य तानसा अभयारण्य खानवेल : अल्याड नदी, पल्याड डोंगर...","translated_text":"Various varieties of wildlife Manohari Dajipur Sanctuary Far from the sea 'Sagareshwar' Manmade forest 'Sagareshwar' Mini Bharatpur: Nandur Madhyameshwar Vikramagar's greed Nature Bubble house 'Bilya hill' 'Pal - Yaval' Sanctuary Tansa Sanctuary Khanwell: Ayaland River, Palladi hill...","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"'नागझिरा'वर निसर्गाची कृपा ताडोबा अभयारण्य मेळघाट : (सेमाडोह व कोलकास) जंगल जीवनाचा अनुभव 'नवेगाव' मुरुडनजीकच्या जंगलात पेंच किंवा पं.","translated_text":"Meeting of Nature's Grace at Nagjira: (Semadoh and Kolkas) Experience wildlife in the jungle of Nvegao Murudhanjik.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"जवाहरलाल नेहरू नॅशनल पार्क अंबाखोरी नान्नज पक्षी अभयारण्य ठोसेघर!","translated_text":"Jawaharlal Nehru National Park Ambakhori Nananj Bird Sanctuary Thosehir!","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"घनदाट जंगल, निळ���शार तलाव गर्द सभोवती रान ...","translated_text":"The dense forest, the blue lake, the crowded run around...","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मुंबई जवळील बोरीवली नॅशनल पार्क","translated_text":"Borivali National Park near Mumbai","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"लेणी","translated_text":"What is the meaning of life?","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"कुडाची लेणी अजिंठा लेणी वेरूळ लेणी पितळखोरा लेणी लोनाड लेणी कार्ला, भाजे, बेडसे लेणी इतर काही छोटी, मोठी लेणी","translated_text":"Cotton candy, silk candy, silk candy, brass candy, brass candy, lotion candy, carls, beans, and other small, large candy.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:मिलिंद गुणाजी यांचे साहित्य वर्ग:मराठी साहित्य नामसूची","translated_text":"Literary class: Marathi literature by Milind Ganaji","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"शिकरा","wikicode":"[[File:Shikra , Chappad Chidi, Mohali, Punjab, India.JPG|thumb|शिक्रा (इं.:Chappad Chidi), मोहाली , पंजाब, भारत]]\n[[चित्र:Shikra1.jpg|thumb|right|200 px|शिक्रा]]\n[[File:Accipiter badius MHNT.ZOO.2010.11.94.1.jpg|thumb| ''Accipiter badius'']]\n\n'''शिक्रा''' (इंग्रजी: Shikra) (शास्त्रीय नावः ''Accipiter badius'') हा मानवी वस्ती तसेच विरळ झाडे-झुडपे असलेल्या भूप्रदेशात आढळणारा शिकारी पक्षी आहे. याचे मुख्य खाद्य लहान पक्षी, सरडे, पाली तसेच इतर पक्ष्यांची अंडी हे आहे.\n\nहा पक्षी वरून गडद तपकिरी आणि फिकट करडा असतो. पोटाकडून पिवळट असून, त्यावर मधून-मधून काळे पट्टे असतात. नर व मादी सारखे दिसायला असतात. शेपटी आणि पंखाखाली काळ्या पट्ट्या असतात. याच्या संपूर्ण अंगावर काळे पट्टे असल्यामुळे या पक्ष्याला ओळखताना याची [[ससाणा|ससाण्याबरोबर]] नेहेमी गफलत होते.\n\n{{विस्तार}}\n[[वर्ग:शिकारी पक्षी]]\n[[वर्ग:पक्षी]]","hash":"f3650b74701bdb5eb7a6820760adced820f084b4549ede24af92512328e06117","last_revision":"2020-02-05T17:54:22Z","first_revision":"2009-05-25T14:47:28Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:14.843408","cross_lingual_links":{"af":"Gebande sperwer","ar":"باشق الشكرا","arz":"باشق الشكرا","as":"বৰীশেন","ast":"Accipiter badius","az":"Tüvik","ba":"Ваҡ ҡарсыға","bm":"Forokonin","br":"Accipiter badius","ca":"Esparver xikra","ceb":"Accipiter badius","cs":"Krahujec šikra","cy":"Gwalch shikra","de":"Schikrasperber","en":"Shikra","eo":"Ŝikro","es":"Accipiter badius","eu":"Shrikra gabirai","fa":"پیغوی کوچک","fi":"Arovarpushaukka","fr":"Épervier shikra","he":"נץ הים הכספי","hi":"शिकरा","hr":"Šikra","hu":"Sikra","id":"Elang alap shikr","it":"Accipiter badius","ja":"タカサゴダカ","kbd":"Къашыргъащхъуэжьей","kk":"Мықи","kn":"ಡೇಗೆ","ks":"واریُٛل","ky":"Күрөң көкүрөктүү кыргый","ml":"പ്രാപ്പിടിയൻ","mn":"Үүрсээ харцага","ms":"Lang Bido","my":"ချိုးသိမ်း","ne":"शिक्रा","nl":"Shikra","nb":"Shikrahauk","nv":"Tsiikʼi Déíbaalí Bikéyahdę́ę́ʼ tsįyaalzhahí","pa":"ਸ਼ਿਕਰਾ","pl":"Krogulec mały","pnb":"شکرا","ru":"Туркестанский тювик","sco":"Shikra","sd":"شڪرو","sk":"Jastrab šikra","sv":"Shikra","ta":"வைரி","th":"เหยี่ยวนกเขาชิครา","tly":"Accipiter badius","tr":"Accipiter badius","uk":"Яструб туркестанський","vi":"Ưng xám","war":"Accipiter badius","zh":"褐耳鹰"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:49.297436","text":"शिक्रा (इंग्रजी: Shikra) (शास्त्रीय नावः Accipiter badius) हा मानवी व���्ती तसेच विरळ झाडे-झुडपे असलेल्या भूप्रदेशात आढळणारा शिकारी पक्षी आहे. याचे मुख्य खाद्य लहान पक्षी, सरडे, पाली तसेच इतर पक्ष्यांची अंडी हे आहे.\n\nहा पक्षी वरून गडद तपकिरी आणि फिकट करडा असतो. पोटाकडून पिवळट असून, त्यावर मधून-मधून काळे पट्टे असतात. नर व मादी सारखे दिसायला असतात. शेपटी आणि पंखाखाली काळ्या पट्ट्या असतात. याच्या संपूर्ण अंगावर काळे पट्टे असल्यामुळे या पक्ष्याला ओळखताना याची ससाण्याबरोबर नेहेमी गफलत होते.\n\nवर्ग:शिकारी पक्षी वर्ग:पक्षी\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"शिक्रा (इंग्रजी: Shikra) (शास्त्रीय नावः Accipiter badius) हा मानवी वस्ती तसेच विरळ झाडे-झुडपे असलेल्या भूप्रदेशात आढळणारा शिकारी पक्षी आहे.","translated_text":"The Shikra (Classical name: Accipiter badius) is a bird of prey found in human habitation as well as rare woodland.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"याचे मुख्य खाद्य लहान पक्षी, सरडे, पाली तसेच इतर पक्ष्यांची अंडी हे आहे.","translated_text":"Its main food is the eggs of small birds, turkeys, parrots and other birds.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"हा पक्षी वरून गडद तपकिरी आणि फिकट करडा असतो.","translated_text":"This bird is dark brown and light brown from above.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पोटाकडून पिवळट असून, त्यावर मधून-मधून काळे पट्टे असतात.","translated_text":"It's yellow from the abdomen, with black stripes on it.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"नर व मादी सारखे दिसायला असतात.","translated_text":"Males and females look the same.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"शेपटी आणि पंखाखाली काळ्या पट्ट्या असतात.","translated_text":"There are black stripes under the tails and wings.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"याच्या संपूर्ण अंगावर काळे पट्टे असल्यामुळे या पक्ष्याला ओळखताना याची ससाण्याबरोबर नेहेमी गफलत होते.","translated_text":"With black stripes all over its body, it is often mistaken for a bird of prey.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:शिकारी पक्षी वर्ग:पक्षी","translated_text":"Category:Hunting birds Category:Birds","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"उत्तर ध्रुव","wikicode":"[[चित्र:Arctic Ocean.png|right|300 px|thumb|[[आर्क्टिक महासागर|आर्क्टिक महासागरामधील]] उत्तर धृवाचे स्थान]]\n'''उत्तर ध्रुव''' हा [[पृथ्वी]]वरील सर्वात उत्तरेकडील बिंदू आहे. उत्तर ध्रूवामध्ये पृथ्वीवरील सर्व [[रेखावृत्त|रेखावृत्ते]] एकत्र येऊन मिळतात. उत्तर धृव हा [[दक्षिण ध्रुव|दक्षिण ध्रुवाचा]] विरुद्ध बिंदू मानला जातो.\n\n{{coord|90|N|0|W|display=title}}\n\n[[वर्ग:भूगोल]]","hash":"feb7fad2f821d0be901fb9e2e95613e4c16b2e56b6f6c790ac50edca124d5452","last_revision":"2013-03-10T08:25:48Z","first_revision":"2009-05-26T01:00:11Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:14.922647","cross_lingual_links":{"ace":"Kutôb Barôh","af":"Noordpool","als":"Nordpol","am":"ስሜን ዋልታ","ami":"No’amisan ’Apocok kaitiraan","an":"Polo Norte","ang":"Norþende þære eaxe","ann":"Ọfọkọ agan̄ Inyọn̄","ar":"القطب الشمالي","arz":"قطب شمالى","as":"সুমেৰু","ast":"Polu Norte","az":"Şimal qütbü","azb":"قوزئی قوطبو","ba":"Төньяҡ полюс","ban":"Kutub Kalér","bar":"Noadpoi","bat-smg":"Šiaurės puolios","bcl":"Amihanan na Polo","be":"Паўночны полюс","be-x-old":"Паўночны полюс","bg":"Северен полюс","bjn":"Kutub Utara","bn":"উত্তর মেরু","br":"Pennahel an Norzh","bs":"Sjeverni pol","bxr":"Хойто туйл","ca":"Pol Nord","ce":"Къилбаседа полюс","ckb":"جەمسەری باکوور","crh":"Şimaliy qutup","cs":"Severní pól","cv":"Çурçĕрти полюс","cy":"Pegwn y Gogledd","da":"Nordpolen","de":"Nordpol","el":"Βόρειος Πόλος","en":"North Pole","eo":"Norda poluso","es":"Polo norte","et":"Põhjapoolus","eu":"Iparburua","fa":"قطب شمال","fi":"Pohjoisnapa","fiu-vro":"Põh'anaba","fr":"Pôle Nord","frr":"Nuurdpuul (eerd)","fy":"Noardpoal","ga":"An Pol Thuaidh","gan":"北極點","gl":"Polo Norte","gu":"ઉત્તર ધ્રુવ","he":"הקוטב הצפוני","hi":"उत्तरी ध्रुव","hif":"North Pole","hr":"Polovi sjeverne polutke","hsb":"Sewjerny čop","hu":"Északi-sark","hy":"Հյուսիսային բևեռ","hyw":"Հիւսիսային Բեւեռ","ia":"Polo Nord","id":"Kutub Utara","ilo":"Amianan nga Ungto","inh":"ГӀинбухера дунен шод","io":"Norda polo","is":"Norðurheimskautið","it":"Polo nord","ja":"北極点","jv":"Kutub Lor","ka":"ჩრდილოეთი პოლუსი","kaa":"Arqa polyus","kcg":"Tsuung A̱za Swanta","kk":"Солтүстік полюс","kn":"ಉತ್ತರ ಧ್ರುವ","ko":"북극점","krc":"Шимал полюс","ku":"Cemsera Bakur","kw":"Pennaghel an North","ky":"Түндүк уюл","la":"Polus arcticus","lb":"Nordpol","li":"Naordpoeal","lt":"Šiaurės ašigalis","lv":"Ziemeļpols","mg":"Tendrontany Avaratra","min":"Kutub Utara","mk":"Северен Пол","ml":"ഉത്തരധ്രുവം","mn":"Умард туйл","ms":"Kutub Utara","my":"မြောက်ဝင်ရိုးစွန်း","nds":"Noordpool","ne":"उत्तरी ध्रुव","nl":"Noordpool","nn":"Nordpolen","nb":"Nordpolen","oc":"Pòl Nòrd","om":"Waantaa Kaabaa","pa":"ਉੱਤਰੀ ਧਰੁਵ","pap":"Nortpol","pl":"Biegun północny","pms":"Pòl Nòrd","pnb":"شمالی قطب","pt":"Polo Norte","qu":"Chinchay qhipa","ro":"Polul Nord","roa-tara":"Pole nord","ru":"Северный полюс","rue":"Северный пол","sah":"Хоту полюс","sat":"ᱮᱛᱚᱢ ᱢᱮᱨᱩ","sc":"Polu norte","scn":"Polu Nord","sd":"اترين قطب","se":"Davvipola","sh":"Sjeverni pol","si":"උත්තර ධ්රැවය","simple":"North Pole","sk":"Severný pól","skr":"قطب شمالی","sl":"Severni tečaj","smn":"Tavenääpi","so":"Cirifka waqooyi","sq":"Poli i Veriut","sr":"Сјеверни пол","sv":"Nordpolen","sw":"Ncha ya kaskazini","ta":"வட துருவம்","te":"ఉత్తర ధ్రువం","th":"ขั้วโลกเหนือ","tk":"Demirgazyk polýus","tl":"Hilagang Polo","tr":"Kuzey Kutbu","tt":"Төньяк котып","ug":"شىمالى قۇتۇپ","uk":"Північний полюс","ur":"قطب شمالی","uz":"Shimoliy qutb","vep":"Pohjoižnaba","vi":"Bắc Cực","vls":"Nôordpole","war":"Katungtungan Amihanan","wo":"Dottub Bëj-gànnaar","wuu":"北極點","yi":"צפון פאלוס","zgh":"ⴰⵙⴼⴰⵢⵍⵓ ⵏ ⵓⴳⴰⴼⴰ","zh":"北极点","zh-classical":"北極","zh-min-nan":"Pak-ke̍k","zh-yue":"北極"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:49.297436","text":"उत्तर ध्रुव हा पृथ्वीवरील सर्वात उत्तरेकडील बिंदू आहे. उत्तर ध्रूवामध्ये पृथ्वीवरील सर्व रेखावृत्ते एकत्र येऊन मिळतात. उत्तर धृव हा दक्षिण ध्रुवाचा विरुद्ध बिंदू मानला जातो.\n\nवर्ग:भूगोल\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"उत्तर ध्रुव हा पृथ्वीवरील सर्वात उत्तरेकडील बिंदू आहे.","translated_text":"The North Pole is the northernmost point on Earth.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"उत्तर ध्रूवामध्ये पृथ्वीवरील सर्व रेखावृत्ते एकत्र येऊन मिळतात.","translated_text":"At the North Pole, all the lines of the Earth come together.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"उत्तर धृव हा दक्षिण ध्रुवाचा विरुद्ध बि��दू मानला जातो.","translated_text":"The North Pole is considered to be the point opposite the South Pole.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:भूगोल","translated_text":"Category:Geography","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"व्हिक्टोरिया सरोवर","wikicode":"{{माहितीचौकट सरोवर\n| नाव = व्हिक्टोरिया सरोवर
Lake Victoria\n| चित्र = Topography of Lake Victoria.png\n| चित्र माहिती = \n| स्थान = [[आफ्रिका]]\n| गट =\n| गुणक = {{Coord|1|S|33|E|type:waterbody|display=inline}}\n| प्रकार =\n| अंतर्वाह =\n| बहिर्वाह = [[नाईल नदी]]\n| पाणलोट = १,८४,०००\n| देश = {{flag|केन्या}}{{flag|टांझानिया}}
{{flag|युगांडा}}\n| लांबी = ३३७\n| रुंदी = २५०\n| क्षेत्रफळ = ६८,८००\n| खोली = ४०\n| कमाल-खोली = ८४\n| घनफळ = २,७५० घन किमी\n| किनारा = ३,४४०\n| उंची = १,१३३\n| शहरे =\n| टिपा =\n}}\n'''व्हिक्टोरिया सरोवर''' हा [[आफ्रिका]] खंडातील सर्वांत मोठा गोड्या पाण्याचा साठा आहे. व्हिक्टोरिया तलाव आफ्रिकेतील [[केन्या]], [[टांझानिया]] व [[युगांडा]] ह्या देशांमध्ये स्थित आहे. व्हिक्टोरिया तलावात साधारण २,७५० घन किमी इतके पाणी आहे व त्याचे पाणलोट क्षेत्र १,८४,००० वर्ग किमी एवढ्या क्षेत्रफळावर पसरले आहे. इतर मोठ्या गोड्या पाण्याच्या तलावांच्या तुलनेत व्हिक्टोरिया तलाव उथळ आहे, त्याची कमाल खोली ८४ मीटर तर सरासरी खोली ४० मीटर आहे.","hash":"eec9bb1ee6ffaf6f5adb24e8d68f7442138ae91eff6320d7ad197b7b468b7e19","last_revision":"2013-03-10T08:35:53Z","first_revision":"2009-05-26T03:12:54Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:14.975819","cross_lingual_links":{"af":"Victoriameer","als":"Victoriasee","am":"ቪክቶሪያ ሀይቅ","an":"Laco Victoria","ang":"Uictoriamere","ar":"بحيرة فيكتوريا","ary":"ضاية ڤيكطوريا","arz":"بحيرة فيكتوريا","as":"ভিক্টোৰিয়া হ্ৰদ","ast":"Llagu Victoria","az":"Viktoriya gölü","azb":"ویکتوریا گؤلو","ba":"Виктория күле","bar":"Viktoriasee","bat-smg":"Viktuorėjė (ežers)","be":"Вікторыя (возера)","be-x-old":"Вікторыя (возера)","bg":"Виктория (езеро)","bh":"विक्टोरिया झील","bn":"ভিক্টোরিয়া হ্রদ","bo":"མཚོ་མོ་ཝེ་ཁེ་ཐོ་རི་ཡ།","br":"Lenn Victoria","bs":"Viktorijino jezero","bxr":"Виктори нуур","ca":"Llac Victòria","ce":"Виктори (Ӏам)","ckb":"دەریاچەی ڤیکتۆریا","crh":"Viktoriya gölü","cs":"Viktoriino jezero","cv":"Виктория (кӳлĕ)","cy":"Llyn Victoria","da":"Victoriasøen","de":"Victoriasee","diq":"Golê Victoria","dsb":"Viktoriaski jazor","el":"Λίμνη Βικτόρια","en":"Lake Victoria","eo":"Viktoria lago","es":"Lago Victoria","et":"Victoria järv","eu":"Victoria (aintzira)","fa":"دریاچه ویکتوریا","fi":"Victorianjärvi","fo":"Viktoriavatn","fr":"Lac Victoria","frr":"Victoriasia","fy":"Fiktoariamar","ga":"Loch Victoria","gcr":"Lak Victoria","gl":"Lago Vitoria","gn":"Ypa Victoria","gu":"વિક્ટોરિયા તળાવ","he":"אגם ויקטוריה","hi":"विक्टोरिया झील","hif":"Lake Victoria","hr":"Viktorijino jezero","hsb":"Viktoriaski jězor","hu":"Viktória-tó (Afrika)","hy":"Վիկտորիա (լիճ)","ia":"Laco Victoria","id":"Danau Victoria","ig":"Ọdọ Mmiri Victoria","ilo":"Danaw Victoria","io":"Lago Viktoria","is":"Viktoríuvatn","it":"Lago Vittoria","ja":"ヴィクトリア湖","jv":"Tlaga Victoria","ka":"ვიქტორიას ტბა","kab":"Agelmim n Viktorya","kbp":"Fikitoriya Kujomuu","kcg":"A̱gba̱ndang Jok Viktoriya","ki":"Iria rĩa Victoria","kk":"Виктория көлі","kn":"ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ಸರೋವರ","ko":"빅토리아호","ku":"Gola Viktoria","kw":"Lynn Victoria","ky":"Виктория көлү","la":"Lacus Victoria","lb":"Victoriaséi","lg":"Nnalubaale","li":"Victoriamaer","lld":"Lech Vitoria","lt":"Viktorijos ežeras","lv":"Viktorijas ezers","mk":"Викторија (езеро)","ml":"വിക്ടോറിയ തടാകം","mn":"Викториа нуур","ms":"Tasik Victoria","mwl":"Lago Bitória","my":"ဝိတိုရိယအိုင်","mzn":"ویکتوریا دریاچه","nds":"Victoriasee","ne":"भिक्टोरिया ताल","nl":"Victoriameer","nn":"Victoriasjøen","nb":"Victoriasjøen","oc":"Lac Victòria","om":"Hara Viktooriyaa","pa":"ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਝੀਲ","pl":"Jezioro Wiktorii","pms":"Lagh Vitòria","pnb":"جھیل وکٹوریا","pt":"Lago Vitória","qu":"Ñansa qucha","ro":"Lacul Victoria","roa-tara":"Laghe Vittorie","ru":"Виктория (озеро)","rue":"Вікторія (озеро)","rw":"Ikiyaga cya Victoriya","sah":"Виктория (күөл)","sco":"Loch Victoria","sd":"وڪٽوريا ڍنڍ","sh":"Viktorijino jezero","simple":"Lake Victoria","sk":"Viktóriino jazero","sl":"Viktorijino jezero","so":"Harta Fiktooriya","sq":"Liqeni Viktoria","sr":"Викторијино језеро","sv":"Victoriasjön","sw":"Ziwa Viktoria","ta":"விக்டோரியா ஏரி","te":"విక్టోరియా సరస్సు","tg":"Виктория (кӯл)","th":"ทะเลสาบวิกตอเรีย","tk":"Wiktoriýa köli","tl":"Lawa ng Victoria","tr":"Victoria Gölü","tt":"Виктория күле","udm":"Виктория (ты)","uk":"Вікторія (озеро)","ur":"جھیل وکٹوریہ","uz":"Viktoriya (koʻl)","vec":"Lago Vitoria","vep":"Viktorii (järv)","vi":"Hồ Victoria","war":"Danaw Victoria","wuu":"維多利亞湖","xmf":"ვიქტორია (ტობა)","yi":"וויקטאריע אזערע","zh":"維多利亞湖","zh-min-nan":"Victoria Ô͘","zh-yue":"維多利亞湖"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:49.297436","text":"व्हिक्टोरिया सरोवर हा आफ्रिका खंडातील सर्वांत मोठा गोड्या पाण्याचा साठा आहे. व्हिक्टोरिया तलाव आफ्रिकेतील केन्या, टांझानिया व युगांडा ह्या देशांमध्ये स्थित आहे. व्हिक्टोरिया तलावात साधारण २,७५० घन किमी इतके पाणी आहे व त्याचे पाणलोट क्षेत्र १,८४,००० वर्ग किमी एवढ्या क्षेत्रफळावर पसरले आहे. इतर मोठ्या गोड्या पाण्याच्या तलावांच्या तुलनेत व्हिक्टोरिया तलाव उथळ आहे, त्याची कमाल खोली ८४ मीटर तर सरासरी खोली ४० मीटर आहे.\n","elements":[{"type":"infobox","content":"{{माहितीचौकट सरोवर\n| नाव = व्हिक्टोरिया सरोवर
Lake Victoria\n| चित्र = Topography of Lake Victoria.png\n| चित्र माहिती = \n| स्थान = [[आफ्रिका]]\n| गट =\n| गुणक = {{Coord|1|S|33|E|type:waterbody|display=inline}}\n| प्रकार =\n| अंतर्वाह =\n| बहिर्वाह = [[नाईल नदी]]\n| पाणलोट = १,८४,०००\n| देश = {{flag|केन्या}}{{flag|टांझानिया}}
{{flag|युगांडा}}\n| लांबी = ३३७\n| रुंदी = २५०\n| क्षेत्रफळ = ६८,८००\n| खोली = ४०\n| कमाल-खोली = ८४\n| घनफळ = २,७५० घन किमी\n| किनारा = ३,४४०\n| उंची = १,१३३\n| शहरे =\n| टिपा =\n}}"},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"व्हिक्टोरिया सरोवर हा आफ्रिका खंडातील सर्वांत मोठा गोड्या पाण्याचा साठा आहे.","translated_text":"Lake Victoria is the largest freshwater reservoir on the African continent.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"व्हिक्टोरिया तलाव आफ्रिकेतील केन्या, टांझानिया व युगांडा","translated_text":"Lake Victoria, Kenya, Tanzania, and Uganda in Africa","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ह्या देशांमध्ये स्थित आहे.","translated_text":"Located in these countries.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"व्हिक्टोरिया तलावात साधारण २,७५० घन किमी इ��के पाणी आहे व त्याचे पाणलोट क्षेत्र १,८४,००० वर्ग किमी एवढ्या क्षेत्रफळावर पसरले आहे.","translated_text":"Lake Victoria has a watershed of approximately 2,750 km2 and a catchment area of 1,84,000 km2.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"इतर मोठ्या गोड्या पाण्याच्या तलावांच्या तुलनेत व्हिक्टोरिया तलाव उथळ आहे, त्याची कमाल खोली ८४ मीटर तर सरासरी खोली ४० मीटर आहे.","translated_text":"Lake Victoria is shallow compared to other large freshwater lakes, with a maximum depth of 84 meters and an average depth of 40 meters.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"व्हिक्टोरिया तलाव","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[व्हिक्टोरिया सरोवर]]","hash":"aafa386143433038e738f8b033f120cc647e4f6310660729d56de5315ade2056","last_revision":"2009-05-26T03:41:00Z","first_revision":"2009-05-26T03:41:00Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:15.038787","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन व्हिक्टोरिया सरोवर\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन व्हिक्टोरिया सरोवर","translated_text":"Redirected to Lake Victoria","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"उत्तर धृव","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[उत्तर ध्रुव]]","hash":"44821593776fbfa7cca8d5bdede69cc19171a70d635f45509ee41971aa24c5f8","last_revision":"2009-05-26T04:14:08Z","first_revision":"2009-05-26T04:14:08Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:15.100457","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन उत्तर ध्रुव\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन उत्तर ध्रुव","translated_text":"Redirecting North Pole","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"साचा:जनता दल (धर्मनिरपेक्ष)/meta/color","wikicode":"#0b7837\n== उदाहरण==\n{|\n|- style=\"color:{{ {{PAGENAME}} }}\"\n| '''हे रंग'''\n|- style=\"background:{{ {{PAGENAME}} }}; color:white\"\n| '''ह्या रंगावर पांढरा'''\n|- style=\"background:{{ {{PAGENAME}} }}; color:black\"\n| '''ह्या रंगावर काळा'''\n|}\n[[वर्ग:भारतीय राजकीय पक्ष रंग साचे|{{PAGENAME}}]]\n","hash":"e7cacfa1090139d5b860bafa7b9a054523ea66bff9dd853c2d105766afed708f","last_revision":"2022-12-18T10:53:33Z","first_revision":"2009-05-26T04:47:17Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:15.155704","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"#0b7837\n\n{{PAGENAME}}\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"#","translated_text":"# It's all right","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"0b7837","translated_text":"0b7837 and 0b7837","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"उदाहरण","translated_text":"Example","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"table","content":"{|\n|- style=\"color:{{ {{PAGENAME}} }}\"\n| '''हे रंग'''\n|- style=\"background:{{ {{PAGENAME}} }}; color:white\"\n| '''ह्या रंगावर पांढरा'''\n|- style=\"background:{{ {{PAGENAME}} }}; color:black\"\n| '''ह्या रंगावर काळा'''\n|}"},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"{{PAGENAME}}","translated_text":"What do you mean?","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"साचा:जनता दल (धर्मनिरपेक्ष)/meta/shortname","wikicode":"जनता दल (धर्मनिरपेक्ष)\n[[वर्ग:पक्ष लघुनाव साचे (भारत)|{{PAGENAME}}]]\n","hash":"d05cfbbe5e0b934ca15fb578775438e5e5d1b3baea3442dd21b06a7a054ea3ea","last_revision":"2009-05-26T04:47:55Z","first_revision":"2009-05-26T04:47:55Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:15.207987","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"जनता दल (धर्मनिरपेक्ष) {{PAGENAME}}\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"जनता दल (धर्मनिरपेक्ष) {{PAGENAME}}","translated_text":"The People's Party (Secular)","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"साचा:लोकसंग्राम पक्ष/meta/color","wikicode":"SandyBrown\n== उदाहरण==\n{|\n|- style=\"color:{{ {{PAGENAME}} }}\"\n| '''हे रंग'''\n|- style=\"background:{{ {{PAGENAME}} }}; color:white\"\n| '''ह्या रंगावर पांढरा'''\n|- style=\"background:{{ {{PAGENAME}} }}; color:black\"\n| '''ह्या रंगावर काळा'''\n|}\n[[वर्ग:भारतीय राजकीय पक्ष रंग साचे|{{PAGENAME}}]]\n","hash":"7748528933c7456f4e7c15e4a77d2543ece4989fa9e0e5d7ee8b3f5c4a035246","last_revision":"2022-12-18T07:47:54Z","first_revision":"2009-05-26T04:51:08Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:15.261809","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"SandyBrown\n\n{{PAGENAME}}\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"SandyBrown","translated_text":"Sandy Brown","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"उदाहरण","translated_text":"Example","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"table","content":"{|\n|- style=\"color:{{ {{PAGENAME}} }}\"\n| '''हे रंग'''\n|- style=\"background:{{ {{PAGENAME}} }}; color:white\"\n| '''ह्या रंगावर पांढरा'''\n|- style=\"background:{{ {{PAGENAME}} }}; color:black\"\n| '''ह्या रंगावर काळा'''\n|}"},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"{{PAGENAME}}","translated_text":"What do you mean?","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"साचा:लोकसंग्राम/meta/shortname","wikicode":"लोकसंग्राम\n[[वर्ग:पक्ष लघुनाव साचे (भारत)|{{PAGENAME}}]]\n","hash":"5a89fd24541b6bc29011af717a35b668edeca0b4dd3dc966f5a67ba14ff9baff","last_revision":"2009-05-26T04:51:32Z","first_revision":"2009-05-26T04:51:32Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:15.318476","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"लोकसंग्राम {{PAGENAME}}\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"लोकसंग्राम {{PAGENAME}}","translated_text":"What is the name of the country?","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"साचा:भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष (मार्क्सवादी)/meta/color","wikicode":"#FF1D15\n== उदाहरण==\n{|\n|- style=\"color:{{ {{PAGENAME}} }}\"\n| '''हे रंग'''\n|- style=\"background:{{ {{PAGENAME}} }}; color:white\"\n| '''ह्या रंगावर पांढरा'''\n|- style=\"background:{{ {{PAGENAME}} }}; color:black\"\n| '''ह्या रंगावर काला'''\n|}\n[[वर्ग:भारतीय राजकीय पक्ष रंग साचे|{{PAGENAME}}]]\n","hash":"516c7a6ae461afa5397a4c630811b536279af281fe164a0eb90ad60cc916368f","last_revision":"2023-07-05T06:41:32Z","first_revision":"2009-05-26T05:42:31Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:15.378478","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"#FF1D15\n\n{{PAGENAME}}\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"#","translated_text":"# It's all right","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"FF1D15","translated_text":"FF1D15","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"उदाहरण","translated_text":"Example","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"table","content":"{|\n|- style=\"color:{{ {{PAGENAME}} }}\"\n| '''हे रंग'''\n|- style=\"background:{{ {{PAGENAME}} }}; color:white\"\n| '''ह्या रंगावर पांढरा'''\n|- style=\"background:{{ {{PAGENAME}} }}; color:black\"\n| '''ह्या रंगावर काला'''\n|}"},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"{{PAGENAME}}","translated_text":"What do you mean?","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"साचा:भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष (मार्क्सवादी)/meta/shortname","wikicode":"माकप\n[[वर्ग:पक्ष लघुनाव साचे (भारत)|{{PAGENAME}}]]\n","hash":"02317172e9b7ae3ad4079470b86a43fa0829767e4f9496d15838396e0ca0d2da","last_revision":"2017-01-13T11:21:15Z","first_revision":"2009-05-26T05:44:58Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:15.444884","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"माकप {{PAGENAME}}\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"माकप {{PAGENAME}}","translated_text":"What is the name of the page?","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"वर्ग:इ.स. १९७१ मधील चित्रपट","wikicode":"या वर्गात १९७१ सालामधे प्रदर्शित झालेले चित्रपट आहेत.\n\n[[वर्ग:प्रदर्शन वर्षानुसार चित्रपट|१९७१]]","hash":"8b38f123660976d84eb3b81872d40a47d547865fc65b8658d8d09da49f9adbbd","last_revision":"2009-05-26T09:57:33Z","first_revision":"2009-05-26T09:26:08Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:15.494747","cross_lingual_links":{"an":"Categoría:Cintas de 1971","ar":"تصنيف:أفلام إنتاج 1971","arz":"تصنيف:افلام 1971","as":"শ্ৰেণী:১৯৭১ বৰ্ষৰ চলচ্চিত্ৰ","ast":"Categoría:Películes de 1971","az":"Kateqoriya:1971-ci ilin filmləri","azb":"بؤلمه:۱۹۷۱-جی ایل فیلملری","be":"Катэгорыя:Фільмы 1971 года","be-x-old":"Катэгорыя:Фільмы 1971 году","bg":"Категория:Филми от 1971 година","bn":"বিষয়শ্রেণী:১৯৭১-এর চলচ্চিত্র","br":"Rummad:Filmoù 1971","bs":"Kategorija:Filmovi iz 1971.","ca":"Categoria:Pel·lícules del 1971","ce":"Категори:1971 шеран фильмаш","ckb":"پۆل:فیلمەکانی ١٩٧١","cs":"Kategorie:Filmy z roku 1971","cv":"Категори:1971 çулхи фильмсем","cy":"Categori:Ffilmiau 1971","da":"Kategori:Film fra 1971","de":"Kategorie:Filmtitel 1971","el":"Κατηγορία:Ταινίες του 1971","en":"Category:1971 films","eo":"Kategorio:Filmoj aperintaj en 1971","es":"Categoría:Películas de 1971","et":"Kategooria:1971. aasta filmid","eu":"Kategoria:1971ko filmak","fa":"رده:فیلمهای ۱۹۷۱ (میلادی)","fi":"Luokka:Vuoden 1971 elokuvat","fr":"Catégorie:Film sorti en 1971","fy":"Kategory:Film út 1971","ga":"Catagóir:Scannáin 1971","gl":"Categoría:Filmes de 1971","gv":"Ronney:Filmyn 1971","he":"קטגוריה:סרטי 1971","hi":"श्रेणी:1971 की फ़िल्में","hu":"Kategória:1971 filmjei","hy":"Կատեգորիա:1971 ֆիլմեր","id":"Kategori:Film tahun 1971","is":"Flokkur:Kvikmyndir frumsýndar 1971","it":"Categoria:Film del 1971","ja":"Category:1971年の映画","ka":"კატეგორია:1971 წლის ფილმები","kk":"Санат:1971 жылғы фильмдер","ko":"분류:1971년 영화","la":"Categoria:Pelliculae 1971","lb":"Kategorie:Filmer 1971","lt":"Kategorija:1971 filmai","lv":"Kategorija:1971. gada filmas","mk":"Категорија:Филмови од 1971 година","ml":"വർഗ്ഗം:1971-ൽ പുറത്തിറങ്ങിയ ചലച്ചിത്രങ്ങൾ","mn":"Ангилал:1971 оны кино","ms":"Kategori:Filem 1971","my":"ကဏ္ဍ:၁၉၇၁ ရုပ်ရှင်ဇာတ်ကားများ","nds":"Kategorie:Film ut dat Johr 1971","ne":"श्रेणी:सन् १९७१ का चलचित्रहरू","nl":"Categorie:Film uit 1971","nb":"Kategori:Filmer fra 1971","oc":"Categoria:Filme sortit en 1971","pl":"Kategoria:Filmy z 1971 roku","pt":"Categoria:Filmes de 1971","ro":"Categorie:Filme din 1971","ru":"Категория:Фильмы 1971 года","sh":"Kategorija:Filmovi 1971.","si":"ප්රවර්ගය:1971 වසර තුළ චිත්රපට","simple":"Category:1971 movies","sk":"Kategória:Filmy z 1971","sl":"Kategorija:Filmi leta 1971","sq":"Kategoria:Filma 1971","sr":"Категорија:Филмови 1971.","sv":"Kategori:Filmer 1971","sw":"Jamii:Filamu za 1971","ta":"பகுப்பு:1971 திரைப்படங்கள்","te":"వర్గం:1971 సినిమాలు","tg":"Гурӯҳ:Филмҳои соли 1971","th":"หมวดหมู่:ภาพยนตร์ที่ออกฉายในปี พ.ศ. 2514","tl":"Kategorya:Mga pelikula ng 1971","tr":"Kategori:1971 çıkışlı filmler","uk":"Категорія:Фільми 1971","ur":"زمرہ:1971ء کی فلمیں","uz":"Turkum:1971-yil filmlari","vep":"Kategorii:Vn 1971 fil'mad","vi":"Thể loại:Phim năm 1971","wuu":"Category:1971年电影","zh":"Category:1971年電影作品","zh-yue":"Category:1971年電影"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:49.297436","text":"या वर्गात १९७१ सालामधे प्रदर्शित झालेले चित्रपट आहेत.\n\n१९७१\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"या वर्गात १९७१ सालामधे प्रदर्शित झालेले चित्रपट आहेत.","translated_text":"This is a list of films released in 1971.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"१९७१","translated_text":"The year is 1971","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"वर्ग:इ.स. १९६६ मधील चित्रपट","wikicode":"या वर्गात १९६६ साली प्रदर्शित झालेल्या चित्रपटांची माहिती आहे.\n\n[[वर्ग:प्रदर्शन वर्षानुसार चित्रपट|१९६६]]","hash":"e76628bb5242458a33dfc4c569a527870562de13e31657f6080eed594ca0eab9","last_revision":"2009-05-26T10:06:20Z","first_revision":"2009-05-26T09:32:28Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:15.551165","cross_lingual_links":{"an":"Categoría:Cintas de 1966","ar":"تصنيف:أفلام إنتاج 1966","ary":"تصنيف:أفلام د 1966","arz":"تصنيف:افلام 1966","as":"শ্ৰেণী:১৯৬৬ বৰ্ষৰ চলচ্চিত্ৰ","ast":"Categoría:Películes de 1966","az":"Kateqoriya:1966-cı ilin filmləri","azb":"بؤلمه:۱۹۶۶-جی ایل فیلملری","be":"Катэгорыя:Фільмы 1966 года","be-x-old":"Катэгорыя:Фільмы 1966 году","bg":"Категория:Филми от 1966 година","bn":"বিষয়শ্রেণী:১৯৬৬-এর চলচ্চিত্র","br":"Rummad:Filmoù 1966","bs":"Kategorija:Filmovi iz 1966.","ca":"Categoria:Pel·lícules del 1966","ckb":"پۆل:فیلمەکانی ١٩٦٦","cs":"Kategorie:Filmy z roku 1966","cv":"Категори:1966 çулхи фильмсем","cy":"Categori:Ffilmiau 1966","da":"Kategori:Film fra 1966","de":"Kategorie:Filmtitel 1966","el":"Κατηγορία:Ταινίες του 1966","en":"Category:1966 films","eo":"Kategorio:Filmoj aperintaj en 1966","es":"Categoría:Películas de 1966","et":"Kategooria:1966. aasta filmid","eu":"Kategoria:1966ko filmak","fa":"رده:فیلمهای ۱۹۶۶ (میلادی)","fi":"Luokka:Vuoden 1966 elokuvat","fr":"Catégorie:Film sorti en 1966","fy":"Kategory:Film út 1966","gl":"Categoría:Filmes de 1966","gv":"Ronney:Filmyn 1966","he":"קטגוריה:סרטי 1966","hi":"श्रेणी:1966 की फ़िल्में","hu":"Kategória:1966 filmjei","hy":"Կատեգորիա:1966 ֆիլմեր","id":"Kategori:Film tahun 1966","is":"Flokkur:Kvikmyndir frumsýndar 1966","it":"Categoria:Film del 1966","ja":"Category:1966年の映画","ka":"კატეგორია:1966 წლის ფილმები","ko":"분류:1966년 영화","ku":"Kategorî:Fîlmên 1966an","la":"Categoria:Pelliculae 1966","lb":"Kategorie:Filmer 1966","lt":"Kategorija:1966 filmai","lv":"Kategorija:1966. gada filmas","mk":"Категорија:Филмови од 1966 година","ml":"വർഗ്ഗം:1966-ൽ പുറത്തിറങ്ങിയ ചലച്ചിത്രങ്ങൾ","mn":"Ангилал:1966 оны кино","ms":"Kategori:Filem 1966","nds":"Kategorie:Film ut dat Johr 1966","nl":"Categorie:Film uit 1966","nn":"Kategori:Filmar frå 1966","nb":"Kategori:Filmer fra 1966","oc":"Categoria:Filme sortit en 1966","pl":"Kategoria:Filmy z 1966 roku","pt":"Categoria:Filmes de 1966","ro":"Categorie:Filme din 1966","ru":"Категория:Фильмы 1966 года","sh":"Kategorija:Filmovi 1966.","si":"ප්රවර්ගය:1966 චිත්රපට","simple":"Category:1966 movies","sk":"Kategória:Filmy z 1966","sl":"Kategorija:Filmi leta 1966","sq":"Kategoria:Filma 1966","sr":"Категорија:Филмови 1966.","sv":"Kategori:Filmer 1966","sw":"Jamii:Filamu za 1966","ta":"பகுப்பு:1966 திரைப்படங்கள்","te":"వర్గం:1966 సినిమాలు","th":"หมวดหมู่:ภาพยนตร์ที่ออกฉายในปี พ.ศ. 2509","tl":"Kategorya:Mga pelikula ng 1966","tr":"Kategori:1966 çıkışlı filmler","uk":"Категорія:Фільми 1966","ur":"زمرہ:1966ء کی فلمیں","uz":"Turkum:1966-yil filmlari","vep":"Kategorii:Vn 1966 fil'mad","vi":"Thể loại:Phim năm 1966","xmf":"კატეგორია:1966 წანაშ ფილმეფი","zh":"Category:1966年电影作品","zh-yue":"Category:1966年電影"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:49.514029","text":"या वर्गात १९६६ साली प्रदर्शित झालेल्या चित्रपटांची माहिती आहे.\n\n१९६६\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"या वर्गात १९६६ साली प्रदर्शित झालेल्या चित्रपटांची माहिती आहे.","translated_text":"This category is for films released in 1966.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"१९६६","translated_text":"It was in 1966.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"फरहान अख्तर","wikicode":"{{माहितीचौकट अभिनेता\n| पार्श्वभूमी_रंग = \n| नाव = फरहान अख्तर\n| चित्र = FarhanAkhtar.jpg\n| चित्र_रुंदी = \n| चित्र_शीर्षक = \n| पूर्ण_नाव = \n| जन्म_दिनांक = {{जन्म दिनांक आणि वय|1974|01|09}}\n| जन्म_स्थान = [[मुंबई]]\n| मृत्यू_दिनांक = \n| मृत्यू_स्थान = \n| इतर_नावे = \n| कार्यक्षेत्र = दिग्दर्शक, पटकथा, कादंबरीकार व अभिनेता\n| राष्ट्रीयत्व = [[भारत]]\n| भाषा = \n| कारकीर्द_काळ = १९९८ - चालू\n| प्रमुख_नाटके = \n| प्रमुख_चित्रपट = \n| प्रमुख_दूरचित्रवाणी_कार्यक्रम = \n| पुरस्कार = \n| वडील_नाव = [[जावेद अख्तर]]\n| आई_नाव = [[हनी इराणी]]\n| नातेवाईक = [[झोया अख्तर]] (बहीण)\n| पती_नाव = \n| पत्नी_नाव = \n| अपत्ये = \n| संकेतस्थळ = \n| तळटिपा = \n}}\n'''फरहान अख्तर''' ( ९ जानेवारी १९७४) हा एक [[भारत]]ीय सिनेअभिनेता, दिग्दर्शक, गायक व गीतकार आहे.\n\n== चित्रपट यादी==\n===दिग्दर्शक===\n* [[दिल चाहता है]] (२००१)\n* [[लक्ष्य (फिल्म)|लक्ष्य]] (२००४) \n* [[डॉन (२००६ चित्रपट)|डॉन]] (२००६) \n* पॉझिटिव्ह (२००७)\n* [[डॉन २]] (२०११)\n\n===अभिनेता===\n* [[रॉक ऑन!!]] (२००८) \n* [[लक बाय चान्स]] (२००९)\n* द फकिर ऑफ व्हेनिस (२००९)\n* [[कार्तिक कॉलिंग कार्तिक]] (२०१०)\n* [[जिंदगीना मिलेगी दोबारा]] (२०११)\n* [[भाग मिल्खा भाग]] (२०१३) \n* [[शादी के साईड इफेक्ट्स]] (२०१४)\n* [[दिल धडकने दो]] (२०१५)\n\n=== गायक ===\n* [[रॉक ऑन!!]] (२००८)\n* [[लक बाय चान्स]] (२००९)\n\n==पुरस्कार==\n===[[फिल्मफेअर पुरस्कार]]===\n*२०१३ - [[फिल्मफेअर सर्वोत्तम अभिनेता पुरस्कार|सर्वोत्तम अभिनेता]] - [[भाग मिल्खा भाग]]\n*२०११ - [[फिल्मफेअर सर्वोत्तम पुरुष पदार्पण पुरस्कार|सर्वोत्तम पुरुष पदार्पण]] - [[रॉक ऑन!!]]\n*२०१२ - [[फिल्मफेअर सर्वोत्तम सहाय्यक अभिनेता पुरस्कार|सर्वोत्तम सहाय्यक अभिनेता]] - [[जिंदगीना मिलेगी दोबारा]]\n\n==बाह्य दुवे==\n*{{आय.एम.डी.बी. नाव|1027719}}\n\n{{DEFAULTSORT:अख्तर, फरहान}}\n[[वर्ग:भारतीय चित्रपट दिग्दर्शक]]\n[[वर्ग:हिंदी भाषेमधील चित्रपट दिग्दर्शक]]\n[[वर्ग:हिंदी चित्रपट अभिनेते]]\n[[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]]","hash":"2fc693d7ece830102ace2e40d0b560558b2bdcabbdcb805cb28fffb6d9cfa13c","last_revision":"2022-04-16T17:47:10Z","first_revision":"2009-05-26T09:38:58Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:15.606871","cross_lingual_links":{"ar":"فرحان أختر","arz":"فرحان اختر","as":"ফাৰহান আখতাৰ","bn":"ফারহান আখতার","ca":"Farhan Akhtar","de":"Farhan Akhtar","dty":"फरहान अख्तर","dv":"ފަރުހާން އަޚްތަރު","en":"Farhan Akhtar","es":"Farhan Akhtar","fa":"فرهان اختر","fi":"Farhan Akhtar","fr":"Farhan Akhtar","ha":"Farhan Akhtar","hi":"फरहान अख्तर","hy":"Ֆարհան Ախթար","id":"Farhan Akhtar","it":"Farhan Akhtar","kn":"ಫರಾನ್ ಅಖ್ತರ್","ko":"파르한 악타르","ks":"فرحان اختر","mai":"फरहान अख्तर","mg":"Farhan Akhtar","ml":"ഫർഹാൻ അക്തർ","mni":"ꯐꯔꯍꯥꯟ ꯑꯈ��ꯔ","ms":"Farhan Akhtar","ne":"फरहान अख्तर","nl":"Farhan Akhtar","or":"ଫରହାନ ଅଖତାର","pa":"ਫ਼ਰਹਾਨ ਅਖ਼ਤਰ","pl":"Farhan Akhtar","ru":"Ахтар, Фархан","simple":"Farhan Akhtar","ta":"பர்கான் அக்தர்","te":"ఫర్హాన్ అక్తర్","tg":"Фарҳон Ахтар","th":"ฟาร์ฮาน อัคตาร์","ur":"فرحان اختر","zh":"法罕·阿克塔爾"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:49.514029","text":"फरहान अख्तर ( ९ जानेवारी १९७४) हा एक भारतीय सिनेअभिनेता, दिग्दर्शक, गायक व गीतकार आहे.\n\nदिल चाहता है (२००१) लक्ष्य (२००४) डॉन (२००६) पॉझिटिव्ह (२००७) डॉन २ (२०११)\n\nरॉक ऑन!! (२००८) लक बाय चान्स (२००९) द फकिर ऑफ व्हेनिस (२००९) कार्तिक कॉलिंग कार्तिक (२०१०) जिंदगीना मिलेगी दोबारा (२०११) भाग मिल्खा भाग (२०१३) शादी के साईड इफेक्ट्स (२०१४) दिल धडकने दो (२०१५)\n\nरॉक ऑन!! (२००८) लक बाय चान्स (२००९)\n\n२०१३ - सर्वोत्तम अभिनेता - भाग मिल्खा भाग २०११ - सर्वोत्तम पुरुष पदार्पण - रॉक ऑन!! २०१२ - सर्वोत्तम सहाय्यक अभिनेता - जिंदगीना मिलेगी दोबारा\n\nवर्ग:भारतीय चित्रपट दिग्दर्शक वर्ग:हिंदी भाषेमधील चित्रपट दिग्दर्शक वर्ग:हिंदी चित्रपट अभिनेते वर्ग:पुरुष चरित्रलेख\n","elements":[{"type":"infobox","content":"{{माहितीचौकट अभिनेता\n| पार्श्वभूमी_रंग = \n| नाव = फरहान अख्तर\n| चित्र = FarhanAkhtar.jpg\n| चित्र_रुंदी = \n| चित्र_शीर्षक = \n| पूर्ण_नाव = \n| जन्म_दिनांक = {{जन्म दिनांक आणि वय|1974|01|09}}\n| जन्म_स्थान = [[मुंबई]]\n| मृत्यू_दिनांक = \n| मृत्यू_स्थान = \n| इतर_नावे = \n| कार्यक्षेत्र = दिग्दर्शक, पटकथा, कादंबरीकार व अभिनेता\n| राष्ट्रीयत्व = [[भारत]]\n| भाषा = \n| कारकीर्द_काळ = १९९८ - चालू\n| प्रमुख_नाटके = \n| प्रमुख_चित्रपट = \n| प्रमुख_दूरचित्रवाणी_कार्यक्रम = \n| पुरस्कार = \n| वडील_नाव = [[जावेद अख्तर]]\n| आई_नाव = [[हनी इराणी]]\n| नातेवाईक = [[झोया अख्तर]] (बहीण)\n| पती_नाव = \n| पत्नी_नाव = \n| अपत्ये = \n| संकेतस्थळ = \n| तळटिपा = \n}}"},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"फरहान अख्तर ( ९ जानेवारी १९७४) हा एक भारतीय सिनेअभिनेता, दिग्दर्शक, गायक व गीतकार आहे.","translated_text":"Farhan Akhtar (born 9 January 1974) is an Indian film actor, director, singer and songwriter.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"चित्रपट यादी","translated_text":"List of films","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"दिग्दर्शक","translated_text":"Director","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"दिल चाहता है (२००१) लक्ष्य (२००४) डॉन (२००६) पॉझिटिव्ह (२००७) डॉन २ (२०११)","translated_text":"Dil Fan Hai (2001) Target (2004) Don (2006) Positive (2007) Don 2 (2011)","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"अभिनेता","translated_text":"Actor","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"रॉक ऑन!!","translated_text":"Rock on!","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"(२००८) लक बाय चान्स (२००९) द फकिर ऑफ व्हेनिस (२००९) कार्तिक कॉलिंग कार्तिक (२०१०) जिंदगीना मिलेगी दोबारा (२०११) भाग मिल्खा","translated_text":"(2008) Luck by Chance (2009) The Fake of Venice (2009) Karthik Calling Karthik (2010)","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"भाग (२०१३) शादी के साईड इफेक्ट्स (२०१४) दिल धडकने दो (२०१५)","translated_text":"Part (2013) The side effects of getting married (2014) Dil Dhakkane Do (2015)","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"गायक","translated_text":"The singer","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"रॉक ऑन!!","translated_text":"Rock on!","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"(२००८) लक बाय चान्स (२००९)","translated_text":"I'm not sure I'm going to be able to do that.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"पुरस्कार","translated_text":"Prizes","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"फिल्मफेअर पुरस्कार","translated_text":"Filmfare awards","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"२०१३ - सर्वोत्तम अभिनेता - भाग मिल्खा","translated_text":"2013 - Best Actor - Part Milkha","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"भाग २०११ - सर्वोत्तम पुरुष पदार्पण - रॉक ऑन!!","translated_text":"Part 2011 - The Best Male Debut - Rock on!!","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"२०१२ - सर्वोत्तम सहाय्यक अभिनेता - जिंदगीना मिलेगी दोबारा","translated_text":"2012 - Best Supporting Actor - Zindagi Meeji Bhai","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"बाह्य दुवे","translated_text":"External links","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:भारतीय चित्रपट दिग्दर्शक वर्ग:हिंदी भाषेमधील चित्रपट दिग्दर्शक वर्ग:हिंदी चित्रपट अभिनेते वर्ग:पुरुष चरित्रलेख","translated_text":"Category:Indian film directors Category:Hindi language film directors Category:Hindi film actors Category:Men biography","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"वर्ग:इ.स. १९७३ मधील चित्रपट","wikicode":"या वर्गात १९७३ साली प्रदर्शित झालेले चित्रपट आहेत.\n\n[[वर्ग:प्रदर्शन वर्षानुसार चित्रपट|१९७३]]","hash":"d26afa1bf319583dbe70190533e4486efbb7d36e6b0b6a71f5a55f0c8261dc29","last_revision":"2009-05-26T09:58:40Z","first_revision":"2009-05-26T09:51:51Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:15.662534","cross_lingual_links":{"an":"Categoría:Cintas de 1973","ar":"تصنيف:أفلام إنتاج 1973","arz":"تصنيف:افلام 1973","as":"শ্ৰেণী:১৯৭৩ বৰ্ষৰ চলচ্চিত্ৰ","ast":"Categoría:Películes de 1973","az":"Kateqoriya:1973-cü ilin filmləri","azb":"بؤلمه:۱۹۷۳-جو ایل فیلملری","be":"Катэгорыя:Фільмы 1973 года","be-x-old":"Катэгорыя:Фільмы 1973 году","bg":"Категория:Филми от 1973 година","bn":"বিষয়শ্রেণী:১৯৭৩-এর চলচ্চিত্র","br":"Rummad:Filmoù 1973","bs":"Kategorija:Filmovi iz 1973.","ca":"Categoria:Pel·lícules del 1973","ckb":"پۆل:فیلمەکانی ١٩٧٣","co":"Categoria:Filmu di l'annu 1973","cs":"Kategorie:Filmy z roku 1973","cv":"Категори:1973 çулхи фильмсем","cy":"Categori:Ffilmiau 1973","da":"Kategori:Film fra 1973","de":"Kategorie:Filmtitel 1973","el":"Κατηγορία:Ταινίες του 1973","en":"Category:1973 films","eo":"Kategorio:Filmoj aperintaj en 1973","es":"Categoría:Películas de 1973","et":"Kategooria:1973. aasta filmid","eu":"Kategoria:1973ko filmak","fa":"رده:فیلمهای ۱۹۷۳ (میلادی)","fi":"Luokka:Vuoden 1973 elokuvat","fo":"Bólkur:1973 filmar","fr":"Catégorie:Film sorti en 1973","fy":"Kategory:Film út 1973","ga":"Catagóir:Scannáin 1973","gl":"Categoría:Filmes de 1973","gv":"Ronney:Filmyn 1973","he":"קטגוריה:סרטי 1973","hi":"श्रेण��:1973 की फ़िल्में","hu":"Kategória:1973 filmjei","hy":"Կատեգորիա:1973 ֆիլմեր","id":"Kategori:Film tahun 1973","is":"Flokkur:Kvikmyndir frumsýndar 1973","it":"Categoria:Film del 1973","ja":"Category:1973年の映画","jv":"Kategori:Filem 1973","ka":"კატეგორია:1973 წლის ფილმები","kk":"Санат:1973 жылғы фильмдер","ko":"분류:1973년 영화","ku":"Kategorî:Fîlmên 1973an","la":"Categoria:Pelliculae 1973","lb":"Kategorie:Filmer 1973","li":"Categorie:Films in 1973","lt":"Kategorija:1973 filmai","lv":"Kategorija:1973. gada filmas","mk":"Категорија:Филмови од 1973 година","mn":"Ангилал:1973 оны кино","ms":"Kategori:Filem 1973","my":"ကဏ္ဍ:၁၉၇၃ ရုပ်ရှင်ဇာတ်ကားများ","nds":"Kategorie:Film ut dat Johr 1973","nl":"Categorie:Film uit 1973","nn":"Kategori:Filmar frå 1973","nb":"Kategori:Filmer fra 1973","oc":"Categoria:Filme sortit en 1973","pl":"Kategoria:Filmy z 1973 roku","pt":"Categoria:Filmes de 1973","ro":"Categorie:Filme din 1973","ru":"Категория:Фильмы 1973 года","sh":"Kategorija:Filmovi 1973.","si":"ප්රවර්ගය:1973 චිත්රපට","simple":"Category:1973 movies","sk":"Kategória:Filmy z 1973","sl":"Kategorija:Filmi leta 1973","sq":"Kategoria:Filma 1973","sr":"Категорија:Филмови 1973.","sv":"Kategori:Filmer 1973","sw":"Jamii:Filamu za 1973","ta":"பகுப்பு:1973 திரைப்படங்கள்","te":"వర్గం:1973 సినిమాలు","tg":"Гурӯҳ:Филмҳои соли 1973","th":"หมวดหมู่:ภาพยนตร์ที่ออกฉายในปี พ.ศ. 2516","tl":"Kategorya:Mga pelikula ng 1973","tr":"Kategori:1973 çıkışlı filmler","uk":"Категорія:Фільми 1973","ur":"زمرہ:1973ء کی فلمیں","uz":"Turkum:1973-yil filmlari","vep":"Kategorii:Vn 1973 fil'mad","vi":"Thể loại:Phim năm 1973","yi":"קאַטעגאָריע:1973 פילמען","zh":"Category:1973年電影作品","zh-yue":"Category:1973年電影"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:49.514029","text":"या वर्गात १९७३ साली प्रदर्शित झालेले चित्रपट आहेत.\n\n१९७३\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"या वर्गात १९७३ साली प्रदर्शित झालेले चित्रपट आहेत.","translated_text":"This category includes films released in 1973.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"१९७३","translated_text":"It was in 1973.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"वर्ग:इ.स. १९८१ मधील चित्रपट","wikicode":"[[वर्ग:प्रदर्शन वर्षानुसार चित्रपट|१९८१]]","hash":"b55de69f3dc49f6ca4d3e8ee9e6cc7414fd1ffa6c227e0ab375dce479b916b8d","last_revision":"2009-05-26T10:01:34Z","first_revision":"2009-05-26T10:00:53Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:15.713660","cross_lingual_links":{"an":"Categoría:Cintas de 1981","ar":"تصنيف:أفلام إنتاج 1981","arz":"تصنيف:افلام 1981","as":"শ্ৰেণী:১৯৮১ বৰ্ষৰ চলচ্চিত্ৰ","ast":"Categoría:Películes de 1981","az":"Kateqoriya:1981-ci ilin filmləri","azb":"بؤلمه:۱۹۸۱-جی ایل فیلملری","be":"Катэгорыя:Фільмы 1981 года","be-x-old":"Катэгорыя:Фільмы 1981 году","bg":"Категория:Филми от 1981 година","bn":"বিষয়শ্রেণী:১৯৮১-এর চলচ্চিত্র","br":"Rummad:Filmoù 1981","bs":"Kategorija:Filmovi iz 1981.","ca":"Categoria:Pel·lícules del 1981","ckb":"پۆل:فیلمەکانی ١٩٨١","co":"Categoria:Filmu di l'annu 1981","cs":"Kategorie:Filmy z roku 1981","cv":"Категори:1981 çулхи фильмсем","cy":"Categori:Ffilmiau 1981","da":"Kategori:Film fra 1981","de":"Kategorie:Filmtitel 1981","el":"Κατηγορία:Ταινίες του 1981","en":"Category:1981 films","eo":"Kategorio:Filmoj aperintaj en 1981","es":"Categoría:Películas de 1981","et":"Kategooria:1981. aasta filmid","eu":"Kategoria:1981eko filmak","fa":"رده:فیلمهای ۱۹۸۱ (میلادی)","fi":"Luokka:Vuoden 1981 elokuvat","fr":"Catégorie:Film sorti en 1981","fy":"Kategory:Film út 1981","ga":"Catagóir:Scannáin 1981","gl":"Categoría:Filmes de 1981","gn":"Ñemohenda:Ta'angamýi 1981 megua","gv":"Ronney:Filmyn 1981","he":"קטגוריה:סרטי 1981","hi":"श्रेणी:1981 की फ़िल्में","hu":"Kategória:1981 filmjei","hy":"Կատեգորիա:1981 ֆիլմեր","id":"Kategori:Film tahun 1981","is":"Flokkur:Kvikmyndir frumsýndar 1981","it":"Categoria:Film del 1981","ja":"Category:1981年の映画","jv":"Kategori:Filem 1981","ka":"კატეგორია:1981 წლის ფილმები","kk":"Санат:1981 жылғы фильмдер","ko":"분류:1981년 영화","ku":"Kategorî:Fîlmên 1981ê","la":"Categoria:Pelliculae 1981","lb":"Kategorie:Filmer 1981","li":"Categorie:Films in 1981","lt":"Kategorija:1981 filmai","lv":"Kategorija:1981. gada filmas","mk":"Категорија:Филмови од 1981 година","ml":"വർഗ്ഗം:1981-ൽ പുറത്തിറങ്ങിയ ചലച്ചിത്രങ്ങൾ","mn":"Ангилал:1981 оны кино","ms":"Kategori:Filem 1981","my":"ကဏ္ဍ:၁၉၈၁ ရုပ်ရှင်ဇာတ်ကားများ","nds":"Kategorie:Film ut dat Johr 1981","nl":"Categorie:Film uit 1981","nn":"Kategori:Filmar frå 1981","nb":"Kategori:Filmer fra 1981","oc":"Categoria:Filme sortit en 1981","pl":"Kategoria:Filmy z 1981 roku","ps":"وېشنيزه:فلمونه ۱۹۸۱ (میلادی)","pt":"Categoria:Filmes de 1981","ro":"Categorie:Filme din 1981","ru":"Категория:Фильмы 1981 года","sh":"Kategorija:Filmovi 1981.","si":"ප්රවර්ගය:1981 චිත්රපට","simple":"Category:1981 movies","sk":"Kategória:Filmy z 1981","sl":"Kategorija:Filmi leta 1981","sq":"Kategoria:Filma 1981","sr":"Категорија:Филмови 1981.","sv":"Kategori:Filmer 1981","sw":"Jamii:Filamu za 1981","ta":"பகுப்பு:1981 திரைப்படங்கள்","te":"వర్గం:1981 సినిమాలు","tg":"Гурӯҳ:Филмҳои соли 1981","th":"หมวดหมู่:ภาพยนตร์ที่ออกฉายในปี พ.ศ. 2524","tl":"Kategorya:Mga pelikula ng 1981","tr":"Kategori:1981 çıkışlı filmler","uk":"Категорія:Фільми 1981","ur":"زمرہ:1981ء کی فلمیں","uz":"Turkum:1981-yil filmlari","vep":"Kategorii:Vn 1981 fil'mad","vi":"Thể loại:Phim năm 1981","xmf":"კატეგორია:1981 წანაშ ფილმეფი","zh":"Category:1981年電影作品","zh-yue":"Category:1981年電影"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:49.514029","text":"१९८१\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"१९८१","translated_text":"The year 1981","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"वर्ग:इ.स. १९८५ मधील चित्रपट","wikicode":"[[वर्ग:प्रदर्शन वर्षानुसार चित्रपट|१९८५]]","hash":"da32744445a2ad4355e9ae746d89cb4a1f7b2a41e6e058d410046fec9bba3a1e","last_revision":"2009-05-26T10:03:23Z","first_revision":"2009-05-26T10:03:23Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:15.775004","cross_lingual_links":{"an":"Categoría:Cintas de 1985","ar":"تصنيف:أفلام إنتاج 1985","arz":"تصنيف:افلام 1985","as":"শ্ৰেণী:১৯৮৫ বৰ্ষৰ চলচ্চিত্ৰ","ast":"Categoría:Películes de 1985","az":"Kateqoriya:1985-ci ilin filmləri","azb":"بؤلمه:۱۹۸۵-جی ایل فیلملری","be":"Катэгорыя:Фільмы 1985 года","be-x-old":"Катэгорыя:Фільмы 1985 году","bg":"Категория:Филми от 1985 година","bn":"বিষয়শ্রেণী:১৯৮৫-এর চলচ্চিত্র","br":"Rummad:Filmoù 1985","bs":"Kategorija:Filmovi iz 1985.","ca":"Categoria:Pel·lícules del 1985","ce":"Категори:1985 шеран фильмаш","ckb":"پۆل:فیلمەکانی ١٩٨٥","co":"Categoria:Filmu di l'annu 1985","cs":"Kategorie:Filmy z roku 1985","cv":"Категори:1985 çулхи фильмсем","cy":"Categori:Ffilmiau 1985","da":"Kategori:Film fra 1985","de":"Kategorie:Filmtitel 1985","el":"Κατηγορία:Ταινίες του 1985","en":"Category:1985 films","eo":"Kategorio:Filmoj aperintaj en 1985","es":"Categoría:Películas de 1985","et":"Kategooria:1985. aasta filmid","eu":"Kategoria:1985eko filmak","fa":"رده:فیلمهای ۱۹۸۵ (میلادی)","fi":"Luokka:Vuoden 1985 elokuvat","fr":"Catégorie:Film sorti en 1985","fy":"Kategory:Film út 1985","ga":"Catagóir:Scannáin 1985","gl":"Categoría:Filmes de 1985","gv":"Ronney:Filmyn 1985","he":"קטגוריה:סרטי 1985","hi":"श्रेणी:1985 की फ़िल्में","hu":"Kategória:1985 filmjei","hy":"Կատեգորիա:1985 ֆիլմեր","id":"Kategori:Film tahun 1985","is":"Flokkur:Kvikmyndir frumsýndar 1985","it":"Categoria:Film del 1985","ja":"Category:1985年の映画","ka":"კატეგორია:1985 წლის ფილმები","kk":"Санат:1985 жылғы фильмдер","ko":"분류:1985년 영화","ku":"Kategorî:Fîlmên 1985an","la":"Categoria:Pelliculae 1985","lb":"Kategorie:Filmer 1985","li":"Categorie:Films in 1985","lt":"Kategorija:1985 filmai","lv":"Kategorija:1985. gada filmas","mk":"Категорија:Филмови од 1985 година","ml":"വർഗ്ഗം:1985-ൽ പുറത്തിറങ്ങിയ ചലച്ചിത്രങ്ങൾ","mn":"Ангилал:1985 оны кино","ms":"Kategori:Filem 1985","my":"ကဏ္ဍ:၁၉၈၅ ရုပ်ရှင်ဇာတ်ကားများ","nds":"Kategorie:Film ut dat Johr 1985","ne":"श्रेणी:सन् १९८५ का चलचित्रहरू","nl":"Categorie:Film uit 1985","nn":"Kategori:Filmar frå 1985","nb":"Kategori:Filmer fra 1985","oc":"Categoria:Filme sortit en 1985","pl":"Kategoria:Filmy z 1985 roku","pt":"Categoria:Filmes de 1985","ro":"Categorie:Filme din 1985","ru":"Категория:Фильмы 1985 года","sh":"Kategorija:Filmovi 1985.","simple":"Category:1985 movies","sk":"Kategória:Filmy z 1985","sl":"Kategorija:Filmi leta 1985","sq":"Kategoria:Filma 1985","sr":"Категорија:Филмови 1985.","sv":"Kategori:Filmer 1985","sw":"Jamii:Filamu za 1985","ta":"பகுப்பு:1985 திரைப்படங்கள்","te":"వర్గం:1985 సినిమాలు","tg":"Гурӯҳ:Филмҳои соли 1985","th":"หมวดหมู่:ภาพยนตร์ที่ออกฉายในปี พ.ศ. 2528","tl":"Kategorya:Mga pelikula ng 1985","tr":"Kategori:1985 çıkışlı filmler","uk":"Категорія:Фільми 1985","ur":"زمرہ:1985ء کی فلمیں","uz":"Turkum:1985-yil filmlari","vi":"Thể loại:Phim năm 1985","zh":"Category:1985年电影作品","zh-yue":"Category:1985年電影"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:49.514029","text":"१९८५\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"१९८५","translated_text":"The year 1985","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"वर्ग:इ.स. १९६८ मधील चित्रपट","wikicode":"[[वर्ग:प्रदर्शन वर्षानुसार चित्रपट|१९६८]]","hash":"fbb044234b514a281768fda99dd32b7bbb4c7002ef8ba66d620361f961b0e4c5","last_revision":"2009-05-26T10:05:02Z","first_revision":"2009-05-26T10:05:02Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:15.838673","cross_lingual_links":{"an":"Categoría:Cintas de 1968","ar":"تصنيف:أفلام إنتاج 1968","ary":"تصنيف:أفلام د 1968","arz":"تصنيف:افلام 1968","ast":"Categoría:Películes de 1968","az":"Kateqoriya:1968-ci ilin filmləri","azb":"بؤلمه:۱۹۶۸-جی ایل فیلملری","be":"Катэгорыя:Фільмы 1968 года","be-x-old":"Катэгорыя:Фільмы 1968 году","bg":"Категория:Филми от 1968 година","bn":"বিষয়শ্রেণী:১৯৬৮-এর চলচ্চিত্র","br":"Rummad:Filmoù 1968","bs":"Kategorija:Filmovi iz 1968.","ca":"Categoria:Pel·lícules del 1968","ce":"Категори:1968 шеран фильмаш","ckb":"پۆل:فیلمەکانی ١٩٦٨","cs":"Kategorie:Filmy z roku 1968","cv":"Категори:1968 çулхи фильмсем","cy":"Categori:Ffilmiau 1968","da":"Kategori:Film fra 1968","de":"Kategorie:Filmtitel 1968","el":"Κατηγορία:Ταινίες του 1968","en":"Category:1968 films","eo":"Kategorio:Filmoj aperintaj en 1968","es":"Categoría:Películas de 1968","et":"Kategooria:1968. aasta filmid","eu":"Kategoria:1968ko filmak","fa":"رده:فیلمهای ۱۹۶۸ (میلادی)","fi":"Luokka:Vuoden 1968 elokuvat","fr":"Catégorie:Film sorti en 1968","fy":"Kategory:Film út 1968","gl":"Categoría:Filmes de 1968","he":"קטגוריה:סרטי 1968","hi":"श्रेणी:1968 की फ़िल्में","hu":"Kategória:1968 filmjei","hy":"Կատեգորիա:1968 ֆիլմեր","id":"Kategori:Film tahun 1968","is":"Flokkur:Kvikmyndir frumsýndar 1968","it":"Categoria:Film del 1968","ja":"Category:1968年の映画","ka":"კატეგორია:1968 წლის ფილმები","kk":"Санат:1968 жылғы фильмдер","ko":"분류:1968년 영화","la":"Categoria:Pelliculae 1968","lb":"Kategorie:Filmer 1968","lt":"Kategorija:1968 filmai","lv":"Kategorija:1968. gada filmas","mk":"Категорија:Филмови од 1968 година","ml":"വർഗ്ഗം:1968-ൽ പുറത്തിറങ്ങിയ ചലച്ചിത്രങ്ങൾ","mn":"Ангилал:1968 оны кино","ms":"Kategori:Filem 1968","nds":"Kategorie:Film ut dat Johr 1968","nl":"Categorie:Film uit 1968","nn":"Kategori:Filmar frå 1968","nb":"Kategori:Filmer fra 1968","oc":"Categoria:Filme sortit en 1968","pl":"Kategoria:Filmy z 1968 roku","pt":"Categoria:Filmes de 1968","ro":"Categorie:Filme din 1968","ru":"Категория:Фильмы 1968 года","sh":"Kategorija:Filmovi 1968.","simple":"Category:1968 movies","sk":"Kategória:Filmy z 1968","sl":"Kategorija:Filmi leta 1968","sq":"Kategoria:Filma 1968","sr":"Категорија:Филмови 1968.","sv":"Kategori:Filmer 1968","sw":"Jamii:Filamu za 1968","ta":"பகுப்பு:1968 திரைப்படங்கள்","te":"వర్గం:1968 సినిమాలు","th":"หมวดหมู่:ภาพยนตร์ที่ออกฉายในปี พ.ศ. 2511","tl":"Kategorya:Mga pelikula ng 1968","tr":"Kategori:1968 çıkışlı filmler","uk":"Категорія:Фільми 1968","ur":"زمرہ:1968ء کی فلمیں","uz":"Turkum:1968-yil filmlari","vep":"Kategorii:Vn 1968 fil'mad","vi":"Thể loại:Phim năm 1968","zh":"Category:1968年电影作品","zh-yue":"Category:1968年電影"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:49.514029","text":"१९६८\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"१९६८","translated_text":"It was in 1968.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"वर्ग:इ.स. १९६४ मधील चित्रपट","wikicode":"[[वर्ग:प्रदर्शन वर्षानुसार चित्रपट|१९६४]]","hash":"a9de7dd3a2b235185d1ab2675c6842b01aebf17f27fee45f48e193ce249a3e6b","last_revision":"2009-05-26T10:08:52Z","first_revision":"2009-05-26T10:08:52Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:15.891988","cross_lingual_links":{"an":"Categoría:Cintas de 1964","ar":"تصنيف:أفلام إنتاج 1964","as":"শ্ৰেণী:১৯৬৪ বৰ্ষৰ চলচ্চিত্ৰ","ast":"Categoría:Películes de 1964","az":"Kateqoriya:1964-cü ilin filmləri","azb":"بؤلمه:۱۹۶۴-جو ایلین فیلملری","be":"Катэгорыя:Фільмы 1964 года","be-x-old":"Катэгорыя:Фільмы 1964 году","bg":"Категория:Филми от 1964 година","bn":"বিষয়শ্রেণী:১৯৬৪-এর চলচ্চিত্র","br":"Rummad:Filmoù 1964","bs":"Kategorija:Filmovi iz 1964.","ca":"Categoria:Pel·lícules del 1964","ckb":"پۆل:فیلمەکانی ١٩٦٤","cs":"Kategorie:Filmy z roku 1964","cv":"Категори:1964 çулхи фильмсем","cy":"Categori:Ffilmiau 1964","da":"Kategori:Film fra 1964","de":"Kategorie:Filmtitel 1964","el":"Κατηγορία:Ταινίες του 1964","en":"Category:1964 films","eo":"Kategorio:Filmoj aperintaj en 1964","es":"Categoría:Películas de 1964","et":"Kategooria:1964. aasta filmid","eu":"Kategoria:1964ko filmak","fa":"رده:فیلمهای ۱۹۶۴ (میلادی)","fi":"Luokka:Vuoden 1964 elokuvat","fr":"Catégorie:Film sorti en 1964","fy":"Kategory:Film út 1964","ga":"Catagóir:Scannáin 1964","gl":"Categoría:Filmes de 1964","gv":"Ronney:Filmyn 1964","he":"קטגוריה:סרטי 1964","hu":"Kategória:1964 filmjei","hy":"Կատեգորիա:1964 ֆիլմեր","id":"Kategori:Film tahun 1964","is":"Flokkur:Kvikmyndir frumsýndar 1964","it":"Categoria:Film del 1964","ja":"Category:1964年の映画","ka":"კატეგორია:1964 წლის ფილმები","ko":"분류:1964년 영화","la":"Categoria:Pelliculae 1964","lb":"Kategorie:Filmer 1964","lt":"Kategorija:1964 filmai","lv":"Kategorija:1964. gada filmas","mk":"Категорија:Филмови од 1964 година","mn":"Ангилал:1964 оны кино","ms":"Kategori:Filem 1964","nds":"Kategorie:Film ut dat Johr 1964","nl":"Categorie:Film uit 1964","nn":"Kategori:Filmar frå 1964","nb":"Kategori:Filmer fra 1964","oc":"Categoria:Filme sortit en 1964","pl":"Kategoria:Filmy z 1964 roku","pt":"Categoria:Filmes de 1964","ro":"Categorie:Filme din 1964","ru":"Категория:Фильмы 1964 года","sh":"Kategorija:Filmovi 1964.","si":"ප්රවර්ගය:1964 චිත්රපට","simple":"Category:1964 movies","sk":"Kategória:Filmy z 1964","sl":"Kategorija:Filmi leta 1964","sq":"Kategoria:Filma 1964","sr":"Категорија:Филмови 1964.","sv":"Kategori:Filmer 1964","sw":"Jamii:Filamu za 1964","ta":"பகுப்பு:1964 திரைப்படங்கள்","te":"వర్గం:1964 సినిమాలు","th":"หมวดหมู่:ภาพยนตร์ที่ออกฉายในปี พ.ศ. 2507","tl":"Kategorya:Mga pelikula ng 1964","tr":"Kategori:1964 çıkışlı filmler","uk":"Категорія:Фільми 1964","ur":"زمرہ:1964ء کی فلمیں","uz":"Turkum:1964-yil filmlari","vep":"Kategorii:Vn 1964 fil'mad","vi":"Thể loại:Phim năm 1964","xmf":"კატეგორია:1964 წანაშ ფილმეფი","zh":"Category:1964年电影作品","zh-yue":"Category:1964年電影"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:49.514029","text":"१९६४\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"१९६४","translated_text":"The year 1964","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"वर्ग:इ.स. १९६२ मधील चित्रपट","wikicode":"[[वर्ग:प्रदर्शन वर्षानुसार चित्रपट|१९६२]]","hash":"256ddf049f036040489de03b515f07c887406d008bd297348ea16d84a626fdfe","last_revision":"2009-05-26T10:10:10Z","first_revision":"2009-05-26T10:10:10Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:15.943913","cross_lingual_links":{"an":"Categoría:Cintas de 1962","ar":"تصنيف:أفلام إنتاج 1962","ary":"تصنيف:أفلام د 1962","arz":"تصنيف:افلام 1962","as":"শ্ৰেণী:১৯৬২ বৰ্ষৰ চলচ্চিত্ৰ","ast":"Categoría:Películes de 1962","az":"Kateqoriya:1962-ci ilin filmləri","azb":"بؤلمه:۱۹۶۲-جی ایل فیلملری","be":"Катэгорыя:Фільмы 1962 года","be-x-old":"Катэгорыя:Фільмы 1962 году","bg":"Категория:Филми от 1962 година","bn":"বিষয়শ্রেণী:১৯৬২-এর চলচ্চিত্র","br":"Rummad:Filmoù 1962","bs":"Kategorija:Filmovi iz 1962.","ca":"Categoria:Pel·lícules del 1962","ckb":"پۆل:فیلمەکانی ١٩٦٢","cs":"Kategorie:Filmy z roku 1962","cv":"Категори:1962 çулхи фильмсем","cy":"Categori:Ffilmiau 1962","da":"Kategori:Film fra 1962","de":"Kategorie:Filmtitel 1962","el":"Κατηγορία:Ταινίες του 1962","en":"Category:1962 films","eo":"Kategorio:Filmoj aperintaj en 1962","es":"Categoría:Películas de 1962","et":"Kategooria:1962. aasta filmid","eu":"Kategoria:1962ko filmak","fa":"رده:فیلمهای ۱۹۶۲ (میلادی)","fi":"Luokka:Vuoden 1962 elokuvat","fr":"Catégorie:Film sorti en 1962","fy":"Kategory:Film út 1962","gl":"Categoría:Filmes de 1962","gn":"Ñemohenda:Ta'angamýi 1962 megua","he":"קטגוריה:סרטי 1962","hi":"श्रेणी:1962 की फ़िल्में","hu":"Kategória:1962 filmjei","hy":"Կատեգորիա:1962 ֆիլմեր","id":"Kategori:Film tahun 1962","is":"Flokkur:Kvikmyndir frumsýndar 1962","it":"Categoria:Film del 1962","ja":"Category:1962年の映画","ka":"კატეგორია:1962 წლის ფილმები","ko":"분류:1962년 영화","la":"Categoria:Pelliculae 1962","lb":"Kategorie:Filmer 1962","lt":"Kategorija:1962 filmai","lv":"Kategorija:1962. gada filmas","mk":"Категорија:Филмови од 1962 година","ml":"വർഗ്ഗം:1962-ൽ പുറത്തിറങ്ങിയ ചലച്ചിത്രങ്ങൾ","mn":"Ангилал:1962 оны кино","ms":"Kategori:Filem 1962","my":"ကဏ္ဍ:၁၉၆၂ ရုပ်ရှင်ဇာတ်ကားများ","nds":"Kategorie:Film ut dat Johr 1962","nl":"Categorie:Film uit 1962","nn":"Kategori:Filmar frå 1962","nb":"Kategori:Filmer fra 1962","oc":"Categoria:Filme sortit en 1962","pl":"Kategoria:Filmy z 1962 roku","pt":"Categoria:Filmes de 1962","ro":"Categorie:Filme din 1962","ru":"Категория:Фильмы 1962 года","sh":"Kategorija:Filmovi 1962.","si":"ප්රවර්ගය:1962 චිත්රපට","simple":"Category:1962 movies","sk":"Kategória:Filmy z 1962","sl":"Kategorija:Filmi leta 1962","sq":"Kategoria:Filma 1962","sr":"Категорија:Филмови 1962.","sv":"Kategori:Filmer 1962","sw":"Jamii:Filamu za 1962","ta":"பகுப்பு:1962 திரைப்படங்கள்","te":"వర్గం:1962 సినిమాలు","th":"หมวดหมู่:ภาพยนตร์ที่ออกฉายในปี พ.ศ. 2505","tl":"Kategorya:Mga pelikula ng 1962","tr":"Kategori:1962 çıkışlı filmler","uk":"Категорія:Фільми 1962","ur":"زمرہ:1962ء کی فلمیں","uz":"Turkum:1962-yil filmlari","vi":"Thể loại:Phim năm 1962","zh":"Category:1962年电影作品","zh-yue":"Category:1962年電影"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:49.514029","text":"१९६२\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"१९६२","translated_text":"The year is 1962","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"रेफ्युजी","wikicode":"{{माहितीचौकट चित्रपट\n| नाव = रेफ्युजी\n| छायाचित्र = \n| चित्र रुंदी = 250 px\n| चित्र शीर्षक = \n| निर्मिती वर्ष = २००० \n| भाषा = हिंदी\n| इतर भाषा =\n| देश = [[भारत]]\n| निर्मिती = [[जे.पी. दत्ता]]\n| दिग्दर्शन = जे.पी. दत्ता\n| कथा = जे.पी. दत्ता\n| पटकथा = \n| संवाद = \n| संकलन = \n| छाया = \n| कला = \n| गीते = \n| संगीत = [[अनू मलिक]]\n| ध्वनी = \n| पार्श्वगायन = \n| प्रमुख कलाकार = [[अभिषेक बच्चन]]
[[करीना कपूर]]
[[सुनील शेट्टी]]
[[जॅकी श्रॉफ]]
[[अनुपम खेर]]
[[रीना रॉय]]\n| प्रदर्शन तारीख = ३० जून २०००\n| अवधी = २०७ मिनिटे\n| वितरक = \n| पुरस्कार = \n| संकेतस्थळ दुवा = \n| तळटिपा = \n| imdb_id = \n}}\n'''रेफ्युजी''' हा २००० साली प्रदर्शित झालेला एक [[बॉलिवूड|हिंदी चित्रपट]] आहे. हा [[अमिताभ बच्चन]]चा मुलगा [[अभिषेक बच्चन]] व [[करिष्मा कपूर]]ची धाकटी बहिण [[करीना कपूर]] ह्या दोघांचा पहिलाच चित्रपट होता.\n\n==पुरस्कार==\n*[[फिल्मफेअर सर्वोत्तम महिला पदार्पण पुरस्कार]] - करीना कपूर]]\n*[[फिल्मफेअर सर्वोत्तम गीतकार पुरस्कार]] - [[जावेद अख्तर]]\n\n==बाह्य दुवे==\n*{{आय.एम.डी.बी. शीर्षक|0250690}}\n\n[[वर्ग:हिंदी भाषेमधील चित्रपट]]","hash":"1c5b31a12ab48139953d9d897445c12cf2f25ff008e8464f18f7292c56556e1c","last_revision":"2024-02-22T16:33:41Z","first_revision":"2009-05-26T10:19:14Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:16.003260","cross_lingual_links":{"ar":"اللاجئ (فيلم 2000)","bn":"রিফিউজি (২০০০-এর চলচ্চিত্র)","de":"Refugee (Film)","en":"Refugee (2000 film)","fa":"پناهنده (فیلم ۲۰۰۰)","fr":"Refugee (film)","hi":"रिफ्यूजी","id":"Refugee (film 2000)","ms":"Refugee (filem 2000)","new":"रिफ्युज़ी (सन् २०००या संकिपा)","pl":"Refugee","sr":"Избеглица (филм)","ur":"ریفیوجی (2000ء فلم)"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:49.514029","text":"रेफ्युजी हा २००० साली प्रदर्शित झालेला एक हिंदी चित्रपट आहे. हा अमिताभ बच्चनचा मुलगा अभिषेक बच्चन व करिष्मा कपूरची धाकटी बहिण करीना कपूर ह्या दोघांचा पहिलाच चित्रपट होता.\n\nफिल्मफेअर सर्वोत्तम महिला पदार्पण पुरस्कार - करीना कपूर]] फिल्मफेअर सर्वोत्तम गीतकार पुरस्कार - जावेद अख्तर\n\nवर्ग:हिंदी भाषेमधील चित्रपट\n","elements":[{"type":"infobox","content":"{{माहितीचौकट चित्रपट\n| नाव = रेफ्युजी\n| छायाचित्र = \n| चित्र रुंदी = 250 px\n| चित्र शीर्षक = \n| निर्मिती वर्ष = २००० \n| भाषा = हिंदी\n| इतर भाषा =\n| देश = [[भारत]]\n| निर्मिती = [[जे.पी. दत्ता]]\n| दिग्दर्शन = जे.पी. दत्ता\n| कथा = जे.पी. दत्ता\n| पटकथा = \n| संवाद = \n| संकलन = \n| छाया = \n| कला = \n| गीते = \n| संगीत = [[अनू मलिक]]\n| ध्वनी = \n| पार्श्वगायन = \n| प्रमुख कलाकार = [[अभिषेक बच्चन]]
[[करीना कपूर]]
[[सुनील शेट्टी]]
[[जॅकी श्रॉफ]]
[[अनुपम खेर]]
[[रीना रॉय]]\n| प्रदर्शन तारीख = ३० जून २०००\n| अवधी = २०७ मिनिटे\n| वितरक = \n| पुरस्कार = \n| संकेतस्थळ दुवा = \n| तळटिपा = \n| imdb_id = \n}}"},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"रेफ्युजी हा २००० साली प्रदर्शित झालेला एक हिंदी चित्रपट आहे.","translated_text":"Refugee is a Hindi film released in 2000.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हा अमिताभ बच्चनचा मुलगा अभिषेक बच्चन व करिष्मा कपूरची धाकटी बहिण करीना कपूर ह्या दोघांचा पहिलाच चित्रपट होता.","translated_text":"This was the first film of Amitabh Bachchan's son Abhishek Bachchan and Karisma Kapoor's younger sister Kareena Kapoor.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"पुरस्कार","translated_text":"Prizes","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"फिल्मफेअर सर्वोत्तम महिला पदार्पण पुरस्कार - करीना कपूर]]","translated_text":"Filmfare Best Female Debut Award by Kareena Kapoor","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"फिल्मफेअर सर्वोत्तम गीतकार पुरस्कार - जावेद अख्तर","translated_text":"Filmfare Award for Best Songwriter - Javed Akhtar","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"बाह्य दुवे","translated_text":"External links","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:हिंदी भाषेमधील चित्रपट","translated_text":"Category:Films in Hindi","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"ढाई अक्षर प्रेम के","wikicode":"{{माहितीचौकट चित्रपट\n| नाव = ढाई अक्षर प्रेम के\n| छायाचित्र = DhaiAksharPremKe.jpg\n| चित्र रुंदी = 250 px\n| चित्र शीर्षक = \n| निर्मिती वर्ष = २०००\n| भाषा = हिंदी\n| देश = [[भारत]]\n| निर्मिती = [[राज कंवर]]\n| दिग्दर्शन = [[राज कंवर]]\n| कथा = राज कंवर\n| पटकथा = \n| संवाद = \n| संकलन = \n| छाया = \n| कला = \n| गीते = \n| संगीत = [[जतिन-ललित]]\n| ध्वनी = \n| पार्श्वगायन = [[बाबुल सुप्रियो]]
[[अनुराधा पौडवाल]]\n| नृत्यदिग्दर्शन = \n| वेशभूषा = \n| रंगभूषा = \n| साहस दृष्ये = \n| ऍनिमेशन = \n| विशेष दृक्परिणाम = \n|प्रमुख कलाकार= [[अभिषेक बच्चन]]
[[ऐश्वर्या राय]]
[[अमरीश पुरी]]
[[अनुपम खेर]]
[[शक्ति कपूर]]\n| प्रदर्शन तारीख = १७ ऑक्टोबर २०००\n| पुरस्कार = \n| संकेतस्थळ दुवा = \n| तळटिपा = \n|imdb_id=\n}}\n'''ढाई अक्षर प्रेम के''' हा २००० साली प्रदर्शित झालेला एक [[बॉलिवूड|हिंदी चित्रपट]] आहे.\n\n== बाह्य दुवे ==\n* {{imdb title|0255112}}\n\n[[वर्ग:हिंदी भाषेमधील चित्रपट]]","hash":"3d1f6b8f4d76565c82434953bec9dbd6388c9e6156a41cfd599ae0aef8bad17e","last_revision":"2024-02-22T16:33:44Z","first_revision":"2009-05-26T10:25:02Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:16.055586","cross_lingual_links":{"az":"Məhəbbət haqqında bir neçə söz (film, 2000)","en":"Dhai Akshar Prem Ke","fa":"دو و نیم نامه عاشقانه","fr":"Dhaai Akshar Prem Ke","hi":"ढ़ाई अक्षर प्रेम के","id":"Dhai Akshar Prem Ke","new":"ढ़ाई अक्षर प्रेम के (सन् २०००या संकिपा)","pl":"Kroki w chmurach","ru":"Несколько слов о любви","ur":"ڈھائی اکشر پریم کے"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:49.514029","text":"ढाई अक्षर प्रेम के हा २००० साली प्रदर्शित झालेला एक हिंदी चित्रपट आहे.\n\nवर्ग:हिंदी भाषेमधील चित्रपट\n","elements":[{"type":"infobox","content":"{{माहितीचौकट चित्रपट\n| नाव = ढाई अक्षर प्रेम के\n| छायाचित्र = DhaiAksharPremKe.jpg\n| चित्र रुंदी = 250 px\n| चित्र शीर्षक = \n| निर्मिती वर्ष = २०००\n| भाषा = हिंदी\n| देश = [[भारत]]\n| निर्मिती = [[राज कंवर]]\n| दिग्दर्शन = [[राज कंवर]]\n| कथा = राज कंवर\n| पटकथा = \n| संवाद = \n| संकलन = \n| छाया = \n| कला = \n| गीते = \n| संगीत = [[जतिन-ललित]]\n| ध्वनी = \n| पार्श्वगायन = [[बाबुल सुप्रियो]]
[[अनुराधा पौडवाल]]\n| नृत्यदिग्दर्शन = \n| वेशभूषा = \n| रंगभूषा = \n| साहस दृष्ये = \n| ऍनिमेशन = \n| विशेष दृक्परिणाम = \n|प्रमुख कलाकार= [[अभिषेक ���च्चन]]
[[ऐश्वर्या राय]]
[[अमरीश पुरी]]
[[अनुपम खेर]]
[[शक्ति कपूर]]\n| प्रदर्शन तारीख = १७ ऑक्टोबर २०००\n| पुरस्कार = \n| संकेतस्थळ दुवा = \n| तळटिपा = \n|imdb_id=\n}}"},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"ढाई अक्षर प्रेम के हा २००० साली प्रदर्शित झालेला एक हिंदी चित्रपट आहे.","translated_text":"2 and a half characters Prem K is a Hindi film released in 2000.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"बाह्य दुवे","translated_text":"External links","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:हिंदी भाषेमधील चित्रपट","translated_text":"Category:Films in Hindi","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"फ्रांसिस बेकन","wikicode":"[[चित्र:Francis Bacon, Viscount St Alban from NPG (2).jpg|इवलेसे|उजवे|फ्रांसिस बेकन]]\nइंग्लिश लेखक '''फ्रांसिस बेकन''' (१५६१ - १६२६) हे सर निकोलस बेकन यांचे आठवे अपत्य. सर निकोलस इंग्लंडची महाराणी एलिझाबेथचे ऑर्डर्ली होते. त्यामुळे सर्व कुटुंबियांचे थेट राजघराण्याशी संबंध होते. फ्रांसीस बेकन लहानपणापासून अतिशय हुशार होते. ते केंब्रीजच्या ट्रिनीटीचे विद्यार्थी पदवी संपादन केल्यानंतर १५७६ मध्ये त्यांनी कायद्याच्या पदवीसाठी ग्रेज इन येथे प्रवेश घेतला. पण वडिलांच्या अकाली निधनामुळे त्यांना शिक्षण सोडावे लागले. बेकन यांनी पुन्हा प्रयत्न केला आणि ते बॅरिस्टर झाले. राजघराण्याशी जवळचे संबंध असल्याने बेकन यशाच्या पायऱ्या फार वेगाने चढत गेले. आधी ते Utter Barrister {{मराठी शब्द सुचवा}}(१५८२) झाले, पुढे Bencher {{मराठी शब्द सुचवा}}(१५८६), मग Reader {{मराठी शब्द सुचवा}}(१५८८) आणि Double Reader (१६००) व्हायला त्यांना जास्त वेळ लागला नाही. दरम्यान १५८४ साली ते खासदार झाले. राजघराण्याशी असलेली जवळीक अजून वाढली. त्या आधारावरच बेकन यांनी थेट महाराणीला उपदेश देणे सुरू केले. हे मात्र अनेकांना रुचले नाही. बेकन यांना आपल्या पदावरून पाय उतार व्हावे लागले.\n\nपुढील राजे जेम्स प्रथम यांनी मात्र बेकन यांना आधी Soliciter General (१६०७) म्हणून नेमले, नंतर Attorney General (१६१३), पुढे बेकन यांची Lord Chancelleor{{मराठी शब्द सुचवा}} म्हणून नियुक्ती झाली (१६१८) तर Viscount{{मराठी शब्द सुचवा}} of St. Albans (१६२१) म्हणून ते रुजू झाले. आपल्या कार्यालयीन कामाचा मोबदला म्हणून त्यांनी लोकांकडून लाच स्वीकारली असल्याचे त्यांच्यावर आरोप ठेवण्यात आल्याने १६२१ साली उच्च न्यायालयाने बेकन यांना (१) ४०,००० पाऊण्डचा दंड, (२) राजांच्या मनात येईल तेवढ्या दिवसांची कैद, (३) इंग्लंडच्या राजांची सत्ता जेथे कुठे असेल त्या सर्व ठि��ाणी, आयुष्यभर कोण्त्याही सरकारी पदावर पुन्हा नियुक्ती न होणे, (४) लोक सभागृह आणि न्यायाल्याच्या परिसरात जन्मभर पाय न ठेवणे अशी शिक्षा ठोठावली.\n\n{{DEFAULTSORT:बेकन, फ्रांसिस}}\n[[वर्ग:इंग्लिश लेखक]]\n[[वर्ग:इ.स. १५६१ मधील जन्म]]\n[[वर्ग:इ.स. १६२६ मधील मृत्यू]]\n[[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]]","hash":"3a52ca1b8f83cae1d98516928056fb77c505bb4a04d0aa0adf44dc6faa327a47","last_revision":"2019-12-15T17:54:18Z","first_revision":"2009-05-26T11:57:04Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:16.119714","cross_lingual_links":{"af":"Francis Bacon (wetenskaplike, 1561)","am":"ፍራንሲስ ቤከን","an":"Francis Bacon","ar":"فرانسيس بيكون","arz":"فرانسيس بيكون","ast":"Francis Bacon","ay":"Francis Bacon","az":"Frensis Bekon","be":"Фрэнсіс Бэкан","be-x-old":"Фрэнсіс Бэкан","bg":"Френсис Бейкън","bn":"ফ্রান্সিস বেকন","bo":"ཧྥ་རན་སི་ཨི་སི་བྷེ་ཀན།","br":"Francis Bacon (prederour)","bs":"Francis Bacon","ca":"Francis Bacon","cdo":"Francis Bacon","ckb":"فرانسیس بەیکن","cs":"Francis Bacon","cv":"Бэкон Фрэнсис","cy":"Francis Bacon","da":"Francis Bacon (filosof)","de":"Francis Bacon","el":"Σερ Φράνσις Μπέικον","en":"Francis Bacon","eo":"Francis Bacon","es":"Francis Bacon","et":"Francis Bacon","eu":"Francis Bacon","ext":"Francis Bacon","fa":"فرانسیس بیکن","fi":"Francis Bacon","fr":"Francis Bacon (philosophe)","ga":"Francis Bacon","gl":"Francis Bacon (filósofo)","he":"פרנסיס בייקון","hi":"फ्रांसिस बेकन","hr":"Francis Bacon","hu":"Francis Bacon (filozófus)","hy":"Ֆրենսիս Բեկոն","ia":"Francis Bacon","id":"Francis Bacon","io":"Francis Bacon","is":"Francis Bacon (heimspekingur)","it":"Francesco Bacone","ja":"フランシス・ベーコン (哲学者)","jv":"Francis Bacon","ka":"ფრენსის ბეკონი","kbp":"Francis Bacon","kk":"Фрэнсис Бэкон","kn":"ಫ್ರಾನ್ಸಿಸ್ ಬೆಕನ್","ko":"프랜시스 베이컨","ku":"Francis Bacon","ky":"Фрэнсис Бэкон","la":"Franciscus Baco","lb":"Francis Bacon","lmo":"Francis Bacon","lt":"Francis Bacon","lv":"Frānsiss Bēkons","mg":"Francis Bacon","mk":"Френсис Бејкон","ml":"ഫ്രാൻസിസ് ബേക്കൺ","mn":"Фрэнсис Бэкон","ms":"Francis Bacon","mwl":"Francis Bacon (filósofo)","my":"ဖရန်စစ် ဘေကွန်","ne":"फ्रान्सिस बेकन","nl":"Francis Bacon (filosoof)","nn":"Francis Bacon","nb":"Francis Bacon","nov":"Francis Bacon","oc":"Francis Bacon","pa":"ਫ਼ਰਾਂਸਿਸ ਬੇਕਨ","pap":"Francis Bacon","pl":"Francis Bacon (filozof)","pms":"Francis Bacon","pnb":"فرانسس بیکن","ps":"فرانسېس بیکن","pt":"Francis Bacon","qu":"Francis Bacon","ro":"Francis Bacon","ru":"Бэкон, Фрэнсис","sah":"Бэкон Фрэнсис","sco":"Francis Bacon","sd":"فرانسس بيڪن","sh":"Francis Bacon","simple":"Francis Bacon","sk":"Francis Bacon","sl":"Francis Bacon","sq":"Francis Bacon","sr":"Франсис Бејкон","sv":"Francis Bacon","sw":"Fransis Bacon","szy":"Fa-lan-si-se.pei-ken","ta":"பிரான்சிஸ் பேக்கன்","te":"ఫ్రాన్సిస్ బేకన్","tg":"Фрэнсис Бэкон","th":"ฟรานซิส เบคอน","tk":"Frensis Bekon","tl":"Francis Bacon","tr":"Francis Bacon","tt":"Фрэнсис Бэкон","uk":"Френсіс Бекон","ur":"فرانسس بیکن","uz":"Francis Bacon","vi":"Francis Bacon","vo":"Francis Bacon","war":"Francis Bacon","wuu":"弗朗西斯·培根","xmf":"ფრენსის ბეკონი","yo":"Francis Bacon","zh":"弗朗西斯·培根","zh-classical":"培根","zh-min-nan":"Francis Bacon","zh-yue":"法蘭西斯培根"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:49.514029","text":"इंग्लिश लेखक फ्रांसिस बेकन (१५६१ - १६२६) हे सर निकोलस बेकन यांचे आठवे अपत्य. सर निकोलस इंग्लंडची महाराणी एलिझाबेथचे ऑर्डर्ली होते. त्यामुळे सर्व कुटुंबियांचे थेट राजघराण्याशी संबंध होते. फ्रांसीस बेकन लहानपणापासून अतिशय हुशार होते. ते केंब्रीजच्या ट्रिनीटीचे विद्यार्थी पदवी संपादन केल्यानंतर १५७६ मध्ये त्यांनी कायद्याच्या पदवीसाठी ग्रेज इन येथे प्रवेश घेतला. पण वडिलांच्या अकाली निधनामुळे त्यांना शिक्षण सोडावे लागले. बेकन यांनी पुन्हा प्रयत्न केला आणि ते बॅरिस्टर झाले. राजघराण्याशी जवळचे संबंध असल्याने बेकन यशाच्या पायऱ्या फार वेगाने चढत गेले. आधी ते Utter Barrister (१५८२) झाले, पुढे Bencher (१५८६), मग Reader (१५८८) आणि Double Reader (१६००) व्हायला त्यांना जास्त वेळ लागला नाही. दरम्यान १५८४ साली ते खासदार झाले. राजघराण्याशी असलेली जवळीक अजून वाढली. त्या आधारावरच बेकन यांनी थेट महाराणीला उपदेश देणे सुरू केले. हे मात्र अनेकांना रुचले नाही. बेकन यांना आपल्या पदावरून पाय उतार व्हावे लागले.\n\nपुढील राजे जेम्स प्रथम यांनी मात्र बेकन यांना आधी Soliciter General (१६०७) म्हणून नेमले, नंतर Attorney General (१६१३), पुढे बेकन यांची Lord Chancelleor म्हणून नियुक्ती झाली (१६१८) तर Viscount of St. Albans (१६२१) म्हणून ते रुजू झाले. आपल्या कार्यालयीन कामाचा मोबदला म्हणून त्यांनी लोकांकडून लाच स्वीकारली असल्याचे त्यांच्यावर आरोप ठेवण्यात आल्याने १६२१ साली उच्च न्यायालयाने बेकन यांना (१) ४०,००० पाऊण्डचा दंड, (२) राजांच्या मनात येईल तेवढ्या दिवसांची कैद, (३) इंग्लंडच्या राजांची सत्ता जेथे कुठे असेल त्या सर्व ठिकाणी, आयुष्यभर कोण्त्याही सरकारी पदावर पुन्हा नियुक्ती न होणे, (४) लोक सभागृह आणि न्यायाल्याच्या परिसरात जन्मभर पाय न ठेवणे अशी शिक्षा ठोठावली.\n\nवर्ग:इंग्लिश लेखक वर्ग:इ.स. १५६१ मधील जन्म वर्ग:इ.स. १६२६ मधील मृत्यू वर्ग:पुरुष चरित्रलेख\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"इंग्लिश लेखक फ्रांसिस बेकन (१५६१ - १६२६) हे सर निकोलस बेकन यांचे आठवे अपत्य.","translated_text":"Francis Bacon (1561 - 1626) was the eighth son of Sir Nicholas Bacon.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सर निकोलस इंग्लंडची महाराणी एलिझाबेथचे ऑर्डर्ली होते.","translated_text":"Sir Nicholas was an orderly of Queen Elizabeth of England.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यामुळे सर्व कुटुंबियांचे थेट राजघराण्याशी संबंध होते.","translated_text":"Thus, all the families were directly related to the royal family.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"फ्रांसीस बेकन लहानपणापासून अतिशय हुशार होते.","translated_text":"Francis Bacon was very talented from an early age.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ते केंब्रीजच्या ट्रिनीटीचे विद्यार्थी पदवी संपादन केल्यानंतर १५७६ मध्ये त्यांनी कायद्याच्या पदवीसाठी ग्रेज इन येथे प्रवेश घेतला.","translated_text":"After graduating from Trinity College, Cambridge, he entered Gray's Inn for a law degree in 1576.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पण वडिलांच्या अकाली निधनामुळे त्यांना शिक्षण सोडावे लागले.","translated_text":"But his father's untimely death forced him to drop out of school.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"बेकन यांनी पुन्हा प्रयत्न केला आणि ते बॅरिस्टर झाले.","translated_text":"Bacon tried again and became a barrister.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"राजघराण्याशी जवळचे संबंध असल्याने बेकन यशाच्या पायऱ्या फार वेगाने चढत गेले.","translated_text":"Because of his close ties to the royal family, Bacon's success took him up the ladder very quickly.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"आधी ते Utter Barrister (१५८२) झाले, पुढे Bencher (१५८६), मग Reader (१५८८) आणि Double Reader (१६००) व्हायला त्यांना जास्त वेळ लागला नाही.","translated_text":"He first became an Utter Barrister (1582), then a Bencher (1586), then a Reader (1588) and a Double Reader (1600).","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"दरम्यान १५८४ साली ते खासदार झाले.","translated_text":"Meanwhile, in 1584, he became a member of parliament.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"राजघराण्याशी असलेली जवळीक अजून वाढली.","translated_text":"His relationship with the royal family grew even closer.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्या आधारावरच बेकन यांनी थेट महाराणीला उपदेश देणे सुरू केले.","translated_text":"On this basis, Bacon began preaching directly to the Queen.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हे मात्र अनेकांना रुचले नाही.","translated_text":"However, this did not appeal to many.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"बेकन यांना आपल्या पदावरून पाय उतार व्हावे लागले.","translated_text":"Bacon had to step down from his position.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुढील राजे जेम्स प्रथम यांनी मात्र बेकन यांना आधी Soliciter General (१६०७) म्हणून नेमले, नंतर Attorney General (१६१३), पुढे बेकन यांची Lord Chancelleor म्हणून नियुक्ती झाली (१६१८) तर Viscount of St. Albans (१६२१) म्हणून ते रुजू झाले.","translated_text":"However, the next King James I appointed Bacon first as Solicitor General (1607), then Attorney General (1613), then Lord Chancellor of Bacon (1618), and then Viscount of St. Albans (1621).","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"आपल्या कार्यालयीन कामाचा मोबदला म्हणून त्यांनी लोकांकडून लाच स्वीकारली असल्याचे त्यांच्यावर आरोप ठेवण्यात आल्याने १६२१ साली उच्च न्यायालयाने बेकन यांना (१) ४०,००० पाऊण्डचा दंड, (२) राजांच्या मनात येईल तेवढ्या दिवसांची कैद, (३) इंग्लंडच्या राजांची सत्ता जेथे कुठे असेल त्या सर्व ठिकाणी, आयुष्यभर कोण्त्याही सरकारी पदावर पुन्हा नियुक्ती न होणे, (४) लोक सभागृह आणि न्यायाल्याच्या परिसरात जन्मभर पाय न ठेवणे अशी शिक्षा ठोठावली.","translated_text":"Accused of accepting bribes from the people in exchange for his office work, the High Court in 1621 sentenced Bacon to (1) a fine of £40,000, (2) imprisonment for as many days as the kings can think of, (3) the reign of the kings of England, wherever they may be in power, not to be reappointed to any government office for the rest of their lives, and (4) to be born without a foot in the public halls and courts.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:इंग्लिश लेखक वर्ग:इ.स.","translated_text":"English Writers Class: C.E.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१५६१ मधील जन्म वर्ग:इ.स.","translated_text":"Born in 1561 C.E.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१६२६ मधील मृत्यू वर्ग:पुरुष चरित्रलेख","translated_text":"Class of 1626 death: Male biography","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"फ्रांसीस बेकन","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[फ्रांसिस बेकन]]","hash":"9f78a900a974d42e9c3022d3c585968cde9f74ad3dc5338b9618522c84cc9e5f","last_revision":"2009-05-26T14:02:13Z","first_revision":"2009-05-26T14:02:13Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:16.176805","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन फ्रांसिस बेकन\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन फ्रांसिस बेकन","translated_text":"Francis Bacon was redirected.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"हँक विल्यम्स, जुनियर","wikicode":"{{विकिडेटा माहितीचौकट}}\n'''रँडल हँक विल्यम्स, जुनियर''' ([[२६ मे]], [[इ.स. १९४९]] - ) हा [[अमेरिकेची संयुक्त संस्थाने|अमेरिकन]] गीतकार, गायक आणि संगीतकार आहे. विल्यम्स कंट्री आणि सदर्न रॉक या प्रकारचे संगीत वाजवतो.\n\n{{विस्तार}}\n\n{{DEFAULTSORT:विल्यम्स जुनियर, हँक}}\n[[वर्ग:अमेरिकन संगीतकार]]\n[[वर्ग:इ.स. १९४९ मधील जन्म]]\n[[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]]","hash":"dac7a996d447c1bc2d900d1e2d08107dba0b3d0a3a40c232785d0d098cd26973","last_revision":"2021-08-21T06:49:25Z","first_revision":"2009-05-26T14:47:22Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:16.236568","cross_lingual_links":{"ar":"هانك ويليامز الابن","arz":"هانك ويليامز الابن","da":"Hank Williams Jr.","de":"Hank Williams, Jr.","en":"Hank Williams Jr.","eo":"Hank Williams Jr.","es":"Hank Williams Jr.","et":"Hank Williams juunior","eu":"Hank Williams Jr.","fa":"هنک ویلیامز جونیور","fi":"Hank Williams, Jr.","fr":"Hank Williams, Jr.","hr":"Hank Williams Jr.","it":"Hank Williams Jr.","ko":"행크 윌리엄스 주니어","nl":"Hank Williams jr.","pt":"Hank Williams, Jr.","ru":"Уильямс, Хэнк (младший)","simple":"Hank Williams Jr.","sr":"Хенк Вилијамс Млађи","sv":"Hank Williams Jr.","zea":"Hank Williams Jr."},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:49.514029","text":"रँडल हँक विल्यम्स, जुनियर (२६ मे, इ.स. १९४९ - ) हा अमेरिकन गीतकार, गायक आणि संगीतकार आहे. विल्यम्स कंट्री आणि सदर्न रॉक या प्रकारचे संगीत वाजवतो.\n\nवर्ग:अमेरिकन संगीतकार वर्ग:इ.स. १९४९ मधील जन्म वर्ग:पुरुष चरित्रलेख\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"रँडल हँक विल्यम्स, जुनियर (२६ मे, इ.स.","translated_text":"Randall Hank Williams, Jr. (born May 26, C.E.)","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९४९ - ) हा अमेरिकन गीतकार, गायक आणि संगीतकार आहे.","translated_text":"1949 -) is an American songwriter, singer, and musician.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"विल्यम्स कंट्री आणि सदर्न रॉक या प्रकारचे संगीत वाजवतो.","translated_text":"Williams plays country and southern rock.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:अमेरिकन संगीतकार वर्ग:इ.स.","translated_text":"Class: American musician Class: CE","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९४९ म��ील जन्म वर्ग:पुरुष चरित्रलेख","translated_text":"Class of 1949: Male biography","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"हँक विल्यम्स जुनियर","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[हँक विल्यम्स, जुनियर]]","hash":"924dabb8aa36a5b99a0a8aaaf32fe0031c05b396ade33b4fe347cc5910b23085","last_revision":"2009-05-26T14:47:29Z","first_revision":"2009-05-26T14:47:29Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:16.288915","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन हँक विल्यम्स, जुनियर\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन हँक विल्यम्स, जुनियर","translated_text":"This is a rewrite of Hank Williams, Jr.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"आमेली मॉरेस्मो","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[अमेली मॉरेस्मो]]","hash":"5061d9e510bede49f90553ddf95759b11dd90b88fb2ca68b1137051706dbea15","last_revision":"2011-01-24T16:15:15Z","first_revision":"2009-05-26T16:22:35Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:16.345762","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन अमेली मॉरेस्मो\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन अमेली मॉरेस्मो","translated_text":"It's the first time I've ever heard of this.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"अनास्तासिया पावल्युचेन्कोवा","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[अनास्तासिया पाव्ल्युचेंकोव्हा]]","hash":"62f85921d072736e386d1c78444510cf027becc35ee2c1b5412b2e9f65b3c1b4","last_revision":"2011-01-24T15:57:44Z","first_revision":"2009-05-26T16:46:45Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:16.405933","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन अनास्तासिया पाव्ल्युचेंकोव्हा\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन अनास्तासिया पाव्ल्युचेंकोव्हा","translated_text":"This is a direct translation of Anastasia Pavluchenkowa.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"ऍन केओथावाँग","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[ॲन कियोथावाँग]]","hash":"c3107564e715734de1c01f81054a6c6fc6a7a6d5b692b551cfe9b728548ab9c4","last_revision":"2021-07-21T14:32:44Z","first_revision":"2009-05-26T17:08:29Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:16.456115","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन ॲन कियोथावाँग\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन ॲन कियोथावाँग","translated_text":"Redirected to Kyuthawang","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"वर्ग:२००९ फ्रेंच ओपन","wikicode":"*\n\n[[वर्ग:फ्रेंच ओपन]]","hash":"ec0cdf738192c86cf07e7109999ca30dcff1f445f29ba6b380b54fe5ab227623","last_revision":"2013-04-23T08:33:23Z","first_revision":"2009-05-26T18:28:33Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:16.509616","cross_lingual_links":{"ar":"تصنيف:دورة فرنسا المفتوحة 2009","cs":"Kategorie:French Open 2009","da":"Kategori:French Open 2009","de":"Kategorie:French Open 2009","en":"Category:2009 French Open","es":"Categoría:Torneo de Roland Garros 2009","fa":"رده:آزاد فرانسه ۲۰۰۹ (میلادی)","hu":"Kategória:2009-es Roland Garros","it":"Categoria:Open di Francia 2009","ja":"Category:2009年全仏オープン","pl":"Kategoria:French Open 2009","pt":"Categoria:Torneio de Roland Garros de 2009","ru":"Категория:Открытый чемпионат Франции по теннису 2009","sk":"Kategória:French Open 2009","sl":"Kategorija:Odprto prvenstvo Francije 2009","sr":"Категорија:Отворено првенство Француске у тенису 2009.","sv":"Kategori:Franska öppna 2009","tr":"Kategori:2009 Fransa Açık","vi":"Thể loại:Giải quần vợt Pháp Mở rộng 2009"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:49.514029","text":"वर्ग:फ्रेंच ओपन\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:फ्रेंच ओपन","translated_text":"Class: French Open","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"ना लि","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[ली ना]]","hash":"fb23f6f10b8fbb163a391eea08641321086254174a444565f861e659bc18f0f3","last_revision":"2010-07-09T19:32:43Z","first_revision":"2009-05-26T19:07:42Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:16.562421","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन ली ना\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन ली ना","translated_text":"The redirection did not.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"यारोस्लाव्हा श्वेदोव्हा","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[यारोस्लावा श्वेदोव्हा]]","hash":"a78b88196fc560c21e9dc1817c667f1bfa988513ae3b2004302fed157a508564","last_revision":"2011-01-25T00:38:14Z","first_revision":"2009-05-26T19:08:23Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:16.621548","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन यारोस्लावा श्वेदोव्हा\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन यारोस्लावा श्वेदोव्हा","translated_text":"It was the first time that the Soviet Union had been in power since the end of the war.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"२००९ फ्रेंच ओपन - पुरूष एकेरी","wikicode":"{{GrandSlamEvents|2009|फ्रेंच ओपन|\n | defchamp = {{flagicon|ESP}} [[रफायेल नदाल]]\n | champ =\n | runner =\n | score =\n}}\n\n{{main|२००९ फ्रेंच ओपन}}\n\n== गुणांकन ==\n{{col-begin}}\n{{col-2}}\n# {{flagicon|ESP}} '''[[रफायेल नदाल]]'''\n# {{flagicon|SUI}} '''[[रॉजर फेडरर]]'''\n# {{flagicon|GBR}} '''[[अँडी मरे]]'''\n# {{flagicon|SRB}} '''[[नोव्हाक जोकोविच]]'''\n# {{flagicon|ARG}} '''[[हुआन मार्तिन देल पोत्रो]]'''\n# {{flagicon|USA}} '''[[अँडी रॉडिक]]'''\n# {{flagicon|FRA}} '''[[गिल्स सायमन]]'''\n# {{flagicon|ESP}} '''[[फर्नांडो व्हेर्डास्को]]'''\n# {{flagicon|FRA}} '''[[जो-विल्फ्रीड त्सोंगा]]'''\n# {{flagicon|RUS}} '''[[निकोलाय डेव्हिडेंको]]'''\n# {{flagicon|FRA}} '''[[गाएल मॉनफिल्स]]'''\n# {{flagicon|CHL}} '''[[फर्नांडो गॉन्झालेझ]]'''\n# {{flagicon|CRO}} '''[[मरिन सिलिक]]'''\n# {{flagicon|ESP}} '''[[डेव्हिड फेरर]]'''\n# {{flagicon|USA}} [[जेम्स ब्लेक]] ''(प्रथम फेरी)\n# {{flagicon|ESP}} '''[[टॉमी रॉब्रेदो]]'''\n{{col-2}}\n\n- {{flagicon|SUI}} '''[[स्टानिस्लास वाव्रिंका]]'''\n
- {{flagicon|CZE}} '''[[रादेक स्टेपानेक]]'''\n
- {{flagicon|CZE}} [[टोमास बेर्डिच]] ''(प्रथम फेरी)\n
- {{flagicon|RUS}} '''[[मरात साफिन]]'''\n
- {{flagicon|RUS}} '''[[दमित्री तुर्सुनोव्ह]]'''\n
- {{flagicon|USA}} [[मार्डी फिश]] ''(प्रथम फेरी)\n
- {{flagicon|SWE}} '''[[रॉबिन सॉडरलिंग]]'''\n
- {{flagicon|AUT}} '''[[युर्गेन मेल्झर]]'''\n
- {{flagicon|RUS}} '''[[इगॉर आंद्रीव]]'''\n
- {{flagicon|CRO}} [[इव्हो कार्लोविच]] ''(पहिली फेरी)''\n
- {{flagicon|GER}} [[रैनर शुटलर]] ''(पहिली फेरी)\n
- {{flagicon|ESP}} '''[[फेलिसियानो लोपेझ]]'''\n
- {{flagicon|GER}} '''[[फिलिप कोह्लश्रायबर]]'''\n
- {{flagicon|ROU}} '''[[व्हिक्टर हानेस्कु]]'''\n
- {{flagicon|ESP}} '''[[निकोलस आल्माग्रो]]'''\n
- {{flagicon|FRA}} '''[[पॉल-ऑन्री मथाऊ]]'''\n\n{{col-end}}\n\n== Draw ==\n{{Draw key}}\n=== अंतिम फेऱ्या ===\n{{8TeamBracket-Tennis5\n| RD1=Quarterfinals\n| RD2=Semifinals\n| RD3=Final\n\n| team-width=175\n\n| RD1-seed1=23\n| RD1-team1={{flagicon|SWE}} '''[[रॉबिन सॉडरलिंग]]\n| RD1-score1-1='''6\n| RD1-score1-2='''6\n| RD1-score1-3='''6\n| RD1-score1-4= \n| RD1-score1-5= \n| RD1-seed2=10\n| RD1-team2={{flagicon|RUS}} [[निकोलाय डेव्हिडेन्को]]\n| RD1-score2-1=1\n| RD1-score2-2=3\n| RD1-score2-3=1\n| RD1-score2-4= \n| RD1-score2-5= \n\n| RD1-seed3=3\n| RD1-team3={{flagicon|GBR}} [[अँडी मरे]]\n| RD1-score3-1=3\n| RD1-score3-2='''6\n| RD1-score3-3=0\n| RD1-score3-4=4\n| RD1-score3-5= \n| RD1-seed4=12\n| RD1-team4={{flagicon|CHI}} '''[[फर्नांडो गॉन्झालेझ]]\n| RD1-score4-1='''6\n| RD1-score4-2=3\n| RD1-score4-3='''6\n| RD1-score4-4='''6\n| RD1-score4-5= \n\n\n| RD1-seed5=5\n| RD1-team5={{flagicon|ARG}} '''[[हुआन मार्तिन देल पोत्रो]]\n| RD1-score5-1='''६\n| RD1-score5-2='''६\n| RD1-score5-3='''६\n| RD1-score5-4= \n| RD1-score5-5= \n| RD1-seed6=16\n| RD1-team6={{flagicon|ESP}} [[टॉमी रॉब्रेदो]]\n| RD1-score6-1=३\n| RD1-score6-2=४\n| RD1-score6-3=२\n| RD1-score6-4= \n| RD1-score6-5= \n\n\n| RD1-seed7=11\n| RD1-team7={{flagicon|FRA}} [[गेल मॉनफिल्स]]\n| RD1-score7-1=66\n| RD1-score7-2=2\n| RD1-score7-3=4\n| RD1-score7-4= \n| RD1-score7-5= \n| RD1-seed8=2\n| RD1-team8={{flagicon|SUI}} '''[[रॉजर फेडरर]]\n| RD1-score8-1='''7\n| RD1-score8-2='''6\n| RD1-score8-3='''6\n| RD1-score8-4= \n| RD1-score8-5= \n\n| RD2-seed1=23\n| RD2-team1={{flagicon|SWE}} '''[[रॉबिन सॉडरलिंग]]\n| RD2-score1-1='''६\n| RD2-score1-2='''७\n| RD2-score1-3=५\n| RD2-score1-4=४\n| RD2-score1-5='''६\n| RD2-seed2=12\n| RD2-team2={{flagicon|CHI}} [[फर्नांडो गॉन्झालेझ]]\n| RD2-score2-1=३\n| RD2-score2-2=५\n| RD2-score2-3='''७\n| RD2-score2-4='''६\n| RD2-score2-5=४\n\n| RD2-seed3=5\n| RD2-team3={{flagicon|ARG}} [[हुआन मार्तिन देल पोत्रो]]\n| RD2-score3-1= \n| RD2-score3-2= \n| RD2-score3-3= \n| RD2-score3-4= \n| RD2-score3-5= \n| RD2-seed4=2\n| RD2-team4={{flagicon|SUI}} [[रॉजर फेडरर]]\n| RD2-score4-1= \n| RD2-score4-2= \n| RD2-score4-3= \n| RD2-score4-4= \n| RD2-score4-5= \n\n| RD3-seed1= \n| RD3-team1= \n| RD3-score1-1= \n| RD3-score1-2= \n| RD3-score1-3= \n| RD3-score1-4= \n| RD3-score1-5= \n| RD3-seed2=\n| RD3-team2=\n| RD3-score2-1= \n| RD3-score2-2= \n| RD3-score2-3= \n| RD3-score2-4= \n| RD3-score2-5= \n}}\n\n=== Top Half ===\n==== Section 1 ====\n{{16TeamBracket-Compact-Tennis3\n| RD1=First Round\n| RD2=Second Round\n| RD3=Third Round\n| RD4=Fourth Round\n\n| RD1-seed01=1\n| RD1-team01={{flagicon|ESP}} '''[[Rafael Nadal|R Nadal]]\n| RD1-score01-1='''7\n| RD1-score01-2='''6\n| RD1-score01-3='''6\n| RD1-seed02=Q\n| RD1-team02={{flagicon|BRA}} [[Marcos Daniel|M Daniel]]\n| RD1-score02-1=5\n| RD1-score02-2=4\n| RD1-score02-3=3\n\n| RD1-seed03= \n| RD1-team03={{flagicon|RUS}} [[Igor Kunitsyn|I Kunitsyn]]\n| RD1-score03-1='''7\n| RD1-score03-2=65\n| RD1-score03-3=3\n| RD1-score03-4=1\n| RD1-seed04= \n| RD1-team04={{flagicon|RUS}} '''[[Teimuraz Gabashvili|T Gabashvili]]\n| RD1-score04-1=66\n| RD1-score04-2='''7\n| RD1-score04-3='''6\n| RD1-score04-4='''6\n\n| RD1-seed05= \n| RD1-team05={{flagicon|GER}} [[Denis Gremelmayr|D Gremelmayr]]\n| RD1-score05-1=3\n| RD1-score05-2=3\n| RD1-score05-3=2\n| RD1-seed06= \n| RD1-team06='''{{flagicon|KAZ}} [[Andrey Golubev|A Golubev]]'''\n| RD1-score06-1='''6\n| RD1-score06-2='''6\n| RD1-score06-3='''6\n\n| RD1-seed07= \n| RD1-team07='''{{flagicon|AUS}} [[Lleyton Hewitt|L Hewitt]]'''\n| RD1-score07-1=61\n| RD1-score07-2=64\n| RD1-score07-3='''7\n| RD1-score07-4='''6\n| RD1-score07-5='''6'''\n| RD1-seed08=26\n| RD1-team08={{flagicon|CRO}} [[Ivo Karlovic|I Karlovic]]\n| RD1-score08-1='''7\n| RD1-score08-2='''7\n| RD1-score08-3=64\n| RD1-score08-4=4\n| RD1-score08-5=3\n\n| RD1-seed09=23\n| RD1-team09={{flagicon|SWE}} '''[[Robin Soderling|R Soderling]]\n| RD1-score09-1='''7'''\n| RD1-score09-2='''7'''\n| RD1-score09-3='''6\n| RD1-seed10= \n| RD1-team10={{flagicon|USA}} [[Kevin Kim|K Kim]]\n| RD1-score10-1=64\n| RD1-score10-2=64\n| RD1-score10-3=2\n\n| RD1-seed11= \n| RD1-team11={{flagicon|UZB}} '''[[Denis Istomin|D Istomin]]\n| RD1-score11-1='''6'''\n| RD1-score11-2=62\n| RD1-score11-3='''6\n| RD1-score11-4='''7\n| RD1-seed12=Q\n| RD1-team12={{flagicon|COL}} [[Santiago Giraldo|S Giraldo]]\n| RD1-score12-1=3\n| RD1-score12-2='''7'''\n| RD1-score12-3=3\n| RD1-score12-4=64\n\n| RD1-seed13=Q\n| RD1-team13={{flagicon|SRB}} [[Ilija Bozoljac|I Bozoljac]]\n| RD1-score13-1=64\n| RD1-score13-2='''6'''\n| RD1-score13-3=5\n| RD1-score13-4=4\n| RD1-seed14= \n| RD1-team14={{flagicon|GER}} '''[[Nicolas Kiefer|N Kiefer]]\n| RD1-score14-1='''7'''\n| RD1-score14-2=3\n| RD1-score14-3='''7\n| RD1-score14-4='''6\n\n| RD1-seed15= \n| RD1-team15={{flagicon|POR}} [[Frederico Gil|F Gil]]\n| RD1-score15-1=2\n| RD1-score15-2=4\n| RD1-score15-3=4\n| RD1-seed16=14\n| RD1-team16={{flagicon|ESP}} '''[[David Ferrer|D Ferrer]]\n| RD1-score16-1='''6\n| RD1-score16-2='''6\n| RD1-score16-3='''6\n\n| RD2-seed01=1\n| RD2-team01={{flagicon|ESP}} [[Rafael Nadal|R Nadal]]\n| RD2-score01-1= \n| RD2-score01-2= \n| RD2-score01-3= \n| RD2-seed02= \n| RD2-team02={{flagicon|RUS}} [[Teimuraz Gabashvili|T Gabashvili]]\n| RD2-score02-1= \n| RD2-score02-2= \n| RD2-score02-3= \n\n| RD2-seed03= \n| RD2-team03={{flagicon|KAZ}} [[Andrey Golubev|A Golubev]]\n| RD2-score03-1= \n| RD2-score03-2= \n| RD2-score03-3= \n| RD2-seed04= \n| RD2-team04={{flagicon|AUS}} [[Lleyton Hewitt|L Hewitt]]\n| RD2-score04-1= \n| RD2-score04-2= \n| RD2-score04-3= \n\n| RD2-seed05=23\n| RD2-team05={{flagicon|SWE}} [[Robin Soderling|R Soderling]]\n| RD2-score05-1= \n| RD2-score05-2= \n| RD2-score05-3= \n| RD2-seed06= \n| RD2-team06={{flagicon|UZB}} [[Denis Istomin|D Istomin]]\n| RD2-score06-1= \n| RD2-score06-2= \n| RD2-score06-3= \n\n| RD2-seed07= \n| RD2-team07={{flagicon|GER}} [[Nicolas Kiefer|N Kiefer]]\n| RD2-score07-1= \n| RD2-score07-2= \n| RD2-score07-3= \n| RD2-seed08=14\n| RD2-team08={{flagicon|ESP}} [[David Ferrer|D Ferrer]]\n| RD2-score08-1= \n| RD2-score08-2= \n| RD2-score08-3= \n\n| RD3-seed01= \n| RD3-team01= \n| RD3-score01-1= \n| RD3-score01-2= \n| RD3-score01-3= \n| RD3-seed02= \n| RD3-team02= \n| RD3-score02-1= \n| RD3-score02-2= \n| RD3-score02-3= \n\n| RD3-seed03= \n| RD3-team03= \n| RD3-score03-1= \n| RD3-score03-2= \n| RD3-score03-3= \n| RD3-seed04= \n| RD3-team04= \n| RD3-score04-1= \n| RD3-score04-2= \n| RD3-score04-3= \n\n| RD4-seed01= \n| RD4-team01= \n| RD4-score01-1= \n| RD4-score01-2= \n| RD4-score01-3= \n| RD4-seed02= \n| RD4-team02= \n| RD4-score02-1= \n| RD4-score02-2= \n| RD4-score02-3= \n}}\n\n==== Section 2 ====\n{{16TeamBracket-Compact-Tennis3\n| RD1=First Round\n| RD2=Second Round\n| RD3=Third Round\n| RD4=Fourth Round\n\n| RD1-seed01=10\n| RD1-team01={{flagicon|RUS}}''' [[Nikolay Davydenko|N Davydenko]]\n| RD1-score01-1='''6'''\n| RD1-score01-2='''6'''\n| RD1-score01-3='''6\n| RD1-seed02=PR\n| RD1-team02={{flagicon|AUT}} [[Stefan Koubek|S Koubek]]\n| RD1-score02-1=2\n| RD1-score02-2=1\n| RD1-score02-3=4\n\n| RD1-seed03= \n| RD1-team03='''{{flagicon|ARG}} [[Diego Junqueira|D Junqueira]]'''\n| RD1-score03-1=3\n| RD1-score03-2='''7\n| RD1-score03-3='''6\n| RD1-score03-4='''6\n| RD1-seed04= \n| RD1-team04={{flagicon|CHI}} [[Paul Capdeville|P Capdeville]]\n| RD1-score04-1='''6\n| RD1-score04-2=5\n| RD1-score04-3=1\n| RD1-score04-4=3\n\n| RD1-seed05= \n| RD1-team05={{flagicon|CHI}} '''[[Nicolas Massu|N Massu]]\n| RD1-score05-1='''6'''\n| RD1-score05-2='''6'''\n| RD1-score05-3=1\n| RD1-score05-4=2\n| RD1-score05-5='''6\n| RD1-seed06= \n| RD1-team06={{flagicon|AUT}} [[Daniel Kollerer|D Kollerer]]\n| RD1-score06-1=3\n| RD1-score06-2=4\n| RD1-score06-3='''6\n| RD1-score06-4='''6\n| RD1-score06-5=3\n\n| RD1-seed07= \n| RD1-team07={{flagicon|FRA}} [[Nicolas Devilder|N Devilder]]\n| RD1-score07-1=3\n| RD1-score07-2='''7'''\n| RD1-score07-3='''6'''\n| RD1-score07-4=4\n| RD1-score07-5=4\n| RD1-seed08=17\n| RD1-team08={{flagicon|SUI}} '''[[Stanislas Wawrinka|S Wawrinka]]\n| RD1-score08-1='''6'''\n| RD1-score08-2=5\n| RD1-score08-3=2\n| RD1-score08-4='''6'''\n| RD1-score08-5='''6\n\n| RD1-seed09=31\n| RD1-team09='''{{flagicon|ESP}} [[Nicolas Almagro|N Almagro]]'''\n| RD1-score09-1='''6\n| RD1-score09-2='''6\n| RD1-score09-3='''6\n| RD1-seed10= \n| RD1-team10={{flagicon|ARG}} [[Augustin Calleri|A Calleri]]\n| RD1-score10-1=4\n| RD1-score10-2=1\n| RD1-score10-3=3\n\n| RD1-seed11= \n| RD1-team11='''{{flagicon|LAT}} [[Ernests Gulbis|E Gulbis]]'''\n| RD1-score11-1='''7\n| RD1-score11-2='''6\n| RD1-score11-3=3\n| RD1-score11-4='''6\n| RD1-seed12= \n| RD1-team12={{flagicon|USA}} [[Sam Querrey|S Querrey]]\n| RD1-score12-1=61\n| RD1-score12-2=1\n| RD1-score12-3='''6\n| RD1-score12-4=1\n\n| RD1-seed13=Q\n| RD1-team13={{flagicon|CAN}} [[Peter Polansky|P Polansky]]\n| RD1-score13-1='''7\n| RD1-score13-2=2\n| RD1-score13-3=64\n| RD1-score13-4='''6\n| RD1-score13-5=3\n| RD1-seed14= \n| RD1-team14={{flagicon|GER}} '''[[Philipp Petzschner|P Petzschner]]\n| RD1-score14-1=5\n| RD1-score14-2='''6\n| RD1-score14-3='''7\n| RD1-score14-4=4\n| RD1-score14-5='''6\n\n| RD1-seed15= \n| RD1-team15={{flagicon|FRA}} [[Florent Serra|F Serra]]\n| RD1-score15-1=2\n| RD1-score15-2=1\n| RD1-score15-3=4\n| RD1-seed16=8\n| RD1-team16='''{{flagicon|ESP}} [[Fernando Verdasco|F Verdasco]]'''\n| RD1-score16-1='''6\n| RD1-score16-2='''6\n| RD1-score16-3='''6\n\n| RD2-seed01=10\n| RD2-team01={{flagicon|RUS}} [[Nikolay Davydenko|N Davydenko]]\n| RD2-score01-1= \n| RD2-score01-2= \n| RD2-score01-3= \n| RD2-seed02= \n| RD2-team02={{flagicon|ARG}} [[Diego Junqueira|D Junqueira]]\n| RD2-score02-1= \n| RD2-score02-2= \n| RD2-score02-3= \n\n| RD2-seed03= \n| RD2-team03={{flagicon|CHI}} [[Nicolas Massú|N Massu]]\n| RD2-score03-1= \n| RD2-score03-2= \n| RD2-score03-3= \n| RD2-seed04=17\n| RD2-team04={{flagicon|SUI}} [[Stanislas Wawrinka|S Wawrinka]]\n| RD2-score04-1= \n| RD2-score04-2= \n| RD2-score04-3= \n\n| RD2-seed05=31\n| RD2-team05={{flagicon|ESP}} [[Nicolas Almagro|N Almagro]]\n| RD2-score05-1= \n| RD2-score05-2= \n| RD2-score05-3= \n| RD2-seed06= \n| RD2-team06={{flagicon|LAT}} [[Ernests Gulbis|E Gulbis]]\n| RD2-score06-1= \n| RD2-score06-2= \n| RD2-score06-3= \n\n| RD2-seed07= \n| RD2-team07={{flagicon|GER}} [[Philipp Petzschner|P Petzschner]]\n| RD2-score07-1= \n| RD2-score07-2= \n| RD2-score07-3= \n| RD2-seed08=8\n| RD2-team08={{flagicon|ESP}} [[Fernando Verdasco|F Verdasco]]\n| RD2-score08-1= \n| RD2-score08-2= \n| RD2-score08-3= \n\n| RD3-seed01= \n| RD3-team01= \n| RD3-score01-1= \n| RD3-score01-2= \n| RD3-score01-3= \n| RD3-seed02= \n| RD3-team02= \n| RD3-score02-1= \n| RD3-score02-2= \n| RD3-score02-3= \n\n| RD3-seed03= \n| RD3-team03= \n| RD3-score03-1= \n| RD3-score03-2= \n| RD3-score03-3= \n| RD3-seed04= \n| RD3-team04= \n| RD3-score04-1= \n| RD3-score04-2= \n| RD3-score04-3= \n\n| RD4-seed01= \n| RD4-team01= \n| RD4-score01-1= \n| RD4-score01-2= \n| RD4-score01-3= \n| RD4-seed02= \n| RD4-team02= \n| RD4-score02-1= \n| RD4-score02-2= \n| RD4-score02-3= \n}}\n\n==== Section 3 ====\n{{16TeamBracket-Compact-Tennis3\n| RD1=First Round\n| RD2=Second Round\n| RD3=Third Round\n| RD4=Fourth Round\n\n| RD1-seed01=3\n| RD1-team01={{flagicon|GBR}} '''[[Andy Murray|A Murray]]\n| RD1-score01-1='''6\n| RD1-score01-2='''6\n| RD1-score01-3='''6\n| RD1-seed02= \n| RD1-team02={{flagicon|ARG}} [[Juan Ignacio Chela|JI Chela]]\n| RD1-score02-1=2\n| RD1-score02-2=2\n| RD1-score02-3=1\n\n| RD1-seed03= \n| RD1-team03={{flagicon|GER}} [[Mischa Zverev|M Zverev]]\n| RD1-score03-1='''7'''\n| RD1-score03-2=5\n| RD1-score03-3=0\n| RD1-score03-4=r\n| RD1-seed04= \n| RD1-team04='''{{flagicon|ITA}} [[Potito Starace|P Starace]]'''\n| RD1-score04-1=65\n| RD1-score04-2='''7'''\n| RD1-score04-3=1\n\n| RD1-seed05= \n| RD1-team05={{flagicon|SRB}} '''[[Janko Tipsarevic|J Tipsarevic]]\n| RD1-score05-1=3\n| RD1-score05-2='''7\n| RD1-score05-3='''7\n| RD1-score05-4='''6\n| RD1-seed06= \n| RD1-team06={{flagicon|ESP}} [[Albert Montanes|A Montanes]]\n| RD1-score06-1='''6\n| RD1-score06-2=63\n| RD1-score06-3=65\n| RD1-score06-4=4\n\n| RD1-seed07=Q\n| RD1-team07={{flagicon|BRA}} [[Franco Ferreiro|F Ferreiro]]\n| RD1-score07-1='''7\n| RD1-score07-2='''6\n| RD1-score07-3=64\n| RD1-score07-4=5\n| RD1-score07-5=2\n| RD1-seed08=28\n| RD1-team08='''{{flagicon|ESP}} [[Feliciano Lopez|F Lopez]]\n| RD1-score08-1=63\n| RD1-score08-2=4\n| RD1-score08-3='''7\n| RD1-score08-4='''7\n| RD1-score08-5='''6\n\n| RD1-seed09=18\n| RD1-team09={{flagicon|CZE}} '''[[Radek Stepanek|R Stepanek]]\n| RD1-score09-1='''6\n| RD1-score09-2='''6\n| RD1-score09-3='''6\n| RD1-seed10=WC\n| RD1-team10={{flagicon|ARG}} [[Gaston Gaudio|G Gaudio]]\n| RD1-score10-1=3\n| RD1-score10-2=4\n| RD1-score10-3=1\n\n| RD1-seed11= \n| RD1-team11={{flagicon|TPE}} [[Lu Yen-hsun|Y-h Lu]]\n| RD1-score11-1=2\n| RD1-score11-2=r\n| RD1-score11-3= \n| RD1-seed12=LL\n| RD1-team12='''{{flagicon|FRA}} [[Mathieu Montcourt|M Montcourt]]'''\n| RD1-score12-1='''6\n| RD1-score12-2= \n| RD1-score12-3= \n\n| RD1-seed13= \n| RD1-team13='''{{flagicon|ISR}} [[Dudi Sela|D Sela]]'''\n| RD1-score13-1='''6\n| RD1-score13-2='''6\n| RD1-score13-3=4\n| RD1-score13-4='''6\n| RD1-seed14=Q\n| RD1-team14={{flagicon|MON}} [[Jean-Rene Lisnard|J-R Lisnard]]\n| RD1-score14-1=4\n| RD1-score14-2=3\n| RD1-score14-3='''6\n| RD1-score14-4=3\n\n| RD1-seed15= \n| RD1-team15={{flagicon|CZE}} [[Jan Hernych|J Hernych]]\n| RD1-score15-1=0\n| RD1-score15-2=4\n| RD1-score15-3=3\n| RD1-seed16=13\n| RD1-team16={{flagicon|CRO}} '''[[Marin Cilic|M Cilic]]\n| RD1-score16-1='''6\n| RD1-score16-2='''6\n| RD1-score16-3='''6\n\n| RD2-seed01=3\n| RD2-team01={{flagicon|GBR}} [[Andy Murray|A Murray]]\n| RD2-score01-1= \n| RD2-score01-2= \n| RD2-score01-3= \n| RD2-seed02= \n| RD2-team02={{flagicon|ITA}} [[Potito Starace|P Starace]]\n| RD2-score02-1= \n| RD2-score02-2= \n| RD2-score02-3= \n\n| RD2-seed03= \n| RD2-team03={{flagicon|SRB}} [[Janko Tipsarevic|J Tipsarevic]]\n| RD2-score03-1= \n| RD2-score03-2= \n| RD2-score03-3= \n| RD2-seed04=28\n| RD2-team04={{flagicon|ESP}} [[Feliciano Lopez|F Lopez]]\n| RD2-score04-1= \n| RD2-score04-2= \n| RD2-score04-3= \n\n| RD2-seed05=18\n| RD2-team05={{flagicon|CZE}} [[Radek Stepanek|R Stepanek]]\n| RD2-score05-1= \n| RD2-score05-2= \n| RD2-score05-3= \n| RD2-seed06=LL\n| RD2-team06={{flagicon|FRA}} [[Mathieu Montcourt|M Montcourt]]\n| RD2-score06-1= \n| RD2-score06-2= \n| RD2-score06-3= \n\n| RD2-seed07= \n| RD2-team07={{flagicon|ISR}} [[Dudi Sela|D Sela]]\n| RD2-score07-1= \n| RD2-score07-2= \n| RD2-score07-3= \n| RD2-seed08=13\n| RD2-team08={{flagicon|CRO}} [[Marin Cilic|M Cilic]]\n| RD2-score08-1= \n| RD2-score08-2= \n| RD2-score08-3= \n\n| RD3-seed01= \n| RD3-team01= \n| RD3-score01-1= \n| RD3-score01-2= \n| RD3-score01-3= \n| RD3-seed02= \n| RD3-team02= \n| RD3-score02-1= \n| RD3-score02-2= \n| RD3-score02-3= \n\n| RD3-seed03= \n| RD3-team03= \n| RD3-score03-1= \n| RD3-score03-2= \n| RD3-score03-3= \n| RD3-seed04= \n| RD3-team04= \n| RD3-score04-1= \n| RD3-score04-2= \n| RD3-score04-3= \n\n| RD4-seed01= \n| RD4-team01= \n| RD4-score01-1= \n| RD4-score01-2= \n| RD4-score01-3= \n| RD4-seed02= \n| RD4-team02= \n| RD4-score02-1= \n| RD4-score02-2= \n| RD4-score02-3= \n}}\n\n==== Section 4 ====\n{{16TeamBracket-Compact-Tennis3\n| RD1=First Round\n| RD2=Second Round\n| RD3=Third Round\n| RD4=Fourth Round\n\n| RD1-seed01=12\n| RD1-team01={{flagicon|CHI}} '''[[Fernando Gonzalez|F Gonzalez]]\n| RD1-score01-1='''6\n| RD1-score01-2='''6\n| RD1-score01-3='''6\n| RD1-seed02=Q\n| RD1-team02={{flagicon|CZE}} [[Jiri Vanek (tennis)|J Vanek]]\n| RD1-score02-1=3\n| RD1-score02-2=2\n| RD1-score02-3=3\n\n| RD1-seed03=Q\n| RD1-team03='''{{flagicon|POR}} [[Rui Machado|R Machado]]'''\n| RD1-score03-1='''6\n| RD1-score03-2='''6\n| RD1-score03-3=4\n| RD1-score03-4=2\n| RD1-score03-5='''6\n| RD1-seed04= \n| RD1-team04={{flagicon|BEL}} [[Kristof Vliegen|K Vliegen]]\n| RD1-score04-1=2\n| RD1-score04-2=4\n| RD1-score04-3='''6\n| RD1-score04-4='''6\n| RD1-score04-5=3\n\n| RD1-seed05= \n| RD1-team05={{flagicon|ESP}} [[Marcel Granollers|M Granollers]]\n| RD1-score05-1=5\n| RD1-score05-2='''6\n| RD1-score05-3='''6\n| RD1-score05-4=62\n| RD1-score05-5=1\n| RD1-seed06=WC\n| RD1-team06='''{{flagicon|FRA}} [[Josselin Ouanna|J Ouanna]]'''\n| RD1-score06-1='''7\n| RD1-score06-2=2\n| RD1-score06-3=3\n| RD1-score06-4='''7\n| RD1-score06-5='''6\n\n| RD1-seed07=WC\n| RD1-team07={{flagicon|FRA}} [[Alexandre Sidorenko|A Sidorenko]]\n| RD1-score07-1=4\n| RD1-score07-2=4\n| RD1-score07-3=4\n| RD1-seed08=20\n| RD1-team08={{flagicon|RUS}} '''[[Marat Safin|M Safin]]\n| RD1-score08-1='''6\n| RD1-score08-2='''6\n| RD1-score08-3='''6\n\n| RD1-seed09=30\n| RD1-team09='''{{flagicon|ROU}} [[Victor Hănescu|V Hănescu]]'''\n| RD1-score09-1='''7'''\n| RD1-score09-2='''7'''\n| RD1-score09-3='''7'''\n| RD1-seed10= \n| RD1-team10={{flagicon|BEL}} [[Steve Darcis|S Darcis]]\n| RD1-score10-1=68\n| RD1-score10-2=65\n| RD1-score10-3=63\n\n| RD1-seed11= \n| RD1-team11={{flagicon|RUS}} '''[[Mikhail Youzhny|M Youzhny]]'''\n| RD1-score11-1='''7'''\n| RD1-score11-2='''6'''\n| RD1-score11-3='''6'''\n| RD1-seed12= \n| RD1-team12={{flagicon|LUX}} [[Gilles Muller|G Muller]]\n| RD1-score12-1=62\n| RD1-score12-2=1\n| RD1-score12-3=4\n\n| RD1-seed13=Q\n| RD1-team13={{flagicon|GER}} [[Daniel Brands|D Brands]]\n| RD1-score13-1='''7\n| RD1-score13-2=5\n| RD1-score13-3=611\n| RD1-score13-4='''6\n| RD1-score13-5=3\n| RD1-seed14= \n| RD1-team14={{flagicon|USA}} '''[[Robert Kendrick|R Kendrick]]\n| RD1-score14-1=67\n| RD1-score14-2='''7\n| RD1-score14-3='''7\n| RD1-score14-4=4\n| RD1-score14-5='''6\n\n| RD1-seed15= \n| RD1-team15={{flagicon|USA}} [[Wayne Odesnik|W Odesnik]]\n| RD1-score15-1='''6\n| RD1-score15-2=5\n| RD1-score15-3=2\n| RD1-score15-4='''6\n| RD1-score15-5=3\n| RD1-seed16=7\n| RD1-team16={{flagicon|FRA}} '''[[Gilles Simon|G Simon]]\n| RD1-score16-1=3\n| RD1-score16-2='''7\n| RD1-score16-3='''6\n| RD1-score16-4=4\n| RD1-score16-5='''6\n\n| RD2-seed01=12\n| RD2-team01={{flagicon|CHI}} [[Fernando Gonzalez|F Gonzalez]]\n| RD2-score01-1= \n| RD2-score01-2= \n| RD2-score01-3= \n| RD2-seed02=Q\n| RD2-team02={{flagicon|POR}} [[Rui Machado|R Machado]]\n| RD2-score02-1= \n| RD2-score02-2= \n| RD2-score02-3= \n\n| RD2-seed03=WC\n| RD2-team03={{flagicon|FRA}} [[Josselin Ouanna|J Ouanna]]\n| RD2-score03-1= \n| RD2-score03-2= \n| RD2-score03-3= \n| RD2-seed04=20\n| RD2-team04={{flagicon|RUS}} [[Marat Safin|M Safin]]\n| RD2-score04-1= \n| RD2-score04-2= \n| RD2-score04-3= \n\n| RD2-seed05=30\n| RD2-team05={{flagicon|ROU}} [[Victor Hănescu|V Hănescu]]\n| RD2-score05-1= \n| RD2-score05-2= \n| RD2-score05-3= \n| RD2-seed06= \n| RD2-team06={{flagicon|RUS}} [[Mikhail Youzhny|M Youzhny]]\n| RD2-score06-1= \n| RD2-score06-2= \n| RD2-score06-3= \n\n| RD2-seed07= \n| RD2-team07={{flagicon|USA}} [[Robert Kendrick|R Kendrick]]\n| RD2-score07-1= \n| RD2-score07-2= \n| RD2-score07-3= \n| RD2-seed08=7\n| RD2-team08={{flagicon|FRA}} [[Gilles Simon|G Simon]]\n| RD2-score08-1= \n| RD2-score08-2= \n| RD2-score08-3= \n\n| RD3-seed01= \n| RD3-team01= \n| RD3-score01-1= \n| RD3-score01-2= \n| RD3-score01-3= \n| RD3-seed02= \n| RD3-team02= \n| RD3-score02-1= \n| RD3-score02-2= \n| RD3-score02-3= \n\n| RD3-seed03= \n| RD3-team03= \n| RD3-score03-1= \n| RD3-score03-2= \n| RD3-score03-3= \n| RD3-seed04= \n| RD3-team04= \n| RD3-score04-1= \n| RD3-score04-2= \n| RD3-score04-3= \n\n| RD4-seed01= \n| RD4-team01= \n| RD4-score01-1= \n| RD4-score01-2= \n| RD4-score01-3= \n| RD4-seed02= \n| RD4-team02= \n| RD4-score02-1= \n| RD4-score02-2= \n| RD4-score02-3= \n}}\n\n=== Bottom Half ===\n==== Section 5 ====\n{{16TeamBracket-Compact-Tennis3\n| RD1=First Round\n| RD2=Second Round\n| RD3=Third Round\n| RD4=Fourth Round\n\n| RD1-seed01=5\n| RD1-team01={{flagicon|ARG}} '''[[Juan Martin del Potro|JM del Potro]]\n| RD1-score01-1='''6\n| RD1-score01-2='''6\n| RD1-score01-3='''6\n| RD1-seed02= \n| RD1-team02={{flagicon|FRA}} [[Michael Llodra|M Llodra]]\n| RD1-score02-1=3\n| RD1-score02-2=3\n| RD1-score02-3=1\n\n| RD1-seed03= \n| RD1-team03={{flagicon|SRB}} '''[[Viktor Troicki|V Troicki]]\n| RD1-score03-1=3\n| RD1-score03-2='''6\n| RD1-score03-3='''6\n| RD1-score03-4=64\n| RD1-score03-5='''6\n| RD1-seed04=Q\n| RD1-team04={{flagicon|POL}} [[Lukasz Kubot|L Kubot]]\n| RD1-score04-1='''6\n| RD1-score04-2=3\n| RD1-score04-3=4\n| RD1-score04-4='''7\n| RD1-score04-5=3\n\n| RD1-seed05= \n| RD1-team05={{flagicon|BRA}} [[Thomaz Bellucci|T Bellucci]]\n| RD1-score05-1=4\n| RD1-score05-2='''7\n| RD1-score05-3=5\n| RD1-score05-4=r\n| RD1-seed06= \n| RD1-team06={{flagicon|ARG}} '''[[Martin Vassallo Arguello|M Vassallo Arguello]]\n| RD1-score06-1='''6\n| RD1-score06-2=64\n| RD1-score06-3=5\n| RD1-score06-4= \n\n| RD1-seed07=Q\n| RD1-team07={{flagicon|ITA}} [[Fabio Fognini|F Fognini]]\n| RD1-score07-1='''6\n| RD1-score07-2=3\n| RD1-score07-3=1\n| RD1-score07-4='''6\n| RD1-score07-5=5\n| RD1-seed08=25\n| RD1-team08={{flagicon|RUS}} '''[[Igor Andreev|I Andreev]]\n| RD1-score08-1=1\n| RD1-score08-2='''6\n| RD1-score08-3='''6\n| RD1-score08-4=3\n| RD1-score08-5='''7\n\n| RD1-seed09=21\n| RD1-team09={{flagicon|RUS}} [[Dmitry Tursunov|D Tursunov]]\n| RD1-score09-1=3\n| RD1-score09-2='''6\n| RD1-score09-3= \n| RD1-score09-4= \n| RD1-seed10= \n| RD1-team10={{flagicon|FRA}} [[Arnaud Clement|A Clement]]\n| RD1-score10-1='''6\n| RD1-score10-2=3\n| RD1-score10-3= \n| RD1-score10-4= \n\n| RD1-seed11= \n| RD1-team11={{flagicon|FRA}} [[Fabrice Santoro|F Santoro]]\n| RD1-score11-1=3\n| RD1-score11-2=1\n| RD1-score11-3='''6\n| RD1-score11-4= \n| RD1-seed12= \n| RD1-team12={{flagicon|BEL}} [[Christophe Rochus|C Rochus]]\n| RD1-score12-1='''6\n| RD1-score12-2='''6\n| RD1-score12-3=3\n| RD1-score12-4= \n\n| RD1-seed13= \n| RD1-team13={{flagicon|CYP}} [[Marcos Baghdatis|M Baghdatis]]\n| RD1-score13-1=3\n| RD1-score13-2=2\n| RD1-score13-3=4\n| RD1-seed14= \n| RD1-team14={{flagicon|ARG}} '''[[Juan Monaco|J Monaco]]\n| RD1-score14-1='''6\n| RD1-score14-2='''6\n| RD1-score14-3='''6\n\n| RD1-seed15= \n| RD1-team15={{flagicon|FRA}} [[Julien Benneteau|J Benneteau]]\n| RD1-score15-1=4\n| RD1-score15-2='''6\n| RD1-score15-3=3\n| RD1-score15-4=4\n| RD1-seed16=9\n| RD1-team16={{flagicon|FRA}} '''[[Jo-Wilfried Tsonga|J-W Tsonga]]\n| RD1-score16-1='''6\n| RD1-score16-2=3\n| RD1-score16-3='''6\n| RD1-score16-4='''6\n\n| RD2-seed01=5\n| RD2-team01={{flagicon|ARG}} [[Juan Martin del Potro|JM del Potro]]\n| RD2-score01-1= \n| RD2-score01-2= \n| RD2-score01-3= \n| RD2-seed02= \n| RD2-team02={{flagicon|SRB}} [[Viktor Troicki|V Troicki]]\n| RD2-score02-1= \n| RD2-score02-2= \n| RD2-score02-3= \n\n| RD2-seed03= \n| RD2-team03={{flagicon|ARG}} [[Martin Vassallo Arguello|M Vassallo Arguello]]\n| RD2-score03-1= \n| RD2-score03-2= \n| RD2-score03-3= \n| RD2-seed04=25\n| RD2-team04={{flagicon|RUS}} [[Igor Andreev|I Andreev]]\n| RD2-score04-1= \n| RD2-score04-2= \n| RD2-score04-3= \n\n| RD2-seed05= \n| RD2-team05= \n| RD2-score05-1= \n| RD2-score05-2= \n| RD2-score05-3= \n| RD2-seed06= \n| RD2-team06= \n| RD2-score06-1= \n| RD2-score06-2= \n| RD2-score06-3= \n\n| RD2-seed07= \n| RD2-team07={{flagicon|ARG}} [[Juan Monaco|J Monaco]]\n| RD2-score07-1= \n| RD2-score07-2= \n| RD2-score07-3= \n| RD2-seed08=9\n| RD2-team08={{flagicon|FRA}} [[Jo-Wilfried Tsonga|J-W Tsonga]]\n| RD2-score08-1= \n| RD2-score08-2= \n| RD2-score08-3= \n\n| RD3-seed01= \n| RD3-team01= \n| RD3-score01-1= \n| RD3-score01-2= \n| RD3-score01-3= \n| RD3-seed02= \n| RD3-team02= \n| RD3-score02-1= \n| RD3-score02-2= \n| RD3-score02-3= \n\n| RD3-seed03= \n| RD3-team03= \n| RD3-score03-1= \n| RD3-score03-2= \n| RD3-score03-3= \n| RD3-seed04= \n| RD3-team04= \n| RD3-score04-1= \n| RD3-score04-2= \n| RD3-score04-3= \n\n| RD4-seed01= \n| RD4-team01= \n| RD4-score01-1= \n| RD4-score01-2= \n| RD4-score01-3= \n| RD4-seed02= \n| RD4-team02= \n| RD4-score02-1= \n| RD4-score02-2= \n| RD4-score02-3= \n}}\n\n==== Section 6 ====\n{{16TeamBracket-Compact-Tennis3\n| RD1=First Round\n| RD2=Second Round\n| RD3=Third Round\n| RD4=Fourth Round\n\n| RD1-seed01=16\n| RD1-team01={{flagicon|ESP}} '''[[Tommy Robredo|T Robredo]]\n| RD1-score01-1='''6\n| RD1-score01-2='''6\n| RD1-score01-3='''6\n| RD1-seed02=WC\n| RD1-team02={{flagicon|FRA}} [[Adrian Mannarino|A Mannarino]]\n| RD1-score02-1=2\n| RD1-score02-2=1\n| RD1-score02-3=2\n\n| RD1-seed03= \n| RD1-team03={{flagicon|RUS}} [[Evgeny Korolev|E Korolev]]\n| RD1-score03-1=4\n| RD1-score03-2=r\n| RD1-score03-3= \n| RD1-seed04= \n| RD1-team04={{flagicon|ESP}} '''[[Daniel Gimeno-Traver|D Gimeno-Traver]]\n| RD1-score04-1='''6\n| RD1-score04-2= \n| RD1-score04-3= \n\n| RD1-seed05= \n| RD1-team05={{flagicon|ESP}} [[Guillermo Garcia Lopez|G Garcia Lopez]]\n| RD1-score05-1=3\n| RD1-score05-2=3\n| RD1-score05-3=1\n| RD1-seed06= \n| RD1-team06={{flagicon|ITA}} '''[[Andreas Seppi|A Seppi]]\n| RD1-score06-1='''6\n| RD1-score06-2='''6\n| RD1-score06-3='''6\n\n| RD1-seed07= \n| RD1-team07={{flagicon|ARG}} '''[[Maximo Gonzalez|M Gonzalez]]\n| RD1-score07-1='''6\n| RD1-score07-2=1\n| RD1-score07-3='''6\n| RD1-score07-4='''7\n| RD1-seed08=22\n| RD1-team08={{flagicon|USA}} [[Mardy Fish|M Fish]]\n| RD1-score08-1=3\n| RD1-score08-2='''6\n| RD1-score08-3=4\n| RD1-score08-4=64\n\n| RD1-seed09=29\n| RD1-team09={{flagicon|GER}} '''[[Philipp Kohlschreiber|P Kohlschreiber]]\n| RD1-score09-1='''6\n| RD1-score09-2='''6\n| RD1-score09-3='''6\n| RD1-seed10=WC\n| RD1-team10={{flagicon|AUS}} [[Bernard Tomic|B Tomic]]\n| RD1-score10-1=1\n| RD1-score10-2=2\n| RD1-score10-3=2\n\n| RD1-seed11= \n| RD1-team11={{flagicon|ESP}} '''[[Juan Carlos Ferrero|JC Ferrero]]\n| RD1-score11-1=2\n| RD1-score11-2='''6\n| RD1-score11-3='''6\n| RD1-score11-4=3\n| RD1-score11-5='''6\n| RD1-seed12= \n| RD1-team12={{flagicon|CRO}} [[Ivan Ljubicic|I Ljubicic]]\n| RD1-score12-1='''6\n| RD1-score12-2=4\n| RD1-score12-3=4\n| RD1-score12-4='''6\n| RD1-score12-5=3\n\n| RD1-seed13= \n| RD1-team13={{flagicon|ARG}} [[Brian Dabul|B Dabul]]\n| RD1-score13-1='''6\n| RD1-score13-2=5\n| RD1-score13-3=62\n| RD1-score13-4=3\n| RD1-seed14=Q\n| RD1-team14={{flagicon|UKR}} '''[[Sergiy Stakhovsky|S Stakhovsky]]\n| RD1-score14-1=4\n| RD1-score14-2='''7\n| RD1-score14-3='''7\n| RD1-score14-4='''6\n\n| RD1-seed15= \n| RD1-team15={{flagicon|ECU}} [[Nicolás Lapentti|N Lapentti]]\n| RD1-score15-1=3\n| RD1-score15-2=1\n| RD1-score15-3=r\n| RD1-seed16=4\n| RD1-team16={{flagicon|SRB}} '''[[Novak Djokovic|N Djokovic]]\n| RD1-score16-1='''6\n| RD1-score16-2=3\n| RD1-score16-3= \n\n| RD2-seed01=16\n| RD2-team01={{flagicon|ESP}} [[Tommy Robredo|T Robredo]]\n| RD2-score01-1= \n| RD2-score01-2= \n| RD2-score01-3= \n| RD2-seed02= \n| RD2-team02={{flagicon|ESP}} [[Daniel Gimeno-Traver|D Gimeno-Traver]]\n| RD2-score02-1= \n| RD2-score02-2= \n| RD2-score02-3= \n\n| RD2-seed03= \n| RD2-team03={{flagicon|ITA}} [[Andreas Seppi|A Seppi]]\n| RD2-score03-1= \n| RD2-score03-2= \n| RD2-score03-3= \n| RD2-seed04= \n| RD2-team04={{flagicon|ARG}} [[Maximo Gonzalez|M Gonzalez]]\n| RD2-score04-1= \n| RD2-score04-2= \n| RD2-score04-3= \n\n| RD2-seed05=29\n| RD2-team05={{flagicon|GER}} [[Philipp Kohlschreiber|P Kohlschreiber]]\n| RD2-score05-1= \n| RD2-score05-2= \n| RD2-score05-3= \n| RD2-seed06= \n| RD2-team06={{flagicon|ESP}} [[Juan Carlos Ferrero|JC Ferrero]]\n| RD2-score06-1= \n| RD2-score06-2= \n| RD2-score06-3= \n\n| RD2-seed07=Q\n| RD2-team07={{flagicon|UKR}} [[Sergiy Stakhovsky|S Stakhovsky]]\n| RD2-score07-1= \n| RD2-score07-2= \n| RD2-score07-3= \n| RD2-seed08=4\n| RD2-team08={{flagicon|SRB}} [[Novak Djokovic|N Djokovic]]\n| RD2-score08-1= \n| RD2-score08-2= \n| RD2-score08-3= \n\n| RD3-seed01= \n| RD3-team01={{flagicon|ESP}}\n| RD3-score01-1= \n| RD3-score01-2= \n| RD3-score01-3= \n| RD3-seed02= \n| RD3-team02= \n| RD3-score02-1= \n| RD3-score02-2= \n| RD3-score02-3= \n\n| RD3-seed03= \n| RD3-team03= \n| RD3-score03-1= \n| RD3-score03-2= \n| RD3-score03-3= \n| RD3-seed04= \n| RD3-team04= \n| RD3-score04-1= \n| RD3-score04-2= \n| RD3-score04-3= \n\n| RD4-seed01= \n| RD4-team01= \n| RD4-score01-1= \n| RD4-score01-2= \n| RD4-score01-3= \n| RD4-seed02= \n| RD4-team02= \n| RD4-score02-1= \n| RD4-score02-2= \n| RD4-score02-3= \n}}\n\n==== Section 7 ====\n{{16TeamBracket-Compact-Tennis3\n| RD1=First Round\n| RD2=Second Round\n| RD3=Third Round\n| RD4=Fourth Round\n\n| RD1-seed01=6\n| RD1-team01={{flagicon|USA}} '''[[Andy Roddick|A Roddick]]\n| RD1-score01-1='''6\n| RD1-score01-2='''6'''\n| RD1-score01-3='''6\n| RD1-seed02=WC\n| RD1-team02={{flagicon|FRA}} [[Romain Jouan|R Jouan]]\n| RD1-score02-1=2\n| RD1-score02-2=4\n| RD1-score02-3=2\n\n| RD1-seed03= \n| RD1-team03={{flagicon|ESP}} [[Óscar Hernández|O Hernandez]]\n| RD1-score03-1=3\n| RD1-score03-2=64\n| RD1-score03-3=3\n| RD1-seed04= \n| RD1-team04={{flagicon|CZE}} '''[[Ivo Minar|I Minar]]\n| RD1-score04-1='''6\n| RD1-score04-2='''7\n| RD1-score04-3='''6\n\n| RD1-seed05= \n| RD1-team05={{flagicon|ESP}} [[Ivan Navarro (tennis)|I Navarro]]\n| RD1-score05-1=69\n| RD1-score05-2=4\n| RD1-score05-3=1\n| RD1-seed06= \n| RD1-team06={{flagicon|GER}} '''[[Andreas Beck (tennis)|A Beck]]\n| RD1-score06-1='''7\n| RD1-score06-2='''6\n| RD1-score06-3='''6\n\n| RD1-seed07= \n| RD1-team07={{flagicon|FRA}} '''[[Marc Gicquel|M Gicquel]]\n| RD1-score07-1='''6\n| RD1-score07-2='''6\n| RD1-score07-3='''6\n| RD1-seed08=27\n| RD1-team08={{flagicon|GER}} [[Rainer Schüttler|R Schüttler]]\n| RD1-score08-1=0\n| RD1-score08-2=0\n| RD1-score08-3=4\n\n| RD1-seed09=24\n| RD1-team09={{flagicon|AUT}} '''[[Jurgen Melzer|J Melzer]]\n| RD1-score09-1='''6\n| RD1-score09-2='''7\n| RD1-score09-3='''6\n| RD1-seed10= \n| RD1-team10={{flagicon|ARG}} [[Sergio Roitman|S Roitman]]\n| RD1-score10-1=4\n| RD1-score10-2=64\n| RD1-score10-3=0\n\n| RD1-seed11=WC\n| RD1-team11={{flagicon|FRA}} '''[[Guillaume Rufin|G Rufin]]\n| RD1-score11-1='''6\n| RD1-score11-2='''6\n| RD1-score11-3='''6\n| RD1-seed12= \n| RD1-team12={{flagicon|ARG}} [[Eduardo Schwank|E Schwank]]\n| RD1-score12-1=1\n| RD1-score12-2=3\n| RD1-score12-3=3\n\n| RD1-seed13=Q\n| RD1-team13={{flagicon|ROU}} '''[[Victor Crivoi|V Crivoi]]\n| RD1-score13-1='''6\n| RD1-score13-2='''7\n| RD1-score13-3='''6\n| RD1-seed14=Q\n| RD1-team14={{flagicon|GER}} [[Simon Greul|S Greul]]\n| RD1-score14-1=1\n| RD1-score14-2=61\n| RD1-score14-3=2\n\n| RD1-seed15= \n| RD1-team15={{flagicon|USA}} [[Bobby Reynolds|B Reynolds]]\n| RD1-score15-1=2\n| RD1-score15-2=3\n| RD1-score15-3=1\n| RD1-seed16=11\n| RD1-team16={{flagicon|FRA}} '''[[Gaël Monfils|G Monfils]]\n| RD1-score16-1='''6\n| RD1-score16-2='''6\n| RD1-score16-3='''6\n\n| RD2-seed01=6\n| RD2-team01={{flagicon|USA}} [[Andy Roddick|A Roddick]]\n| RD2-score01-1= \n| RD2-score01-2= \n| RD2-score01-3= \n| RD2-seed02= \n| RD2-team02={{flagicon|CZE}} [[Ivo Minar|I Minar]]\n| RD2-score02-1= \n| RD2-score02-2= \n| RD2-score02-3= \n\n| RD2-seed03= \n| RD2-team03={{flagicon|GER}} [[Andreas Beck (tennis)|A Beck]]\n| RD2-score03-1= \n| RD2-score03-2= \n| RD2-score03-3= \n| RD2-seed04= \n| RD2-team04={{flagicon|FRA}} [[Marc Gicquel|M Gicquel]]\n| RD2-score04-1= \n| RD2-score04-2= \n| RD2-score04-3= \n\n| RD2-seed05=24\n| RD2-team05={{flagicon|AUT}} [[Jurgen Melzer|J Melzer]]\n| RD2-score05-1= \n| RD2-score05-2= \n| RD2-score05-3= \n| RD2-seed06=WC\n| RD2-team06={{flagicon|FRA}} [[Guillaume Rufin|G Rufin]]\n| RD2-score06-1= \n| RD2-score06-2= \n| RD2-score06-3= \n\n| RD2-seed07=Q\n| RD2-team07={{flagicon|ROU}} [[Victor Crivoi|V Crivoi]]\n| RD2-score07-1= \n| RD2-score07-2= \n| RD2-score07-3= \n| RD2-seed08=11\n| RD2-team08={{flagicon|FRA}} [[Gaël Monfils|G Monfils]]\n| RD2-score08-1= \n| RD2-score08-2= \n| RD2-score08-3= \n\n| RD3-seed01= \n| RD3-team01= \n| RD3-score01-1= \n| RD3-score01-2= \n| RD3-score01-3= \n| RD3-seed02= \n| RD3-team02= \n| RD3-score02-1= \n| RD3-score02-2= \n| RD3-score02-3= \n\n| RD3-seed03= \n| RD3-team03= \n| RD3-score03-1= \n| RD3-score03-2= \n| RD3-score03-3= \n| RD3-seed04= \n| RD3-team04= \n| RD3-score04-1= \n| RD3-score04-2= \n| RD3-score04-3= \n\n| RD4-seed01= \n| RD4-team01= \n| RD4-score01-1= \n| RD4-score01-2= \n| RD4-score01-3= \n| RD4-seed02= \n| RD4-team02= \n| RD4-score02-1= \n| RD4-score02-2= \n| RD4-score02-3= \n}}\n\n==== Section 8 ====\n{{16TeamBracket-Compact-Tennis3\n| RD1=First Round\n| RD2=Second Round\n| RD3=Third Round\n| RD4=Fourth Round\n\n| RD1-seed01=15\n| RD1-team01={{flagicon|USA}} [[James Blake|J Blake]]\n| RD1-score01-1=66\n| RD1-score01-2=5\n| RD1-score01-3=2\n| RD1-seed02=Q\n| RD1-team02={{flagicon|ARG}} '''[[Leonardo Mayer|L Mayer]]\n| RD1-score02-1='''7\n| RD1-score02-2='''7\n| RD1-score02-3='''6\n\n| RD1-seed03= \n| RD1-team03={{flagicon|ROU}} [[Andrei Pavel|A Pavel]]\n| RD1-score03-1=1\n| RD1-score03-2=4\n| RD1-score03-3=4\n| RD1-seed04= \n| RD1-team04={{flagicon|GER}} '''[[Tommy Haas|T Haas]]\n| RD1-score04-1='''6\n| RD1-score04-2='''6\n| RD1-score04-3='''6\n\n| RD1-seed05=LL\n| RD1-team05={{flagicon|BRA}} [[Thiago Alves (tennis)|T Alves]]\n| RD1-score05-1=2\n| RD1-score05-2=610\n| RD1-score05-3=3\n| RD1-seed06= \n| RD1-team06={{flagicon|FRA}} '''[[Jérémy Chardy|J Chardy]]\n| RD1-score06-1='''6\n| RD1-score06-2='''7\n| RD1-score06-3='''6\n\n| RD1-seed07= \n| RD1-team07={{flagicon|ITA}} '''[[Simone Bolelli|S Bolelli]]\n| RD1-score07-1='''6\n| RD1-score07-2='''6\n| RD1-score07-3=5\n| RD1-score07-4=4\n| RD1-score07-5='''6\n| RD1-seed08=19\n| RD1-team08={{flagicon|CZE}} [[Tomas Berdych|T Berdych]]\n| RD1-score08-1=4\n| RD1-score08-2=4\n| RD1-score08-3='''7\n| RD1-score08-4='''6\n| RD1-score08-5=3\n\n| RD1-seed09=32\n| RD1-team09={{flagicon|FRA}} '''[[Paul-Henri Mathieu|P-H Mathieu]]\n| RD1-score09-1='''6\n| RD1-score09-2='''6\n| RD1-score09-3='''6\n| RD1-seed10=WC\n| RD1-team10={{flagicon|FRA}} [[Laurent Recouderc|L Recouderc]]\n| RD1-score10-1=4\n| RD1-score10-2=4\n| RD1-score10-3=1\n\n| RD1-seed11= \n| RD1-team11={{flagicon|USA}} [[Robby Ginepri|R Ginepri]]\n| RD1-score11-1=4\n| RD1-score11-2=67\n| RD1-score11-3=63\n| RD1-seed12= \n| RD1-team12={{flagicon|ESP}} '''[[Pablo Andujar|P Andujar]]\n| RD1-score12-1='''6\n| RD1-score12-2='''7\n| RD1-score12-3='''7\n\n| RD1-seed13= \n| RD1-team13='''{{flagicon|ARG}} [[Jose Acasuso|J Acasuso]]'''\n| RD1-score13-1=3\n| RD1-score13-2='''7\n| RD1-score13-3='''6\n| RD1-score13-4='''6\n| RD1-seed14=Q\n| RD1-team14={{flagicon|ESP}} [[Santiago Ventura Bertomeu|S Ventura]]\n| RD1-score14-1='''6\n| RD1-score14-2=65\n| RD1-score14-3=0\n| RD1-score14-4=3\n\n| RD1-seed15= \n| RD1-team15={{flagicon|ESP}} [[Alberto Martin|A Martin]]\n| RD1-score15-1=4\n| RD1-score15-2=3\n| RD1-score15-3=2\n| RD1-seed16=2\n| RD1-team16='''{{flagicon|SUI}} [[Roger Federer|R Federer]]'''\n| RD1-score16-1='''6\n| RD1-score16-2='''6\n| RD1-score16-3='''6\n\n| RD2-seed01=Q\n| RD2-team01={{flagicon|ARG}} [[Leonardo Mayer|L Mayer]]\n| RD2-score01-1= \n| RD2-score01-2= \n| RD2-score01-3= \n| RD2-seed02= \n| RD2-team02={{flagicon|GER}} [[Tommy Haas|T Haas]]\n| RD2-score02-1= \n| RD2-score02-2= \n| RD2-score02-3= \n\n| RD2-seed03= \n| RD2-team03={{flagicon|FRA}} [[Jérémy Chardy|J Chardy]]\n| RD2-score03-1= \n| RD2-score03-2= \n| RD2-score03-3= \n| RD2-seed04= \n| RD2-team04={{flagicon|ITA}} [[Simone Bolelli|S Bolelli]]\n| RD2-score04-1= \n| RD2-score04-2= \n| RD2-score04-3= \n\n| RD2-seed05=32\n| RD2-team05={{flagicon|FRA}} [[Paul-Henri Mathieu|P-H Mathieu]]\n| RD2-score05-1= \n| RD2-score05-2= \n| RD2-score05-3= \n| RD2-seed06= \n| RD2-team06={{flagicon|ESP}} [[Pablo Andujar|P Andujar]]\n| RD2-score06-1= \n| RD2-score06-2= \n| RD2-score06-3= \n\n| RD2-seed07= \n| RD2-team07={{flagicon|ARG}} [[Jose Acasuso|J Acasuso]]\n| RD2-score07-1= \n| RD2-score07-2= \n| RD2-score07-3= \n| RD2-seed08=2\n| RD2-team08={{flagicon|SUI}} [[Roger Federer|R Federer]]\n| RD2-score08-1= \n| RD2-score08-2= \n| RD2-score08-3= \n\n| RD3-seed01= \n| RD3-team01= \n| RD3-score01-1= \n| RD3-score01-2= \n| RD3-score01-3= \n| RD3-seed02= \n| RD3-team02= \n| RD3-score02-1= \n| RD3-score02-2= \n| RD3-score02-3= \n\n| RD3-seed03= \n| RD3-team03= \n| RD3-score03-1= \n| RD3-score03-2= \n| RD3-score03-3= \n| RD3-seed04= \n| RD3-team04= \n| RD3-score04-1= \n| RD3-score04-2= \n| RD3-score04-3= \n\n| RD4-seed01= \n| RD4-team01= \n| RD4-score01-1= \n| RD4-score01-2= \n| RD4-score01-3= \n| RD4-seed02= \n| RD4-team02= \n| RD4-score02-1= \n| RD4-score02-2= \n| RD4-score02-3= \n}}\n\n== बाह्य दुवे ==\n* [http://www.rolandgarros.com/en_FR/scores/draws/ms/msdraw.pdf गुणांकन]\n\n[[वर्ग:२००९ फ्रेंच ओपन|पुरुष एकेरी]]","hash":"8910b205c5a60d9284997db518c3fe641b63d62c1a1454dc0ad2cf52f9d8d142","last_revision":"2022-03-19T18:33:18Z","first_revision":"2009-05-26T20:43:13Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:16.692934","cross_lingual_links":{"ar":"دورة فرنسا المفتوحة 2009 - فردي الرجال","bg":"Открито първенство на Франция 2009 - сингъл мъже","cs":"French Open 2009 – mužská dvouhra","da":"French Open-mesterskabet i herresingle 2009","de":"French Open 2009/Herreneinzel","en":"2009 French Open – Men's singles","es":"Anexo:Torneo de Roland Garros 2009 (individual masculino)","fa":"آزاد فرانسه ۲۰۰۹ – تکنفره مردان","fr":"Simple messieurs des Internationaux de France 2009","hu":"2009-es Roland Garros – férfi egyes","it":"Open di Francia 2009 - Singolare maschile","ja":"2009年全仏オープン男子シングルス","nl":"Roland Garros 2009 (mannen)","pl":"French Open 2009 (gra pojedyncza mężczyzn)","pt":"Torneio de Roland Garros de 2009 - Simples masculino","ru":"Открытый чемпионат Франции по теннису 2009 в мужском одиночном разряде","sk":"Mužská dvojhra na French Open 2009","sl":"Odprto prvenstvo Francije 2009 - moški posamično","sr":"Отворено првенство Француске у тенису 2009 — мушкарци појединачно","sv":"Herrsingel vid Franska öppna 2009","uk":"Відкритий чемпіонат Франції з тенісу 2009, чоловіки, одиночний розряд","vi":"Giải quần vợt Pháp Mở rộng 2009 - Đơn nam","zh":"2009年法國網球公開賽男子單打比賽"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:49.514029","text":"रफायेल नदाल रॉजर फेडरर अँडी मरे नोव्हाक जोकोविच हुआन मार्तिन देल पोत्रो अँडी रॉडिक गिल्स सायमन फर्नांडो व्हेर्डास्को जो-विल्फ्रीड त्सोंगा निकोलाय डेव्हिडेंको गाएल मॉनफिल्स फर्नांडो गॉन्झालेझ मरिन सिलिक डेव्हिड फेरर जेम्स ब्लेक ''(प्रथम फेरी) टॉमी रॉब्रेदो\n\nस्टानिस्लास वाव्रिंका रादेक स्टेपानेक टोमास बेर्डिच (प्रथम फेरी) मरात साफिन दमित्री तुर्सुनोव्ह मार्डी फिश (प्रथम फेरी) रॉबिन सॉडरलिंग युर्गेन मेल्झर इगॉर आंद्रीव इव्हो कार्लोविच (पहिली फेरी) रैनर शुटलर ''(पहिली फेरी) फेलिसियानो लोपेझ फिलिप कोह्लश्रायबर व्हिक्टर हानेस्कु निकोलस आल्माग्रो पॉल-ऑन्री मथाऊ\n\nगुणांकन\n\nपुरुष एकेरी\n","elements":[{"type":"heading","text":"गुणांकन","translated_text":"Multiplication","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"रफायेल नदाल रॉजर फेडरर अँडी मरे नोव्हाक जोकोविच हुआन मार्तिन देल पोत्रो अँडी रॉडिक गिल्स सायमन फर्नांडो व्हेर्डास्को जो-विल्फ्रीड त्सोंगा निकोलाय डेव्हिडेंको गाएल मॉनफिल्स फर्नांडो गॉन्झालेझ मरिन सिलिक डेव्हिड फेरर जेम्स ब्लेक ''(प्रथम फेरी) टॉमी रॉब्रेदो","translated_text":"Rafael Nadal Roger Federer Andy Murray Novak Djokovic Juan Martin Del Potro and Andy Roddick Gilles Simon Fernando Verdasco Joe-Wilfried Tsonga Nikolai Davidenko Gale Monfils Fernando González Marin Silk David Ferrer James Blake ' (first round) by Tommy Robredo","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"स्टानिस्लास वाव्रिंका रादेक स्टेपानेक टोमास बेर्डिच (प्रथम फेरी) मरात साफिन दमित्री तुर्सुनोव्ह मार्डी फिश (प्रथम फेरी) रॉबिन सॉडरलिंग युर्गेन मेल्झर इगॉर आंद्रीव इव्हो कार्लोविच (पहिली फेरी) रैनर शुटलर ''(पहिली फेरी) फेलिसियानो लोपेझ फिलिप कोह्लश्रायबर व्हिक्टर हानेस्कु निकोलस आल्माग्रो पॉल-ऑन्री मथाऊ","translated_text":"Stanislas Wawrinka Radec Stepanek Tomas Berdich (first round) Marat Safin Dmitry Tursunov Mardi Fish (first round) Robin Soderling Jurgen Meltzer Igor Andriev Ivo Karlovich (first round) Rainer Shutter ' (first round) Feliciano Lopez Philip Kohlshryber Victor Hanescu Nicholas Almagro Paul-Honry Mauta","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"Draw","translated_text":"The draw.","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"अंतिम फेऱ्या","translated_text":"The final round","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"Top Half","translated_text":"The Top Half","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"Section 1","translated_text":"Section 1","level":4,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"Section 2","translated_text":"Section 2","level":4,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"Section 3","translated_text":"Section 3","level":4,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"Section 4","translated_text":"Section 4","level":4,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"Bottom Half","translated_text":"Bottom half","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"Section 5","translated_text":"Section 5","level":4,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"Section 6","translated_text":"Section 6","level":4,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"Section 7","translated_text":"Section 7","level":4,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"Section 8","translated_text":"Section 8","level":4,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"बाह्य दुवे","translated_text":"External links","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"गुणांकन","translated_text":"Multiplication","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुरुष एकेरी","translated_text":"Men who are single","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"तेरा जादू चल गया","wikicode":"{{माहितीचौकट चित्रपट\n| नाव = तेरा जादू चल गया\n| छायाचित्र = \n| चित्र रुंदी = 250 px\n| चित्र शीर्षक = \n| निर्मिती वर्ष = २००० \n| भाषा = हिंदी\n| इतर भाषा =\n| देश = [[भारत]]\n| निर्मिती = वाशू भागनानी\n| दिग्दर्शन = ए. मुथू\n| कथा = इक्रम अख्तर\n| पटकथा = \n| संवाद = \n| संकलन = \n| छाया = \n| कला = \n| गीते = \n| संगीत = [[इस्माईल दरबार]]\n| ध्वनी = \n| पार्श्वगायन = \n| प्रमुख कलाकार = [[अभिषेक बच्चन]]
[[कीर्ती रेड्डी]]
[[संजय सुरी]]
[[परेश रावल]]
[[कादर खान]]
[[फरीदा जलाल]]\n| प्रदर्शन तारीख = १८ ऑगस्ट २०००\n| अवधी = १५२ मिनिटे\n| वितरक = \n| पुरस्कार = \n| संकेतस्थळ दुवा = \n| तळटिपा = \n| imdb_id = \n}}\n'''तेरा जादू चल गया''' हा २००० साली प्रदर्शित झालेला एक [[बॉलिवूड|हिंदी चित्रपट]] आहे.\n\n==बाह्य दुवे==\n*{{आय.एम.डी.बी. शीर्षक|0250774}}\n\n[[वर्ग:हिंदी भाषेमधील चित्रपट]]","hash":"5a6d4dab9759b4d21f38674f589c46005a0e13902a2844cad65fb34a7e292a41","last_revision":"2024-02-22T16:33:47Z","first_revision":"2009-05-27T07:39:21Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:16.747501","cross_lingual_links":{"cy":"Tera Jadoo Chal Gaya","en":"Tera Jadoo Chal Gayaa","fa":"جادوی تو (فیلم)","fr":"Tera Jadoo Chal Gayaa","hi":"तेरा जादू चल गया","id":"Tera Jadoo Chal Gayaa","new":"तेरा जादू चल गया (सन् २०००या संकिपा)","ur":"تیرا جادو چل گیا"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:49.514029","text":"तेरा जादू चल गया हा २००० साली प्रदर्शित झालेला एक हिंदी चित्रपट आहे.\n\nवर्ग:हिंदी भाषेमधील चित्रपट\n","elements":[{"type":"infobox","content":"{{माहितीचौकट चित्रपट\n| नाव = तेरा जादू चल गया\n| छायाचित्र = \n| चित्र रुंदी = 250 px\n| चित्र शीर्षक = \n| निर्मिती वर्ष = २००० \n| भाषा = हिंदी\n| इतर भाषा =\n| देश = [[भारत]]\n| निर्मिती = वाशू भागनानी\n| दिग्दर्शन = ए. मुथू\n| कथा = इक्रम अख्तर\n| पटकथा = \n| संवाद = \n| संकलन = \n| छाया = \n| कला = \n| गीते = \n| संगीत = [[इस्माईल दरबार]]\n| ध्वनी = \n| पार्श्वगायन = \n| प्रमुख कलाकार = [[अभिषेक बच्चन]]
[[कीर्ती रेड्डी]]
[[संजय सुरी]]
[[परेश रावल]]
[[कादर खान]]
[[फरीदा जलाल]]\n| प्रद���्शन तारीख = १८ ऑगस्ट २०००\n| अवधी = १५२ मिनिटे\n| वितरक = \n| पुरस्कार = \n| संकेतस्थळ दुवा = \n| तळटिपा = \n| imdb_id = \n}}"},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"तेरा जादू चल गया हा २००० साली प्रदर्शित झालेला एक हिंदी चित्रपट आहे.","translated_text":"Thera Magic Chalkya is a Hindi film released in 2000.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"बाह्य दुवे","translated_text":"External links","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:हिंदी भाषेमधील चित्रपट","translated_text":"Category:Films in Hindi","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"बस इतना सा ख्वाब है","wikicode":"{{माहितीचौकट चित्रपट\n| नाव = बस इतना सा ख्वाब है\n| छायाचित्र = \n| चित्र रुंदी = 250 px\n| चित्र शीर्षक = \n| निर्मिती वर्ष = २००१ \n| भाषा = हिंदी\n| इतर भाषा =\n| देश = [[भारत]]\n| निर्मिती = सृष्टी बहल \n| दिग्दर्शन = गोल्डी बहल\n| कथा = तिगमंशू धुलिया\n| पटकथा = \n| संवाद = \n| संकलन = \n| छाया = \n| कला = \n| गीते = \n| संगीत = [[आदेश श्रीवास्तव]]\n| ध्वनी = \n| पार्श्वगायन = \n| प्रमुख कलाकार = [[अभिषेक बच्चन]]
[[राणी मुखर्जी]]
[[सुश्मिता सेन]]
[[जॅकी श्रॉफ]]\n| प्रदर्शन तारीख = ६ जुलै २००१\n| अवधी = १६९ मिनिटे\n| वितरक = \n| पुरस्कार = \n| संकेतस्थळ दुवा = \n| तळटिपा = \n| imdb_id = \n}}\n'''बस इतना सा ख्वाब है''' हा २००१ साली प्रदर्शित झालेला एक [[बॉलिवूड|हिंदी चित्रपट]] आहे.\n\n==बाह्य दुवे==\n*{{आय.एम.डी.बी. शीर्षक|0283911}}\n\n[[वर्ग:हिंदी भाषेमधील चित्रपट]]","hash":"3e8a6215c1797ea3693bc22aa9b07abecdb108347e2f0df454e1149a2e62ef9e","last_revision":"2024-02-22T16:33:50Z","first_revision":"2009-05-27T07:39:55Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:16.801370","cross_lingual_links":{"cy":"Bas Itna Sa Khwaab Hai","de":"Bas Itna Sa Khwaab Hai","en":"Bas Itna Sa Khwaab Hai","fa":"این فقط یک رؤیای کوچک است","fr":"Bas Itna Sa Khwaab Hai","hi":"बस इतना सा ख़्वाब है...","id":"Bas Itna Sa Khwaab Hai","new":"बस इतना सा ख्वाब है (सन् २००१या संकिपा)","ur":"بس اتنا سا خواب ہے"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:49.514029","text":"बस इतना सा ख्वाब है हा २००१ साली प्रदर्शित झालेला एक हिंदी चित्रपट आहे.\n\nवर्ग:हिंदी भाषेमधील चित्रपट\n","elements":[{"type":"infobox","content":"{{माहितीचौकट चित्रपट\n| नाव = बस इतना सा ख्वाब है\n| छायाचित्र = \n| चित्र रुंदी = 250 px\n| चित्र शीर्षक = \n| निर्मिती वर्ष = २००१ \n| भाषा = हिंदी\n| इतर भाषा =\n| देश = [[भारत]]\n| निर्मिती = सृष्टी बहल \n| दिग्दर्शन = गोल्डी बहल\n| कथा = तिगमंशू धुलिया\n| पटकथा = \n| संवाद = \n| संकलन = \n| छाया = \n| कला = \n| गीते = \n| संगीत = [[आदेश श्रीवास्तव]]\n| ध्वनी = \n| पार्श्वगायन = \n| प्रमुख कलाकार = [[अभिषेक बच्चन]]
[[राणी मुखर्जी]]
[[सुश्मिता सेन]]
[[जॅकी श्रॉफ]]\n| प्रदर्शन तारीख = ६ जुलै २००१\n| अवधी = १६९ मिनिटे\n| वितरक = \n| पुरस्कार = \n| संकेतस्थळ दुवा = \n| तळटिपा = \n| imdb_id = \n}}"},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"बस इतना सा ख्वाब है हा २००१ साली प्रदर्शित झालेला एक हिंदी चित्रपट आहे.","translated_text":"बस इतना सा ख्वाब है is a Hindi film released in 2001.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"बाह्य दुवे","translated_text":"External links","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:हिंदी भाषेमधील चित्रपट","translated_text":"Category:Films in Hindi","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"हां मैने भी प्यार किया","wikicode":"{{माहितीचौकट चित्रपट\n| नाव = हां मैने भी प्यार किया\n| छायाचित्र = \n| चित्र रुंदी = 250 px\n| चित्र शीर्षक = \n| निर्मिती वर्ष = २००२ \n| भाषा = हिंदी\n| इतर भाषा =\n| देश = [[भारत]]\n| निर्मिती = सुनील दर्शन\n| दिग्दर्शन = [[धर्मेश दर्शन]]\n| कथा = धर्मेश दर्शन\n| पटकथा = \n| संवाद = \n| संकलन = \n| छाया = \n| कला = \n| गीते = \n| संगीत = [[नदीम श्रवण]]\n| ध्वनी = \n| पार्श्वगायन = \n| प्रमुख कलाकार = [[अभिषेक बच्चन]]
[[अक्षय कुमार]]
[[करिष्मा कपूर]]
[[सिमोन सिंग]]\n| प्रदर्शन तारीख = १५ फेब्रुवारी २००२\n| अवधी = \n| वितरक = \n| पुरस्कार = \n| संकेतस्थळ दुवा = \n| तळटिपा = \n| imdb_id = \n}}\n'''हां मैने भी प्यार किया''' हा २००२ साली प्रदर्शित झालेला एक [[बॉलिवूड|हिंदी चित्रपट]] आहे.\n\n==बाह्य दुवे==\n*{{आय.एम.डी.बी. शीर्षक|0308347}}\n\n[[वर्ग:हिंदी भाषेमधील चित्रपट]]","hash":"6689c108d6ef8d14761b6dec705af1a232a775ef825e021d9ac3664d0604e1f4","last_revision":"2024-02-22T16:33:53Z","first_revision":"2009-05-27T07:41:53Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:16.852624","cross_lingual_links":{"ar":"نعم، لقد أحببت أيضا","cy":"Haan Maine Bhi Pyaar Kiya","en":"Haan Maine Bhi Pyaar Kiya","fa":"بله، منم عاشق شدم","fr":"Haan Maine Bhi Pyaar Kiya","hi":"हाँ... मैंने भी प्यार किया","id":"Haan Maine Bhi Pyaar Kiya","new":"हाँ मैंने भी प्यार किया (सन् २००२या संकिपा)","pl":"Wiem, czym jest miłość","ur":"ہاں میں نے بھی پیار کیا"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:49.514029","text":"हां मैने भी प्यार किया हा २००२ साली प्रदर्शित झालेला एक हिंदी चित्रपट आहे.\n\nवर्ग:हिंदी भाषेमधील चित्रपट\n","elements":[{"type":"infobox","content":"{{माहितीचौकट चित्रपट\n| नाव = हां मैने भी प्यार किया\n| छायाचित्र = \n| चित्र रुंदी = 250 px\n| चित्र शीर्षक = \n| निर्मिती वर्ष = २००२ \n| भाषा = हिंदी\n| इतर भाषा =\n| देश = [[भारत]]\n| निर्मिती = सुनील दर्शन\n| दिग्दर्शन = [[धर्मेश दर्शन]]\n| कथा = धर्मेश दर्शन\n| पटकथा = \n| संवाद = \n| संकलन = \n| छाया = \n| कला = \n| गीते = \n| संगीत = [[नदीम श्रवण]]\n| ध्वनी = \n| पार्श्वगायन = \n| प्रमुख कलाकार = [[अभिषेक बच्चन]]
[[अक्षय कुमार]]
[[करिष्मा कपूर]]
[[सिमोन सिंग]]\n| प्रदर्शन तारीख = १५ फेब्रुवारी २००२\n| अवधी = \n| वितरक = \n| पुरस्कार = \n| संकेतस्थळ दुवा = \n| तळटिपा = \n| imdb_id = \n}}"},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"हां मैने भी प्यार किया हा २००२ साली प्रदर्शित झालेला एक हिंदी चित्रपट आहे.","translated_text":"Yeah Maine Bhi Pyar Kya is a Hindi film released in 2002.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"बाह्य दुवे","translated_text":"External links","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:हिंदी भाषेमधील चित्रपट","translated_text":"Category:Films in Hindi","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"वर्ग:इ.स. १९७० मधील चित्रपट","wikicode":"या वर्गात १९७० साली प्रदर्शित चित्रपटांची माहिती आहे.\n[[वर्ग:प्रदर्शन वर्षानुसार चित्रपट|१९७०]]","hash":"8ee8c1b1e68199891e4115703630fe0a48211fe8a4d09e377d52d8c14fd0e439","last_revision":"2009-05-27T09:50:39Z","first_revision":"2009-05-27T09:48:09Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:16.908781","cross_lingual_links":{"an":"Categoría:Cintas de 1970","ar":"تصنيف:أفلام إنتاج 1970","as":"শ্ৰেণী:১৯৭০ বৰ্ষৰ চলচ্চিত্ৰ","ast":"Categoría:Películes de 1970","az":"Kateqoriya:1970-ci ilin filmləri","azb":"بؤلمه:۱۹۷۰-جی ایل فیلملری","be":"Катэгорыя:Фільмы 1970 года","be-x-old":"Катэгорыя:Фільмы 1970 году","bg":"Категория:Филми от 1970 година","bn":"বিষয়শ্রেণী:১৯৭০-এর চলচ্চিত্র","br":"Rummad:Filmoù 1970","bs":"Kategorija:Filmovi iz 1970.","ca":"Categoria:Pel·lícules del 1970","ckb":"پۆل:فیلمەکانی ١٩٧٠","cs":"Kategorie:Filmy z roku 1970","cv":"Категори:1970 çулхи фильмсем","cy":"Categori:Ffilmiau 1970","da":"Kategori:Film fra 1970","de":"Kategorie:Filmtitel 1970","el":"Κατηγορία:Ταινίες του 1970","en":"Category:1970 films","eo":"Kategorio:Filmoj aperintaj en 1970","es":"Categoría:Películas de 1970","et":"Kategooria:1970. aasta filmid","eu":"Kategoria:1970eko filmak","fa":"رده:فیلمهای ۱۹۷۰ (میلادی)","fi":"Luokka:Vuoden 1970 elokuvat","fr":"Catégorie:Film sorti en 1970","fy":"Kategory:Film út 1970","gl":"Categoría:Filmes de 1970","gv":"Ronney:Filmyn 1970","he":"קטגוריה:סרטי 1970","hi":"श्रेणी:1970 की फ़िल्में","hu":"Kategória:1970 filmjei","hy":"Կատեգորիա:1970 ֆիլմեր","id":"Kategori:Film tahun 1970","is":"Flokkur:Kvikmyndir frumsýndar 1970","it":"Categoria:Film del 1970","ja":"Category:1970年の映画","jv":"Kategori:Filem 1970","ka":"კატეგორია:1970 წლის ფილმები","kk":"Санат:1970 жылғы фильмдер","ko":"분류:1970년 영화","la":"Categoria:Pelliculae 1970","lb":"Kategorie:Filmer 1970","lt":"Kategorija:1970 filmai","lv":"Kategorija:1970. gada filmas","mk":"Категорија:Филмови од 1970 година","ml":"വർഗ്ഗം:1970-ൽ പുറത്തിറങ്ങിയ ചലച്ചിത്രങ്ങൾ","mn":"Ангилал:1970 оны кино","ms":"Kategori:Filem 1970","nds":"Kategorie:Film ut dat Johr 1970","nl":"Categorie:Film uit 1970","nb":"Kategori:Filmer fra 1970","oc":"Categoria:Filme sortit en 1970","pl":"Kategoria:Filmy z 1970 roku","pt":"Categoria:Filmes de 1970","ro":"Categorie:Filme din 1970","ru":"Категория:Фильмы 1970 года","sd":"زمرو:1970ع جون فلمون","sh":"Kategorija:Filmovi 1970.","si":"ප්රවර්ගය:1970 චිත්රපට","simple":"Category:1970 movies","sk":"Kategória:Filmy z 1970","sl":"Kategorija:Filmi leta 1970","sq":"Kategoria:Filma 1970","sr":"Категорија:Филмови 1970.","sv":"Kategori:Filmer 1970","sw":"Jamii:Filamu za 1970","ta":"பகுப்பு:1970 திரைப்படங்கள்","te":"వర్గం:1970 సినిమాలు","tg":"Гурӯҳ:Филмҳои соли 1970","th":"หมวดหมู่:ภาพยนตร์ที่ออกฉายในปี พ.ศ. 2513","tl":"Kategorya:Mga pelikula ng 1970","tr":"Kategori:1970 çıkışlı filmler","uk":"Категорія:Фільми 1970","ur":"زمرہ:1970ء کی فلمیں","uz":"Turkum:1970-yil filmlari","vi":"Thể loại:Phim năm 1970","zh":"Category:1970年电影作品","zh-yue":"Category:1970年電影"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:49.514029","text":"या वर्गात १९७० साली प्रदर्शित चित्रपटांची माहिती आहे. १९७०\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"या वर्गात १९७० साली प्रदर्शित चित्रपटांची माहिती आहे.","translated_text":"This category is for films released in 1970.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९७०","translated_text":"1970's","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"वर्ग:इ.स. १९६७ मधील चित्रपट","wikicode":"या वर्गात १९६७ साली प्रदर्शित चित्रपटांची माहिती आहे.\n[[वर्ग:प्रदर्शन वर्षानुसार चित्रपट|१९६७]]","hash":"1ba99a703b8a2c7729a9b8c341fbd878775154b750c32a5f2f027a0780fe83ce","last_revision":"2009-05-27T09:52:55Z","first_revision":"2009-05-27T09:52:55Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:16.965798","cross_lingual_links":{"an":"Categoría:Cintas de 1967","ar":"تصنيف:أفلام إنتاج 1967","arz":"تصنيف:افلام 1967","as":"শ্ৰেণী:১৯৬৭ বৰ্ষৰ চলচ্চিত্ৰ","ast":"Categoría:Películes de 1967","az":"Kateqoriya:1967-ci ilin filmləri","azb":"بؤلمه:۱۹۶۷-جی ایل فیلملری","be":"Катэгорыя:Фільмы 1967 года","be-x-old":"Катэгорыя:Фільмы 1967 году","bg":"Категория:Филми от 1967 година","bn":"বিষয়শ্রেণী:১৯৬৭-এর চলচ্চিত্র","br":"Rummad:Filmoù 1967","bs":"Kategorija:Filmovi iz 1967.","ca":"Categoria:Pel·lícules del 1967","ckb":"پۆل:فیلمەکانی ١٩٦٧","co":"Categoria:Filmu di l'annu 1967","cs":"Kategorie:Filmy z roku 1967","cv":"Категори:1967 çулхи фильмсем","cy":"Categori:Ffilmiau 1967","da":"Kategori:Film fra 1967","de":"Kategorie:Filmtitel 1967","el":"Κατηγορία:Ταινίες του 1967","en":"Category:1967 films","eo":"Kategorio:Filmoj aperintaj en 1967","es":"Categoría:Películas de 1967","et":"Kategooria:1967. aasta filmid","eu":"Kategoria:1967ko filmak","fa":"رده:فیلمهای ۱۹۶۷ (میلادی)","fi":"Luokka:Vuoden 1967 elokuvat","fr":"Catégorie:Film sorti en 1967","fy":"Kategory:Film út 1967","gl":"Categoría:Filmes de 1967","gv":"Ronney:Filmyn 1967","he":"קטגוריה:סרטי 1967","hi":"श्रेणी:1967 की फ़िल्में","hu":"Kategória:1967 filmjei","hy":"Կատեգորիա:1967 ֆիլմեր","id":"Kategori:Film tahun 1967","is":"Flokkur:Kvikmyndir frumsýndar 1967","it":"Categoria:Film del 1967","ja":"Category:1967年の映画","jv":"Kategori:Filem 1967","ka":"კატეგორია:1967 წლის ფილმები","kk":"Санат:1967 жылғы фильмдер","ko":"분류:1967년 영화","la":"Categoria:Pelliculae 1967","lb":"Kategorie:Filmer 1967","lt":"Kategorija:1967 filmai","lv":"Kategorija:1967. gada filmas","mk":"Категорија:Филмови од 1967 година","ml":"വർഗ്ഗം:1967-ൽ പുറത്തിറങ്ങിയ ചലച്ചിത്രങ്ങൾ","mn":"Ангилал:1967 оны кино","ms":"Kategori:Filem 1967","nds":"Kategorie:Film ut dat Johr 1967","ne":"श्रेणी:सन् १९६७ का चलचित्रहरू","nl":"Categorie:Film uit 1967","nn":"Kategori:Filmar frå 1967","nb":"Kategori:Filmer fra 1967","oc":"Categoria:Filme sortit en 1967","pl":"Kategoria:Filmy z 1967 roku","pt":"Categoria:Filmes de 1967","ro":"Categorie:Filme din 1967","ru":"Категория:Фильмы 1967 года","sh":"Kategorija:Filmovi 1967.","simple":"Category:1967 movies","sk":"Kategória:Filmy z 1967","sl":"Kategorija:Filmi leta 1967","sq":"Kategoria:Filma 1967","sr":"Категорија:Филмови 1967.","sv":"Kategori:Filmer 1967","sw":"Jamii:Filamu za 1967","ta":"பகுப்பு:1967 திரைப்படங்கள்","te":"వర్గం:1967 సినిమాలు","th":"หมวดหมู่:ภาพยนตร์ที่ออกฉายในปี พ.ศ. 2510","tl":"Kategorya:Mga pelikula ng 1967","tr":"Kategori:1967 çıkışlı filmler","uk":"Категорія:Фільми 1967","ur":"زمرہ:1967ء کی فلمیں","uz":"Turkum:1967-yil filmlari","vi":"Thể loại:Phim năm 1967","zh":"Category:1967年电影作品","zh-yue":"Category:1967年電影"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:49.514029","text":"या वर्गात १९६७ साली प्रदर्शित चित्रपटांची माहिती आहे. १९६७\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"या वर्गात १९६७ साली प्रदर्शित चित्रपटांची माहिती आहे.","translated_text":"This category is for films released in 1967.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९६७","translated_text":"The year is 1967","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"शरारत","wikicode":"{{माहितीचौकट चित्रपट\n| ��ाव = शरारत \n| छायाचित्र = \n| चित्र रुंदी = 250 px\n| चित्र शीर्षक = \n| निर्मिती वर्ष = २००२ \n| भाषा = हिंदी\n| इतर भाषा =\n| देश = [[भारत]]\n| निर्मिती = धिलिन मेहता \n| दिग्दर्शन = गुरूदेव भल्ला\n| कथा = उर्मी जुवेकर\n| पटकथा = \n| संवाद = \n| संकलन = \n| छाया = \n| कला = \n| गीते = \n| संगीत = [[साजिद वाजिद]]\n| ध्वनी = \n| पार्श्वगायन = \n| प्रमुख कलाकार = [[अभिषेक बच्चन]]
[[ऋषिता भट]]
[[अमरीश पुरी]]
[[हेलन]]\n| प्रदर्शन तारीख = १२ जुलै २००२\n| अवधी = १२२ मिनिटे\n| वितरक = \n| पुरस्कार = \n| संकेतस्थळ दुवा = \n| तळटिपा = \n| imdb_id = \n}}\n'''शरारत''' हा २००२ साली प्रदर्शित झालेला एक [[बॉलिवूड|हिंदी चित्रपट]] आहे.\n\n==बाह्य दुवे==\n*{{आय.एम.डी.बी. शीर्षक|0284479}}\n\n[[वर्ग:हिंदी भाषेमधील चित्रपट]]","hash":"07a93c5e1cfd0d63a6497f1871584e7fe4f853a16c142e4124e106457961f80b","last_revision":"2024-02-22T16:33:56Z","first_revision":"2009-05-27T09:58:51Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:17.018391","cross_lingual_links":{"en":"Shararat (2002 film)","fa":"شرارت (فیلم ۲۰۰۲)","fr":"Shararat","hi":"शरारत (2002 फ़िल्म)","id":"Shararat (film 2002)","new":"शरारत (सन् २००२या संकिपा)","pl":"Shararat","ur":"شرارت (2002ء فلم)"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:49.514029","text":"शरारत हा २००२ साली प्रदर्शित झालेला एक हिंदी चित्रपट आहे.\n\nवर्ग:हिंदी भाषेमधील चित्रपट\n","elements":[{"type":"infobox","content":"{{माहितीचौकट चित्रपट\n| नाव = शरारत \n| छायाचित्र = \n| चित्र रुंदी = 250 px\n| चित्र शीर्षक = \n| निर्मिती वर्ष = २००२ \n| भाषा = हिंदी\n| इतर भाषा =\n| देश = [[भारत]]\n| निर्मिती = धिलिन मेहता \n| दिग्दर्शन = गुरूदेव भल्ला\n| कथा = उर्मी जुवेकर\n| पटकथा = \n| संवाद = \n| संकलन = \n| छाया = \n| कला = \n| गीते = \n| संगीत = [[साजिद वाजिद]]\n| ध्वनी = \n| पार्श्वगायन = \n| प्रमुख कलाकार = [[अभिषेक बच्चन]]
[[ऋषिता भट]]
[[अमरीश पुरी]]
[[हेलन]]\n| प्रदर्शन तारीख = १२ जुलै २००२\n| अवधी = १२२ मिनिटे\n| वितरक = \n| पुरस्कार = \n| संकेतस्थळ दुवा = \n| तळटिपा = \n| imdb_id = \n}}"},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"शरारत हा २००२ साली प्रदर्शित झालेला एक हिंदी चित्रपट आहे.","translated_text":"Shararat is a Hindi film released in 2002.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"बाह्य दुवे","translated_text":"External links","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:हिंदी भाषेमधील चित्रपट","translated_text":"Category:Films in Hindi","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"ओम जय जगदीश","wikicode":"{{माहितीचौकट चित्रपट\n| नाव = ओम जय जगदीश\n| छायाचित्र =\n| चित्र रुंदी = \n| चित्र शीर्षक = \n| निर्मिती वर्ष = २००२\n| भाषा = हिंदी\n| देश = [[भारत]]\n| निर्मिती = वाशू भगनानी\n| दिग्दर्शन = [[अनुपम खेर]]\n| कथा = \n| पटकथा = \n| संवाद = \n| संकलन = \n| छाया = \n| कला = \n| गीते = \n| संगीत = [[अनू मलिक]]\n| ध्वनी = \n| पार्श्वगायन = \n| नृत्यदिग्दर्शन = \n| वेशभूषा = \n| रंगभूषा = \n| साहस दृष्ये = \n| ऍनिमेशन = \n| विशेष दृक्परिणाम = \n|प्रमुख कलाकार= [[वहिदा रेहमान]]
[[अनिल कपूर]]
[[फरदीन खान]]
[[अभिषेक बच्चन]]
[[महिमा चौधरी]]
[[उर्मिला मातोंडकर]]
[[तारा शर्मा]]\n| प्रदर्शन तारीख = ८ जुलै २००२\n| अवधी = १७२ मिनिटे\n| संकेतस्थळ दुवा = \n| तळटीपा = \n|imdb_id=\n}}\n'''ओम जय जगदीश''' हा २००२ साली प्रदर्शित झालेला एक कौटुंबिक [[बॉलिवूड|हिंदी चित्रपट]] आहे. दिग्दर्शकाच्या भूमिकेमध्ये [[अनुपम खेर]]चा हा पहिला चित्रपट होता.\n\n==बाह्य दुवे==\n* {{IMDb title|0327071}}\n\n[[वर्ग:हिंदी भाषेमधील चित्रपट]]","hash":"1d4297733253332e9b3d100bd860679f072895f60c76f63bd24c1bc3eeb7ddcb","last_revision":"2024-02-22T16:33:59Z","first_revision":"2009-05-27T09:59:19Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:17.072807","cross_lingual_links":{"cy":"Om Jai Jagdish","en":"Om Jai Jagadish","fa":"سه برادر (فیلم ۲۰۰۲)","fr":"Om Jai Jagadish","hi":"ओम जय जगदीश","id":"Om Jai Jagadish","new":"ओम जय जगदीश (सन् २००२या संकिपा)","pl":"Om Jai Jagadish","pnb":"اوم جئے جگدیش","ur":"اوم جئے جگدیش"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:49.514029","text":"ओम जय जगदीश हा २००२ साली प्रदर्शित झालेला एक कौटुंबिक हिंदी चित्रपट आहे. दिग्दर्शकाच्या भूमिकेमध्ये अनुपम खेरचा हा पहिला चित्रपट होता.\n\nवर्ग:हिंदी भाषेमधील चित्रपट\n","elements":[{"type":"infobox","content":"{{माहितीचौकट चित्रपट\n| नाव = ओम जय जगदीश\n| छायाचित्र =\n| चित्र रुंदी = \n| चित्र शीर्षक = \n| निर्मिती वर्ष = २००२\n| भाषा = हिंदी\n| देश = [[भारत]]\n| निर्मिती = वाशू भगनानी\n| दिग्दर्शन = [[अनुपम खेर]]\n| कथा = \n| पटकथा = \n| संवाद = \n| संकलन = \n| छाया = \n| कला = \n| गीते = \n| संगीत = [[अनू मलिक]]\n| ध्वनी = \n| पार्श्वगायन = \n| नृत्यदिग्दर्शन = \n| वेशभूषा = \n| रंगभूषा = \n| साहस दृष्ये = \n| ऍनिमेशन = \n| विशेष दृक्परिणाम = \n|प्रमुख कलाकार= [[वहिदा रेहमान]]
[[अनिल कपूर]]
[[फरदीन खान]]
[[अभिषेक बच्चन]]
[[महिमा चौधरी]]
[[उर्मिला मातोंडकर]]
[[तारा शर्मा]]\n| प्रदर्शन तारीख = ८ जुलै २००२\n| अवधी = १७२ मिनिटे\n| संकेतस्थळ दुवा = \n| तळटीपा = \n|imdb_id=\n}}"},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"ओम जय जगदीश हा २००२ साली प्रदर्शित झालेला एक कौटुंबिक हिंदी चित्रपट आहे.","translated_text":"Om Jai Jagdish is a 2002 Hindi family film.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"दिग्दर्शकाच्या भूमिकेमध्ये अनुपम खेरचा हा पहिला चित्रपट होता.","translated_text":"This was Anupam Kher's first film as a director.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"बाह्य दुवे","translated_text":"External links","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:हिंदी भाषेमधील चित्रपट","translated_text":"Category:Films in Hindi","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"सरकार राज","wikicode":"{{माहितीचौकट चित्रपट\n| नाव = सरकार राज\n| छाय���चित्र = Sarkar Raj Poster.jpg\n| चित्र रुंदी = \n| चित्र शीर्षक = \n| निर्मिती वर्ष = २००८\n| भाषा = हिंदी\n| देश = [[भारत]]\n| निर्मिती = के सेरा सेरा, झी पिक्चर कंपनी\n| दिग्दर्शन = [[राम गोपाल वर्मा]]\n| कथा = प्रशांत पांडे, राम गोपाल वर्मा\n| पटकथा = \n| संवाद = \n| संकलन = निपुण गुप्ता\n| गीते = \n| संगीत = अमर मोहिले\n| प्रमुख कलाकार= [[अमिताभ बच्चन]], [[अभिषेक बच्चन]], [[ऐश्वर्या राय]], [[दिलीप प्रभावळकर]], [[सुप्रिया पाठक]], [[तनिशा]]\n| प्रदर्शन तारीख = ६ जून २००८\n| अवधी = \n| पुरस्कार = \n| संकेतस्थळ दुवा = \n| तळटीपा = \n|imdb_id=\n}}\n'''सरकार राज''' हा २००८ साली प्रदर्शित झालेला एक हिंदी चित्रपट आहे. [[राम गोपाल वर्मा]]चे दिग्दर्शन असलेला सरकार राज हा २००५ सालच्या [[सरकार (चित्रपट)|सरकार]] ह्या चित्रपटाचा दुसरा भाग आहे. सरकार प्रमाणेच सरकार राज देखील तिकिट खिडकीवर यशस्वी ठरला.\n\n== बाह्य दुवे ==\n* {{Official website|http://sarkarraj.erosentertainment.com/}}\n* {{IMDb title|0490210}}","hash":"e526b0159287d814608e8cd7ec32f877cc6be0993d527e42a64335327a12ff06","last_revision":"2024-02-22T16:34:02Z","first_revision":"2009-05-27T10:00:41Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:17.124569","cross_lingual_links":{"ar":"ساركار راج (فيلم هندي)","arz":"ساركار راج","en":"Sarkar Raj","fa":"سرکار راج","fr":"Sarkar Raj","hi":"सरकार राज","id":"Sarkar Raj","it":"Sarkar Raj","new":"सरकार राज (सन् २००८या संकिपा)","pl":"Sarkar Raj","ur":"سرکار راج"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:49.514029","text":"सरकार राज हा २००८ साली प्रदर्शित झालेला एक हिंदी चित्रपट आहे. राम गोपाल वर्माचे दिग्दर्शन असलेला सरकार राज हा २००५ सालच्या सरकार ह्या चित्रपटाचा दुसरा भाग आहे. सरकार प्रमाणेच सरकार राज देखील तिकिट खिडकीवर यशस्वी ठरला.\n","elements":[{"type":"infobox","content":"{{माहितीचौकट चित्रपट\n| नाव = सरकार राज\n| छायाचित्र = Sarkar Raj Poster.jpg\n| चित्र रुंदी = \n| चित्र शीर्षक = \n| निर्मिती वर्ष = २००८\n| भाषा = हिंदी\n| देश = [[भारत]]\n| निर्मिती = के सेरा सेरा, झी पिक्चर कंपनी\n| दिग्दर्शन = [[राम गोपाल वर्मा]]\n| कथा = प्रशांत पांडे, राम गोपाल वर्मा\n| पटकथा = \n| संवाद = \n| संकलन = निपुण गुप्ता\n| गीते = \n| संगीत = अमर मोहिले\n| प्रमुख कलाकार= [[अमिताभ बच्चन]], [[अभिषेक बच्चन]], [[ऐश्वर्या राय]], [[दिलीप प्रभावळकर]], [[सुप्रिया पाठक]], [[तनिशा]]\n| प्रदर्शन तारीख = ६ जून २००८\n| अवधी = \n| पुरस्कार = \n| संकेतस्थळ दुवा = \n| तळटीपा = \n|imdb_id=\n}}"},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"सरकार राज हा २००८ साली प्रदर्शित झालेला एक हिंदी चित्रपट आहे.","translated_text":"Government Raj is a Hindi film released in 2008.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"राम गोपाल वर्माचे दिग्दर्शन असलेला सरकार राज हा २००५ सालच्या सरकार ह्या चित्रपटाचा दुसरा भाग आहे.","translated_text":"Government Raj, directed by Ram Gopal Varma, is the second installment of the 2005 film Government.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सरकार प्रमाणेच सरकार राज देखील तिकिट खिडकीवर यशस्वी ठरला.","translated_text":"Like the Government, the Government Raj was successful at the ticket window.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"बाह्य दुवे","translated_text":"External links","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"मिशन इस्तंबूल","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[मिशन इस्तांबूल]]","hash":"e7069a744da5942ee9f89d1357c45bde7f221e58694f9eea2b62fb1c9619fe94","last_revision":"2018-02-01T05:41:15Z","first_revision":"2009-05-27T10:01:10Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:17.200054","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन मिशन इस्तांबूल\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन मिशन इस्तांबूल","translated_text":"Re-routing Mission Istanbul","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"द्रोणा (चित्रपट)","wikicode":"{{माहितीचौकट चित्रपट\n| नाव = द्रोणा\n| छायाचित्र = \n| चित्र रुंदी = 250 px\n| चित्र शीर्षक = \n| निर्मिती वर्ष = २००८ \n| भाषा = हिंदी\n| इतर भाषा =\n| देश = [[भारत]]\n| निर्मिती = सृष्टी आर्या \n| दिग्दर्शन = गोल्डी बहल\n| कथा = गोल्डी बहल\n| पटकथा = \n| संवाद = \n| संकलन = \n| छाया = \n| कला = \n| गीते = \n| संगीत = ध्रुव घाणेकर\n| ध्वनी = \n| पार्श्वगायन = \n| प्रमुख कलाकार = [[अभिषेक बच्चन]]
[[प्रियांका चोप्रा]]
[[के के मेनन]]
[[जया बच्चन]]\n| प्रदर्शन तारीख = २ ऑक्टोबर २००८\n| अवधी = \n| वितरक = \n| पुरस्कार = \n| संकेतस्थळ दुवा = \n| तळटिपा = \n| imdb_id = \n}}\n'''द्रोणा''' हा २००८ साली प्रदर्शित झालेला एक [[बॉलिवूड|हिंदी चित्रपट]] आहे. \n\n==बाह्य दुवे==\n*{{आय.एम.डी.बी. शीर्षक|1060249}}\n\n[[वर्ग:हिंदी भाषेमधील चित्रपट]]","hash":"7776b12741fd89a3fe1be3708b0e58ecb22c95e4d857b645312107eaed7130a8","last_revision":"2024-02-22T16:34:06Z","first_revision":"2009-05-27T10:01:41Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:17.254884","cross_lingual_links":{"az":"Drona (film, 2008)","cy":"Drona","en":"Drona (2008 film)","fa":"درونا (فیلم ۲۰۰۸)","fr":"Drona (film)","id":"Drona (film)","ms":"Drona (filem 2008)","pl":"Drona","sw":"Drona (filamu ya 2008)","ur":"ڈرونا (2008ء فلم)"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:49.514029","text":"द्रोणा हा २००८ साली प्रदर्शित झालेला एक हिंदी चित्रपट आहे.\n\nवर्ग:हिंदी भाषेमधील चित्रपट\n","elements":[{"type":"infobox","content":"{{माहितीचौकट चित्रपट\n| नाव = द्रोणा\n| छायाचित्र = \n| चित्र रुंदी = 250 px\n| चित्र शीर्षक = \n| निर्मिती वर्ष = २००८ \n| भाषा = हिंदी\n| इतर भाषा =\n| देश = [[भारत]]\n| निर्मिती = सृष्टी आर्या \n| दिग्दर्शन = गोल्डी बहल\n| कथा = गोल्डी बहल\n| पटकथा = \n| संवाद = \n| संकलन = \n| छाया = \n| कला = \n| गीते = \n| संगीत = ध्रुव घाणेकर\n| ध्वनी = \n| पार्श्वगायन = \n| प्रमुख कलाकार = [[अभिषेक बच्चन]]
[[प्रियांका चोप्रा]]
[[के के मेनन]]
[[जया बच्चन]]\n| प्रदर्शन तारीख = २ ऑक्टोबर २००८\n| अवधी = \n| वितरक = \n| पुरस्कार = \n| संकेतस्थळ दुवा = \n| तळटिपा = \n| imdb_id = \n}}"},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"द्रोणा हा २००८ साली प्रदर्शित झालेला एक हिंदी चित्रपट आहे.","translated_text":"Drona is a Hindi film released in 2008.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"बाह्य दुवे","translated_text":"External links","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:हिंदी भाषेमधील चित्रपट","translated_text":"Category:Films in Hindi language","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"दोस्ताना (२००८ चित्रपट)","wikicode":":'''''१९८० सालच्या चित्रपटासाठी पहा: [[दोस्ताना (हिंदी चित्रपट)]]'''''\n{{माहितीचौकट चित्रपट\n| नाव = दोस्ताना\n| छायाचित्र =\n| चित्र रुंदी = \n| चित्र शीर्षक = \n| निर्मिती वर्ष = २००८\n| भाषा = हिंदी\n| देश = [[भारत]]\n| निर्मिती = [[करण जोहर]]\n| दिग्दर्शन = तरुण मनसुखानी\n| कथा = तरुण मनसुखानी\n| पटकथा = \n| संवाद = \n| संकलन = \n| छाया = \n| कला = \n| गीते = \n| संगीत = [[विशाल-शेखर]]\n| ध्वनी = \n| पार्श्वगायन = \n| नृत्यदिग्दर्शन = \n| वेशभूषा = \n| रंगभूषा = \n| साहस दृष्ये = \n| ऍनिमेशन = \n| विशेष दृक्परिणाम = \n|प्रमुख कलाकार= [[जॉन अब्राहम]]
[[अभिषेक बच्चन]]
[[प्रियांका चोप्रा]]
[[बॉबी देओल]]
[[किरण खेर]]
[[बोमन इराणी]]\n| प्रदर्शन तारीख = १४ नोव्हेंबर २००८\n| अवधी = १४२ मिनिटे\n| पुरस्कार = \n| संकेतस्थळ दुवा = \n| तळटिपा = \n|imdb_id=\n}}\n\n'''दोस्ताना''' हा २००८ साली प्रदर्शित झालेला एक विनोदी [[बॉलिवूड|हिंदी चित्रपट]] आहे.\n\n==बाह्य दुवे==\n* [http://www.dostanathefilm.com अधिकृत पान]\n* {{IMDb title|1185420|दोस्ताना}}\n\n[[वर्ग:इ.स. २००८ मधील हिंदी चित्रपट]]","hash":"2176373f823befcf9a937566cb1b3c6510dad8142bfe04683e2a2a9757a87167","last_revision":"2024-04-19T05:50:04Z","first_revision":"2009-05-27T10:02:18Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:17.311463","cross_lingual_links":{"ar":"دوستانا (فيلم 2008)","arz":"دوستانا","bn":"দোস্তানা (২০০৮-এর চলচ্চিত্র)","de":"Dostana (2008)","en":"Dostana (2008 film)","fa":"دوستانه (فیلم ۲۰۰۸)","fi":"Dostana (vuoden 2008 elokuva)","fr":"Dostana","hi":"दोस्ताना (2008 फ़िल्म)","hy":"Մտերիմ ընկերները (ֆիլմ)","id":"Dostana (film 2008)","it":"Appartamento per... 3","ko":"도스타나","ms":"Dostana (filem 2008)","pl":"To właśnie przyjaźń","pt":"Dostana","ru":"Близкие друзья (фильм)","sat":"ᱫᱚᱥᱛᱟᱱᱟ (᱒᱐᱐᱘ ᱯᱷᱤᱞᱢ)","sr":"Пријатељство (филм)","ur":"دوستانہ (2008ء فلم)","uz":"Dostana"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:49.514029","text":"१९८० सालच्या चित्रपटासाठी पहा: दोस्ताना (हिंदी चित्रपट)\n\nदोस्ताना हा २००८ साली प्रदर्शित झालेला एक विनोदी हिंदी चित्रपट आहे.\n\nअधिकृत पान\n\nवर्ग:इ.स. २००८ मधील हिंदी चित्रपट\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"१९८० सालच्या चित्रपटासाठी पहा: दोस्ताना (हिंदी चित्रपट)","translated_text":"For the 1980 film, see Dostana (Hindi film).","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"infobox","content":"{{माहितीचौकट चित्रपट\n| नाव = दोस्ताना\n| छायाचित्र =\n| चित्र रुंदी = \n| चित्र शीर्षक = \n| निर्मिती वर्ष = २००८\n| भाषा = हिंदी\n| देश = [[भारत]]\n| निर्मिती = [[करण जोहर]]\n| दिग्दर्शन = तरुण मनसुखानी\n| कथा = तरुण मनसुखानी\n| पटकथा = \n| संवाद = \n| संकलन = \n| छाया = \n| कला = \n| गीते = \n| संगीत = [[विशाल-शेखर]]\n| ध्वनी = \n| पार्श्वगायन = \n| नृत्यदिग्दर्शन = \n| वेशभूषा = \n| रंगभूषा = \n| साहस दृष्ये = \n| ऍनिमेशन = \n| विशेष दृक्परिणाम = \n|प्रमुख कलाकार= [[जॉन अब्राहम]]
[[अभिषेक बच्चन]]
[[प्रियांका चोप्रा]]
[[बॉबी देओल]]
[[किरण खेर]]
[[बोमन इराणी]]\n| प्रदर्शन तारीख = १४ नोव्हेंबर २००८\n| अवधी = १४२ मिनिटे\n| पुरस्कार = \n| संकेतस्थळ दुवा = \n| तळटिपा = \n|imdb_id=\n}}"},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"दोस्ताना हा २००८ साली प्रदर्शित झालेला एक विनोदी हिंदी चित्रपट आहे.","translated_text":"Dostana is a Hindi comedy film released in 2008.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"बाह्य दुवे","translated_text":"External links","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"अधिकृत पान","translated_text":"Official page","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:इ.स.","translated_text":"Class: C.E.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"२००८ मधील हिंदी चित्रपट","translated_text":"A Hindi film from 2008","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"घरातील प्राणी पाल (निःसंदिग्धीकरण)","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[पाल (प्राणी)]]","hash":"0bebc0efafcd1a6d5fb041b9a372cad80ef1cdd8f5642bd85d9c583241ac9bba","last_revision":"2011-01-24T19:39:34Z","first_revision":"2009-05-27T11:07:36Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:17.366865","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन पाल (प्राणी)\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन पाल (प्राणी)","translated_text":"Re-direction pal (animal)","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"वर्ग:अमेरिकेच्या प्रथम महिला","wikicode":"*\n\n[[वर्ग:अमेरिकेचे राष्ट्राध्यक्ष]]\n[[वर्ग:अमेरिकन व्यक्ती]]\n[[वर्ग:स्त्री चरित्रलेख]]","hash":"e40f799a403551d50182f6ab26ea513b6bdec6f14855b90ae45a248f4f44e4fd","last_revision":"2023-11-21T00:04:00Z","first_revision":"2009-05-27T11:20:27Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:17.436115","cross_lingual_links":{"af":"Kategorie:Eerste Dames van die Verenigde State van Amerika","ar":"تصنيف:سيدات أول أمريكيات","arz":"تصنيف:سيدة امريكا الاولى","ast":"Categoría:Primeres dames d'Estaos Xuníos","az":"Kateqoriya:ABŞ-nin birinci xanımları","be":"Катэгорыя:Першыя лэдзі ЗША","be-x-old":"Катэгорыя:Першыя лэдзі ЗША","bg":"Категория:Първи дами на САЩ","bn":"বিষয়শ্রেণী:মার্কিন যুক্তরাষ্ট্রের ফার্স্ট লেডি","bs":"Kategorija:Prve dame Sjedinjenih Američkih Država","ca":"Categoria:Primeres dames dels Estats Units","cs":"Kategorie:První dámy USA","cy":"Categori:Prif Foneddigesau'r Unol Daleithiau","da":"Kategori:USA's førstedamer","de":"Kategorie:First Lady (Vereinigte Staaten)","el":"Κατηγορία:Πρώτες Κυρίες των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής","en":"Category:First ladies of the United States","eo":"Kategorio:Unuaj damoj de Usono","es":"Categoría:Primeras damas de Estados Unidos","et":"Kategooria:Ameerika Ühendriikide esileedid","eu":"Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako lehen damak","fa":"رده:بانوان اول ایالات متحده آمریکا","fi":"Luokka:Yhdysvaltain ensimmäiset naiset","fr":"Catégorie:Première dame des États-Unis","fy":"Kategory:Oarehelte fan de presidint fan de Feriene Steaten","ga":"Catagóir:Céadmhná na Stát Aontaithe","gl":"Categoría:Primeiras damas dos Estados Unidos de América","he":"קטגוריה:הגברות הראשונות של ארצות הברית","hi":"श्रेणी:अमरिका की प्रथम महिला","hr":"Kategorija:Američke prve dame","hu":"Kategória:Az Amerikai Egyesült Államok first ladyjei","hy":"Կատեգորիա:ԱՄՆ-ի առաջին տիկիններ","id":"Kategori:Ibu Negara Amerika Serikat","is":"Flokkur:Forsetafrúr Bandaríkjanna","it":"Categoria:First lady statunitensi","ja":"Category:アメリカ合衆国のファーストレディ","ka":"კატეგორია:აშშ-ის პირველი ქალბატონები","kk":"Санат:АҚШ Бірінші ханымдары","ko":"분류:미국의 대통령 배우자","la":"Categoria:Dominae Primae (CFA)","lb":"Kategorie:First Lady vun den USA","lv":"Kategorija:ASV pirmās lēdijas","mk":"Категорија:Први дами на САД","ml":"വർഗ്ഗം:അമേരിക്കൻ ഐക്യനാടുകളുടെ പ്രഥമവനിതകൾ","mn":"Ангилал:АНУ-ын тэргүүн хатагтай","ms":"Kategori:Wanita Pertama Amerika Syarikat","mzn":"رج:اولین بانوان ایالات متحده","nl":"Categorie:First lady van de Verenigde Staten","nb":"Kategori:USAs førstedamer","pa":"ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਦੀਆਂ ਪਹਿਲੀਆਂ ਮਹਿਲਾਵਾਂ","pl":"Kategoria:Pierwsze damy Stanów Zjednoczonych","pt":"Categoria:Primeiras-damas dos Estados Unidos","ro":"Categorie:Primă doamnă a Statelor Unite ale Americii","ru":"Категория:Первые леди США","sco":"Category:First Leddies o the Unitit States","sh":"Kategorija:Prve dame SAD","simple":"Category:First Ladies of the United States","sk":"Kategória:Prvé dámy USA","sl":"Kategorija:Prve dame Združenih držav Amerike","sr":"Категорија:Прве даме Сједињених Америчких Држава","sv":"Kategori:USA:s första damer","th":"หมวดหมู่:สุภาพสตรีหมายเลขหนึ่งของสหรัฐอเมริกา","tl":"Kategorya:Mga Unang Ginang ng Estados Unidos","tr":"Kategori:Amerika Birleşik Devletleri başbayanları","tt":"Төркем:АКШның беренче ханымнары","uk":"Категорія:Перші леді США","ur":"زمرہ:ریاستہائے متحدہ کی خواتین اول","uz":"Turkum:AQSh birinchi xonimlari","vi":"Thể loại:Đệ Nhất Phu nhân Hoa Kỳ","vo":"Klad:Läds balid Lamerikäna","zh":"Category:美国第一夫人","zh-min-nan":"Lūi-pia̍t:Bí-kok Tē-it Hu-jîn","zh-yue":"Category:美國第一夫人"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:49.514029","text":"वर्ग:अमेरिकेचे राष्ट्राध्यक्ष वर्ग:अमेरिकन व्यक्ती वर्ग:स्त्री चरित्रलेख\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:अमेरिकेचे राष्ट्राध्यक्ष","translated_text":"Category:Presidents of the United States","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"वर्ग:अमेरिकन व्यक्ती","translated_text":"Category:American people","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"वर्ग:स्त्री चरित्रलेख","translated_text":"Category:Female biographies","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"जर्मन वाहन उत्पादक","wikicode":"* [[डायमलर आ.गे.]]\n* [[फोक्सवागन|फोल्क्सवागन]]\n* [[पोर्शे]]\n* [[ऑडी|ऑडि]]\n* [[बीएमडब्ल्यू|बी.एम.डब्लू]]\n* [[ओपेल]]\n* [[स्मार्ट]]\n\n[[वर्ग:वाहन उत्पादक कंपन्या]]\n[[वर्ग:जर्मनीमधील कंपन्या]]\n[[वर्ग:याद्या]]","hash":"369de26fecc1dfd1db44193f960bc05bfde61a6900da412ce67b3a9c7c275e2d","last_revision":"2018-03-12T18:59:59Z","first_revision":null,"first_revision_access_date":null,"cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"डायमलर आ.गे. फोल्क्सवागन पोर्शे ऑडि बी.एम.डब्लू ओपेल स्मार्ट\n\nवर्ग:वाहन उत्पादक कंपन्या वर्ग:जर्मनीमधील कंपन्या वर्ग:याद्या\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"डायमलर आ.गे.","translated_text":"Diamler is coming.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"फोल्क्सवा��न पोर्शे ऑडि बी.एम.डब्लू ओपेल स्मार्ट","translated_text":"Volkswagen Porsche Audi BMW Opel Smart","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:वाहन उत्पादक कंपन्या वर्ग:जर्मनीमधील कंपन्या वर्ग:याद्या","translated_text":"Category:Vehicle manufacturing companies Category:Germany companies Category:List","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"डायमलर आ.गे.","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[डाईमलर आ.गे.]]","hash":"2144deb32dc4cab1354ae23b1666e4c4db7c2b65d71927336804f585efb0142f","last_revision":"2011-01-24T20:53:43Z","first_revision":"2009-05-27T11:30:49Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:17.538984","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन डाईमलर आ.गे.\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन डाईमलर आ.गे.","translated_text":"The redirection is done by Daimler AG.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"बी.एम.डब्लू","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[बीएमडब्ल्यू]]","hash":"1b1ac393d059be1c1c55683db4835d9be81035784d0f22fbf3eab457aba36099","last_revision":"2010-09-29T19:24:15Z","first_revision":"2009-05-27T11:31:37Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:17.593820","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन बीएमडब्ल्यू\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन बीएमडब्ल्यू","translated_text":"Redirecting BMW","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"ऑडि","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[ऑडी]]","hash":"7a3337c5645d14257d03b367e27d5159d1f0883fc19d1d275805b89210f5c517","last_revision":"2010-10-16T12:40:15Z","first_revision":"2009-05-27T11:32:03Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:17.665037","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन ऑडी\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन ऑडी","translated_text":"Re-directed audio","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"साचा:पीपल्स रिपब्लिकन पक्ष/meta/color","wikicode":"red\n[[वर्ग:भारतीय राजकीय पक्ष रंग साचे|{{PAGENAME}}]]\n","hash":"b7c504ffd82f0dd4406d0cf3b3f5726c69ebf7e206d74e170d01be1eb30891b0","last_revision":"2009-05-27T11:49:47Z","first_revision":"2009-05-27T11:49:47Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:17.725007","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"red {{PAGENAME}}\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"red {{PAGENAME}}","translated_text":"What is it?","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"साचा:पीपल्स रिपब्लिकन पक्ष/meta/shortname","wikicode":"पीपल्स रिपब्लिकन पक्ष\n[[वर्ग:पक्ष लघुनाव साचे (भारत)|{{PAGENAME}}]]\n","hash":"e814b117c2d4cf8d5eec82311f6f10de04b46ce53476f3d230c12fc566d551c2","last_revision":"2009-05-27T11:50:47Z","first_revision":"2009-05-27T11:50:47Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:17.775715","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पीपल्स रिपब्लिकन पक्ष {{PAGENAME}}\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पीपल्स रिपब्लिकन पक्ष {{PAGENAME}}","translated_text":"The People's Republican Party","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"साचा:स्वाभिमानी पक्ष/meta/color","wikicode":"salmon\n== उदाहरण==\n{|\n|- style=\"color:{{ {{PAGENAME}} }}\"\n| '''हे रंग'''\n|- style=\"background:{{ {{PAGENAME}} }}; color:white\"\n| '''ह्या रंगावर पांढरा'''\n|- style=\"background:{{ {{PAGENAME}} }}; color:black\"\n| '''ह्या रंगावर काळा'''\n|}\n[[वर्ग:भारतीय राजकीय पक्ष रंग साचे|{{PAGENAME}}]]\n","hash":"f62b9c0ca9161c3489da3bec24bbce98eb73003e2a17e11ecb83d18444eed538","last_revision":"2022-12-17T17:48:26Z","first_revision":"2009-05-27T12:04:06Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:17.828482","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"salmon\n\n{{PAGENAME}}\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"salmon","translated_text":"salmon","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"उदाहरण","translated_text":"Example","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"table","content":"{|\n|- style=\"color:{{ {{PAGENAME}} }}\"\n| '''हे रंग'''\n|- style=\"background:{{ {{PAGENAME}} }}; color:white\"\n| '''ह्या रंगावर पांढरा'''\n|- style=\"background:{{ {{PAGENAME}} }}; color:black\"\n| '''ह्या रंगावर काळा'''\n|}"},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"{{PAGENAME}}","translated_text":"What do you mean?","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"साचा:स्वाभिमानी पक्ष/meta/shortname","wikicode":"स्वाभिमानी पक्ष\n[[वर्ग:पक्ष लघुनाव साचे (भारत)|{{PAGENAME}}]]\n","hash":"a17f2fe3e91a8f19f72c531a2c8606116ef8f8efde8e7bfe2e64cd40c31b7ba1","last_revision":"2009-05-27T12:04:29Z","first_revision":"2009-05-27T12:04:29Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:17.881179","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"स्वाभिमानी पक्ष {{PAGENAME}}\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"स्वाभिमानी पक्ष {{PAGENAME}}","translated_text":"The self-respecting party","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"साचा:हिंदी चित्रपट","wikicode":"{{Navbox\n| name = हिंदी चित्रपट\n| title = [[हिंदी चित्रपट]]\n| image =\n| imageleft=[[Image:India film clapperboard.svg|40px]]\n| state= {{{state|autocollapse}}}\n| above= [[:वर्ग:दिग्दर्शक|दिग्दर्शक]]{{·}} [[:वर्ग:चित्रपटअभिनेते|चित्रपटअभिनेते]]{{·}} [[:वर्ग:पार्श्वगायक|पार्श्वगायक]]\n| list1= [[:वर्ग:हिंदी भाषेमधील चित्रपट|हिंदी चित्रपट]] {{—}} [[List of highest-grossing Bollywood films|Highest-grossing]]{{·}} [[List of highest-grossing Bollywood films in overseas markets|Highest-grossing overseas]]
'''वर्षानुसार चित्रपट: '''[[इ.स. १९३० मधील चित्रपट|१९३०]]{{·}} [[इ.स. १९४० मधील चित्रपट|१९४०]]{{·}} [[इ.स. १९४१ मधील चित्रपट|१९४१]]{{·}} [[इ.स. १९४२ मधील चित्रपट|१९४२]]{{·}} [[इ.स. १९४३ मधील चित्रपट|१९४३]]{{·}} [[इ.स. १९४४ मधील चित्रपट|१९४४]]{{·}} [[इ.स. १९४५ मधील चित्रपट|१९४५]]{{·}} [[इ.स. १९४६ मधील चित्रपट|१९४६]]{{·}} [[इ.स. १९४७ मधील चित्रपट|१९४७]]{{·}} [[इ.स. १९४८ मधील चित्रपट|१९४८]]{{·}} [[इ.स. १९४९ मधील चित्रपट|१९४९]]{{·}} [[इ.स. १९५० मधील चित्रपट|१९५०]]{{·}} [[इ.स. १९५१ मधील चित्रपट|१९५१]]{{·}} [[इ.स. १९५२ मधील चित्रपट|१९५२]]{{·}} [[इ.स. १९५३ मधील चित्रपट|१९५३]]{{·}} [[इ.स. १९५४ मधील चित्रपट|१९५४]]{{·}} [[इ.स. १९५५ मधील चित्रपट|१९५५]]{{·}} [[इ.स. १९५६ मधील चित्रपट|१९५६]]{{·}} [[इ.स. १९५७ मधील चित्रपट|१९५७]]{{·}} [[इ.स. १९५८ मधील चित्रपट|१९५८]]{{·}} [[इ.स. १९५९ मधील चित्रपट|१९५९]]{{·}} [[इ.स. १९६० मधील चित्रपट|१९६०]]{{·}} [[इ.स. १९६१ मधील चित्रपट|१९६१]]{{·}} [[इ.स. १९६२ मधील चित्रपट|१९६२]]{{·}} [[इ.स. १९६३ मधील चित्रपट|१९६३]]{{·}} [[इ.स. १९६४ मधील चित्रपट|१९६४]]{{·}} [[इ.स. १९६५ मधील चित्रपट|१९६५]]{{·}} [[इ.स. १९६६ मधील चित्रपट|१९६६]]{{·}} [[���.स. १९६७ मधील चित्रपट|१९६७]]{{·}} [[इ.स. १९६८ मधील चित्रपट|१९६८]]{{·}} [[इ.स. १९६९ मधील चित्रपट|१९६९]]{{·}} [[इ.स. १९७० मधील चित्रपट|१९७०]]{{·}} [[इ.स. १९७१ मधील चित्रपट|१९७१]]{{·}} [[इ.स. १९७२ मधील चित्रपट|१९७२]]{{·}} [[इ.स. १९७३ मधील चित्रपट|१९७३]]{{·}} [[इ.स. १९७४ मधील चित्रपट|१९७४]]{{·}} [[इ.स. १९७५ मधील चित्रपट|१९७५]]{{·}} [[इ.स. १९७६ मधील चित्रपट|१९७६]]{{·}} [[इ.स. १९७७ मधील चित्रपट|१९७७]]{{·}} [[इ.स. १९७८ मधील चित्रपट|१९७८]]{{·}} [[इ.स. १९७९ मधील चित्रपट|१९७९]]{{·}} [[इ.स. १९८० मधील चित्रपट|१९८०]]{{·}} [[इ.स. १९८१ मधील चित्रपट|१९८१]]{{·}} [[इ.स. १९८२ मधील चित्रपट|१९८२]]{{·}} [[इ.स. १९८३ मधील चित्रपट|१९८३]]{{·}} [[इ.स. १९८४ मधील चित्रपट|१९८४]]{{·}} [[इ.स. १९८५ मधील चित्रपट|१९८५]]{{·}} [[इ.स. १९८६ मधील चित्रपट|१९८६]]{{·}} [[इ.स. १९८७ मधील चित्रपट|१९८७]]{{·}} [[इ.स. १९८८ मधील चित्रपट|१९८८]]{{·}} [[इ.स. १९८९ मधील चित्रपट|१९८९]]{{·}} [[इ.स. १९९० मधील चित्रपट|१९९०]]{{·}} [[इ.स. १९९१ मधील चित्रपट|१९९१]]{{·}} [[इ.स. १९९२ मधील चित्रपट|१९९२]]{{·}} [[इ.स. १९९३ मधील चित्रपट|१९९३]]{{·}} [[इ.स. १९९४ मधील चित्रपट|१९९४]]{{·}} [[इ.स. १९९५ मधील चित्रपट|१९९५]]{{·}} [[इ.स. १९९६ मधील चित्रपट|१९९६]]{{·}} [[इ.स. १९९७ मधील चित्रपट|१९९७]]{{·}} [[इ.स. १९९८ मधील चित्रपट|१९९८]]{{·}} [[इ.स. १९९९ मधील चित्रपट|१९९९]]{{·}} [[इ.स. २००० मधील चित्रपट|२०००]]{{·}} [[इ.स. २००१ मधील चित्रपट|२००१]]{{·}} [[इ.स. २००२ मधील चित्रपट|२००२]]{{·}} [[इ.स. २००३ मधील चित्रपट|२००३]]{{·}} [[इ.स. २००४ मधील चित्रपट|२००४]]{{·}} [[इ.स. २००५ मधील चित्रपट|२००५]]{{·}} [[इ.स. २००६ मधील चित्रपट|२००६]]{{·}} [[इ.स. २००७ मधील चित्रपट|२००७]]{{·}} [[इ.स. २००८ मधील चित्रपट|२००८]]{{·}} [[इ.स. २००९ मधील चित्रपट|२००९]] {{·}} [[इ.स. २०१० मधील चित्रपट|२०१०]] {{·}} [[इ.स. २०११ मधील चित्रपट|२०११]] {{·}} [[इ.स. २०१२ मधील हिंदी चित्रपट|२०१२]] {{·}} [[इ.स. २०१३ मधील हिंदी चित्रपट|२०१३]] {{·}} [[इ.स. २०१४ मधील हिंदी चित्रपट|२०१४]] {{·}} [[इ.स. २०१५ मधील हिंदी चित्रपट|२०१५]] {{·}} [[इ.स. २०१६ मधील हिंदी चित्रपट|२०१६]] {{·}} [[इ.स. २०१७ मधील हिंदी चित्रपट|२०१७]] {{·}} [[इ.स. २०१८ मधील हिंदी चित्रपट|२०१८]] {{·}} [[इ.स. २०१९ मधील हिंदी चित्रपट|२०१९]] {{·}} [[इ.स. २०२० मधील हिंदी चित्रपट|२०२०]] {{·}} [[इ.स. २०२१ मधील हिंदी चित्रपट|२०२१]]\n\n}}\n\n[[वर्ग:भारतीय चित्रपट साचे]]\n\n","hash":"34d8efb0ec93bf061927342d0c234da29637ea5520671135ba739b6046d434fa","last_revision":"2023-02-23T22:38:18Z","first_revision":"2009-05-27T12:34:56Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:17.934830","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"वर्ग:भारतीय चित्रपट साचे\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:भारतीय चि��्रपट साचे","translated_text":"Category: Indian film templates","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"इ.स. १९८३ मधील चित्रपट","wikicode":"'''इ.स. १९८३ मधील चित्रपट''' प्रदर्शित झालेले चित्रपट.\n\n==मराठी चित्रपट==\n{{मुख्य लेख|इ.स. १९८३ मधील मराठी चित्रपटांची यादी}}\n\n==हिंदी चित्रपट==\n===सर्वाधिक उत्पन्न===\n१९८३ मधील सर्वाधिक उत्पन्न मिळवणारे हिंदी चित्रपट\n{| cellspacing=\"0\" cellpadding=\"4\" border=\"0\"\n|- bgcolor=\"silver\" align=\"center\"\n| rowspan=\"1\" | क्र.\n| rowspan=\"1\" | नाव\n| rowspan=\"1\" | नोंदी\n|-\n| १.\n| [[कूली (चित्रपट)|कूली]]\n| \n|-\n| २.\n| '''''[[बेताब (१९८३ चित्रपट)|बेताब]]''''' \n| \n|-\n| ३.\n| '''''[[हीरो (चित्रपट)|हीरो]]''''' \n|\n|-\n| ४.\n| '''''[[हिम्मतवाला]]'''''\n| \n|-\n| ५.\n| '''''[[अंधा कानून (हिंदी चित्रपट)|अंधा कानून]]'''''\n|\n|-\n| ६.\n| '''''[[मवाली]]'''''\n| \n|-\n| ७.\n| '''''[[नौकर बीवी का (१९८३ हिंदी चित्रपट)|नौकर बीवी का]]''''' \n| \n|-\n| ८.\n| '''''[[जस्टिस चौधरी]]'''''\n| \n|-\n| ९.\n| '''''[[जानी दोस्त (१९८३ हिंदी चित्रपट)|जानी दोस्त]]'''''\n| \n|-\n| १०.\n| '''''[[नास्तिक (१९८३ चित्रपट)|नास्तिक]]''''' \n|\n|}\n\n{| class=\"wikitable\"\n|-\n! नाव !! दिग्दर्शक !! अभिनेता !! प्रकार !! नोंदी\n|-\n|''[[हिम्मतवाला (१९८३ चित्रपट)|हिम्मतवाला]]''|| T. Rama Rao||[[Jeetendra]], [[Sridevi]] ||Drama ||\n|-\n|''[[Mawaali (१९८३ चित्रपट)|Mawaali]]''|| T. Rama Rao||[[Jeetendra]], [[Sridevi]] ||Drama ||\n|-\n|''[[Andha Kanoon (१९८३ चित्रपट)|Andha Kanoon]]''|| T. Rama Rao||[[Rajnikanth]], [[Hema Malini]] ||Drama ||\n|-\n|''[[Betaab]]''||Rahul Rawail || [[Sunny Deol]], [[Amrita Singh]], [[Shammi Kapoor]] || Romance ||\n|-\n|''[[Coolie (१९८३ चित्रपट)|Coolie]]''||[[Manmohan Desai]] || [[अमिताभ बच्चन]], [[Waheeda Rehman]], [[Rishi Kapoor]], [[Rati Agnihotri]] ||Action ||\n|-\n|''[[Hero (१९८३ चित्रपट)|Hero]]''||[[Subhash Ghai]] ||[[Jackie Shroff]], [[Shammi Kapoor]] || Action||\n|-\n|''[[Jaane Bhi Do Yaaro]]''||[[Kundan Shah]] ||[[Naseeruddin Shah]], [[Om Puri]], [[Ravi Baswani]]||Comedy ||\n|-\n|''[[Kissi Se Na Kehna]]''||[[Hrishikesh Mukherjee]] ||[[Farooq Shaikh]], [[Deepti Naval]], [[Utpal Dutt]] ||Comedy ||\n|-\n|''[[Masoom (१९८३ चित्रपट)|Masoom]]''||[[Shekhar Kapur]] ||[[Naseeruddin Shah]], [[Shabana Azmi]] ||Drama ||\n|-\n|''[[Mahaan]]''||[[S. Ramanathan]] ||[[अमिताभ बच्चन]], [[Waheeda Rehman]], [[Parveen Babi]], [[Zeenat Aman]], [[Ashok Kumar]] ||Action Drama ||\n|-\n|''[[Mujhe Insaaf Chahiye]]''||T. Rama Rao ||[[Mithun Chakraborty]], [[Rekha]], [[Rati Agnihotri]] ||Drama ||\n|-\n|''[[Mazdoor]]''||[[Ravi Chopra]] ||[[Dilip Kumar]], [[Nanda (actress)|Nanda]] ||Drama ||\n|-\n|''[[Naukar Biwi Ka]]''|| [[Rajkumar Kohli]] ||[[Dharmendra]], [[Reena Roy]] ||Drama ||\n|-\n|''[[Pukar (१९८३ चित्रपट)|Pukar]]''|| Ramesh Behl || [[अमिताभ बच्चन]], [[Randhir Kapoor]], [[Zeenat Aman]] ||Drama ||\n|-\n|''[[Qayamat (१९८३ चित्रपट)|Qayamat]]''||Raj Sippy || [[Dharmendra]], [[Shatrughan Sinha]], [[Jayaprada]] ||Action drama ||\n|-\n|''[[Woh Saat Din]]'' || [[Bapu (artist)|Bapu]] || [[Anil Kapoor]], [[Padmini Kolhapure]], [[Naseeruddin Shah]] || Drama ||\n\n|}\n\n[[अंधा कानून (हिंदी चित्रपट)]]\n\n[[अगर तुमना होते (चित्रपट)]]\n\n[[कूली (चित्रपट)]]\n\n[[जानी दोस्त (१९८३ हिंदी चित्रपट)]]\n\n[[नास्तिक, हिंदी चित्रपट]]\n\n[[पुकार, हिंदी चित्रपट]]\n\n[[महान, हिंदी चित्रपट]]\n\n[[वर्ग:प्रदर्शन वर्षानुसार चित्रपट]]\n[[वर्ग:इ.स. १९८३ मधील चित्रपट]]","hash":"0c3b6d68f01c858b981a612a7cc476c75244fa974773aff690b46f503d3d3693","last_revision":"2022-04-16T16:24:38Z","first_revision":"2009-05-27T12:41:17Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:17.990564","cross_lingual_links":{"an":"Cine en 1983","az":"1983-cü ilin filmləri","be":"1983 год у гісторыі кіно","cs":"1983 ve filmu","de":"Filmjahr 1983","en":"1983 in film","es":"Anexo:Cine en 1983","fi":"Elokuvavuosi 1983","fr":"1983 au cinéma","ga":"1983 sa scannán","he":"1983 בקולנוע","hu":"1983 a filmművészetben","id":"Film dalam tahun 1983","ja":"1983年の映画","mk":"1983 во филмот","nl":"Film in 1983","nb":"Filmåret 1983","pl":"1983 w filmie","pt":"1983 no cinema","ro":"1983 în film","ru":"1983 год в кино","sh":"1983. na filmu","sq":"1983 në film","sv":"Filmåret 1983","uk":"1983 у кіно","zh":"1983年电影"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:49.639320","text":"इ.स. १९८३ मधील चित्रपट प्रदर्शित झालेले चित्रपट.\n\n१९८३ मधील सर्वाधिक उत्पन्न मिळवणारे हिंदी चित्रपट\n\nअंधा कानून (हिंदी चित्रपट)\n\nअगर तुमना होते (चित्रपट)\n\nकूल��� (चित्रपट)\n\nजानी दोस्त (१९८३ हिंदी चित्रपट)\n\nनास्तिक, हिंदी चित्रपट\n\nपुकार, हिंदी चित्रपट\n\nमहान, हिंदी चित्रपट\n\nवर्ग:प्रदर्शन वर्षानुसार चित्रपट वर्ग:इ.स. १९८३ मधील चित्रपट\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"इ.स.","translated_text":"It's not just me.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९८३ मधील चित्रपट प्रदर्शित झालेले चित्रपट.","translated_text":"Films released in 1983.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"मराठी चित्रपट","translated_text":"Marathi films","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"हिंदी चित्रपट","translated_text":"Hindi films","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"heading","text":"सर्वाधिक उत्पन्न","translated_text":"Highest income","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"१९८३ मधील सर्वाधिक उत्पन्न मिळवणारे हिंदी चित्रपट","translated_text":"The highest-grossing Hindi film of 1983","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"table","content":"{| cellspacing=\"0\" cellpadding=\"4\" border=\"0\"\n|- bgcolor=\"silver\" align=\"center\"\n| rowspan=\"1\" | क्र.\n| rowspan=\"1\" | नाव\n| rowspan=\"1\" | नोंदी\n|-\n| १.\n| [[कूली (चित्रपट)|कूली]]\n| \n|-\n| २.\n| '''''[[बेताब (१९८३ चित्रपट)|बेताब]]''''' \n| \n|-\n| ३.\n| '''''[[हीरो (चित्रपट)|हीरो]]''''' \n|\n|-\n| ४.\n| '''''[[हिम्मतवाला]]'''''\n| \n|-\n| ५.\n| '''''[[अंधा कानून (हिंदी चित्रपट)|अंधा कानून]]'''''\n|\n|-\n| ६.\n| '''''[[मवाली]]'''''\n| \n|-\n| ७.\n| '''''[[नौकर बीवी का (१९८३ हिंदी चित्रपट)|नौकर बीवी का]]''''' \n| \n|-\n| ८.\n| '''''[[जस्टिस चौधरी]]'''''\n| \n|-\n| ९.\n| '''''[[जानी दोस्त (१९८३ हिंदी चित्रपट)|जानी दोस्त]]'''''\n| \n|-\n| १०.\n| '''''[[नास्तिक (१९८३ चित्रपट)|नास्तिक]]''''' \n|\n|}"},{"type":"table","content":"{| class=\"wikitable\"\n|-\n! नाव !! दिग्दर्शक !! अभिनेता !! प्रकार !! नोंदी\n|-\n|''[[हिम्मतवाला (१९८३ चित्रपट)|हिम्मतवाला]]''|| T. Rama Rao||[[Jeetendra]], [[Sridevi]] ||Drama ||\n|-\n|''[[Mawaali (१९८३ चित्रपट)|Mawaali]]''|| T. Rama Rao||[[Jeetendra]], [[Sridevi]] ||Drama ||\n|-\n|''[[Andha Kanoon (१९८३ चित्रपट)|Andha Kanoon]]''|| T. Rama Rao||[[Rajnikanth]], [[Hema Malini]] ||Drama ||\n|-\n|''[[Betaab]]''||Rahul Rawail || [[Sunny Deol]], [[Amrita Singh]], [[Shammi Kapoor]] || Romance ||\n|-\n|''[[Coolie (१९८३ चित्रपट)|Coolie]]''||[[Manmohan Desai]] || [[अमिताभ बच्चन]], [[Waheeda Rehman]], [[Rishi Kapoor]], [[Rati Agnihotri]] ||Action ||\n|-\n|''[[Hero (१९८३ चित्रपट)|Hero]]''||[[Subhash Ghai]] ||[[Jackie Shroff]], [[Shammi Kapoor]] || Action||\n|-\n|''[[Jaane Bhi Do Yaaro]]''||[[Kundan Shah]] ||[[Naseeruddin Shah]], [[Om Puri]], [[Ravi Baswani]]||Comedy ||\n|-\n|''[[Kissi Se Na Kehna]]''||[[Hrishikesh Mukherjee]] ||[[Farooq Shaikh]], [[Deepti Naval]], [[Utpal Dutt]] ||Comedy ||\n|-\n|''[[Masoom (१९८३ चित्रपट)|Masoom]]''||[[Shekhar Kapur]] ||[[Naseeruddin Shah]], [[Shabana Azmi]] ||Drama ||\n|-\n|''[[Mahaan]]''||[[S. Ramanathan]] ||[[अमिताभ बच्चन]], [[Waheeda Rehman]], [[Parveen Babi]], [[Zeenat Aman]], [[Ashok Kumar]] ||Action Drama ||\n|-\n|''[[Mujhe Insaaf Chahiye]]''||T. Rama Rao ||[[Mithun Chakraborty]], [[Rekha]], [[Rati Agnihotri]] ||Drama ||\n|-\n|''[[Mazdoor]]''||[[Ravi Chopra]] ||[[Dilip Kumar]], [[Nanda (actress)|Nanda]] ||Drama ||\n|-\n|''[[Naukar Biwi Ka]]''|| [[Rajkumar Kohli]] ||[[Dharmendra]], [[Reena Roy]] ||Drama ||\n|-\n|''[[Pukar (१९८३ चित्रपट)|Pukar]]''|| Ramesh Behl || [[अमिताभ बच्चन]], [[Randhir Kapoor]], [[Zeenat Aman]] ||Drama ||\n|-\n|''[[Qayamat (१९८३ चित्रपट)|Qayamat]]''||Raj Sippy || [[Dharmendra]], [[Shatrughan Sinha]], [[Jayaprada]] ||Action drama ||\n|-\n|''[[Woh Saat Din]]'' || [[Bapu (artist)|Bapu]] || [[Anil Kapoor]], [[Padmini Kolhapure]], [[Naseeruddin Shah]] || Drama ||\n\n|}"},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"अंधा कानून (हिंदी चित्रपट)","translated_text":"Blind Law (Hindi film)","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"अगर तुमना होते (चित्रपट)","translated_text":"If you could.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"कूली (चित्रपट)","translated_text":"Cooley (film)","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"जानी दोस्त (१९८३ हिंदी चित्रपट)","translated_text":"Jani Dosto (Hindi film, 1983)","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"नास्तिक, हिंदी चित्रपट","translated_text":"Atheists, Hindi films","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुकार, हिंदी चित्र���ट","translated_text":"Charan, Hindi film","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"महान, हिंदी चित्रपट","translated_text":"A great Hindi film.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:प्रदर्शन वर्षानुसार चित्रपट वर्ग:इ.स.","translated_text":"Category:Films by year of release","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९८३ मधील चित्रपट","translated_text":"A film from 1983","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"पाल (प्राणी)","wikicode":"{{हा लेख|[[सरडे|सरड्यांच्या]] गटातील प्राणी पाल|पाल}}\n[[चित्र:Hemidactylus frenatus.jpg|thumb|right|250px|''हेमीडॅक्टिलस फ्रेनाटस'', अर्थात पाल]]\n'''पाल''' (शास्त्रीय नाव: ''Hemidactylus frenatus'', ''हेमीडॅक्टिलस फ्रेनाटस'' ; [[इंग्लिश भाषा|इंग्लिश]]: ''Common House Gecko'', ''कॉमन हाउस गेको'' ;) हा [[सरडा|सरड्यांचा]] गटातील प्राणी आहे. मूलतः [[आग्नेय आशिया]] व उत्तर [[आफ्रिका]] खंडांतला हा प्राणी ''पॅसिफिक गेको'', ''आशियाई गेको'' अश्या नावांनीही ओळखला जातो. हा निशाचर प्राणी असून निवासी इमारतींमधील दिव्यांजवळ घिरणारे [[कीटक|किडे]] खाण्यासाठी घराच्या, इमारतींच्या भिंतींवर पाली रात्री हिंडताना आढळतात. \n\n== बाह्य दुवे ==\n{{कॉमन्स वर्ग|Hemidactylus frenatus|पाल}}\n* {{संकेतस्थळ|http://www.house-gecko.com/|हाउस गेको.कॉम - पालींविषयी माहिती|इंग्लिश}}\n\n\n[[वर्ग:सरडे]]\n[[वर्ग:प्राणी]]\n[[वर्ग:सरपटणारे प्राणी]]\n\n[[he:שממית הבתים]]\nपाल या प्राण्याच्या पायला दगडंवर व कपारी मध्ये राहायला आवडते","hash":"1397d4badd3d6f659994073b0bb96b6b868992d1a646c23ca3d10687026196fb","last_revision":"2018-07-25T08:33:14Z","first_revision":"2009-05-27T13:13:13Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:18.046557","cross_lingual_links":{"ban":"Cekcek umah","bcl":"Tabili","bg":"Hemidactylus frenatus","bn":"টিকটিকি","ceb":"Hemidactylus frenatus","de":"Asiatischer Hausgecko","en":"Common house gecko","es":"Hemidactylus frenatus","eu":"Hemidactylus frenatus","fa":"مارمولک خانگی آسیایی","fr":"Hemidactylus frenatus","he":"שממית הבתים","hi":"साधारण घरेलू छिपकली","hu":"Ázsiai házigekkó","id":"Cecak kayu","it":"Hemidactylus frenatus","ja":"ホオグロヤモリ","kn":"ಗೆಕ್ಕೊ (ಹಲ್ಲಿ)","ko":"집도마뱀붙이","ml":"പല്ലി","nl":"Tjitjak","nb":"Asiatisk husgekko","nv":"Kéyah Dah Ndaaʼeełí Łánídę́ę́ʼ kintah nááʼyiłnaadii","pt":"Hemidactylus frenatus","ro":"Hemidactylus frenatus","sv":"Hemidactylus frenatus","ta":"வீட்டுப்பல்லி","te":"ఇంటి బల్లి","th":"จิ้งจกบ้านหางหนาม","tl":"Butiki","tr":"Hemidactylus frenatus","vi":"Thạch sùng","war":"Taguto","zh":"疣尾蜥虎"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:49.639320","text":"पाल (शास्त्रीय नाव: Hemidactylus frenatus, हेमीडॅक्टिलस फ्रेनाटस ; इंग्लिश: Common House Gecko, कॉमन हाउस गेको ;) हा सरड्यांचा गटातील प्राणी आहे. मूलतः आग्नेय आशिया व उत्तर आफ्रिका खंडांतला हा प्राणी पॅसिफिक गेको, आशियाई गेको अश्या नावांनीही ओळखला जातो. हा निशाचर प्राणी असून निवासी इमारतींमधील दिव्यांजवळ घिरणारे किडे खाण्यासाठी घराच्या, इमारतींच्या भिंतींवर पाली रात्री हिंडताना आढळतात.\n\nवर्ग:सरडे वर्ग:प्राणी वर्ग:सरपटणारे प्राणी\n\nhe:שממית הבתים पाल या प्राण्याच्या पायला दगडंवर व कपारी मध्ये राहायला आवडते\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पाल (शास्त्रीय नाव: Hemidactylus frenatus, हेमीडॅक्टिलस फ्रेनाटस ;","translated_text":"Pal (classical name: Hemidactylus frenatus, hemidactylus frenatus);","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"इंग्लिश: Common House Gecko, कॉमन हाउस गेको ;)","translated_text":"English: Common House Gecko, Common House Gecko.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हा सरड्यांचा गटातील प्राणी आहे.","translated_text":"This is an animal of the bearded group.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मूलतः आग्नेय आशिया व उत्तर आफ्रिका खंडांतला हा प्राणी पॅसिफिक गेको, आशियाई गेको अश्या नावांनीही ओळखला जातो.","translated_text":"Originally from the continents of Southeast Asia and North Africa, it is also known as the Pacific gecko, Asian gecko.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हा निशाचर प्राणी असून निवासी इमारतींमधील दिव्यांजवळ घिरणारे किडे खाण्यासाठी घराच्या, इमारतींच्या भिंतींवर पाली रात्री हिंडताना आढळतात.","translated_text":"It is a nocturnal creature that can be found walking around the walls of houses and buildings at night to feed on insects that swarm near the lamps of residential buildings.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"बाह्य दुवे","translated_text":"External links","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:सरडे वर्ग:प्राणी वर्ग:सरपटणारे प्राणी","translated_text":"Category:Red Category:Animals Category:Running animals","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"he:שממית הבתים पाल या प्राण्याच्या पायला दगडंवर व कपारी मध्ये राहायला आवडते","translated_text":"he:שממית הבתים पाल this animal likes to live on rocks and in cottages.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"बस इतना सा ख्वाब है(चित्रपट)","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[बस इतना सा ख्वाब है]]","hash":"2ad09b7b78dc1a29bc233cfc9be824c0f146bc0e402ffbe2f219cc442132aae6","last_revision":"2014-03-26T13:25:39Z","first_revision":"2009-05-27T13:17:42Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:18.099728","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन बस इतना सा ख्वाब है\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन बस इतना सा ख्वाब है","translated_text":"Redirecting is just a dream.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"शरारत(चित्रपट)","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[शरारत]]","hash":"ab44d226f0a1ce2ede3f681ded4e779ba88dc4d7dfc75e702ca0faf0ab733847","last_revision":"2014-03-26T13:25:44Z","first_revision":"2009-05-27T13:18:15Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:18.156814","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन शरारत\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन शरारत","translated_text":"Re-direction is evil.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"ओम जय जगदिश(चित्रपट)","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[ओम जय जगदीश]]","hash":"8bdcf3d12da6bfd94c069a7e7032db1db52123c1de7af161df874ca6eb6e12d3","last_revision":"2013-06-18T15:37:14Z","first_revision":"2009-05-27T13:18:36Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:18.221891","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन ओम जय जगदीश\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन ओम जय जगदीश","translated_text":"Redirected by Om Jai Jagdish","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"सरकार राज(चित्रपट)","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[सरकार राज]]","hash":"b583a9ad06891e929f23e650112ecd6339b32f80c50a7b4bcc9083446dec7206","last_revision":"2014-03-26T09:22:22Z","first_revision":"2009-05-27T13:18:59Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:18.281540","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन सरकार राज\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन सरकार राज","translated_text":"Re-direction of government","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"मिशन इस्तंबूल(चित्रपट)","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[मिशन इस्तांबूल]]","hash":"e7069a744da5942ee9f89d1357c45bde7f221e58694f9eea2b62fb1c9619fe94","last_revision":"2018-02-03T08:51:19Z","first_revision":"2009-05-27T13:19:21Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:18.336558","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन मिशन इस्तांबूल\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन मिशन इस्तांबूल","translated_text":"Re-routing Mission Istanbul","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"मिकेलेंजेलो","wikicode":"{{माहितीचौकट चित्रशिल्पकार\n| पार्श्वभूमी_रंग = \n| नाव = मायकल ॲन्जेलो\n| चित्र = Miguel Ángel, por Daniele da Volterra (detalle).jpg\n| चित्र_रुंदी = 250 px\n| चित्र_शीर्षक = \n| पूर्ण_नाव = मिकेलेंजेलो दि लोदोविको ब्वोनारॉती सिमॉनि\n| जन्म_दिनांक = [[मार्च ६]], [[इ.स. १४७५|१४७५]]\n| जन्म_स्थान = [[अरेझ्झो]], [[तोस्काना]], [[इटली]]\n| मृत्यू_दिनांक = [[फेब्रुवारी १८]], [[इ.स. १५६४|१५६४]]\n| मृत्यू_स्थान = [[रोम]], [[इटली]]\n| राष्ट्रीयत्व = {{flag|इटली}}\n| कार्यक्षेत्र = [[चित्रकला]], [[अभियांत्रिकी]], [[स्थापत्यशास्त्र]], [[शिल्पकला]], [[मूर्तिकला]], [[कविता|काव्य]]\n| प्रशिक्षण =\n| शैली = [[इटालियन रानिसां]]\n| चळवळ = \n| प्रसिद्ध_कलाकृती = [[पिएटा]], [[डेव्हिड (पुतळा)|डेव्हिडचा पुर्तळा]]\n| आश्रयदाते = \n| पुरस्कार = \n| वडील_नाव = \n| आई_नाव = \n| पती_नाव = \n| पत्नी_नाव = \n| अपत्ये = \n}}\n'''मायकल ॲन्जेलो''' ([[मार्च ६]], [[इ.स. १४७५]] – [[फेब्रुवारी १८]], [[इ.स. १५६४]]) हा एक प्रसिद्ध [[इटालियन भाषा|इटालियन]] चित्रकार, शिल्पकार, वास्तुकार, कवी व अभियंता होता. [[इटालियन रानिसां]] मधील सर्वश्रेष्ठ कलाकारांमध्ये त्याला गणले जाते. मायकल ॲन्जेलोने घडवलेली दोन शिल्पे [[पिएटा]] व [[डेव्हिड (पुतळा)|डेव्हिड]] ह्या [[रानिसां]]मधील मोठ्या कलाकृती मानल्या जातात.\n\n{| style align=center border=1 cellspacing=0\n|-\n|valign=bottom align=center width=270| [[चित्र:Michelangelo's Pieta 5450 cropncleaned.jpg|200 px|center]]
१४९९ साली घडवलेले [[येशू ख्रिस्त|येशू ख्रिस्ताचे]]चे शरीर त्याच्या आई मेरीच्या मांडीवर दाखविणारे पिएटा शिल्प\n|valign=bottom align=center width=270| [[चित्र:Michelangelos David.jpg|200 px|center]]
१५०४ साली बनवलेला डेव्हिडचा पुतळा\n|}\n\nवयाच्या तेराव्या वर्षी तत्कालीन विख्यात चित्रकार डोमेनिको यांच्या कार्यशाळेत शिक्षणासाठी मायकेल दाखल झाला. त्याने डोमेनिकोंच्या कार्यशाळेत रेखांकन आणि भित्तिचित्रकला यांत विलक्षण प्रगती केली. [[फ्लोरेन्सचे प्रजासत्ताक|फ्लोरेन्स]] शहराचा तत्कालीन धनाढ्य आणि कलाकारांची उत्तम पारख असलेला अधिपती [[लॉरेंझो दे मेदिची|लॉरेन्झो दे मेदिची]] याने मायकेलचे गुण हेरून त्याच्या कलासंग्रहातील रोमन शिल्पकृतींचा अभ्यास करण्यासाठी बोलावले.\n\n[[इ.स. १४८९|१४८९]] ते [[इ.स. १४९२|१४९२]] या काळात लॉरेन्झचा वरदहस्त लाभल्यामुळे मिकेलेंजेलोचा संबंध तत्कालीन विख्यात शिल्पकार, तत्त्ववेत्ते यांच्याशी आला. ''बॅटल ऑफ लॅपीत्झ'' हे मिकेलेंजेलोने तयार केलेले संगमरवरातील पहिले शिल्प होय. त्यानंतरच्या आयुष्यात मायकेलने असंख्य शिल्पाकृती बनविल्या. त्यापैकी [[व्हॅटिकन सिटी|व्हॅटिकनमधील]] ''पिएता'', ''डेव्हिड'', ''टुम्ब ऑफ लॉरेन्झो दि मेदिची'', ''डे अँड नाइट'', ''डस्क ऑफ डॉन'' ही संगमरवरी शिल्पे अद्वितीय आणि अजरामर ठरली. याच्या शिल्पांमधून त्याने दर्शविलेली मानवी शरीर प्रमाणबद्धता आणि शरीरसौष्ठव चकित करून टाकणारे आहे.\n\n१५३४ साली मिकेलेंजेलो [[रोम]]ला आला. रोममधील [[सेंट पीटर्स बॅसिलिका|सेंट पीटर्स चर्च]]चे बरेचसे बांधकाम [[रफायेल|राफाएल]], ब्रामांत, पेरूत्झी या वास्तुविशारदांनी केले होते. पुढे [[पोप पॉल तिसरा|तिसऱ्या पोप पॉलच्या]] आग्रहाखातर मिकेलेंजेलोने हे काम पूर्ण करण्याची जबाबदारी स्वीकारली. त्यासाठी मायकेलेने आधी लोरेन्सच्या प्रसिद्ध [[डोमो कॅथेड्रल]]चा अभ्यास केला. सेंट पीटर्स चर्चमधील [[सिस्टीन चॅपेल]]च्या छतावरील चित्रकृतींसाठी मिकेलेंजेलो प्रसिद्ध आहे. या छताचा गिलावा ओला असतानाच छताखाली उताणे पडून मायकेलने ३०० मानवाकृती रंगविलेल्या आहेत.या छताशिवाय मायकेलच्या ''द लास्ट जजमेंट'', ''क्रुसिफिकेशन ऑफ सेंट पीटर्स'' आणि ''कन्व्हर्शन ऑफ सेंट पॉल'' या चित्रकृती प्रसिद्ध आहेत.\n\n== हे सुद्धा पहा ==\n* [[लिओनार्दो दा विंची]]\n\n[[वर्ग:इटालियन चित्रकार]]\n[[वर्ग:इ.स. १४७५ मधील जन्म]]\n[[वर्ग:इ.स. १५६४ मधील मृत्यू]]","hash":"7f108273f8c6c06898f11b198ea9bdd7e6a9651a836d107acd9daa51824f08cf","last_revision":"2022-03-19T17:45:01Z","first_revision":"2009-05-27T13:58:49Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:18.388965","cross_lingual_links":{"ab":"Микеланџьело","af":"Michelangelo","als":"Michelangelo","alt":"Микеланджело","am":"ማይክል አንጄሎ ቡናሮቲ","an":"Michelangelo Buonarroti","ann":"Michelangelo","ar":"ميكيلانجيلو","arc":"ܡܝܟܠܐܢܓܠܘ","arz":"مايكلانجلو","as":"মাইকেলেঞ্জেল'","ast":"Michelangelo","av":"Микеланджело","ay":"Michelangelo Buonarroti","az":"Mikelancelo","azb":"میکلآنژ","ba":"Микеланджело","ban":"Michelangelo Buonarroti","bar":"Michelangelo","bat-smg":"Mikelandžels","bcl":"Michelangelo","be":"Мікеланджэла Буанароці","be-x-old":"Мікелянджэлё","bg":"Микеланджело Буонароти","bh":"माइकलएंजेलो","bi":"Mikelanjelo","bn":"মাইকেলেঞ্জেলো","bo":"མེ་ཀེ་ལན་ཇུ་ལོ།","bpy":"মাইকেলেঞ্জেলো","br":"Michelangelo Buonarroti","bs":"Michelangelo Buonarroti","btm":"Michelangelo","bxr":"Микеланжело","ca":"Michelangelo Buonarroti","cbk-zam":"Michelangelo","cdo":"Michelangelo","ce":"Микеланджело","ceb":"Michelangelo","ch":"Michelangelo","ckb":"میکێلانجێلۆ","co":"Michelanghjulu","crh":"Mikelancelo","cs":"Michelangelo Buonarroti","cv":"Микеланджело","cy":"Michelangelo","da":"Michelangelo","de":"Michelangelo","diq":"Michelangelo Buonarroti","el":"Μιχαήλ Άγγελος","eml":"Michelanzel","en":"Michelangelo","eo":"Mikelanĝelo","es":"Miguel Ángel","et":"Michelangelo","eu":"Michelangelo","ext":"Michelangelo","fa":"میکلآنژ","fi":"Michelangelo","fiu-vro":"Michelangelo","fo":"Michelangelo","fr":"Michel-Ange","frr":"Michelangelo Buonarroti","fur":"Michêlagnul","fy":"Michelangelo","ga":"Michelangelo","gan":"米開朗琪羅","gcr":"Mikel-Anj","gd":"Michelangelo","gl":"Michelangelo","gn":"Michelangelo","got":"𐌼𐌹𐌺𐌴𐌻𐌰𐌽𐌳𐌶𐌾𐌴𐌻𐍉","gv":"Michelangelo","ha":"Michelangelo","hak":"Michelangelo","haw":"Michelangelo","he":"מיכלאנג'לו","hi":"माइकल एंजेलो","hif":"Michelangelo","hr":"Michelangelo Buonarroti","ht":"Michelangelo","hu":"Michelangelo Buonarroti","hy":"Միքելանջելո","hyw":"Միքէլանճելօ","ia":"Michelangelo","id":"Michelangelo Buonarroti","ie":"Michelangelo","ilo":"Michelangelo","io":"Michelangelo","is":"Michelangelo Buonarroti","it":"Michelangelo Buonarroti","ja":"ミケランジェロ・ブオナローティ","jam":"Mikelanjelo","jbo":"mitcelyngelos","jv":"Michelangelo","ka":"მიქელანჯელო ბუონაროტი","kaa":"Michelangelo","kab":"Michelangelo","kbd":"Микеланджело","kbp":"Michel-Ange","kcg":"Michelangelo","kk":"Микеланджело Буонарроти","km":"ម៉ីហ្គេលាំងជេល៉ូ","kn":"ಮೈಕೆಲ್ಯಾಂಜೆಲೊ","ko":"미켈란젤로 부오나로티","ksh":"Michelangelo","ku":"Michelangelo","kw":"Michelangelo","ky":"Микеланжело","la":"Michael Angelus Bonarotius","lb":"Michelangelo Buonarroti","lez":"Микеланджело","lfn":"Michelangelo Buonarroti","li":"Michelangelo Buonarroti","lld":"Michelangelo","lmo":"Michelangelo Buonarroti","ln":"Michel-Anjelu","lt":"Michelangelo","lv":"Mikelandželo","mg":"Michelangelo Buonarroti","mhr":"Микеланджело","mi":"Michelangelo","min":"Michelangelo","mk":"Микеланџело Буонароти","ml":"മൈക്കെലാഞ്ജലോ","mn":"Микеланжело","mnw":"မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ်","ms":"Michelangelo","mt":"Mikelanġlu","mwl":"Miguel Ángelo","my":"မိုက်ကယ်အိန်ဂျလို","mzn":"میکلانجلو","nds":"Michelangelo","nds-nl":"Michelangelo","ne":"माइकलएन्जेलो","new":"माइकेलएञ्जेलो","nl":"Michelangelo Buonarroti","nn":"Michelangelo Buonarroti","nb":"Michelangelo","nov":"Michelangelo","oc":"Michelangelo Buonarroti","olo":"Michelangelo","om":"Michelangelo","os":"Микеланджело","pa":"ਮੀਕੇਲਾਂਜਲੋ","pag":"Michelangelo","pam":"Michelangelo","pcd":"Michelangelo","pl":"Michał Anioł","pms":"Michelangelo Buonarroti","pnb":"مائیکل اینجلو","pt":"Michelangelo","qu":"Miguel Angel","ro":"Michelangelo Buonarroti","roa-rup":"Michelangelo Buonarroti","roa-tara":"Michelangele","ru":"Микеланджело","rue":"Мікеланджело","sah":"Микеланджело","sat":"ᱢᱟᱭᱠᱮᱞᱟᱝᱡᱮᱞᱚ","sc":"Michelangelo Buonarroti","scn":"Michilàncilu Buonarroti","sco":"Michelangelo","sd":"مائيڪل اينجلو","se":"Michelangelo","sh":"Michelangelo Buonarotti","si":"මයිකල් ආන්ජලෝ","simple":"Michelangelo","sk":"Michelangelo Buonarroti","sl":"Michelangelo Buonarroti","so":"Mishelangelo","sq":"Mikelanxhelo","sr":"Микеланђело Буонароти","stq":"Michelangelo di Lodovico Buonarroti Simoni","su":"Michelangelo Buonarroti","sv":"Michelangelo","sw":"Michelangelo","szl":"Michoł Aniōł","szy":"Mi-kay-lang-ci-low","ta":"மைக்கலாஞ்சலோ","te":"మైఖేలాంజెలో","tg":"Микеланҷело","th":"มีเกลันเจโล","tl":"Michelangelo Buonarroti","tly":"Mikelančelo","tr":"Michelangelo","tt":"Микеланджело","tum":"Michelangelo","tyv":"Микеланджело","uk":"Мікеланджело Буонарроті","ur":"مائیکل اینجلو","uz":"Michelangelo","vec":"Michelangelo Buonarroti","vep":"Mikel'andželo","vi":"Michelangelo","vls":"Michelangelo","vo":"Michelangelo","war":"Michelangelo","wuu":"米开朗基罗","xh":"UMichalongelo","xmf":"მიქელანჯელო ბუონაროტი","yi":"מיקעלאנדזשעלא","yo":"Michelangelo","za":"Michelangelo","zh":"米开朗基罗","zh-classical":"米高安哲羅","zh-min-nan":"Michelangelo Buonarroti","zh-yue":"米高安哲羅","zu":"Michelangelo"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:49.639320","text":"मायकल ॲन्जेलो (मार्च ६, इ.स. १४७५ – फेब्रुवारी १८, इ.स. १५६४) हा एक प्रसिद्ध इटालियन चित्रकार, शिल्पकार, वास्तुकार, कवी व अभियंता होता. इटालियन रानिसां मधील सर्वश्रेष्ठ कलाकारांमध्ये त्याला गणले जाते. मायकल ॲन्जेलोने घडवलेली दोन शिल्पे पिएटा व डेव्हिड ह्या रानिसांमधील मोठ्या कलाकृती मानल्या जातात.\n\nवयाच्या तेराव्या वर्षी तत्कालीन विख्यात चित्रकार डोमेनिको यांच्या कार्यशाळेत शिक्षणासाठी मायकेल दाखल झाला. त्याने डोमेनिकोंच्या कार्यशाळेत रेखांकन आणि भित्तिचित्रकला यांत विलक्षण प्रगती केली. फ्लोरेन्स शहराचा तत्कालीन धनाढ्य आणि कलाकारांची उत्तम पारख असलेला अधिपती लॉरेन्झो दे मेदिची याने मायकेलचे गुण हेरून त्याच्या कलासंग्रहातील रोमन शिल्पकृतींचा अभ्यास करण्यासाठी बोलावले.\n\n१४८९ ते १४९२ या काळात लॉरेन्झचा वरदहस्त लाभल्यामुळे मिकेलेंजेलोचा संबंध तत्कालीन विख्यात शिल्पकार, तत्त्ववेत्ते यांच्याशी आला. बॅटल ऑफ लॅपीत्झ हे मिकेलेंजेलोने तयार केलेले संगमरवरातील पहिले शिल्प होय. त्यानंतरच्या आयुष्यात मायकेलने असंख्य शिल्पाकृती बनविल्या. त्यापैकी व्हॅटिकनमधील पिएता, डेव्हिड, टुम्ब ऑफ लॉरेन्झो दि मेदिची, डे अँड नाइट, डस्क ऑफ डॉन ही संगमरवरी शिल्पे अद्वितीय आणि अजरामर ठरली. याच्या शिल्पांमधून त्याने दर्शविलेली मानवी शरीर प्रमाणबद्धता आणि शरीरसौष्ठव चकित करून टाकणारे आहे.\n\n१५३४ साली मिकेलेंजेलो रोमला आला. रोममधील सेंट पीटर्स चर्चचे बरेचसे बांधकाम राफाएल, ब्रामांत, पेरूत्झी या वास्तुविशारदांनी केले होते. पुढे तिसऱ्या पोप पॉलच्या आग्रहाखातर मिकेलेंजेलोने हे काम पूर्ण करण्याची जबाबदारी स्वीकारली. त्यासाठी मायकेलेने आधी लोरेन्सच्या प्रसिद्ध डोमो कॅथेड्रलचा अभ्यास केला. सेंट पीटर्स चर्चमधील सिस्टीन चॅपेलच्या छतावरील चित्रकृतींसाठी मिकेलेंजेलो प्रसिद्ध आह��. या छताचा गिलावा ओला असतानाच छताखाली उताणे पडून मायकेलने ३०० मानवाकृती रंगविलेल्या आहेत.या छताशिवाय मायकेलच्या द लास्ट जजमेंट, क्रुसिफिकेशन ऑफ सेंट पीटर्स आणि कन्व्हर्शन ऑफ सेंट पॉल या चित्रकृती प्रसिद्ध आहेत.\n\nलिओनार्दो दा विंची\n\nवर्ग:इटालियन चित्रकार वर्ग:इ.स. १४७५ मधील जन्म वर्ग:इ.स. १५६४ मधील मृत्यू\n","elements":[{"type":"infobox","content":"{{माहितीचौकट चित्रशिल्पकार\n| पार्श्वभूमी_रंग = \n| नाव = मायकल ॲन्जेलो\n| चित्र = Miguel Ángel, por Daniele da Volterra (detalle).jpg\n| चित्र_रुंदी = 250 px\n| चित्र_शीर्षक = \n| पूर्ण_नाव = मिकेलेंजेलो दि लोदोविको ब्वोनारॉती सिमॉनि\n| जन्म_दिनांक = [[मार्च ६]], [[इ.स. १४७५|१४७५]]\n| जन्म_स्थान = [[अरेझ्झो]], [[तोस्काना]], [[इटली]]\n| मृत्यू_दिनांक = [[फेब्रुवारी १८]], [[इ.स. १५६४|१५६४]]\n| मृत्यू_स्थान = [[रोम]], [[इटली]]\n| राष्ट्रीयत्व = {{flag|इटली}}\n| कार्यक्षेत्र = [[चित्रकला]], [[अभियांत्रिकी]], [[स्थापत्यशास्त्र]], [[शिल्पकला]], [[मूर्तिकला]], [[कविता|काव्य]]\n| प्रशिक्षण =\n| शैली = [[इटालियन रानिसां]]\n| चळवळ = \n| प्रसिद्ध_कलाकृती = [[पिएटा]], [[डेव्हिड (पुतळा)|डेव्हिडचा पुर्तळा]]\n| आश्रयदाते = \n| पुरस्कार = \n| वडील_नाव = \n| आई_नाव = \n| पती_नाव = \n| पत्नी_नाव = \n| अपत्ये = \n}}"},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"मायकल ॲन्जेलो (मार्च ६, इ.स.","translated_text":"Michael Angelo (March 6, C.E.)","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१४७५ – फेब्रुवारी १८, इ.स.","translated_text":"1475 ⁇ February 18, C.E.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१५६४) हा एक प्रसिद्ध इटालियन चित्रकार, शिल्पकार, वास्तुकार, कवी व अभियंता होता.","translated_text":"1564) was a famous Italian painter, architect, poet and engineer.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"इटालियन रानिसां मधील सर्वश्रेष्ठ कलाकारांमध्ये त्याला गणले जाते.","translated_text":"He is regarded as one of the finest artists of the Italian Renaissance.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मायकल ॲन्जेलोने घडवलेली दोन शिल्पे पिएटा व डेव्हिड ह्या रानिसांमधील मोठ्या कलाकृती मानल्या जातात.","translated_text":"Two sculptures by Michelangelo, Pieta and David, are considered to be the greatest works of art in the world.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"table","content":"{| style align=center border=1 cellspacing=0\n|-\n|valign=bottom align=center width=270| [[चित्र:Michelangelo's Pieta 5450 cropncleaned.jpg|200 px|center]]
१४९९ साली घडवलेले [[येशू ख्रिस्त|येशू ख्रिस्ताचे]]चे शरीर त्याच्या आई मेरीच्या मांडीवर दाखविणारे पिएटा शिल्प\n|valign=bottom align=center width=270| [[चित्र:Michelangelos David.jpg|200 px|center]]
१५०४ साली बनवलेला डेव्हिडचा पुतळा\n|}"},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वयाच्या तेराव्या वर्षी तत्कालीन विख्यात चित्रकार डोमेनिको यांच्या कार्यशाळेत शिक्षणास��ठी मायकेल दाखल झाला.","translated_text":"At the age of thirteen, Michael entered the workshop of the then famous painter Domenico to be educated.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्याने डोमेनिकोंच्या कार्यशाळेत रेखांकन आणि भित्तिचित्रकला यांत विलक्षण प्रगती केली.","translated_text":"He made remarkable progress in drawing and mural painting in a Dominican workshop.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"फ्लोरेन्स शहराचा तत्कालीन धनाढ्य आणि कलाकारांची उत्तम पारख असलेला अधिपती लॉरेन्झो दे मेदिची याने मायकेलचे गुण हेरून त्याच्या कलासंग्रहातील रोमन शिल्पकृतींचा अभ्यास करण्यासाठी बोलावले.","translated_text":"Governor Lorenzo de' Medici, then a wealthy Florentine and skilled artist, stole Michael's qualities and invited him to study the Roman sculptures in his art collection.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"१४८९ ते १४९२ या काळात लॉरेन्झचा वरदहस्त लाभल्यामुळे मिकेलेंजेलोचा संबंध तत्कालीन विख्यात शिल्पकार, तत्त्ववेत्ते यांच्याशी आला.","translated_text":"During the period from 1489 to 1492, Michelangelo's relationship with the then renowned architect, the philosopher, was greatly enhanced by the prosperity of Lawrence.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"बॅटल ऑफ लॅपीत्झ हे मिकेलेंजेलोने तयार केलेले संगमरवरातील पहिले शिल्प होय.","translated_text":"The Battle of Lapitz is Michelangelo's first marble sculpture.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यानंतरच्या आयुष्यात मायकेलने असंख्य शिल्पाकृती बनविल्या.","translated_text":"In his later life, Michael made numerous sculptures.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यापैकी व्हॅटिकनमधील पिएता, डेव्हिड, टुम्ब ऑफ लॉरेन्झो दि मेदिची, डे अँड नाइट, डस्क ऑफ डॉन ही संगमरवरी शिल्पे अद्वितीय आणि अजरामर ठरली.","translated_text":"Among them, the Vatican's Pieta, David, the Tomb of Lorenzo de' Medici, Day and Night, and the Dome of the Dawn were unique and unique.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"याच्या शिल्पांमधून त्याने दर्शविलेली मानवी शरीर प्रमाणबद्धता आणि शरीरसौष्ठव चकित करून टाकणारे आहे.","translated_text":"His sculptures depict the human body with amazing proportionality and body structure.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"१५३४ साली मिकेलेंजेलो रोमला आला.","translated_text":"In 1534, Michelangelo arrived in Rome.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"रोममधील सेंट पीटर्स चर्चचे बरेचसे बांधकाम राफाएल, ब्रामांत, पेरूत्झी या वास्तुविशारदांनी केले होते.","translated_text":"Much of St. Peter's Church in Rome was built by architects such as Raphael, Bramante, and Perutzi.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पुढे तिसऱ्या पोप पॉलच्या आग्रहाखातर मिकेलेंजेलोने हे काम पूर्ण करण्याची जबाबदारी स्वीकारली.","translated_text":"At the request of Pope Paul III, Michelangelo took on the responsibility of completing the work.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यासाठी मायकेलेने आधी लोरेन्सच्या प्रसिद्ध डोमो कॅथेड्रलचा अभ्यास के��ा.","translated_text":"For this, Michael first studied the famous Domo Cathedral in Lawrence.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सेंट पीटर्स चर्चमधील सिस्टीन चॅपेलच्या छतावरील चित्रकृतींसाठी मिकेलेंजेलो प्रसिद्ध आहे.","translated_text":"Michelangelo is best known for his paintings on the ceiling of the Sistine Chapel in St. Peter's Church.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"या छताचा गिलावा ओला असतानाच छताखाली उताणे पडून मायकेलने ३०० मानवाकृती रंगविलेल्या आहेत.या छताशिवाय मायकेलच्या द लास्ट जजमेंट, क्रुसिफिकेशन ऑफ सेंट पीटर्स आणि कन्व्हर्शन ऑफ सेंट पॉल या चित्रकृती प्रसिद्ध आहेत.","translated_text":"Michael has painted over 300 human figures, including The Last Judgment, The Crucifixion of St. Peter and the Conversion of St. Paul.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"हे सुद्धा पहा","translated_text":"See also","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"लिओनार्दो दा विंची","translated_text":"Leonardo da Vinci was born in Italy.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:इटालियन चित्रकार वर्ग:इ.स.","translated_text":"Class: Italian painter class: CE","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१४७५ मधील जन्म वर्ग:इ.स.","translated_text":"Born in 1475: C.E.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१५६४ मधील मृत्यू","translated_text":"He died in 1564.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"मिकेलेंजेलो दि लोदोविको ब्वोनारॉती सिमॉनि","wikicode":"#पुनर्निर्देशन [[मिकेलेंजेलो]]","hash":"f63590d09ddfcb92d8fbe61c291767a35acf5a53b984f0e1d83e4d91cc18db39","last_revision":"2016-05-31T06:09:28Z","first_revision":"2009-05-27T14:08:10Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:18.462978","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"पुनर्निर्देशन मिकेलेंजेलो\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुनर्निर्देशन मिकेलेंजेलो","translated_text":"This is a direct translation of Michelangelo.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"चित्पावन आडनावांची यादी","wikicode":"=='''अ'''==\nअग्निहोत्री\n\nअघाटेकर\n\nअठीरकर\n\nअभ्यंकर\n\nआखवे\n\nआगरकर \n\nआगलावे\n\nआगाशे\n\nआचवल \n\nआचारी\n\nआचार्य \n\nआठवले\n\nआपटे\n\nआपट्ये\n\nआंबेडकर\n\nआमकर\n\nआवळस्कर\n\nओक\n\nओगले\n\nआंबेकर\n\n=='''क'''==\nकरंदीकर\n\nकरमरकर\n\nकर्वे\n\nकळसकर\n\nकाटके\n\nकाणे\n\n\nकानिटकर\n\nकान्हेरे\n\nकापरेकर\n\nकापशे\n\nकापसे\n\nकार्लेकर\n\nकावडीकर\n\nकाशीकर\n\n\nकिडमिडे\n\nकिणकिणे\n\nकुंटे\n\nकुर्लेकर\n\nकेतकर\n\n[[केळकर]]\n\nकोकणे\n\nकोपरकर\n\nकोल्हटकर\n\n=='''ख'''==\nखंगाळे\n\nखरे\n\nखाजगीवाले\n\nखाजणे\n\nखांडवीकर\n\nखाडिलकर\n\nखामकर\n\nखांबेटे\n\nखारवाले\n\n=='''ग'''==\n\nगणपुले\n\nगद्रे\n\nगांगल\n\nगाडगीळ\n\nगानू\n\nगोखले\n\nगोगटे\n\nगोडबोले\n\nगोडसे\n\nगोंधळेकर\n\nगोरे\n\nगोवंडे\n\nगोवित्रीकर\n\nगोसावी\n\nगोळे\n\n=='''घ'''==\n\nघाणेकर\n\nघारपुरे\n\nघारे\n\nघुले\n\nघैसास\n\nघोटवडेकर\n\nघांघरेकर\n\nघनवटकर\n\nघांघुरडे\n\n== च ==\nचितळे\n\nचिपळूणकर\n\n���िपळोणकर\n\nचक्रदेव\n\nचाफेकर\n\nचिंचाळकर\n\n=='''छ'''==\nछत्रे\n\n=='''ज'''==\nजाईल\n\nजोग\n\nजोगदंड\n\nजोगळेकर\n\nजोशी\n\n=='''ट'''==\n* टापरे\n* टिळक\n* टेण्ये\n\n=='''ठ'''==\nठोसर\n\n=='''ड'''==\nडोंगरे\n\n=='''ढ'''==\nढमढेरे\n\n=='''त'''==\nताम्हणकर \n\nतिखे\n\nतुळपुळे\n\n=='''थ'''==\nथत्ते\n\nथेटे\n\nथोरवे\n\n=='''द'''==\nदांडेकर\n\nदातार\n\nदाते\n\nदामले\n\nदीक्षित\n\nदेव\n\nदेवधर\n\nदेवल\n\nदेशपांडे\n\nदेसाई\n\nदेपोलकर\n\nदाभोळकर\n\nदिवेकर\n\n=='''न'''==\nनातू\n\nनिमकर \n\nनेने\n\nनरवणे\n\nनगरकर\n\nनित्सुरे\n\nपाटील\n\nपटवर्धन\n\nपरचुरे\n \nपरांजपे\n \nपाटणकर \n\nपिंगळे\n\nपेठे\n\nपेंडसे\n\nपोंक्षे\n\nपाळंदे\n\nपुराणिक\n\nपाध्ये\n\nपंडित\n\n=='''फ'''==\nफाटे\n \nफडके\n\nफफे\n\nफाटक\n\nफाळके\n\nफणसे\n\nफडणवीस\n\n=='''ब'''==\n\nबकालकर\n\nबडे\n\nबर्वे\n\nबागुल\n\nबापट\n\nबाम\n\nबालकर\n\nबाळ\n\nबेडेकर\n\nबेंद्रे\n\nबेहेरे\n\nबोडस\n\nबोरकर\n\n=='''भ'''==\n\nभट\n\nभागवत\n\nभाजेकर\n\nभानू\n\nभाटे\n\nभावे\n\nभिडे\n\nभुस्कुटे\n\nभेंडे\n\nभोगले\n\nभातखंडे\n\n=='''म'''==\nमन्नूरकर \n\nमराठे\n\nमालशे\n\nमनोळीकर\n\nमुळे\n\nमुळेकर\n\nमुळ्ये\n\nमेहेंदळे\n\nमोडक\n\nमोने\n\nम्हसकर\n\nमंडलिक\n\nमनोहर\n\nमहाजन\n\nमोहन\n\n=='''य'''==\nयोगी\n\n=='''र'''==\n\nरानडे\n\nराणे\n\nरिसबूड\n\nराजवाडे\n\nरास्ते\n\nरत्नपारखी\n\n=='''ल'''==\nलोंढे\n\nलागू\n\nलिमये\n\nलेले\n\nलघाटे\n\nलुकतुके\n\n=='''व'''==\nवझे\n\nवर्तक\n\nवाडदेकर\n\nविद्वांस\n\nवेंगुर्लेकर\n\nवैद्य\n\nवैशंपायन\n\nवेलणकर\n\nवेखंडे\n\nवाटवे\n\n=='''श'''==\n* शारंगपाणी\n* शास्त्रकार \n* शास्त्री\n* शिंगटे\n* शिंत्रे\n* शिदये\n* शिंदे\n* शिदोरे\n* शिद्ये\n* शिद्रास\n* शिवनेकर\n* शुक्ल\n* शेटे\n*शेलार\n* शेंडे\n* शेंड्ये\n* शेवडे\n* शौचे\n* श्रावण\n* श्रीखंडे\n* श्रोत्री\n\n=='''स'''[http://www.kokanastha.com/htm/s_surname.htm]==\n* सखदेव\n* सद्मनी\n* सबनीस\n* सरंजामे\n* सहस्रबुद्धे\n* साकळे\n* साखरे\n* साठे\n* साठये\n* साठ्ये\n* सातकर\n* साने\n* सामल\n* सावरकर\n* सासणे\n* सिधये\n* सिद्धये\n* सुकडकर\n* सुंकळे\n* सुगवेकर\n* सुणके\n* सुतार\n* सुभेदार\n* सुरनिस\n* सोमण\n* सोवनी\n* सोहोनी\n* सौचे\n* स्वयंपाकी\n\n=='''ह'''==\n* हसबनीस\n* हसरे\n* हापसे\n\n==हेसुद्धा पहा==\n*[[चित्पावन कोकणस्थ ब्राह्मण]]\n==संदर्भ आणि नोंदी==\n\n\n[[वर्ग:मराठी आडनावे]]","hash":"ad5f46fcd533d93b31230d4d3c0ff61413cceab13792bc6c7be7efce3d438057","last_revision":"2024-04-23T13:02:57Z","first_revision":"2009-05-27T15:04:47Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:18.522576","cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"अग्निहोत्री\n\nअघाटेकर\n\nअठीरकर\n\nअभ्यंकर\n\nआखवे\n\nआगरकर\n\nआगलावे\n\nआगाशे\n\nआचवल\n\nआचारी\n\nआचार्य\n\nआठवले\n\nआपटे\n\nआपट्ये\n\nआंबेडकर\n\nआमकर\n\nआवळस्कर\n\nओक\n\nओगले\n\nआंबेकर\n\nकरंदीकर\n\nकरमरकर\n\nकर्वे\n\nकळसकर\n\nकाटके\n\nकाणे\n\nकानिटकर\n\n��ान्हेरे\n\nकापरेकर\n\nकापशे\n\nकापसे\n\nकार्लेकर\n\nकावडीकर\n\nकाशीकर\n\nकिडमिडे\n\nकिणकिणे\n\nकुंटे\n\nकुर्लेकर\n\nकेतकर\n\nकेळकर\n\nकोकणे\n\nकोपरकर\n\nकोल्हटकर\n\nखंगाळे\n\nखरे\n\nखाजगीवाले\n\nखाजणे\n\nखांडवीकर\n\nखाडिलकर\n\nखामकर\n\nखांबेटे\n\nखारवाले\n\nगणपुले\n\nगद्रे\n\nगांगल\n\nगाडगीळ\n\nगानू\n\nगोखले\n\nगोगटे\n\nगोडबोले\n\nगोडसे\n\nगोंधळेकर\n\nगोरे\n\nगोवंडे\n\nगोवित्रीकर\n\nगोसावी\n\nगोळे\n\nघाणेकर\n\nघारपुरे\n\nघारे\n\nघुले\n\nघैसास\n\nघोटवडेकर\n\nघांघरेकर\n\nघनवटकर\n\nघांघुरडे\n\nचितळे\n\nचिपळूणकर\n\nचिपळोणकर\n\nचक्रदेव\n\nचाफेकर\n\nचिंचाळकर\n\nछत्रे\n\nजाईल\n\nजोग\n\nजोगदंड\n\nजोगळेकर\n\nजोशी\n\nटापरे टिळक टेण्ये\n\nठोसर\n\nडोंगरे\n\nढमढेरे\n\nताम्हणकर\n\nतिखे\n\nतुळपुळे\n\nथत्ते\n\nथेटे\n\nथोरवे\n\nदांडेकर\n\nदातार\n\nदाते\n\nदामले\n\nदीक्षित\n\nदेव\n\nदेवधर\n\nदेवल\n\nदेशपांडे\n\nदेसाई\n\nदेपोलकर\n\nदाभोळकर\n\nदिवेकर\n\nनातू\n\nनिमकर\n\nनेने\n\nनरवणे\n\nनगरकर\n\nनित्सुरे\n\nपाटील\n\nपटवर्धन\n\nपरचुरे\n\nपरांजपे\n\nपाटणकर\n\nपिंगळे\n\nपेठे\n\nपेंडसे\n\nपोंक्षे\n\nपाळंदे\n\nपुराणिक\n\nपाध्ये\n\nपंडित\n\nफाटे\n\nफडके\n\nफफे\n\nफाटक\n\nफाळके\n\nफणसे\n\nफडणवीस\n\nबकालकर\n\nबडे\n\nबर्वे\n\nबागुल\n\nबापट\n\nबाम\n\nबालकर\n\nबाळ\n\nबेडेकर\n\nबेंद्रे\n\nबेहेरे\n\nबोडस\n\nबोरकर\n\nभट\n\nभागवत\n\nभाजेकर\n\nभानू\n\nभाटे\n\nभावे\n\nभिडे\n\nभुस्कुटे\n\nभेंडे\n\nभोगले\n\nभातखंडे\n\nमन्नूरकर\n\nमराठे\n\nमालशे\n\nमनोळीकर\n\nमुळे\n\nमुळेकर\n\nमुळ्ये\n\nमेहेंदळे\n\nमोडक\n\nमोने\n\nम्हसकर\n\nमंडलिक\n\nमनोहर\n\nमहाजन\n\nमोहन\n\nयोगी\n\nरानडे\n\nराणे\n\nरिसबूड\n\nराजवाडे\n\nरास्ते\n\nरत्नपारखी\n\nलोंढे\n\nलागू\n\nलिमये\n\nलेले\n\nलघाटे\n\nलुकतुके\n\nवझे\n\nवर्तक\n\nवाडदेकर\n\nविद्वांस\n\nवेंगुर्लेकर\n\nवैद्य\n\nवैशंपायन\n\nवेलणकर\n\nवेखंडे\n\nवाटवे\n\nशारंगपाणी शास्त्रकार शास्त्री शिंगटे शिंत्रे शिदये शिंदे शिदोरे शिद्ये शिद्रास शिवनेकर शुक्ल शेटे शेलार शेंडे शेंड्ये शेवडे शौचे श्रावण श्रीखंडे श्रोत्री\n\nसखदेव सद्मनी सबनीस सरंजामे सहस्रबुद्धे साकळे साखरे साठे साठये साठ्ये सातकर साने सामल सावरकर सासणे सिधये सिद्धये सुकडकर सुंकळे सुगवेकर सुणके सुतार सुभेदार सुरनिस सोमण सोवनी सोहोनी सौचे स्वयंपाकी\n\nहसबनीस हसरे हापसे\n\nचित्पावन कोकणस्थ ब्राह्मण\n\nवर्ग:मराठी आडनावे\n","elements":[{"type":"heading","text":"अ","translated_text":"The A.","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"अग्निहोत्री","translated_text":"Agnihotri","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"अघाटेकर","translated_text":"Ahead of us.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"अठीरकर","translated_text":"It's hard to say.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"अभ्यंकर","translated_text":"A worker","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"आखवे","translated_text":"What is it?","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"आगरकर","translated_text":"Aggarkar","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"आगलावे","translated_text":"It's coming.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"आगाशे","translated_text":"Warning","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"आचवल","translated_text":"What is it?","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"आचारी","translated_text":"The cook","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"आचार्य","translated_text":"Acharya","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"आठवले","translated_text":"I remembered.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"आपटे","translated_text":"Disadvantages","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"आपट्ये","translated_text":"Disasters","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"आंबेडकर","translated_text":"Ambedkar","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"आमकर","translated_text":"Our taxes","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"आवळस्कर","translated_text":"Interesting","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"ओक","translated_text":"Oh, my God.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"ओगले","translated_text":"It's all right.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"आंबेकर","translated_text":"Ambedkar","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"क","translated_text":"The C","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"करंदीकर","translated_text":"by Karandikar","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"करमरकर","translated_text":"by Karmarkar","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"कर्वे","translated_text":"Curve","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"कळसकर","translated_text":"It's not easy.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"काटके","translated_text":"The cats.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"काणे","translated_text":"Why?","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"कानिटकर","translated_text":"What is the meaning of life?","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"कान्हेरे","translated_text":"Canterbury","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"कापरेकर","translated_text":"What is the meaning of life?","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"कापशे","translated_text":"What is the meaning of life?","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"कापसे","translated_text":"Capped","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"कार्लेकर","translated_text":"What is it?","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"कावडीकर","translated_text":"Kawadikar","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"काशीकर","translated_text":"Kashikar","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"किडमिडे","translated_text":"The Kidmids","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"किणकिणे","translated_text":"How can we do that?","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"कुंटे","translated_text":"The traps","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"कुर्लेकर","translated_text":"what is it?","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"केतकर","translated_text":"How many?","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"केळकर","translated_text":"It's not easy.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"कोकणे","translated_text":"What is the meaning of life?","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"कोपरकर","translated_text":"Coopers","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"कोल्हटकर","translated_text":"Kolhatkar","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"ख","translated_text":"What is it?","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"खंगाळे","translated_text":"What is the meaning of life?","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"खरे","translated_text":"It is true.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"खाजगीवाले","translated_text":"The private sector","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"खाजणे","translated_text":"How to Eat","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"खांडवीकर","translated_text":"Khandvikar","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"खाडिलकर","translated_text":"What is it?","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"खामकर","translated_text":"What is it?","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"खांबेटे","translated_text":"What is the meaning of life?","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"खारवाले","translated_text":"They are salty.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"ग","translated_text":"The C.","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"गणपुले","translated_text":"Gunnapule","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"गद्रे","translated_text":"Donkeys","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"गांगल","translated_text":"The Ganges","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"गाडगीळ","translated_text":"It is dark.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"गानू","translated_text":"The song","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"गोखले","translated_text":"Gokhale","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"गोगटे","translated_text":"The Goths","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"गोडबोले","translated_text":"God bless you.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"गोडसे","translated_text":"The Goddess","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"गोंधळेकर","translated_text":"Confusingly","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"गोरे","translated_text":"White","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"गोवंडे","translated_text":"Goose","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"गोवित्रीकर","translated_text":"Gowthrikar","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"गोसावी","translated_text":"Gosavi","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"गोळे","translated_text":"Balls","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"घ","translated_text":"(c) The","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"घाणेकर","translated_text":"Dirty","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"घारपुरे","translated_text":"Gharpur","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"घारे","translated_text":"Houses","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"घुले","translated_text":"It's a mess.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"घैसास","translated_text":"Grass","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"घोटवडेकर","translated_text":"He is a liar.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"घांघरेकर","translated_text":"It's a whisper.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"घनवटकर","translated_text":"It is dense.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"घांघुरडे","translated_text":"What is the meaning of life?","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"च","translated_text":"The C's","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"चितळे","translated_text":"What is the meaning of life?","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"चिपळूणकर","translated_text":"It's not easy.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"चिपळोणकर","translated_text":"It's a sticky one.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"चक्रदेव","translated_text":"Chakraborty","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"चाफेकर","translated_text":"The chef.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"चिंचाळकर","translated_text":"He shouted.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"छ","translated_text":"The sixth.","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"छत्रे","translated_text":"The umbrellas","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"ज","translated_text":"What is it?","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"जाईल","translated_text":"It will.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"जोग","translated_text":"Yoga","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"जोगदंड","translated_text":"What is the meaning of life?","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"जोगळेकर","translated_text":"What is the meaning of life?","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"जोशी","translated_text":"Joshi","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"ट","translated_text":"The T.","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"टापरे टिळक टेण्ये","translated_text":"This is the first time I've seen this.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"ठ","translated_text":"What is it?","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"ठोसर","translated_text":"It's easy.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"ड","translated_text":"What is it?","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"डोंगरे","translated_text":"The mountains","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"ढ","translated_text":"What is it?","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"ढमढेरे","translated_text":"What is it about you?","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"त","translated_text":"So what?","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"ताम्हणकर","translated_text":"What is it?","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"तिखे","translated_text":"It is sharp.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"तुळपुळे","translated_text":"What is the meaning of the Bible?","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"थ","translated_text":"The th.","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"थत्ते","translated_text":"What is it?","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"थेटे","translated_text":"Directly","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"थोरवे","translated_text":"What is the meaning of life?","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"द","translated_text":"The The","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"दांडेकर","translated_text":"by Dandecker","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"दातार","translated_text":"Datar","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"दाते","translated_text":"Donors","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"दामले","translated_text":"Costly","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"दीक्षित","translated_text":"Dixit","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"देव","translated_text":"God","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"देवधर","translated_text":"Goddard","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"देवल","translated_text":"What is God?","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"देशपांडे","translated_text":"Deshpande","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"देसाई","translated_text":"Desai","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"देपोलकर","translated_text":"What is it?","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"दाभोळकर","translated_text":"It's really hard.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"दिवेकर","translated_text":"What is it?","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"न","translated_text":"No, it is not.","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"नातू","translated_text":"My granddaughter","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"निमकर","translated_text":"It's not easy.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"नेने","translated_text":"Take it easy.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"नरवणे","translated_text":"How can we do that?","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"नगरकर","translated_text":"City tax","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"नित्सुरे","translated_text":"Nithsure","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पाटील","translated_text":"Patil","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पटवर्धन","translated_text":"Pat Vardhan","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"परचुर��","translated_text":"The Parchures","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"परांजपे","translated_text":"What is the meaning of life?","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पाटणकर","translated_text":"Pathankar","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पिंगळे","translated_text":"What is the meaning of life?","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पेठे","translated_text":"Where are you?","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पेंडसे","translated_text":"The pendulum","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पोंक्षे","translated_text":"What is the meaning of life?","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पाळंदे","translated_text":"What is it?","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पुराणिक","translated_text":"The Old Testament","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पाध्ये","translated_text":"On the feet.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पंडित","translated_text":"The Pandit","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"फ","translated_text":"The F","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"फाटे","translated_text":"Faults","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"फडके","translated_text":"What is it?","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"फफे","translated_text":"What is it?","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"फाटक","translated_text":"The gate","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"फाळके","translated_text":"What is the meaning of life?","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"फणसे","translated_text":"Traps","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"फडणवीस","translated_text":"What are some of the reasons for this?","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"ब","translated_text":"The B","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"बकालकर","translated_text":"What is it?","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"बडे","translated_text":"The Big One","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"बर्वे","translated_text":"It's a good idea.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"बागुल","translated_text":"What is it?","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"बापट","translated_text":"It's a butterfly.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"बाम","translated_text":"The left","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"बालकर","translated_text":"Children","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"बाळ","translated_text":"The baby","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"बेडेकर","translated_text":"What is it?","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"बेंद्रे","translated_text":"What is it?","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"बेहेरे","translated_text":"It's a shame.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"बोडस","translated_text":"Boyds","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"बोरकर","translated_text":"The Borker","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"भ","translated_text":"The B's","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"भट","translated_text":"The Bottle","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"भागवत","translated_text":"What is the meaning of life?","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"भाजेकर","translated_text":"What is it?","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"भानू","translated_text":"What is it?","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"भाटे","translated_text":"Rents","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"भावे","translated_text":"Brothers and sisters","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"भिडे","translated_text":"The crowds","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"भुस्कुटे","translated_text":"Bhaskot","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"भेंडे","translated_text":"Sheep","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"भोगले","translated_text":"Enjoyed","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"भातखंडे","translated_text":"What is the meaning of life?","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"म","translated_text":"What is it?","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"मन्नूरकर","translated_text":"Manurkar","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"मराठे","translated_text":"Marathas","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"मालशे","translated_text":"Malshes","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"मनोळीकर","translated_text":"What is the meaning of life?","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"मुळे","translated_text":"The Roots","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"मुळेकर","translated_text":"The root cause","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"मुळ्ये","translated_text":"What are the values?","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"मेहेंदळे","translated_text":"What is the meaning of life?","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"मोडक","translated_text":"It's not easy.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"मोने","translated_text":"What is it?","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"म्हसकर","translated_text":"What is it?","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"मंडलिक","translated_text":"What is the meaning of the Bible?","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"मनोहर","translated_text":"Manohar","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"महाजन","translated_text":"What is it?","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"मोहन","translated_text":"Mohan","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"य","translated_text":"Yes, yes.","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"योगी","translated_text":"The Yogi","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"र","translated_text":"What is it?","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"रानडे","translated_text":"Why not?","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"राणे","translated_text":"Rane","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"रिसबूड","translated_text":"Rise and fall","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"राजवाडे","translated_text":"The palace","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"रास्ते","translated_text":"Roads","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"रत्नपारखी","translated_text":"A jeweler","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"ल","translated_text":"What is it?","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"लोंढे","translated_text":"Height","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"लागू","translated_text":"Applied","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"लिमये","translated_text":"What is it?","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"लेले","translated_text":"It's a bear.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"लघाटे","translated_text":"The shortfall","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"लुकतुके","translated_text":"What is the meaning of this verse?","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"व","translated_text":"And what?","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वझे","translated_text":"What is it?","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्तक","translated_text":"Speakers","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वाडदेकर","translated_text":"What is the meaning of life?","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"विद्वांस","translated_text":"The Widows","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वेंगुर्लेकर","translated_text":"What is the meaning of life?","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वैद्य","translated_text":"Physician","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वैशंपायन","translated_text":"Vaishampayan","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वेलणकर","translated_text":"What is it?","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वेखंडे","translated_text":"What is the meaning of life?","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वाटवे","translated_text":"Think about it.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"श","translated_text":"What is it?","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"शारंगपाणी शास्त्रकार शास्त्री शिंगटे शिंत्रे शिदये शिंदे शिदोरे शिद्ये शिद्रास शिवनेकर शुक्ल शेटे शेलार शेंडे शेंड्ये शेवडे शौचे श्रावण श्रीखंडे श्रोत्री","translated_text":"Sharangpani scientist Shastri Shinte Shintre Shidey Shinde Shidey Shidey Shidey Shidey Shidras Shivnekar Shukl Shete Sheler Shende Shende Shende Shende Shawe Shravan Shri Khandere Shastra","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"स","translated_text":"What is it?","level":2,"citations":[{"content":"[http://www.kokanastha.com/htm/s_surname.htm]","char_index":1,"name":null,"url":"http://www.kokanastha.com/htm/s_surname.htm","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":631598,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:45.038797-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":1,"source_quality_raw_score":0.1654052734375}],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"सखदेव सद्मनी सबनीस सरंजामे सहस्रबुद्धे साकळे साखरे साठे साठये साठ्ये सातकर साने सामल सावरकर सासणे सिधये सिद्धये ���ुकडकर सुंकळे सुगवेकर सुणके सुतार सुभेदार सुरनिस सोमण सोवनी सोहोनी सौचे स्वयंपाकी","translated_text":"Sakhdev sadmanis sabnees saranjame thousandbuddhe sackle sackre sackhe sixty sixty sevenakar san samal savarkar saasane sidhiyes sidhiyes suckadkar suckle suggveker sunke suthar suvedar sunnis sonna sowani sohoni soune cook","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"ह","translated_text":"Oh, my God.","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"हसबनीस हसरे हापसे","translated_text":"The Hussites laughed.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"हेसुद्धा पहा","translated_text":"See also","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"चित्पावन कोकणस्थ ब्राह्मण","translated_text":"Chithpavan is a corner Brahmin.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"संदर्भ आणि नोंदी","translated_text":"References and records","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:मराठी आडनावे","translated_text":"Category:Marathi surnames","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"देशस्थ ब्राह्मण","wikicode":"'''देशस्थ ब्राह्मण''' ही महाराष्ट्रीय सनातन वैदिक [[हिंदू धर्म|हिंदूंच्या]] [[ब्राह्मण (जात)|ब्राह्मण]] जातीतील ६ पोटजातींपैकी लोकसंख्येने सर्वात मोठी पोटजात आहे. मराठी ब्राह्मण जातीतील इतर ५ पोटजाती [[कऱ्हाडे ब्राह्मण|कऱ्हाडे]], [[चित्पावन कोकणस्थ ब्राह्मण|चित्पावन]], [[देवरुखे ब्राह्मण|देवरुखे]] , [[दैवज्ञ ब्राह्मण|दैवज्ञ]] व [[गौड सारस्वत ब्राह्मण|सारस्वत]] ह्या आहेत. देशस्थ ब्राह्मणांच्या [[देशस्थ ऋग्वेदी ब्राह्मण|ऋग्वेदी]] व [[देशस्थ यजुर्वेदी ब्राह्मण|यजुर्वेदी]] ह्या दोन शाखा आहेत. देशस्थ ब्राह्मण समाज हा प्रामुख्याने [[महाराष्ट्र|महाराष्ट्रात]] व [[कर्नाटक|कर्नाटकच्या]] उत्तर भागात आढळतो. \n\nगेल्या दोन सहस्र वर्षात देशस्थ समाजाने अनेक ऐतिहासिकदृष्ट्या महत्त्वाची व्यक्तिमत्त्वे निर्माण केली आहेत. यामध्ये भास्कर II [{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=AsU7R69gqDIC|title=The Illustrated Weekly of India, Volume 95|author=Pritish Nandy|publisher=Bennett, Coleman & Company, Limited, at the Times of India Press|page=30|year=1974|quote=Deshasthas have contributed to mathematics and literature as well as to the cultural and religious heritage of India. Bhaskaracharaya was one of the greatest mathematicians of ancient India.}}]सारखे गणितज्ञ, भवभूती सारखे संस्कृत विद्वान,[{{cite book\n|title= The Sri-Krsna Temple at Udupi: The History and Spiritual Center of the Madhvite Sect of Hinduism\n|url=https://archive.org/details/SriKrsnaTempleAtUdupi\n|first=B.N\n|last=Hebbar\n|publisher=Bharatiya Granth Nikethan\n|year=2005\n|page=227\n|isbn=81-89211-04-8}}][{{Sfn|Hebbar|2005|p=227}}][{{cite book | title = The illustrated weekly of India, volume 95 | page = 30 | year = 1974}}]{{Sfn|Chopra|1982|p=54}} ज्ञानेश्वर, श्रीपादराजा, एकनाथ, पुरंदर दास, समर्थ रामदास आणि विजय दास सारखे भक्ती संत आणि जयतीर्थ आणि व्यासतीर्थ यांसारखे तर्कशास्त्रज्ञ यांचा समावेश आहे.{{Sfn|Hebbar|2005|p=205}}\n\nआदी शंकराचार्यांनी भारताच्या चार टोकांन�� धर्मपीठे स्थापन केली. या चारही पीठाच्या व्यवस्थेसाठी शंकराचार्यांनी [[कोल्हापूर]]कडील चार देशस्थ ब्राह्मणांची मुख्य पुजारी म्हणून नेमणूक केली होती. ही परंपरा आजही चालू आहे. जगद्गुरू [[शंकराचार्य|शंकराचार्यांच्या]] [[केरळ]]मधल्या कालडी या गावातील वेदपाठशाळेचे मुख्य कमलाकर नावाचे देशस्थ ब्राह्मण आहेत. काशीला विश्वेश्वराच्या मंदिराच्या आसपास स्थायिक झालेल्या मराठी ब्राह्मणांपैकी जवळजवळ सगळे देशस्थ [[ब्राह्मण]] असतात.{{संदर्भ हवा}}\n\n==भौगोलिक वितरण==\n\nदेशस्थ ब्राह्मण हे मूळ भारतीय [[महाराष्ट्र]], [[कर्नाटक]], पश्चिम [[आंध्र प्रदेश]] ह्या राज्यात अधिक आहेत। मराठी देशस्थ व कानडी देशस्थ ह्यामध्ये भाषा वगळल्यास काही फरक नाही । तथापि पुरोहित म्हणून त्यांचे प्रशिक्षण, हिंदू कायदे आणि धर्मग्रंथांमधील कौशल्य आणि प्रशासकीय कौशल्ये यांनी ऐतिहासिकदृष्ट्या त्यांना भारताच्या कानाकोपऱ्यात रोजगार मिळवून दिला आहे. शिवकालीन पेशवे पद हे देशस्थ ब्राह्मण भूषवित असत । त्या पूर्वीही महाराष्ट्रातून अनेक देशस्थ ब्राह्मण हे उत्तर भारतातील ब्रज , अवध , कोसल प्रांतात तर शिवकालीन दक्षिण दिग्विजया पासून दक्षिणेत तमिळ नाडू मध्ये स्थायिक झाले। उदाहरणार्थ, १७०० च्या दशकात, जयपूरच्या दरबारात [[काशी ]] येथून देशस्थ ब्राह्मणांची भरती करण्यात आली होती. दक्षिण भारतात [[विजयनगर साम्राज्य]] पडल्यानंतर हा समुदाय बनारसला स्थलांतरित झाला होता.[{{cite book|author=Heidi Pauwels|title=Mobilizing Krishna's World: The Writings of Prince Sāvant Singh of Kishangarh|url=https://books.google.com/books?id=OE9nDwAAQBAJ&pg=PP1|date=26 October 2017|publisher=University of Washington Press|isbn=978-0-295-74224-3|page=31}}][[मराठा साम्राज्य]] भारतभर विस्तारत असताना समाजाची सर्वात मोठी चळवळ झाली. [[पेशवे]], [[होळकर]], [[शिंदे|सिंधिया]], आणि [[गायकवाड घराणे|गायकवाड]] राजघराण्यातील नेत्यांनी सत्तेच्या नवीन जागा स्थापन केल्या तेव्हा पुजारी, कारकून आणि सैन्यातील लोकांची लक्षणीय लोकसंख्या त्यांच्यासोबत घेतली. यातील बहुतेक स्थलांतरित साक्षर वर्गातील होते जसे की विविध ब्राह्मण उपजाती आणि [[CKP|चांद्रसेनीय कायस्थ प्रभू]]. या गटांनी [[बडोदा]], [[इंदूर]], [[ग्वाल्हेर]], [[बुंदेलखंड]], [[तंजावूर]] यांसारख्या अनेक ठिकाणी नवीन मराठा साम्राज्याच्या राज्यांमध्ये प्रशासनाचा कणा बनवला.[{{cite journal|last1=Roberts|first1=John|title=The Movement of Elites in Western India under Early British Rule|journal=The Historical Journal|date=1971|volume=14|issue=2|pages=243–244|jstor=2637955}}]\nसध्याच्या महाराष्ट्रात, समाज आता बहुतांशी शहरी आहे.[व्होरा, राजेंद्र. \"ग्रामीण क्षेत्रातून शहरी क्षेत्रात सत्तेचे स्थलांतर.\" इकॉनॉमिक अँड पॉलिटिकल वीकली, खंड. 31, क्र. 2/3, 1996, पृ. 171-173. JSTOR, www.jstor.org/stable/4403686. 3 फेब्रुवारी 2020 रोजी प्रवेश केला]\n \n==आडनावे ==\nकुलकर्णी, देशमुख, देशपांडे, जोशी ही देशस्थांमधली प्रमुख आडनावांपैकी आहेत. यांशिवाय काही सहस्र आडनावे देशस्थांत अस्तित्वात आहेत. त्यांच्या या विशाल संख्येमुळे पंचांगांत त्यांच्या आडनावांची जंत्री दिलेली नसते. रुईकर पंचांगात एक छोटी जंत्री दिलेली आहे.{{संदर्भ हवा}} यांची आडनावे काहीवेळा त्यांच्या पूर्वजांच्या गावाच्या नावापासून तयार होतात. उदाहरणार्थ बीडकर आडनाव असलेल्या व्यक्तीचे मूळ गाव हे बीड असते. धारवाडकर आडनाव असलेल्या व्यक्तीचे धारवाड. कविवर्य [[कुसुमाग्रज]] हे मूळचे शिरवाड गावचे म्हणून त्यांचे आडनाव शिरवाडकर. त्याव्यतिरिक्त काही आडनावे त्यांच्या उद्योगव्यवसायामुळे ठरत असत. जसे कुलकर्णी हे आडनाव कुळांच्या करसंबंधीत गणिते करणाऱ्या व्यक्तीचे, तर जोशी हे आडनाव ज्योतिषशास्त्र जाणणाऱ्या व्यक्तीचे. कधीकधी आडनाव हे शारीरिक व मानसिक गुणावरून असते. ब्राह्मणांमध्ये पाटील, देशमुख ही देखील नवे आढळतात । उदाहरणार्थ बुद्धिसागर म्हणजे बुद्धीचा सागर किंवा सागरासम अफाट बुद्धी असलेला.{{संदर्भ हवा}}. काही काही आडनावे क्वचितच असतात, जसे गाडे, ससाणे, भणगे, गाडेकर ही आडनावे देखील देशस्थ ब्राम्हणांत येतात । \n\n== देशस्थ ब्राह्मणांच्या संस्था ==\n* शुक्ल यजुर्वेदी देशस्थ ब्राह्मण सभा , पुणे \n* देशस्थ ऋग्वेदी ब्राह्मण संस्था, कसबा पेठ, [[पुणे]] आणि कांदिवली, कुर्ला, गोरेगाव, डोंबिवली, दादर, बोरीवली, मालाड, मुलुंड (सर्व [[मुंबई]]).\n* देशस्थ ऋग्वेदी मंगल कार्यालय, तपकीर गल्ली, पुणे\n* देशस्थ ऋग्वेदी ब्राह्मण शिक्षणोत्तेजक संस्था, पुणे\n* देशस्थ संघ, विले-पार्ले (मुंबई)\n* देशस्थ ऋग्वेदी संस्था, नाशिक\n* ब्राह्मण कार्यालय, चित्रशाळेसमोर, सदाशिव पेठ, पुणे\n==संदर्भ आणि नोंदी==\n{{संदर्भयादी}}\n\n[[वर्ग:मराठी ब्राह्मण]]\n[[वर्ग:ब्राह्मण पोटजाती]]","hash":"54ef646799d3739ed06ad1da068e2c79a659653180187675429ef2e6856d2201","last_revision":"2024-02-13T21:00:33Z","first_revision":"2009-05-27T16:14:54Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:18.577774","cross_lingual_links":{"bn":"দেশস্থ ব্রাহ্মণ","en":"Deshastha Brahmin","kn":"ದೇಶಸ್ಥ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು","ml":"ദേശാസ്ഥ ബ്രാഹ്മണർ","pl":"Deśastha","ta":"தேசஸ்த் பிராமணர்","te":"దేశస్థ బ్రాహ్మణులు"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:49.639320","text":"देशस्थ ब्राह्मण ही महाराष्ट्रीय सनातन वैदिक हिंदूंच्या ब्राह्मण जातीतील ६ पोटजातींपैकी लोकसंख्येने सर्वात मोठी पोटजात आहे. मराठी ब्राह्मण जातीतील इतर ५ पोटजाती कऱ्हाडे, चित्पावन, देवरुखे , दैवज्ञ व सारस्वत ह्या आहेत. देशस्थ ब्राह्मणांच्या ऋग्वेदी व यजुर्वेदी ह्या दोन शाखा आहेत. देशस्थ ब्राह्मण समाज हा प्रामुख्याने महाराष्ट्रात व कर्नाटकच्या उत्तर भागात आढळतो.\n\nगेल्या दोन सहस्र वर्षात देशस्थ समाजाने अनेक ऐतिहासिकदृष्ट्या महत्त्वाची व्यक्तिमत्त्वे निर्माण केली आहेत. यामध्ये भास्कर II सारखे गणितज्ञ, भवभूती सारखे संस्कृत विद्वान, ज्ञानेश्वर, श्रीपादराजा, एकनाथ, पुरंदर दास, समर्थ रामदास आणि विजय दास सारखे भक्ती संत आणि जयतीर्थ आणि व्यासतीर्थ यांसारखे तर्कशास्त्रज्ञ यांचा समावेश आहे.\n\nआदी शंकराचार्यांनी भारताच्या चार टोकांना धर्मपीठे स्थापन केली. या चारही पीठाच्या व्यवस्थेसाठी शंकराचार्यांनी कोल्हापूरकडील चार देशस्थ ब्राह्मणांची मुख्य पुजारी म्हणून नेमणूक केली होती. ही परंपरा आजही चालू आहे. जगद्गुरू शंकराचार्यांच्या केरळमधल्या कालडी या गावातील वेदपाठशाळेचे मुख्य कमलाकर नावाचे देशस्थ ब्राह्मण आहेत. काशीला विश्वेश्वराच्या मंदिराच्या आसपास स्थायिक झालेल्या मराठी ब्राह्मणांपैकी जवळजवळ सगळे देशस्थ ब्राह्मण असतात.\n\nदेशस्थ ब्राह्मण हे मूळ भारतीय महाराष्ट्र, कर्नाटक, पश्चिम आंध्र प्रदेश ह्या राज्यात अधिक आहेत। मराठी देशस्थ व कानडी देशस्थ ह्यामध्ये भाषा वगळल्यास काही फरक नाही । तथापि पुरोहित म्हणून त्यांचे प्रशिक्षण, हिंदू कायदे आणि धर्मग्रंथांमधील कौशल्य आणि प्रशासकीय कौशल्ये यांनी ऐतिहासिकदृष्ट्या त्यांना भारताच्या कानाकोपऱ्यात रोजगार मिळवून दिला आहे. शिवकालीन पेशवे पद हे देशस्थ ब्राह्मण भूषवित असत । त्या पूर्वीही महाराष्ट्रातून अनेक देशस्थ ब्राह्मण हे उत्तर भारतातील ब्रज , अवध , कोसल प्रांतात तर शिवकालीन दक्षिण दिग्विजया पासून दक्षिणेत तमिळ नाडू मध्ये स्थायिक झाले। उदाहरणार्थ, १७०० च्या दशकात, जयपूरच्या दरबारात काशी येथून देशस्थ ब्राह्मणांची भरती करण्यात आली होती. दक्षिण भारतात विजयनगर साम्राज्य पडल्यानंतर हा समुद���य बनारसला स्थलांतरित झाला होता.मराठा साम्राज्य भारतभर विस्तारत असताना समाजाची सर्वात मोठी चळवळ झाली. पेशवे, होळकर, सिंधिया, आणि गायकवाड राजघराण्यातील नेत्यांनी सत्तेच्या नवीन जागा स्थापन केल्या तेव्हा पुजारी, कारकून आणि सैन्यातील लोकांची लक्षणीय लोकसंख्या त्यांच्यासोबत घेतली. यातील बहुतेक स्थलांतरित साक्षर वर्गातील होते जसे की विविध ब्राह्मण उपजाती आणि चांद्रसेनीय कायस्थ प्रभू. या गटांनी बडोदा, इंदूर, ग्वाल्हेर, बुंदेलखंड, तंजावूर यांसारख्या अनेक ठिकाणी नवीन मराठा साम्राज्याच्या राज्यांमध्ये प्रशासनाचा कणा बनवला. सध्याच्या महाराष्ट्रात, समाज आता बहुतांशी शहरी आहे.\n\nकुलकर्णी, देशमुख, देशपांडे, जोशी ही देशस्थांमधली प्रमुख आडनावांपैकी आहेत. यांशिवाय काही सहस्र आडनावे देशस्थांत अस्तित्वात आहेत. त्यांच्या या विशाल संख्येमुळे पंचांगांत त्यांच्या आडनावांची जंत्री दिलेली नसते. रुईकर पंचांगात एक छोटी जंत्री दिलेली आहे. यांची आडनावे काहीवेळा त्यांच्या पूर्वजांच्या गावाच्या नावापासून तयार होतात. उदाहरणार्थ बीडकर आडनाव असलेल्या व्यक्तीचे मूळ गाव हे बीड असते. धारवाडकर आडनाव असलेल्या व्यक्तीचे धारवाड. कविवर्य कुसुमाग्रज हे मूळचे शिरवाड गावचे म्हणून त्यांचे आडनाव शिरवाडकर. त्याव्यतिरिक्त काही आडनावे त्यांच्या उद्योगव्यवसायामुळे ठरत असत. जसे कुलकर्णी हे आडनाव कुळांच्या करसंबंधीत गणिते करणाऱ्या व्यक्तीचे, तर जोशी हे आडनाव ज्योतिषशास्त्र जाणणाऱ्या व्यक्तीचे. कधीकधी आडनाव हे शारीरिक व मानसिक गुणावरून असते. ब्राह्मणांमध्ये पाटील, देशमुख ही देखील नवे आढळतात । उदाहरणार्थ बुद्धिसागर म्हणजे बुद्धीचा सागर किंवा सागरासम अफाट बुद्धी असलेला.. काही काही आडनावे क्वचितच असतात, जसे गाडे, ससाणे, भणगे, गाडेकर ही आडनावे देखील देशस्थ ब्राम्हणांत येतात ।\n\nशुक्ल यजुर्वेदी देशस्थ ब्राह्मण सभा , पुणे देशस्थ ऋग्वेदी ब्राह्मण संस्था, कसबा पेठ, पुणे आणि कांदिवली, कुर्ला, गोरेगाव, डोंबिवली, दादर, बोरीवली, मालाड, मुलुंड (सर्व मुंबई). देशस्थ ऋग्वेदी मंगल कार्यालय, तपकीर गल्ली, पुणे देशस्थ ऋग्वेदी ब्राह्मण शिक्षणोत्तेजक संस्था, पुणे देशस्थ संघ, विले-पार्ले (मुंबई) देशस्थ ऋग्वेदी संस्था, नाशिक ब्राह्मण कार्यालय, चित्रशाळेसमोर, सदाश���व पेठ, पुणे\n\nवर्ग:मराठी ब्राह्मण वर्ग:ब्राह्मण पोटजाती\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"देशस्थ ब्राह्मण ही महाराष्ट्रीय सनातन वैदिक हिंदूंच्या ब्राह्मण जातीतील ६ पोटजातींपैकी लोकसंख्येने सर्वात मोठी पोटजात आहे.","translated_text":"The Deshastha Brahmin is the most populous of the six tribes of the Brahmin caste of Maharashtra Sanatan Vedic Hindus.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मराठी ब्राह्मण जातीतील इतर ५ पोटजाती कऱ्हाडे, चित्पावन, देवरुखे , दैवज्ञ व सारस्वत ह्या आहेत.","translated_text":"The other five tribes of the Marathi Brahmin caste are Karhade, Chithpavan, Devarukhe, Deivagha and Saraswat.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"देशस्थ ब्राह्मणांच्या ऋग्वेदी व यजुर्वेदी ह्या दोन शाखा आहेत.","translated_text":"There are two branches of the Brahmins of the country, the Rigveda and the Yajurveda.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"देशस्थ ब्राह्मण समाज हा प्रामुख्याने महाराष्ट्रात व कर्नाटकच्या उत्तर भागात आढळतो.","translated_text":"The Deshasthi Brahmin community is mainly found in Maharashtra and northern Karnataka.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"गेल्या दोन सहस्र वर्षात देशस्थ समाजाने अनेक ऐतिहासिकदृष्ट्या महत्त्वाची व्यक्तिमत्त्वे निर्माण केली आहेत.","translated_text":"Over the last two millennia, the society has produced many historically important personalities.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"यामध्ये भास्कर II सारखे गणितज्ञ, भवभूती सारखे संस्कृत विद्वान, ज्ञानेश्वर, श्रीपादराजा, एकनाथ, पुरंदर दास, समर्थ रामदास आणि विजय दास सारखे भक्ती संत आणि जयतीर्थ आणि व्यासतीर्थ यांसारखे तर्कशास्त्रज्ञ यांचा समावेश आहे.","translated_text":"These include mathematicians like Bhaskar II, Sanskrit scholars like Bhabhuthi, Sanskrit scholars like Gyaneshwar, Sripadaraja, Eknath, Purandar Das, Bhakti Saints like Prabhas Ramdas and Vijay Das, and logicians like Jaityarth and Vyastyarth.","trailing_whitespace":"","citations":[{"content":"[{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=AsU7R69gqDIC|title=The Illustrated Weekly of India, Volume 95|author=Pritish Nandy|publisher=Bennett, Coleman & Company, Limited, at the Times of India Press|page=30|year=1974|quote=Deshasthas have contributed to mathematics and literature as well as to the cultural and religious heritage of India. Bhaskaracharaya was one of the greatest mathematicians of ancient India.}}]","char_index":18,"name":null,"url":"https://books.google.com/books?id=AsU7R69gqDIC","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html; charset=ISO-8859-1","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":45778,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:47.900335-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":"Deshasthas have contributed to mathematics and literature as well as to the cultural and religious heritage of India. Bhaskaracharaya was one of the greatest mathematicians of ancient India.","source_quality_label":3,"source_quality_raw_score":0.48779296875},{"content":"[{{cite book |title= The Sri-Krsna Temple at Udupi: The History and Spiritual Center of the Madhvite Sect of Hinduism |url=https://archive.org/details/SriKrsnaTempleAtUdupi |first=B.N |last=Hebbar |publisher=Bharatiya Granth Nikethan |year=2005 |page=227 |isbn=81-89211-04-8}}]","char_index":62,"name":null,"url":"https://archive.org/details/SriKrsnaTempleAtUdupi","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html; charset=UTF-8","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":215227,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:48.080641-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":1,"source_quality_raw_score":0.17236328125},{"content":"[{{Sfn|Hebbar|2005|p=227}}]","char_index":62,"name":null,"url":null,"source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":null,"source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"[{{cite book | title = The illustrated weekly of India, volume 95 | page = 30 | year = 1974}}]","char_index":62,"name":null,"url":null,"source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":null,"source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"आदी शंकराचार्यांनी भारताच्या चार टोकांना धर्मपीठे स्थापन केली.","translated_text":"Aadi Shankaracharya established Dharma Seats in the four corners of India.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"या चारही पीठाच्या व्यवस्थेसाठी शंकराचार्यांनी कोल्हापूरकडील चार देशस्थ ब्राह्मणांची मुख्य पुजारी म्हणून नेमणूक केली होती.","translated_text":"Shankaracharya had appointed the four Deshastha Brahmins of Kolhapur as the chief priests for the four Pithas.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ही परंपरा आजही चालू आहे.","translated_text":"This tradition continues today.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"जगद्गुरू शंकराचार्यांच्या केरळमधल्या कालडी या गावातील वेदपाठशाळेचे मुख्य कमलाकर नावाचे देशस्थ ब्राह्मण आहेत.","translated_text":"Kamlakar, the head of the Vedapathschool of Jagad Guru Shankaracharya's village of Kaldi in Kerala is a Brahmin from the country.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"काशीला विश्वेश्वराच्या मंदिराच्या आसपास स्थायिक झालेल्या मराठी ब्राह्मणांपैकी जवळजवळ सगळे देशस्थ ब्राह्मण असतात.","translated_text":"Almost all of the Marathi Brahmins who settled around the temple of Kashila Visveswara are indigenous Brahmins.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"भौगोलिक वितरण","translated_text":"Geographical distribution","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"देशस्थ ब्राह्मण हे मूळ भारतीय महाराष्ट्र, कर्नाटक, पश्चिम आंध्र प्रदेश ह्या राज्यात अधिक आहेत। मराठी देशस्थ व कानडी देशस्थ ह्यामध्ये भाषा वगळल्यास काही फरक नाही । तथापि पुरोहित म्हणून त्यांचे प्रशिक्षण, हिंदू कायदे आणि धर्मग्रंथांमधील कौशल्य आणि प्रशासकीय कौशल्ये यांनी ऐतिहासिकदृष्ट्या त्यांना भारताच्या कानाकोपऱ्यात रोजगार मिळवून दिला आहे.","translated_text":"The Deshasth Brahmins are predominantly from the Indian states of Maharashtra, Karnataka, West Andhra Pradesh. Marathi Deshasth and Kandy Deshasth make no distinction apart from language. However, their training as priests, skill in Hindu laws and scriptures and administrative skills have historically earned them employment in every corner of India.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"शिवकालीन पेशवे पद हे देशस्थ ब्राह्मण भूषवित असत । त्या पूर्वीही महाराष्ट्रातून अनेक देशस्थ ब्राह्मण हे उत्तर भारतातील ब्रज , अवध , कोसल प्रांतात तर शिवकालीन दक्षिण दिग्विजया पासून दक्षिणेत तमिळ नाडू मध्ये स्थायिक झ��ले। उदाहरणार्थ, १७०० च्या दशकात, जयपूरच्या दरबारात काशी येथून देशस्थ ब्राह्मणांची भरती करण्यात आली होती.","translated_text":"Prior to this, many of the country's Brahmins from Maharashtra settled in the Braj, Awadh, Kosal Provinces of northern India, while the Shiva period south from Digvijaya in the south to Tamil Nadu. For example, in the 1700s, the Jaipur court recruited the country's Brahmins from Kashi.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"दक्षिण भारतात विजयनगर साम्राज्य पडल्यानंतर हा समुदाय बनारसला स्थलांतरित झाला होता.मराठा साम्राज्य भारतभर विस्तारत असताना समाजाची सर्वात मोठी चळवळ झाली. पेशवे, होळकर, सिंधिया, आणि गायकवाड राजघराण्यातील नेत्यांनी सत्तेच्या नवीन जागा स्थापन केल्या तेव्हा पुजारी, कारकून आणि सैन्यातील लोकांची लक्षणीय लोकसंख्या त्यांच्यासोबत घेतली.","translated_text":"The community migrated to Banaras after the fall of the Vijayanagar Empire in South India. As the Maratha Empire expanded across India, it became the largest movement of the society. When the leaders of the Peshawar, Holkar, Sindhi, and Gaikwad dynasties established new seats of power, a significant population of priests, cartoonists and soldiers joined them.","trailing_whitespace":" ","citations":[{"content":"[{{cite book|author=Heidi Pauwels|title=Mobilizing Krishna's World: The Writings of Prince Sāvant Singh of Kishangarh|url=https://books.google.com/books?id=OE9nDwAAQBAJ&pg=PP1|date=26 October 2017|publisher=University of Washington Press|isbn=978-0-295-74224-3|page=31}}]","char_index":82,"name":"Pauwels2017","url":"https://books.google.com/books?id=OE9nDwAAQBAJ&pg=PP1","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html; charset=ISO-8859-1","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":33237,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:49.150698-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":1,"source_quality_raw_score":0.09002685546875}],"citations_needed":[]},{"text":"यातील बहुतेक स्थलांतरित साक्षर वर्गातील होते जसे की विविध ब्राह्मण उपजाती आणि चांद्रसेनीय कायस्थ प्रभू.","translated_text":"Most of these immigrants were from literate classes such as various Brahmin tribes and Chandraseniya Kaishta Prabhu.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"या गटांनी बडोदा, इंदूर, ग्वाल्हेर, बुंदेलखंड, तंजावूर यांसारख्या अनेक ठिकाणी नवीन मराठा साम्राज्याच्या राज्यांमध्ये प्रशासनाचा कणा बनवला.","translated_text":"These groups formed the backbone of administration in the new Maratha Empire states in many places such as Baroda, Indore, Gwalior, Bundelkhand, Tanjaur.","trailing_whitespace":" ","citations":[{"content":"[{{cite journal|last1=Roberts|first1=John|title=The Movement of Elites in Western India under Early British Rule|journal=The Historical Journal|date=1971|volume=14|issue=2|pages=243–244|jstor=2637955}}]","char_index":137,"name":null,"url":null,"source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":null,"source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}],"citations_needed":[]},{"text":"सध्याच्या महाराष्ट्रात, समाज आता बहुतांशी शहरी आहे.","translated_text":"In present-day Maharashtra, society is now mostly urban.","trailing_whitespace":"","citations":[{"content":"[व्होरा, राजेंद्र. \"ग्रामीण क्षेत्रातून शहरी क्षेत्रात सत्तेचे स्थलांतर.\" इकॉनॉमिक अँड पॉलिटिकल वीकली, खंड. 31, क्र. 2/3, 1996, पृ. 171-173. JSTOR, www.jstor.org/stable/4403686. 3 फेब्रुवारी 2020 रोजी प्रवेश केला]","char_index":51,"name":null,"url":null,"source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":null,"source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"आडनावे","translated_text":"What is the meaning of the name?","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"कुलकर्णी, देशमुख, देशपांडे, जोशी ही देशस्थांमधली प्रमुख आडनावांपैकी आहेत.","translated_text":"Kulkarni, Deshmukh, Deshpande, Joshi are among the leading names in the country.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"यांशिवाय काही सहस्र आडनावे देशस्थांत अस्तित्वात आहेत.","translated_text":"In addition, there are a few thousand surnames in the country.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यांच्या या विशाल संख्येमुळे पंचांगांत त्यांच्या आडनावांची जंत्री दिलेली नसते.","translated_text":"Because of their large numbers, their names were not given in the calendars.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"रुईकर पंचांगात एक छोटी जंत्री दिलेली आहे.","translated_text":"There is a small chant in the Ruiker calendar.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"यांची आडनावे काहीवेळा त्यांच्या पूर्वजांच्या गावाच्या नावापासून तयार होतात.","translated_text":"Their surnames are sometimes derived from the name of their ancestral village.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"उदाहरणार्थ बीडकर आडनाव असलेल्या व्यक्तीचे मूळ गाव हे बीड असते.","translated_text":"For example, the village of origin of a person with the surname Bidkar is Bid.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"धारवाडकर आडनाव असलेल्या व्यक्तीचे धारवाड.","translated_text":"A person with the last name of a bearer.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"कविवर्य कुसुमाग्रज हे मूळचे शिरवाड गावचे म्हणून त्यांचे आडनाव शिरवाडकर.","translated_text":"Kavivarya Kusumagarj is originally from the village of Shirwad, his surname being Shirwadkar.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्याव्यतिरिक्त काही आडनावे त्यांच्या उद्योगव्यवसायामुळे ठरत असत.","translated_text":"In addition, some of the problems were caused by their business activities.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"जसे कुलकर्णी हे आडनाव कुळांच्या करसंबंधीत गणिते करणाऱ्या व्यक्तीचे, तर जोशी हे आडनाव ज्योतिषशास्त्र जाणणाऱ्या व्यक्तीचे.","translated_text":"Just as Kulkarni is the surname of the person who calculates the taxation of clans, Joshi is the surname of the person who knows astrology.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"कधीकधी आडनाव हे शारीरिक व मानसिक गुणावरून असते.","translated_text":"Sometimes a surname is due to physical and mental qualities.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ब्राह्मणांमध्ये पाटील, देशमुख ही देखील नवे आढळतात । उदाहरणार्थ बुद्धिसागर म्हणजे बुद्धीचा सागर किंवा सागरासम अफाट बुद्धी असलेला..","translated_text":"In the Brahmins, Patil and Deshmukh are also found. For example, the Bodhisagar is the sea of wisdom or the sea of vast wisdom.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"काही काही आडनावे क्वचितच असतात, जसे गाडे, ससाणे, भणगे, गाडेकर ही आडनावे देखील देशस्थ ब्राम्हणांत येतात ।","translated_text":"Some of the adjectives are rare, such as cars, rats, jewellery, trainers these adjectives also come to the Brahmans of the country.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"देशस्थ ब्राह्मणांच्या संस्था","translated_text":"Institutions of the Brahmins of the country","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"शुक्ल यजुर्वेदी देशस्थ ब्राह्मण सभा , पुणे देशस्थ ऋग्वेदी ब्राह्मण संस्था, कसबा पेठ, पुणे आणि कांदिवली, कुर्ला, गोरेगाव, डोंबिवली, दादर, बोरीवली, मालाड, मुलुंड (सर्व मुंबई).","translated_text":"Shukla Yajurvedi Deshast Brahmin Sabha, Pune Deshast Rigvedy Brahmin Institution, Kasba Peth, Pune and Kandywali, Kurla, Goregaon, Donibwali, Dadra, Boriwali, Malad, Mulund (all of which are located in Mumbai).","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"देशस्थ ऋग्वेदी मंगल कार्यालय, तपकीर गल्ली, पुणे देशस्थ ऋग्वेदी ब्राह्मण शिक्षणोत्तेजक संस्था, पुणे देशस्थ संघ, विले-पार्ले (मुंबई) देशस्थ ऋग्वेदी संस्था, नाशिक ब्राह्मण कार्यालय, चित्रशाळेसमोर, सदाशिव पेठ, पुणे","translated_text":"Deshast Rigvedy Margal Office, Tapkir Galle, Pune Deshast Rigvedy Brahmin Educational Promotion Institute, Pune Deshast Union, Vile-Parle (Mumbai) Deshast Rigvedy Institute, Nashik Brahmin Office, in front of the cinema, Sadhasiv Patch, Pune","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"संदर्भ आणि नोंदी","translated_text":"References and records","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:मराठी ब्राह्मण वर्ग:ब्राह्मण पोटजाती","translated_text":"Class: Marathi Brahmins Class: Brahmins of the Tribe","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[{"text":"गेल्या दोन सहस्र वर्षात देशस्थ समाजाने अनेक ऐतिहासिकदृष्ट्या महत्त्वाची व्यक्तिमत्त्वे निर्माण केली आहेत. यामध्ये भास्कर II सारखे गणितज्ञ, भवभूती सारखे संस्कृत विद्वान, ज्ञानेश्वर, श्रीपादराजा, एकनाथ, पुरंदर दास, समर्थ रामदास आणि विजय दास सारखे भक्ती संत आणि जयतीर्थ आणि व्यासतीर्थ यांसारखे तर्कशास्त्रज्ञ यांचा समावेश आहे.","translated_text":"Over the last two millennia, the society has produced many historically important personalities. These include mathematicians like Bhaskar II, Sanskrit scholars like Bhabhuthi, Sanskrit scholars like Gyaneshwar, Sripadaraja, Eknath, Purandar Das, Bhakti Saints like Prabhas Ramdas and Vijay Das, and logicians like Jaityarth and Vyastyarth.","citations":[{"content":"[{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=AsU7R69gqDIC|title=The Illustrated Weekly of India, Volume 95|author=Pritish Nandy|publisher=Bennett, Coleman & Company, Limited, at the Times of India Press|page=30|year=1974|quote=Deshasthas have contributed to mathematics and literature as well as to the cultural and religious heritage of India. Bhaskaracharaya was one of the greatest mathematicians of ancient India.}}]","char_index":124,"name":null,"url":"https://books.google.com/books?id=AsU7R69gqDIC","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html; charset=ISO-8859-1","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":45778,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:47.900335-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":"Deshasthas have contributed to mathematics and literature as well as to the cultural and religious heritage of India. Bhaskaracharaya was one of the greatest mathematicians of ancient India.","source_quality_label":3,"source_quality_raw_score":0.48779296875},{"content":"[{{cite book |title= The Sri-Krsna Temple at Udupi: The History and Spiritual Center of the Madhvite Sect of Hinduism |url=https://archive.org/details/SriKrsnaTempleAtUdupi |first=B.N |last=Hebbar |publisher=Bharatiya Granth Nikethan |year=2005 |page=227 |isbn=81-89211-04-8}}]","char_index":168,"name":null,"url":"https://archive.org/details/SriKrsnaTempleAtUdupi","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html; charset=UTF-8","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":215227,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:48.080641-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":1,"source_quality_raw_score":0.17236328125},{"content":"[{{Sfn|Hebbar|2005|p=227}}]","char_index":168,"name":null,"url":null,"source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":null,"source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"[{{cite book | title = The illustrated weekly of India, volume 95 | page = 30 | year = 1974}}]","char_index":168,"name":null,"url":null,"source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":null,"source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}]},{"text":"देशस्थ ब्राह्मण हे मूळ भारतीय महाराष्ट्र, कर्नाटक, पश्चिम आंध्र प्रदेश ह्या राज्यात अधिक आहेत। मराठी देशस्थ व कानडी देशस्थ ह्यामध्ये भाषा वगळल्यास काही फरक नाही । तथापि पुरोहित म्हणून त्यांचे प्रशिक्षण, हिंदू कायदे आणि धर्मग्रंथांमधील कौशल्य आणि प्रशासकीय कौशल्ये यांनी ऐतिहासिकदृष्ट्या त्यांना भारताच्या कानाकोपऱ्यात रोजगार मिळवून दिला आहे. शिवकालीन पेशवे पद हे देशस्थ ब्राह्मण भूषवित असत । त्या पूर्वीही महाराष्ट्रातून अनेक देशस्थ ब्राह्मण हे उत्तर भारतातील ब्रज , अवध , कोसल प्रांतात तर शिवकालीन दक्षिण दिग्विजया पासून दक्षिणेत तमिळ नाडू मध्ये स्थायिक झाले। उदाहरणार्थ, १७०० च्या दशकात, जयपूरच्या दरबारात काशी येथून देशस्थ ब्राह्मणांची भरती करण्यात आली होती. दक्षिण भारतात विजयनगर साम्राज्य पडल्यानंतर हा समुदाय बनारसला स्थलांतरित झाला होता.मराठा साम्राज्य भारतभर विस्तारत असताना समाजाची सर्वात मोठी चळवळ झाली. पेशवे, होळकर, सिंधिया, आणि गायकवाड राजघराण्यातील नेत्यांनी सत्तेच्या नवीन जागा स्थापन केल्या तेव्हा पुजारी, कारकून आणि सैन्यातील लोकांची लक्षणीय लोकसंख्या त्यांच्यासोबत घेतली.","translated_text":"The Deshasth Brahmins are predominantly from the Indian states of Maharashtra, Karnataka, West Andhra Pradesh. Marathi Deshasth and Kandy Deshasth make no distinction apart from language. However, their training as priests, skill in Hindu laws and scriptures and administrative skills have historically earned them employment in every corner of India. Prior to this, many of the country's Brahmins from Maharashtra settled in the Braj, Awadh, Kosal Provinces of northern India, while the Shiva period south from Digvijaya in the south to Tamil Nadu. For example, in the 1700s, the Jaipur court recruited the country's Brahmins from Kashi. The community migrated to Banaras after the fall of the Vijayanagar Empire in South India. As the Maratha Empire expanded across India, it became the largest movement of the society. When the leaders of the Peshawar, Holkar, Sindhi, and Gaikwad dynasties established new seats of power, a significant population of priests, cartoonists and soldiers joined them.","citations":[{"content":"[{{cite book|author=Heidi Pauwels|title=Mobilizing Krishna's World: The Writings of Prince Sāvant Singh of Kishangarh|url=https://books.google.com/books?id=OE9nDwAAQBAJ&pg=PP1|date=26 October 2017|publisher=University of Washington Press|isbn=978-0-295-74224-3|page=31}}]","char_index":744,"name":"Pauwels2017","url":"https://books.google.com/books?id=OE9nDwAAQBAJ&pg=PP1","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html; charset=ISO-8859-1","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":33237,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:49.150698-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":1,"source_quality_raw_score":0.09002685546875}]},{"text":"दक्षिण भारतात विजयनगर साम्राज्य पडल्यानंतर हा समुदाय बनारसला स्थलांतरित झाला होता.मराठा साम्राज्य भारतभर विस्तारत असताना समाजाची सर्वात मोठी चळवळ झाली. पेशवे, होळकर, सिंधिया, आणि गायकवाड राजघराण्यातील नेत्यांनी सत्तेच्या नवीन जागा स्थापन केल्या तेव्हा पुजारी, कारकून आणि सैन्यातील लोकांची लक्षणीय लोकसंख्या त्यांच्यासोबत घेतली. यातील बहुतेक स्थलांतरित साक्षर वर्गातील होते जसे की विविध ब्राह्मण उपजाती आणि चांद्रसेनीय कायस्थ प्रभू. या गटांनी बडोदा, इंदूर, ग्वाल्हेर, बुंदेलखंड, तंजावूर यांसारख्या अनेक ठिकाणी नवीन मराठा साम्राज्याच्या राज्यांमध्ये प्रशासनाचा कणा बनवला.","translated_text":"The community migrated to Banaras after the fall of the Vijayanagar Empire in South India. As the Maratha Empire expanded across India, it became the largest movement of the society. When the leaders of the Peshawar, Holkar, Sindhi, and Gaikwad dynasties established new seats of power, a significant population of priests, cartoonists and soldiers joined them. Most of these immigrants were from literate classes such as various Brahmin tribes and Chandraseniya Kaishta Prabhu. These groups formed the backbone of administration in the new Maratha Empire states in many places such as Baroda, Indore, Gwalior, Bundelkhand, Tanjaur.","citations":[{"content":"[{{cite journal|last1=Roberts|first1=John|title=The Movement of Elites in Western India under Early British Rule|journal=The Historical Journal|date=1971|volume=14|issue=2|pages=243–244|jstor=2637955}}]","char_index":569,"name":null,"url":null,"source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":null,"source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}]},{"text":"यातील बहुतेक स्थलांतरित साक्षर वर्गातील होते जसे की विविध ब्राह्मण उपजाती आणि चांद्रसेनीय कायस्थ प्रभू. या गटांनी बडोदा, इंदूर, ग्वाल्हेर, बुंदेलखंड, तंजावूर यांसारख्या अनेक ठिकाणी नवीन मराठा साम्राज्याच्या राज्यांमध्ये प्रशासनाचा कणा बनवला. सध्याच्या महाराष्ट्रात, समाज आता बहुतांशी शहरी आहे.","translated_text":"Most of these immigrants were from literate classes such as various Brahmin tribes and Chandraseniya Kaishta Prabhu. These groups formed the backbone of administration in the new Maratha Empire states in many places such as Baroda, Indore, Gwalior, Bundelkhand, Tanjaur. In present-day Maharashtra, society is now mostly urban.","citations":[{"content":"[व्होरा, राजेंद्र. \"ग्रामीण क्षेत्रातून शहरी क्षेत्रात सत्तेचे स्थलांतर.\" इकॉनॉमिक अँड पॉलिटिकल वीकली, खंड. 31, क्र. 2/3, 1996, पृ. 171-173. JSTOR, www.jstor.org/stable/4403686. 3 फेब्रुवा��ी 2020 रोजी प्रवेश केला]","char_index":293,"name":null,"url":null,"source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":null,"source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}]}]}
+{"title":"कऱ्हाडे ब्राह्मण","wikicode":"{{दृष्टिकोन}}\n{{माहितीचौकट समूह\n|group = कऱ्हाडे ब्राह्मण
(कऱ्हाडा ब्राह्मण) |\n|image=[[File:Rani_of_jhansi.jpg|x95px]]
[[File:Pandit_Govind_Ballabh_Pant.jpg|75px]]
\n| caption = [[झाशीची राणी लक्ष्मीबाई]] {{•}} {{•}} [[गोविंद वल्लभ पंत]] {{•}} \n;प्रमुख लोकसंख्या ;\n* [[महाराष्ट्र]] (मुख्यत्वे: [[कोकण]])\n* [[गोवा]] \n;लक्षणीय लोकसंख्या ;\n* [[कर्नाटक]]\n* [[केरळ]]\n* मध्य प्रदेश\n;इतर ;\n* [[युनायटेड किंग्डम]]\n* [[अमेरिका]]\n* [[अरब राष्ट्रे]]\nभाषा = [[मराठी भाषा|मराठी]], [[कोंकणी भाषा|कोंकणी]] |\nधर्म = [[हिंदू]] (जात: [[ब्राह्मण]])\nकुळ = [[इंडो-युरोपीय]], [[इंडो-इराणी]], [[इंडो-आर्यन]] |\n}}\n\n[[चित्र:Indiarivers.png|इवलेसे|डावे|नर्मदा ते तुंगभद्रा नदी या दरम्यान करहाटक प्रांत]]\n\n'''कऱ्हाडे ब्राह्मण''' किंवा '''कऱ्हाडा ब्राह्मण''' ही मराठी [[ब्राह्मण|ब्राह्मणांतील]] सात प्रमुख पोटजातींपैकी एक पोटजात आहे. महाराष्ट्रीय ब्राह्मण जातीतील इतर ३ पोटजाती [[देशस्थ ब्राह्मण|देशस्थ]], [[चित्पावन कोकणस्थ ब्राह्मण|चित्पावन]] व [[कऱ्हाडे ब्राह्मण]] ह्या आहेत.\n\n==कऱ्हाडे ब्राह्मणांची आडनावे==\nआगटे, आठल्ये, आंबेकर, ओळकर,करकरे, करंबेळकर, कशाळकर, कामतेकर, काजरेकर,वायंगणकर, काकिर्डे, कानडे, किर्लोस्कर, किराणे, कुलकर्णी, केंगार , नानिवडेकर, कोनकर, खांडेकर, खेर, गर्दे, गुर्जर, गुण्ये, गोडे, गोविळकर, गोळवलकर, घाटे, घुगरे, चांदोरकर, जठार, जांभेकर, जेमिनीस, जोशी, टिकेकर, ठाकूर, ठाकूरदेसाई, ढवळे, ताटके, तांबे, दत्ते, धाक्रस, धुपकर, दीक्षित, देऊस्कर, देव, देवस्थळी, देसाई, नवरे, नवाथे, पंडित, पंत, पराडकर, पळसुले, पाध्ये (गुर्जर पाध्ये, मोघे पाध्ये), पारसे , पाळेकर, पुराणिक, पुरोहित, प्रभुघाटे, प्रभुदेसाई, फणसळकर, फळणीकर, बेर्डे, बेलवलकर, बोंद्रे, भागवत, भाट्ये, भांडारी, मावळणकार, मोघे, मुठये, मंडपे, रायकर, लळीत, लागवणकर, वळामे, शेवडे, शेंबेकर, श्रीखंडे, सप्रे, सरदेशपांडे, सरदेसाई, सरपोतदार, सरवटे, सातवळेकर, हर्डीकर, हर्षे, हळदे, हळबे, हिर्लेकर,मुळे, जठार,नाटेकर, कानेटकर, नाखरे, नाफडे, लघाटे, पोतदार, लुकतुके, माईणकर, खानविलकर, तळवलकर, कारखानीस, कुवळेकर, पित्रे इ.{{संदर्भ हवा}}शेजवलकर.\n\n==अधिक माहिती==\nकऱ्हाडे हे प्रादेशिक नाव आहे व ते करहाटक प्रांत व त्यातील करहाटक या शहर यांवरून पडलेले आहे. तसेच दक्षिणी ब्राह्मणांतला तो एक पोटभेद आहे. कऱ्हाडे ब्राह्मण हे कोकण, पश्चिम महाराष्ट्र, मराठवाडा, विदर्भ, गोवा, आदि भागात सर्वत्र पसरलेले आहेत. कऱ्हाडातील ५४५ उपनामांपैकी २०२ उपनामे, गावांच्या नावांपुढे ‘कर’ असा प्रत्यय लावून बनवलेली आहेत. त्यांची एकूण २४ गोत्रे आहेत. सर्व कऱ्हाडे ब्राह्मण एकवेदी (ऋग्वेदी), एक सूत्री (आश्वलायन सूत्री) व एक शाखी (शाकल शाखी आहेत). बहुतेक कऱ्हाडे स्मार्त असून अद्वैत मतानुयायी आहेत. काही कऱ्हाडे वैष्णवही आहेत; पण ते त्या मानाने फारच थोडे आहेत. बहुतेक कऱ्हाड्यांची देवता कोल्हापूरची महालक्ष्मीच आहे. तथापि गोमन्तकातील कऱ्हाड्यांच्या कुलदेवता म्हाळसा,आर्यादुर्गा, महालक्ष्मी आदि आहेत. अनंत चतुर्दशीची पूजा, ललिता पंचमी, दुर्गाष्टमी व नवरात्रात सप्तशतीचे पाठ आपल्या कऱ्हाडे ज्ञातीत विशेषत्वाने आढळतात.{{संदर्भ हवा}}\n\n==करहाटक प्रांतातून कोकणात आगमन==\n \nमहाराष्ट्रातील आजवर प्रसिद्ध झालेले निरनिराळ्या घराण्यांचे इतिहास पाहिले तर हे चटकन लक्षात येते की, करहाटक किंवा कऱ्हाड प्रांतातून ही ब्राह्मण घराणी प्रथम कोकणात गेली; व तेथूनच नंतर ती अन्यत्र गेली. असे दिसते की, दक्षिण कोकणची भूमी वसाहतीस योग्य झाल्यावर, [[शिलाहार राजे]] यांचे प्रोत्साहनमुळे, ती वसाहत करण्याकरिता निरनिराळ्या प्रदेशातून लोक आले व तेथे स्थाईक झाले. त्यापैकी आपली कऱ्हाडे ज्ञाती ही एक होय.{{संदर्भ हवा}}\n\nउदाहरणार्थ, मावळंकर (सरदेसाई, लळीत, गोविळकर) घराण्यांचे मूळपुरुष नृसिंहभट्ट सत्यवादी हे मुळचे पैठणचे. ते इ.स. ११५० चे सुमारास, संगमेश्वर तालुक्यातील मावळंगे येथील जागृत नरसिंहाची उपासना करण्यासठी येथे आले व त्यांनी कडक तपश्चर्या केली. त्यायोगे त्यांना पुत्रलाभ झाला. त्यांचे नातवाला शिलाहार राजे विजयार्क यांचेकडून, इ.स. ११८५ चे सुमारास, संगमेश्वर गाव इनाम मिळाला.{{संदर्भ हवा}}\n\nइतिहासाचार्य राजवाडे म्हणतात की, नृसिंहभट्ट यांचे कऱ्हाड घराणे हे कोकणातील पहिले व महत्त्वाचे होय; व करहाटक ब्राह्मणांचे राजापूर-संगमेश्वर टापूंत आगमन यांचेबरोबर झाले.\n\nतसेच, मराठवाड्यातील आंबेजोगाईतील खेर घराणे आले, ते कोंकणात नेवरे येथे स्थायिक झाले. \n\nसातारा जिल्यातील पाटण तालुक्यातील ‘आटोलि’ गावाहून इ. स.च्या अकराव्या शतकाच्या सुमारास आठल्ये आले व ते कोंकणात देवळे महालाचे ‘धर्माधिकारी’ बनले.\n\nगुलबर्ग्याहून इ. स. १४२५ मध्ये पंडित (सरदेशपांडे, जेमिनीस, कुलकर्णी) हे देवळे, लांजे, हरचेरी, हातखंबा व पावस महालांच्या कुलकर्णी वतनाच्या सनदा घेऊन कोंकणात आले.{{संदर्भ हवा}}\n\nओरपे, सरपोतदार, कारखानीस, सबनीस आदी घराणी करहाटक प्रांतातून कोंकणात आली. \n\nगुजराथेतून गुर्जर आले व ते राजापूरला स्थायिक झाले.\n\nकदंबराजांनी (कमलादेवी व माधव मंत्री यांनी) कित्येक ब्राह्मण घराणी गोमंतकात नेली; व तेथे त्यांना इनामे दिली. त्यामुळे ते गोमंतकातच स्थायिक झाले. पुढे मुसलमान व पोर्तुगीज यांच्या आक्रमणामुळे त्यापैकी काही घराणी निर्वासित झाली व रत्नागिरी जिल्ह्याच्या दक्षिण भागात स्थायिक झाली. *ठाकूर देसाई, प्रभूदेसाई, अधिकारी देसाई* या घराण्यांची कुलदैवते गोमंतकातील आहेत; यावरून वरील विधानाला पुष्टीच मिळते. गोमंतकात अद्यापही कऱ्हाडे ब्राह्मणांची २०० कुटुंबे आहेत. म्हार्दोळ व शांतादुर्गा देवस्थानचे *महाजन पाध्ये* हे मुळचे पाध्ये होत. सध्या कऱ्हाडे हे सर्व भारतभर व बाहेरही पसरलेले आहेत. इतकेच नव्हे तर, काशी-रामेश्वर-नाशिक व नेपाळातील पशुपतेश्वर या देवस्थानातील क्षेत्रोपाध्याय कऱ्हाडेच आहेत. तथापि ते मुळात करहाटक प्रांतातून कोंकणात आले व कऱ्हाडे झाले हे खरे.{{संदर्भ हवा}}\n\nकऱ्हाड्यांचे व्यवसाय : इतिहासकाळात बहुतेक कऱ्हाडे, हे खोत, इनामदार, सरदेसाई, देसाई, सरदेशपांडे, पोतदार, सरपोतदार, सरमुकादम, सबनीस, कारखानीस इत्यादी हुद्देदार होते. त्यामुळे त्या काळात त्या गावचे किंवा विभागाचे प्रमुखपद यांच्याकडे असे. सांप्रत कऱ्हाडे ब्राह्मण भारताच्या सर्व भागांत आढळतात व निरनिराळे व्यवसाय करतात.{{संदर्भ हवा}}\n\nअसामान्य बुद्धिमत्तेच्या व कर्तृत्वाच्या जोरावर कऱ्हाड्यांनी जीवनातील अनेक क्षेत्रे पादाक्रांत करून आपल्या पेशास विविधता आणली आहे. साहित्य, काव्य, राजकारण, नाटक, संगीत, इतिहास, शास्त्र, गणित शल्याचिकित्सा, चित्रकला, उद्योग, कारखानदारी वगैरे एकही क्षेत्र असे नाही की, जेथे कऱ्हाडा चमकला नाही.{{संदर्भ हवा}}\n\nअद्वितीय रणरागिणी झाशीची राणी लक्ष्मीबाई भारतातील राजकारणपटुत्व असलेली पहिली स्त्री ठरते. मुंबई प्रांतातील पहिले मुख्यमंत्री बाळासाहेब खेर स्वतंत्र भारता��े पहिले सभापती दादासाहेब मावळंकर , भारताचे पोलादी गृहमंत्री गोविंदवल्लभ पंत, आणि अनेकांनी भारतीय राजकारणात बहुमोल कार्य करून आपली नावे चिरस्मरणीय केली आहेत.\n\n==साहित्यातील कऱ्हाड्यांचे मानबिंदू==\nनव्या युगाची नांदी करणारे ‘दर्पणकार’ बाळशास्त्री जांभेकर, ‘आर्या मयूरपंताची’ यथार्थत्वाने सार्थ करणारे मोरोपंत पराडकर, धर्मसिंधुकार पाध्ये, कादंबऱ्यानी रसिक महाराष्ट्रास डोलावणारे विठ्ठल सीताराम गुर्जर, ज्ञानपीठ पारितोषिक विजेते भाऊसाहेब खांडेकर, शंकरराव किर्लोस्कर, धनुर्धारी टिकेकर, महाकवी यशवंत, राजकवी भास्करराव तांबे, महाराष्ट्र टाईम्सचे गोविंद तळवलकर, साहित्य संमेलनाध्यक्षा दुर्गा भागवत, नाट्यसंमेलनाचे अध्यक्ष भालचंद्र पेंढारकर, माडखोलकर, प्रभाकर पाध्ये, श्री. रा. टिकेकर, काटदरे इ. अनेक नावे वानगीदाखल देता येतील.{{संदर्भ हवा}}\n\nपं. भास्करबुवा बखले, गोविंदराव टेंबे, पेंढारकर, जगन्नाथबुवा पुरोहित, पं. जितेंद्र अभिषेकी यांनी आप कर्तृत्वाने संगीतक्षेत्र झळाळून टाकले. इतिहास संशोधनात रियासतकार सरदेसाई, शेजवलकर, प. कृ. गोडे यांनी केलेले कार्य अनन्यसाधारण आहे. आजही आधुनिक महाराष्ट्राचे भीष्माचार्य (??) दादासाहेब पोतदार ते कार्य, या वयातही, नेटाने चालवीत आहेत. मराठी नाटकाच्या इतिहासात तर किर्लोस्कर, वसंत कानेटकर, शं. ना. नवरे यांनी नाटकांनी उभ्या महाराष्ट्राला वेड लावले आहे. अभिनयात पेंढारकर पती-पत्नी, प्रभाकर पणशीकर, दाजी भाटवडेकर, शरद तळवलकर हे लाजबाब आहेत.\n\nआयुर्वेद म्हटला की धूतपापेश्वरचे पुराणिक, सांडू, गुण्ये हीच नावे डोळ्यासमोर येतात. स्वस्तिक रबरचे वैद्य, सप्रे, किर्लोस्कर प्रभृतीनी औद्योगिक महाराष्ट्र जगाच्या नकाशात नेऊन बसविला आहे. चित्रकलेत देऊसकर, सातवळेकर पितापुत्र, गुर्जर हे बिनीचे मानकरी ठरले आहेत. न्यायखात्यात न्या. ढवळे, न्या. तांबे, न्या. सप्रे ही नावे सर्वांच्या परिचयाची आहेत. नुसते तळवलकर हे आडनाव व्यायाम, डॉक्टरी, उद्योग वा अभिनय सुचविते. सुप्रसिद्ध गणिती जयंत नारळीकर यांनी अत्यंत तरुण वयात शास्त्रज्ञ म्हणून जगन्मान्यता मिळवली आहे. \n\n==संदर्भ==\nवि. वा. आठल्ये यांनी लिहिलेले ‘ कऱ्हाडे ब्राह्मणांचा इतिहास ’ हे पुस्तक. प्रथमतः त्यांनी तो आठल्या घराण्यांचा इतिहास, द्वितीय खंड, प्रकरण ३ म्हणून छ���पला व त्यानंतर इ. १९४७ साली त्यांनी त्यांचे स्वतंत्र पुस्तक प्रसिद्ध केले. ते पुस्तक तूर्त दुर्मिळ आहे. सबब रत्नागिरी येथील कऱ्हाडे ब्राह्मण संघ त्याची द्वितीय आवृत्ती काढण्याच्या विचारात आहे.\n\nप. कृ. गोडे क्यूरेटर, भांडारकर प्राच्यविज्ञा संशोधन मंदिर, पुणे यांचा “कऱ्हाडे ब्राह्मण ज्ञातींचे मूळ व पुरातनत्व” हा निबंध. तो गुण्या घराण्याचा इतिहासात, परिशिष्ट नं ३ म्हणून छापलेला आहे.\n\nThe Tribes and Castes of Bombay by Enthoven(Vol. 1),\n\nCastes Today by Taya Zinkin\n\nThe Bombay Gazetteer Vol. IX, Part I\n\nत्रिंबक नारायण अत्रे यांचा ‘गांव-गाडा’ स्कंदपुराणातील ‘सह्याद्री खंड’\n\nमो. वि. पटवर्धन यांचे ‘वर्ण व जाती’\n\nमहादेवशास्त्री दिवेकर यांचे ‘पोत-जातीचे एकीकरण’\n\nवसंत सबनीस यांचे ‘पान-दान’\n\nपं. महादेवशास्त्री जोशी संपादित ‘भारतीय संस्कृती कोश, खंड २’\n\n== नावाची उत्पत्ती ==\nप्राचीन ग्रंथातील उल्लेखांनुसार [[तुंगभद्रा]] नदीपासून ते [[नर्मदा]] वा [[गोदावरी]] नद्यांपर्यत करहाटक प्रांत पसरला होता. \n\n== गोत्रे ==\nकऱ्हाडे ब्राह्मणांतील गोत्रे खालीलप्रमाणे आहेत (कंसात आडनावे)\n# अंगिरस\n# [[अत्रि]] (फणसळकर, देवस्थळी, कुलकर्णी, श्रोत्री, नानिवडेकर, चिटणीस)\n# उपमन्यु\n# काश्यप (सरदेशपांडे, आठल्ये, पाध्ये, कानडे, वाईंगणकर, चिरमुले, ताटके)\n# कुत्स (देसाई)\n# कौंडिण्य\n# कौशिक (तळवलकर, काकिर्डे)\n# गार्ग्य (तांबे, पडळकर)\n# गौतम (आंबिलकर)\n# जामदाग्नि (बेलवलकर, गर्दे, पराडकर)\n# नैधृव (पाध्ये,गुर्जर)\n# पार्थिव\n# बादरायण\n# भार्गव\n# भारद्वाज (करंबेळकर,काजरेकर, धाक्रस,शेवडे )\n# मुद्गल (मोघे, हळदे)\n# लोहिताक्ष\n# वत्स\n# वासिष्ठ (तळवलकर)\n# वैम्य\n# वैश्वामित्र\n# शांडिल्य\n# शालाक्ष {{संदर्भ हवा}}\n\n== उल्लेखनीय व्यक्ती==\nकाही उल्लेखनीय कऱ्हाडे ब्राह्मण व्यक्ती{{संदर्भ हवा}} \n*[[मोरेश्वर रामचंद्र पराडकर|मोरोपंत]] (मोरेश्वर रामजी पराडकर)\n*[[झाशीची राणी लक्ष्मीबाई]]\n\n* [[गोविंदवल्लभ पंत]] स्वातंत्र्य सेनानी व राजकीय नेते \n\n* [[ग.वा. मावळणकर]] (गणेश वासुदेव तथा दादासाहेब मावळंकर) - पहिले लोकसभेचे अध्यक्ष \n* [[हेमाडपंत]] यादवांचे पंतप्रधान \n* केशव पंडित - छत्रपती शिवाजी, छत्रपती संभाजी, छत्रपती राजाराम यांचे राजपुरोहित\n* चिमणाजी दामोदर मोघे - कोल्हापूर संस्थानाचे मंत्री\n* [[गोविंदपंत बुंदेले]] पानिपतच्या युद्धात वीरमरण आलेले \n* महादजी पंत गुरुजी - [[माधवराव पेशवे]] यांचे सल्लागार \n* [[पंडित जितेंद्र अभिषेकी]] - हिंदुस्तानी शास्त्रीय संगीतकार व गायक \n* [[शरद तळवलकर]] - सुप्रसिद्ध मराठी अभिनेता\n* [[शंतनुराव किर्लोस्कर]], प्रसिद्ध उद्योजक \n[[वर्ग:मराठी ब्राह्मण]]\n[[वर्ग:ब्राह्मण पोटजाती]]\n\n* वसंत सरवटे - सुप्रसिद्द व्यंगचित्रकार\n* पंडित सुरेश तळवलकर - प्रसिद्ध तबलावादक आणि गुरू","hash":"9e260d744d8026f8bf664bcfc464f62c111f806157f944d4f38eb4d613ec3245","last_revision":"2024-04-20T11:53:11Z","first_revision":"2009-05-27T16:18:41Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:18.645800","cross_lingual_links":{"bn":"কর্হাদে ব্রাহ্মণ","en":"Karhade Brahmin","kn":"ಕರಾಡ","ta":"கர்கடே பிராமணர்கள்"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:49.639320","text":"कऱ्हाडे ब्राह्मण किंवा कऱ्हाडा ब्राह्मण ही मराठी ब्राह्मणांतील सात प्रमुख पोटजातींपैकी एक पोटजात आहे. महाराष्ट्रीय ब्राह्मण जातीतील इतर ३ पोटजाती देशस्थ, चित्पावन व कऱ्हाडे ब्राह्मण ह्या आहेत.\n\nआगटे, आठल्ये, आंबेकर, ओळकर,करकरे, करंबेळकर, कशाळकर, कामतेकर, काजरेकर,वायंगणकर, काकिर्डे, कानडे, किर्लोस्कर, किराणे, कुलकर्णी, केंगार , नानिवडेकर, कोनकर, खांडेकर, खेर, गर्दे, गुर्जर, गुण्ये, गोडे, गोविळकर, गोळवलकर, घाटे, घुगरे, चांदोरकर, जठार, जांभेकर, जेमिनीस, जोशी, टिकेकर, ठाकूर, ठाकूरदेसाई, ढवळे, ताटके, तांबे, दत्ते, धाक्रस, धुपकर, दीक्षित, देऊस्कर, देव, देवस्थळी, देसाई, नवरे, नवाथे, पंडित, पंत, पराडकर, पळसुले, पाध्ये (गुर्जर पाध्ये, मोघे पाध्ये), पारसे , पाळेकर, पुराणिक, पुरोहित, प्रभुघाटे, प्रभुदेसाई, फणसळकर, फळणीकर, बेर्डे, बेलवलकर, बोंद्रे, भागवत, भाट्ये, भांडारी, मावळणकार, मोघे, मुठये, मंडपे, रायकर, लळीत, लागवणकर, वळामे, शेवडे, शेंबेकर, श्रीखंडे, सप्रे, सरदेशपांडे, सरदेसाई, सरपोतदार, सरवटे, सातवळेकर, हर्डीकर, हर्षे, हळदे, हळबे, हिर्लेकर,मुळे, जठार,नाटेकर, कानेटकर, नाखरे, नाफडे, लघाटे, पोतदार, लुकतुके, माईणकर, खानविलकर, तळवलकर, कारखानीस, कुवळेकर, पित्रे इ.शेजवलकर.\n\nकऱ्हाडे हे प्रादेशिक नाव आहे व ते करहाटक प्रांत व त्यातील करहाटक या शहर यांवरून पडलेले आहे. तसेच दक्षिणी ब्राह्मणांतला तो एक पोटभेद आहे. कऱ्हाडे ब्राह्मण हे कोकण, पश्चिम महाराष्ट्र, मराठवाडा, विदर्भ, गोवा, आदि भागात सर्वत्र पसरलेले आहेत. कऱ्हाडातील ५४५ उपनामांपैकी २०२ उपनामे, गावांच्या नावांपुढे 'कर' असा प्रत्यय लावून बनवलेली आहेत. त्यांची एकूण २४ गोत्रे आहेत. सर्व कऱ्हाडे ब्राह्मण एकवेदी (ऋग्वेदी), एक सूत्री (आश्वलायन सूत्री) व एक शाखी (शाक��� शाखी आहेत). बहुतेक कऱ्हाडे स्मार्त असून अद्वैत मतानुयायी आहेत. काही कऱ्हाडे वैष्णवही आहेत; पण ते त्या मानाने फारच थोडे आहेत. बहुतेक कऱ्हाड्यांची देवता कोल्हापूरची महालक्ष्मीच आहे. तथापि गोमन्तकातील कऱ्हाड्यांच्या कुलदेवता म्हाळसा,आर्यादुर्गा, महालक्ष्मी आदि आहेत. अनंत चतुर्दशीची पूजा, ललिता पंचमी, दुर्गाष्टमी व नवरात्रात सप्तशतीचे पाठ आपल्या कऱ्हाडे ज्ञातीत विशेषत्वाने आढळतात.\n\nमहाराष्ट्रातील आजवर प्रसिद्ध झालेले निरनिराळ्या घराण्यांचे इतिहास पाहिले तर हे चटकन लक्षात येते की, करहाटक किंवा कऱ्हाड प्रांतातून ही ब्राह्मण घराणी प्रथम कोकणात गेली; व तेथूनच नंतर ती अन्यत्र गेली. असे दिसते की, दक्षिण कोकणची भूमी वसाहतीस योग्य झाल्यावर, शिलाहार राजे यांचे प्रोत्साहनमुळे, ती वसाहत करण्याकरिता निरनिराळ्या प्रदेशातून लोक आले व तेथे स्थाईक झाले. त्यापैकी आपली कऱ्हाडे ज्ञाती ही एक होय.\n\nउदाहरणार्थ, मावळंकर (सरदेसाई, लळीत, गोविळकर) घराण्यांचे मूळपुरुष नृसिंहभट्ट सत्यवादी हे मुळचे पैठणचे. ते इ.स. ११५० चे सुमारास, संगमेश्वर तालुक्यातील मावळंगे येथील जागृत नरसिंहाची उपासना करण्यासठी येथे आले व त्यांनी कडक तपश्चर्या केली. त्यायोगे त्यांना पुत्रलाभ झाला. त्यांचे नातवाला शिलाहार राजे विजयार्क यांचेकडून, इ.स. ११८५ चे सुमारास, संगमेश्वर गाव इनाम मिळाला.\n\nइतिहासाचार्य राजवाडे म्हणतात की, नृसिंहभट्ट यांचे कऱ्हाड घराणे हे कोकणातील पहिले व महत्त्वाचे होय; व करहाटक ब्राह्मणांचे राजापूर-संगमेश्वर टापूंत आगमन यांचेबरोबर झाले.\n\nतसेच, मराठवाड्यातील आंबेजोगाईतील खेर घराणे आले, ते कोंकणात नेवरे येथे स्थायिक झाले.\n\nसातारा जिल्यातील पाटण तालुक्यातील 'आटोलि' गावाहून इ. स.च्या अकराव्या शतकाच्या सुमारास आठल्ये आले व ते कोंकणात देवळे महालाचे 'धर्माधिकारी' बनले.\n\nगुलबर्ग्याहून इ. स. १४२५ मध्ये पंडित (सरदेशपांडे, जेमिनीस, कुलकर्णी) हे देवळे, लांजे, हरचेरी, हातखंबा व पावस महालांच्या कुलकर्णी वतनाच्या सनदा घेऊन कोंकणात आले.\n\nओरपे, सरपोतदार, कारखानीस, सबनीस आदी घराणी करहाटक प्रांतातून कोंकणात आली.\n\nगुजराथेतून गुर्जर आले व ते राजापूरला स्थायिक झाले.\n\nकदंबराजांनी (कमलादेवी व माधव मंत्री यांनी) कित्येक ब्राह्मण घराणी गोमंतकात नेली; व तेथे त्य��ंना इनामे दिली. त्यामुळे ते गोमंतकातच स्थायिक झाले. पुढे मुसलमान व पोर्तुगीज यांच्या आक्रमणामुळे त्यापैकी काही घराणी निर्वासित झाली व रत्नागिरी जिल्ह्याच्या दक्षिण भागात स्थायिक झाली. *ठाकूर देसाई, प्रभूदेसाई, अधिकारी देसाई* या घराण्यांची कुलदैवते गोमंतकातील आहेत; यावरून वरील विधानाला पुष्टीच मिळते. गोमंतकात अद्यापही कऱ्हाडे ब्राह्मणांची २०० कुटुंबे आहेत. म्हार्दोळ व शांतादुर्गा देवस्थानचे *महाजन पाध्ये* हे मुळचे पाध्ये होत. सध्या कऱ्हाडे हे सर्व भारतभर व बाहेरही पसरलेले आहेत. इतकेच नव्हे तर, काशी-रामेश्वर-नाशिक व नेपाळातील पशुपतेश्वर या देवस्थानातील क्षेत्रोपाध्याय कऱ्हाडेच आहेत. तथापि ते मुळात करहाटक प्रांतातून कोंकणात आले व कऱ्हाडे झाले हे खरे.\n\nकऱ्हाड्यांचे व्यवसाय : इतिहासकाळात बहुतेक कऱ्हाडे, हे खोत, इनामदार, सरदेसाई, देसाई, सरदेशपांडे, पोतदार, सरपोतदार, सरमुकादम, सबनीस, कारखानीस इत्यादी हुद्देदार होते. त्यामुळे त्या काळात त्या गावचे किंवा विभागाचे प्रमुखपद यांच्याकडे असे. सांप्रत कऱ्हाडे ब्राह्मण भारताच्या सर्व भागांत आढळतात व निरनिराळे व्यवसाय करतात.\n\nअसामान्य बुद्धिमत्तेच्या व कर्तृत्वाच्या जोरावर कऱ्हाड्यांनी जीवनातील अनेक क्षेत्रे पादाक्रांत करून आपल्या पेशास विविधता आणली आहे. साहित्य, काव्य, राजकारण, नाटक, संगीत, इतिहास, शास्त्र, गणित शल्याचिकित्सा, चित्रकला, उद्योग, कारखानदारी वगैरे एकही क्षेत्र असे नाही की, जेथे कऱ्हाडा चमकला नाही.\n\nअद्वितीय रणरागिणी झाशीची राणी लक्ष्मीबाई भारतातील राजकारणपटुत्व असलेली पहिली स्त्री ठरते. मुंबई प्रांतातील पहिले मुख्यमंत्री बाळासाहेब खेर स्वतंत्र भारताचे पहिले सभापती दादासाहेब मावळंकर , भारताचे पोलादी गृहमंत्री गोविंदवल्लभ पंत, आणि अनेकांनी भारतीय राजकारणात बहुमोल कार्य करून आपली नावे चिरस्मरणीय केली आहेत.\n\nनव्या युगाची नांदी करणारे 'दर्पणकार' बाळशास्त्री जांभेकर, 'आर्या मयूरपंताची' यथार्थत्वाने सार्थ करणारे मोरोपंत पराडकर, धर्मसिंधुकार पाध्ये, कादंबऱ्यानी रसिक महाराष्ट्रास डोलावणारे विठ्ठल सीताराम गुर्जर, ज्ञानपीठ पारितोषिक विजेते भाऊसाहेब खांडेकर, शंकरराव किर्लोस्कर, धनुर्धारी टिकेकर, महाकवी यशवंत, राजकवी भास्करराव तांबे, महाराष्ट्र ���ाईम्सचे गोविंद तळवलकर, साहित्य संमेलनाध्यक्षा दुर्गा भागवत, नाट्यसंमेलनाचे अध्यक्ष भालचंद्र पेंढारकर, माडखोलकर, प्रभाकर पाध्ये, श्री. रा. टिकेकर, काटदरे इ. अनेक नावे वानगीदाखल देता येतील.\n\nपं. भास्करबुवा बखले, गोविंदराव टेंबे, पेंढारकर, जगन्नाथबुवा पुरोहित, पं. जितेंद्र अभिषेकी यांनी आप कर्तृत्वाने संगीतक्षेत्र झळाळून टाकले. इतिहास संशोधनात रियासतकार सरदेसाई, शेजवलकर, प. कृ. गोडे यांनी केलेले कार्य अनन्यसाधारण आहे. आजही आधुनिक महाराष्ट्राचे भीष्माचार्य (??) दादासाहेब पोतदार ते कार्य, या वयातही, नेटाने चालवीत आहेत. मराठी नाटकाच्या इतिहासात तर किर्लोस्कर, वसंत कानेटकर, शं. ना. नवरे यांनी नाटकांनी उभ्या महाराष्ट्राला वेड लावले आहे. अभिनयात पेंढारकर पती-पत्नी, प्रभाकर पणशीकर, दाजी भाटवडेकर, शरद तळवलकर हे लाजबाब आहेत.\n\nआयुर्वेद म्हटला की धूतपापेश्वरचे पुराणिक, सांडू, गुण्ये हीच नावे डोळ्यासमोर येतात. स्वस्तिक रबरचे वैद्य, सप्रे, किर्लोस्कर प्रभृतीनी औद्योगिक महाराष्ट्र जगाच्या नकाशात नेऊन बसविला आहे. चित्रकलेत देऊसकर, सातवळेकर पितापुत्र, गुर्जर हे बिनीचे मानकरी ठरले आहेत. न्यायखात्यात न्या. ढवळे, न्या. तांबे, न्या. सप्रे ही नावे सर्वांच्या परिचयाची आहेत. नुसते तळवलकर हे आडनाव व्यायाम, डॉक्टरी, उद्योग वा अभिनय सुचविते. सुप्रसिद्ध गणिती जयंत नारळीकर यांनी अत्यंत तरुण वयात शास्त्रज्ञ म्हणून जगन्मान्यता मिळवली आहे.\n\nवि. वा. आठल्ये यांनी लिहिलेले ' कऱ्हाडे ब्राह्मणांचा इतिहास ' हे पुस्तक. प्रथमतः त्यांनी तो आठल्या घराण्यांचा इतिहास, द्वितीय खंड, प्रकरण ३ म्हणून छापला व त्यानंतर इ. १९४७ साली त्यांनी त्यांचे स्वतंत्र पुस्तक प्रसिद्ध केले. ते पुस्तक तूर्त दुर्मिळ आहे. सबब रत्नागिरी येथील कऱ्हाडे ब्राह्मण संघ त्याची द्वितीय आवृत्ती काढण्याच्या विचारात आहे.\n\nप. कृ. गोडे क्यूरेटर, भांडारकर प्राच्यविज्ञा संशोधन मंदिर, पुणे यांचा \"कऱ्हाडे ब्राह्मण ज्ञातींचे मूळ व पुरातनत्व\" हा निबंध. तो गुण्या घराण्याचा इतिहासात, परिशिष्ट नं ३ म्हणून छापलेला आहे.\n\nThe Tribes and Castes of Bombay by Enthoven(Vol. 1),\n\nCastes Today by Taya Zinkin\n\nThe Bombay Gazetteer Vol. IX, Part I\n\nत्रिंबक नारायण अत्रे यांचा 'गांव-गाडा' स्कंदपुराणातील 'सह्याद्री खंड'\n\nमो. वि. पटवर्धन यांचे 'वर्ण व जाती'\n\nमहादेवशास्त्री दिवेकर यांचे 'पोत-जातीचे एकीकरण'\n\nवसंत सबनीस यांचे 'पान-दान'\n\nपं. महादेवशास्त्री जोशी संपादित 'भारतीय संस्कृती कोश, खंड २'\n\nप्राचीन ग्रंथातील उल्लेखांनुसार तुंगभद्रा नदीपासून ते नर्मदा वा गोदावरी नद्यांपर्यत करहाटक प्रांत पसरला होता.\n\nकऱ्हाडे ब्राह्मणांतील गोत्रे खालीलप्रमाणे आहेत (कंसात आडनावे) अंगिरस अत्रि (फणसळकर, देवस्थळी, कुलकर्णी, श्रोत्री, नानिवडेकर, चिटणीस) उपमन्यु काश्यप (सरदेशपांडे, आठल्ये, पाध्ये, कानडे, वाईंगणकर, चिरमुले, ताटके) कुत्स (देसाई) कौंडिण्य कौशिक (तळवलकर, काकिर्डे) गार्ग्य (तांबे, पडळकर) गौतम (आंबिलकर) जामदाग्नि (बेलवलकर, गर्दे, पराडकर) नैधृव (पाध्ये,गुर्जर) पार्थिव बादरायण भार्गव भारद्वाज (करंबेळकर,काजरेकर, धाक्रस,शेवडे ) मुद्गल (मोघे, हळदे) लोहिताक्ष वत्स वासिष्ठ (तळवलकर) वैम्य वैश्वामित्र शांडिल्य शालाक्ष\n\nकाही उल्लेखनीय कऱ्हाडे ब्राह्मण व्यक्ती मोरोपंत (मोरेश्वर रामजी पराडकर) झाशीची राणी लक्ष्मीबाई\n\nगोविंदवल्लभ पंत स्वातंत्र्य सेनानी व राजकीय नेते\n\nग.वा. मावळणकर (गणेश वासुदेव तथा दादासाहेब मावळंकर) - पहिले लोकसभेचे अध्यक्ष हेमाडपंत यादवांचे पंतप्रधान केशव पंडित - छत्रपती शिवाजी, छत्रपती संभाजी, छत्रपती राजाराम यांचे राजपुरोहित चिमणाजी दामोदर मोघे - कोल्हापूर संस्थानाचे मंत्री गोविंदपंत बुंदेले पानिपतच्या युद्धात वीरमरण आलेले महादजी पंत गुरुजी - माधवराव पेशवे यांचे सल्लागार पंडित जितेंद्र अभिषेकी - हिंदुस्तानी शास्त्रीय संगीतकार व गायक शरद तळवलकर - सुप्रसिद्ध मराठी अभिनेता शंतनुराव किर्लोस्कर, प्रसिद्ध उद्योजक वर्ग:मराठी ब्राह्मण वर्ग:ब्राह्मण पोटजाती\n\nवसंत सरवटे - सुप्रसिद्द व्यंगचित्रकार पंडित सुरेश तळवलकर - प्रसिद्ध तबलावादक आणि गुरू\n","elements":[{"type":"infobox","content":"{{माहितीचौकट समूह\n|group = कऱ्हाडे ब्राह्मण
(कऱ्हाडा ब्राह्मण) |\n|image=[[File:Rani_of_jhansi.jpg|x95px]]
[[File:Pandit_Govind_Ballabh_Pant.jpg|75px]]
\n| caption = [[झाशीची राणी लक्ष्मीबाई]] {{•}} {{•}} [[गोविंद वल्लभ पंत]] {{•}} \n;प्रमुख लोकसंख्या ;\n* [[महाराष्ट्र]] (मुख्यत्वे: [[कोकण]])\n* [[गोवा]] \n;लक्षणीय लोकसंख्या ;\n* [[कर्नाटक]]\n* [[केरळ]]\n* मध्य प्रदेश\n;इतर ;\n* [[युनायटेड किंग्डम]]\n* [[अमेरिका]]\n* [[अरब राष्ट्रे]]\nभाषा = [[मराठी भाषा|मराठी]], [[कोंकणी भाषा|कोंकणी]] |\nधर्म = [[हिंदू]] (जात: [[ब्राह्मण]])\nकुळ = [[इंडो-युरोपीय]], [[इंडो-इराणी]], [[इंडो-आर्यन]] |\n}}"},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"कऱ्हाडे ब्राह्मण किंवा कऱ्हाडा ब्राह्मण ही मराठी ब्राह्मणांतील सात प्रमुख पोटजातींपैकी एक पोटजात आहे.","translated_text":"The Karhade Brahmins or Karhade Brahmins are one of the seven major tribes of Marathi Brahmins.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"महाराष्ट्रीय ब्राह्मण जातीतील इतर ३ पोटजाती देशस्थ, चित्पावन व कऱ्हाडे ब्राह्मण ह्या आहेत.","translated_text":"The other three tribes of the Maharashtra Brahmin caste are the Deshasthi, Chitpavan and Karade Brahmins.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"कऱ्हाडे ब्राह्मणांची आडनावे","translated_text":"The Brahmins of Karadeh","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"आगटे, आठल्ये, आंबेकर, ओळकर,करकरे, करंबेळकर, कशाळकर, कामतेकर, काजरेकर,वायंगणकर, काकिर्डे, कानडे, किर्लोस्कर, किराणे, कुलकर्णी, केंगार , नानिवडेकर, कोनकर, खांडेकर, खेर, गर्दे, गुर्जर, गुण्ये, गोडे, गोविळकर, गोळवलकर, घाटे, घुगरे, चांदोरकर, जठार, जांभेकर, जेमिनीस, जोशी, टिकेकर, ठाकूर, ठाकूरदेसाई, ढवळे, ताटके, तांबे, दत्ते, धाक्रस, धुपकर, दीक्षित, देऊस्कर, देव, देवस्थळी, देसाई, नवरे, नवाथे, पंडित, पंत, पराडकर, पळसुले, पाध्ये (गुर्जर पाध्ये, मोघे पाध्ये), पारसे , पाळेकर, पुराणिक, पुरोहित, प्रभुघाटे, प्रभुदेसाई, फणसळकर, फळणीकर, बेर्डे, बेलवलकर, बोंद्रे, भागवत, भाट्ये, भांडारी, मावळणकार, मोघे, मुठये, मंडपे, रायकर, लळीत, लागवणकर, वळामे, शेवडे, शेंबेकर, श्रीखंडे, सप्रे, सरदेशपांडे, सरदेसाई, सरपोतदार, सरवटे, सातवळेकर, हर्डीकर, हर्षे, हळदे, हळबे, हिर्लेकर,मुळे, जठार,नाटेकर, कानेटकर, नाखरे, नाफडे, लघाटे, पोतदार, लुकतुके, माईणकर, खानविलकर, तळवलकर, कारखानीस, कुवळेकर, पित्रे इ.शेजवलकर.","translated_text":"And he said unto them, Behold, I am the Lord your God, and I am the Lord your God; and I am the Lord your God; and I am the Lord your God; and I am the Lord your God; and I am the Lord your God; and I am the Lord your God; and I am the Lord your God; and I am the Lord your God; and I am the Lord your God.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"अधिक माहिती","translated_text":"More information","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"कऱ्हाडे हे प्रादेशिक नाव आहे व ते करहाटक प्रांत व त्यातील करहाटक या शहर यांवरून पडलेले आहे.","translated_text":"And the name of the region is Karhadat, and the name of the city that is therein, Karhadat.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"तसेच दक्षिणी ब्राह्मणांतला तो एक पोटभेद आहे.","translated_text":"It is also a distinction among the southern Brahmins.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"कऱ्हाडे ब्राह्मण हे कोकण, पश्चिम महाराष्ट्र, मराठवाडा, विदर्भ, गोवा, आदि भागात सर्वत्र पसरलेले आहेत.","translated_text":"Kharade Brahmins are scattered throughout the regions of Kokona, West Maharashtra, Marathwada, Vidarbha, Goa, etc.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"कऱ्हाडातील ५४५ उपनामांपैकी २०२ उपनामे, गावांच्या नावांपुढे 'कर' असा प्रत्यय लावून बनवलेली आहेत.","translated_text":"Of the 545 surnames in Kharada, 202 surnames are made with the suffix 'tax' in place of the names of the villages.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यांची एकूण २४ गोत्रे आहेत.","translated_text":"They have a total of 24 tribes.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सर्व कऱ्हाडे ब्राह्मण एकवेदी (ऋग्वेदी), एक सूत्री (आश्वलायन सूत्री) व एक शाखी (शाकल शाखी आहेत).","translated_text":"All the brahmins are Akvedis (Rigwedis), Suthris (Ashvalayan Suthris) and Sakhis (Shakal Sakhis).","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"बहुतेक कऱ्हाडे स्मार्त असून अद्वैत मतानुयायी आहेत.","translated_text":"Most of the characters are smart and unique.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"काही कऱ्हाडे वैष्णवही आहेत; पण ते त्या मानाने फारच थोडे आहेत.","translated_text":"There are also some varieties of Vaishnava, but they are very small in size.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"बहुतेक कऱ्हाड्यांची देवता कोल्हापूरची महालक्ष्मीच आहे.","translated_text":"The god of most carcasses is Maha Lakshmi of Kolhapur.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"तथापि गोमन्तकातील कऱ्हाड्यांच्या कुलदेवता म्हाळसा,आर्यादुर्गा, महालक्ष्मी आदि आहेत. अनंत","translated_text":"However, the goddesses of the carcasses in Gomanka are Mahalasa, Aryadurga, Mahalaxmi etc.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"चतुर्दशीची पूजा, ललिता पंचमी, दुर्गाष्टमी व नवरात्रात सप्तशतीचे पाठ आपल्या कऱ्हाडे ज्ञातीत विशेषत्वाने आढळतात.","translated_text":"The fourteenth, Lalita Panchami, Durgasthami and Navratri seven hundredth texts are especially found in our bodies.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"करहाटक प्रांतातून कोकणात आगमन","translated_text":"They arrived in Koʻona from Karhatak Province.","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"महाराष्ट्रातील आजवर प्रसिद्ध झालेले निरनिराळ्या घराण्यांचे इतिहास पाहिले तर हे चटकन लक्षात येते की, करहाटक किंवा कऱ्हाड प्रांतातून ही ब्राह्मण घराणी प्रथम कोकणात गेली; व तेथूनच नंतर ती अन्यत्र गेली.","translated_text":"If we look at the history of various families in Maharashtra to this day, it is clear that this Brahmin family first went from the Karhatak or Karhad region to Kolkata; and from there it went elsewhere.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"असे दिसते की, दक्षिण कोकणची भूमी वसाहतीस योग्य झाल्यावर, शिलाहार राजे यांचे प्रोत्साहनमुळे, ती वसाहत करण्याकरिता निरनिराळ्या प्रदेशातून लोक आले व तेथे स्थाईक झाले.","translated_text":"It seems that when the land of the southern corner became colonial, with the encouragement of the Sillahar kings, people from different regions came and settled there to colonize it.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यापैकी आपली कऱ्हाडे ज्ञाती ही एक होय.","translated_text":"He is one of those who know our backs.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"उदाहरणार्थ, मावळंकर (सरदेसा��, लळीत, गोविळकर) घराण्यांचे मूळपुरुष नृसिंहभट्ट सत्यवादी हे मुळचे पैठणचे.","translated_text":"For example, the native man of the Mawalankar (Sardasai, Lalit, Govilkar) households, Narsingh Bhatt, was a true patriarch.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ते इ.स.","translated_text":"That's what I'm saying.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"११५० चे सुमारास, संगमेश्वर तालुक्यातील मावळंगे येथील जागृत नरसिंहाची उपासना करण्यासठी","translated_text":"Around 1150, he went to worship the awakened Narasimha in Mavalange, Sangameshwar Taluk.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"येथे आले व त्यांनी कडक तपश्चर्या केली.","translated_text":"They came here and they did a hard time.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यायोगे त्यांना पुत्रलाभ झाला.","translated_text":"They were blessed with a son.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यांचे नातवाला शिलाहार राजे विजयार्क यांचेकडून, इ.स.","translated_text":"His grandson was born to King Vijayark of Sillahar, etc.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"११८५ चे सुमारास, संगमेश्वर गाव इनाम मिळाला.","translated_text":"Around 1185, Sangameshwar village was awarded.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"इतिहासाचार्य राजवाडे म्हणतात की, नृसिंहभट्ट यांचे कऱ्हाड घराणे हे कोकणातील पहिले व महत्त्वाचे होय; व करहाटक ब्राह्मणांचे राजापूर-संगमेश्वर टापूंत आगमन यांचेबरोबर झाले.","translated_text":"Historians say that the Karad dynasty of Narsingh Bhatt was the first and most important in Kokona; and the Karhatk Brahmins came with the arrival of Rajapur-Sangameswar in the island.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"तसेच, मराठवाड्यातील आंबेजोगाईतील खेर घराणे आले, ते कोंकणात नेवरे येथे स्थायिक झाले.","translated_text":"Also, the Kher family came from Ambejogai in Marathwada and settled in Nevere in Konkan.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"सातारा जिल्यातील पाटण तालुक्यातील 'आटोलि' गावाहून इ.","translated_text":"It is located in Atoli village of Patna Taluk in Satara district.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"स.च्या अकराव्या शतकाच्या सुमारास आठल्ये आले व ते कोंकणात देवळे महालाचे 'धर्माधिकारी' बनले.","translated_text":"Around the 11th century A.D. the Ottomans arrived and became the 'Darma Mattias' of the Devale Palace in Konkan.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"गुलबर्ग्याहून इ.","translated_text":"from Gulbarga, etc.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"स.","translated_text":"What is the meaning of life?","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१४२५ मध्ये पंडित (सरदेशपांडे, जेमिनीस, कुलकर्णी) हे देवळे, लांजे, हरचेरी, हातखंबा व पावस महालांच्या कुलकर्णी वतनाच्या सनदा घेऊन कोंकणात आले.","translated_text":"In 1425, the Pandits (Sardashpande, Geminis, Kulkarni) came to Konkana with the banner of the Kulkarni inheritance of the Devas, Lange, Harcheri, Handkhamba and the Rain Mahala.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"ओरपे, सरपोतदार, कारखानीस, सबनीस आदी घराणी करहाटक प्रांतातून कोंकणात आ���ी.","translated_text":"Orpe, Serpotdar, Factory, Sabinis and others came to Konkona from the Karhatak region.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"गुजराथेतून गुर्जर आले व ते राजापूरला स्थायिक झाले.","translated_text":"Gurdjar came from Gujarat and settled in Rajapur.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"कदंबराजांनी (कमलादेवी व माधव मंत्री यांनी) कित्येक ब्राह्मण घराणी गोमंतकात नेली; व तेथे त्यांना इनामे दिली.","translated_text":"The Kadambarajas (Kamaladevi and Madhva Mantri) took several Brahmin households to Gomonth; there they gave them rewards.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यामुळे ते गोमंतकातच स्थायिक झाले.","translated_text":"So they settled in the cowshed.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पुढे मुसलमान व पोर्तुगीज यांच्या आक्रमणामुळे त्यापैकी काही घराणी निर्वासित झाली व रत्नागिरी जिल्ह्याच्या दक्षिण भागात स्थायिक झाली.","translated_text":"Later, Muslims and Portuguese invaders displaced some of their families and settled in the south of Ratnagiri district.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"*ठाकूर देसाई, प्रभूदेसाई, अधिकारी देसाई* या घराण्यांची कुलदैवते गोमंतकातील आहेत; यावरून वरील विधानाला पुष्टीच मिळते.","translated_text":"The family gods of Thakur Desai, Lord Desai, and Aiti Desai* are in secret. This confirms the above statement.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"गोमंतकात अद्यापही कऱ्हाडे ब्राह्मणांची २०० कुटुंबे आहेत.","translated_text":"There are still 200 families of Karade Brahmins in Gomont.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"म्हार्दोळ व शांतादुर्गा देवस्थानचे *महाजन पाध्ये* हे मुळचे पाध्ये होत.","translated_text":"And in the midst of the house of the house of the LORD were Mardoel and Shantadurga.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सध्या कऱ्हाडे हे सर्व भारतभर व बाहेरही पसरलेले आहेत.","translated_text":"Currently, these are spread all over India and beyond.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"इतकेच नव्हे तर, काशी-रामेश्वर-नाशिक व नेपाळातील पशुपतेश्वर या देवस्थानातील क्षेत्रोपाध्याय कऱ्हाडेच आहेत.","translated_text":"Not only this, but also the region of Kashmir-Rameswar-Nashik and Nepal's Peshpateshwar.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"तथापि ते मुळात करहाटक प्रांतातून कोंकणात आले व कऱ्हाडे झाले हे खरे.","translated_text":"However, it is true that they originally came from the Karhatak region and came to Konkan.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"कऱ्हाड्यांचे व्यवसाय : इतिहासकाळात बहुतेक कऱ्हाडे, हे खोत, इनामदार, सरदेसाई, देसाई, सरदेशपांडे, पोतदार, सरपोतदार, सरमुकादम, सबनीस, कारखानीस इत्यादी हुद्देदार होते.","translated_text":"The business of carpentry: In the course of history, most of the carpentry was carried out by artisans, such as losers, rewarders, sardesai, desai, sardespande, weavers, serpenters, sarmakadam, sabnis, factories, etc.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यामुळे त्या काळात त्या गावचे किंवा विभागाचे प्रमुखपद यांच्याकडे असे.","translated_text":"So at that time it was the village or department head.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सांप्रत कऱ्हाडे ब्राह्मण भारताच्या सर्व भागांत आढळतात व निरनिराळे व्यवसाय करतात.","translated_text":"Brahmins can be found in all parts of India and have a wide variety of businesses.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"असामान्य बुद्धिमत्तेच्या व कर्तृत्वाच्या जोरावर कऱ्हाड्यांनी जीवनातील अनेक क्षेत्रे पादाक्रांत करून आपल्या पेशास विविधता आणली आहे.","translated_text":"Thanks to their extraordinary intelligence and skill, they have transformed many areas of life and diversified their professions.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"साहित्य, काव्य, राजकारण, नाटक, संगीत, इतिहास, शास्त्र, गणित शल्याचिकित्सा, चित्रकला, उद्योग, कारखानदारी वगैरे एकही क्षेत्र असे नाही की, जेथे कऱ्हाडा चमकला नाही.","translated_text":"Literature, poetry, politics, drama, music, history, science, mathematics, medicine, painting, industry, manufacturing, etc. There is no field where the curtain does not shine.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"अद्वितीय रणरागिणी झाशीची राणी लक्ष्मीबाई भारतातील राजकारणपटुत्व असलेली पहिली स्त्री ठरते.","translated_text":"Queen Lakshmibai of unique Ranaragini Jhansi becomes the first woman to become a politician in India.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मुंबई प्रांतातील पहिले मुख्यमंत्री बाळासाहेब खेर स्वतंत्र भारताचे पहिले सभापती दादासाहेब मावळंकर , भारताचे पोलादी गृहमंत्री गोविंदवल्लभ पंत, आणि अनेकांनी भारतीय राजकारणात बहुमोल कार्य करून आपली नावे चिरस्मरणीय केली आहेत.","translated_text":"The first Chief Minister of Mumbai Province, Babasaheb Kher, the first President of Independent India, Dadasaheb Mawalankar, the Minister of Home Affairs, Govindwallab Pant, and many others have made their names memorable for their valuable contributions to Indian politics.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"साहित्यातील कऱ्हाड्यांचे मानबिंदू","translated_text":"This is the point of reference for the literature.","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"नव्या युगाची नांदी करणारे 'दर्पणकार' बाळशास्त्री जांभेकर, 'आर्या मयूरपंताची' यथार्थत्वाने सार्थ करणारे मोरोपंत पराडकर, धर्मसिंधुकार पाध्ये, कादंबऱ्यानी रसिक महाराष्ट्रास डोलावणारे विठ्ठल सीताराम गुर्जर, ज्ञानपीठ पारितोषिक विजेते भाऊसाहेब खांडेकर, शंकरराव किर्लोस्कर, धनुर्धारी टिकेकर, महाकवी यशवंत, राजकवी भास्करराव तांबे, महाराष्ट्र टाईम्सचे गोविंद तळवलकर, साहित्य संमेलनाध्यक्षा दुर्गा भागवत, नाट्यसंमेलनाचे अध्यक्ष भालचंद्र पेंढारकर, माडखोलकर, प्रभाकर पाध्ये, श्री.","translated_text":"The visionary child scientist Janvekar, the visionary child scientist Janvekar, the realist Moropant Paradkar, the realist Arya Muirpanthi, the novelist Dharmasindhukar Padhya, the novelist Viththal Sitharam Gurjar, the winner of the Jnanpith Award, Bhai Saheb Khandekar, Shankar Rao Kirloskar, the archetype Tikkar, the epic poet Yashwant Thambha, the Maharashtra Times' Govind Talkar, the chairman of the Congress of Literature Durgavat, the chairman of the Drama Division, Bhalchandra Padhyar, Maholkar, Prabhakaran, Shri.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"रा.","translated_text":"What is it?","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"टिकेकर, काटदरे इ.","translated_text":"It's like a stick, a stick, and so on.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"अनेक नावे वानगीदाखल देता येतील.","translated_text":"Many names can be given in the wild.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पं.","translated_text":"What is it?","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"भास्करबुवा बखले, गोविंदराव टेंबे, पेंढारकर, जगन्नाथबुवा पुरोहित, पं.","translated_text":"Bhaskar Babu Bhakle, Govindrao Tembe, Penderkarkar, Jagannath Babu Priest, P.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"जितेंद्र अभिषेकी यांनी आप कर्तृत्वाने संगीतक्षेत्र झळाळून टाकले.","translated_text":"Jitendra Abhisheki made a breakthrough in the music industry.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"इतिहास संशोधनात रियासतकार सरदेसाई, शेजवलकर, प.","translated_text":"In the field of history research, President Sardeisai, Sheshwalkar, p.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"कृ.","translated_text":"What is the meaning of life?","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"गोडे यांनी केलेले कार्य अनन्यसाधारण आहे.","translated_text":"The work done by Gode is exceptional.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"आजही आधुनिक महाराष्ट्राचे भीष्माचार्य (??)","translated_text":"Bishmacharya of modern Maharashtra today.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"दादासाहेब पोतदार ते कार्य, या वयातही, नेटाने चालवीत आहेत.","translated_text":"Dadasaheb Potdar is running the job even at this age.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मराठी नाटकाच्या इतिहासात तर किर्लोस्कर, वसंत कानेटकर, शं.","translated_text":"In the history of Marathi drama, Kirloskar, Prasant Kanetkar, Sr.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ना.","translated_text":"No, not at all.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"नवरे यांनी नाटकांनी उभ्या महाराष्ट्राला वेड लावले आहे.","translated_text":"The drama has enchanted Maharashtra.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"अभिनयात पेंढारकर पती-पत्नी, प्रभाकर पणशीकर, दाजी भाटवडेकर, शरद तळवलकर हे लाजबाब आहेत.","translated_text":"In the film, the husband and wife of Penderkar, Prabhakar Panshikar, Daji Bhatwadekar, Sharad Talvalar are Lazabab.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"आयुर्वेद म्हटला की धूतपापेश्वरचे पुराणिक, सांडू, गुण्ये हीच नावे डोळ्यासमोर येतात.","translated_text":"According to Ayurveda, these are the names of the Puranas, the Sandu, the Virtues of Dhutpaveswar.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"स्वस्तिक रबरचे वैद्य, सप्रे, किर्लोस्कर प्रभृतीनी औद्योगिक महाराष्ट्र जगाच्या नकाशात नेऊन बसविला आहे.","translated_text":"The Swastika rubber physician, Sabre, Kirloskar Prabhatti has brought industrial Maharashtra to the map of the world.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"चित्रकलेत देऊसकर, सातवळेकर पितापुत्र, गुर्जर हे बिनीचे मानकरी ठरले आ��ेत.","translated_text":"In the painting, Devaskar, Sattvalekar, Pataputra and Gurjar have become Bini's standards.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"न्यायखात्यात न्या.","translated_text":"Justice in court.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ढवळे, न्या.","translated_text":"It's all right, Justice.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"तांबे, न्या.","translated_text":"Copper, Justice.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सप्रे ही नावे सर्वांच्या परिचयाची आहेत.","translated_text":"Sappre is a household name.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"नुसते तळवलकर हे आडनाव व्यायाम, डॉक्टरी, उद्योग वा अभिनय सुचविते.","translated_text":"The surname Nusset Parvalakar suggests exercise, medicine, industry or acting.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सुप्रसिद्ध गणिती जयंत नारळीकर यांनी अत्यंत तरुण वयात शास्त्रज्ञ म्हणून जगन्मान्यता मिळवली आहे.","translated_text":"The renowned mathematician Jayant Narlikar has gained worldwide recognition as a scientist at a very young age.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"संदर्भ","translated_text":"Reference","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वि.","translated_text":"V.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"वा.","translated_text":"Oh, my God.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"आठल्ये यांनी लिहिलेले ' कऱ्हाडे ब्राह्मणांचा इतिहास ' हे पुस्तक.","translated_text":"This is the book 'History of Karade Brahmins', written by Athaliya.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"प्रथमतः त्यांनी तो आठल्या घराण्यांचा इतिहास, द्वितीय खंड, प्रकरण ३ म्हणून छापला व त्यानंतर इ.","translated_text":"First they printed it as History of the Eighth Dynasty, Volume 2, Chapter 3, and then they printed it as History of the Eighth Dynasty.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९४७ साली त्यांनी त्यांचे स्वतंत्र पुस्तक प्रसिद्ध केले.","translated_text":"In 1947, he published his independent book.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ते पुस्तक तूर्त दुर्मिळ आहे.","translated_text":"That book is instantly rare.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सबब रत्नागिरी येथील कऱ्हाडे ब्राह्मण संघ त्याची द्वितीय आवृत्ती काढण्याच्या विचारात आहे.","translated_text":"The Carhade Brahmin team from Sabb Ratnagiri is considering its second edition.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"प.","translated_text":"What is it?","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"कृ.","translated_text":"What is the meaning of life?","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"गोडे क्यूरेटर, भांडारकर प्राच्यविज्ञा संशोधन मंदिर, पुणे यांचा \"कऱ्हाडे ब्राह्मण ज्ञातींचे मूळ व पुरातनत्व\" हा निबंध.","translated_text":"The essay \"Origins and Antiquities of the Karadade Brahmin Sages\" is written by Gode Curator, Bhandarkar Orientalist Research Temple, Pune.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"तो गुण्या घराण्याचा इतिहासात, परिशिष्ट नं ३ म्हणून छापलेला आहे.","translated_text":"It is printed as Appendix No. 3 in the family history.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"The Tribes and Castes of Bombay by Enthoven(Vol.","translated_text":"The Tribes and Castes of Bombay by Enthoven, Vol.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"1),","translated_text":"1),","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"Castes Today by Taya Zinkin","translated_text":"Castes Today by Taya Zinkin","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"The Bombay Gazetteer Vol. IX, Part I","translated_text":"The Bombay Gazetteer Vol. IX, Part I","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"त्रिंबक नारायण अत्रे यांचा 'गांव-गाडा' स्कंदपुराणातील 'सह्याद्री खंड'","translated_text":"The village-garage of Trimbak Narayan Atare, Sahyadri Khand in Skandpurana","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"मो.","translated_text":"What is it?","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"वि.","translated_text":"V.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पटवर्धन यांचे 'वर्ण व जाती'","translated_text":"Pat Vardhan's 'Cara and Race'","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"महादेवशास्त्री दिवेकर यांचे 'पोत-जातीचे एकीकरण'","translated_text":"The 'Unification of the Tribes' by the Mahabharata Divyachar","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वसंत सबनीस यांचे 'पान-दान'","translated_text":"\"Pane-dan\" by Vasant Sabnis","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"पं.","translated_text":"What is it?","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"महादेवशास्त्री जोशी संपादित 'भारतीय संस्कृती कोश, खंड २'","translated_text":"Edited by Mahadev Joshi, The Indian Culture Box, Volume 2","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"नावाची उत्पत्ती","translated_text":"The origin of the name","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"प्राचीन ग्रंथातील उल्लेखांनुसार तुंगभद्रा नदीपासून ते नर्मदा वा गोदावरी नद्यांपर्यत करहाटक प्रांत पसरला होता.","translated_text":"According to ancient texts, the Karhatak province stretched from the Tungabhadra River to the Narmada or Godavari rivers.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"गोत्रे","translated_text":"The tribes","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"कऱ्हाडे ब्राह्मणांतील गोत्रे खालीलप्रमाणे आहेत (कंसात आडनावे) अंगिरस अत्रि (फणसळकर, देवस्थळी, कुलकर्णी, श्रोत्री, नानिवडेकर, चिटणीस) उपमन्यु काश्यप (सरदेशपांडे, आठल्ये, पाध्ये, कानडे, वाईंगणकर, चिरमुले, ताटके) कुत्स (देसाई) कौंडिण्य कौशिक (तळवलकर, काकिर्डे) गार्ग्य (तांबे, पडळकर) गौतम (आंबिलकर)","translated_text":"The tribes of the Karade Brahmins are as follows (named in Kansa) Angiras Atri (Fanasalkar, Devasthillai, Kulkarni, Shantrari, Nanivdekar, Chithnis) Submanyu Kaship (Sardeshpande, Athaliye, Padhye, Kande, Vyangankar, Chiramule, Tatke) Kutsu (Desai) Kaundiya Kaushik (Talvalkar, Kakirde) Gargya (Tanbe, Padalkar) Gautam (Ambilkar)","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"जामदाग्नि (बेलवलकर, गर्दे, पराडकर) नैधृव (पाध्ये,गुर्जर) पार्थिव बादरायण भार्गव भारद्वाज (करंबेळकर,काजरेकर, धाक्रस,शेवडे ) मुद्गल (मोघे, हळदे) लोहिताक्ष वत्स वासिष्ठ (तळवलकर) वैम्य वैश्वामित्र शांडिल्य शालाक्ष","translated_text":"Jamadagni (Belvalkar, Gorde, Paradkar) Naydrov (Padha, Gurjar) Parthish Badarayan Bhargav Bharadwaj (Karanbelakar, Kazarekar, Dhakras, Shevde) Mudgal (Moghe, Halde) Lohitaksha Vats Vashishtha (Talvalkar) Vayam Vayan Vyasamitra Shandilya Shalaksh","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"उल्लेखनीय व्यक्ती","translated_text":"A remarkable person","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"काही उल्लेखनीय कऱ्हाडे ब्राह्मण व्यक्ती मोरोपंत (मोरेश्वर रामजी पराडकर)","translated_text":"Some notable Brahmin figures are Moropant (Moreshwar Ramji Paradkar).","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"झाशीची राणी लक्ष्मीबाई","translated_text":"Lakshmibai, Queen of Jashi","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"गोविंदवल्लभ पंत स्वातंत्र्य सेनानी व राजकीय नेते","translated_text":"Govindwallab Pant freedom fighter and political leader","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"ग.वा.","translated_text":"G.W.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मावळणकर (गणेश वासुदेव तथा दादासाहेब मावळंकर) - पहिले लोकसभेचे अध्यक्ष हेमाडपंत यादवांचे पंतप्रधान केशव पंडित - छत्रपती शिवाजी, छत्रपती संभाजी, छत्रपती राजाराम यांचे राजपुरोहित चिमणाजी दामोदर मोघे - कोल्हापूर संस्थानाचे मंत्री गोविंदपंत बुंदेले पानिपतच्या युद्धात वीरमरण आलेले महादजी पंत गुरुजी - माधवराव पेशवे यांचे सल्लागार पंडित जितेंद्र अभिषेकी - हिंदुस्तानी शास्त्रीय संगीतकार व गायक शरद तळवलकर - सुप्रसिद्ध मराठी अभिनेता शंतनुराव किर्लोस्कर, प्रसिद्ध उद्योजक वर्ग:मराठी ब्राह्मण वर्ग:ब्राह्मण पोटजाती","translated_text":"Mawalankar - Prime Minister Keshv Pandit of the First Lok Sabha Chairman, Hemadpant Yadav - Rajputs of Chhatrapati Shivaji, Chhatrapati Sambaji, Chhatrapati Rajaram - Minister of Kolhapur Institution, Govindpant Bundle Guruji - Advisor to Pandit Jitendra Abhishekar of the first Lok Sabha","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वसंत सरवटे - सुप्रसिद्द व्यंगचित्रकार पंडित सुरेश तळवलकर - प्रसिद्ध तबलावादक आणि गुरू","translated_text":"Prasant Sarvatte - renowned cartoonist Pandit Suresh Talwalkar - renowned Tabalaist and Guru","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"देवरुखे ब्राह्मण","wikicode":"'''देवरुखे ब्राह्मण''' ही [[हिंदू धर्म|हिंदू धर्मातील]] [[ब्राह्मण (जात)|ब्राह्मण]] जातीतील ६ पोटजातींपैकी एक पोटजात आहे. ब्राह्मण जातीतील इतर ५ पोटजाती [[देशस्थ ब्राह्मण|देशस्थ]], [[चित्पावन कोकणस्थ ब्राह्मण|चित्पावन]], [[सारस्वत ब्राह्मण]],\n[[कऱ्हाडे ब्राह्मण|कऱ्हाडे]] व [[दैवज्ञ ब्राह्मण|दैवज्ञ]] ह्या आहेत.{{संदर्भ हवा}} \n\n[[वर्ग:मराठी ब्राह्मण]]\n[[वर्ग:ब्राह्मण पोटजाती]]","hash":"7db4b5c2b11059ae9e500fe39882430ff2250184ea54a6e6f5aabfc1137b3677","last_revision":"2022-03-19T17:05:48Z","first_revision":"2009-05-27T16:20:26Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:18.707984","cross_lingual_links":{"bn":"দেবরুখে ব্রাহ্মণ","en":"Devrukhe Brahmin"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:49.639320","text":"देवरुखे ब्राह्मण ही हिंदू धर्मातील ब्राह्मण जातीतील ६ प��टजातींपैकी एक पोटजात आहे. ब्राह्मण जातीतील इतर ५ पोटजाती देशस्थ, चित्पावन, सारस्वत ब्राह्मण, कऱ्हाडे व दैवज्ञ ह्या आहेत.\n\nवर्ग:मराठी ब्राह्मण वर्ग:ब्राह्मण पोटजाती\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"देवरुखे ब्राह्मण ही हिंदू धर्मातील ब्राह्मण जातीतील ६ पोटजातींपैकी एक पोटजात आहे.","translated_text":"The Devaruke Brahmins are one of the six descendants of the Brahmins of Hinduism.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ब्राह्मण जातीतील इतर ५ पोटजाती देशस्थ, चित्पावन, सारस्वत ब्राह्मण, कऱ्हाडे व दैवज्ञ ह्या आहेत.","translated_text":"The other five tribes of the Brahmin caste are the Deshasthi, Chitpavan, Saraswat Brahmins, Karhadas and Deivaghas.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:मराठी ब्राह्मण वर्ग:ब्राह्मण पोटजाती","translated_text":"Class: Marathi Brahmins Class: Brahmins of the Tribe","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"गौड सारस्वत ब्राह्मण","wikicode":"'''गौड सारस्वत ब्राह्मण''' ही दक्षिण भारतातील सारस्वत ब्राह्मणांतील एक पोटजात आहे. (ही महाराष्ट्राबाहेर कधीकधी गौड, गौडर, गौडा इत्यादी नावांनी दर्शविली जाते) (कोकणी: गौड सारस्वत, कन्नड: ಗೌಡ ಸಾರಸ್ವತ, मल्याळम: ഗൌഡ സാരസ്വത) ही [[हिंदू धर्म|हिंदू धर्मातल्या]] [[ब्राह्मण (जात)|ब्राह्मण]] जातीतील ६ पोटजातींपैकी एक पोटजात आहे. महाराष्ट्रीयन ब्राह्मण जातीतील इतर ५ पोटजाती [[देशस्थ ब्राह्मण|देशस्थ]], [[चित्पावन कोकणस्थ ब्राह्मण|चित्पावन]], [[कऱ्हाडे ब्राह्मण|कऱ्हाडे]], [[दैवज्ञ_ब्राह्मण|दैवज्ञ]] व [[देवरुखे ब्राह्मण|देवरुखे]] ह्या आहेत.{{संदर्भ हवा}} \n\nगौड सारस्वत जातीतील ब्राह्मण [[कर्नाटक]], [[महाराष्ट्र]], [[गोवा]] आणि [[केरळ]] किनारपट्टी लगतच्या प्रदेशात आढळून येतात. भाषकदृष्ट्या सारस्वत ब्राह्मणांमध्ये [[मराठी]] व [[कोकणी]] भाषक असे दोन गट आहेत. गौड सारस्वत ब्राह्मणांत कुडाळदेशकर गौड ब्राह्मण, कॅनरा गौड सारस्वत ब्राह्मण, नॉर्थ कॅनरा गौड सारस्वत ब्राह्मण अशा अनेक पोटपोटजाती आहेत. \nगौड सारस्वत ब्राह्मण हे मूळचे ऋग्वेदी ब्राह्मण आहेत.{{संदर्भ हवा}}\n\nसारस्वत ब्राह्मणांतही मेंगलोरी सारस्वत; आणि त्यांच्यातही त्यांच्या त्यांच्या मठाप्रमाणे बरेच भेद आहेत.{{संदर्भ हवा}}\n\n== जनजीवन==\nमुंबईत राहणारे गौड सारस्वत ब्राह्मण कोकणातील सिंधुदुर्ग जिल्ह्यातून आलेले आहेत. श्रावणात ह्यांचे अनेक उत्सव साजरे केले जातात. मुंबईत वाळकेश्वरला असलेल्या बाणगंगा तलावावर आश्विन नवरात्रीत पालखी आणि दिव्यांचा उत्सव साजरा केला जातो. ह्या समाजातील स्रिया सिल्क साड्या, परकर पोलके नेसून येथे येतात.सरस्वती नदीच्या काठी वसलेला हा समाज गोवा राज्यात काही काळ स्थिरावला होता परंतु पोर्तुगीज लोकांचा अन्याय आणि अत्याचार सहन न झाल्याने सिंधुदुर्ग जिल्ह्यात स्थायिक झाला. अठराव्या शतकात ते मुंबईत आले आणि येथेच कायम रहिवासी झाले. मुख्यतः वाळकेश्वर,गिरगाव, दादर, माहीम भागात ह्यांची वस्ती आढळते. हे शैव आणि वैष्णव अश्या दोन्ही पंथावर विश्वास ठेवत असल्याने ह्यांचे दोन्ही पंथाचे मठ आहेत.हे व्यवहारात मराठी बोलतात.घरात ते गोड कोकणी बोलतात.\nबाणगंगा येथे सन १७१५ मध्ये सावंतवाडीहून आलेल्या रामा कामतांनी घाट बांधला आहे. गौड सारस्वत ब्राह्मण टेंपल ट्रस्ट कडे सन १८७९ पासून बाणगंगा तलाव आणि परिसराची मालकी आहे. ह्याच परिसरात वाळुकेश्वर मंदिर, फोंड्याच्या कैवल्य मठाची शैव शाखा,आणि काशीच्या वैष्णव मठाची शाखा आहेत.\n\n==चालीरीती==\nसारस्वत समाजात पाहुणचार फार केला जातो.अभ्यागताला जेवणाशिवाय किंवा रिकाम्या हाती कधीच पाठविले जात नाही. महिला हिरे आणि पोवळ्यांचे दागिने सर्रास वापरतात.पुरुष धोतर आणि पांढरी टोपी अथवा पगडी पारंपरिक पोशाखात देवकार्य करतात. जेवणात खोबरे हमखास वापरले जाते. नारळाच्या दुधाच्या शेवया हा गोड पदार्थ आवर्जून केला जातो. घावणे, आंबोळी हे शाकाहारी पदार्थ नियमित खाल्ले जातात. मांसाहार करणारे पापलेट, शिंपल्या,कालवं, बांगडे आवडीने खातात.\n\n\n===संदर्भ===\n१ मुंबई टाईम्स ०६०३२०२०.\n\n\n[[वर्ग:मराठी ब्राह्मण]]\n[[वर्ग:ब्राह्मण पोटजाती]]","hash":"72f87595ae61be3c8096542d026d5e6d36f669c3c6543c439b6c0c8fc96f4c14","last_revision":"2021-02-14T19:32:17Z","first_revision":"2009-05-27T16:22:00Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:18.766487","cross_lingual_links":{"bn":"গৌড় সারস্বত ব্রাহ্মণ","en":"Gaud Saraswat Brahmin","gom":"Goudd Sarosvot Bamonn","hi":"गौड़ सारस्वत ब्राह्मण","id":"Brahmin Saraswat Gaud","kn":"ಗೌಡ ಸಾರಸ್ವತ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು","ml":"ഗൗഡസാരസ്വത ബ്രാഹ്മണർ","ta":"கவுட சாரஸ்வத் பிராமணர்","tcy":"ಗೌಡ ಸಾರಸ್ವತ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೆರ್"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:49.639320","text":"गौड सारस्वत ब्राह्मण ही दक्षिण भारतातील सारस्वत ब्राह्मणांतील एक पोटजात आहे. (ही महाराष्ट्राबाहेर कधीकधी गौड, गौडर, गौडा इत्यादी नावांनी दर्शविली जाते) (कोकणी: गौड सारस्वत, कन्नड: ಗೌಡ ಸಾರಸ್ವತ, मल्याळम: ഗൌഡ സാരസ്വത) ही हिंदू धर्मातल्या ब्राह्मण जातीतील ६ पोटजातींपैकी एक पोटजात आहे. महाराष्ट्रीयन ब्राह्मण जातीतील इतर ५ पोटजा��ी देशस्थ, चित्पावन, कऱ्हाडे, दैवज्ञ व देवरुखे ह्या आहेत.\n\nगौड सारस्वत जातीतील ब्राह्मण कर्नाटक, महाराष्ट्र, गोवा आणि केरळ किनारपट्टी लगतच्या प्रदेशात आढळून येतात. भाषकदृष्ट्या सारस्वत ब्राह्मणांमध्ये मराठी व कोकणी भाषक असे दोन गट आहेत. गौड सारस्वत ब्राह्मणांत कुडाळदेशकर गौड ब्राह्मण, कॅनरा गौड सारस्वत ब्राह्मण, नॉर्थ कॅनरा गौड सारस्वत ब्राह्मण अशा अनेक पोटपोटजाती आहेत. गौड सारस्वत ब्राह्मण हे मूळचे ऋग्वेदी ब्राह्मण आहेत.\n\nसारस्वत ब्राह्मणांतही मेंगलोरी सारस्वत; आणि त्यांच्यातही त्यांच्या त्यांच्या मठाप्रमाणे बरेच भेद आहेत.\n\nमुंबईत राहणारे गौड सारस्वत ब्राह्मण कोकणातील सिंधुदुर्ग जिल्ह्यातून आलेले आहेत. श्रावणात ह्यांचे अनेक उत्सव साजरे केले जातात. मुंबईत वाळकेश्वरला असलेल्या बाणगंगा तलावावर आश्विन नवरात्रीत पालखी आणि दिव्यांचा उत्सव साजरा केला जातो. ह्या समाजातील स्रिया सिल्क साड्या, परकर पोलके नेसून येथे येतात.सरस्वती नदीच्या काठी वसलेला हा समाज गोवा राज्यात काही काळ स्थिरावला होता परंतु पोर्तुगीज लोकांचा अन्याय आणि अत्याचार सहन न झाल्याने सिंधुदुर्ग जिल्ह्यात स्थायिक झाला. अठराव्या शतकात ते मुंबईत आले आणि येथेच कायम रहिवासी झाले. मुख्यतः वाळकेश्वर,गिरगाव, दादर, माहीम भागात ह्यांची वस्ती आढळते. हे शैव आणि वैष्णव अश्या दोन्ही पंथावर विश्वास ठेवत असल्याने ह्यांचे दोन्ही पंथाचे मठ आहेत.हे व्यवहारात मराठी बोलतात.घरात ते गोड कोकणी बोलतात. बाणगंगा येथे सन १७१५ मध्ये सावंतवाडीहून आलेल्या रामा कामतांनी घाट बांधला आहे. गौड सारस्वत ब्राह्मण टेंपल ट्रस्ट कडे सन १८७९ पासून बाणगंगा तलाव आणि परिसराची मालकी आहे. ह्याच परिसरात वाळुकेश्वर मंदिर, फोंड्याच्या कैवल्य मठाची शैव शाखा,आणि काशीच्या वैष्णव मठाची शाखा आहेत.\n\nसारस्वत समाजात पाहुणचार फार केला जातो.अभ्यागताला जेवणाशिवाय किंवा रिकाम्या हाती कधीच पाठविले जात नाही. महिला हिरे आणि पोवळ्यांचे दागिने सर्रास वापरतात.पुरुष धोतर आणि पांढरी टोपी अथवा पगडी पारंपरिक पोशाखात देवकार्य करतात. जेवणात खोबरे हमखास वापरले जाते. नारळाच्या दुधाच्या शेवया हा गोड पदार्थ आवर्जून केला जातो. घावणे, आंबोळी हे शाकाहारी पदार्थ नियमित खाल्ले जातात. मांसाहार करणारे पापलेट, शि��पल्या,कालवं, बांगडे आवडीने खातात.\n\n१ मुंबई टाईम्स ०६०३२०२०.\n\nवर्ग:मराठी ब्राह्मण वर्ग:ब्राह्मण पोटजाती\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"गौड सारस्वत ब्राह्मण ही दक्षिण भारतातील सारस्वत ब्राह्मणांतील एक पोटजात आहे.","translated_text":"Gaud Saraswat Brahman is a descendant of the Saraswat Brahmins of South India.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"(ही महाराष्ट्राबाहेर कधीकधी गौड, गौडर, गौडा इत्यादी नावांनी दर्शविली जाते)","translated_text":"(Outside Maharashtra it is sometimes referred to as Gaud, Gaudhar, Gauda etc.)","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"(कोकणी: गौड सारस्वत, कन्नड: ಗೌಡ ಸಾರಸ್ವತ, मल्याळम: ഗൌഡ സാരസ്വത) ही हिंदू धर्मातल्या ब्राह्मण जातीतील ६ पोटजातींपैकी एक पोटजात आहे.","translated_text":"(Kokani: Gauda Sarasvat, Kannada: Gauda Sarasvat, Malayalam: Gauda Sarasvat) is one of the six descendants of the Brahmins of Hinduism.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"महाराष्ट्रीयन ब्राह्मण जातीतील इतर ५ पोटजाती देशस्थ, चित्पावन, कऱ्हाडे, दैवज्ञ व देवरुखे ह्या आहेत.","translated_text":"The other five tribes of Maharashtra Brahmin caste are the Deshasthi, Chitpavan, Karhade, Deivaghi and Devarukha.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"गौड सारस्वत जातीतील ब्राह्मण कर्नाटक, महाराष्ट्र, गोवा आणि केरळ किनारपट्टी लगतच्या प्रदेशात आढळून येतात.","translated_text":"Brahmins of the Gaud Saraswat caste are found in the coastal regions of Karnataka, Maharashtra, Goa and Kerala.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"भाषकदृष्ट्या सारस्वत ब्राह्मणांमध्ये मराठी व कोकणी भाषक असे दोन गट आहेत.","translated_text":"Linguistically, there are two groups of Brahmins: Marathi and Kokani.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"गौड सारस्वत ब्राह्मणांत कुडाळदेशकर गौड ब्राह्मण, कॅनरा गौड सारस्वत ब्राह्मण, नॉर्थ कॅनरा गौड सारस्वत ब्राह्मण अशा अनेक पोटपोटजाती आहेत.","translated_text":"Among the Gaud Saraswat Brahmins, there are many ancestors such as the Kudaldeskar Gaud Brahmins, the Kanra Gaud Saraswat Brahmins, the North Kanra Gaud Saraswat Brahmins.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"गौड सारस्वत ब्राह्मण हे मूळचे ऋग्वेदी ब्राह्मण आहेत.","translated_text":"Gaud Saraswat Brahmin is a Rigveda Brahmin of origin.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"सारस्वत ब्राह्मणांतही मेंगलोरी सारस्वत; आणि त्यांच्यातही त्यांच्या त्यांच्या मठाप्रमाणे बरेच भेद आहेत.","translated_text":"All the Brahmins have Mangalore as well; and there are many differences between them as well as between their monasteries.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"जनजीवन","translated_text":"People's lives","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"मुंबईत राहणारे गौड सारस्वत ब्राह्मण कोकणातील सिंधुदुर्ग जिल्ह्यातून आलेले आहेत.","translated_text":"Gaud Saraswat Brahman, who lives in Mumbai, hails from Sindhudurg district of Kokona.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"श्रावणात ह्यांचे अनेक उत्सव साजरे केले जातात.","translated_text":"Many festivals are celebrated in Sravana.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मुंबईत वाळकेश्वरला असलेल्या बाणगंगा तलावावर आश्विन नवरात्रीत पालखी आणि दिव्यांचा उत्सव साजरा केला जातो.","translated_text":"The festival of Parchi and Divya is celebrated on Ashwin Navratri at the Banganga Lake in Valkeshwar, Mumbai.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ह्या समाजातील स्रिया सिल्क साड्या, परकर पोलके नेसून येथे येतात.सरस्वती नदीच्या काठी वसलेला हा समाज गोवा राज्यात काही काळ स्थिरावला होता परंतु पोर्तुगीज लोकांचा अन्याय आणि अत्याचार सहन न झाल्याने सिंधुदुर्ग जिल्ह्यात स्थायिक झाला.","translated_text":"The Sri Silk Sards and the Parker Polke of this community come to Nason. This community, situated on the banks of the Saraswati River, had settled in the state of Goa for some time but had not endured the injustice and oppression of the Portuguese people and settled in the Sindhudur district.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"अठराव्या शतकात ते मुंबईत आले आणि येथेच कायम रहिवासी झाले.","translated_text":"He came to Mumbai in the 18th century and settled here permanently.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मुख्यतः वाळकेश्वर,गिरगाव, दादर, माहीम भागात ह्यांची वस्ती आढळते.","translated_text":"They are mainly found in the areas of Valkeshwar, Girgaon, Dadra and Mahim.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हे शैव आणि वैष्णव अश्या दोन्ही पंथावर विश्वास ठेवत असल्याने ह्यांचे दोन्ही पंथाचे मठ आहेत.हे व्यवहारात मराठी बोलतात.घरात ते गोड कोकणी बोलतात.","translated_text":"He believes in both the Shiva and the Vaishnava because they both have monasteries. They actually speak Marathi. At home they speak sweet lambs.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"बाणगंगा येथे सन १७१५ मध्ये सावंतवाडीहून आलेल्या रामा कामतांनी घाट बांधला आहे.","translated_text":"The Ganges were built by Rama Kamatas from Sawantwadi in 1715 in Bangalore.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"गौड सारस्वत ब्राह्मण टेंपल ट्रस्ट कडे सन १८७९ पासून बाणगंगा तलाव आणि परिसराची मालकी आहे.","translated_text":"The Gaud Saraswat Brahmin Temple Trust has owned and operated the Banganga Lakes and Complex since 1879.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ह्याच परिसरात वाळुकेश्वर मंदिर, फोंड्याच्या कैवल्य मठाची शैव शाखा,आणि काशीच्या वैष्णव मठाची शाखा आहेत.","translated_text":"It is also home to the Valukeshwar Temple, the Shaiv Branch of the Kavaliya Monastery of Fonda and the Vaishnava Monastery of Kashi.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"चालीरीती","translated_text":"The customs","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"सारस्वत समाजात पाहुणचार फार केला जातो.अभ्यागताला जेवणाशिवाय किंवा रिकाम्या हाती कधीच पाठविले जात नाही.","translated_text":"Hospitality is very popular in the society. The visitor is never sent without food or empty handed.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"महिला हिरे आणि पोवळ्यांचे दागिने सर्रास वापरतात.पुरुष धोतर आणि पांढरी टोपी अथवा पगडी पारंपरिक पो���ाखात देवकार्य करतात.","translated_text":"Women wear jewelry of diamonds and pearls, while men wear washers and white hats in traditional costumes.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"जेवणात खोबरे हमखास वापरले जाते.","translated_text":"The dining room is used as a dining room.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"नारळाच्या दुधाच्या शेवया हा गोड पदार्थ आवर्जून केला जातो.","translated_text":"The remainder of coconut milk is added as a sweetener.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"घावणे, आंबोळी हे शाकाहारी पदार्थ नियमित खाल्ले जातात.","translated_text":"Wounds, onions are vegetarian foods that are eaten regularly.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मांसाहार करणारे पापलेट, शिंपल्या,कालवं, बांगडे आवडीने खातात.","translated_text":"Carnivores like to eat papetates, shrimps, snails, beetles.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"संदर्भ","translated_text":"Reference","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"१ मुंबई","translated_text":"1 Mumbai","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"टाईम्स ०६०३२०२०.","translated_text":"Time is 06032020.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:मराठी ब्राह्मण वर्ग:ब्राह्मण पोटजाती","translated_text":"Class: Marathi Brahmins Class: Brahmins of the Tribe","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"व्हिक्टोरिया धबधबा","wikicode":"हेगिहिहहहीगादाकदाका\n\n== जगातील सर्वात मोठ्या ३ धबधब्यांची तुलना ==\n{| class=\"wikitable\"\n|-align=\"center\" bgcolor=\"white\"\n| colspan=\"7\" |[[चित्र:Victoria Falls from the air 1972.jpg|262px]] [[चित्र:Victoria Falls aerial view September 2003.jpg|220px]]
''‘The Smoke that Thunders’, rainy season, 1972 . . . and dry season, September 2003''\n|-align=\"center\" bgcolor=\"white\"\n| colspan=\"7\" |'''Size and flow rate of ''Victoria Falls'' with ''Niagara'' and ''Iguazu'' for comparison'''\n|- align=\"left\"\n! मानदंड\n! colspan=\"2\" |'''''व्हिक्टोरिया धबधबा'''''\n! colspan=\"2\" |'''''[[नायगारा धबधबा]]'''''\n! colspan=\"2\" |'''''[[इग्वाझु धबधबा]]'''''\n|- align=\"right\"\n| align=\"left\"|'''उंची (मीटर व फूट):'''[http://www.world-waterfalls.com/index.php {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070714073724/http://www.world-waterfalls.com/index.php |date=2007-07-14 }} World Waterfalls Website]\n|width=\"56\" |108 m\n|width=\"56\" |360 ft\n|width=\"56\" |51 m\n|width=\"56\" |167 ft\n|width=\"60\" |64-82 m\n|width=\"65\" |210-269 ft\n|- align=\"right\"\n| align=\"left\"|'''रूंदी (मीटर व फूट):'''[\n| 1708 m || 5604 ft||1203 m||3947 ft||2700 m||8858 ft\n|- align=\"center\" style=\"background:#efefef;\"\n| align=\"left\" |'''Flow rate units (vol/s):'''\n| '''m³/s''' || '''cu ft/s''' || '''m³/s''' || '''cu ft/s''' || '''m³/s''' || '''cu ft/s'''\n|- align=\"right\"\n| align=\"left\"|'''सरासरी वार्षिक प्रवाह दर:'''][\n| 1088 || 38,430||2407||85,000||1746||61,600\n|- align=\"right\"\n| '''सरासरी मासिक प्रवाह दर][ — कमाल:'''\n| 3000 || 105,944|| || || ||\n|- align=\"right\"\n| '''— किमान:]['''\n| 300 || 10,594|| || || ||\n|- align=\"right\"\n| '''— 10yr max:][http://www.dams.org/docs/kbase/studies/cszzanx.pdf World Commission on Dams website]'''\n| 6000 || 211,888|| || || ||\n|- align=\"right\"\n| align=\"left\"|'''Highest recorded flow:['''\n| 12,800 || 452,000||6800 ||240,000 ||12,600 || 444,965\n|- align=\"left\" bgcolor=\"white\" font=\"8pt\"\n| colspan=\"7\" |''Notes: See references for explanation of measurements.]
For water, cubic metres per second = tonnes per second.
Half the water approaching Niagara is diverted for hydroelectric power.
Iguazu has two drops; height given for biggest drop and total height.
10 falls have greater or equal flow rates, but are not as high as Iguazu and Victoria Falls.[\n|}\n\n== व्हिडीओ ==\n{| align=\"center\" background=\"transparent\"\n|[[चित्र:Smoke that thunders victoria falls 1.ogg|300x400px|Victoria Falls in the winter season.]]\n|[[चित्र:Victoria falls.ogv|300x400px|Victoria Falls seen from Zimbabwe in July.]]\n|}\n\n== पर्यटन स्थळे ==\n* [[इगुअझू फॉल्स]]\n\n== संदर्भ ==\n{{संदर्भयादी}}\n\n[[वर्ग:झांबिया]]\n[[वर्ग:झिम्बाब्वे]]\n[[वर्ग:धबधबे]]\n[[वर्ग:भूगोल]]","hash":"4cb51fdd0a1b81d281099d231d25bf3f223488da8d0b3b73f744e7e0d91154ea","last_revision":"2023-10-01T17:24:17Z","first_revision":"2009-05-28T03:32:50Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:18.831819","cross_lingual_links":{"af":"Victoria-waterval","ar":"شلالات فيكتوريا","arz":"شلالات فيكتوريا","ast":"Catarata Victoria","avk":"Victoria Stoya","az":"Viktoriya şəlaləsi","ba":"Виктория (шарлауыҡ)","be":"Вікторыя (вадаспад)","be-x-old":"Вікторыя (вадаспад)","bg":"Виктория (водопад)","bh":"विक्टोरिया झरना","bn":"ভিক্টোরিয়া জলপ্রপাত","ca":"Cascades Victòria","ceb":"Victoria Falls (busay sa Zimbabwe, Matabeleland North Province, lat -17,92, long 25,85)","cs":"Viktoriiny vodopády","cv":"Виктори (шывсикки)","cy":"Rhaeadr Victoria","da":"Victoria Falls","de":"Victoriafälle","dv":"ވިކްޓޯރިއާ ފޯލް","el":"Καταρράκτες Βικτωρίας","en":"Victoria Falls","eo":"Viktoria Akvofalo","es":"Cataratas Victoria","et":"Victoria juga","eu":"Victoria ur-jauziak","fa":"آبشار ویکتوریا","fi":"Victorian putoukset","fr":"Chutes Victoria","fy":"Fiktoariawetterfallen","ga":"Mosi-oa-Tunya","gl":"Cataratas Victoria","gn":"Chororo Victoria","ha":"Faɗuwar ruwan Victoria","he":"מפל ויקטוריה","hi":"विक्टोरिया जलप्रपात","hr":"Viktorijini slapovi","hu":"Viktória-vízesés","hy":"Վիկտորիա (ջրվեժ)","id":"Air terjun Victoria","ilo":"Dissuor Victoria","io":"Aquofalo Viktoria","is":"Viktoríufossar","it":"Cascate Vittoria","ja":"ヴィクトリアの滝","ka":"ვიქტორია (ჩანჩქერი)","kbp":"Fiktooriya lɩmfalɩyɛ","kk":"Виктория сарқырамасы","kn":"ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ಜಲಪಾತ","ko":"빅토리아 폭포","kw":"Dowrlammow Victoria","ky":"Виктория шаркыратмасы","la":"Victoria (aqua cadens)","lb":"Victoria Falls","lt":"Viktorijos krioklys","lv":"Viktorijas ūdenskritums","mk":"Викториини Водопади","ml":"വിക്ടോറിയ വെള്ളച്ചാട്ടം","ms":"Air Terjun Victoria","mt":"Kaskati ta' Vitorja","my":"ဝိတိုရိယရေတံခွန်","mzn":"ویکتوریا","nl":"Victoriawatervallen","nn":"Victoriafalla","nb":"Victoriafallene","ny":"Victoria Falls","pa":"ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਝਰਨਾ","pl":"Wodospady Wiktorii","pnb":"وکٹوریہ چھمبر","pt":"Cataratas de Vitória","qu":"Ñansa phaqcha","ro":"Cascada Victoria","ru":"Виктория (водопад)","sd":"وڪٽوريا آبشار","se":"Victoriagoržžit","sh":"Viktorijini slapovi","simple":"Victoria Falls","sk":"Viktóriine vodopády","sl":"Viktorijini slapovi","sn":"Victoria Falls","sq":"Ujëvarat e Viktorisë","sr":"Викторијини водопади","sv":"Victoriafallen","sw":"Victoria Falls","ta":"விக்டோரியா அருவி","te":"విక్టోరియా జలపాతం","tg":"Виктория (шаршара)","th":"น้ำตกวิกตอเรีย","tr":"Victoria Şelalesi","uk":"Вікторія (водоспад)","ur":"وکٹوریا آبشار","uz":"Victoria (sharshara)","vi":"Thác Victoria","war":"Busay Victoria","wuu":"维多利亚瀑布","yi":"וויקטאריע וואסערפאלן","zh":"维多利亚瀑布","zh-yue":"維多利亞瀑布"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:49.639320","text":"हेगिहिहहहीगादाकदाका\n\nइगुअझू फॉल्स\n\nवर्ग:झांबिया वर्ग:झिम्बाब्वे वर्ग:धबधबे वर्ग:भूगोल\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"हेगिहिहहहीगादाकदाका","translated_text":"This is what happened to Haggai and Haggadah.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"जगातील सर्वात मोठ्या ३ धबधब्यांची तुलना","translated_text":"Compare the three largest waterfalls in the world.","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"table","content":"{| class=\"wikitable\"\n|-align=\"center\" bgcolor=\"white\"\n| colspan=\"7\" |[[चित्र:Victoria Falls from the air 1972.jpg|262px]] [[चित्र:Victoria Falls aerial view September 2003.jpg|220px]]]
''‘The Smoke that Thunders’, rainy season, 1972 . . . and dry season, September 2003''\n|-align=\"center\" bgcolor=\"white\"\n| colspan=\"7\" |'''Size and flow rate of ''Victoria Falls'' with ''Niagara'' and ''Iguazu'' for comparison'''\n|- align=\"left\"\n! मानदंड\n! colspan=\"2\" |'''''व्हिक्टोरिया धबधबा'''''\n! colspan=\"2\" |'''''[[नायगारा धबधबा]]'''''\n! colspan=\"2\" |'''''[[इग्वाझु धबधबा]]'''''\n|- align=\"right\"\n| align=\"left\"|'''उंची (मीटर व फूट):'''[http://www.world-waterfalls.com/index.php {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070714073724/http://www.world-waterfalls.com/index.php |date=2007-07-14 }} World Waterfalls Website]\n|width=\"56\" |108 m\n|width=\"56\" |360 ft\n|width=\"56\" |51 m\n|width=\"56\" |167 ft\n|width=\"60\" |64-82 m\n|width=\"65\" |210-269 ft\n|- align=\"right\"\n| align=\"left\"|'''रूंदी (मीटर व फूट):'''[\n| 1708 m || 5604 ft||1203 m||3947 ft||2700 m||8858 ft\n|- align=\"center\" style=\"background:#efefef;\"\n| align=\"left\" |'''Flow rate units (vol/s):'''\n| '''m³/s''' || '''cu ft/s''' || '''m³/s''' || '''cu ft/s''' || '''m³/s''' || '''cu ft/s'''\n|- align=\"right\"\n| align=\"left\"|'''सरासरी वार्षिक प्रवाह दर:'''][\n| 1088 || 38,430||2407||85,000||1746||61,600\n|- align=\"right\"\n| '''सरासरी मासिक प्रवाह दर][ — कमाल:'''\n| 3000 || 105,944|| || || ||\n|- align=\"right\"\n| '''— किमान:]['''\n| 300 || 10,594|| || || ||\n|- align=\"right\"\n| '''— 10yr max:][http://www.dams.org/docs/kbase/studies/cszzanx.pdf World Commission on Dams website]'''\n| 6000 || 211,888|| || || ||\n|- align=\"right\"\n| align=\"left\"|'''Highest recorded flow:['''\n| 12,800 || 452,000||6800 ||240,000 ||12,600 || 444,965\n|- align=\"left\" bgcolor=\"white\" font=\"8pt\"\n| colspan=\"7\" |''Notes: See references for explanation of measurements.]
For water, cubic metres per second = tonnes per second.
Half the water approaching Niagara is diverted for hydroelectric power.
Iguazu has two drops; height given for biggest drop and total height.
10 falls have greater or equal flow rates, but are not as high as Iguazu and Victoria Falls.[\n|}"},{"type":"heading","text":"व्हिडीओ","translated_text":"The video","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"table","content":"{| align=\"center\" background=\"transparent\"\n|[[चित्र:Smoke that thunders victoria falls 1.ogg|300x400px|Victoria Falls in the winter season.]]\n|[[चित्र:Victoria falls.ogv|300x400px|Victoria Falls seen from Zimbabwe in July.]]\n|}"},{"type":"heading","text":"पर्यटन स्थळे","translated_text":"Tourist attractions","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"इगुअझू फॉल्स","translated_text":"The Iguazu Falls","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"संदर्भ","translated_text":"Reference","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:झांबिया वर्ग:झिम्बाब्वे वर्ग:धबधबे वर्ग:भूगोल","translated_text":"Category:Zambia Category:Zimbabwe Category:Working in the field Category:Geography","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"इ.स. १९३० मधील चित्रपट","wikicode":"१९३० च्या दशकात प्रदर्शित झालेले चित्रपट येथे दिलेले आहेत.\n\n===हिंदी चित्रपट===\n{| class=\"wikitable\"\n|-\n!वर्ष\n! शीर्षक \n! दिग्दर्शक \n! कलाकार \n! Genre \n! Notes\n|-\n| १९३०\n|[[राम रहीम(चित्रपट)|राम रहीम]] \n| ई. बिलिमोरिया \n|\n|\n|\n|-\n| १९३०\n|[[वीरना वेर(१९३० चित्रपट)|वीरना वेर]] \n| मोती बी. गिडवानी \n| गोहर \n|\n|\n|-\n|१९३१\n|[[आलम आरा (हिंदी चित्रपट)|आलम आरा]]\n| [[आर्देशर इराणी]]\n| [[मास्टर विठ्ठल]] \n|\n| पहिला हिंदी बोलपट\n|-\n|१९३१\n|[[घर की लक्ष्मी(चित्रपट)|घर की लक्ष्मी]]\n|\n| \n|\n|\n|-\n|१९३२\n|[[अयोध्या(१९३२ चित्रपट)|अयोध्या]]\n|\n|\n|\n|\n|-\n|१९३३\n|[[लाले यमन(चित्रपट)|लाले यमन]]\n|\n|\n|\n|\n|-\n|१९३४\n|[[बंबई की मोहिनी(चित्रपट)|बंबई की मोहिनी]]\n|\n|\n|\n|\n|-\n|१९३४\n|[[चार दरवेश(१९३४ चित्रपट)|चार दरवेश]]\n|\n|\n|\n|\n|-\n|१९३४\n|[[दादू की लडकी(चित्रपट)|दादू की लडकी]]\n|\n|\n|\n|\n|-\n| १९३४\n|[[मिस १९३३(१९३४ चित्रपट)|मिस १९३३]]\n|\n|\n|\n|\n|-\n|१९३४\n|[[नयी दुनिया(१९३४ चित्रपट)|नयी दुनिया]]\n|\n|\n|\n|\n|-\n| १९३५\n|[[आदमी और पडोसी(१९३५ चित्रपट)|आदमी और पडोसी]]\n|\n|\n|\n|\n|-\n|१९३५\n|[[औरत(१९३५ चित्रपट)|औरत]]\n|\n|\n|\n|\n|-\n|१९३५\n|[[एक ही रास्ता(१९३५ चित्रपट)|एक ही रास्ता]]\n|\n|\n|\n|\n|-\n|१९३५\n|[[हंटरवाली(१९३५ चित्रपट)|हंटरवाली]]\n|\n|\n|\n|\n|-\n|१९३५\n|[[सैरंध्री(१९३५ चित्रपट)|सैरंध्री]]\n|\n|\n|\n|\n|-\n|१९३५\n|[[वतन(१९३५ चित्रपट)|वतन]]\n|\n|\n|\n|\n|-\n|१९३६\n|[[अछूत कन्या(१९३६ चित्रपट)|अछूत कन्या]]\n|[[फ़्रॅन्त्स ऑस्टेन]]\n|[[अशोक कुमार]], [[देविका राणी]] \n|\n|दलितांवरील चित्रपट निर्माता [[हिमांशु राय]] \n|-\n|१९३६\n|[[देवदास(१९३६ चित्रपट)|देवदास]]\n|[[पी.सी. बरुआ]] \n| \n|\n|[[शरत चंद्र चट्टोपाध्याय]]यांच्या नाटकावर आधारित \n|-\n|१९३६\n|[[ममता(१९३६ चित्रपट)|ममता]]\n|\n|\n|\n|\n|-\n|१९३६\n|[[मिस्टर अँड मिसेस बॉम्बे(१९३६ चित्रपट)|मिस्टर अँड मिसेस बॉम्बे]]\n|\n|\n|\n|\n|-\n|१९३६\n|[[जीवन नैया(१९३६ चित्रपट)|जीवन नैया]]\n||[[फ़्रॅन्त्स ऑस्टेन]]\n|[[अशोक कुमार]], [[देविका राणी]] \n|\n|\n|-\n|१९३७\n|[[दुनिया न माने(1937 चित्रपट)|दुनिया न माने]]\n|[[व्ही. शांताराम]] \n|| शांता आपटे, [[केशवराव दाते]]\n| सामजिक चित्रपट\n|[[प्रभात फिल्म कंपनी]]\n|-\n|१९३७\n|[[किसान कन्या(१९३७ चित्रपट)|किसान कन्या]]\n| मोती बी. गिडवानी \n| पद्मादेवी, जिल्लो\n|\n|भारतातला पहिला रंगीत चित्रपट.\n|-\n|१९३७\n|[[नौजवान(१९३७ चित्रपट)|नौजवान]]\n|\n|\n|\n|\n|-\n|१९३७\n|[[परख(१९३७ चित्रपट)|परख]]\n|\n|\n|\n| \n|-\n|१९३७\n|[[द प्रेसिडेंट (१९३७ चित्रपट)|द प्रेसिडेंट]]\n|[[नितिन बोस]] \n|[[कुंदन लाल सैगल]]\n|\n|\n|-\n|१९३७\n|[[जमीन का चांद(१९३७ चित्रपट)|जमीन का चांद]]\n|\n|\n|\n|\n|-\n|१९३८ \n|[[अधिकार(१९३८ चित्रपट)|अधिकार]]\n|\n|\n|\n|\n|-\n|१९३८\n|[[भाभी (१९३८ चित्रपट)|भाभी]]\n|\n|\n|\n|\n|-\n|१९३९\n|[[लेदरफेस(१९३९ चित्रपट)|लेदरफेस]]\n|\n|\n|\n|\n|-\n|१९३९\n|[[प्रेम सागर(१९३९ चित्रपट)|प्रेम सागर]]\n|\n|\n|\n|\n|-\n|१९३९\n|[[पुकार(१९३९ चित्रपट)|पुकार]]\n|\n|चंद्रा मोहन, नसीम बानो, सोहराब मोदी\n|\n|\n|-\n|}\n{{विस्तार}}\n{{हिंदी चित्रपट}}\n\n[[वर्ग:प्रदर्शन वर्षानुसार चित्रपट]]","hash":"2ed4a37f8a86e353ecdeb2beb8db44c491a51a1b799e5b7a3956d90f16982d1f","last_revision":"2022-04-17T17:21:27Z","first_revision":"2009-05-28T04:18:03Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:18.899650","cross_lingual_links":{"an":"Cine en 1930","az":"1930-cu ilin filmləri","be":"1930 год у гісторыі кіно","cs":"1930 ve filmu","de":"Filmjahr 1930","en":"1930 in film","es":"Anexo:Cine en 1930","fi":"Elokuvavuosi 1930","fr":"1930 au cinéma","ga":"1930 sa scannán","he":"1930 בקולנוע","hu":"1930 a filmművészetben","id":"Film di tahun 1930","mk":"1930 во филмот","nl":"Film in 1930","nb":"Filmåret 1930","pl":"1930 w filmie","pt":"1930 no cinema","ro":"1930 în film","ru":"1930 год в кино","sh":"1930. na filmu","sq":"1930 në film","sv":"Filmåret 1930","uk":"1930 у кіно"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:49.639320","text":"१९३० च्या दशकात प्रदर्शित झालेले चित्रपट येथे दिलेले आहेत.\n\nवर्ग:प्रदर्शन वर्षानुसार चित्रपट\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"१९३० च्या दशकात प्रदर्शित झालेले चित्रपट येथे दिलेले आहेत.","translated_text":"This is a list of films released in the 1930s.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"हिंदी चित्रपट","translated_text":"Hindi films","level":3,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"table","content":"{| class=\"wikitable\"\n|-\n!वर्ष\n! शीर्षक \n! दिग्दर्शक \n! कलाकार \n! Genre \n! Notes\n|-\n| १९३०\n|[[राम रहीम(चित्रपट)|राम रहीम]] \n| ई. बिलिमोरिया \n|\n|\n|\n|-\n| १९३०\n|[[वीरना वेर(१९३० चित्रपट)|वीरना वेर]] \n| मोती बी. गिडवानी \n| गोहर \n|\n|\n|-\n|१९३१\n|[[आलम आरा (हिंदी चित्रपट)|आलम आरा]]\n| [[आर्देशर इराणी]]\n| [[मास्टर विठ्ठल]] \n|\n| पहिला हिंदी बोलपट\n|-\n|१९३१\n|[[घर की लक्ष्मी(चित्रपट)|घर की लक्ष्मी]]\n|\n| \n|\n|\n|-\n|१९३२\n|[[अयोध्या(१९३२ चित्रपट)|अयोध्या]]\n|\n|\n|\n|\n|-\n|१९३३\n|[[लाले यमन(चित्रपट)|लाले यमन]]\n|\n|\n|\n|\n|-\n|१९३४\n|[[बंबई की मोहिनी(चित्रपट)|बंबई की मोहिनी]]\n|\n|\n|\n|\n|-\n|१९३४\n|[[चार दरवेश(१९३४ चित्रपट)|चार दरवेश]]\n|\n|\n|\n|\n|-\n|१९३४\n|[[दादू की लडकी(चित्रपट)|दादू की लडकी]]\n|\n|\n|\n|\n|-\n| १९३४\n|[[मिस १९३३(१९३४ चित्रपट)|मिस १९३३]]\n|\n|\n|\n|\n|-\n|१९३४\n|[[नयी दुनिया(१९३४ चित्रपट)|नयी दुनिया]]\n|\n|\n|\n|\n|-\n| १९३५\n|[[आदमी और पडोसी(१९३५ चित्रपट)|आदमी और पडोसी]]\n|\n|\n|\n|\n|-\n|१९३५\n|[[औरत(१९३५ चित्रपट)|औरत]]\n|\n|\n|\n|\n|-\n|१९३५\n|[[एक ही रास्ता(१९३५ चित्रपट)|एक ही रास्ता]]\n|\n|\n|\n|\n|-\n|१९३५\n|[[हंटरवाली(१९३५ चित्रपट)|हंटरवाली]]\n|\n|\n|\n|\n|-\n|१९३५\n|[[सैरंध्री(१९३५ चित्रपट)|सैरंध्री]]\n|\n|\n|\n|\n|-\n|१९३५\n|[[वतन(१९३५ चित्रपट)|वतन]]\n|\n|\n|\n|\n|-\n|१९३६\n|[[अछूत कन्या(१९३६ चित्रपट)|अछूत कन्या]]\n|[[फ़्रॅन्त्स ऑस्टेन]]\n|[[अशोक कुमार]], [[देविका राणी]] \n|\n|दलितांवरील चित्रपट निर्माता [[हिमांशु राय]] \n|-\n|१९३६\n|[[देवदास(१९३६ चित्रपट)|देवदास]]\n|[[पी.सी. बरुआ]] \n| \n|\n|[[शरत चंद्र चट्टोपाध्याय]]यांच्या नाटकावर आधारित \n|-\n|१९३६\n|[[ममता(१९३६ चित्रपट)|ममता]]\n|\n|\n|\n|\n|-\n|१९३६\n|[[मिस्टर अँड मिसेस बॉम्बे(१९३६ चित्रपट)|मिस्टर अँड मिसेस बॉम्बे]]\n|\n|\n|\n|\n|-\n|१९३६\n|[[जीवन नैया(१९३६ चित्रपट)|जीवन नैया]]\n||[[फ़्रॅन्त्स ऑस्टेन]]\n|[[अशोक कुमार]], [[देविका राणी]] \n|\n|\n|-\n|१९३७\n|[[दुनिया न माने(1937 चित्रपट)|दुनिया न माने]]\n|[[व्ही. शांताराम]] \n|| शांता आपटे, [[केशवराव दाते]]\n| स��मजिक चित्रपट\n|[[प्रभात फिल्म कंपनी]]\n|-\n|१९३७\n|[[किसान कन्या(१९३७ चित्रपट)|किसान कन्या]]\n| मोती बी. गिडवानी \n| पद्मादेवी, जिल्लो\n|\n|भारतातला पहिला रंगीत चित्रपट.\n|-\n|१९३७\n|[[नौजवान(१९३७ चित्रपट)|नौजवान]]\n|\n|\n|\n|\n|-\n|१९३७\n|[[परख(१९३७ चित्रपट)|परख]]\n|\n|\n|\n| \n|-\n|१९३७\n|[[द प्रेसिडेंट (१९३७ चित्रपट)|द प्रेसिडेंट]]\n|[[नितिन बोस]] \n|[[कुंदन लाल सैगल]]\n|\n|\n|-\n|१९३७\n|[[जमीन का चांद(१९३७ चित्रपट)|जमीन का चांद]]\n|\n|\n|\n|\n|-\n|१९३८ \n|[[अधिकार(१९३८ चित्रपट)|अधिकार]]\n|\n|\n|\n|\n|-\n|१९३८\n|[[भाभी (१९३८ चित्रपट)|भाभी]]\n|\n|\n|\n|\n|-\n|१९३९\n|[[लेदरफेस(१९३९ चित्रपट)|लेदरफेस]]\n|\n|\n|\n|\n|-\n|१९३९\n|[[प्रेम सागर(१९३९ चित्रपट)|प्रेम सागर]]\n|\n|\n|\n|\n|-\n|१९३९\n|[[पुकार(१९३९ चित्रपट)|पुकार]]\n|\n|चंद्रा मोहन, नसीम बानो, सोहराब मोदी\n|\n|\n|-\n|}"},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:प्रदर्शन वर्षानुसार चित्रपट","translated_text":"Category:Films by year of release","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"इ.स. १९४० मधील चित्रपट","wikicode":"१९४० च्या दशकात प्रदर्शित झालेले चित्रपट येथे दिलेले आहेत.\n\n\n[[वर्ग:प्रदर्शन वर्षानुसार चित्रपट]]\n[[वर्ग:रिकामी पाने]]\n[[वर्ग:याद्या]]\n{{विस्तार}}\n{{हिंदी चित्रपट}}","hash":"08f8e4ef6814c6d5ed2a6d514e4c8f4e1929a5e374494f38e6856d92828a8619","last_revision":"2022-04-17T17:21:34Z","first_revision":null,"first_revision_access_date":null,"cross_lingual_links":null,"cross_lingual_links_access_date":null,"text":"१९४० च्या दशकात प्रदर्शित झालेले चित्रपट येथे दिलेले आहेत.\n\nवर्ग:प्रदर्शन वर्षानुसार चित्रपट वर्ग:रिकामी पाने वर्ग:याद्या\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"१९४० च्या दशकात प्रदर्शित झालेले चित्रपट येथे दिलेले आहेत.","translated_text":"This is a list of films released in the 1940s.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:प्रदर्शन वर्षानुसार चित्रपट वर्ग:रिकामी पाने वर्ग:याद्या","translated_text":"Category:Films by year of release Category:Empty pages Category:Lists","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"इ.स. १९४१ मधील चित्रपट","wikicode":"१९४१ साली प्रदर्शित झालेले चित्रपट येथे दिलेले आहेत.\n\n{{विस्तार}}\n\n{{हिंदी चित्रपट}}\n\n[[वर्ग:प्रदर्शन वर्षानुसार चित्रपट]]\n[[वर्ग:रिकामी पाने]]","hash":"5396b2c9f4ff586fbf374c7ddbdb59e6e0ed47443dcd325c719edb113b85d4d3","last_revision":"2021-12-21T00:29:26Z","first_revision":"2009-05-28T04:25:05Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:19.011041","cross_lingual_links":{"an":"Cine en 1941","az":"1941-ci ilin filmləri","be":"1941 год у гісторыі кіно","ca":"1941 en el cinema","de":"Filmjahr 1941","en":"1941 in film","es":"Anexo:Cine en 1941","fi":"Elokuvavuosi 1941","fr":"1941 au cinéma","ga":"1941 sa scannán","he":"1941 בקולנוע","hi":"1941 की फिल्में","hu":"1941 a filmművészetben","id":"Film dalam tahun 1941","mk":"1941 во филмот","nl":"Film in 1941","nb":"Filmåret 1941","pl":"1941 w filmie","pt":"1941 no cinema","ro":"1941 în film","ru":"1941 год в кино","sh":"1941. na filmu","sq":"1941 në film","sv":"Filmåret 1941","uk":"1941 у кіно"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:49.639320","text":"१९४१ साली प्रदर्शित झालेले चित्रपट येथे दिलेले आहेत.\n\nवर्ग:प्रदर्शन वर्षानुसार चित्रपट वर्ग:रिकामी पाने\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"१९४१ साली प्रदर्शित झालेले चित्रपट येथे दिलेले आहेत.","translated_text":"This is a list of films released in 1941.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:प्रदर्शन वर्षानुसार चित्रपट वर्ग:रिकामी पाने","translated_text":"Category:Films by year of release Category:Empty pages","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"इ.स. १९४२ मधील चित्रपट","wikicode":"१९४२ साली प्रदर्शित झालेले चित्रपट येथे दिलेले आहेत.\n\n{{विस्तार}}\n\n{{हिंदी चित्रपट}}\n\n[[वर्ग: प्रदर्शन वर्षानुसार चित्रपट]]\n[[वर्ग:रिकामी पाने]]","hash":"f9477498203d832a567f798913918a79b1f67c776330045885769084ee3eff0f","last_revision":"2021-12-21T00:29:36Z","first_revision":"2009-05-28T05:32:14Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:19.061313","cross_lingual_links":{"an":"Cine en 1942","az":"1942-ci ilin filmləri","be":"1942 год у гісторыі кіно","ca":"1942 en el cinema","cs":"1942 ve filmu","de":"Filmjahr 1942","en":"1942 in film","es":"Anexo:Cine en 1942","fi":"Elokuvavuosi 1942","fr":"1942 au cinéma","ga":"1942 sa scannán","he":"1942 בקולנוע","hu":"1942 a filmművészetben","id":"Film dalam tahun 1942","mk":"1942 во филмот","nl":"Film in 1942","nb":"Filmåret 1942","pl":"1942 w filmie","pt":"1942 no cinema","ro":"1942 în film","ru":"1942 год в кино","sh":"1942. na filmu","sq":"1942 në film","sv":"Filmåret 1942","uk":"1942 у кіно"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:49.639320","text":"१९४२ साली प्रदर्शित झालेले चित्रपट येथे दिलेले आहेत.\n\nवर्ग: प्रदर्शन वर्षानुसार चित्रपट वर्ग:रिकामी पाने\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"१९४२ साली प्रदर्शित झालेले चित्रपट येथे दिलेले आहेत.","translated_text":"This is a list of films released in 1942.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग: प्रदर्शन वर्षानुसार चित्रपट वर्ग:रिकामी पाने","translated_text":"Category: Films by year of release Category: empty pages","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[]}
+{"title":"टेबल टेनिस","wikicode":"{{विकिडेटा माहितीचौकट}}\n{{बदल}}\n'''टेबल टेनिस''' अथवा '''पिंग पॉंग''' हा टेनिस खेळाचा एक प्रकार आहे. हा खेळ दोन khel अथवा चार खेळाडूंमध्ये खेळता येतो. हा खेळ टेबलावर खेळला जातो ज्याच्या मधोमध जाळी असते. ह्या खेळासाठी बॅट अथवा रॅकेट व पोकळ चेंडुची गरज असते.\n१९व्या शतकापासून खेळल्या जाणाऱ्या टेबल टेनिस या खेळाला राजाश्रय मिळाला तो उच्चभ्रूंच्या 'After-Dinner' मुळे. विजेच्या चपळाईने खेळल्या जाणाऱ्या या खेळाला शारीरिक कुशलतेसोबत मिश्र डावपेचांची साथ लागते. सराईत खेळाडू एका सेकंदात २ ते ३ वेळा चेंडू टोलवण्याचे कसब दाखवतो.\n\nटेबल टेनिसचा चेंडू आतून पोकळ असतो. celluloid पासून बनविलेल्या चेंडूचे वजन साधारण २.७ ग्रॅम भरते.\n\n१२ दिवस १७२ खेळाडू ४ सुवर्ण पदके.\n\nशनिवार २८ जुलै ते रविवार ८ ऑगस्ट\n\nठिकाण : ExCeL [[ल���डन]].\n\nकोर्टची लांबी-रुंदी १८मी. X ९मी. असते. तर टेबलची लांबी-रुंदी २.७४ मी. X १.५२५मी. असते. टेबलची उंची जमिनीपासून ७६ सेमी. असते. टेबलच्या मधोमध असलेले १५.२५सेमी. उंचीचे जाळे टेबलची दोन भागात विभागणी करते.\n\n- टेबल टेनिस या खेळाचा पाया मुळात टेनिस या खेळावर आधारलेला असला, तरी तो गुण मोजणीच्या फरकामुळे मजेशीर बनला आहे.\n\n- एकेरी पद्धतीत सर्विस करताना चेंडू जाळ्याच्या अलिकडे आणि पलिकडेही अश्या पद्धतीने मारला जातो जेणेकरून तो प्रतिस्पर्ध्याला परतवता येणार नाही.\n\n- सर्विसनंतर केवळ प्रतिस्पर्ध्याच्याच टेबलवर चेंडूचा टप्पा पडेल अश्या पद्धतीने खेळावे लागते.\n\n- दुहेरी पद्धतीत सर्विस करताना चेंडू समोरील प्रतिस्पर्ध्याकडे न मारता समोरील डावीकडील प्रतिस्पर्ध्याकडे (म्हणजे तिरकी सर्विस) मारला जातो.\n\n- टेनिसप्रमाणे इथे जोडीदाराला कोणताही चेंडू परतवण्याची मुभा नसते. सर्विस केल्यानंतर आपल्या जोडीदाराला प्रतिस्पर्ध्याचा चेंडू टोलवण्यासाठी जागा करून द्यावी लागते. म्हणजेच एकच खेळाडू लागोपाठ चेंडू परवू शकत नाही, तर प्रत्येकाने आलटून पालटून चेंडू परतवायचे असतात. (In Doubles matches, players take turns to hit the ball, with one hit each before alternating.) अश्या या थोड्याश्या किचकट नियमामुळेच टेबल टेनिसचे दुहेरीचे सामने बघायला आणि खेळायला फार मजा येते.\n\n- एकेरी आणि दुहेरी दोन्ही मॅच बादफेरीच्या असतात.\n\n- एका Team मधे ३ खेळाडू असतात. प्रत्येक खेळाडूला ४ एकेरी मॅचेस आणि १ दुहेरी मॅच खेळावी लागते. Best of Five मध्ये तीन मॅच जिंकणारी Team विजयी घोषित केली जाते.\n\n- चार खेळाडू किंवा संघ उपांत्य फेरीचे सामने खेळतात. त्यातून दोन अंतिम फेरीत जातात. अंतिम विजेत्याला सुवर्ण पदक मिळते. उपविजेत्याला रजत पदक मिळते. उपांत्य फेरीत हरलेले दोन खेळाडू / संघ एकमेकांशी सामना खेळतात आणि त्यातल्या विजेत्याला कांस्य पदक मिळते.\n\n- आपण मारलेल्या चुकीच्या फटक्यांमुळे जाणारे गुण :\n१. सर्विसचा पहिला टप्पा आपल्या व दुसरा टप्पा प्रतिस्पर्ध्याच्या कोर्टात मारला नाही तर.\n२. बॉल जाळ्यात अडकला तर.\n२. बॉल टेबलच्या बाहेर पडला तर.\n\n- पॉईंट मोजण्याची पद्धत\n१. एकेरी मॅचमधील गेम प्रत्येकी ११ पॉईंटचा (जिंकण्यासाठी दोन गुणांचा फरक आवश्यक) असतो. मॅचचा निकाल Best of Seven गेम वर लागतो.\n\n२. एकेरीच्या सामन्यात प्रत्येक दोन गुणांनंतर सर्विस बदलते. तसेच जर गेम मधे १०-१०ची बरोबरी झाली, तर प्रत्येक गुण घेतल्यानंतर सर्विस बदलते. दुहेरीच्या सामन्यात जर बरोबरी झाली, तर प्रत्येक गुणांनतर प्रत्येक खेळाडूला सर्विस कारावी लागते.\n\nअवांतर\n- रॅकेटच्या दोन्ही बाजूला रबराचे आवरण असते. पैकी टणक भाग चेंडू परतवण्यासाठी वापरतात.\n- प्रत्येक खेळाडू कडून Topspin, Cut, Gentle Push, Smash सारखे कौशल्य पणाला लावले जाते.\n- [[चीन]], कोरीयाचे काही खेळाडू रॅकेट पकडण्यासाठी Penhold पद्धतीचा अवलंब करतात.\n- खेळाडू आणि संघांना मानांकन दिले जाते. सगळ्यात चांगला खेळाडू किंवा संघ प्रथम मानांकित असतो.\n\n- मेडल्स\n१. पुरूष एकेरी\n२. महिला एकेरी\n३. पुरुष दुहेरी\n४. महिला दुहेरी\n\n१९८८ च्या ऑलिम्पिक मधे टेबल टेनिस या खेळाचा अंतर्भाव करण्यात आला. तेव्हापासून चीनने २४ पैकी २० वेळा सुवर्ण पदक जिंकले आहे.\n\n[[चित्र:Table tennis Rio 2007.jpg|thumb|right|220px|टेबल टेनिस]]\n\n==इतिहास==\n\n* हा खेळ व्हिक्टोरियन इंग्लंडमध्ये सुरू झाला. नंतर उच्च-दर्जाच्या पातळीवर हा खेळ खेळण्यास सुरुवात केली. १८६०/१८७० च्या दशकात भारतात ब्रिटिश सैनिक अधिकाऱ्यांनी खेळांच्या सुरुवातीच्या आवृत्त्या विकसित केल्या आहेत असे सुचविण्यात आले आहे. १९०१ मध्ये ब्रिटीश निर्माते जे. जॅक अँड सन लिमिटेड यांनी ट्रेडमार्क करण्यापूर्वी \"पिंग-पोंग\" नावाचा व्यापक वापर करण्यात आला. \"पिंग-पोंग\" नाव नंतर लोकप्रिय जेक्सचे उपकरणे वापरून खेळाचे वर्णन करण्यासाठी आले. अमेरिकेत अशीच एक परिस्थिती उदभवली ज्यात जॅंकने पार्कर ब्रदर्सला \"पिंग-पोंग\" नाव विकले. त्यानंतर १९२० च्या दशकात पार्कर ब्रदर्सने त्याचे ट्रेडमार्क लागू केले आणि विविध संघटनांनी त्यांचे नाव \"टेबल टेनिस\" मध्ये बदलले, परंतु ट्रेडमार्कची संज्ञा घेतली.][{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=https://www.fredlaw.com/practices__industries/|title=Practices & Industries · Fredrikson & Byron, P.A.|last=Clockwork.net|संकेतस्थळ=www.fredlaw.com|भाषा=en|ॲक्सेसदिनांक=2018-12-31}}]\n* पुढच्या मुख्य नूतनीकरणाची सुरुवात जेम्स डब्ल्यू. गिबने केली होती, त्यांनी १९०१ मध्ये अमेरिकेच्या दौऱ्यावर नवीन सेल्युलॉइड चेंडू शोधून काढला. नंतर १९०१ मध्ये ई.सी. गूदे यांनी रॅकेटची आधुनिक आवृत्ती शोधून काढली. १९०१ पर्यंत टेबल टेनिस लोकप्रियतेत वाढली होती, त्या स्पर्धेचे आयोजन केले जात होते, या विषयावर पुस्तके लिहिली जात होती. आणि १९०२ मध्ये एक अनधिकृत विश्व चॅम्पियनशिप आयोजित करण्यात आली होती.\n*१९२१ मध्ये टेबल टेनिस असोसिएशनची स्थापना झाली आणि १९२६ मध्ये इंग्रजी टेबल टेनिस असोसिएशनचे नाव बदलले. सन १९२६ मध्ये आंतरराष्ट्रीय टेबल टेनिस फेडरेशन (आयटीटीएफ) त्यानंतर आले.[{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://www.ittf.com/museum/archives/index.html|title=Wayback Machine|दिनांक=2011-03-01|संकेतस्थळ=web.archive.org|ॲक्सेसदिनांक=2018-12-31|archive-date=2011-03-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20110301103409/http://www.ittf.com/museum/archives/index.html|url-status=dead}}] १९२६ मध्ये लंडनने प्रथम अधिकृत जागतिक चॅम्पियनशिपची मेजबानी केली. १९३३ मध्ये अमेरिकेच्या टेबल टेनिस संघटनेला यूएसए टेबल टेनिस असे नाव देण्यात आले.[{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=https://www.teamusa.org:443/USA-Table-Tennis|title=USA Table Tennis - Features, Events, Results & Team USA|संकेतस्थळ=Team USA|भाषा=en|ॲक्सेसदिनांक=2018-12-31}}]\n\n
\n\n[[वर्ग:क्रीडा]]\n[[वर्ग:टेबल टेनिस]]\n\n\n{{stub}}","hash":"67b3b1e6aa745de0cd6d92ff772001bca88024b095506a131d5c34bdec76fa74","last_revision":"2024-03-16T13:06:12Z","first_revision":"2009-05-28T06:48:15Z","first_revision_access_date":"2025-01-15T17:30:19.125683","cross_lingual_links":{"af":"Tafeltennis","ar":"كرة الطاولة","arz":"تنس الطاوله","ast":"Tenis de mesa","awa":"टेबल टेनिस","az":"Stolüstü tennis","azb":"میز اوسته تنیس","ba":"Өҫтәл теннисы","bcl":"Pingpong","be":"Настольны тэніс","be-x-old":"Настольны тэніс","bg":"Тенис на маса","bn":"টেবিল টেনিস","bo":"ཕིན་ཕང་སྤོ་ལོ།","bs":"Stoni tenis","ca":"Tennis de taula","cdo":"Pĭng-pŏng-giù","ckb":"تێنسی سەرمێز","cs":"Stolní tenis","csb":"Stołowi tenys","cy":"Tenis bwrdd","da":"Bordtennis","de":"Tischtennis","el":"Επιτραπέζια αντισφαίριση","en":"Table tennis","eo":"Tabloteniso","es":"Tenis de mesa","et":"Lauatennis","eu":"Mahai-tenis","fa":"تنیس روی میز","fi":"Pöytätennis","fo":"Borðtennis","fr":"Tennis de table","gl":"Tenis de mesa","hak":"Chok-khiù","he":"טניס שולחן","hi":"टेबल टेनिस","hr":"Stolni tenis","ht":"Pingpong","hu":"Asztalitenisz","hy":"Սեղանի թենիս","hyw":"Սեղանի Թենիս (Փինկ Փոնկ)","ia":"Tennis de tabula","id":"Tenis meja","io":"Tabloteniso","is":"Borðtennis","it":"Tennistavolo","ja":"卓球","jv":"Pingpong","ka":"მაგიდის ჩოგბურთი","kk":"Үстел теннисі","kn":"ಟೇಬಲ್ ಟೆನ್ನಿಸ್","ko":"탁구","ku":"Tenîsa sermaseyê","la":"Teniludium mensale","lb":"Dëschtennis","lt":"Stalo tenisas","lv":"Galda teniss","mk":"Пинг-понг","ml":"ടേബിൾ ടെന്നീസ്","mn":"Ширээний теннис","ms":"Pingpong","my":"စားပွဲတင်တင်းနစ်","mzn":"پینگ-پونگ","ne":"टेबुल टेनिस","nl":"Tafeltennis","nn":"Bordtennis","nb":"Bordtennis","oc":"Tennis de taula","pa":"ਟੇਬਲ ਟੈਨਿਸ","pcd":"Tennis éd tabe","pcm":"Table tennis","pl":"Tenis stołowy","pt":"Tênis de mesa","ro":"Tenis de masă","ru":"Настольный теннис","sa":"टेबल्-टेनिस्-क्रीडा","sh":"Stoni tenis","si":"මේස පන්දු","simple":"Table tennis","sk":"Stolný tenis","sl":"Namizni tenis","sq":"Pingpong","sr":"Стони тенис","su":"Tenis Meja","sv":"Bordtennis","ta":"மேசைப்பந்தாட்டம்","te":"టేబుల్ టెన్నిస్","th":"เทเบิลเทนนิส","tl":"Pingpong","tly":"Mizisəpe tennis","tr":"Masa tenisi","tt":"Өстәл теннисы","ug":"Tiktak top","uk":"Настільний теніс","uz":"Stol tennisi","vec":"Pinpón","vi":"Bóng bàn","wa":"Tenisse di tåve","wuu":"乒乓球","zh":"乒乓球","zh-classical":"乒乓球","zh-min-nan":"Toh-kiû","zh-yue":"乒乓波"},"cross_lingual_links_access_date":"2025-01-10T08:53:49.639320","text":"टेबल टेनिस अथवा पिंग पॉंग हा टेनिस खेळाचा एक प्रकार आहे. हा खेळ दोन khel अथवा चार खेळाडूंमध्ये खेळता येतो. हा खेळ टेबलावर खेळला जातो ज्याच्या मधोमध ���ाळी असते. ह्या खेळासाठी बॅट अथवा रॅकेट व पोकळ चेंडुची गरज असते. १९व्या शतकापासून खेळल्या जाणाऱ्या टेबल टेनिस या खेळाला राजाश्रय मिळाला तो उच्चभ्रूंच्या 'After-Dinner' मुळे. विजेच्या चपळाईने खेळल्या जाणाऱ्या या खेळाला शारीरिक कुशलतेसोबत मिश्र डावपेचांची साथ लागते. सराईत खेळाडू एका सेकंदात २ ते ३ वेळा चेंडू टोलवण्याचे कसब दाखवतो.\n\nटेबल टेनिसचा चेंडू आतून पोकळ असतो. celluloid पासून बनविलेल्या चेंडूचे वजन साधारण २.७ ग्रॅम भरते.\n\n१२ दिवस १७२ खेळाडू ४ सुवर्ण पदके.\n\nशनिवार २८ जुलै ते रविवार ८ ऑगस्ट\n\nठिकाण : ExCeL लंडन.\n\nकोर्टची लांबी-रुंदी १८मी. X ९मी. असते. तर टेबलची लांबी-रुंदी २.७४ मी. X १.५२५मी. असते. टेबलची उंची जमिनीपासून ७६ सेमी. असते. टेबलच्या मधोमध असलेले १५.२५सेमी. उंचीचे जाळे टेबलची दोन भागात विभागणी करते.\n\n- टेबल टेनिस या खेळाचा पाया मुळात टेनिस या खेळावर आधारलेला असला, तरी तो गुण मोजणीच्या फरकामुळे मजेशीर बनला आहे.\n\n- एकेरी पद्धतीत सर्विस करताना चेंडू जाळ्याच्या अलिकडे आणि पलिकडेही अश्या पद्धतीने मारला जातो जेणेकरून तो प्रतिस्पर्ध्याला परतवता येणार नाही.\n\n- सर्विसनंतर केवळ प्रतिस्पर्ध्याच्याच टेबलवर चेंडूचा टप्पा पडेल अश्या पद्धतीने खेळावे लागते.\n\n- दुहेरी पद्धतीत सर्विस करताना चेंडू समोरील प्रतिस्पर्ध्याकडे न मारता समोरील डावीकडील प्रतिस्पर्ध्याकडे (म्हणजे तिरकी सर्विस) मारला जातो.\n\n- टेनिसप्रमाणे इथे जोडीदाराला कोणताही चेंडू परतवण्याची मुभा नसते. सर्विस केल्यानंतर आपल्या जोडीदाराला प्रतिस्पर्ध्याचा चेंडू टोलवण्यासाठी जागा करून द्यावी लागते. म्हणजेच एकच खेळाडू लागोपाठ चेंडू परवू शकत नाही, तर प्रत्येकाने आलटून पालटून चेंडू परतवायचे असतात. (In Doubles matches, players take turns to hit the ball, with one hit each before alternating.) अश्या या थोड्याश्या किचकट नियमामुळेच टेबल टेनिसचे दुहेरीचे सामने बघायला आणि खेळायला फार मजा येते.\n\n- एकेरी आणि दुहेरी दोन्ही मॅच बादफेरीच्या असतात.\n\n- एका Team मधे ३ खेळाडू असतात. प्रत्येक खेळाडूला ४ एकेरी मॅचेस आणि १ दुहेरी मॅच खेळावी लागते. Best of Five मध्ये तीन मॅच जिंकणारी Team विजयी घोषित केली जाते.\n\n- चार खेळाडू किंवा संघ उपांत्य फेरीचे सामने खेळतात. त्यातून दोन अंतिम फेरीत जातात. अंतिम विजेत्याला सुवर्ण पदक मिळते. उपविजेत्याला रजत पदक मिळते. उपांत्य फेरीत हरलेले दोन खेळाडू / संघ एकमेकांशी सामना खेळतात आणि त्यातल्या विजेत्याला कांस्य पदक मिळते.\n\n- आपण मारलेल्या चुकीच्या फटक्यांमुळे जाणारे गुण : १. सर्विसचा पहिला टप्पा आपल्या व दुसरा टप्पा प्रतिस्पर्ध्याच्या कोर्टात मारला नाही तर. २. बॉल जाळ्यात अडकला तर. २. बॉल टेबलच्या बाहेर पडला तर.\n\n- पॉईंट मोजण्याची पद्धत १. एकेरी मॅचमधील गेम प्रत्येकी ११ पॉईंटचा (जिंकण्यासाठी दोन गुणांचा फरक आवश्यक) असतो. मॅचचा निकाल Best of Seven गेम वर लागतो.\n\n२. एकेरीच्या सामन्यात प्रत्येक दोन गुणांनंतर सर्विस बदलते. तसेच जर गेम मधे १०-१०ची बरोबरी झाली, तर प्रत्येक गुण घेतल्यानंतर सर्विस बदलते. दुहेरीच्या सामन्यात जर बरोबरी झाली, तर प्रत्येक गुणांनतर प्रत्येक खेळाडूला सर्विस कारावी लागते.\n\nअवांतर - रॅकेटच्या दोन्ही बाजूला रबराचे आवरण असते. पैकी टणक भाग चेंडू परतवण्यासाठी वापरतात. - प्रत्येक खेळाडू कडून Topspin, Cut, Gentle Push, Smash सारखे कौशल्य पणाला लावले जाते. - चीन, कोरीयाचे काही खेळाडू रॅकेट पकडण्यासाठी Penhold पद्धतीचा अवलंब करतात. - खेळाडू आणि संघांना मानांकन दिले जाते. सगळ्यात चांगला खेळाडू किंवा संघ प्रथम मानांकित असतो.\n\n- मेडल्स १. पुरूष एकेरी २. महिला एकेरी ३. पुरुष दुहेरी ४. महिला दुहेरी\n\n१९८८ च्या ऑलिम्पिक मधे टेबल टेनिस या खेळाचा अंतर्भाव करण्यात आला. तेव्हापासून चीनने २४ पैकी २० वेळा सुवर्ण पदक जिंकले आहे.\n\nहा खेळ व्हिक्टोरियन इंग्लंडमध्ये सुरू झाला. नंतर उच्च-दर्जाच्या पातळीवर हा खेळ खेळण्यास सुरुवात केली. १८६०/१८७० च्या दशकात भारतात ब्रिटिश सैनिक अधिकाऱ्यांनी खेळांच्या सुरुवातीच्या आवृत्त्या विकसित केल्या आहेत असे सुचविण्यात आले आहे. १९०१ मध्ये ब्रिटीश निर्माते जे. जॅक अँड सन लिमिटेड यांनी ट्रेडमार्क करण्यापूर्वी \"पिंग-पोंग\" नावाचा व्यापक वापर करण्यात आला. \"पिंग-पोंग\" नाव नंतर लोकप्रिय जेक्सचे उपकरणे वापरून खेळाचे वर्णन करण्यासाठी आले. अमेरिकेत अशीच एक परिस्थिती उदभवली ज्यात जॅंकने पार्कर ब्रदर्सला \"पिंग-पोंग\" नाव विकले. त्यानंतर १९२० च्या दशकात पार्कर ब्रदर्सने त्याचे ट्रेडमार्क लागू केले आणि विविध संघटनांनी त्यांचे नाव \"टेबल टेनिस\" मध्ये बदलले, परंतु ट्रेडमार्कची संज्ञा घेतली. पुढच्या मुख्य नूतनीकरणाची सुरुवात जेम्स डब्ल्यू. गिबने केली होती, त्यांनी १९०��� मध्ये अमेरिकेच्या दौऱ्यावर नवीन सेल्युलॉइड चेंडू शोधून काढला. नंतर १९०१ मध्ये ई.सी. गूदे यांनी रॅकेटची आधुनिक आवृत्ती शोधून काढली. १९०१ पर्यंत टेबल टेनिस लोकप्रियतेत वाढली होती, त्या स्पर्धेचे आयोजन केले जात होते, या विषयावर पुस्तके लिहिली जात होती. आणि १९०२ मध्ये एक अनधिकृत विश्व चॅम्पियनशिप आयोजित करण्यात आली होती. १९२१ मध्ये टेबल टेनिस असोसिएशनची स्थापना झाली आणि १९२६ मध्ये इंग्रजी टेबल टेनिस असोसिएशनचे नाव बदलले. सन १९२६ मध्ये आंतरराष्ट्रीय टेबल टेनिस फेडरेशन (आयटीटीएफ) त्यानंतर आले. १९२६ मध्ये लंडनने प्रथम अधिकृत जागतिक चॅम्पियनशिपची मेजबानी केली. १९३३ मध्ये अमेरिकेच्या टेबल टेनिस संघटनेला यूएसए टेबल टेनिस असे नाव देण्यात आले.\n\nवर्ग:क्रीडा वर्ग:टेबल टेनिस\n","elements":[{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"टेबल टेनिस अथवा पिंग पॉंग हा टेनिस खेळाचा एक प्रकार आहे.","translated_text":"Table tennis or ping pong is a form of tennis.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हा खेळ दोन khel अथवा चार खेळाडूंमध्ये खेळता येतो.","translated_text":"This game can be played in two khel or four players.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"हा खेळ टेबलावर खेळला जातो ज्याच्या मधोमध जाळी असते.","translated_text":"The game is played on a table with a net in the middle.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"ह्या खेळासाठी बॅट अथवा रॅकेट व पोकळ चेंडुची गरज असते.","translated_text":"This game requires a bat or a racket and a hollow ball.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९व्या शतकापासून खेळल्या जाणाऱ्या टेबल टेनिस या खेळाला राजाश्रय मिळाला तो उच्चभ्रूंच्या 'After-Dinner' मुळे.","translated_text":"Table tennis, a game that has been played since the 19th century, gained its popularity because of the \"After-Dinner\" of elites.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"विजेच्या","translated_text":"electricity.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"चपळाईने खेळल्या जाणाऱ्या या खेळाला शारीरिक कुशलतेसोबत मिश्र डावपेचांची साथ लागते.","translated_text":"The game is played with agility and requires a combination of physical skill and skill.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सराईत खेळाडू एका सेकंदात २ ते ३ वेळा चेंडू टोलवण्याचे कसब दाखवतो.","translated_text":"In practice, the player has the ability to push the ball two to three times in a second.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"टेबल टेनिसचा चेंडू आतून पोकळ असतो. celluloid पासून बनविलेल्या चेंडूचे वजन साधारण २.७ ग्रॅम भरते.","translated_text":"A table tennis ball is hollow from the inside. A ball made of celluloid weighs about 2.7 grams.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"१२ दिवस १७२ खेळाडू ४ सुवर्ण पदके.","translated_text":"172 athletes won 4 gold medals in 12 days.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"शनिवार २८ जुलै ते रविवार ८ ऑगस्ट","translated_text":"Saturday 28 July to Sunday 8 August","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"ठिकाण : ExCeL लंडन.","translated_text":"Location: ExCeL London.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"कोर्टची लांबी-रुंदी १८मी.","translated_text":"The length and width of the court is 18 m.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"X ९मी. असते.","translated_text":"X is 9 meters.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"तर टेबलची लांबी-रुंदी २.७४ मी.","translated_text":"So the table has a length and width of 2.74 meters.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"X १.५२५मी. असते.","translated_text":"X is 1.525 meters.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"टेबलची उंची जमिनीपासून ७६ सेमी. असते.","translated_text":"The table is 76 cm above the ground.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"टेबलच्या मधोमध असलेले १५.२५सेमी. उंचीचे जाळे","translated_text":"A 15.25-cm-high net in the middle of the table.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"टेबलची दोन भागात विभागणी करते.","translated_text":"Divides the table into two parts.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"- टेबल टेनिस या खेळाचा पाया मुळात टेनिस या खेळावर आधारलेला असला, तरी तो गुण मोजणीच्या फरकामुळे मजेशीर बनला आहे.","translated_text":"While table tennis was originally based on the game of tennis, it has become fun because of the difference in score.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"- एकेरी पद्धतीत सर्विस करताना चेंडू जाळ्याच्या अलिकडे आणि पलिकडेही अश्या पद्धतीने मारला जातो जेणेकरून तो प्रतिस्पर्ध्याला परतवता येणार नाही.","translated_text":"- When serving in a single mode, the ball is hit near and beyond the net in such a way that it cannot be returned to the opponent.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"- सर्विसनंतर केवळ प्रतिस्पर्ध्याच्याच टेबलवर चेंडूचा टप्पा पडेल अश्या पद्धतीने खेळावे लागते.","translated_text":"- After the service, only the ball will fall on the opponent's table in this way.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"- दुहेरी पद्धतीत सर्विस करताना चेंडू समोरील प्रतिस्पर्ध्याकडे न मारता समोरील डावीकडील प्रतिस्पर्ध्याकडे (म्हणजे","translated_text":"- When serving in a double mode, the ball does not hit the forward opponent without hitting the front left opponent (i.e.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"तिरकी सर्विस) मारला जातो.","translated_text":"Tricky Service) is killed.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"- टेनिसप्रमाणे इथे जोडीदाराला कोणताही चेंडू परतवण्याची मुभा नसते.","translated_text":"- Like tennis, there's no way for a partner to return a ball.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सर्विस केल्यानंतर आपल्या जोडीदाराला प्रतिस्पर्ध्याचा चेंडू टोलवण्यासाठी जागा करून द्यावी लागते.","translated_text":"After the service, you have to make room for your partner to push the opponent's ball.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"म्हणजेच एकच खेळाडू लागोपाठ चेंडू पर��ू शकत नाही, तर प्रत्येकाने आलटून पालटून चेंडू परतवायचे असतात.","translated_text":"This means that not only one player can turn the ball around, but everyone has to turn the ball around.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"(In Doubles matches, players take turns to hit the ball, with one hit each before alternating.)","translated_text":"(In doubles matches, players take turns to hit the ball, with one hit each before alternating.)","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"अश्या या थोड्याश्या किचकट नियमामुळेच टेबल टेनिसचे दुहेरीचे सामने बघायला आणि खेळायला फार मजा येते.","translated_text":"It's because of these little, complicated rules that it's so fun to watch and play table tennis doubles.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"- एकेरी आणि दुहेरी दोन्ही मॅच बादफेरीच्या असतात.","translated_text":"- Both singles and doubles matches are round-robin.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"- एका Team मधे ३ खेळाडू असतात.","translated_text":"- A team has three players.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"प्रत्येक खेळाडूला ४ एकेरी मॅचेस आणि १ दुहेरी मॅच खेळावी लागते.","translated_text":"Each player has to play four singles matches and one double.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"Best of Five मध्ये तीन मॅच जिंकणारी Team विजयी घोषित केली जाते.","translated_text":"The team that wins three matches in the Best of Five is declared the winner.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"- चार खेळाडू किंवा संघ उपांत्य फेरीचे सामने खेळतात.","translated_text":"- Four players or teams play semi-final matches.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यातून दोन अंतिम फेरीत जातात.","translated_text":"Two of them go to the finals.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"अंतिम विजेत्याला सुवर्ण पदक मिळते.","translated_text":"The final winner receives a gold medal.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"उपविजेत्याला रजत पदक मिळते.","translated_text":"The runner-up receives a silver medal.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"उपांत्य फेरीत हरलेले दोन खेळाडू / संघ एकमेकांशी सामना खेळतात आणि त्यातल्या विजेत्याला कांस्य पदक मिळते.","translated_text":"The two players/teams who lose in the semifinals play each other and the winner of the match receives the bronze medal.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"- आपण मारलेल्या चुकीच्या फटक्यांमुळे जाणारे गुण : १. सर्विसचा पहिला टप्पा आपल्या व दुसरा टप्पा प्रतिस्पर्ध्याच्या कोर्टात मारला नाही तर.","translated_text":"- Points resulting from the wrong punches you have struck: 1. If the first stage of service does not hit you and the second stage does not hit the court of your opponent.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"२.","translated_text":"Two.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"बॉल जाळ्यात अडकला तर.","translated_text":"If the ball gets caught in the net.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"२.","translated_text":"Two.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"बॉल टेबलच्या बाहेर पडला तर.","translated_text":"If the ball falls off the table.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"- पॉईंट मोजण्याची पद्धत १. एकेरी मॅचमधील गेम प्र��्येकी ११ पॉईंटचा (जिंकण्यासाठी दोन गुणांचा फरक आवश्यक) असतो.","translated_text":"- Point counting method 1. The game in a single match has 11 points each (two points difference required to win).","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"मॅचचा निकाल Best of Seven गेम वर लागतो.","translated_text":"The outcome of the match comes down to the Best of Seven game.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"२. एकेरीच्या सामन्यात प्रत्येक दोन गुणांनंतर सर्विस बदलते.","translated_text":"2. Service changes after every two points in a singles match.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"तसेच जर गेम मधे १०-१०ची बरोबरी झाली, तर प्रत्येक गुण घेतल्यानंतर सर्विस बदलते.","translated_text":"And if there's a 10-10 draw in the game, the service changes after each score.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"दुहेरीच्या सामन्यात जर बरोबरी झाली, तर प्रत्येक गुणांनतर प्रत्येक खेळाडूला सर्विस कारावी लागते.","translated_text":"If there is a tie in a double match, then every player after each score has to earn a service.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"अवांतर - रॅकेटच्या दोन्ही बाजूला रबराचे आवरण असते.","translated_text":"The racket has a rubber lid on both sides.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पैकी टणक भाग चेंडू परतवण्यासाठी वापरतात.","translated_text":"The solid parts are used to return the ball.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"- प्रत्येक खेळाडू कडून Topspin, Cut, Gentle Push, Smash सारखे कौशल्य पणाला लावले जाते.","translated_text":"- Each player is assigned a skill set like Topspin, Cut, Gentle Push, Smash.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"- चीन, कोरीयाचे काही खेळाडू रॅकेट पकडण्यासाठी Penhold पद्धतीचा अवलंब करतात.","translated_text":"Some athletes from China and Korea use the Penhold method to capture rockets.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"- खेळाडू आणि संघांना मानांकन दिले जाते.","translated_text":"- Players and teams are ranked.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सगळ्यात चांगला खेळाडू किंवा संघ प्रथम मानांकित असतो.","translated_text":"The best player or team is ranked first.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"- मेडल्स १. पुरूष एकेरी २. महिला एकेरी ३.","translated_text":"- Medals one, men's singles two, women's singles three.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"पुरुष दुहेरी ४. महिला दुहेरी","translated_text":"Male double 4. Female double","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"१९८८ च्या ऑलिम्पिक मधे टेबल टेनिस या खेळाचा अंतर्भाव करण्यात आला.","translated_text":"Table tennis was included in the 1988 Olympics.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"तेव्हापासून चीनने २४ पैकी २० वेळा सुवर्ण पदक जिंकले आहे.","translated_text":"Since then, China has won 20 out of 24 gold medals.","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]},{"type":"heading","text":"इतिहास","translated_text":"The history","level":2,"citations":[],"citations_needed":[]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"हा खेळ व्हिक्टोरियन इंग्लंडमध्ये सुरू झाला.","translated_text":"The game originated in Victorian England.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"नंतर उच्च-दर्जाच्या पातळीवर हा खेळ खेळण्यास सुरुवात केली.","translated_text":"Later, he started to play the game at a high level.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१८६०/१८७० च्या दशकात भारतात ब्रिटिश सैनिक अधिकाऱ्यांनी खेळांच्या सुरुवातीच्या आवृत्त्या विकसित केल्या आहेत असे सुचविण्यात आले आहे.","translated_text":"It has been suggested that early versions of the game were developed by British military officers in India in the 1860s/ 1870s.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९०१ मध्ये ब्रिटीश निर्माते जे.","translated_text":"In 1901, British inventor J.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"जॅक अँड सन लिमिटेड यांनी ट्रेडमार्क करण्यापूर्वी \"पिंग-पोंग\" नावाचा व्यापक वापर करण्यात आला.","translated_text":"The name \"Ping-Pong\" was widely used before it was trademarked by Jack & Sun Ltd.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"\"पिंग-पोंग\" नाव नंतर लोकप्रिय जेक्सचे उपकरणे वापरून खेळाचे वर्णन करण्यासाठी आले.","translated_text":"The name \"Ping-Pong\" later came to describe the game using the equipment of the popular Jacks.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"अमेरिकेत अशीच एक परिस्थिती उदभवली ज्यात जॅंकने पार्कर ब्रदर्सला \"पिंग-पोंग\" नाव विकले.","translated_text":"A similar situation arose in the United States where Jank sold the name \"Ping-Pong\" to Parker Brothers.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"त्यानंतर १९२० च्या दशकात पार्कर ब्रदर्सने त्याचे ट्रेडमार्क लागू केले आणि विविध संघटनांनी त्यांचे नाव \"टेबल टेनिस\" मध्ये बदलले, परंतु ट्रेडमार्कची संज्ञा घेतली.","translated_text":"It was later trademarked by Parker Brothers in the 1920s, and various organizations changed their name to \"table tennis\", but adopted the trademark term.","trailing_whitespace":" ","citations":[{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=https://www.fredlaw.com/practices__industries/|title=Practices & Industries · Fredrikson & Byron, P.A.|last=Clockwork.net|संकेतस्थळ=www.fredlaw.com|भाषा=en|ॲक्सेसदिनांक=2018-12-31}}]","char_index":160,"name":null,"url":"https://www.fredlaw.com/practices__industries/","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html; charset=UTF-8","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":42413,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:49.687380-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":1,"source_quality_raw_score":0.169921875}],"citations_needed":[]},{"text":"पुढच्या मुख्य नूतनीकरणाची सुरुवात जेम्स डब्ल्यू.","translated_text":"The next major innovation begins with James W.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"गिबने केली होती, त्यांनी १९०१ मध्ये अमेरिकेच्या दौऱ्यावर नवीन सेल्युलॉइड चेंडू शोधून काढला.","translated_text":"This was done by Gibb, who invented a new cellulite ball on a tour of the United States in 1901.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"नंतर १९०१ मध्ये ई.सी.","translated_text":"Later, in 1901 C.E.,","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"गूदे यांनी रॅकेटची आधुनिक आवृत्ती शोधून काढली.","translated_text":"Goode invented a modern version of the rocket.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९०१ पर्यंत टेबल टेनिस लोकप्रियतेत वाढली होती, त्या स्पर्धेचे आयोजन केले जात होते, या विषयावर पुस���तके लिहिली जात होती.","translated_text":"By 1901, table tennis had grown in popularity, competitions were being organized, books were being written on the subject.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"आणि १९०२ मध्ये एक अनधिकृत विश्व चॅम्पियनशिप आयोजित करण्यात आली होती.","translated_text":"And in 1902, an unofficial world championship was held.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९२१ मध्ये टेबल टेनिस असोसिएशनची स्थापना झाली आणि १९२६ मध्ये इंग्रजी टेबल टेनिस असोसिएशनचे नाव बदलले.","translated_text":"The Table Tennis Association was founded in 1921 and changed its name to the English Table Tennis Association in 1926.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"सन १९२६ मध्ये आंतरराष्ट्रीय टेबल टेनिस फेडरेशन (आयटीटीएफ) त्यानंतर आले.","translated_text":"The International Table Tennis Federation (ITTF) followed in 1926.","trailing_whitespace":" ","citations":[{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://www.ittf.com/museum/archives/index.html|title=Wayback Machine|दिनांक=2011-03-01|संकेतस्थळ=web.archive.org|ॲक्सेसदिनांक=2018-12-31|archive-date=2011-03-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20110301103409/http://www.ittf.com/museum/archives/index.html|url-status=dead}}]","char_index":71,"name":null,"url":"http://www.ittf.com/museum/archives/index.html","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html; charset=UTF-8","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":79158,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:50.366253-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":"Text is too short (21 words)","source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://www.ittf.com/museum/archives/index.html|title=Wayback Machine|दिनांक=2011-03-01|संकेतस्थळ=web.archive.org|ॲक्सेसदिनांक=2018-12-31|archive-date=2011-03-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20110301103409/http://www.ittf.com/museum/archives/index.html|url-status=dead}}]","char_index":71,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20110301103409/http://www.ittf.com/museum/archives/index.html","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:50.908719-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}],"citations_needed":[]},{"text":"१९२६ मध्ये लंडनने प्रथम अधिकृत जागतिक चॅम्पियनशिपची मेजबानी केली.","translated_text":"In 1926, London hosted the first official World Championships.","trailing_whitespace":" ","citations":[],"citations_needed":[]},{"text":"१९३३ मध्ये अमेरिकेच्या टेबल टेनिस संघटनेला यूएसए टेबल टेनिस असे नाव देण्यात आले.","translated_text":"In 1933, the American Table Tennis Association was renamed USA Table Tennis.","trailing_whitespace":"","citations":[{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=https://www.teamusa.org:443/USA-Table-Tennis|title=USA Table Tennis - Features, Events, Results & Team USA|संकेतस्थळ=Team USA|भाषा=en|ॲक्सेसदिनांक=2018-12-31}}]","char_index":80,"name":null,"url":"https://www.teamusa.org:443/USA-Table-Tennis","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:50.979113-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}],"citations_needed":[]}]},{"type":"paragraph","sentences":[{"text":"वर्ग:क्रीडा वर्ग:टेबल टेनिस","translated_text":"Class: Sports class: Table tennis","trailing_whitespace":"","citations":[],"citations_needed":[]}]}],"excerpts_with_citations":[{"text":"\"पिंग-पोंग\" नाव नंतर लोकप्रिय जेक्सचे उपकरणे वापरून खेळाचे वर्णन करण्यासाठी आले. अमेरिकेत अशीच एक परिस्���िती उदभवली ज्यात जॅंकने पार्कर ब्रदर्सला \"पिंग-पोंग\" नाव विकले. त्यानंतर १९२० च्या दशकात पार्कर ब्रदर्सने त्याचे ट्रेडमार्क लागू केले आणि विविध संघटनांनी त्यांचे नाव \"टेबल टेनिस\" मध्ये बदलले, परंतु ट्रेडमार्कची संज्ञा घेतली.","translated_text":"The name \"Ping-Pong\" later came to describe the game using the equipment of the popular Jacks. A similar situation arose in the United States where Jank sold the name \"Ping-Pong\" to Parker Brothers. It was later trademarked by Parker Brothers in the 1920s, and various organizations changed their name to \"table tennis\", but adopted the trademark term.","citations":[{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=https://www.fredlaw.com/practices__industries/|title=Practices & Industries · Fredrikson & Byron, P.A.|last=Clockwork.net|संकेतस्थळ=www.fredlaw.com|भाषा=en|ॲक्सेसदिनांक=2018-12-31}}]","char_index":328,"name":null,"url":"https://www.fredlaw.com/practices__industries/","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html; charset=UTF-8","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":42413,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:49.687380-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":1,"source_quality_raw_score":0.169921875}]},{"text":"आणि १९०२ मध्ये एक अनधिकृत विश्व चॅम्पियनशिप आयोजित करण्यात आली होती. १९२१ मध्ये टेबल टेनिस असोसिएशनची स्थापना झाली आणि १९२६ मध्ये इंग्रजी टेबल टेनिस असोसिएशनचे नाव बदलले. सन १९२६ मध्ये आंतरराष्ट्रीय टेबल टेनिस फेडरेशन (आयटीटीएफ) त्यानंतर आले.","translated_text":"And in 1902, an unofficial world championship was held. The Table Tennis Association was founded in 1921 and changed its name to the English Table Tennis Association in 1926. The International Table Tennis Federation (ITTF) followed in 1926.","citations":[{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://www.ittf.com/museum/archives/index.html|title=Wayback Machine|दिनांक=2011-03-01|संकेतस्थळ=web.archive.org|ॲक्सेसदिनांक=2018-12-31|archive-date=2011-03-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20110301103409/http://www.ittf.com/museum/archives/index.html|url-status=dead}}]","char_index":242,"name":null,"url":"http://www.ittf.com/museum/archives/index.html","source_text":null,"source_code_content_type":"text/html; charset=UTF-8","source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":79158,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:50.366253-05:00","source_download_error":null,"source_extract_error":"Text is too short (21 words)","source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null},{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://www.ittf.com/museum/archives/index.html|title=Wayback Machine|दिनांक=2011-03-01|संकेतस्थळ=web.archive.org|ॲक्सेसदिनांक=2018-12-31|archive-date=2011-03-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20110301103409/http://www.ittf.com/museum/archives/index.html|url-status=dead}}]","char_index":242,"name":null,"url":"https://web.archive.org/web/20110301103409/http://www.ittf.com/museum/archives/index.html","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:50.908719-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}]},{"text":"सन १९२६ मध्ये आंतरराष्ट्रीय टेबल टेनिस फेडरेशन (आयटीटीएफ) त्यानंतर आले. १९२६ मध्ये लंडनने प्रथम अधिकृत जागतिक चॅम्पियनशिपची मेजबानी केली. १९३३ मध्ये अमेरिकेच्या टेबल टेनिस संघटनेला यूएसए टेबल टेनिस असे नाव देण्यात आले.","translated_text":"The International Table Tennis Federation (ITTF) followed in 1926. In 1926, London hosted the first official World Championships. In 1933, the American Table Tennis Association was renamed USA Table Tennis.","citations":[{"content":"[{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=https://www.teamusa.org:443/USA-Table-Tennis|title=USA Table Tennis - Features, Events, Results & Team USA|संकेतस्थळ=Team USA|भाषा=en|ॲक्सेसदिनांक=2018-12-31}}]","char_index":218,"name":null,"url":"https://www.teamusa.org:443/USA-Table-Tennis","source_text":null,"source_code_content_type":null,"source_code_num_bytes":null,"source_code_num_chars":null,"source_download_date":"2024-12-05T15:20:50.979113-05:00","source_download_error":"Download is empty","source_extract_error":null,"source_snippet":null,"source_quality_label":null,"source_quality_raw_score":null}]}]}