title
stringlengths 0
138
| content
stringlengths 12
102k
|
|---|---|
Абдукарим Ғанизода
|
Абдукарим Ғанизода (13.04.1936, д. Хоҷа Аҳрори Валии ноҳияи Самарқанд) — филолог, осорхонашинос, адиб. Зиндагинома Абдукарим Ғанизода факултаи филологияи тоҷикии УДСам (ҳоло – ДДСам) ба номи А. Навоиро хатм кардааст. Муаллими забон ва адабиёти тоҷикии мак. таҳсилоти умумии вилоятҳои Тошканд ва Самарқанд (1960–1966), ходими илмии Осорхонаи таърихи санъат ва маданияти Ўзбекистон дар ш. Самарқанд (1966–1967). Дар таъсиси Осорхонаи Садриддин Айнӣ дар Самарқанд иштирок карда, минбаъд мудири осорхона таъйин гардидааст (1967–2013). Дар бунёди Осорхонаи Алишер Навоӣ, Фотеҳ Ниёзӣ, Ориф Гулханӣ ва диг. саҳми бориз дорад. Эҷодиёт Беҳтарин чакидаҳояш дар китоби "Меҳрнома" (Самарқанд, 2003) ҳамчунин дар китоби "Донишномаи забон ва адабиёти форсии Ўзбекистон" (Теҳрон, 2006), "Гулистони адаб" (мураттиб А. Қамарзода, Тошкент, 2007), "Нигаҳбони мулки ҳаҳон" (Самарқанд, 2005), "Даргоҳи муқаддаси фарҳанг" (муаллиф ва мураттиб Н. Маҳмудов, Самарқанд, 2009), "Истиқлол ва истиқбол" (Тошканд, 2011), "Мадҳи Самарқанд" (мурат. А. Қамарзода, Тошкент, 2013), "Таронаҳои Самарқанд" (мураттиб Аслиддин Қамарзода, Тошканд, 2013), "Кошонаи бахт" (Тошканд, 2014), "Турон замин зиё" (Тошканд, 2014), "Махзани илҳом" (Тошканд, 2016), "Турон замин зиё" (Тошканд, 2016) ва ғ. чоп шудааст. Як теъдод шеърҳояш ба устод С. Айнӣ бахшида шудаанд ("Манзили устод", "Хомаи Айнӣ", "Шукри сандалӣ", "Тоқи Айнӣ" ва ғайра). Хотираҳояш дар бораи Раззоқ Ғаффоров дар кит. "Эҳёи нур" (Самарқанд, 2002), Тӯрақӯл Зеҳнӣ дар. кит. "Зеҳнӣ дар дилу дидаи дӯстон" (Д., 2007), Ориф Гулханӣ дар кит. "Нутқи тома, зеби ҳома, мақбули омма" (Самарқанд, 2006) гирд оварда шудаанд. Мақолаҳои сершумораш солҳои гуногун дар рӯзнома ва маҷаллаҳои "Садои Шарқ", "Машъал", "Адабий мерос", "Ӯзбекистон" чоп шудаанд. Эшон қаҳрамони қиссаи ҳуҷҷативу бадеии нависанда Насим Раҷаб "Даргаҳи меҳру вафо" (Душанбе, 2011) дар бораи зиндагӣ ва фаъолияти қариб 50-солаи Осорхонаи устод С. Айнӣ мебошад. Хидматҳояш бо Ифтихорномаи Вазорати маданияти Ӯзбекистон ва диг. ташкилотҳои давлатӣ қадр карда шудааст. Аз с. 2013 – бознишаста.
|
Абдул Чяри
|
Абдул Энрике Чяри Катуй (январи 1971 (2011-07-15) 15 Июл 2011, Колон, Панама) — футболбози панамӣ, ҳамлагар.
|
Абдул Муис
|
Абдул Муис (июли июни 1959) — қаҳрамони миллии Индонезия, нависанда, рӯзноманигор ва тарҷумони индонезигӣ. Яке аз иштирокчиени ҷунбиш барои истиқлоли Индонезия аз Нидерландия. Зиндагинома Дар Сунгаи-Пуари Суматраи Ғарбӣ ба дунё омадааст. Мактаби олии тиббии Ҷакартаро хатм кардааст. Абдул Муис яке аз роҳбарони нахустин ташкилоти оммавии индонезиягии "Шарикати ислом" буд. Романи Абдул Муис "Тарбияи нодуруст" яке аз муҳимтарин асар дар адабиёти индонезиягӣ ба шумор меравад. Дар ин асар Абдул Муис нодуруст фаҳмидани маданияти Ғарбро аз ҷониби баъзе ҷавонон тасвир намудааст. Мавзӯи дигари роман танқиди таъқиби нажодӣ мебошад. Ба қалами Абдул Муис инчунин романҳои "Сурапати", "Роберт, писари Сурапати" тааллуқ доранд. Асари панду ахлоқии "Бахтиёрнома"-ро, ки аз адабиёти форс-тоҷик ба адабиёти индонезиягӣ гузашта, ба забони малайӣ тарҷума шуда буд, бо таҳриру тавзеҳот ба табъ расонидааст. Ба забони малайӣ асарҳои нависандагони машҳури дунё – Сервантес, Марк Твен ва дигаронро тарҷума кардааст. Соли 1959 аз олам даргузашта, дар шаҳри Бандунг дафн шудааст. Китобшиносӣ Романҳо.
|
Абдулазиз Махдум
|
Абдулазиз Махдум (охири садаи – ибтидои садаи) — хаттоти тоҷик. Зиндагинома Зодгоҳаш Бухоро. Абдулазиз Махдум дар хаттотӣ услуби хос дошта, шумораи асарҳои китобаткардааш ба 100 мерасад. Осор Китоби "Ал-фавоид-уз-зиёия"-и Абдурраҳмони Ҷомӣ аз беҳтарин намунаҳои хаттотии Абдулазиз Махдум мебошад, ки дар Ганҷинаи дастнависҳои Институти шарқшиносии АИ Ӯзбекистон маҳфуз аст.
|
Абдулазиз Абдулғанӣ
|
Абдулазиз Абдулғанӣ (4 июли августи 2011) — сарвазири Ҷумҳурии Ямани Араб аз 25 январи 1975 то 15 октябри 1980 ва аз 13 ноябри 1983 то 22 майи 1990, инчунин Ямани муттаҳид — аз 6 октябри 1994 то 14 майи 1997. Зиндагинома Соли 1962 Донишгоҳи Колорадо (ИМА)-ро хатм кардааст, иқтисодчӣ. Солҳои муаллими забони англисӣ ва ҷомеашиносӣ дар Одоно буд. Солҳои вазири нигахдории тандурустии Ҷумҳурии Ямани Араб буд. Дар соли 1968 дар Санъо директори Бонки таҷдид ва рушди Яман буд. Дар солҳои — вазири иқтисодиёт, солҳои — раиси бонки марказии Яман. Аз соли 1979 аъзои шӯрои машваратии Ҷумҳурии Ямани Араб буд. Солҳои ноиби президент Ҷумҳурии Ямани Араб буд. Аз соли 2003 — раиси Шӯрои машваратии Ҷумҳурии Яман буд. 2 Абдулазиз Абдулғанӣ дар Риёз бар асари захмҳои рӯзи 3 июни соли 2021 ҳангоми тирборон кардани қароргоҳи президенти ҷумҳур Алӣ Абдулло Солеҳ ба ҳалокат расид. 3 Ӯ оиладор ва соҳиби панҷ писару як духтар буд. Ба варзиш дилбастагӣ дошт.
|
Абдулазиз ибни Нӯҳ
|
Абдулазиз ибни Нӯҳ (соли таваллуд ва вафот дар асри 10) — амири хонадони Сомониён. Писари Нӯҳи (ҳукмронӣ), бародари Абдулмалик ибни Нӯҳи, амаки Нӯҳи (хукмронӣ), набераи Насри (хукмронӣ), абераи Аҳмад ибни Исмоил (хукмроннӣ).
|
Абдул Қодир (Президент)
|
Абдул Қодир номи пурра Абдулқодир Дагарвол пашту: (1944, музофоти Гур (аз рӯи маълумоти дигар Ҳирот) 22 апрели 2014, Кобул) — ходими давлатӣ ва низомии Афғонистон, генерал-полковник, аз рӯи мансубияти этникӣ — тоҷик 1.
|
Абдулъазиз ибни Аҳмади Бухорӣ
|
Абдулъазиз ибни Аҳмади Бухорӣ — шореҳ ва фақеҳи ҳанафии форс-тоҷик. муаллифи шарҳи "ал-Ҳидоя"-и Бурҳонуддини Марғинонӣ ва шарҳи "Усули фиқҳ"-и Байзовӣ.
|
Абдулазиз ибни Абдулваҳоб
|
Абдулазиз ибни Абдулваҳоб (соли таваллуд ва вафот номаълум) — мусаввир ва хаттоти тоҷик (асри 16). Зиндагинома Бино ба маълумоти муаллифи китоби "Гулистони ҳунар" Қозӣ Аҳмад Абдулазиз аслан аз Кошон будааст. Маҳсули ҳунарашро ба шоҳ Таҳмосби Сафавӣ (ҳукмронӣ 1524 76) бахшида, асосан дар китобхонаи ин шоҳ ба мусаввирӣ машғул будааст. Тибқи баъзе аз маълумотҳо шоҳ Таҳмосб Абдулазизро барои муҳри бардурӯғ сохтанаш ҷазо дода, гӯшу биниашро буридааст. Абдулазиз чун мусаввир ва минётуранигори боистеъдод сабку услуби Беҳзодро пайравӣ менамуд ва худро дар ин ҳунар аз ҷумлаи шогирдони ӯ медонистааст. Дар китобхонаи Топкапуи Туркия (албоми рақами 47930) яке аз минётураҳои Абдулазиз мавҷуд аст, ки дар он шоҳзода дар пироҳани сиёҳ ва чакмани сурх тасвир шудааст. Дар ин наққошии Абдулазиз таъсири сабки Беҳзод возеҳ ба назар мерасад. Осор Аз осори Абдулазиз минётураҳои "Шоҳ Таҳмосб", "Ҷамшед андар тахти хеш", "Завдок" (ҳар се дар Музейи миллии Париж) боқӣ мондаанд, ки барои омӯзиши сабки наққошӣ ва минётуранигории ӯ аҳамияти калон доранд. Минётураи машҳури ӯ "Султон дар қасри худ" (Музейи миллии Париж) басо нозуку табиӣ баромада, дорои таносуби устувори рангҳо ва банду басти мукаммал мебошанд. Абдулазиз дар ҳунари хаттотӣ низ муваффақ буда, навъҳои хати арабиро зебо менавиштааст.
|
Абдулазиз ибни Шарафуддин
|
Абдулазиз ибни Абдулваҳоб (соли таваллуд ва вафот номаълум) — ҳунарманд ва рехтагари тоҷик (охири садаи – ибтидои садаи). Зиндагинома Дар дарбори Амир Темур (ҳукмронӣ 1370 – 1405) зиндагӣ ва эҷод кардааст. Осор Аз амали Абдулазиз то замони мо осори кам расидааст. Намунаи машҳури ҳунари ӯ деги калонест, ки соли 1399 аз хӯлаи ҳафтҷӯш барои мазори Хоҷа Аҳмади Ясавӣ (шаҳри Туркистон) рехта шудааст. Ин дег намунаи барҷастаи санъати рехтагарӣ ва мисгарӣ буда, ҳашт ҳалқаи нуқракӯби зарандуд дорад. Дар девораҳои дег тасвири сари шер, мурғ ва моҳӣ муҷассам ва ҳаккокӣ гаштааст. Гирдогирди он бо хатҳои сулс, кӯфӣ ва риқоъ матнҳои гуногун китобат шудаанд.
|
Абдулазиз ибн Ҳабтур
|
Абдулазиз Солеҳ ибн Ҳабтур 8 августи 1955, Гарир Шабва, Протекторати Аден) — сиёсатмадори яманӣ аст. Ҳабтур узви Конгресси умумихалқӣ буда, аз соли 1995 дар кумитаи доимии он кор мекунад. Ҳамчун як шарики президент Ҳодӣ, вай табаддулоти давлатиро дар солҳои 2014-2015 маҳкум кард. Вай инчунин як мухолифи қавии ҷунбиши ҷудоихоҳ дар ҷануби Яман аст ва мегӯяд, ки ин ҷунбиш барои расидан ба аҳдофи худ хеле пароканда ва хурд аст. Моҳи октябри соли 2016 Абдулазиз Ҳабтур дар ҳукумати ҷонибдори Ҳусиҳои Яман, ки дар пойтахти ин кишвар Санъо ҷойгир аст, Сарвазири Яман таъин шуд. 5 апрели соли 2017 маълумоте пайдо шуд, ки Ҳабтур истеъфо додааст. Ин гуё баъди он рӯй дод, ки дастаҳои "Ансоруллоҳ" ба қароргоҳи Идораи генералии таъмини иҷтимоӣ ва нафақа ба Санъо зада даромаданд ва тақсими маблағҳои барои нафақахӯрон пешбинишударо ба дасти худ гирифтанд. Бо вуҷуди ин, аз 26 апрели соли 2017 ӯ ба СММ пешниҳод кардааст, то бандари Ҳудайда, воқеъ дар Баҳри Сурхро таҳти назорат бигирад, то қочоқи силоҳро маҳдуд кунад. Ҳамин тариқ, ӯ дар вазифаи худ корашро идома медиҳад 1.
|
Абдулазизи Махсум
|
Абдулазизи Махсум (Махсуми Абдулазиз;?, Бухоро — 1897, Бухоро) — сароянда, навозанда, шоир ва мусиқидони тоҷик. Зиндагинома Абдулазизи Махсум аз овони ҷавонӣ ба шеъру мусиқӣ рағбати зиёд дошт. Ғазалро некӯ мегуфт ва ба онҳо оҳанг эҷод мекард ва месуруд (сурудаҳояш орифона буданд, мардум ӯро ҳофизи Махсум ном мебурданд). Абдулазизи Махсум барои такмили пешаи овозхонӣ, сознавозӣ, фарогирии қавонини шеърию мусиқӣ назди Аҳмади Дониш, Қорӣ Каромати Дилкаш ва дигар устодони мусиқӣ дониш андӯхтааст. Абдулазизи Махсум чун созанда "Шашмақом"-ро хуб иҷро мекардааст ва дар такмили қисмҳои "Савт", "Талқин", "Уфар" ҳисса гузоштааст. Абдулазизи Махсум чун устоди мусиқидон ва навозандаи бомаҳорат дар байни аҳли ҳунари Бухоро ва берун аз он бо номи "Абдулазизи Савтӣ" маъруф будааст. Абдулазизи Махсум ғазалҳои некӯ низ сурудааст. Дар доираҳои адабӣ бо тахаллуси "Савтӣ" маъруф буд.
|
Абдулъазиз ибни Аҳмади Бухорӣ
|
Абдулъазиз ибни Аҳмади Бухорӣ — шореҳ ва фақеҳи ҳанафии форс-тоҷик. муаллифи шарҳи "ал-Ҳидоя"-и Бурҳонуддини Марғинонӣ ва шарҳи "Усули фиқҳ"-и Байзовӣ.
|
Абдулазиз Ҷарод
|
Абдулазиз Ҷарод — сиёсатмадори Алҷазоир, сарвазири Алҷазоир аз 28 декабри 2019 то 30 июни 2021. Зиндагинома 12 феврали соли 1954 дар Ҳеншела таваллуд шудааст, соли 1976 Донишкадаи сиёсатшиносӣ ва муносибатҳои байналмилалии Алҷазоирро хатм кардааст, соли 1981 доктори илмҳои сиёсатшиносии Донишгоҳи Парижро ба даст овард. Аз соли 1992 дар донишгоҳҳои гуногуни Алҷазоир ва хориҷи он дарс медод 2. Дар солҳои 1989-1992, ӯ директори Мактаби миллии идора, котиби генералии Вазорати корҳои хориҷии Алҷазоир 3. Ҳамчун узви Кумитаи Марказии Ҷабҳаи Миллии Озодкунӣ, дар маъракаи интихоботи президентии соли 2004 вай Алӣ Бенфлисро дастгирӣ мекард 4. Бо сабаби ҳамкории сиёсӣ бо Бенфлис, вай аз роҳбарияти ҶМО хориҷ карда шуд ва аз хидмати давлатӣ рафт. Дар соли 2016 ӯ ба Кумитаи марказии ҳизб баргашт, аммо пас аз интихоби Ҷамол Улд Аббос чун котиби генералӣ боз аз он баромад. Дар с. 2019, ӯ ба таври оммавӣ эътирозҳоро алайҳи президент Бутефлика дастгирӣ кард 5. 28 декабри соли 2019, президенти нав, Абдулмаҷид Теббун Абдулазиз Ҷародро сарвазири кишвар таъйин кард (пешгузаштаи, Сабрӣ Букадум буд, ки сарвазири муваққати баъд аз истеъфои Нуриддин Бедуӣ буд) 6. 4 январи соли 2020 ҳукумати Ҷарод, аз ҷумла 7 намояндаи вазирон ва 4 котиби давлатӣ ташкил карда шуд. Панҷ вазифаи хурд ба занон дода шуданд, портфоли асосӣ дар дасти вазирони собиқ боқӣ монданд: Сабрӣ Букадум вазири корҳои хориҷӣ ва Белқосим Зағматӣ — вазири адлия; якчанд постро на шахсони сиёсӣ, балки мутахассисон ишғол карданд. Президент Теббун вазифаи муовини вазири мудофиаро, ки чанд сол боз Аҳмад Гайд Салоҳ дӯш дошт, бекор кард ва худи ӯ вазири дифоъ шуд 7. 23 июни соли 2020, Ҷарод ҳукумати дуюмро ташкил кард, ки вазирони таҳсилоти олӣ, энергетика ва молияро иваз кард.
|
Абдулазиз Ғаффоров
|
Абдулазиз Абдулофизович Ғаффоров (02.08.1960, Душанбе) — доктори илми техникӣ Зиндагинома Абдулазиз Абдулофизович Ғаффоров Донишкадаи давлатии хоҷагии қишлоқи Тоҷикистонро соли 1982 ба поён оварда, дар ин ҷо ба сифати мудири лабораторияи стансияи озмоиши мошинҳо фаъолияташро шурӯъ кардааст. Солҳои 1985-1988 аспиранти Институти кишоварзии шаҳри Ленинград (ҳоло шаҳри Санкт-Петербург) буд, солҳои 1989-2011 вазифаҳои ходими илмӣ, ассистенти кафедраи муҳофизати меҳнат ва идоракунии техникаи кишоварзӣ, иҷрокунандаи мудир ва мудири кафедраи мошинҳои кишоварзӣ ва дар ДАТ ба номи Ш. Шоҳтемур мелиоративиро иҷро кардааст. Аз соли 2012 дотсенти кафедраи ҳаракатдиҳандаи роҳи оҳани Донишгоҳи техникии Тоҷикистон ба номи Муҳаммад Осимӣ ДТТ ба номи М. Осимӣ, аз соли 2013 сардори идораи илм ва инноватсияи ҳамин донишгоҳ ДТТ ба номи М. Осимӣ мебошад. Муҳандис – механики соҳаи кишоварзӣ мебошад, теъдоди таълифоташ аз сад мегузарад. Осор.
|
Абдулазизи Наққош
|
Абдулазизи Наққош. Зиндагинома Аслан аз Кошон будааст. Дар китобхонаҳои Исмоили Сафавӣ ва Шоҳ Таҳмосб кор кардааст. Шогирди Беҳзод. Абдулазизи Наққош дар эҷодиёти худ сабки Беҳзодро идома дода, бештар чун мусаввири манзараҳои табиат ва лаҳзаҳои разму муҳориба шуҳрат пайдо мекунад. Абдулазизи Наққош хаттоти моҳир низ будааст, вале аз осори хаттотиаш то замони мо чизе боқӣ намондааст.
|
Абдулазизи Мароғаӣ
|
Абдулазизи Мароғаӣ — оҳангсоз, сароянда, навозанда ва мусиқишиноси форс-тоҷик, писари Нуруддин ибни Абдураҳмон. Зиндагинома Дар деҳаи Нойини вилояти Исфаҳон таваллуд шуда, дар Исфаҳон фавтидааст. Набераи устоди бузурги мусиқӣ Абдулқодири Гӯянда. Асосҳои илмию амалии мусиқиро аз падараш омӯхтааст. Аз ҷавонӣ дар сурудхонӣ, сознавозӣ (барбат, най, қонун ва ғайра) маҳорати хуб пайдо намуда, сабки бобояшро идома медиҳад. ӯ муддате дар Шероз, Мароға, Исфаҳон, Ҳирот зиста, таркиботи мусиқии назариявӣ ва амалиро омӯхтааст. Поёни умр ба Рум рафта дар боргоҳи сулолаи Оли Усмон аввал чун котибу китобдор, баъд чун созандаву сароянда хидмат кардааст. Осор Абдулазизи Мароғаӣ баробари такмили санъати мусиқии амалӣ, инчунин оид ба қоида, масъалаҳои муҳими иҷрокунандагӣ, тартиботи мақомҳо асари назариявие бо унвони "Нақавоту-л-адвор" иншо намуда, онро ба Султон Сулаймон (Оли Усмон) бахшидааст. Ӯ дар асараш нуқтаю андешаҳои таҳқиқии бобо ва падарашро идома дода, аз ҷумла дар таснифоти созҳо, фосилаю зарб, тартиби мақомҳо, инчунин баъзе гуфтаҳои носаҳеҳи Абулмуъмини Сафиуддинро пурра кардааст. Масалан ӯ дар асоси асарҳои бобояш Абдулқодири Гӯянда "Мақосиду-л-алҳон", "Ҷомеъу-л-алҳон", "Лаҳния", "Канзу-л-алҳон" ва рисолаи падараш "Мақосиду-л-адвор" сохт, тартиби пурраи 84 доираи Абулмуъмини Сафиуддин ва 7 доираи афзудаи бобояшро тафсир дода, нуҳ доираи дигар илова кард ва адади онро ба сад расонид. Абдулазизи Мароғаӣ дар сохти торию пардавии созҳои тории мизробӣ низ тағйироте дароварда, онро дар мисоли уд таҳқиқ намуд ва ба теъдоди торҳои он тори иловагиеро бо номи "мукаммал" афзуд. "Нақавоту-л-адвор"-и Абдулазизи Мароғаӣ дар китобхонаҳои Туркия ва Британияи Кабир маҳфуз аст.
|
Абдулазизи Мароғаӣ
|
Абдулазизи Мароғаӣ — оҳангсоз, сароянда, навозанда ва мусиқишиноси форс-тоҷик, писари Нуруддин ибни Абдураҳмон. Зиндагинома Дар деҳаи Нойини вилояти Исфаҳон таваллуд шуда, дар Исфаҳон фавтидааст. Набераи устоди бузурги мусиқӣ Абдулқодири Гӯянда. Асосҳои илмию амалии мусиқиро аз падараш омӯхтааст. Аз ҷавонӣ дар сурудхонӣ, сознавозӣ (барбат, най, қонун ва ғайра) маҳорати хуб пайдо намуда, сабки бобояшро идома медиҳад. ӯ муддате дар Шероз, Мароға, Исфаҳон, Ҳирот зиста, таркиботи мусиқии назариявӣ ва амалиро омӯхтааст. Поёни умр ба Рум рафта дар боргоҳи сулолаи Оли Усмон аввал чун котибу китобдор, баъд чун созандаву сароянда хидмат кардааст. Осор Абдулазизи Мароғаӣ баробари такмили санъати мусиқии амалӣ, инчунин оид ба қоида, масъалаҳои муҳими иҷрокунандагӣ, тартиботи мақомҳо асари назариявие бо унвони "Нақавоту-л-адвор" иншо намуда, онро ба Султон Сулаймон (Оли Усмон) бахшидааст. Ӯ дар асараш нуқтаю андешаҳои таҳқиқии бобо ва падарашро идома дода, аз ҷумла дар таснифоти созҳо, фосилаю зарб, тартиби мақомҳо, инчунин баъзе гуфтаҳои носаҳеҳи Абулмуъмини Сафиуддинро пурра кардааст. Масалан ӯ дар асоси асарҳои бобояш Абдулқодири Гӯянда "Мақосиду-л-алҳон", "Ҷомеъу-л-алҳон", "Лаҳния", "Канзу-л-алҳон" ва рисолаи падараш "Мақосиду-л-адвор" сохт, тартиби пурраи 84 доираи Абулмуъмини Сафиуддин ва 7 доираи афзудаи бобояшро тафсир дода, нуҳ доираи дигар илова кард ва адади онро ба сад расонид. Абдулазизи Мароғаӣ дар сохти торию пардавии созҳои тории мизробӣ низ тағйироте дароварда, онро дар мисоли уд таҳқиқ намуд ва ба теъдоди торҳои он тори иловагиеро бо номи "мукаммал" афзуд. "Нақавоту-л-адвор"-и Абдулазизи Мароғаӣ дар китобхонаҳои Туркия ва Британияи Кабир маҳфуз аст.
|
Парвиз Пӯлодӣ
|
Парвиз Пӯлодӣ (Абдулазизов Парвиз Пӯлодович декабри 1970, деҳаи Қалъаи Ҳисор, ноҳияи Ҳисор, ҶШС Тоҷикистон) — оҳангсоз, овозхон, ҳунарпешаи театру синамо 1 2 3 4. Зиндагинома Институти киною театри ба номи М. Шепкини шаҳри Маскавро соли 1992 ба итмом расондааст. Солҳои ҳамчун актёри Театри давлатии ҷавонони ба номи М. Воҳидов, коргардони идораи драмавии телевизиони тоҷик, овозхони ансамбли давлатии рақсии "Лола", овозхони ансамбли "Сипар"-и Вазорати корҳои дохилии ҷумҳурӣ, овозхони Филармонияи халқии ноҳияи Ҳисор заҳмат кашидааст. Солҳои мудири шуъбаи фарҳанги ноҳияи Ҳисор буд. Чун овозхон "Дӯст медорам туро", "Ассалом", "Ишқи аввал", "Бори ғам", "Арӯсӣ", "Модар", "Ватан", "Ман чаро дил ба ту додам", "Ту куҷоӣ", "Омадам" барин сурудҳои дилнишин ба хидмат овардааст. Бисёр сарояндагони касбию ҳаваскор дар ҳавои оҳангҳояш таронаҳо замзама мекунанд. Дар спектакли театрҳо нақш бозида, ҷаҳони қаҳрамононашро хуб мекушод. Аз истеъдодаш дар студияю ширкатҳои филмбарории Русия ва Қазоқистон борҳо истифода шудааст. Ҷоизаҳо Бо медали "Хидмати шоиста" шарафёб гардидааст.
|
Абдулазизхон
|
Абдулазиз (1614 – 1683, солҳои ҳукмронӣ 1645 – 1681) — панҷумин хони Бухоро аз сулолаи Аштархониёни ӯзбек 1. Ҳукмронӣ Соли 1645 бекҳову феодалони аз сиёсати Нодирмуҳаммад норозӣ Абдулазизхонро хони Бухоро эълон карданд. Нодирмуҳаммад аз Шоҳиҷаҳон ёрӣ талабид. Шоҳиҷаҳон аз ин пешниҳод истифода бурда ба Балх лашкар кашид. Соли 1647 Абдулазизхон ба муқобили Шоҳиҷаҳон бархост ва аҷнабиёнро бартараф карда, бародараш Субҳонқулихонро ҳокими Балх таъйин намуд. Дасткашӣ аз ҳокимият Дере нагузашта бародарон барои тахт бо ҳамдигар мубориза сар карданд. Аз чунин шароит хонҳои Хева Абулғозӣ ва Анӯшахон истифода бурда, ба Бухоро ҳуҷум карданд, вале соли 1657 Абдулазизхон ба Абулғозӣ зарбаи сахт зад. Тохтутози Абулғозиро Анӯшахон давом дод. Ҷанги дуру дароз барои Хева обрӯи Абдулазизхонро паст кард ва ӯ маҷбур шуд, ки соли 1680 тахтро ба бародараш Субҳонқулихон супорад. Сиёсати хориҷӣ Замони ҳукмронии Абдулазизхон муносибатҳои дипломатию тиҷоратии хонии Бухоро бо Русия, Эрон ва Ҳиндустон ривоҷ ёфтанд Дар соли 1669 Абдулазизхон сафоратро бо сарварии мулло Фаррух ба Русия ба назди подшоҳ Алексей Михайлович фиристод 2. Дар ҷавоб соли 1670 дар Бухоро сафорати Русия бо сарварии бародарон Пазухинҳо фиристода шуд. Сиёсат дар соҳаи фарҳанг Ҳангоми ҳукмронии Абдулазизхон мадраса ба номи ӯ дар Бухоро ва мадрасаи Тиллокорӣ дар Самарқанд сохта шуд. Бухороиҳо ӯро чун "хони шуҷоъ, саховатманд, дӯстдорони илм" тавсиф кардаанд. Ӯ китобхонае аз нусхаҳои дастхатҳои зебо ҷамъоварӣ кардааст 3. Марг Абдулазизхон соли 1683 ҳангоми адои ҳаҷ дар Макка аз дунё даргузашт.
|
Абдулазизхон (Шайбонӣ)
|
Абдулазизхон — шашумин ҳоким аз сулолаи Шайбониён дар Хонигарии Бухоро. Солҳои 1540 – 1550 ҳукмронӣ кардааст. Зиндагинома Абдалазизхон, писари калонии Убайдуллохон соли 1513 дар Бухоро ба дунё омадааст 1. Соли 1526-27 Абдулазизхон ҳокими Астрабод, ки аз тарафи Убайдуллохон забт шуда буд, таъйин гардид 2. Баъди вафоти Абдуллоҳхони худро хони Бухоро эълон карда, аз итоат ба ҳокимияти марказии Мовароуннаҳр сар печид ва боиси дар Мовароуннаҳр ба вуҷуд омадани дуҳокимиятӣ гардид. Сиёсати дохилӣ Бо мақсади ба худ ҷалб кардани таваҷҷуҳи омма ва мустаҳкам намудани ҳокимият соли 1541 баъзе андозҳоро бекор кард. Дар аҳди Абдулазизхон сохтмони қалъаи нави Бухоро сар шуда, дар замони Абдуллоҳхони анҷом ёфт. Сиёсат дар соҳаи фарҳанг Дар садаи Бухоро ба яке аз марказҳои санъати меъморӣ ва илму маърифат табдил ёфт. Абдулазизхон дар ин ҷо китобхонае таъсис кард, ки ба он рассом ва хаттоти номӣ Султон Мирак сардорӣ мекард. Дар он на танҳо китобҳои нодирро ҷамъ мекарданд, балки хаттотони беҳтарин, ба монанди Миралӣ, шогирдони вай Хоҷа Маҳмуд ва Саид Аҳмади Машҳадӣ асарҳои бисёрро китобат намуда, бо минётураҳо ороиш медоданд. Устоди Абдулазиз шайх Ҷалол буд 3. Ӯ аз шоирону олимон ҳимоят мекард. Худи Абдулазизхон бо тахаллуси Азизӣ ба забони туркӣ шеърҳо навиштааст 4. Марг Абдулазизхон дар Бухоро 16 майи соли 1550 аз олам даргузашта ва дар канори падараш дар мадрасаи Мири Араби Бухоро дафн шудааст.
|
Абдулазизхон
|
Абдулазиз (1614 – 1683, солҳои ҳукмронӣ 1645 – 1681) — панҷумин хони Бухоро аз сулолаи Аштархониёни ӯзбек 1. Ҳукмронӣ Соли 1645 бекҳову феодалони аз сиёсати Нодирмуҳаммад норозӣ Абдулазизхонро хони Бухоро эълон карданд. Нодирмуҳаммад аз Шоҳиҷаҳон ёрӣ талабид. Шоҳиҷаҳон аз ин пешниҳод истифода бурда ба Балх лашкар кашид. Соли 1647 Абдулазизхон ба муқобили Шоҳиҷаҳон бархост ва аҷнабиёнро бартараф карда, бародараш Субҳонқулихонро ҳокими Балх таъйин намуд. Дасткашӣ аз ҳокимият Дере нагузашта бародарон барои тахт бо ҳамдигар мубориза сар карданд. Аз чунин шароит хонҳои Хева Абулғозӣ ва Анӯшахон истифода бурда, ба Бухоро ҳуҷум карданд, вале соли 1657 Абдулазизхон ба Абулғозӣ зарбаи сахт зад. Тохтутози Абулғозиро Анӯшахон давом дод. Ҷанги дуру дароз барои Хева обрӯи Абдулазизхонро паст кард ва ӯ маҷбур шуд, ки соли 1680 тахтро ба бародараш Субҳонқулихон супорад. Сиёсати хориҷӣ Замони ҳукмронии Абдулазизхон муносибатҳои дипломатию тиҷоратии хонии Бухоро бо Русия, Эрон ва Ҳиндустон ривоҷ ёфтанд Дар соли 1669 Абдулазизхон сафоратро бо сарварии мулло Фаррух ба Русия ба назди подшоҳ Алексей Михайлович фиристод 2. Дар ҷавоб соли 1670 дар Бухоро сафорати Русия бо сарварии бародарон Пазухинҳо фиристода шуд. Сиёсат дар соҳаи фарҳанг Ҳангоми ҳукмронии Абдулазизхон мадраса ба номи ӯ дар Бухоро ва мадрасаи Тиллокорӣ дар Самарқанд сохта шуд. Бухороиҳо ӯро чун "хони шуҷоъ, саховатманд, дӯстдорони илм" тавсиф кардаанд. Ӯ китобхонае аз нусхаҳои дастхатҳои зебо ҷамъоварӣ кардааст 3. Марг Абдулазизхон соли 1683 ҳангоми адои ҳаҷ дар Макка аз дунё даргузашт.
|
Абдулатиф Азизов
|
Абдулатиф Азизов (Азизов Абдулатиф Абдуҳалимович ноябри 1957, шаҳри Хуҷанд, вилояти Суғд) — номзади илмҳои педагогӣ, доктори илмҳои педагогӣ, профессор, Аълочии маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон. Зиндагинома Абдулатиф Абдуҳалимович Азизов 12 ноябри соли 1957 дар шаҳри Хуҷанд таваллуд шудааст. Азизов Абдулатиф соли 1976, пас аз хатми мактаби миёна ба Донишкадаи давлатии омӯзгории Хуҷанд ба номи С.М. Киров -ро бо ихтисоси муаллими нақша, расм ва меҳнат хатм намудааст. Аз соли 1981 то соли 1983 дар мактаби миёнаи 8 ноҳияи Ғафуров ҳамчун омӯзгори фанни "Нақша, расм ва меҳнат" фаъолият бурдааст. Истеъдоди омӯзгорӣ шавқу рағбат нисбат ба кори илмӣ доштани А. Азизовро ба назар гирифта, соли 1983 ӯро ба вазифаи муаллими кафедраи Асосҳои истеҳсолоти Донишгоҳи давлатии Хуҷанд ба номи академик Бобоҷон Ғафуров қабул менамоянд. Мавсуф аз соли 1987 дар вазифаи сармуаллими кафедраи Асосҳои истеҳсолот ДДХ ба номи академик Б.Ғафуров фаъолият бурдааст. Солҳои 1988-1999 - сармуаллими кафедраи Асосҳои истеҳсолот ва Услуби омӯзиши таълими меҳнат ДДХ ба номи академик Б.Ғафуров. Солҳои 1995-1997 - моҳи ноябр ҳимояи рисолаи номзадӣ дар шаҳри Брянск, дар Федератсияи Русия. Солҳои 1998- 2013 - дотсенти кафедраи Асосҳои истеҳсолот ДДХ ба номи академик Б.Ғафуров. Солҳои 2003-2008 - муовини декан оид ба корҳои таълимии факултети физикаю техникаи ДДХ ба номи академик Б.Ғафуров. Солҳои 2008-2012 - декани факултети Физикаю техника ДДХ ба номи академик Б.Ғафуров. Солҳои 2012-2015 - мудири кафедраи Технология ва методикаи таълими он, факултети физикаю техникаи ДДХ ба номи академик Б.Ғафуров. Аз соли 2014-2015 - доктори илмҳои педагогӣ, профессори кафедраи технология ва методикаи таълими он, факултети физикаю техникаи Донишгоҳи давлатии Хуҷанд ба номи академик Бобоҷон Ғафуров. Аз соли 2015 то 2020 - декани факултети санъати тасвирӣ ва технологияи Донишгоҳи давлатии Хуҷанд ба номи академик Бобоҷон Ғафуров. Аз соли 2020-ҳол - профессори кафедраи технология ва методикаи таълими он, факултети санъти тасвирӣ ва технологияи Донишгоҳи давлатии Хуҷанд ба номи академик Бобоҷон Ғафуров 1 Фаъолияти илмӣ Абдулатиф Азизов соли 1995 рисолаи номзадии худро таҳти мавзӯи "Методикаи таълими кандакорӣ аз чӯб барои хонандагони синфҳои 8-9 (аз рӯи маводи ҳунарҳои халқии Тоҷикистони Шимолӣ) дар Донишгоҳи давлатии педагогии шаҳри Брянски Россия ҳимоя намуда, соҳиби дараҷаи номзади илмҳои педагогӣ ва соли 1998 унвони илмии дотсентиро сазовор гашт. Азизов А. соли 2006 дорандаи нишони Аълочии маорифи Ҷумҳурии Тоҷикистон гардид. Дар давоми фаъолият соли 2012 мудири кафедраи Технология ва методикаи таълими он ва соли 2013 ҳимояи рисолаи докторӣ дар мавзӯи "Асосҳои дидактикии ташаккулёбии эҷодиёти техникӣ дар хонандагони мактабҳои таҳсилоти умумӣ" ҳимоя намуда, соли 2014 ӯ соҳиби унвони илмии профессор гашт. Профессор Азизов А. муаллифи бештар аз 245 асару мақолаҳои илмӣ, аз ҷумла 4 монография, 32 китоби дарсӣ ва Стандарти синфҳои 5-11 мебошад. Осор Китобҳо (Монографияҳо) Китобҳои дарсӣ Ҷоизаҳо Пайвандҳо.
|
Абдулазиз Бутефлиқа
|
Абдулазиз Бутефлиқа (2 марти 1937, Уҷда, Марокаш) - арбоби сиёсӣ ва давлатии Алҷазоир, Президенти Алҷазоир дар солҳои 1999 - 2019. Вай се маротиба ба ҳайси президент интихоб шуд. Дар ин муддат ба ӯ муяссар шуд, ки муқовимати мусаллаҳонаи мақомот ва исломгароёнро боздорад, амниятро барқарор кунад ва сармояҳои хориҷиро ба кишвар баргардонад 8. Зиндагинома Президенти Алҷазоир Дар охири соли 1998 генерал Зеруал ғайриинтизор қарори истеъфои худро эълон кард. Сабабҳои тасмими ӯ норӯшан боқӣ мондаанд, аммо ба шумор меравад, ки сиёсати мусолиҳаи ӯ бо шӯришчиёни исломгаро норозигии беинтиҳоро дар байни сарварони тундрави артишро ба бор овард, ки онҳо то ҳол дар сиёсат ҳукмфармо буданд. Бутефлиқа ба ҳайси як номзади мустақил, ки аз ҷониби артиш дастгирӣ шуда буд, ба мақоми президентӣ пешбарӣ шуд. 15 апрели 1999 Бутефлиқа бо 74% овозҳо президент интихоб шуд. Аммо, номзадҳои дигар дар бораи қаллобӣ хабар доданд. Баъдан, Бутефлиқа дар сиёсати худ як раъйпурсӣ ташкил карда, онро бо 81% овоз ба даст овард, ки мухолифонаш низ ба он муқобилият карданд. Баъзе ақаллиятҳои миллӣ интихоботро таҳрим карданд, аммо шумораи онҳое, ки таҳрим шудаанд, аз 5% зиёд набуд. Ҳукумати Бутефлиқа кӯшиш кард, ки муноқишаи дохилии Алҷазоирро тавассути сиёсати созиши шаҳрвандӣ ҳал кунад, иқтисодиётро тавассути ислоҳот беҳтар кунад ва мавқеи Алҷазоирро дар арсаи байналмилалӣ барқарор кунад. Ба ҳайати ҳукумат намояндагони ҷунбиши исломии Ан-Наҳда, ҳизби тарафдорони берберӣ Муттаҳидсозӣ барои фарҳанг ва демократия ва дигар аҳзоби мухолиф шомил буданд. Моҳи сентябри соли 1999 дар кишвар раъйпурсӣ баргузор шуд, ки дар ҷараёни он сиёсати президент Бутефлиқа, ки ба хотима додан ба хунрезии аз ҷониби бунёдгароёни исломӣ дар кишвар саршуда равона карда шуда буд, аз ҷониби аксарияти кулли аҳолӣ дастгирӣ карда шуд. Дар давоми иҷрои нақшаи панҷсолаи барқарорсозии иқтисод Ҳукумати Бутефлиқа 7 миллиард доллар харҷ карда, ислоҳоти андозро амалӣ кард ва рушди солонаи иқтисодиро ба 5% расонд. 8 апрели соли 2004, Бутефлиқа бо 85% аз овозҳо аз нав интихоб карда шуд. Нозирони байналмилалӣ интихоботро намунаи ростқавлӣ ва демократия дар кишварҳои арабӣ номиданд, дар ҳоле ки натиҷаҳоро бори дигар рақиби ӯ Алӣ Бенфлис муҷодала кард. Баъзе ақаллиятҳои миллӣ интихоботро дубора бойкот карданд, аммо шумораи онҳо аз 11% зиёд набуд. Солҳои 2005 ва 2006 Бутефлиқа бо хунравии меъда дар беморхон а бистарӣ шуда буд. Дар соли 2006, Бутефлиқа сарвазири нав Абдулазиз Белҳадемро таъйин кард, ки эълон кард, ки тасмимҳои қабули тағирот ба конститутсияро фароҳам оварда, ба президент имкон медиҳад, ки чанд маротиба ба мақоми президентӣ равад ва муҳлати ваколати худро дароз кунад. Моҳи ноябри соли 2008 чунин ислоҳот қабул карда шуданд. Дар интихоботҳои моҳи сентябри соли 2009, Бутефлиқа барои давраи сеюм президент интихоб шуд, ки 74%,овозҳоро ба даст овард 9. Амалан ҳама нирӯҳои оппозисиюн (ҳам чапгаро ва ҳам исломӣ) тақаллуби худро такрор карданд. Дар тӯли солҳои 2011 ва аввали соли 2012 дар кишвар эътирозҳо алайҳи ҳукумат ҷунбишҳои эътирозӣ баргузор шуданд. Якчанд нерӯҳои сиёсӣ Шӯрои ҳамоҳангсозии тағйирот ва демократия ро таъсис доданд, ки роҳпаймоиҳои эътирозиро ташкил карданд. Намоишҳо на танҳо алайҳи ҳукумат, балки бар зидди иштироки артиш дар идоракунӣ ва алахусус, бар зидди ҳолати фавқулодда, ки ҳанӯз соли 1992 ҷорӣ шуда буданд ва озодиҳои шаҳрвандиро маҳдуд мекарданд, равона карда шуда буданд. Бутефлиқа тавонист қудратро нигоҳ дорад: вазъи фавқулодда бекор карда шуд (феврали 2011), аммо ин дар асл ягона имтиёзи бузург барои тазоҳуркунандагон буд. Эътироз бо чораҳои иқтисодӣ, ба монанди паст кардани нархи маҳсулоти асосии хӯрокворӣ, зиёд кардани музди меҳнат ва тақсим кардани роҳхатҳои манзилӣ пахш карда шуд 10. Моҳи августи соли 2011 Бутефлиқа бо вуҷуди он, ки ҳамсари Муаммар Қаззофӣ ва се фарзандаш ба Алҷазоир кӯчида буданд, Муаммар Қаззофиро қабул накард. Муаммар Қаззофӣ ба Бутефлиқа занг зад, аммо вай аз суҳбат бо ӯ сарпечӣ кард. 11 Дар баробари ин, Бутефлиқаро барои стандартҳои дугона, фасоди режим ва мухолифат бо ҷомеаи шаҳрвандӣ интиқод намуданд. 12 27 апрели соли 2013 Бутефлиқа бо ташхиси ихтилоли хун дар Маркази миллии тибби варзишии Алҷазоир бистарӣ шуд. Мувофиқи натиҷаи ташхис ҳеч гуна мушкилот муайян карда нашудааст 8. Рӯзи дигар Бутефлиқаро барои муоина ва табобат ба беморхонаи низомии машҳури Париж Валь-де-Грасс бурданд. 13 14 21 май Бутефлиқа аз беморхона ҷавоб дода шуд. 15 16 июл Бутефлиқа бо аробачаи маъюбӣ бо ҳавопаймо аз фурудгоҳи Ле Бурже дар наздикии Порис ба Алҷазоир парвоз кард 16. 13 январи соли 2014 Бутефлиқа барои муоинаи мунтазами тиббӣ дар беморхонаи Вари-де-Грасси Порис бистарӣ шуд 17. Вай то 17 январ дар беморхона бистарӣ шуда буд 18. 22 феврали соли 2014 сарвазири Алҷазоир Абдулмалик Селлал эълом дошт, ки Бутефлиқа ба мақоми президентӣ номзад шудааст. 19 13 март соли 2014 Селлал аз вазифаи сарвазир истеъфо дод, то ситоди маъракаи интихоботӣ Бутефлиқаро роҳбарӣ кунад. 20 18 март Селлал эълом дошт, ки агар Бутефлиқа пирӯз шавад, бо мақсади таҳким ва рушди демократия дар кишвар иловаҳо ба конститутсия, тавсеаи ваколатҳои намояндагони мардум ва муайян кардани ҳуқуқҳои конститутсионии оппозисиюн қабул карда мешаванд 21, инчунин аз нав дида баромадани қонунҳо, ба "мубориза бо бюрократияи диктатура" нигаронида шудаанд, ба воридшавии сармоягузорӣ халал мерасонанд 22. Дар интихоботи президентии 17 апрели соли 2014 Бутефлиқа 81,53% овозҳоро ба даст оварда, дар даври аввали овоздиҳӣ пирӯз шуд 23 24. Ҳамин тариқ, Абдулазиз Бутефлиқа бори чорум пай дар пай дар интихоботи президентӣ ғолиб омад ва панҷ соли дигари ҳукмронии кишварро ба даст овард 25. Бенфлис натиҷаи интихоботро эътироф накард, мақомотро ба тақаллуби азим айбдор кард ва тарафдоронашро ба идомаи муборизаи сиёсӣ омода кард 26. 28 апрели соли 2014, Абдулазиз Бутефлиқа, ки дар курсии маъюбон нишаста буд, савганд ёд кард ва бори чорум Президенти Алҷазоир таъйин шуд 27 28. Маросими савгандёдкунӣ дар пойтахти Алҷазоир баргузор гардид 29. Дар аввали соли 2016 Абдулазиз Бутефлиқа зиёда аз ду сол ба назди мардум ҳозир нашуд ва баъзе ҳаммаслаконаш зиёда аз як сол боз ӯро надида буданд. Моҳи ноябри соли 2016 Президент Бутефлиқа дар Фаронса барои муоинаи тиббӣ бистарӣ шуд. Дар моҳи июни соли 2017, президент Абдулазиз Бутефлиқаро дар як ҷаласаи ҳукумат телевизиони давлатии Алҷазоир нишон дод. Вай ба ҳукумат дастур дод, ки ҳаҷми воридотро коҳиш диҳад, хароҷоти давлатро ҷилавгирӣ кунад. буҷа ва дар бораи хатари афзоиши қарзи беруна ҳушдор дод. Бутефлиқа хостори ислоҳот дар бахши бонкӣ ва ҳамчунин афзоиши сармоягузорӣ ба манбаъҳои барқароршавандаи энергия шуд. 10 феврали соли 2019 Абдулазиз Бутефлиқа номзадии худро барои интихоботи президентӣ, ки моҳи апрели соли 2019 бояд баргузор мегардид, ба миён гузошт 30. 18 феврали соли 2019 дар кишвар эътирозҳои оммавӣ алайҳи номзадии Бутефлиқа барои давраи панҷум сар шуданд 31 32. Ҳамзамон маълум шуд, ки президент Бутефлиқа дар кишвар нест, балки дар ҳолати вазнин дар шуъбаи эҳёгарии беморон дар беморхонаи донишгоҳ дар Женева бистарӣ шудааст. Расонаҳо навиштанд, ки президент дигар наметавонад ҳамчун сарвари давлат фаъолият кунад ва ба зудӣ аз ширкат дар интихобот даст мекашад. 33 11 март соли 2019 Бутефлиқа эълон кард, ки ӯ дар интихобот ширкат нахоҳад кард ва худи интихобот пас аз таҳияи лоиҳаи конститутсияи нави Алҷазоир баргузор мешавад. 34 1 апрел Бутефлиқа эълом дошт, ки то 28 апрели соли 2019, вақте ки мандати феълии президентиаш ба поён мерасад, раёсати ҷумҳуриро тарк мекунад 35. Бутефлиқа 2 апрели соли 2019 истеъфо дод 36. Ҳаёти шахсӣ Абдулазиз Бутефлиқа моҳи августи соли 1990 издивоҷ кардааст ва фарзанде надорад. Зани ӯ Амал Трики ҳоло бо ӯ зиндагӣ намекунад, дар Порис зиндагӣ мекунад. Ҷоизаҳо ва мукофотҳо Пайвандҳо.
|
Абдулатиф Раҳимов
|
Абдулатиф Раҳимов — муҳандис-технолог, доктори илмҳои иқтисодӣ. Зиндагинома Донишкадаи олии техникии ба номи Н.Э.Баумани ш. Маскавро хатм кардааст. Мухдандис-технолог дар заводи таъмири худрави ш. Чкалов, мудири шуъбаи ташкилии кумитаи комсомол, котиби дуюми кумитаи комсомоли ш. Чкалов, раиси Кумитаи хифзи табиати ш.Чкалов, сармуаллими кафедраи биологияи умуми Донишгоҳи давлатии Хуҷанд ба номи академик Бобоҷон Ғафуров, сармуаллими кафедраи назарияи иқтисодӣ, дотсенти кафедраи назарияи иқтисодӣ Донишгоҳи давлатии Хуҷанд ба номи академик Бобоҷон Ғафуров, мудири кафедраи назарияи иқтисодӣ, декани факултаи молия ва иқтисодиёти бозори Донишгоҳи давлатии Хуҷанд ба номи академик Бобоҷон Ғафуров (с.2007). Муаллифи бештар аз 40 мақолаи илмӣ, дастурҳои методӣ ва 3 монография мебошад. Тадқиқоташ ба масъалаҳои баландбардории сатҳи ракобатпазирии иқтисодиёти миллӣ бахшида шудааст. Осори илмӣ Пайвандҳои беруна.
|
Абдулатифи Филалӣ
|
Абдуллатиф Филалӣ ё Абдулатифи Филалӣ (26 январи 1928, Фес, Марокаш — 20 марти 2009, Париж, Фаронса) — сиёсатмадори Марокаш, сарвазири Марокаш. Зиндагинома 26 январи соли 1928 дар шаҳри Фес таваллуд шудааст. Вазири корҳои хориҷии Марокаш (1985 – 2000), сарвазири Марокаш (25 майи 1994 – 4 феврали 1998) буд. Вазифаи дипломатии ӯ дар солҳои гуногун ба таври гуногун номида мешуд, масалан апрели 1985 - 11 августи 1992 Вазири корҳои хориҷӣ, ҳамкорӣ ва иттилоот. Ӯ падари Фуад Филалӣ, шавҳари собиқи Лалла Марям, духтари шоҳи собиқ Ҳасани ва хоҳари калонии шоҳ Муҳаммади мебошад. Вай 20 марти соли 2009 дар бемористони Антуан Беклер дар канори Пориси Кламарт Фаронса дар синни 81-солагӣ аз бемории қалб даргузашт. Адабиёт.
|
Абдулатиф Азизов
|
Абдулатиф Азизов (Азизов Абдулатиф Абдуҳалимович ноябри 1957, шаҳри Хуҷанд, вилояти Суғд) — номзади илмҳои педагогӣ, доктори илмҳои педагогӣ, профессор, Аълочии маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон. Зиндагинома Абдулатиф Абдуҳалимович Азизов 12 ноябри соли 1957 дар шаҳри Хуҷанд таваллуд шудааст. Азизов Абдулатиф соли 1976, пас аз хатми мактаби миёна ба Донишкадаи давлатии омӯзгории Хуҷанд ба номи С.М. Киров -ро бо ихтисоси муаллими нақша, расм ва меҳнат хатм намудааст. Аз соли 1981 то соли 1983 дар мактаби миёнаи 8 ноҳияи Ғафуров ҳамчун омӯзгори фанни "Нақша, расм ва меҳнат" фаъолият бурдааст. Истеъдоди омӯзгорӣ шавқу рағбат нисбат ба кори илмӣ доштани А. Азизовро ба назар гирифта, соли 1983 ӯро ба вазифаи муаллими кафедраи Асосҳои истеҳсолоти Донишгоҳи давлатии Хуҷанд ба номи академик Бобоҷон Ғафуров қабул менамоянд. Мавсуф аз соли 1987 дар вазифаи сармуаллими кафедраи Асосҳои истеҳсолот ДДХ ба номи академик Б.Ғафуров фаъолият бурдааст. Солҳои 1988-1999 - сармуаллими кафедраи Асосҳои истеҳсолот ва Услуби омӯзиши таълими меҳнат ДДХ ба номи академик Б.Ғафуров. Солҳои 1995-1997 - моҳи ноябр ҳимояи рисолаи номзадӣ дар шаҳри Брянск, дар Федератсияи Русия. Солҳои 1998- 2013 - дотсенти кафедраи Асосҳои истеҳсолот ДДХ ба номи академик Б.Ғафуров. Солҳои 2003-2008 - муовини декан оид ба корҳои таълимии факултети физикаю техникаи ДДХ ба номи академик Б.Ғафуров. Солҳои 2008-2012 - декани факултети Физикаю техника ДДХ ба номи академик Б.Ғафуров. Солҳои 2012-2015 - мудири кафедраи Технология ва методикаи таълими он, факултети физикаю техникаи ДДХ ба номи академик Б.Ғафуров. Аз соли 2014-2015 - доктори илмҳои педагогӣ, профессори кафедраи технология ва методикаи таълими он, факултети физикаю техникаи Донишгоҳи давлатии Хуҷанд ба номи академик Бобоҷон Ғафуров. Аз соли 2015 то 2020 - декани факултети санъати тасвирӣ ва технологияи Донишгоҳи давлатии Хуҷанд ба номи академик Бобоҷон Ғафуров. Аз соли 2020-ҳол - профессори кафедраи технология ва методикаи таълими он, факултети санъти тасвирӣ ва технологияи Донишгоҳи давлатии Хуҷанд ба номи академик Бобоҷон Ғафуров 1 Фаъолияти илмӣ Абдулатиф Азизов соли 1995 рисолаи номзадии худро таҳти мавзӯи "Методикаи таълими кандакорӣ аз чӯб барои хонандагони синфҳои 8-9 (аз рӯи маводи ҳунарҳои халқии Тоҷикистони Шимолӣ) дар Донишгоҳи давлатии педагогии шаҳри Брянски Россия ҳимоя намуда, соҳиби дараҷаи номзади илмҳои педагогӣ ва соли 1998 унвони илмии дотсентиро сазовор гашт. Азизов А. соли 2006 дорандаи нишони Аълочии маорифи Ҷумҳурии Тоҷикистон гардид. Дар давоми фаъолият соли 2012 мудири кафедраи Технология ва методикаи таълими он ва соли 2013 ҳимояи рисолаи докторӣ дар мавзӯи "Асосҳои дидактикии ташаккулёбии эҷодиёти техникӣ дар хонандагони мактабҳои таҳсилоти умумӣ" ҳимоя намуда, соли 2014 ӯ соҳиби унвони илмии профессор гашт. Профессор Азизов А. муаллифи бештар аз 245 асару мақолаҳои илмӣ, аз ҷумла 4 монография, 32 китоби дарсӣ ва Стандарти синфҳои 5-11 мебошад. Осор Китобҳо (Монографияҳо) Китобҳои дарсӣ Ҷоизаҳо Пайвандҳо.
|
Абдулбари Гаджийев
|
Абдулбари Дагирович Гаҷийев — футболбози русӣ, муҳофиз.
|
Абдулаҳад Қаҳҳоров
|
Абдулаҳад Қаҳҳоров (17 апрел 1913, Конибодом, вилояти Фарғона — 12 феврал 1984, Душанбе) — ходими ҳизбӣ ва давлатӣ, Раиси Шӯрои Вазирони ҶШС Тоҷикистон, ҳамзамон Вазири корҳои хориҷии ҶШС Тоҷикистон (19.06.07.1973), узви бюрои КМ ҲК Тоҷикистон. Узви ҲКИШ аз соли 1939. Зиндагинома Абдулаҳад Қаҳҳоров 17 апрели соли 1913 дар ш. Конибодом ба дунё омадааст. Соли 1954 Донишкадаи давлатии педагогии Ленинобод ба номи С. М. Киров ва соли 1956 Курси яксолаи бозомӯзии коркунони роҳбарикунандаи ҳизбию шӯравии назди КМ ҲКИШ хатм намудааст. Фаъолияти кориашро аз ибтидои солҳои 30-ӯм ҳамчун нозири шуъбаи меҳнати округи Қӯқанд, раиси кумитаи соҳавии иттифоқи касабаи сохтмончиёни шаҳри Конибодом, раиси иттифоқи касабаи комбинати консервбарорӣ саркарда, сипас ба ҳайси котиби Кумитаи комсомолии ноҳияи Панҷакент, мудири шуъбаи ноҳиявии "Тоҷиктранс", ҷонишини раиси кумитаи иҷроияи шаҳри Панҷакент, мудири шуъбаи тарғиботӣ ва ташвиқотии Кумитаи ҳизбии ноҳияи Панҷакент кор кардааст ва ҳамин сол ба сафи Артиши Шӯравӣ даъват шуда дар Ҷанги Бузурги Ватанӣ барои ҳимояи халқу диёраш ҷангидааст А. Қаҳҳоров пас аз хидмати аскари дар вазифаҳои масъули ҷонишини мудири шуъбаи тарғиботӣ ва ташвиқотии вилояти, котиби аввали кумитаи ҳизбии ноҳияҳои Колхозчиён, Раиси Шӯрои Вазирони ҶШС Тоҷикистон, ҳамзамон Вазири корҳои хориҷии ҶШС Тоҷикистон адои вазифа намудааст. Аз соли 1973, дар синни 60 солаги ба нафақа баромада ҳамчун сардори Идораи бойгонии назди Шӯрои Вазирони ҶШС Тоҷикистон, солҳои кор кардааст. 12 феврали соли 1984 дар шаҳри Душанбе вафот кардааст. Ҷоизаҳо Абдулаҳад Қаҳҳоров вакили Шӯрои Олии ИҶШС ва Шӯрои Олии ҶШС Тоҷикистон буд. Муаллифи мақолаву китобҳои зиёдест дар мавзӯъҳои сиёсӣ, иҷтимоӣ ва адабӣ аст. 1 Дар бораи Абдулаҳад Қаҳҳоров Ходими давлатӣ ва ҷамъияти Муллокомил Саъдуллоев Абдулаҳад Қаҳҳоровро 2 Абдулаҳад Қаҳҳоров ба таъбири аксари бузургон, аз роҳбарони хирадманду фозил буданд. Олими барҷастаи Эрон Бадеъуззамони Фурӯзонфар баъди баргаштан аз ҷашни 550 -солагии Абдураҳмони Ҷомӣ, соли 1964 аз суҳбатҳои А.Қаҳҳоров ба ваҷд омада, чунин навишта буд: 3 Некдошт Ба муносибати таҷлили 100 солагии рӯзи таваллуди арбоби давлатӣ Абдулаҳад Қаҳҳоров, бо мақсади қадршиносӣ аз хидматҳои шоён, яке аз кӯчаҳои шаҳри Хуҷанд ва Душанбе ба номи Абдулаҳад Қаҳҳоров номгузорӣ карда шудааст.
|
Абдулбашир Рашидов
|
Абдулбашир Рашидов (Рашидов Абдулбашир Рашидович ноябри 1941, деҳаи Шӯрқӯрғон, ноҳияи Конибодом, вилояти Ленинобод, ҶШС Тоҷикистон — 22 апрели 2006, Душанбе, Тоҷикистон) — ходими давлатӣ ва донишманди тоҷик, номзади илмҳои фалсафа 1. Вазири маорифи халқи ҶШС Тоҷикистон. Зиндагинома Абдулбашир Рашидов 2 ноябри соли 1941 дар деҳаи Шӯрқӯрғони ноҳияи Конибодом тба дунё омдааст. Вай мисли тамоми фарзандони солҳои ҷанг бе падар (падараш дар ҷабҳаи Ҷанги ҷаҳонии дувум кушта шуд) зиндагии душворе аз сар гузаронд. Модар дар колхоз кор мекард ва дар солҳои охир ба нафақа баромадан дар мактаб ба ҳайси техник кор мекард. Вай дар зодгоҳаш маълумоти ҳафтсола гирифта, соли 1960 Омӯзишгоҳи омӯзгории шаҳри Панҷакентро хатм кардааст.
|
Абдулбобиён
|
Абдулбобиён — деҳа тобеъи шаҳраки Обигарми ноҳияи Роғун. Аз Абдулбобиён то маркази шаҳрак 12 км, то маркази ноҳия 30 км 25 км; роҳ автомобилгард. Аҳолиаш 111 нафар, тоҷикон. Иқтисод Деҳа мактаби ибтидоӣ дорад. Соҳаҳои асосии хоҷагӣ: чорводорӣ, обчакорӣ ва боғдорӣ. Заминҳо аз оби сой ва чашмаи Холипарак обёрӣ мешаванд.
|
Эшони Абдулбасир
|
Эшони Абдулбасир (Абдулбасир Саидзода ноябри 1963, деҳаи Қандак, Обигарм, ноҳияи Файзобод) — рӯҳонӣ, муовини аввали Раиси Шӯрои уламои Маркази исломии Ҷумҳурии Тоҷикистон 1. Зиндагинома Абдулбасир Саидзода 3 ноябри соли 1963 дар деҳаи Қандаки Обигарми ноҳияи Файзобод дар оилаи пешвои тариқати нақшбандия Эшони Абдурраҳмонҷон ба дунё омадааст. Таълими ибтидоии диниро дар назди падари бузургвораш гирифтааст. Баъд аз хатми мактаби миёна бо дастури падараш муддати чаҳор сол дар назди махдуми Бурҳонуддин таълим гирифта, як қатор дарсҳои динӣ аз қабили сарфу наҳв ва фиқҳро аз худ мекунад. Баъдан дар назди домулло Ҳикматуллоҳ таҳсилашро идома дода, муддати ҳафт сол тафсири Қуръони карим, ҳадис, ақоид, усул, маъонӣ, мантиқ, адабиёт ва дигар улуми диниро меомӯзад. Ҳамин тариқ номбурда аз устодони асил таълиму тарбия гирифта, дар соҳаи илму адаб ба пояи камол расида ва ахлоқи ҳамидаро касб кардааст. Абдулбасир Саидзода фаъолияти корияшро дар муассисаҳои динӣ аз соли 2000-ум шурӯъ намудааст. Номбурда ба даъвати собиқ муфтии ҷумҳурӣ марҳум шайх Амонуллоҳ Неъматзода дар масҷиди ҷомеъи "Шоҳмансур"-и шаҳри Душанбе ба ҳайси имомхатиб кор ва фаъолияти худро оғоз мекунад. Аз соли 2002 ба ҳайси узви Шӯрои уламои Ҷумҳурии Тоҷикистон пазируфта мешавад. Аз соли 2006 ба вазифаи сархатиби масҷиди ҷомеъи "Шоҳмансур"-и ноҳияи Шоҳмансури шаҳри Душанбе ва ҳамзамон аз соли 2010 то ҳол ба ҳайси муовини аввали Раиси Шӯрои уламои Ҷумҳурии Тоҷикистон ифои вазифа карда истодааст. Абдулбасир Саидзода дар риштаи эҷоду таълиф низ маҳорати хубе дорад. Соли 2010 китоби ӯ бо номи "Фармудаи уламо аз аҳодиси Мустафо ва каломи Худо" ба табъ расид, ки муҳтавои он роҷеъ ба баъзе масоили зарурии шаръӣ баҳс мекунад. Ҳамчунин мақолаҳои зиёде дар мавзӯъҳои гуногун навишта, дар боби ахлоқу одоби шаръӣ мавъизаҳои фаровоне ба сабт расонидааст. Номбурда дар эҷоди шеър низ маҳорат дорад ва ашъоре чанд дар наъти Пайғамбари Худо (с), васфи Маккаи Мукаррама ва Мадинаи Мунаввара ва дигар мавзӯъҳои гуногун эҷод кардааст. Абдулбасир Саидзода дар муддати фаъолияти корияш ҳамчун намояндаи Маркази исломии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба кишварҳои хориҷ аз қабили Русия, Туркия, Кувайт, Эрон, Арабистони Саъудӣ ва ғайра сафарҳои хидматӣ анҷом дода, дар баромадҳои худ аз дину мазҳаб дифоъ намудааст. Дар сафари корие, ки дар пойтахти Чеченистон шаҳри Грозний баргузор гардида буд, дар мавзӯъи "Ислом дини сулҳу ваҳдат аст" баромад намуд, ки аз ҷониби ҳозирин мавриди писанду таҳсин қарор гирифт. Абдулбасир Саидзода бо якчанд ифтихорномаҳои давлатӣ сарфароз гардидааст.
|
Абдулбобиён
|
Абдулбобиён — деҳа тобеъи шаҳраки Обигарми ноҳияи Роғун. Аз Абдулбобиён то маркази шаҳрак 12 км, то маркази ноҳия 30 км 25 км; роҳ автомобилгард. Аҳолиаш 111 нафар, тоҷикон. Иқтисод Деҳа мактаби ибтидоӣ дорад. Соҳаҳои асосии хоҷагӣ: чорводорӣ, обчакорӣ ва боғдорӣ. Заминҳо аз оби сой ва чашмаи Холипарак обёрӣ мешаванд.
|
Абдулаҳадхон
|
Сайид Абдулаҳадхон (16 марти 1859, Кармина — 6 январи 1911, ҳамон ҷо) — амири ҳаштум аз сулолаи узбакҳои 1 2 Манғития. Солҳои ҳукмрониаш. Фарзанди панҷуми амир Музаффар 3. Ҳукмронӣ Абдулаҳадхон соли 1873 дар синни 14-солагӣ беки Кармина (ҳозира шаҳри Навоии Ҷумҳурии ӯзбекистон) таъйин гардид. 15 майи (27 май) соли 1883 дар маросими тоҷгузории подшоҳи рус — Александри иштирок намуд ва подшоҳи Россия ӯро валиаҳди тахти салтанати Бухоро эълом кард. Абдулаҳадхон соҳибмаърифат буда, забони форсӣ-тоҷикиро хуб медонист; ба забонҳои арабӣ ва русӣ низ такаллум мекард. 17 ноябри 1885 дар Арки Бухоро ба тахти аморат нишастани Абдулаҳадхон баргузор гардид. Солҳои аввали ҳукмрониаш амир Абдулаҳадхон дар Бухоро мезист; нисфи сол дар шаҳр мемонд; фасли зимистон чанд моҳ ба Шаҳрисабзу Қаршӣ мерафт, тобистон дар Кармина иқомат мекард. Дар Бухоро аксаран дар қароргоҳи беруни шаҳриаш — Ширбадан мезист. Абдулаҳадхон марди таҳсилкардаву ҷаҳондида буд ва дар аморати Бухоро нияти ислоҳотро дошт, вале ба муқобилияти шадиди рӯҳониёни дарбору атроф дучор шуда, оқибат соли 1897 аз Бухоро ба Кармина рафт ва то охири умр ҳамон ҷо монд. Абдулаҳадхон бори аввал соли 1882 ба Россия сафар карда, минбаъд борҳо ба Москва ва Петербург рафтааст. Соли 1893 писараш Олимхонро ба Петербург бурда, соли 1896 дар ҷашни ба маснади императорӣ нишастани Николайи иштирок намуда, бори охир қабл аз вафоташ дар Петербург 25-солагии ҳукмрониашро бо тантана таҷлил кард. Ғайри Москваю Петербург Абдулаҳадхон ба шаҳрҳои Киев, Одесса, Боку, Тифлис, Батумӣ, Севастопол, Екатеринослав ва Боғчасарой сафар кардааст. Пас аз марги амир Абдулаҳад писараш Муҳаммад Олимхон 11 январи соли 1911 ба тахти салтанат нишаст 4. Сиёсати дохилӣ Дар аҳди Абдулаҳадхон истисмори халқ авҷ гирифта, дар дохили аморат ҳаракати халқӣ торафт пурзӯр гардид. Калонтарини онҳо шӯриши Восеъ дар Балҷувон буд, ки бераҳмона пахш карда шуд. Бо вуҷуди ин дар давраи ҳукмронии Абдулаҳадхон дар ҳаёти сиёсиву иҷтимоии Бухоро баъзе дигаргуниҳо ба амал оварда шуданд: дар зиндонҳо шиканҷаи тоқатфарсои маҳбусон андаке сабук шуд; коркарди саноатии канданиҳои фоиданок, аз қабили мис, оҳан ва тило оғоз мешавад; махсус барои содир намудани ашёи хом ба Россия дар Амударё пул сохта шуд; роҳи оҳани Чорҷӯй — Самарқанд бунёд гардида, сими телеграф кашида мешавад; тиҷорат нисбатан равнақ меёбад. Сиёсат дар соҳаи фарҳанг Абдулаҳадхон дар сохтмони яке аз калонтарин масҷидҳои Аврупо дар шаҳри Петербург ҳиссагузор буд. Абдулаҳадхон ба адабиёту мусиқӣ низ рағбат дошта, бо тахаллусҳои "Масъуд" ва "Оҷиз" шеър менавишт; ба мусиқии урфии касбии тоҷикии "Шашмақом" таваҷҷуҳи хос дошта, сози мусиқии танбӯрро хуб менавохт. Намунаи ашъори Абдулаҳадхон дар баъзе баёзҳо гирдоварӣ шуда дар Ганҷинаи дастхатҳои Институтити забон, адабиёт, шарқшиносӣ ва мероси хаттии ба номи Рӯдакии АИ ҶТ маҳфуз мебошанд. Садри Зиё дар рӯзномаи худ намунаи шеъри Абдулаҳадхонро, ки мухаммас бар ғазали Калим буда, саршор аз ҳасрату надомат ва шикоят аз "дӯстони" бадхоҳ мебошад, овардааст, ки як бандаш ин аст: Унвону орденҳо Абдулаҳадхон унвони русии дарбории "генерал-адютант" дошта, дар як вақт вазифаҳои генерали қӯшунҳои савора (кавалерия), саркардаи (атамани) қӯшунҳои казакҳои Терск, саркардаи полки 5-уми казакҳои Оренбургро ба уҳда дошт. Бо чандин орденҳои Россия, аз он ҷумла ордени олии Россия — "Святого апостола Андрея Первозванного" бо занҷираш (дараҷаи махсуси ин орден барои мусулмонон), инчунин бо ордени "Тоҷи Итолиё" (дараҷаи), орденҳои фаронсавии "Легиони фахрӣ" ва "Салиби калони афсарӣ" мукофотонида шудааст.
|
Боқии Табрезӣ
|
Мир Абдулбоқӣ, мулаққаб ба Донишманд — хаттот ва шоир и форс-тоҷик. Зиндагинома Аз суханварон ва катибанависони соҳибном ва суфимашраби Табрез. Дар хонақоҳи мавлавиҳо сукунат дошт. Аз ин рӯ, бо номи Абдулбоқии Суфӣ низ машҳур буд. Боқии Табрезӣ бо даъвати Муҳаммад Раҳимхон (Хони Хонон) чанд муддат дар Ҳиндустон зиндагӣ карда, баъд ба Бағдод рафтааст ва назди Алоуддини Табрезӣ ва Алиризо Аббосӣ машқи хат кардааст. Баъдан аз Бағдод ба Исфаҳон омада, ба катибанависӣ машғул шуд. Дар навиштани хутути сулс, насх, настаълиқ ва риқоъ беназир буд. Баъзе аз катибаҳои Масҷиди ҷомеи Аббосии Исфаҳон (1611, меъмораш Муҳаммадҳусайни Чалабӣ) маҳсули ҳунари Боқии Табрезӣ мебошанд. Дар фунуни фазоили ҳикмат ва арабият низ маҳорат дошта, баъзан ашъори орифонаву ошиқона иншо кардааст. Боқии Табрезӣ аз муосирони Иброҳими Ҳамадонӣ буд ва бо ӯ дӯстӣ дошт. Китобҳои "Минҳоҷу-л-вилоя ан китоби наҳҷу-л-балоға" (дар гузориши "Наҳҷу-л-балоға", дар 12 боб), "Тафсиру-л-Қуръон" (дар тариқаи тасаввуф), "Девони шеър" ва ғайра аз намунаи осори ӯст.
|
Абдулбоқии Табрезӣ
|
Абдулбоқии Табрезӣ — хаттот ва шоир и форс-тоҷик. Зиндагинома Давраи ҷавониаш дар зодгоҳаш Табрез гузаштааст. Баъд барои касби камол ба Бағдод рафта, бо китобат машғул шудааст. Дар навиштани хатҳои сулс, насх, риқоъ ва ғайра устод будааст. Аз осори ӯ катибаҳои масҷиди Шоҳ Сулаймон (шаҳри Исфаҳон) боқӣ мондааст. Бо тахаллуси "Боқӣ" шеър низ месурудааст. Аз ашъори ӯ чизе дастрас нест.
|
Абдулаҳадхон
|
Сайид Абдулаҳадхон (16 марти 1859, Кармина — 6 январи 1911, ҳамон ҷо) — амири ҳаштум аз сулолаи узбакҳои 1 2 Манғития. Солҳои ҳукмрониаш. Фарзанди панҷуми амир Музаффар 3. Ҳукмронӣ Абдулаҳадхон соли 1873 дар синни 14-солагӣ беки Кармина (ҳозира шаҳри Навоии Ҷумҳурии ӯзбекистон) таъйин гардид. 15 майи (27 май) соли 1883 дар маросими тоҷгузории подшоҳи рус — Александри иштирок намуд ва подшоҳи Россия ӯро валиаҳди тахти салтанати Бухоро эълом кард. Абдулаҳадхон соҳибмаърифат буда, забони форсӣ-тоҷикиро хуб медонист; ба забонҳои арабӣ ва русӣ низ такаллум мекард. 17 ноябри 1885 дар Арки Бухоро ба тахти аморат нишастани Абдулаҳадхон баргузор гардид. Солҳои аввали ҳукмрониаш амир Абдулаҳадхон дар Бухоро мезист; нисфи сол дар шаҳр мемонд; фасли зимистон чанд моҳ ба Шаҳрисабзу Қаршӣ мерафт, тобистон дар Кармина иқомат мекард. Дар Бухоро аксаран дар қароргоҳи беруни шаҳриаш — Ширбадан мезист. Абдулаҳадхон марди таҳсилкардаву ҷаҳондида буд ва дар аморати Бухоро нияти ислоҳотро дошт, вале ба муқобилияти шадиди рӯҳониёни дарбору атроф дучор шуда, оқибат соли 1897 аз Бухоро ба Кармина рафт ва то охири умр ҳамон ҷо монд. Абдулаҳадхон бори аввал соли 1882 ба Россия сафар карда, минбаъд борҳо ба Москва ва Петербург рафтааст. Соли 1893 писараш Олимхонро ба Петербург бурда, соли 1896 дар ҷашни ба маснади императорӣ нишастани Николайи иштирок намуда, бори охир қабл аз вафоташ дар Петербург 25-солагии ҳукмрониашро бо тантана таҷлил кард. Ғайри Москваю Петербург Абдулаҳадхон ба шаҳрҳои Киев, Одесса, Боку, Тифлис, Батумӣ, Севастопол, Екатеринослав ва Боғчасарой сафар кардааст. Пас аз марги амир Абдулаҳад писараш Муҳаммад Олимхон 11 январи соли 1911 ба тахти салтанат нишаст 4. Сиёсати дохилӣ Дар аҳди Абдулаҳадхон истисмори халқ авҷ гирифта, дар дохили аморат ҳаракати халқӣ торафт пурзӯр гардид. Калонтарини онҳо шӯриши Восеъ дар Балҷувон буд, ки бераҳмона пахш карда шуд. Бо вуҷуди ин дар давраи ҳукмронии Абдулаҳадхон дар ҳаёти сиёсиву иҷтимоии Бухоро баъзе дигаргуниҳо ба амал оварда шуданд: дар зиндонҳо шиканҷаи тоқатфарсои маҳбусон андаке сабук шуд; коркарди саноатии канданиҳои фоиданок, аз қабили мис, оҳан ва тило оғоз мешавад; махсус барои содир намудани ашёи хом ба Россия дар Амударё пул сохта шуд; роҳи оҳани Чорҷӯй — Самарқанд бунёд гардида, сими телеграф кашида мешавад; тиҷорат нисбатан равнақ меёбад. Сиёсат дар соҳаи фарҳанг Абдулаҳадхон дар сохтмони яке аз калонтарин масҷидҳои Аврупо дар шаҳри Петербург ҳиссагузор буд. Абдулаҳадхон ба адабиёту мусиқӣ низ рағбат дошта, бо тахаллусҳои "Масъуд" ва "Оҷиз" шеър менавишт; ба мусиқии урфии касбии тоҷикии "Шашмақом" таваҷҷуҳи хос дошта, сози мусиқии танбӯрро хуб менавохт. Намунаи ашъори Абдулаҳадхон дар баъзе баёзҳо гирдоварӣ шуда дар Ганҷинаи дастхатҳои Институтити забон, адабиёт, шарқшиносӣ ва мероси хаттии ба номи Рӯдакии АИ ҶТ маҳфуз мебошанд. Садри Зиё дар рӯзномаи худ намунаи шеъри Абдулаҳадхонро, ки мухаммас бар ғазали Калим буда, саршор аз ҳасрату надомат ва шикоят аз "дӯстони" бадхоҳ мебошад, овардааст, ки як бандаш ин аст: Унвону орденҳо Абдулаҳадхон унвони русии дарбории "генерал-адютант" дошта, дар як вақт вазифаҳои генерали қӯшунҳои савора (кавалерия), саркардаи (атамани) қӯшунҳои казакҳои Терск, саркардаи полки 5-уми казакҳои Оренбургро ба уҳда дошт. Бо чандин орденҳои Россия, аз он ҷумла ордени олии Россия — "Святого апостола Андрея Первозванного" бо занҷираш (дараҷаи махсуси ин орден барои мусулмонон), инчунин бо ордени "Тоҷи Итолиё" (дараҷаи), орденҳои фаронсавии "Легиони фахрӣ" ва "Салиби калони афсарӣ" мукофотонида шудааст.
|
Абдулбоқӣ Нуров
|
Абдулбоқӣ Нуров (25.01.1953, деҳаи Оқтераки ноҳияи Ховалинг), педагог, доктори илмҳои педагогӣ, профессор. Зиндагинома Солҳои 1970–1974 дар шуъбаи филологияи тоҷики факултети таъриху филологияи Донишкадаи давлатии омӯзгории ш. Душанбе ба номи Т. Г. Шевченко таҳсил намудааст. Солҳои 1974–1977 муаллими забон ва адабиёти тоҷики Омӯзишгоҳи касбӣ-техникии ш.Орҷоникидзеобод, нишони "Аълочии системаи маълумоти касбӣ-техникӣ" ва "Аълочии маорифи Тоҷикистон" қадр карда шудааст. Осор.
|
Абдулбосит Абдуссамад
|
Абдулбосит Муҳаммад Абдуссамад — яке аз ҳофизон ва қориёни бузурги Қуръон, ки тавоноии хос дар қироати Қуръон бо савти хуш дошт. Ӯ аз чаҳор ҳофизи бузурги Қуръон дар Миср ба шумор меравад. Ӯ ҳамчунин аввалин нафар дар Анҷумани қориён дар Миср будааст. Вай дар саросари ҷаҳон тарафдорон ва муқаллидони фаровоне дорад. Зиндагинома Абдулбосит Муҳаммад Абдуссамад соли 1927 дар рустои Алмазоъиза яке аз тавобеи шаҳри Армант дар устони Қино дар ҷануби Миср ба дунё омадааст. Насаби хонаводагии вай аз курдҳои муҳоҷире мебошад, ки ба ҳангоми лашкаркашиҳои Салоҳуддин Айюбӣ ба ҳамроҳи вай ба теъдоди касире аз Туркия ба Миср муҳоҷират карданд. Падараш Абдуссамад яке аз мударрисини ҳифз ва таҷвиди Қуръони карим буд. Абдулбосит дар 6 солагӣ ба мактаб Алқарон дар Армант рафт. Дар 10 солагӣ ҳофизи кулли Қуръон шуд. Пас аз инки Абдулбосит ба синни 12 солагӣ расид аз ҳар шаҳр ва русто дар устони Қино ва махсусан аз ҷониби Осфун Аламтоъна даъватҳое ба сӯи ӯ равона шуд, чаро ки гувоҳи устод Салим, ки ба Абдулбосит эъто шуда буд нуқтаи итминони ҳама мардум буд. Ӯ дар соли 1950 ба маросиме, ки барпо шуда буд рафт. Дар он маҷлис яке аз наздикон Абдулбосит аз масъулини маҷлис иҷоза хост то ӯ 10 дақиқаеро ба тиловат бипардозад. Абдулбосит оёте аз сураи Аҳзобро тиловат кард ва ин тиловат Абдулбосит 1,5 соат идома пайдо кард ва бисёр мавриди истиқболи мардум қарор гирифт. Дар сол 1951 Абдулбосит ба радиои Миср рафт. Ӯ пас аз ба даст овардан шуҳрате, ки дар тӯли чанд моҳ ба даст оварда буд ба Қоҳира муҳоҷират кард. Бо мулҳақ шудани ӯ ба радио истиқболи мардум дар Миср барои харид гирандаҳои радиёӣ зиёд шуд ва дар аксар хонаҳо густариш ёфт. Оила Қорӣ Абдулбосит дар 19 солагӣ бо духтари амакаш хонадор шуд. Натиҷаи ин издивоҷ чор фарзанди писар ба номҳои Ҷамол, Муҳаммад, Ториқ ва Холид мебошад. Дар байни фарзандонаш Ториқ Абдулбосит, ки афсари пулис мебошад, ба унвони идомадиҳандаи роҳи падар шинохта шудааст ва акнун наворҳои тартили ӯ дар Миср забт ва таксир шудааст 2. Сафарҳо Қорӣ Абдулбосит баъди шогирд шуданаш назди Устод Муҳаммадсалим тавонист, ки ба баландтарин қуллаи қироати Қуръон бирасад. Тавре худи ӯ мегӯяд, пас аз он ки дар даҳсолагӣ Қуръонро ҳифз намудам, дар синни дувоздаҳсолагӣ ашараро аз худ кардам, ки ин ҳам як намуди тиловати Қуръон бар тариқи гуногун мебошад. Ҳамзамон дар синни чордаҳсолагӣ, яъне ҳамаи қироатҳои даҳгонаро омӯхтам ва онро аз худ кардам. Дар идома қорӣ Абдулбосит баён медорад, ки ман тамоми вақти худро сарфи Қуръон кардаам ва тамоми зиндагиям сарфи таълими Қуръон ва ҷаласаҳои динӣ шудааст. Кори ман бештар ба қироати Қуръон ва баргузории шабҳои қуръониву даъватҳои шахсӣ аз кишварҳои исломӣ ва барномаҳои радиоӣ ва телевизионӣ буд. Ҳамеша кӯшиш мекардам, то чизеро аз каломи поки Худованд ба гӯши шунаванда бирасонам. Ҳангоме ки 19 сол доштам дар соли 1951 барои аввалин бор ба Қоҳира рафтам. Ин дар ҳоле буд, ки ман дар ин замон аз зумраи ҳофизони Қуръон будаму шуҳрати беандозаеро дар минтақаи Саъид касб карда будам. Дар ин замон ба муносибати мелоди Паёмбар (с) ҷашне барпо буд. Баъзеҳо маро дар ин маҳфил мешинохтанд ва майл доштан ман дар баъзе аз муносибатҳову ҷашнҳо Қуръон бихонам. Аммо ман аз сабабе, ки дар ин шаҳр ғариб будам ва аз ҳузури қориёни маъруф дар дил тарс доштам. Вале новобаста аз ҳама ин мушкилот яке аз олимоне, ки дар ин маҳфил ҳузур дошту бо ман аз пеш ошноӣ пайдо карда буд, аз ман дархост кард, ки даҳ дақиқа Қуръон бихонам. Ман пазируфтам, ки даҳ дақиқа Қуръон бихонам, аммо якуним соат тӯл кашид. Тавфиқе аз ҷониби Худованд буд ва дар ин ҳангом масҷид пур аз одам шуд ва ҳама аз ман мехостанд, ки боз ҳам бештар ба тиловат машғул бошам ва ман тиловат мекардаму мардум ба ман гӯш медоданд. Ба ҳамин минвол тиловати ман дар Қоҳира чанд рӯз давом кард ва мардуми бисёре атрофи ман ҷамъ мешуданду ба тиловати Қуръон гӯш медоданд. Ҳамин тариқ Шайх Абдулбосит бештар дар моҳи мубораки Рамазон аз тарафи кишварҳо ва маҳфилҳои гуногуни исломӣ даъват мешуд ва барои онҳо тиловати Қуръони карим мекард. Аз ҷумлаи кишварҳое, ки Шайх Абдулбосит ба он кишварҳо сафар кардааст, кишвари Лондон, Фаронса ва ғайра мебошанд, ки ӯ дар ин кишварҳо низ мақоми хоса дорад. Ғайр аз ин ӯ ба аксар кишварҳои арабӣ сафар кардааст. Ба ин минвол ӯ тавонист, ки шуҳрати ҷаҳониро барои худ касб намояд. Дар баробари ин ӯ дар машҳуртарин масҷидҳо ва маконҳои муқаддаси исломӣ маҳфилҳои қуръониро барпо кардааст. Даргузашт Абдулбосит Абдуссамад рӯзи 30 ноябри 1988 бар асари саратони гулӯ ва бемории диабети қанд ва илтиҳоби ҷигар даргузашт.
|
Абдулваҳҳоб Мирзо
|
Абдулваҳҳоб Мирзо (соли таваллуд номаълум – вафот тақрибан байни 1860 – 70, шаҳри Китоб) — хаттоти тоҷик. Зиндагинома Зодгоҳаш Бухоро. Мувофиқи маълумоти сарчашмаҳо Абдулваҳҳоб Мирзо бештар аз 100 асарро ба забонҳои тоҷикӣ ва арабӣ бо хати шикаста ва настаълиқ китобат кардааст. Аз осори хаттотии Абдулваҳҳоб Мирзо то замони мо маснавиҳои Ҷалолуддини Румӣ ва "Юсуф ва Зулайхо"-и Нозими Ҳиравӣ расидаанд. Ин асарҳо дар Ганҷинаи дастнависҳои шарқии Институти шарқшиносии АИ Ҷумҳурии Ӯзбекистон маҳфузанд.
|
Табиби Исфаҳонӣ
|
Абдулбоқӣ Табиби Исфаҳонӣ — аз шоир они сабки бозгашти Эрон, ҳакимбошии Нодиршоҳи Афшор, калонтари Исфаҳон, фарзанди Мирзо Муҳаммадраҳим Табиби Исфаҳонӣ. Зиндагинома Табиби Исфаҳонӣ аз Содоти Мусавии Исфаҳон буд. Ниёгонаш дар рӯзгор шоҳ Аббоси аввали Сафавӣ аз Ҷаҳрум ба Исфаҳон кӯчиданд ва дар он шаҳр маскан гузиданд. Падараш мирзо Муҳаммадраҳим Табиби Исфаҳонӣ ҳакимбоши шоҳ Султон Ҳусайни Сафавӣ буд ва худи ӯ низ табиб ва надими Нодиршоҳи Афшор. Баъд аз Нодиршоҳ, калонтари Исфаҳон шуд ва пас аз чанде ин корро ба бародараш мирзо Абдулваҳоб вогузошт ва худ бо шоирон ва адибони Исфаҳон, Ҳотиф, Ошиқ, Озар, Муштоқ ва Саҳбо муошират кард 1. Осор Табиби Исфаҳонӣ дар сурудани ғазал тавоно буд. Аз осори вай: "Девон"-и шеър, муштамил бар қасоид, ғазалёт, қатаъоту рубоиёт ва маснавии "Маҳмуд ва Аёз" дар ҳудуди 3000 байт. Намунаи ашъор Ғамаш дар ниҳонхонаи дил нишинад, Ба нозе, ки Лайло ба маҳмил нишинад. Маранҷон диламро, ки ин мурғи ваҳшӣ, Зи боме, ки бархост, мушкил нишинад. Халад гар ба по хоре осон барорам, Чӣ созам ба хоре, ки дар дил нишинад? Ба дунболи маҳмил чунон зор гирям, Ки аз гиряам ноқа дар гил нишинад. Пайи ноқааш рафтам оҳиста, тарсам Ғуборе ба домони маҳмил нишинад. Ба дунболи маҳмил сабуктар қадам зан, Мабодо ғуборе ба маҳмил нишинад. Аҷаб нест хандад агар гил ба сарве, Ки дар ин чаман, пой дар гил нишинад, Бинозам ба базми муҳаббат, ки он ҷо Гадое ба шоҳе муқобил нишинад Табиб аз талаб дар ду гетӣ маёсо, Касе чун миёни ду манзил нишинад?.
|
Абдулбоқии Наҳовандӣ
|
Абдулбоқии Наҳовандӣ (1570, деҳаи Ҷулак, Наҳованд – 1633, Ҳиндустон) — шоир, адиб, таърихнигори форсизабони Ҳиндустон. Зиндагинома Аҷдодаш аз курдони Ироқ буданд. Бобову падараш дар давраи ҳукмр. Исмоили Сафавӣ (1501 – 24) аз Ироқ ба Эрон кӯчиданд. Падари Абдулбоқии Наҳовандӣ, бародараш Оқо Ҳизр чун омилон, волӣ, ҳукуматдорони баъзе минтақаҳои атрофи давлат хидмат мекарданд. Аҷдоди Абдулбоқии Наҳовандӣ шахсони фозил буданд, табъи шоирӣ доштанд. Дар ҳамин муҳит, дар муошират бо аҳли илму адаб, ки ба даргоҳи падару бародараш меомаданд, айёми наврасӣ ва камолоти Абдулбоқии Наҳовандӣ сипарӣ гаштааст. Муддате ӯ ҳам дар корҳои давлатӣ иштирок доштааст. Ба сабаби зиддиятҳои дарборӣ, ҳасодати байниҳамдигарии омилон Абдулбоқии Наҳовандӣ маҷбур мешавад ватанашро тарк карда, рӯ ба Ҳинд биёрад. Дар Ҳиндустон аввал ба дарбори Абдураҳими Хони Хонон ворид шуд ва то соли 1619 дар хидмати ӯ буд. Сипас ба хидмати шоҳзода Парвиз даромад ва то охири умр ҳамроҳи ӯ буд. Осор Аз Абдулбоқии Наҳовандӣ асари таърихиву бадеии "Маосири Раҳимӣ" (дар бораи таърихи хонадон ва осори хайрияи Абдураҳими Хони Хонон), 391 байт дар анвои гуногуни шеър (қасида, ғазал, рубоӣ, байт), дебочаҳои ба "Куллиёт"-и Урфии Шерозӣ ва "Девони рубоиёт"-и Амир Муғаййисиддин Маҳвии Ҳамадонӣ навиштааш боқӣ мондаанд. Китобҳо Эзоҳ Адабиёт.
|
Абдулваҳҳобхоҷа
|
Абдулваҳҳобхоҷа (асри 16) — шоири тоҷик. Зиндагинома Зодгоҳаш Бухоро. Дар 80-солагӣ дар қарияи Асфардони вилояти Нисо фавтидааст. Бо тахаллуси Ориф низ шеър мегуфт. Аз авлоди тазкиранигори садаи Хоҷа Ҳасани Нисорӣ будааст. Бино ба маълумоти ин тазкира Абдулваҳҳобхоҷа дар назди падараш илм омӯхта, аз шахсони таҳсилдида ва машҳури аҳди худ буд. Аз фанни шеър вуқуфи тамом дошта, пайваста эҷод мекардааст. Ба қавли Нисорӣ ашъори Абдулваҳҳобхоҷа малеҳ, гуфтораш фасеҳ буда, дар ғазал ба тасаввуфу ирфон майл доштааст. Намунае аз ашъори ӯ:.
|
Абдулваҳҳоби Машҳадӣ
|
Абдулваҳҳоби Машҳадӣ — хаттоти форсу-тоҷик. Зиндагинома Роҷеъ ба ҳаёт ва фаъолияти Абдулваҳҳоби Машҳадӣ маълумоти кофӣ дар даст нест. Қариб тамоми умраш дар зодгоҳаш шаҳри Машҳад гузаштааст. Тибқи ахборе, Абдулваҳҳоби Машҳадӣ хоҳарзодаи устод Султоналии Машҳадӣ буда, нозукиҳои ҳунари хаттотиро аз ӯ омӯхтааст. Бино ба маълумоти "Гулистони ҳунар"-и Қозӣ Аҳмад дар солҳои 60 садаи Абдулваҳҳоби Машҳадӣ 80-сола буда, ҳаёти дарвешона ба сар бурдааст. Абдулваҳҳоби Машҳадӣ дар айни замон яке аз хаттотони машҳур ва шинохтаи Машҳад будааст. Муҳаққиқони осори Абдулваҳҳоби Машҳадӣ бар ин ақидаанд, ки ӯ хати зебо дошта, навъҳои хати арабиро хуб менавиштааст. Намунаҳои хати ӯ дар Китобхонаи давлатии Истамбул маҳфузанд.
|
Нишоти Исфаҳонӣ
|
Сайид Абдулваҳҳоб Нишоти Исфаҳонӣ (ё 1759, Исфаҳон — 1828 ё 1829) — сиёсатмадор, шоир ва хушнависи форс-тоҷик. Зиндагинома Айёми кӯдакӣ ва таҳсили ибтидоиаш дар зодгоҳаш гузаштааст. Ба забон ва адабиёти форси дилбастагӣ дошт ва дар ин ду фан дониши кофӣ андӯхт. Забонҳои арабӣ ва туркиро ҳам ба хубӣ аз худ намуд; дар илмҳои мантиқ, риёзӣ ва улуми динӣ аз саромадони вақт шуд. Нишони Исфаҳонӣ дар санъати ҳаттотӣ низ устоди чирадаст ба шумор мерафт. Нишони Исфаҳонӣ дабир, муншӣ, сарпарасти девони расоили Фатҳалишоҳи Коҷор буда, ба лақаби "Мӯътамадуддавла" соҳиб шудааст. Нишоти Исфаҳонӣ дар соҳаи шеъру адаб хидмати зиёде кардааст. Бо ташаббуси ӯ "Анҷумани адабии бозгашт" пас аз Муштоқи Исфаҳонӣ дубора ба кор шурӯъ намуд. Мақсади ин "Анҷумани адабӣ" аз байн бурдани услуби душворписанди ҳинди ва бозгашт ба тарзу услуби шуарои мутақаддим буд. Аҳли илму адаб ҳафтае як бор дар манзили шоир ҷамъ омада, дар боби шеъру адаб суҳбату баҳсҳо меоростанд. Нишоти Исфаҳонӣ дар вақти зиндагӣ осори худро фароҳам накардааст. Пас аз вафоташ асарҳои ӯро яке аз адибони он замон дар китобе бо унвони "Ганҷина" тартиб ва танзим сохт. "Ганҷина"-и Нишони Исфаҳони аз панҷ қисм иборат аст) дебочаҳо, хутбаҳо, вақфномаҳо ва аҳдномаҳо, 2) мадеҳаҳо, қаболаҳо, қасоид ва қитъаот) номаҳо ва фармонҳо) номаҳо ба шоҳ ва шоҳзодагон) шеърҳо, қитъаоти адабӣ ва ҳикоёти ахлоқӣ. Нишоти Исфаҳонӣ дар аксари навъҳои шеър асар эҷод кардааст. Дар ғазал маҳорат ва қудрати бештаре зоҳир карда, дар ин соҳа мӯътақиди Саъдӣ ва Ҳофиз буд. Ду асари ҳаҷман хурди мансур дар пайравии "Гулистон"-и Саъдӣ аз ӯ боқӣ мондааст.
|
Бедил
|
Мирзо Абдулқодири Бедил (1, 2 — 5 декабр 1720 2, Деҳлӣ 2) — шоир, насрнавис ва мутафаккири форсизабони Ҳиндустон, яке аз нобиғаҳои назми форс-тоҷик. Аҳли илму адаб Бедилро бо унвони Абулмаонӣ ёд мекунанд. Зиндагинома Ватани гузаштагонаш Хуф мерасад. Баъди аз тарафи амир Темур, санскрит, сарфу наҳви форсӣ ва арабиро омӯхта, ба мутолиаи осори назму насри форс-тоҷик машғул шудааст. Истеъдоди шоирияш аз 10-солагӣ зоҳир гардид. Бедил дар айёми ҷавониаш, ки ҳисси шеъру шоириро амакаш Мирзо Қаландар дар дили ӯ бедор карда буд, ба шеър гуфтан пардохт. Рубоии зеринро ӯ дар замони шогирд буданаш ба яке аз ҳамдарсонаш бахшидааст: Ёрам ҳар гоҳ бар сухан меояд, Бӯи аҷабеш аз даҳон меояд. Ин бӯи қаранфул аст ё накҳати гул, Ё роиҳаи мушки Хутан меояд?! Баъди вафоти модараш тарбияи Бедилро амакаш ба уҳда гирифт. Мирзо Қаландар марди сипоҳӣ буд, бо тақозои хидмати ҳарбӣ зуд-зуд макони зисташро иваз менамуд ва Бедилро ҳамроҳаш мебурд. Бо ташвиқи амакаш Бедил ба худомӯзӣ гузашт. Илмҳои мутадовилаи замон ва тасаввуфро аз шайх Камоли Биҳорӣ ном олим, тафсиру ҳадис ва адабиёти арабро аз тағояш Мирзо Зариф дар шаҳри Патна шодоб гардидаанд. Дар 16-солагӣ бо таъсири дини илоҳӣ (сулҳи кул) ба илму дониш ва тариқатҳои мухталифи динӣ майл кард. Дар 17-солагӣ ҳамроҳи тағояш Мирзо Зариф бо мақсади тиҷорат ба вил. Орисса (ҷан. Ҳиндустон) сафар карда, бо шоирон ва орифони намоёни садаи 17 Шоҳмулук, Муллодарвеш Волаи Ҳиравӣ, Шоҳқосими Ҳуваллоҳӣ (ваф. 1673) ва ҳокими вил. Орисса Саййидмаҳмуд Хонидаврон Якка Озод шинос шудааст. Ин ашхоси фозил ӯро ба сурудани шеъри ошиқонаву ирфонӣ таблиғ намуда, зарофатгӯиро ба ӯ омӯхтанд. Бедил дар назди олим ва рӯҳонии машҳур Шоҳқосими Ҳуваллоҳӣ се сол дониши худро такмил дода, баъди аз Орисса ба Патна баргаштан ба ошкоро шеър гуфтан оғоз кард. Дар ин рӯзҳо Мирзо Зариф ва Мирзо Қаландар пайи ҳам аз олам гузаштанд. Бедил дар 21-солагӣ ба роҳи зиндагии мустақил ва ба пояи нави фикрӣ қадам гузошт. Сафарҳо Бедил зодгоҳи худро тарк намуда, соли 1665 ба Деҳлӣ рафт ва бо Шоҳкобулӣ ном маҷзуби ҳиндинажод шинос шуда, ба тариқати маҷзубия ном амир дохил шуда, то соли 1671 бо ӯ буд. Баъд яке аз мулозимони Муҳаммад Аҳмадшоҳ (писари сеюми Аврангзеби Оламгир гардида, то соли 1674 дар шаҳри Акбаробод дар вазифаи доруғаи кӯфтагархона (корхонаи аслиҳасозӣ) хидмат кард. Соли 1675 бо даъвати Аъзамшоҳ ба шаҳри Лоҳур рафта, бо сипоҳиёни ӯ ҳамроҳ шуд. Ӯ солҳои 1675-76 дар Лоҳур ва Ҳасанобод зиндагӣ кардааст. Ҳамроҳи Аъзамшоҳ ба Аҳмадободи Гуҷарот рафт ва то солҳои 1678-79 он ҷо буд. Хидмати сипоҳигарии Бедил, ки касби падарии ӯ буд, то 1685 идома ёфтааст. Бедил дар дарбори Аъзамшоҳ ҷамъ 15 сол хидмат карда, сазовори рутбаи понсадӣ гардид. Вале ба табиати озодихоҳӣ ва маъниҷӯии Бедил муҳити дарбор он қадар созгор набудааст. Эй басо маънии равшан, ки зи ҳирси шуаро Хоки ҷавлонгаҳи аспу хари аҳли ҷоҳ аст. В-эй басо нусха, ки дар мактаби ташвиши тамаъ Рӯсиёҳии абад аз мадҳи амиру шоҳ аст.. Силамуштоқи гадотабъ зи мазмуни баланд Гар ҳама пой бар афлок ниҳад, дар чоҳ аст! Бо вуҷуди носоз будани муҳити дарбор, Бедил бо чанде аз ҳокимону амирони замони хеш, ки дар тӯли 77 соли умр замони 11 подшоҳро дидааст, робитаҳои дӯстона дошт. Дар васфи подшоҳони асраш Шоҳиҷаҳон, Аврангзеб, Баҳодуршоҳ, Фаррухсияр, Ҷаҳондоршоҳ, шоҳзодаҳо Аъзамшоҳ, Акбаршоҳ, Комбахш, амирону вазирон Шукруллоҳхони Хофӣ, Оқилхони Розӣ, Чинқиличхон, Зулфиқорхон, Муҳаммадшоҳ ва дигарон чанд қасида, ғазал ва қитъаи таърихӣ гуфтааст. Баъдан се маротиба подшоҳи Ҳиндустон Аврангзеби Оламгир Бедилро ба дарбор даъват кардааст, аммо бо назокат ва хоксорӣ Бедил ин даъвати подшоҳро рад намудааст. Дар натиҷаи зиддиятҳои мутаассибонаи мазҳабии Аврангзеби Оламгир (ҳукмр.) вазъи сиёсии пойтахт ноамн гардида, дар музофотҳо шӯриш ба амал меомад. Бедил дар сурати маҷзуб ба Лоҳур (Панҷоб) рафт. Ҳамроҳи дӯсташ орифи машҳури он замон Мирзошариф ба Кашмир, Мултон, Сарҳинд, Ҳасанобод, Акбаробод ва ғайра саёҳат карда, бо олимон, шоирон, донишмандони мусулмону ҳинду суҳбатҳои илмию адабӣ орост. Дар ин ҷо "Упонишод", "Маҳабҳарата" барин асарҳои илмию динии ҳиндиро мутолиа кард. Зиндагии Бедил то соли 1696 дар шаҳрҳои гуногуни Ҳиндустон гузаштааст. Аввалин бор Бедил дар соли 1669 хонадор шуда буд. Дар тӯли ҳаёти худ ӯ 4 бор издивоҷ кардааст, вале дар муддати беш аз 50 соли хонадорӣ дар оилаи ӯ танҳо соли 1706 як писар ба дунё омад. Соли 1710 фарзанди ягонаи ӯ аз бемории обила вафот кард ва ба ин муносибат Бедил марсияе навишт, ки байтҳои аввали он чунин аст: Ҳайҳот, чу барқ парфишон рафт, К-ошӯби қиёматам ба ҷон рафт. Гар тобе буду гар тавон, рафт, Тифлам з-ин куҳна хокдон рафт. Бедил баъди сафару саёҳатҳои зиёд шаҳри Деҳлиро иқоматгоҳи доимӣ қарор дода, ба тартибу тадвини осор ва таълифу таснифи асарҳои нав машғул шуд. Бедил тамоми асарҳои манзум ва мансурашро дар ҳамин шаҳр ба анҷом расонд. Манзили шоир ба маҳалли ҷамъомади шоирону ошиқон, аҳли фикру зикр ва орифон табдил ёфт. Бедил бо эҷодиёти чандин суханварони давраш Зуҳурӣ, Ҳилолӣ, Зулолӣ, Толиб, Сомӣ, Шайдо ва диг. дар ҳамон замон ошно шуд. Дар маҳфили адабии хонаи Бедил тадриҷан адибон, орифон, бузургони дарбор ва дигарон ширкат меварзиданд. Даргузашт Бедил рӯзи панҷшанбеи 5 декабри 1720 дар шаҳри Деҳлӣ аз олам даргузашт. Аз рӯи васият ӯро дар мақбарае, ки даҳ сол пеш аз марг дар саҳни ҳавлияш бино карда буд, ба хок супурданд. Оромгоҳ То соли 1784-1985 ҳавлӣ ва оромгоҳи Бедил барҷой буданд. Бар асари воқеаҳои таърихӣ ва ҳодисаҳои табиӣ хона ва қабри шоир аз байн рафтанд ва асаре аз онҳо нест. Муҳаққиқон Муҳаммаддовуди Ҳусайнӣ, Шафеии Кадканӣ муътақиданд, ки ҷанозаи Бедил дар саҳни ҳавлиаш муваққатан ба хок супурда шуда буд ва ҷасади беҷони Бедил ба воситаи муридону иродатмандонаш ба хоки Афғонистон (қалъаи Ҳоҷӣ Ривош дар шим. Афғонистон) интиқол дода шудааст. Манзиле, ки дар наздикии Қалъаи калони Деҳлӣ бо номи "Оромгоҳи Мирзо Абдулқодири Бедил" мавҷуд аст, соли 1935 сохта шудааст. Соли 1955 бо ташаббуси сафири кабири Афғонистон дар Деҳлӣ Наҷибуллоҳхон бо маблағи хайрияе, ки аз зиёиёни Афғонистон ҷамъ шуда буд, мазори Бедил аз сари нав таҷдид гардида, ба шакли мақбараи начандон бузург дароварда шуд. Дар пештоқи он чунин катиба вуҷуд дорад: "Оромгоҳи Мирзо Абдулқодири Бедил 1054 ҳ. қ. — 1133 ҳ. қ. Ин бино дар соли 1374 ҳ. қ. бо ионати дӯстдорони афғонии Бедил ба сар расид". Урси Бедил Пас аз вафоти Бедил алоқамандону дӯстон рӯзи фавти ӯро бо номи "Урси Бедил" ёд мекарданд. Ин расм то солҳои 70 садаи 18 идома дошт. Ҳоло ҳамасола дар Эрон Урси Бедил баргузор мешавад. Бо сабаби рӯ ба таназзул овардани нуфузи забон ва адабиёти форсӣ дар Ҳиндустон, аз арсаи ҳаёт дур шудани шогирдону пайравони шоир ва ривоҷу равнақи адабиёти урдузабон таваҷҷуҳ ба осори ӯ кам шуд. Бетаваҷҷуҳӣ нисбат ба Бедил ба ҷое расид, ки пас аз сад соли вафоташ аз ҳавлӣ ва турбати ӯ ному нишоне намонда буд. Дар Эрон (асрҳои 17-18) ашъори Бедил ба фаромӯшӣ рафт ва дар тазкираи Муҳаммадтоҳири Насрободӣ, ки ба эҷодиёти шоирони ҳамин давр бахшида шудааст, ба ҷуз чанд сатр оид ба аҳволу осори Бедил ва чанд байт аз намунаи ашъори ӯ чизе гуфта нашудааст. Аммо дар минтақаҳои тоҷикнишини Осиёи Миёна, Деҳлӣ ва Афғонистон шуҳрат ва иззату эътибори Бедил афзуд. Осори ӯ дар доираҳои адабии ин кишварҳо паҳн гардида, пайравон ва мухлисони бешумор пайдо кард. Дар шаҳрҳои бузурги Мовароуннаҳр — Бухорову Самарқанд, Хуқанду Хуҷанд ва ғ. маҳфилҳои бедилхонию бедилфаҳмӣ эҷод шуданд. Ба монанди Шоҳномахонӣ, Маснавихонӣ, ки дар ҳалқаҳои суфия роиҷ буд, ба Бедилхонӣ бо иштироки бедилшиносон ва аҳли адаб таваҷҷуҳ зоҳир шуд. Дар ин маҳфилҳо шеъри Бедил ба таври шифоҳӣ шарҳу тавзеҳ меёфт. Аҳмади Дониш, Нақибхони Туғрал, Шамсуддини Шоҳин ва даҳҳо шоирону олими дигар дар татаббуи ашъори Бедил ғазал суруданд. Эҷодиёт Иқтидори шеърии Бедил бисёр баланд ва табъи ӯ дар шеъргӯӣ аз ҳад зиёд равон ва дар маҳсулдиҳӣ ҳиммати ӯ олӣ мебошад. Агар дар ғазал ҳадди миёнаи шоирони дигар 7 байт ва бисёраш 9 байт бошад, Бедил ғазалҳои 9-байтӣ кам дорад ва бештарини ғазалҳои ӯ 15-байтист. Аз лиҳози мазмун ва мундариҷа шеъри Бедил падидаест, ки бо гузашти вақт доираи нуфузаш васеътар ва қаламрави таъсираш бузургтар мешавад. Худи ӯ фармудааст: Бедил, таҷаддудист либоси хаёли ман, Гар сад ҳазор сол барояд, куҳан наям. Таълимот Эҷодиёти Бедил таҷассуми марҳалаи нави тамоюли эҳёии адабиёти форс-тоҷик ба шумор меравад. Таҳаввули тозае, ки дар ақоиди ахлоқӣ, иҷтимоӣ ва фалсафию маърифатии Бедил ба амал омадааст, ба шароити хосси иҷтимоӣ-таърихии давре, ки тағйир пазируфтани асосҳои ҷаҳонфаҳмӣ ва муносибат ба инсонро тақозо мекард, вобастагии қавӣ дошт. Бедил аз ҷумлаи мутафаккиронест, ки дар масоили фалсафию ирфонӣ аз таълимоти мактабу мазҳабҳои гуногуни роиҷ дар Ҳиндустон баҳра бурда, онро бо афкори ирфонии Мавлоною Ибни Арабӣ омезиш додааст. Муршидони рӯҳонии Бедил дар Ҳинд дар ҳалли масоили ирфонию ҷаҳоншиносӣ ба ду гурӯҳ ҷудо шуда буданд. Гурӯҳи аввал, ки ба он шайх Камоли Қодирӣ, Шоҳқосим ва Шоҳфозил дохил мешуданд, таълимоти ваҳдати вуҷуди Ибни Арабиро инкишоф медоданд, гурӯҳи дуюм, ки ба он Шоҳкобулӣ, Шоҳмулук ва Якка Озод мансуб буданд, ба ирфони ҳиндӣ бештар таваҷҷуҳ доштанд. Назари ин ду гурӯҳ ба таълимоти ирфонии Бедил бетаъсир намонд ва ӯ ҳам таълимоти фалсафию ҷаҳоншиносии Ҳинду Эрони бостон, ҳам назари андешамандони асрҳои миёнаи Шарқро бо ҳам омезиш дода, фалсафаи синкретии худро эҳдо намуд. Он танҳо аз омезиши сода иборат набуд, балки дар натиҷаи таҳлилу таҳқиқи амиқи афкори ирфонӣ ва ҷаҳоншиносӣ ба вуҷуд омада буд, ки дар он ҳам унсурҳои аслии таълимоти ирфонии ваҳдати вуҷуди Аттору Румӣ ва Ибни Арабӣ ҷой дошт ва ҳам абзорҳои маърифатии афкори ҷаҳоншиносии ведоию будоӣ ва ҳатто шаманизми ҳиндуён (силсилаи риёзатҳои мушкили чашм бастан, нафас накашидан, хомӯш нишастан ва ғайра) амал мекарданд. Бедил роҷеъ ба таъсири афкори Аттору Румӣ чунин гуфтааст: Зи ҷоми Мавлавӣ гар ҷуръаат бахшанд, дарёбӣ, К-аз ин майхона бӯи таблаи Аттор меояд. Дар осори Бедил мазмунҳои тозаи орифона ва ташбеҳу истиораҳои зебо хеле ҳунармандона ва бо қудрати махсуси тахайюлу тамсилоти орифона баён шудаанд. Афкори фалсафӣ ва таҷрибаи ирфонии Бедил дар сурудҳояш ишора ба он мекунанд, ки зоту моҳияти илоҳӣ (ки дарки онҳо аз ақл берун аст) оламу одамро мазоҳире медонад, ки тамоми ҳусни Офаридгор дар ин оина тулӯъ ва таҷаллӣ намудааст. Агар мазмуни ин ҳарфҳои Бедилро бо ҳарфҳои сода баён кунем, онро чунин шарҳ додан мумкин аст, ки ҳастии мутлақ дар ибтидо орӣ аз тамоми асмо ва сифот буд. Тибқи тақозои табиати фитрии хеш зоти мутлақ аз ҳолати аҳадият берун омад ва дорои исму сифатҳои хеш гардид. Пайдоиши касрат аз ваҳдат, дар ин ҳолат, дар натиҷаи ошиқ шудани ҳастии мутлақ ба ҳусну ҷамоли хеш сурат мепазирад. Ба ибораи дигар, аз назари тавҳиди ирфонии Бедил ваҳдату ягонагӣ дар он зоҳир мешавад, ки олам ҷилваи Ҳақ ва инсон он оинаест, ки ба тамошои таҷаллии Ҳақ дар олами вуҷуд менигарад. Ин мавҷудот, ба ақидаи ӯ, қоим ба ҳақиқати Ҳақ мебошанд ва бидуни файзи вуҷудӣ, ки Ҳақ ба онҳо мебахшад, мавҷудоти мазкур маҳкум ба фанову нестӣ хоҳанд буд. Ҳамаи мавҷудоту ашёро метавон ҳамчун хаёлу ваҳм тасаввур кард, ки сурати вуҷудӣ доранд ва ҳақиқати ин суратҳои вуҷудӣ ҳастии мутлақ мебошад, ки чашми ғофилон онро ба хубӣ дидан наметавонад. Дар ин бора ӯ мегӯяд: Чунон аввал, ки ӯро охире нест, Чунон ботин, ки ӯро зоҳире нест. Бедил мақоми инсонро дар олами кавну фасод воло медонад, тамоми падидаҳои табиату ҳодисаҳои ҷамъиятро ба инсон вобаста мекунад ва ӯро базре мепиндорад, ки тамоми шоху барги ҷаҳон аз он рустаанд ва қалби инсонро тасхиркунандаи тамоми олами кабир медонад. Ӯ бо ҳамин вазифаҳояш дар Олам азамату барҷастагии хосса дорад. Ӯ на танҳо халифаи Худованд дар рӯйи замин аст, балки олами сағир ва беҳтарин мазҳари Худованд аст, ки бо шинохти худ ва иртиқои нафси хеш ба мартабаи инсони комил мерасад. Олам варақе зи дафтари инсон аст, Гардун дуде зи маҷмари инсон аст. Он дона, ки ҳаст шоху баргаш ба ҷаҳон, Гулкарда зи ҷайбаш самари инсон аст. Шоир ягонагии ҳастиро на дар моддиёт, балки дар мавҷудияти рӯҳу модда мебинад. Ин нуқтаи назар дар таълимоти дигар мутасаввифони асрҳои миёна ҷой дошта бошад ҳам, дар таълимоти Бедил бо маънию тобиши хоссе ҷилва намудааст. Эҷодиёти ӯ бештар ба тасвири хулқу сиришти инсон бахшида шудааст. Бар хилофи ҷаҳонбинии исломи рошидӣ, ӯ бо шахсияти инсон ва хусусиятҳои маърифатии ӯ, зиндагии оқилона ва бедор кардани ақлу шуури одамӣ мепардозад ва хостори он аст, ки инсонро аз хоби ғафлат бедор намуда, ба мақсади муайян равона созад ва андешаву ҳикматро барои дарки дурусти олам ягона воситаи муассир арзёбӣ кардааст: Ман ҳам аз касби илм хурсандам, Лек бо мақсадест пайвандам, К-аз усули мадорики ҳикмат, Оламеро барорам аз ғафлат. Ормони ахлоқию зебоишиносии Бедил инсони оқилу соҳибтараддуду соҳибфикр, ҳақиқатҷӯву ҳақиқатбин, порсову бомаром мебошад ва чунин инсон дар ҷаҳонбинии мутафаккир бо маҳакки асосии арзиши ҳаёти босаодат ва зиндагии мавзуну ҳамоҳанги башарият ҳамоҳанг шудааст. Аз ин рӯ, уруҷ ё нузули маънавиёти ахлоқии ҷамъият, некӯӣ ё фасоди иҷтимоию сиёсии мамлакат натиҷаи огоҳӣ ё ғофилии худи инсон ба шумор меравад. Бедил дар осори хеш бар зидди зулм ба инсон, ахлоқи бад, разолату қабоҳати замон ва нисбат ба уламои тангназар суханони сахту қабеҳ гуфтааст. Ӯ бо ҳар гуна мудоро бо зулму беадолатӣ зид буда, бовар дошт, ки ҷамъият танҳо ба туфайли меҳнати поку ҳалол ва сарвари боадолат ободу осуда мегардад. Мақоми инсонро ба дараҷаи баланд гузоштани Бедил аз бовари ӯ ба таълимоти ирфонӣ бархурдор аст, зеро ӯ муътақид аст, ки ҳар як фард билқувва инсони комил аст ва агар ӯ ба тасфияи қалби худ пайваста амал кунад, бо нури ишқ ва чашми дил ҳақиқати азалиро дарк карда метавонад, мақоми ишқ дар роҳи дарки ҳақиқати мутлақ дар эҷодиёти ӯ хеле баланд аст. Эҷодиёти Бедил имрӯз ҳамчун дастуре барои омӯзиши таърихи афкори маънавӣ, махсусан ақидаҳои ирфонию ахлоқӣ ва зебошиносӣ барои ҷавонон ва ҳаводорони адабу илму ҳикмат мебошад. Мероси адабӣ Мероси адабии Бедил иборат аз куллиёти осори манзум ва мансур аст, ки асарҳои зеринро дар бар мегирад: девони ашъор, девони рубоиёт, маснавиҳои "Муҳити аъзам", "Ирфон", Тӯри маърифат, Тилисми ҳайрат, асарҳои мансури "Нукот", "Чор унсур", Ишорот ва ҳикоёт ва "Руқаот". Девони ашъори Бедил аз анвои гуногуни адабӣ — ғазал, қасида, достон мухаммас, таркиббанд, қитъа, тарҷеъбанд, мураббаву муаммо, луғзу чистон ва маснавиҳои "Танбеҳу-л-муҳаввисин" (210 байт), "Сифати асп" (391 байт), "Сифати фил" (100 байт), "Сифати шамшер" (45 байт) ва "Сифати забону гуфтори маъшуқ" (7 байт) иборат мебошад. Девони ашъор Қисми аъзами девони Бедилро ғазалиёт ташкил медиҳад. Ғазалҳои Бедил дар баъзе нусхаҳои хаттӣ беш аз 36 ҳазор байт буда, ба сабки ҳиндӣ навишта шудаанд. Мавзӯъ ва мундариҷаи ғазалиёти Бедил бисёр фарох буда, масъалаҳои ҳастишиносӣ, худошиносӣ, худшиносӣ, ҷаҳоншиносӣ, ирфону тасаввуф, ишқ, тараннуми зебоиҳои ҳаёт, тасвири лаҳзаҳои гуногуни зиндагӣ, ситоиши инсон ва таъйиди мақоми он дар ҷамъият, тасвири манзараҳои табиат, васфи хислатҳои ҳамидаи инсонӣ, танқиди норасиҳои ҷамъият, мазаммати хулқи замимаи инсонҳоро фаро мегиранд. Онҳо ғазалҳои ирфонӣ, ишқӣ, фалсафӣ, пандуахлоқӣ, ҳасбиҳолӣ, мадҳӣ ва ғ. мебошанд. Аз лиҳози ҳаҷм ашъори ӯ ба 100 ҳазор байт мерасад, ки то замони мо 70 ҳазори он расидааст. Мазмуну мундариҷаи он дар майлу маслакҳои гуногуни ғоявӣ ифода ёфтааст. Ӯ дар ғазал бештар муътақиди Ҳофиз ва Соиб бошад ҳам, вале пайравии вай хусусияти эҷодкорона дорад. Ғазалҳои Бедил маҳсули давраи муайян ва ҳолатҳои рӯҳии гуногун мебошанд, мазмун ва майлҳои мухталифи ғоявиро инъикос мекунанд. Аз ин ҷост, ки мазмуну маъниҳои як қисми ғазалҳои Бедил тасаввуфӣ мебошанд. Дар қисми дигари онҳо муҳимтарин андешаҳои инсондӯстонаи шоир, мисли мақому мартабаи инсон дар зиндагӣ, имконоти маънавии ӯ ба сӯйи камолот тараннум шудаанд. Девони Бедил бо матлаи зерин оғоз ёфтааст: Ба авҷи Кибриё, к-аз паҳлуи аҷз аст роҳ он ҷо, Сари мӯе гар ин ҷо хам шавӣ, бишкан кулоҳ он ҷо. Қасида дар осори ғиноии Бедил мавқеи хос дорад. Дар девони шоир 21 қасида мавҷуд аст. Қасидаҳои Бедил ҷавобия ва мустақиланд. Бедил қасидаҳояшро дар ҷавоби қасидаҳои шоирони маъруф Анварӣ, Хоқонии Шервонӣ, Заҳири Форёбӣ, Саъдии Шерозӣ, Хусрави Деҳлавӣ ва Урфии Шерозӣ сурудааст. Бедил ба моҳияти жанри қасида ва майлу мавзӯи он аз нигоҳи ормонии "инсони комил" ва талаботи адабӣ-ахлоқии ба худ хос муносибат мекунад. Бедил ба анъанаи қасидасароии адабиёти классикии форс-тоҷик бо тааммул ва таҳқиқ нигариста, пеш аз ҳама мавзӯи аслии қасидаи мадҳиро, ки аз васфи салтанат ва аҳли ҷоҳ иборат буд, намеписандад ва ба ҷойи он вуқӯъгароиро мегузорад. Бинобар ин Бедил ҳангоми таълифи қасидаҳои ҷавобия бар зидди ҷаҳонфаҳмии шоирони маддоҳи дарбор ва рӯҳу райъи худхоҳию манфиатпарастии онҳо баромадааст. Бедил дар қасидае, ки ҷавобан ба қасидаи Анварӣ гуфтааст, майлу нияти шоирони дарборро, ки ба ҳирсу тамаъ ва "даъвои фазилату лофи суханварӣ" асос ёфтааст, сахт танқид намуда, дар уруҷу нузули маънавиёти худ мухтор будани инсон ва имконоти бекарони дар кашфи зиндагӣ ва ҳаёти абад доштаи он бо рӯҳи баланди умедворӣ васф шудааст. Дар лафзи туст маънии кавнайн мундариҷ, Баҳри чӣ бар ҳақиқати худ пай намебарӣ? Оби ҳаёт аз нафасат мавҷ мезанад, Аммо чӣ суд, к-аз арақи мову ман тарӣ! Ғофил зи худ мабош, ки чун шамъи офтоб Иқболи ҳафт маҳфилу нуҳ қасри ахзарӣ! Кавну макон гулест ба домони ҳимматат, Худро агар иҳота кунӣ, чархи дигарӣ. Олам ҳама мусаххари амри замири туст! Эй бехабар, ту аз чӣ ҳаворо мусаххарӣ?.. Аз ҳеч кас наям силаандеши бешу кам, Маддоҳи фитратам, на Заҳирам, на Анварӣ. Бедил дар қасидаи "Саводи аъзам", ки дар ҷавоби "Дарёи аброр" ном қасидаи машҳури Хусрави Деҳлавӣ навишта шудааст, афкори тарбиявию ахлоқии Амир Хусравро, ки дар асоси ҷаҳонбинии динӣ баён гардидааст, аз назари нав мавриди муоина ва мулоҳиза қарор дода, зимнан андешаҳои тозаи худро оид ба инсон ва зиндагӣ ба назм даровардааст: Ҳусни маънӣ хоҳӣ, аз касби ҳунар ғофил мабош, Абруи бемӯ бувад, теғе, ки ӯ беҷавҳар аст. Аз ҳаё магзар, ки дар номусгоҳи эътибор Шарм мардонро виқор асту занонро зевар аст. Гар ризои Ҳақ тамаъ дорӣ, ба нафъи халқ кӯш, Ҳар ғизо к-афтад мувофиқ бо бадан, ҷонпарвар аст. Чун дуруштӣ аз табиат рафт, роҳат фарш ҳаст, Хоби махмалро ҳамон вазъи мулоим бистар аст. Ҳирс гирди хеш мегардад ба завқи ҷамъи мол, Маркази паргори ин гирдоб фикри гавҳар аст. Эътибороти бузургони ҷаҳон ҳеч асту пуч, Чун ҳубоб ин ҷо сари бемағз соҳибафсар аст.. Бе такаллуф касби ҳуше кун, ки дар девони роз Андаке фаҳмидан аз бисёр гуфтан хуштар аст. Дар осори Бедил мадҳияҳое, ки ба афроди алоҳида бахшида шудаанд, низ дучор мешаванд. Ин гуна мадҳияҳо беғаразона, аз рӯйи самимият ба ёду хотири ёрону дӯстон навишта шудаанд. Дар девони Бедил як таркиббанд ва як тарҷеъбанд мавҷуд аст. Навъи адабии дигаре, ки дар девони Бедил мавқеи хос дорад, қитъа мебошад. Миқдори қитъаҳои шоир 120 адад буда, хурдтарини он аз 2 байт ва бузургтарини он аз 42 байт иборат аст. Қитъаҳои Бедил ба ду гурӯҳ ҷудо мешаванд: маъмулӣ ва таърихӣ. Дар қитъаҳои маъмулӣ маънию мартабаи инсон, кайфиятҳои мухталифи маънавиёти ӯ, танқиди золимон ва аҳли ҷоҳу салтанат, мазаммати шайху уламои мутаассиб, ғамхорӣ ба халқи ситамкаш, ҳодисаҳои рӯзмарраи зиндагӣ ифода гардидаанд. Мавзӯъ ва масъалаҳои қитъаҳои таърихии Бедил ҳодисаву воқеа, мадҳу ситоиш ва панду ахлоқро фаро мегиранд. Дар онҳо таърихи воқеаҳои сиёсӣ, валодати баъзе шоҳзодагон ва фарзандони дӯстону наздикони шоир, таърихи вафоти шахсони маъруф — амирон, шоирон, олимон, пирони тариқат ва ғ. дарҷ гардидаанд. Бедил дар таърихи адабиёти форс-тоҷик дар эҷоди назм таҳаввулоти тозае ба миён овард. Ин таҳаввулоти эҷодӣ ба беш аз пеш қувват гирифтани ғояи зидди яккатозии табақаҳои заҳматкаши ҷамъият, тағйир ёфтани ҷаҳонфаҳмӣ ва ақидаҳои адабӣ-зебошиносии Бедил зич алоқаманд аст. Бедил ба идомати моҳияти назирасароии адабиёти форс-тоҷик, ки бунёди шеъри он зоҳиран ба шабоҳат ва такрори мавзӯъ, сужет ва диг. воситаҳои адабӣ (мисли назирагӯӣ ба сужети достони "Хамса"-и Низомии Ганҷавӣ) қарор гирифта, дар он асосан муҳит ва вазъи табақаи ҳукмрон ба таври ормонӣ ва хаёлӣ тасвир мешуд, муқобил баромадааст. Инчунин, ӯ тариқи шоҳноманависиро, ки мувофиқи он таърих ва лашкаркашиҳои подшоҳон тасвир мешуд, қатъан рад намудааст. Девони рубоиёт Рубоӣ аз маъмултарин шаклҳои шеърии эҷодиёти Бедил аст. Дар қисмати "Рубоиёт"-и осори Бедил беш аз 4000 рубоӣ дарҷ гардидааст. Дар рубоиёти Бедил мазмунҳои рӯзмарраи ҳаёт ва тасвири ашёи муҳит ифода гардидаанд. Порае аз рубоиёти Бедил "Рубоиёти қайди воқеа" ном доранд, ки дар онҳо баъзе воқеаҳои сиёсию таърихӣ ва рӯйдодҳои фарҳангии замони шоир инъикос ёфтаанд. Бедил рубоиҳои худ-ро дар мавриди андеша ё ҳалли муаммоҳои зиндагӣ сурудааст. Доираи андешаи мутафаккир васеъ буда, мушоҳидаву муоянаи амиқи ҳаёти маънавӣ ва иҷтимоию сиёсиро фаро гирифтааст. Чунин ба назар мерасад, ки Бедил дар ин қисмати назми худ аз мактаби рубоисароии Умари Хайём бе таъсир намондааст. Маснавӣ Бедил дар шакли маснавӣ як қатор асарҳо эҷод кардааст. Маснавиҳои бузурги ӯ "Тилисми ҳайрат", "Тури маърифат", "Муҳити аъзам" ва "Ирфон" мебошанд. Инчунин маснавиҳои "Ишорот ва ҳикоёт", "Фараснома", "Никот", "Наргисистон" (ҷавоб ба "Гулистон"-и Саъдӣ) ва ғ. Маснавии "Тилисми ҳайрат" яке аз асарҳои давраи аввали эҷодиёти Бедил мебошад, ки дар вазни ҳазаҷи мусаддаси маҳзуф гуфта шуда, аз 3750 байт иборат аст. Бедил андешаҳои худро дар ин асар ба тариқи тамсил ва маҷоз ифода намуда, рӯҳи инсонро ба подшоҳе монанд мекунад, ки аз олами қудс фуруд омадааст. Ҳолати рӯҳонӣ ва ҷисмонии инсонро бо истилоҳоти аҳли тасаввуф таъбир намудааст, ақидаҳои тарбиявию ахлоқиро низ матраҳ кардааст. "Муҳити аъзам" маснавиест дар вазни мутақориб ва иборат аз 4500 байт. Ин асар дар навъи адабии соқинома навишта шуда, аз ҳашт боб (давра) иборат аст. "Муҳити аъзам" асари тасаввуфӣ буда, зимни ҳикоятҳо аз рӯзгори аҳли тасаввуф, оид ба тасвири маҷозии асбоби тараб ва созҳои мусиқӣ: май, хум, қадаҳ, қонун, даф, най, чанг, танбӯр ва сифати онҳо маълумот дода шуда, дар ҳикоятҳои тамсилӣ шарҳу баёни онҳо ифода гардидааст. "Тури маърифат" яке аз маснавиҳои завқбахши Бедил буда, муштамил ба 1500 байт аст. Ин маснавиро Бедил ба дӯсташ Шукруллоҳхон бахшидааст. Дар ин асар манзараҳои воқеии кӯҳистони Байрот тасвир шудааст. "Ишорот ва ҳикоёт" аз маснавиҳои мутафарриқаи Бедил буда, аз 1300 байт иборат аст. Онҳо масъалаҳои тасаввуф ва табиатро дар бар мегиранд. Бедил, инчунин, муаллифи маснавии "Ирфон", рисолаи "Таълифу-л-аҳком" (фолнома) ва ду баёзи ашъор мебошад. Баёзҳо Аз баёзҳо яке мунтахаби абёту рубоиёти худи ӯ буда, баёзи дуюм маҷмӯаи ашъори шоирони дигарро дар бар мегирад. "Таълифу-л-аҳком" ва баёзи аввал то ҳол дастраси муҳаққиқон нагардидаанд. Як нусхаи баёзи дуюми Бедил иборат аз ду ҷилд дар осорхонаи Британия навиштааст, ки сабки ҳиндӣ "изҳори фазл" ё худ "фазлфурӯшӣ"-и шоирони форсизабони Ҳинд мебошад. Аз мутолиаи осори Бедил бармеояд, ки сабки ҳиндӣ падидаи тоза дар адабиёт тоҷик аст ва муассиси он Бедил буда, пайравони он дар Ҳинд Шоҳкобулӣ, Шавкат ва диг. буданд. Ин падида баъдтар дар Мовароуннаҳру Хуросон интишор ёфт. Осори мансур Осори мансури Бедил дар дохили "Куллиёт"-и ӯ омадааст. "Руқаот", "Нукот" ва "Чор унсур" асарҳои муҳимми нас-рии Бедил мебошанд. Дар "Руқаот" мактубҳои Бедил фароҳам омадаанд. Мактубҳо ба номи шахсоне иншо шудаанд, ки бо Бедил робитаи адабӣ ва фикрӣ доштанд. Номаҳоро муаллиф бештар дар ҷавоби мактубҳои дӯстон навиштааст. Мактубҳои мазкур барои муайян кардани муносибати ӯ бо ҳамзамононаш, лаҳзаҳои ҷудогонаи ҳаёт ва андешааш нисбат ба муҳити зиндагӣ ва ғ. аҳаммияти бузург доранд. Дар "Нукот" шарҳи дараҷот, мақоми сайру сулук, риёзат, таъбирҳо ва истилоҳоти ирфонӣ, андешаҳои ахлоқӣ, иҷтимоӣ ва фалсафии Бедил баён шудаанд. Ин асар асосан мансур буда, бо порчаҳои бисёри шеърӣ, рубоиёт, ғазалҳо, қитъаҳо, маснавиҳо, мухаммасҳо ва мураббаъҳои мустазод зинат ёфтааст. Аз мундариҷоти гуногунаш маълум мешавад, ки ин асар дар давраҳои гуногуни ҳаёти муаллиф таълиф ёфта, баъд аз он тартиб дода шудааст. Як нусхаи қадими "Нукот", ки соли 1713 китобат шудааст, дар Ганҷинаи дастхатҳои Институти шарқшиносии АИ Ӯзбекистон ва нусхаи дигар дар китобхонаи Мадрасаи олии Сипаҳсолор (Теҳрон) маҳфуз аст. "Чор унсур" бузургтарин асари мансури Бедил буда, зоҳиран асари тарҷумаиҳолист. Бедил дар ин асар аз валодати хеш, даврони кӯдакӣ, воқеаҳои вафоти падар, айёми мактабхонӣ, ҳодисаҳои тарки таҳсил намудани худ нақл карда, ба ин мавзӯъҳо дар бораи устодонаш — шайх Камол, Шоҳмулук, Шоҳяккаи Озод, Шоҳфозил, Шоҳқосими Ҳуваллоҳӣ, амак ва тағояш Мирзо Қаландару Мирзо Зариф таваққуф намуда, дар бораи ҳар кадоме аз онҳо маълумот додааст. "Чор унсур"-ро калиди маърифати ҳама осору афкори Бедил номидаанд. Муддати таълифи ин асар 20 сол давом кардааст. Аз муқаддима, хотима ва 4 бахш (чаҳор унсур) иборат аст. Дар муқаддима баъди ҳамду наът оид ба мақсади таҳрири асар ва мавзӯи дарбаркардаи он сухан рафтааст. Унсури якум: "Абҷади иштиъоли шуълаи мақол ва гармиҳои суҳбати арбоби фазлу камол". Унсури дуюм: "Равоиҳи шукуфтагии баҳори олами мазмун ва насоими файзғаноими фавоиди маълум". Унсури сеюм: "Таровати шабнамистони маротиби мансур ва обёрии нахлистони кайфиёти шуур". Унсури чорум: "Ғуборфишонии бисоти азвари аҷоиб ва зангзудоии оинаи нуқуши ғароиб". Услуб ва хусусияти ашъор Осори Бедил дар шаклу услуби мураккабу сарбаста ва ғайри маъмулӣ баён шудааст, ки маънии онро дарк кардану фаҳмидан чандон осон нест. Пӯшидагии маъно, печидагии баён ва мураккабии услуб яке аз хусусиятҳои осори Бедил мебошад. Шоир дар осораш масъалаҳоеро матраҳ кардааст, ки бе доштани донишҳои бунёдии динӣ, бе омодагии қаблӣ фаҳмидани онҳо номумкин аст. Чи тавре ки худи ӯ мегӯяд: Маънии баланди ман фаҳми тунд мехоҳад, Сайри фикрам осон нест, кӯҳаму кутал дорам. Ғунча шав, бӯйи гули тарзи каломам нозук аст, Бе тааммул нест мумкин, кас ба ин ошно расад. Мушкилписанд будани услуби Бедил дар замони худаш эътироф шуда буд. Дар ашъори Бедил фикрҳо ба таври амиқ тасвир шуда, таркиботи бадеъ бо мазмунҳои наву тоза мавриди истифода қарор гирифтаанд. Калимаҳо тавре дар шеър мавриди истеъмол қарор мегиранд, ки ақл аз аҷоиботи фикр дар ҳайрат мемонад. Таркиботу мазмунҳои нав дар ашъори Бедил хеле фаровонанд, ки онҳо ҳам аз ҷиҳати равонӣ ва ҳам аз ҷиҳати бадеият ба хонанда таъсиру завқи бадеӣ мебахшанд. Ашъори ӯ, пеш аз ҳама, хусусияти мазмунофаринӣ доранд. Агар ба чунин ибтикор, аз як тараф, қудрату истеъдоди худододи ӯ мусоидат карда бошад, аз тарафи дигар, истифодаи тасвирҳои нодир ва маҳорати фавқулодаи истифода аз санъатҳои бадеӣ боиси барангехтани эъҷози хонанда мегардад. Дар айни ҳол, ибҳомоти муаммогунаи шеър, ба қавли Шафеии Кадканӣ, хонандаро ба дарку дарёфти забони ҳунари шоир ноком мегузорад. Хусусияти дигари ашъори Бедил истифодаи тамоюлҳои бадеӣ ва ирфонӣ мебошад, ки ҳам дар ғазалҳо ва ҳам дар маснавиҳои ӯ ба мушоҳида мерасад. Дар ашъори шоир аксаран калиди маънии байтҳоро мисраи дуюм ташкил медиҳад ва созгорию ҳамоҳангӣ дар шеър таъмин мегардад. Бе ту чун шамъе, ки афрӯзанд бар лавҳи мазор, Хок бар сар кардаему бар сари мо оташ аст. Бо ду олам орзу натвон ҳарифи васл шуд, Мо ба ҷое хору хас бурдем, к-он ҷо оташ аст. Шохи аз гулбун ҷудо масруфи гулхан мешавад, Зиндагӣ бо дӯстон айш асту танҳо оташ аст. Яке аз хусусиятҳои дигари ашъори шоир истифода аз вазнҳои баланду хушоҳанг аст, ки хосси шеърҳои арабӣ мебошад. Ҷалолии Бандарӣ роҷеъ ба ҳамин масъала таъкид карда, ки Бедил дар баҳри комил ва мутақориби мақбузи аслам, ки бо оҳанги ғазалсароӣ созгорӣ надорад, ашъори худро месуруд. Аз ин қабил хусусиятҳо дар шеъри ӯ так-рори қофия дар ғазал, радифҳои тӯлонӣ, душвор ва ҳатто мукаррар, инчунин истифода аз истилоҳоти омиёна ба чашм мерасад. Забеҳуллоҳи Сафо дар бораи сабки ҳиндӣ ва эҷодиёти Бедил гуфта, ки "дар асарҳояш андешаҳои ирфонӣ ва ғиноӣ бо мазмунҳои печидаи шоирона, ташбеҳҳо, таркибҳо, истиораи тахайюлӣ ва таваҳҳумоти пурдомана ва хаёлпардозиҳои дуру дароз ба ҳам омехтаанд ва аз ин роҳҳо каломе ба рангу нигориши тоза ва комилан бадеъ фароҳам омадааст, ки ба куллӣ ба он чи дар девонҳои пешиниён мебинем, мутафовит аст. Бояд гуфт, ки шевае аз шеър, ки назди мо ба сабки ҳиндӣ" маъруф аст, дар осори Бедил ба ҳадди муболиғаомезе аз тавсиа расидааст". Чунончи: Муждаи васли ту шуд ғоратгари осоишам, Хоб дар чашмам ҳамон ширинии афсона сӯхт. Вазъи ҳавво ҳеч бар девона таъсире накард, Бештар ин барқи ибрат хирмани фарзона сӯхт. Доғи дил шуд роҳнамои кӯҳу ҳомун лоларо, Сар ба саҳро мезанад, ҳар кас матоъи хона сӯхт.. Бедил дар интихоби иборати рангин, ироаи маънӣ, муҳтавои баён ва бо рамз ифода кардани ҳодиса бо истифода аз мазмунҳои духӯра чи дар матраҳ намудани масоили вобаста ба илоҳиёт, риёзиёт, табииёт ва чи дар ибрози ақидаҳои тиббу нуҷум, таърихи мусиқӣ ва улуми зоҳир яди байзо дошт: Бедил, ашъори ман аз фаҳми касон пӯшида монд, Чун иборат нозук афтад, ранги мазмун мешавад. Буруни лафз мумкин нест сайри олами маънӣ, Ба урёнӣ расидам, то даруни пираҳан рафтам. Аммо ин услуб ихтирои як худи Бедил набуда, балки он ба анъанаи услуби Бобо Фиғонӣ, Соиб ва дигарон, ки дар адабиётшиносии муосир бо "сабки ҳиндӣ" маъруф аст, қаробати ирсӣ дорад. Омӯзиши ашъори Бедил Ашъори Бедил дар асрҳои 18-21 байни аҳли илму адаби тоҷик шуҳрат ёфта, мушкилбаёнияш маҳфилҳои махсуси бедилхонӣ ба вуҷуд овард. Мушкилоти девони ӯ дар тарзи рӯйнавис кардани он ҳам таъсир гузоштааст: котибон девони шоирро бештар бо хатти шикаста ва гоҳе бенуқта нусхабардорӣ кардаанд. Тарзу услуби шеъри ӯ дар байни шоирони ин давраи тоҷик як мактаби алоҳида ба вуҷуд овард. Вале бештар пайравони Бедил моҳияти фалсафию андешаҳои ирфонии мазмуни иҷтимоии таълифоти ӯро дарк накарда, асосан шакли мураккаби ашъорашро тақлид кардаанд. Дар нимаи дуюми садаи Аҳмади Дониш моҳияти ҳақиқии эҷодиёти Б-ро дарк карда, ба шогирду пайравонаш афкори пешқадамонаи ӯро тарғиб намуд. Мунтахаби девони Бедил дар мактабҳои пеш аз замони шӯравӣ ба сифати китоби дарсӣ таълим дода мешуд. Адабиётшиносони замони шӯравӣ осори Бедилро "реализми пантеистӣ" гуфтаанд, аммо осори ӯ дар маҳфилҳо ва доираҳои алоҳидаи динӣ то ҳол омӯхта мешаванд. Аз маҳфилҳои бедилхонӣ бесаводони бедилдӯст баҳра мегирифтанд, ҳофизони халқӣ дар ҷашну маросимҳо ғазалҳои дилнишини Бедилро месароянд. Бедил дар замони соҳибистиқлол гардидани Тоҷикистон шуҳрати ҳақиқӣ ёфт, мазмунҳои амиқи ирфонӣ ва динии осори Бедил ошкор ва дастраси хонандагон гардид. Дар таҳқиқи аҳвол, осор ва рӯзгори Бедил хидмати устод Садририддин Айнӣ, адибон ва донишмандони Тоҷикистон, Эрон, Афғонистон, Покистон ва Ҳиндустон бузург мебошад. Осор Эзоҳ Адабиёт.
|
Абдулвосеъ (шоир)
|
Абдулвосеъ. Дар вилояти Нури Хуросон ба дунё омада, дар ҳамин ҷо таҳсил ва касби камол кардааст. Дар тазкираҳои "Маҷолис-ун-нафоис", "Музаккир-ул-аҳбоб" Абдулвосеъ чун шоири хушбаёну тозафикр ва фозилу донишманд тавсиф шудааст. Намунаҳои ашъораш ба тавассути тазкираҳову баёзҳо то замони мо расидаанд. Аз ин намунаҳо бармеояд, ки ӯ дар ашъораш зиндагиву ҳоли худро тасвир, баъзе норасоиҳои замонаро танқид ва ишқро тараннум намудааст. Абёти зерин намунае аз ашъори ӯянд: Эзоҳ Адабиёт.
|
Абдулвосеъи Ҷабалӣ
|
Абдулвосеи Ҷабалӣ — шоири форс - тоҷик. Зиндагинома Дар шаҳри Ҳирот таҳсил намуда ба камол расид. Илмҳои расмии давраш, махсусан улуми адабиро хеле хуб омӯхт ва дар шоирӣ мумтоз шуд. Дар дарбори Ғазнавиён ва Салҷуқиён — Баҳромшоҳ ибни Масъуди Ғазнавӣ, Туғрултекин ибни Муҳаммад хидмат кардааст. Бино ба маълумоти тазкиранигор Муҳаммади Авфӣ Абдулвосеи Ҷабалӣ "бар назми тозӣ қодир буд ва дар шеъри порсӣ моҳир. Ҳамаи фузало бар тақаддуми ӯ якзабон буданд, аммо ӯ дар назм дузабон буд". Осор Аз Абдулвосеи Ҷабалӣ девони ашъор боқӣ мондааст, ки қасидаҳо, ғазалҳо, таркиббанду рубоиҳо ва қитъаҳои ӯро дар бар мегирад. Абдулвосеи Ҷабалӣ дар мадҳу васф маҳорати калон доштааст. Зимни қасидаҳои мадҳӣ, инчунин дар қасидаҳои алоҳида манзараҳои табиатро зебо ва дилпазир тасвир намуда, бо суханони зебою дилнишин фасли зебои сол — Баҳор ва Наврӯзро васф кардааст. Дар байни сурудаҳои Абдулвосеи Ҷабалӣ васфи ишқу муҳаббат мавқеи калон дорад. ӯ ҳолати рӯҳии қаҳрамони лирикӣ, ҳусни маъшуқа, вафодорӣ, дӯстӣ ва садоқату рафоқатро тараннум кардааст. Абдулвосеи Ҷабалӣ ба масъалаҳои иҷтимоӣ ва таҳаввулоти зиндагӣ таваҷҷуҳ карда, авзои замон, вазъияти рӯзгори асри худро моҳирона тасвир намудааст. Қаҳрамони ашъори Абдулвосеи Ҷабалӣ аз замона гилаву шикоят мекунад, худи ӯ таҷассуми дарду аламу ғуссаи халқ мебошад: Замони Абдулвосеи Ҷабалӣ замони ба забони форсии тоҷикӣ роҳ ёфтани калимаҳои зиёди арабӣ буд. Аз ин ҷост, ки дар шеърҳои ӯ калимаҳои зиёди арабӣ ба назар мерасанд. Дар маҷмӯъ Абдулвосеи Ҷабалӣ пайрави сабки хуросонист, вале ба сабаби нуфуз пайдо кардани сабки ироқӣ эҷодиёти Абдулвосеи Ҷабалӣ аз таъсири ин сабк берун намондааст. Дар баъзе шеърҳои Абдулвосеи Ҷабалӣ лафзбозиҳо, маснӯъгӯиҳо ба назар мерасанд. Дар сабки эҷод, мазмуну мундариҷаи шеър ва тарзи баён Абдулвосеи Ҷабалӣ дар силки шоирон — Муиззӣ, Адиб Собири Тирмизӣ, Футӯҳӣ ва дигар қарор дорад. Абдулвосеи Ҷабалӣ рисолаҳои мансуре низ доштааст, ки номаҳо ва муншаоти ӯро дар бар мегирифтанд. Девонаш дар Теҳрон ба табъ расидааст.
|
Абдулвосеъи Ҷабалӣ
|
Абдулвосеи Ҷабалӣ — шоири форс - тоҷик. Зиндагинома Дар шаҳри Ҳирот таҳсил намуда ба камол расид. Илмҳои расмии давраш, махсусан улуми адабиро хеле хуб омӯхт ва дар шоирӣ мумтоз шуд. Дар дарбори Ғазнавиён ва Салҷуқиён — Баҳромшоҳ ибни Масъуди Ғазнавӣ, Туғрултекин ибни Муҳаммад хидмат кардааст. Бино ба маълумоти тазкиранигор Муҳаммади Авфӣ Абдулвосеи Ҷабалӣ "бар назми тозӣ қодир буд ва дар шеъри порсӣ моҳир. Ҳамаи фузало бар тақаддуми ӯ якзабон буданд, аммо ӯ дар назм дузабон буд". Осор Аз Абдулвосеи Ҷабалӣ девони ашъор боқӣ мондааст, ки қасидаҳо, ғазалҳо, таркиббанду рубоиҳо ва қитъаҳои ӯро дар бар мегирад. Абдулвосеи Ҷабалӣ дар мадҳу васф маҳорати калон доштааст. Зимни қасидаҳои мадҳӣ, инчунин дар қасидаҳои алоҳида манзараҳои табиатро зебо ва дилпазир тасвир намуда, бо суханони зебою дилнишин фасли зебои сол — Баҳор ва Наврӯзро васф кардааст. Дар байни сурудаҳои Абдулвосеи Ҷабалӣ васфи ишқу муҳаббат мавқеи калон дорад. ӯ ҳолати рӯҳии қаҳрамони лирикӣ, ҳусни маъшуқа, вафодорӣ, дӯстӣ ва садоқату рафоқатро тараннум кардааст. Абдулвосеи Ҷабалӣ ба масъалаҳои иҷтимоӣ ва таҳаввулоти зиндагӣ таваҷҷуҳ карда, авзои замон, вазъияти рӯзгори асри худро моҳирона тасвир намудааст. Қаҳрамони ашъори Абдулвосеи Ҷабалӣ аз замона гилаву шикоят мекунад, худи ӯ таҷассуми дарду аламу ғуссаи халқ мебошад: Замони Абдулвосеи Ҷабалӣ замони ба забони форсии тоҷикӣ роҳ ёфтани калимаҳои зиёди арабӣ буд. Аз ин ҷост, ки дар шеърҳои ӯ калимаҳои зиёди арабӣ ба назар мерасанд. Дар маҷмӯъ Абдулвосеи Ҷабалӣ пайрави сабки хуросонист, вале ба сабаби нуфуз пайдо кардани сабки ироқӣ эҷодиёти Абдулвосеи Ҷабалӣ аз таъсири ин сабк берун намондааст. Дар баъзе шеърҳои Абдулвосеи Ҷабалӣ лафзбозиҳо, маснӯъгӯиҳо ба назар мерасанд. Дар сабки эҷод, мазмуну мундариҷаи шеър ва тарзи баён Абдулвосеи Ҷабалӣ дар силки шоирон — Муиззӣ, Адиб Собири Тирмизӣ, Футӯҳӣ ва дигар қарор дорад. Абдулвосеи Ҷабалӣ рисолаҳои мансуре низ доштааст, ки номаҳо ва муншаоти ӯро дар бар мегирифтанд. Девонаш дар Теҳрон ба табъ расидааст.
|
Абдулвоҷиди Ҳанафӣ
|
Абдулвоҷиди Ҳанафӣ — ахтаршинос, муҳаддис, муфассир ва фақеҳи форс-тоҷик, муалллифи "Шарҳу-л-мулаххас фи-л-ҳайя", "аш-Шарҳу-л-фасл" ва "Маъолию-л-авқот ва-ш-шарҳ".
|
Абдулвосеъи Ҷабалӣ
|
Абдулвосеи Ҷабалӣ — шоири форс - тоҷик. Зиндагинома Дар шаҳри Ҳирот таҳсил намуда ба камол расид. Илмҳои расмии давраш, махсусан улуми адабиро хеле хуб омӯхт ва дар шоирӣ мумтоз шуд. Дар дарбори Ғазнавиён ва Салҷуқиён — Баҳромшоҳ ибни Масъуди Ғазнавӣ, Туғрултекин ибни Муҳаммад хидмат кардааст. Бино ба маълумоти тазкиранигор Муҳаммади Авфӣ Абдулвосеи Ҷабалӣ "бар назми тозӣ қодир буд ва дар шеъри порсӣ моҳир. Ҳамаи фузало бар тақаддуми ӯ якзабон буданд, аммо ӯ дар назм дузабон буд". Осор Аз Абдулвосеи Ҷабалӣ девони ашъор боқӣ мондааст, ки қасидаҳо, ғазалҳо, таркиббанду рубоиҳо ва қитъаҳои ӯро дар бар мегирад. Абдулвосеи Ҷабалӣ дар мадҳу васф маҳорати калон доштааст. Зимни қасидаҳои мадҳӣ, инчунин дар қасидаҳои алоҳида манзараҳои табиатро зебо ва дилпазир тасвир намуда, бо суханони зебою дилнишин фасли зебои сол — Баҳор ва Наврӯзро васф кардааст. Дар байни сурудаҳои Абдулвосеи Ҷабалӣ васфи ишқу муҳаббат мавқеи калон дорад. ӯ ҳолати рӯҳии қаҳрамони лирикӣ, ҳусни маъшуқа, вафодорӣ, дӯстӣ ва садоқату рафоқатро тараннум кардааст. Абдулвосеи Ҷабалӣ ба масъалаҳои иҷтимоӣ ва таҳаввулоти зиндагӣ таваҷҷуҳ карда, авзои замон, вазъияти рӯзгори асри худро моҳирона тасвир намудааст. Қаҳрамони ашъори Абдулвосеи Ҷабалӣ аз замона гилаву шикоят мекунад, худи ӯ таҷассуми дарду аламу ғуссаи халқ мебошад: Замони Абдулвосеи Ҷабалӣ замони ба забони форсии тоҷикӣ роҳ ёфтани калимаҳои зиёди арабӣ буд. Аз ин ҷост, ки дар шеърҳои ӯ калимаҳои зиёди арабӣ ба назар мерасанд. Дар маҷмӯъ Абдулвосеи Ҷабалӣ пайрави сабки хуросонист, вале ба сабаби нуфуз пайдо кардани сабки ироқӣ эҷодиёти Абдулвосеи Ҷабалӣ аз таъсири ин сабк берун намондааст. Дар баъзе шеърҳои Абдулвосеи Ҷабалӣ лафзбозиҳо, маснӯъгӯиҳо ба назар мерасанд. Дар сабки эҷод, мазмуну мундариҷаи шеър ва тарзи баён Абдулвосеи Ҷабалӣ дар силки шоирон — Муиззӣ, Адиб Собири Тирмизӣ, Футӯҳӣ ва дигар қарор дорад. Абдулвосеи Ҷабалӣ рисолаҳои мансуре низ доштааст, ки номаҳо ва муншаоти ӯро дар бар мегирифтанд. Девонаш дар Теҳрон ба табъ расидааст.
|
Абдулвоҳидов Саттор
|
Аълочии маорифи Тоҷикистон Абдулвоҳидов Саттор — файласуф, 02.05.1947 дар деҳаи Даҳана, ноҳияи Кӯлоб, дар оилаи хизматчи ба дунё омадааст. Моҳи августи соли 2016 аз олам гузашт. Зиндагинома Абдулвоҳидов Саттор файласуфи тоҷик, 02.05.1947 дар деҳаи Даҳана, ноҳияи Кӯлоб дар оилаи хизматчи ба дунё омадааст. Мактаби миёнаи 16, ба номи А.С.Макаренко, деҳаи Даҳана, ноҳияи Кӯлобро солҳои 1954-1965 хатм намудааст. Факултети забон ва адабиёти тоҷик, Институти давлатии педагогии шаҳри Кӯлобро солҳои 1965-1969 хатм намудааст. Моҳи Августи соли 2016 аз олам гузашт. Фаолият Абдулвоҳидов Саттор солҳои 1965-1969 ассистент, солҳои 1969-1974 ҳамчун муаллими калони Институти Давлатии педагогии шаҳри Кӯлоб ва солҳои 1974-1991 аспиранти кафедраи фалсафаи Университети давлатии Тоҷикистон ба номи В.И.Ленин. Солҳои 1977-1979 мудири кафедраи фалсафа, солҳои 2004-2013 дотсенти кафедраи фалсафа ва ҳамзамон раиси иттифоқи касабаи омӯзгорон ва кормандон солҳои 2013-2014. Аз соли 2014 дотсенти кафедраи фалсафаи Донишгоҳи Давлатии шаҳри Кӯлоб ба номи Абӯабдуллоҳи Рӯдакӣ. Дар мавзӯи Барҳам додани фарқияти иҷтимоӣ-психологии синфҳо, омили табдилёбии якҷинсии ҷамъияти Шӯравӣ соли 1982 дар шаҳри Душанбе рисолаи номзадӣ дифоъ намудааст. Оид ба масъалаҳои мубрами фалсафаи иҷтимоӣ тадқиқот бурда аст. Муаллифи беш аз 350 асару мақолаҳои илмӣ, илмӣ-оммавӣ. Солҳои 1972-1989 дар Институти такмили ихтисоси фанҳои ҷамъиятии шаҳри Тошканд такмили ихтисос кардааст. Бо медали Рӯзи КМ СССР барои ташвиқу тарғиботи идеологӣ соли 1995 ва нишони сарисинагии Аълочии маорифи Тоҷикистон соли 1978 сарфароз гардидааст. Моҳи августи соли 2016 аз олам гузашт. Адабиёт Пайвандҳо.
|
Мунзим
|
Мунзим Мирзо Абдулвоҳид Бурҳонзода (1877, Бухоро — 5 марти 1934, Сталинобод) — маорифпарвар, шоир ва рӯзноманигор и шӯравии тоҷик. Зиндагинома Аз оилаи амалдор. Дар кӯдакӣ ятим монда, давраи наврасӣ ва ҷавониаш дар хонаи Садри Зиё гузаштааст. Ҳамон ҷо бо Садриддин Айнӣ дӯсти пайдо намуд. Соли 1900 бо супориши Садри Зиё "Наводир-ул-вақоеъ"-и Аҳмади Донишро китобат намуда, 1902 дар 2 девон ашъори Ҳайратро ҷамъ кард. Ин кор дар ташаккули ақидаҳои демократӣ ва маорифпарварии Мунда ёрӣ расонид. Пас аз хатми Мадраса дар таъсиси мактабҳои усули нав иштирок намуда, соли 1908 ҳамроҳи Садриддин Айнӣ дар хонаи худ мактаби усули ҷадид кушод. "Раҳбари хат" ном аввалин дастуруламали дарсӣ тартиб дод. Соли 1917 ҳангоми шиддат гирифтани реаксия ва таъқиб шудани озодихоҳону равшанфикрони Бухоро Мунзим ба Тошкент рафта, дар редаксияи газетаи "Учқун" ва "Қутулуш" кор кард. Пас аз ташкили Республикаи Халқии Советии Бухоро. Муаллифи достони "Инқилоби ҳоли дедҳқонон — зафари пахтакории онон". Аз мероси адабии Мунзим ғайр аз шеърҳо баъзе мақолаҳои илмию публисистӣ ("Дар бораи забони тоҷикӣ", "Даркору даркортар"), хитоба ("Эй Шарқи мазлум", 1919) ва ғайра боқӣ мондаанд. Осори адабӣ ва материалҳо доир ба Мунзим дар матбуоти солҳои ва тзакираҳои мухталифи тоинқилобӣ, асарҳои илмию таърихӣ пароканда буда, ҳанӯз ба таври кофӣ ҷамъоварӣ, нашр ва тадқиқ нашудаанд.
|
Абдулкарим (хаттот)
|
Абдулкарим (соли таваллуд ва вафот номаълум) — хаттот ва хушнависи тоҷик (охири садаи – аввали садаи). Зиндагинома Зодгоҳаш Бухоро. Абдулкарим аз хаттотони мумтози давраш ба ҳисоб рафта, ба хати Имоди Қазвинӣ пайравӣ ва тақлид кардааст. Осор Аз намунаҳои хати Абдулкарим бисёр қитаоти ҷудогона ва асарҳои китобатшуда боқӣ мондаанд. "Девони ғазалиёт"-и Ҳасанмуроди Одил, "Таърихи Муллозода"-и Аҳмад ибни Маҳмуди Муллозода ва "Таърихи Наршахӣ"-и Муҳаммад ибни Наршахӣ аз ҷумлаи беҳтарин намунаҳои китобати Абдулкарим буда, бо хати настаълиқи хоно ва зебо китобат шудаанд. Ҳар сеи ин китобҳо дар Ганҷинаи дастнависҳои шарқии Институти шарқшиносии АИ ӯзбекистон маҳфузанд.
|
Абдулвоҳид Шамолов
|
Абдулвоҳид Шамолов (Шамолов Абдулвоҳид Абдулоевич.09.1958, шаҳри Кӯлоб) – файласуф ва мутафаккири тоҷик. Доктори илмҳои фалсафа, профессор 1. Зиндагинома Абдулвоҳид Абдулоевич Шамолов 29.09.1958 дар шаҳри Кӯлоб таваллуд шудааст. Мактаби 7 шаҳри Кӯлобро хатм кардааст. Хатмкардаи факултаи шарқшиносии Тоҷикистон Донишгоҳи миллии Тоҷикистон. Баъди хатми соли чаҳоруми таҳсил тариқи Сарраёсати 10-уми Вазорати мудофиаи Иттиҳоди Шуравӣ аз соли 1979 то соли 1981 дар Ҷумҳурии демократии Афғонистон ба сифати афсар, соли 1982 то соли 1987 дар дастгоҳи мусташорияти иқтисодии Сафорати Иттиҳоди Шуравӣ дар Кобул фаъолият кардааст. Соли 1990 дар бахши аспирантура дохил шуда, соли 1991 рисолаи номзадӣ дифоъ кардааст. Баъдан ба ҳайси муовини Сарраёсати АД-и Шурои вазирони Тоҷикистон, Сардори раёсати Кумитаи кор бо ҷавонони назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, муовини раиси ХДМТ, Директори Институти фалсафа, сиёсатшиносӣ ва ҳуқуқи ба номи А.Баҳоваддинов Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон 2 3, муовини раиси Дастгоҳи Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон фаъолият карда, аз соли 2019 то ҳол мудир ва профессори 4 кафедраи филиали Донишгоҳи давлатии Москва дар шаҳри Душанбе фаолият дорад. Дар конференсияҳои байналмилалии Руссия, Қазоқистон, Қирғизистон, Озарбойҷон, Узбекистон, Афғонистон, Туркия, Покистон, Ҳиндустон, Эрон, Корея, Сингапур, Хитой, Хорватия, Шветсия, Олмон, Фаронса, Белгия ва дигар кишварҳо маърӯза ва баромад намудааст. Ҷоизаҳо Барои мардонагӣ ва далерӣ ҳангоми иҷрои қарзи башардӯстона дар Афғонистон бо орденҳои "Ситораи сурх", "Барои мардонагӣ ва ҷасорат", ҳамчунин, 14 медалҳои Афғонистон, Иттиҳоди Шуравӣ ва Итифоқи собиқадорони Афғонистон дар Россия "Барои шуҷоат", "Барои ҷасорат" ва чандин орденҳои дигар сарфароз гардидааст. Осор.
|
Зоҳид Абдулин
|
Абдулин Зоҳид Муҳабулович (1906, деҳаи Таткулмаюри ноҳияи Чердаклини вилояти Уляновск, РСФСР – 1989) — арбоби давлатӣ ва сиёсӣ, Қаҳрамони Меҳнати Сотсиалистӣ. Зиндагинома Солҳои 1924 – 26 дар мактаби ҳизби коммунистии шаҳри Самара таълим гирифта, солҳои 1926 – 30 муаллим, 1930 – 33 мудири шуъбаи Комитети ҳизбии шаҳри Тошҳавзи Туркманистон буд. Соли 1937 Университети умумииттифоқии хоҷагии қишлоқи Ленинградро хатм карда, солҳои 1937 – 61 котиби якуми Комитетҳои ҳизби коммунистии ноҳияҳои Ашт, Пролетар, Мурғоб, Орҷоникидзеобод, шаҳрҳои Конибодом, Кӯлоб ва солҳои 1961 – 64 сардори Ширкати саноати гӯшту шири ҶШС Тоҷикистон буд. Аз соли 1964 нафақагир буд. Вакили Совети Олии ҶШС Тоҷикистон (даъвати 2 – 6). Ордену медалҳо Бо 3 ордени Ленин, 3 ордени Байрақи Сурхи Меҳнат, 3 ордени "Нишони Фахрӣ", медалҳо ва ифтихорномаҳо сарфароз гардидааст.
|
Абдулкарим (ҳокими Ҳисор)
|
Абдулкарим (соли таваллуд ва вафот номаълум) - ҳокими Ҳисор (тахминан солҳои 1840 – 1860). Фарзанди Саидбийи Атолиқ. Ҳукмронӣ Абдулкарим бо амири Бухоро иртиботи нисбатан хубе доштааст. Соли 1850 беки Балҷувону Кӯлоб Мизробшоҳ бо шоҳи Дарвоз ба Ҳисор ҳамла карда Душанберо оташ заданд. Амири Бухоро Музаффар (1860 – 1885) борҳо ба сӯи Ҳисор лашкар кашида мардуми бисёреро ба қатл расонд. Абдулкарим истиқлоли мулки худро дар минтақа устувор дошта натавонист. Билохира Ҳисор ва мулкҳои атрофи он (Дарвоз, Кӯлоб, Балҷувон ва ғайра) ба тобеияти аморати Бухоро даромаданд.
|
Абдулилоҳ бин Киран
|
Абдулилоҳ бин Киран (4 апрел 1954 (1954-04-04), Рабат) — сиёсатмадори мазҳаби исломгароӣ, раҳбари бузургтарин Ҳизби адолат ва рушд 4 5. Пас аз пирӯзии ҳизб дар интихоботи соли 2011 ӯ сарвазир таъин шуд 6. Сарвазир аз 29 ноябри соли 2011 то 5 апрели соли.
|
Абдулкарим Абдуллоҳ Арашӣ
|
Абдулкарим Абдулло ал-Арашӣ (декабри соли 1934 - 10 июни 2006) — ходими давлатии Яман; панҷумин президенти Ямани Шимолӣ. Зиндагинома Баъди инқилоби соли 1962 Арашӣ дар амалиёти ҷангии зидди қувваҳои подшоҳӣ иштирок намуд. Аз соли 1978 инҷониб дар вазифаҳои ноиби президент ва раиси Маҷлиси муассисони халқи Ҷумҳурии Ямани Араб буд.
|
Абдулкарим Рофеъӣ
|
Абдулкарим Рофеъӣ — фақеҳи шофеъӣ, муҳаддис, муфассир ва таърихнигори форс-тоҷик, муаллифи "ал-Муҳаррир", "ат-Таҳзиб" ва "Шарҳи Муснади Шофеъӣ".
|
Абдулкарим (шоир)
|
Абдулкарим (асри 16) — шоири форс-тоҷик ва аз шогирдони Хоҷа Ҳасани Нисорӣ. Зиндагинома Дар тазкираҳои садаи ин шоир чун шахси асилзода, шоири хуштабъ, дорои суханони марғуб ва ашъори дуррбор ёд гардидааст. Хоҷа Ҳасани Нисорӣ дар тазкирааш "Музаккир-ул-аҳбоб" Абдулкаримро яке аз шогирдони худ донистааст. Абдулкарим шеърҳои худро аз назари Нисорӣ ва чанде аз аҳли қаламу ҳаммаслакони худ мегузаронид. Аз девонаш иттилое нест. Намунаҳои ашъораш ба воситаи тазкираҳо ва баёзҳо то замони мо расидаанд. Ин абёт аз ӯст:.
|
Абдулкарими Бухороӣ
|
Абдулкарими Бухороӣ — таърихнигор, ҷуғрофиёдон ва сайёҳи тоҷик. Зиндагинома Амир Ҳайдар Абдулкарими Бухороиро соли 1804 дар ҳайати намояндагону сафирон ба Русия фиристод. Ӯ дар шаҳрҳои Петербург, Москва ва Астрахан будааст. Соли 1807 чун саркотиб ба шаҳри Истамбули Туркия фиристода шуд. Дар Истамбул оиладор шуда, то охири умр ҳамон ҷо ҳаёт ба сар бурдааст. Осор Аз Абдулкарими Бухорои дар бораи таърихи Туркистону Афғонистон асаре бо номи "Таърихи қадимӣ" боқӣ мондааст. Ин асарро шарқшиноси франсавӣ Ш. Шефер "Таърихи Осиёи Марказӣ" ном гузошта, ба забони франсавӣ тарҷума ва дар Париж чоп кардааст.
|
Карим Девона
|
Карим Девона — шоир и мардумии тоҷик 1. Зиндагинома Карим Девона соли 1878 2 дар деҳкадаи Ҷуррак, ки дар даврони Аморати Бухоро тобеи амлокдории Қалъаи Ғозималики вилоятиҲисор буд, ба дунё омадааст. Карим Девона шуғли деҳқонию бофандагӣ дошт ва аз донишу адаб бархурдор буд. Бо мардуми фозили замонаш Абдуррасули Қубодиёнӣ, Толиби Афсонагӯй, Муллобобо, Муллоҳомид ва Муллоҷӯраи Ҳисорӣ, бо гурӯҳи бофандагони Қаратоғ, аз ҷумла Тағоймуроди Танбӯрӣ мутахаллис ба Хиҷил, Мирзонуъмони Мафтун рафту омад дошта, аз суҳбатҳои адабии онҳо баҳравар гаштааст. Ба шаҳрҳои Деҳнав, Тирмиз, Шаҳрисабз, Самарқанд, Бухоро, Қуқанд борҳо сафар карда, бо равшанфикрони замонаш тарҳи дӯстӣ афкандааст. Аз тарафи ҳокимони давр борҳо таъқиб шуда, соли 1910 барои ашъори зиддизамонавиаш ба зиндон уфтод ва мири Ҳисор ҳукми қатли ӯро эълом кард. Аммо зилзилаи Қаратоғ ба иҷрои ҳукм қонеъ шуд: мир онро ғазаби худо пиндошта шоирро аз ҳабс озод кард. Шоир худро ба "девонагӣ" зада, ҳукуматдорони замонашро рӯирост танқид карда ва мардумро ба таври худҷӯш бошад ҳам, ба мубориза даъват менамуд: Ман наям "Девона", номамро Карим бинҳодаанд, Лек аз дасти замона мекунам девонагӣ. Эй фақирон, як шавед бо ҳамдигар билиттифоқ, Чӯбу санг оред бар фарқи сари миру иноқ. Ашъор Карим Девона аз адабиёти классикӣ таъсири зиёде бардошта, эҷодиёти вай дар байни фолклор ва адабиёти хаттӣ меистад. Ӯ бештар шахсони алоҳида, ҳоким, миршаб, қозӣ, амини бозор ва ҳатто деҳқонони камбағалро, ки ба мансабдорон хушомад мезаданд, ба зери тозиёнаи танқид мегирад (шеърҳои "Ба шоҳ", "Надорам", "Магар гуноҳ аст?", "Мезананд девонаро", "Дар вафоти Абдулмаҷид", "Баҳс бо Муҳаммадалибои Ашқар", "Шӯриён бозор шуд", "Тӯйи калон дар Ҷуррак" ва ғайраҳо.). Карим Девона гоҳ аз фалак менолад (шеърҳои "Эй фалак", "Фалаки ситамгар", "Нолаи модар", "Ранги заъфарон") ва гоҳе дарун-дарун сӯхта, ғусса хӯрда, шикоят пеши кассе намебарад (шеърҳои "Надорам", "Магар гуноҳ аст?"). Вале дар ашъори давраи охираш ба муқобили шоҳу сохти амирӣ овози хешро баландтар кардааст (шеърҳои "Ба шоҳ", "Инсон ғулом намешавад", "Шӯриши Ҳисор" ва ғайра). Бедории фикрии Карим Девона ба туфайли суҳбатҳо бо равшанфикрон ва маорифпарварони давраш, саёҳатҳои ӯ ба шаҳрҳои гуногун пайдо шудааст. Карим Девона ба забони узбакӣ низ шеърҳо дорад. Пиромуни зиндагиву осори Карим Девона адиб ва донишманди тоҷик Ҳабибуллоҳ Назаров пажӯҳиш кардааст. Донишмандон И. Брагинский, Н. Маъсумӣ, З. Раҷабов дар боби вижагиҳои назми ӯ нақду баррасӣ кардаанд. Даргузашт Ӯ соли 1918 дар деҳаи Ҷурраки Ҳисор аз олам гузаштааст. Некдошт Соли 1988 ба ифтихори 110-солагии шоир дар ноҳияи Хуросон "Осорхонаи Карим-Девона" ифтитоҳ шуда, ҳамон сол бо ташаббуси масъулини ҳукумат ва ҷавонони фаъоли ноҳияи Рӯдакӣ дар деҳаи Шӯриён пайкараи шоир гузошта шуд. Инчунин, соли 1998 ба муносибати 120-солагии шоир пайкараи ӯ аз деҳаи Шӯриён ба маркази маъмурии ноҳияи Рӯдакӣ, шаҳраки Сомониён, назди Китобхонаи марказии ноҳия оварда, Осорхонаи таърихӣ-кишваршиносӣ ба номи Карим-Девона номгузорӣ шуд. Яке аз деҳаҳои шаҳраки Шарораи шаҳри Ҳисор низ номи Карим-Девонаро дорад.
|
Абусаъди Самъонӣ
|
Абусаъд Абдулкарим ибни Муҳаммади Самъонӣ (9 феврал 1113, Марв — 26 декабр 1166 1, Марв 2) — ҳофизи Қуръон, муҳаддис, фақеҳи шофеъӣ, адиб ва таърихнигори барҷастаи хуросонӣ. Зиндагинома Самъонӣ аз хонадони арабҳои муҳими Марв буд. Падараш (Абӯбакр) Самъонии сесоларо барои таҳсил ба шаҳри Нишопур бурд ва ӯ дар он ҷо маълумоти кофӣ гирифт. Самъонӣ бештарини умрашро барои ҷамъ кардани ривоятҳо ва маълумотҳои таърихию географӣ сарф кардааст. Ӯ ба Бағдод, Ҳалаб, Димишқ, Байтулмуқаддас, Ҳиҷоз, Хорезм, Бухоро, Исфаҳон, Куфа, Басра ва ғайра сафар кардааст. Ин сафарҳо барои навиштани асарҳои илмӣ ба Самъонӣ ёрӣ расонданд. Солҳои Самъонӣ дар Марв зиндагӣ карда, соҳиби унвони раиси шаҳр ва навоҳии он гардида, инчунин дар Мадраса дарс медодааст. Вале машғулияти асосии ӯ дар ин давра мураттаб сохтани маълумотҳои дар сафар ҷамъкардааш буд. Мувофиқи баъзе сарчашмаҳо Самъонӣ доир ба таърихи шаҳрҳои Бағдод, Марв, тарҷумаи ҳоли шайхҳо ва олимон 49 асар навиштааст. То замони мо фақат номи асарҳо омада расидаанд, ба истиснои "Китобу-л-ансоб".
|
Руслан Абдуллоев
|
Абдуллоев Руслан Абдуллоевич (7 марти 1944 1 — 30 январи 2002, Озарбойҷон) — футболбози шӯравӣ сармураббии озарбойҷонӣ. Ӯ ҳамчун ҳамлагар бозӣ мекард. Устоди варзиши ИҶШС. Мураббии шоистаи ҶШС Озарбойҷон. Вай яке аз беҳтарин мураббиён дар таърихи футболи Озарбойҷон дар давраи шӯравӣ ба шумор меравад 1.
|
Абулқосими Қушайрӣ
|
Абдулкарим ибни Ҳавозин Абулқосим Қушайрии Нишобурӣ (август 986,, Хуросон, Хилофати Аббосиён 3 2 — 30 декабр 1072 1 2, Нишопур, Хуросон, Хилофати Аббосиён) — сӯфӣ, ориф, файласуф, шоир, нависанда, мутакаллим, фақеҳ ва муфассири форс-тоҷик, муаллифи "Рисолаи Қушайрия", "ар-Рисола фӣ илм-ит-тасаввуф", "ал-Таҳбир фӣ илму-л-такбир" ва "Шарҳи асмоу-л-ҳусно".
|
Абдулкарими Хоразмӣ
|
Абдулкарими Хоразмӣ (соли таваллуд номаълум — вафот тахминан байни, Шероз) — хаттот, шоир ва донишманди форс-тоҷик, фарзанди Абдурраҳмони Хоразмӣ ва бародари Абдурраҳими Хоразмӣ. Зиндагинома Зодгоҳаш Шероз. Азбаски аҷдодаш аз Хоразм будаанд, тахаллуси "Хоразмӣ"-ро ихтиёр кардааст. Тибқи иттилооте ҳаёти Абдулкарими Хоразмӣ асосан дар Шероз гузаштааст. Аммо бархе бар ин ақидаанд, ки Абдулкарими Хоразмӣ замони ҳукумати Султон Яъқуби Оққуюнлу (ҳукмронӣ) дар Табрез иқомат доштааст. Абдулкарими Хоразмӣ аз овони бачагӣ ба хаттотӣ шуғл варзида, сипас дар ин пеша машҳур гаштааст. Бародари Абдулкарими Хоразмӣ Абдурраҳими Хоразмӣ низ хаттоти соҳибистеъдод будааст. Бино ба маълумоти муаллифи китоби "Гулистони ҳунар" Қозӣ Аҳмад сабку услуби хаттотии бародарон ба ҳам монандӣ доштааст. Ин ду хаттот дар ҳунари хаттотӣ падарашон — Абдурраҳмони Хоразмиро устоди худ шумурдаанд. Осор То замони мо намунаҳои осори хаттотии Абдулкарими Хоразмӣ расидаанд, ки аз маҳорати баланди ӯ дар навиштани хати настаълиқ шаҳодат медиҳанд. Бино ба маълумоти сарчашмаҳои таърихӣ Абдулкарими Хоразмӣ шогирдони зиёдеро тарбият намудааст, ки хаттот ва наққоши номӣ Муҳаммади Баққол яке аз онҳост. Абдулкарими Хоразмӣ ва бародараш табъи шоирӣ низ доштаанд. Намунаҳои китобати. Абдулкарими Хоразмӣ дар китобхонаҳои давлатии Истанбул, Теҳрон, Санкт-Петербург маҳфузанд.
|
Абдуллатиф
|
Абдулатиф — шоҳзодаи сулолаи Темуриён, писари Улуғбек. Зиндагинома Дар тарбияти Абдуллатиф бобояш Шоҳрух ва модаркалонаш Гавҳаршодбегим нақши муассире доштаанд. Абдуллатиф дар юришҳои султон бевосита ширкат дошта, пас аз марги Гавҳаршодбегим дар раъси сипоҳи темуриёни Ҳирот қарор дошт. Соли 1447 миёни Абдуллатиф ва шоҳзода Алоуддавла барои касби нуфуз дар Хуросон задухӯрд ба амал омад ва дар ҷанги Нишопур ба дасти рақибаш асир шуд. Абдуллатиф бо дахолати падараш аз асорат озод гардид ва ҳукумати вилояти Балхро соҳиб шуд. Абдуллатиф бо ҳадафи соҳиб шудан бар тахти Самарқанд бо ҳамдастии шоҳзодаи темурӣ Абулқосим Бобур ва бекҳои темурӣ алайҳи падараш Улуғбек қиём кард ва баъд аз муборизаи дусола дар деҳаи Димишқи Самарқанд соҳиби тахт шуд. Абдуллатиф дар таърих бо номи шоҳзодаи падаркуш маъруф аст. Бо ризояти ӯ падараш ва бародараш Абдулазиз Мирзо ба қатл расидаанд. Марг Абдуллатиф пас аз шаш моҳи салтанаташ ба тавассути навкари хоси Улуғбек ба исми Бобо Ҳусайн Баҳодур кушта шуд. Абдуллатиф шахси худхоҳу шуҳратпараст, вале дар айни замон аз ихлосмандони улум, таъриху фалсафаву илоҳиёт буд ва гоҳе дар шеър ҳам ҳунарозмоӣ кардааст. Адабиёт.
|
Абдуқодири Раҳим
|
Абдуқодири Раҳим (Абдуқодир Раҳимов январи 1961, Кафтархона, Восеъ, ҶШС Тоҷикистон) — шоири тоҷик. Зиндагинома Раҳимов Абдуқодир 17 январи соли 1961 дар деҳаи Кафтархонаи ноҳияи Восеъ ба дунё омадааст. Хатмкардаи Омӯзишгоҳи маданӣ-маърифатии ҷумҳуриявии ноҳияи Ленин ва факултети филологияи тоҷики УДТ. Фаъолияти корӣ Корманди телевизиони тоҷик, омӯзгори фанни забон ва адабиёти тоҷик дар ноҳияи Комсомолобод, хабарнигор, котиби масъули рӯзномаи "Мубориз"-и ноҳияи Восеъ, муҳаррири калон, мудири шуъбаи маҷаллаи "Фарҳанг", мухбири газета "Ҷумҳурият" буд. Аз соли 1999 мудири шуъбаи фарҳанги ҳамин нашрия. Фаъолияти эҷодӣ Фаъолияти эҷодии Абдуқодири Раҳим охири солҳои 80 садаи оғоз шуд. Беҳтарин намунаҳои осораш дар маҷмӯаҳои ашъор ва нигоштаҳои мансури "Дурӯғи шабнам", "Чароғи ошноӣ", "Ҷилваи як нола", "Нусхаи парешонӣ", "Рӯшноӣ", "Фиреби меҳр", "Хилвати Ойина", "Духтари афсонаҳо" гирд омадаанд. Мавзӯи ашъори Абдуқодири Раҳим васфи Ватан инсондӯстӣ, зебоиҳои табиати кишвар, ишқу ҷавонӣ, андешаҳои фалсафӣ дар бораи маънии зиндагӣ ва ғайра мебошанд. Ҷоизаҳо Абдуқодири Раҳим — дорандаи ҷоизаи Кумитаи ҷавонон, варзиш ва сайёҳии назди ҳумати ҶТ, узви ИЖ Тоҷикистон. Бо медали "Хидмати шоиста" сарфароз гардидааст. Аз соли 1994 узви ИН Тоҷикистон.
|
Абдуллатиф Дайфуллоҳ
|
Абдуллатиф Дайфуллоҳ (январи 1930 – 27 марти 2019) - афсари низомӣ ва сиёсатмадори яманӣ буд. Ӯ дар вилояти Ибб таваллуд шудааст. Ӯ ба артиши Яман пайваст ва дар Академияи ҳарбии Миср дар Қоҳира таълими ҳарбӣ гирифт ва дар он ҷо ҳамдардии носириро пайдо кард. Дар замони табаддулоти сентябри соли 1962 ӯ рутбаи генерал-майор дошт 1 ва дар артиши Яман хидмат мекард. 2 Вай дар замони ҳукмпонии президент Абдулло Ас-Салол, аз 26 апрели соли 1963 то 5 октябри соли 1963 сарвазири Ҷумҳурии Ямани Араб буд 3 Дайфуллоҳ дар моҳи январи соли 1975 низ ба ҳайси иҷрокунандаи вазифаи сарвазир нӯҳ рӯз кор кард. 3 Дайфуллоҳ моҳи марти соли 2019 дар синни 89-солагӣ даргузашт.
|
Абдулкарими Ҷилӣ
|
Абдулкарими Гелонӣ (маъруф ба Абдулкарим ибни Иброҳими Ҷилӣ;, Бағдод — 1428, ҳамон ҷо) — яке аз намояндагони машҳури тасаввуф. Зиндагинома Роҷеъ ба ҳаёт ва фаъолияти ӯ ба ҷуз чанд ишорае дар осораш ва нашри муқаддимаи асараш "Инсони комил" чизи дигаре маълум нест. Мувофиқи маълумоти тасвиршуда дар онҳо Абдулкарими Гелонӣ муриди суфии бузурги замонаш Шарафуддини Ҷабарутӣ будааст. Таълимот Таълимоти асосии фалсафию ирфонии ӯ дар китоби "Инсони комил" баён шудаанд. Афкори ирфонии Абдулкарими Гелонӣ аз ду қисмати асосӣ иборатанд. Дар қисмати аввал ҳастишиносӣ ва дар бахши дуюм масъалаҳои маърифати вуҷуди ҳақиқати илоҳӣ мавриди баррасӣ қарор гирифтаанд. Абдулкарими Гелонӣ муътақид аст, ки вуҷуди мутлақ яке беш нест ва ҳамаи касрати олам ваҳмӣ ва падидорист, зеро ҳақ ба унвони вуҷуди мутлақ худро дар ойина (мазҳараш) падидор мекунад ва иртиботу муносибати ҳаққу халқро барқарор месозад. Ҳақиқати мутлақ зотан (бинафсиҳӣ) вуҷуд дорад ва ҳеч тафсили лафзӣ наметавонад камолу зоти ӯро ифода кунад, онро танҳо ба воситаи олами моддӣ шинохтан мумкин аст. Зеро он танҳо як амри эътиборӣ (моҳият) нест, балки он воқеияти айниест, ки сурати хориҷии (зоҳирӣ) ҳақро мутаҷаллӣ месозад. Ба тариқи боз ҳам содатар касрату тақсимпазирӣ дар ҷаҳони моддӣ таҷаллии зоти илоҳӣ ҳастанд, айнан мисли он ки сифот дар таҳлили ниҳоӣ бо зот яке мебошанд. Дар фасли 57-и "Инсони комил" Абдулкарими Гелонӣ бо сароҳат тафаккурро ҳаюлои олам унвон кардааст. Ӯ мегӯяд: "Тафаккур ҳаёт ва рӯҳи олам аствуҷуд чизе нест, магар андеша, андеша реша ва маншаи ҳастӣ (вуҷуд) аст ва зотест, ки худо дар он яксара мутаҷаллӣ мешавад". Пас ҳастӣ (вуҷуд) чизе ҷуз андеша дар андеша нахоҳад буд ва аз тариқи ҳамин андеша ба зоту сифоти ҳақиқати мутлақ иттисол пайдо намудан мумкин аст. Аз ин нуқтаи назар, Абдулкарими Гелонӣ раҳмонияти (бахшандагии) илоҳиро аз таҷаллии зот ба асмову сифоте (асмо-ул-ҳусно) иборат медонад, ки онҳо хоси холиқанд ба мисли аҳадият, воҳидият, самадият ва ғайра (монанди ширинии шакар аз найшакар). Дар мартабаи илоҳият ҳақиқати мутлақ ба сифоте таҷаллӣ хоҳад кард, ки шомили ҳам сифоти холиқ ва ҳам сифоти махлуқ мебошад, ба мисли ҳаёт, илм, қудрат, ирода, калом, самъ, баср, ки ҳаққу халқ ҳар ду ин сифатҳоро доро мебошанд. Ҳамин масъаларо Абдулкарими Гелонӣ ба ибораи дигар, дар "Инсони комил" равшантар баён карда, аз ҷумла мегӯяд, ки Худо ҳаюлои олам аст, яъне Худо монанди обест, ки ҳақиқати ях аст ва ҷаҳон монанди ях аст, ки чизе ба ҷуз об нест (яъне худо дар сурати оби мунҷамид). Пас ҷаҳону худо як чиз ва ба ҳам муттаҳиданд. "Ҷаҳон чизе нест магар ях ва ях, бино ба назари мо, чизе нест, магар об. Лизо (бинобар он) эътиқоди мо ин аст, ки яху об ҳар ду якеанд". Аз ҳамин нуқта таълимоти маърифатии Абдулкарими Гелонӣ оғоз шудааст. Инсон, ки дар вуҷудаш отифаи илоҳиро ба унвони нафс (рӯҳ) дорад, бояд ҳақиқатро дарк кунад, зеро ҳақиқат воҳид аст ва огоҳӣ аз ин воҳиди ҳақиқӣ, ба фикри Абдулкарими Гелонӣ ба инсон ногаҳон зоҳир намешавад. Инсон қодир нест, ки ҳамаи ҳақоиқи илоҳиро дар замони валодату балоғат дарёбад. Ӯ танҳо дар натиҷаи тай намудани маротиби суудӣ ба сӯи ҳақиқат метавонад зоти Бори таолоро дарк кунад. Барои чунин амал Абдулкарими Гелонӣ чаҳор мартабаи мухталифро дар "Инсони комил" пешниҳод намудааст: Ӯ комил мешавад ва мазмуну мундариҷаи Инсони комил аз ҳамин иборат аст. Албатта, ин мухтасари таълимоти Абдулкарими Гелонӣ дар бораи инсони комил аст, ки дар китобаш ба он обу ранги бадеию ирфонӣ бахшида, ба мисолу муқоисаҳои матолиби ҷолиби зинаҳои нузулию суудӣ онро устокорона ба қалам додааст ва иртиботи ногусастании ҳақу холиқ ва худову инсонро шарҳу тафсир намудааст. Аз ҷумла, ӯ гуфта, ки Инсони комил қутбест, ки сипеҳри вуҷуд аз оғоз то анҷом дар меҳвари ӯ мечархад. Он дар шеваҳои гуногуни таълимоти орифон ҷомаҳои гуногун ба тани мавзуни худ пӯшида, бо номҳои гуногун арзи вуҷуд намудааст. Чандин масъалаҳои ҳошиявии марбут ба ҳамин масъала низ дар асари Абдулкарими Гелонӣ "Инсони комил" матраҳ шудаанд. Осор Аз Абдулкарими Гелонӣ ба рӯзгори мо ду асар бо номҳои "Ал-инсон-ул-комил фӣ маърифат ил-авохир ва-л-авоил" ва "Арбаин маротиб" омада расидаанд.
|
Абдуллатиф Дайфуллоҳ
|
Абдуллатиф Дайфуллоҳ (январи 1930 – 27 марти 2019) - афсари низомӣ ва сиёсатмадори яманӣ буд. Ӯ дар вилояти Ибб таваллуд шудааст. Ӯ ба артиши Яман пайваст ва дар Академияи ҳарбии Миср дар Қоҳира таълими ҳарбӣ гирифт ва дар он ҷо ҳамдардии носириро пайдо кард. Дар замони табаддулоти сентябри соли 1962 ӯ рутбаи генерал-майор дошт 1 ва дар артиши Яман хидмат мекард. 2 Вай дар замони ҳукмпонии президент Абдулло Ас-Салол, аз 26 апрели соли 1963 то 5 октябри соли 1963 сарвазири Ҷумҳурии Ямани Араб буд 3 Дайфуллоҳ дар моҳи январи соли 1975 низ ба ҳайси иҷрокунандаи вазифаи сарвазир нӯҳ рӯз кор кард. 3 Дайфуллоҳ моҳи марти соли 2019 дар синни 89-солагӣ даргузашт.
|
Абдулкарими Ҷилӣ
|
Абдулкарими Гелонӣ (маъруф ба Абдулкарим ибни Иброҳими Ҷилӣ;, Бағдод — 1428, ҳамон ҷо) — яке аз намояндагони машҳури тасаввуф. Зиндагинома Роҷеъ ба ҳаёт ва фаъолияти ӯ ба ҷуз чанд ишорае дар осораш ва нашри муқаддимаи асараш "Инсони комил" чизи дигаре маълум нест. Мувофиқи маълумоти тасвиршуда дар онҳо Абдулкарими Гелонӣ муриди суфии бузурги замонаш Шарафуддини Ҷабарутӣ будааст. Таълимот Таълимоти асосии фалсафию ирфонии ӯ дар китоби "Инсони комил" баён шудаанд. Афкори ирфонии Абдулкарими Гелонӣ аз ду қисмати асосӣ иборатанд. Дар қисмати аввал ҳастишиносӣ ва дар бахши дуюм масъалаҳои маърифати вуҷуди ҳақиқати илоҳӣ мавриди баррасӣ қарор гирифтаанд. Абдулкарими Гелонӣ муътақид аст, ки вуҷуди мутлақ яке беш нест ва ҳамаи касрати олам ваҳмӣ ва падидорист, зеро ҳақ ба унвони вуҷуди мутлақ худро дар ойина (мазҳараш) падидор мекунад ва иртиботу муносибати ҳаққу халқро барқарор месозад. Ҳақиқати мутлақ зотан (бинафсиҳӣ) вуҷуд дорад ва ҳеч тафсили лафзӣ наметавонад камолу зоти ӯро ифода кунад, онро танҳо ба воситаи олами моддӣ шинохтан мумкин аст. Зеро он танҳо як амри эътиборӣ (моҳият) нест, балки он воқеияти айниест, ки сурати хориҷии (зоҳирӣ) ҳақро мутаҷаллӣ месозад. Ба тариқи боз ҳам содатар касрату тақсимпазирӣ дар ҷаҳони моддӣ таҷаллии зоти илоҳӣ ҳастанд, айнан мисли он ки сифот дар таҳлили ниҳоӣ бо зот яке мебошанд. Дар фасли 57-и "Инсони комил" Абдулкарими Гелонӣ бо сароҳат тафаккурро ҳаюлои олам унвон кардааст. Ӯ мегӯяд: "Тафаккур ҳаёт ва рӯҳи олам аствуҷуд чизе нест, магар андеша, андеша реша ва маншаи ҳастӣ (вуҷуд) аст ва зотест, ки худо дар он яксара мутаҷаллӣ мешавад". Пас ҳастӣ (вуҷуд) чизе ҷуз андеша дар андеша нахоҳад буд ва аз тариқи ҳамин андеша ба зоту сифоти ҳақиқати мутлақ иттисол пайдо намудан мумкин аст. Аз ин нуқтаи назар, Абдулкарими Гелонӣ раҳмонияти (бахшандагии) илоҳиро аз таҷаллии зот ба асмову сифоте (асмо-ул-ҳусно) иборат медонад, ки онҳо хоси холиқанд ба мисли аҳадият, воҳидият, самадият ва ғайра (монанди ширинии шакар аз найшакар). Дар мартабаи илоҳият ҳақиқати мутлақ ба сифоте таҷаллӣ хоҳад кард, ки шомили ҳам сифоти холиқ ва ҳам сифоти махлуқ мебошад, ба мисли ҳаёт, илм, қудрат, ирода, калом, самъ, баср, ки ҳаққу халқ ҳар ду ин сифатҳоро доро мебошанд. Ҳамин масъаларо Абдулкарими Гелонӣ ба ибораи дигар, дар "Инсони комил" равшантар баён карда, аз ҷумла мегӯяд, ки Худо ҳаюлои олам аст, яъне Худо монанди обест, ки ҳақиқати ях аст ва ҷаҳон монанди ях аст, ки чизе ба ҷуз об нест (яъне худо дар сурати оби мунҷамид). Пас ҷаҳону худо як чиз ва ба ҳам муттаҳиданд. "Ҷаҳон чизе нест магар ях ва ях, бино ба назари мо, чизе нест, магар об. Лизо (бинобар он) эътиқоди мо ин аст, ки яху об ҳар ду якеанд". Аз ҳамин нуқта таълимоти маърифатии Абдулкарими Гелонӣ оғоз шудааст. Инсон, ки дар вуҷудаш отифаи илоҳиро ба унвони нафс (рӯҳ) дорад, бояд ҳақиқатро дарк кунад, зеро ҳақиқат воҳид аст ва огоҳӣ аз ин воҳиди ҳақиқӣ, ба фикри Абдулкарими Гелонӣ ба инсон ногаҳон зоҳир намешавад. Инсон қодир нест, ки ҳамаи ҳақоиқи илоҳиро дар замони валодату балоғат дарёбад. Ӯ танҳо дар натиҷаи тай намудани маротиби суудӣ ба сӯи ҳақиқат метавонад зоти Бори таолоро дарк кунад. Барои чунин амал Абдулкарими Гелонӣ чаҳор мартабаи мухталифро дар "Инсони комил" пешниҳод намудааст: Ӯ комил мешавад ва мазмуну мундариҷаи Инсони комил аз ҳамин иборат аст. Албатта, ин мухтасари таълимоти Абдулкарими Гелонӣ дар бораи инсони комил аст, ки дар китобаш ба он обу ранги бадеию ирфонӣ бахшида, ба мисолу муқоисаҳои матолиби ҷолиби зинаҳои нузулию суудӣ онро устокорона ба қалам додааст ва иртиботи ногусастании ҳақу холиқ ва худову инсонро шарҳу тафсир намудааст. Аз ҷумла, ӯ гуфта, ки Инсони комил қутбест, ки сипеҳри вуҷуд аз оғоз то анҷом дар меҳвари ӯ мечархад. Он дар шеваҳои гуногуни таълимоти орифон ҷомаҳои гуногун ба тани мавзуни худ пӯшида, бо номҳои гуногун арзи вуҷуд намудааст. Чандин масъалаҳои ҳошиявии марбут ба ҳамин масъала низ дар асари Абдулкарими Гелонӣ "Инсони комил" матраҳ шудаанд. Осор Аз Абдулкарими Гелонӣ ба рӯзгори мо ду асар бо номҳои "Ал-инсон-ул-комил фӣ маърифат ил-авохир ва-л-авоил" ва "Арбаин маротиб" омада расидаанд.
|
Абдулатифи Филалӣ
|
Абдуллатиф Филалӣ ё Абдулатифи Филалӣ (26 январи 1928, Фес, Марокаш — 20 марти 2009, Париж, Фаронса) — сиёсатмадори Марокаш, сарвазири Марокаш. Зиндагинома 26 январи соли 1928 дар шаҳри Фес таваллуд шудааст. Вазири корҳои хориҷии Марокаш (1985 – 2000), сарвазири Марокаш (25 майи 1994 – 4 феврали 1998) буд. Вазифаи дипломатии ӯ дар солҳои гуногун ба таври гуногун номида мешуд, масалан апрели 1985 - 11 августи 1992 Вазири корҳои хориҷӣ, ҳамкорӣ ва иттилоот. Ӯ падари Фуад Филалӣ, шавҳари собиқи Лалла Марям, духтари шоҳи собиқ Ҳасани ва хоҳари калонии шоҳ Муҳаммади мебошад. Вай 20 марти соли 2009 дар бемористони Антуан Беклер дар канори Пориси Кламарт Фаронса дар синни 81-солагӣ аз бемории қалб даргузашт. Адабиёт.
|
Абдуллатифи Балхӣ
|
Абдуллатифи Балхӣ (соли таваллуд ва вафот номаълум) — шоири тоҷик (асри 10). Зиндагинома Бино ба маълумоти тазкиранависон, дар ашъори ӯ эҷодиёти даҳанакии халқ ва забони гуфтугӯӣ таъсири зиёд дорад. Аз мероси адабии Абдуллатифи Балхӣ достони "Иброҳими Адҳам" боқӣ мондааст, ки дар он қиссаю ривоят ва каромату хориқулодоти яке аз намояндагони бузурги тасаввуфи ибтидоӣ – Иброҳими Адҳам гирдоварӣ шудаанд.
|
Абдуллатифи Ҳисорӣ
|
Абдуллатифи Ҳисорӣ (қарни) — хушнавис ва хаттоти тоҷик. Зиндагинома Зодгоҳаш Ҳисор. Бештар ба сайёҳӣ шуғл варзидааст. Дар шаҳрҳои гуногун аз устодони хушнавис таълим гирифтааст. Абдуллатифи Ҳисорӣ дар ибтидо услуби хати ороишии Намадии Ҳиндиро пазируфта, онро ба хубӣ омӯхтааст. Баъдтар услуби хатти Зиёи Хуҷандиро қабул кард. Китобати Абдуллатифи Ҳисорӣ хеле эътибор доштааст, ки хушнависи хуҷандӣ Мирзо Ҳошими Хуҷандӣ ба он баҳои баланд додаст. Хаттотони маъруфи он замон Абдулғаффор Махдуми Булбул ва Турдиалӣ аз ҷумлаи шогирдони Абдуллатифи Ҳисорӣ мебошад. Хати зебо ва моҳирона китобатшудаи сақфи бинои ҳозираи Музейи Қӯқанд (арки собиқ) ба қалами ӯ тааллуқ дорад.
|
Абдуллатифи Аббосӣ
|
Абдуллатиф ибни Абдуллоҳи Кабири Аббосии Яздии Гуҷаротӣ — луғатнавис ва адиби форсизабони Ҳиндустон. Зиндагинома Дар зодгоҳаш касби камол намуда, сипас ба Ҳиндустон рафт ва дар он ҷо кору зиндагӣ кард. Дар ҷавонӣ аз маҳзари Муҳаммад Сӯфии Мозандаронӣ баҳра бурда ва бо ӯ дар истикбоб ва муқобилаи тазкираи "Бутхона" ҳамкорӣ доштааст. Аббосӣ ба ин асар, ки танҳо аз намунаҳои ашъор иборат буд, шарҳи ҳоли шоиронро афзудааст. Аз ҷумлаи корҳои муътабар ва эътирофшудаи Абдуллатифи Яздӣ фарҳанги тафсириест бо номи "Латоифу-л-луғот". Ин асар фарҳанги тафсирии вожаҳои "Маснавии маънавӣ"-и Ҷалолуддини Румӣ мебошад. Тамоми калимаҳои "Маснавии маънавӣ" ба кадом забоне, ки тааллуқ дошта бошанд, дар ин асар ташреҳ шудаанд. Асарҳои дигари лексикографӣ, аз ҷумла "Латоиф-ул-ҳақоиқ", "Шарҳи Ҳадиқат-ул-ҳақиқа"-и Саноӣ ба қалами Абдуллатифи Яздӣ тааллуқ доранд.
|
Абдуллатифи Аббосӣ
|
Абдуллатиф ибни Абдуллоҳи Кабири Аббосии Яздии Гуҷаротӣ — луғатнавис ва адиби форсизабони Ҳиндустон. Зиндагинома Дар зодгоҳаш касби камол намуда, сипас ба Ҳиндустон рафт ва дар он ҷо кору зиндагӣ кард. Дар ҷавонӣ аз маҳзари Муҳаммад Сӯфии Мозандаронӣ баҳра бурда ва бо ӯ дар истикбоб ва муқобилаи тазкираи "Бутхона" ҳамкорӣ доштааст. Аббосӣ ба ин асар, ки танҳо аз намунаҳои ашъор иборат буд, шарҳи ҳоли шоиронро афзудааст. Аз ҷумлаи корҳои муътабар ва эътирофшудаи Абдуллатифи Яздӣ фарҳанги тафсириест бо номи "Латоифу-л-луғот". Ин асар фарҳанги тафсирии вожаҳои "Маснавии маънавӣ"-и Ҷалолуддини Румӣ мебошад. Тамоми калимаҳои "Маснавии маънавӣ" ба кадом забоне, ки тааллуқ дошта бошанд, дар ин асар ташреҳ шудаанд. Асарҳои дигари лексикографӣ, аз ҷумла "Латоиф-ул-ҳақоиқ", "Шарҳи Ҳадиқат-ул-ҳақиқа"-и Саноӣ ба қалами Абдуллатифи Яздӣ тааллуқ доранд.
|
Абдуллатифи Ӯротеппагӣ
|
Абдуллатифи Ӯротеппагӣ (Мавлоно Абдуллатифи Мастчоҳии Ӯротеппагӣ; асри 16) — шоирва мударриси форс-тоҷик. Зиндагинома Зодгоҳаш Кӯҳистони Масчо. Барои такмили дониш ба ӯротеппа рафта, дар мадрасаи Кӯкгунбаз таҳсил кард. Пас аз хатми таҳсил ба мударрисӣ машғул шуд. Мувофиқи маълумоти тазкираҳо дар солҳои охири умраш ба Тошканд рафт ва дар он ҷо вафот кард. Дар манбаъҳои адабӣ аз муносибати дӯстонаи Абдуллатиф ба Гармии Ӯротеппагӣ маълумот дода шудааст. Аз Абдуллатиф абёти пароканда ба тавассути тазкираҳову баёзҳо то замони мо расидаанд.
|
Абдуллатифи Аббосӣ
|
Абдуллатиф ибни Абдуллоҳи Кабири Аббосии Яздии Гуҷаротӣ — луғатнавис ва адиби форсизабони Ҳиндустон. Зиндагинома Дар зодгоҳаш касби камол намуда, сипас ба Ҳиндустон рафт ва дар он ҷо кору зиндагӣ кард. Дар ҷавонӣ аз маҳзари Муҳаммад Сӯфии Мозандаронӣ баҳра бурда ва бо ӯ дар истикбоб ва муқобилаи тазкираи "Бутхона" ҳамкорӣ доштааст. Аббосӣ ба ин асар, ки танҳо аз намунаҳои ашъор иборат буд, шарҳи ҳоли шоиронро афзудааст. Аз ҷумлаи корҳои муътабар ва эътирофшудаи Абдуллатифи Яздӣ фарҳанги тафсириест бо номи "Латоифу-л-луғот". Ин асар фарҳанги тафсирии вожаҳои "Маснавии маънавӣ"-и Ҷалолуддини Румӣ мебошад. Тамоми калимаҳои "Маснавии маънавӣ" ба кадом забоне, ки тааллуқ дошта бошанд, дар ин асар ташреҳ шудаанд. Асарҳои дигари лексикографӣ, аз ҷумла "Латоиф-ул-ҳақоиқ", "Шарҳи Ҳадиқат-ул-ҳақиқа"-и Саноӣ ба қалами Абдуллатифи Яздӣ тааллуқ доранд.
|
Абдуллатифи Ҷомӣ
|
Абдуллатифи Ҷомӣ (1; асри 16) — шоир ва сӯфии форс-тоҷик. Зиндагинома Дар зодгоҳаш шаҳри Ҷом таҳсил намуда, ба камол расидааст. Аз авлоди Аҳмади Ҷомӣ буд. Бино ба маълумоти сарчашмаҳо Абдуллатифи Ҷомӣ аз улуми мутадовили замон — адабиёт, фиқҳ, иншо, забони арабӣ ва ғайра баҳраманд гардида, дар муҳити худ шуҳрати зиёде доштааст. Барои такмили таҳсил ба кишварҳои Шарқ сафар карда, бо аҳли илму адаб ҳамсуҳбат шудааст. Дар як байташ мегӯяд: Мувофиқи маълумоти тазкиранигори садаи Хоҷа Ҳасани Нисории Бухороӣ ("Музаккир-ул-аҳбоб") Абдуллатифи Ҷомӣ ба туркӣ низ шеър мегуфтааст. Абдуллатифи Ҷомӣ бо нигоштаҳои худ дар адабиёти тоҷики садаи мақоми баланд дорад. Рубоии зерин аз ӯст:.
|
Абдуллатифи Шуштарӣ
|
Абдуллатифи Шуштарӣ — сайёҳ ва муаррих и форс-тоҷик. Зиндагинома Абдуллатифи Шуштарӣ охири садаи ба мамолики Эрону Ироқ, Арабистону Ҳиндустон сафар карда, хотироташро дар асаре бо унвони "Туҳфату-л-олам", ҷанги байни Эрону Россия, ҳукмронии англисҳо дар Ҳиндустон, истилои Миср аз тарафи франсавиҳо ва оид ба таърих ва географияи садаи Англия, Россия ва Америка маълумоти пурарзиш медиҳад.
|
Абдуллатифхон
|
Абдуллатифхон — шашумин ҳокими ӯзбек 1 аз сулолаи Шайбониён дар хонигарии Бухоро. Ҳукмрониаш солҳои. Ҳукмронӣ Дар Самарқанд баъди вафоти Абдуллоҳхони Шайбонӣ (1539 – 40) ба тахт нишаст. Ҳамин вақт намояндаи дигари сулолаи Шайбониён Абдулазизхон (1540 – 49) дар Бухоро худро хон эълон кард. Дар натиҷа дар Мовароуннаҳр дуҳокимиятӣ рӯй дод. Абдуллатифхон соли 1551 ҳамроҳи ҳокими Тошкент Наврӯз Аҳмадхон ба муқобили ҳокими Кармина Искандархон лашкар кашид, вале дар корзор аз Абдуллоҳхони (писари Искандархон) шикаст хӯрд. Аз давраи ҳукмронии Шайбониён дар Осиёи Миёна чанд ёдгории меъморие боқӣ мондааст, ки баъзеи онҳоро ба Абдуллатифхон нисбат медиҳанд. Яке аз онҳо Кӯкгунбази ӯротеппа аст.
|
Абдулло (деҳа, н. Балхӣ)
|
Абдулло — деҳа дар ҷамоати деҳоти Навободи ноҳияи Ҷалолиддин Балхӣ. Аз Абдулло то маркази ҷамоат 1 км, то маркази ноҳия 20 км. Аҳолиаш 1675 нафар, тоҷикон.
|
Абдулло Ёрмуҳаммадов
|
Абдулло Ёрмуҳаммадов (машҳур ба Абдулло-командир ноябр 1896, Ноҳияи Пахтаарал — 21 сентябр 1940, Олмотӣ) — ходими давлатӣ, яке аз фаъолони муборизаи зидди ҳаракати зиддиинқилобӣ, аввалин вазири корҳои дохилии Тоҷикистон 1. Зиндагинома Хатмкардаи Омӯзишгоҳи чорсолаи Самарқанд. Котиб-тарҷумони идораи уезди Каттақӯрғон, сардори идораи милисаи ш. Каттақӯрғон, раиси Комиҷроияи Шӯрои вакилони меҳнаткашон ва ваколатдори мубориза бар зидди ҳаракати зиддиинқилобӣ дар уезди Каттақӯрғон, раиси Комиҷроияи вилояти Самарқанд, муовини Комиссари мардумии корҳои дохилии Ҷумҳурии Мухтори Шӯравии Сотсиалистии Туркистон, Комиссари корҳои дохилии Ҷумҳурии Мухтори Туркистон, сардори Экспедитсияи Қизилқум, Комиссари мардумии корҳои дохилаи ҶМШС Тоҷикистон (14.12.19241927). Солҳои 19271940 дар мақомоти роҳбарии Қазоқистон: ҷонишини Комиссари мардумии савдо, раиси Комиҷроияи шӯроҳои ҳавза ва шаҳри Семипалатинск, раиси Комиҷроияи шаҳри Алма-Ато, сардори хоҷагии об, Комиссари мардумии адлия, сарарбитри Комиҷроияи вилояти Қазоқистони Ҷанубӣ. Ҷоизаҳо Бо се ордени Байрақи Сурхи Ҷумҳурии Халқии Шӯравии Бухоро (1923, 1924, 1926) қадр шудааст. Некдошт Яке аз кӯчаҳои шаҳри Душанбе ба хотираи Абдулло Ёрмуҳаммадов Абдулло-командир номгузорӣ шудааст.
|
Абдулло Абдурауфов
|
Ҳунарпешаи хидматнишондодаи ҶШС Тоҷикистон Абдулло Абдурауфов — сарояндаи операи тоҷик, Ҳунарпешаи хизматнишондодаи ҶШС Тоҷикистон, Зиндагинома Абдулло Абдулғафурович Абдурауфов 27 декабри соли 1928 дар гузари Қӯшҳавзи шаҳри Самарқанд ба дунё омадааст. Факултети филологии ИДП Самарқанд, шуъбаи миллии Консерваторияи давлатии Москва ба номи П. И. Чайковский ва Консерваторияи давлатии Тошканд ба номи Мухтор Ашрафӣро хатм намудааст. Сарояндаи яккахони Филармонияи давлатии Тошканд ба номи Қорӣ Ёқубов, сарояндаи Театри опера ва балети ба номи А. Навоии Ӯзбекистон, Театри давлатии академии опера ва балети ба номи Садриддин Айнӣ, ФДТ ва Театри операи шаҳри Самарқанд. Ба шаҳрҳои гуногуни собиқ Иттифоқи Шӯравӣ ва мамлакатҳои хориҷӣ, аз ҷумла Ироқ, Афғонистон, Финляндия, Олмон, Дания сафари ҳунарӣ кардааст. Образҳои саҳнавӣ Дар саҳнаи театрҳои Тоҷикистон ва Ӯзбекистон дар операҳо бештар аз 20 партияро иҷро кардааст. Дар саҳнаи Театри опера ва балети ба номи А.Навоии Ӯзбекистон: дар Театри давлатии академии опера ва балети ба номи Садриддин Айнӣ: Суруд ва романсҳои оҳангсозони тоҷик, сурудҳои халқҳои Шарқ, рус ва Ғарб, ҳамчунин мусиқии классмкии вокалӣ ва ғайра дар репертуари ӯ мавқеи хос доштанд. Дар театрҳои Самарқанд ва Тошканд, низ дар чанд опера ба саҳна баромадааст. 1 Мукофот ва ҷоизаҳо Ҷоизадори Фестивали умумиҷаҳонии ҷавонон ва донишҷӯён (Москва, 1957), Озмуни умумииттифоқии вокалистон (Москва, 1957) ва Озмуни умумииттифоқии вокалистон ба номи М. И. Глинка (Москва, 1964).
|
Абдулло Абдулвосиев
|
Абдулло Абдулвосиев (1922, деҳаи Қӯзибегӣ, Орҷоникидзеобод — 19 майи 1968, ҳамон ҷо) — Қаҳрамони Меҳнати Сотсиалистӣ. Зиндагинома Хатмкардаи Омӯзишгоҳи педагогии шаҳри Орҷоникидзеобод. Иштирокчии Ҷанги Бузурги Ватанӣ. Нозири комитети Ҳизби Коммунистӣ, раиси комиҷроияи Шӯрои депутатҳои халқии ноҳия, директори идораи қабули ғалла, мудири шуъбаи раёсати "Тоҷикплодоовош"-и назди Шӯрои Вазирони ҶШС Тоҷикистон буд. Вакили Шӯрои Олии ҶШС Тоҷикистон (даъвати 6). Ордену медалҳо Бо ордени Ленин ва медалҳо сарфароз гардидааст.
|
Абдуллоҳ Гул
|
ҷоизаи Абдуллоҳ Гул — сиёсатмадори президенти Туркия (аз 28 августи 2007 то 28 августи 2014). Қабл аз он - сарвазири Туркия, баъдан муовини 1-уми сарвазир ва вазири корҳои хориҷӣ. Вай ҷонибдори ҳамгироии аврупоии Туркия, талошҳои зиёде ба харҷ дод, то кишвараш тавонист музокирот дар бораи пайвастани Туркия ба Иттиҳоди Аврупо ро оғоз кунад. Дар баробари ин, вайро пайрави арзишҳои исломӣ медонанд. Президент Моҳи май Раҷаб Эрдуғон нахуствазир Абдуллоҳ Гулро номзади аслии ҳизби ҳоким дар интихоботи президентии соли 2007 эълон кард. Ин тазоҳуроти аҳзоби мухолифро ба бор овард, ки аз номзадии Гул, ки ҳамчун "исломгаро" шӯҳрат дошт, комилан қаноатманд набуданд. Аҳзоби мухолиф тасмим гирифтанд, ки ба далели надоштани кворум раъйи президентро бойкот кунанд ва интихоботро беэътибор эълон кунанд. Дар шаҳрҳои бузург алайҳи пешниҳоди Гул ба мақоми президентӣ ва дифоъ аз низоми дунявии Туркия раҳпаймоиҳои эътирозӣ баргузор шуданд. Сардори штаби генералй Я. Буюканит аз эътирозгарон пуштибонӣ кард ва гуфт, ки дар сурати таҳдид ба низоми дунявӣ артиш омода аст дахолат кунад. Зери фишори густарда Абдуллоҳ Гул аз номзадии худ даст кашид. Моҳи июл дар Туркия интихоботи порлумонӣ баргузор шуд, ки дар он Ҳизби Адолат ва Рушд ба раҳбарии Раҷаб Тайиб Ардуғон пирӯзии комил ба даст овард. Парлумони тозатаъсис ба номзадии президент овоз дод. Дар як овоздиҳии такрории рӯзи 28 августи 2007 Гул раисиҷумҳур интихоб шуд ва худи ҳамон рӯз ба курсии худ нишаст. 28 августи 2014 ӯ курсии президентии кишварро тарк карда, ваколатҳоро ба нахуствазир Раҷаб Тайиб Эрдуғон вогузор кард, ки дар интихоботи 10 август и соли 2014 пирӯз шуда буд. Ҳаёти шахсӣ Соли 1980 бо Хайруниссо Озюрт, ки ҷияни ӯ буд 5, издивоҷ кард ва ҳамсарони Гул соҳиби се фарзанд - писарон Аҳмад Мунир ва Маҳмад Эмре ва духтар Кубра шуданд. Унвонхои фахрй Пайвандҳо.
|
Абдулло Имомов
|
Абдулло Асадуллоевич Имомов (21.05.1970, д. Ситораи сурхи н. Абдураҳмони Ҷомӣ) – ҷуғрофияшинос, номзади илмҳои география. Зиндагинома Абдулло Имомов солҳои 1987 – 1993 дар Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи С. Айнӣ таҳсил намуда, онро бо ихтисоси география хатм кардааст. Солҳои 1988 - 1989 дар сафҳои Артиши Шравӣ хизмат кардааст. Давоми солҳои 1993 – 2006 ба ҳайси роҳбари ташкилоти наврасон ва ҷавонон, муаллими фанни география, биологияи мактаби миёнаи 16-и н. А. Ҷомӣ ва мактабҳои миёнаи 3 ва 5-и ш. Роғун кор кардааст. Соли 2004 категорияи олии омзгорир ба даст овардааст. Аз соли 2006 то ин ҷониб ҳамчун муаллим, муаллими калони кафедраи географияи умумӣ (географияи табиӣ)- и факултети география дар Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи С. Айнӣ мекунад. Ҳамчунин, дар ин давом соли 2008 ба ҳайси раиси Шурои кураторони Донишгоҳи давлатии омзгории Тоҷикистон ба номи С. Айнӣ фаъолият кардааст. Муаллифи чандин мақолаҳои илмӣ, китобҳои дарсӣ ва дастурҳои методиву таълимӣ. Соли 2021 дар мавзуи "Хусусиятҳои ташаккулёбӣ, инкишоф ва фаъолияти ҳавзҳо дар шароити Ҷанубу арбии Тоҷикистон рисолаи номзадӣ ҳимоя кардааст. Осор Пайвандҳо Энсиклопедияи Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи С. Айнӣ.
|
Абдулло Букарам, Ҷр.
|
Абдулло Хайне Букарам Пулей (марти 1982, Гуайякил, Эквадор) — футболбози эквадорӣ.
|
Абдулло Давлатов
|
Абдулло Давлатов - Аълочии маорифи ҷумҳурӣ, директори мактаби 10 деҳаи Қалъаи Шоҳи ҷамоати деҳоти Навдеҳ ноҳияи Рашт.
|
Абдулло Ашӯров
|
Ашуров Абдулло Дустмухамедович (1904, Хуҷанд — 23.11.1976, Душанбе) — рассоми тоҷик. Хатмкардаи Омӯзишгоҳи рассомии шаҳри Тошканд ва Академияи рассомии шаҳри Ленинград. Фаъолияти эҷодии А. Ашӯров асосан портретнигорист. Портрети маорифпарвар Беҳбудӣ, шоир Мирмуллоев, ҳунарпеша Аброр Ҳидоятов ва ғ. аз ҷумлаи офаридаҳои солҳои аввали эҷодиёти ӯянд. "Автопортрет"-и ӯ, ки соли 1940 кашида шудааст, аз намунаи беҳтарини портретҳои офаридааш мебошад. Рассом ғайр аз портретнигорӣ мусаввараҳои гуногунжанру рангинмавзӯъро низ офаридааст, ки дар ҳар давру замон ҳадафи иҷтимоию сиёсии худро доштаанд. Соли 1944 А. Ашӯров мусаввараи "Ба ивази ҷанговарон"-ро эҷод мекунад, ки дар он як саҳнаи ниҳоят пурҳаяҷони зиндагии мардуми ақибгоҳи солҳои ҷангтабиӣ ва дилчасп тасвир ёфтааст. Рассом ғайр аз тасвири мавзӯъ ва мазмунҳои замонавӣ (Аълочиёни синфи "5", 1947, Музейи халқҳои Шарқ, шаҳри Маскав; "Портрети муаллим", 1955, Музейи кишваршиносии Хуҷанд; "Гӯсфандони ҳисорӣ",1947; "Пахтакорони Восеъ", 1971; "Қӯтоспарварон") ба мавзӯъҳои таърихӣ низ рӯ оварда, мусаввараҳои зебо офаридааст. А. Ашӯров ширкаткунандаи намоишҳои гуногуни байналмилалист. Бо медалҳо сарфароз гардидааст. Узви ИР ИҶШС (аз соли 1945).
|
Абдулло Букарам
|
Абдулло Хайме Букарам Ортис (феврал 1952 (1952-02-04), Гуаякил) — арбоби давлатӣ ва сиёсии Эквадор, Президенти Эквадор дар солҳои 1996-1997. Дар давраи президентӣ ӯ лақаби Эл Локо (девона)-ро дошт 2; аз сӯи Конгресси Миллии Эквадор дар соли 1997 бо иттиҳоми маъюби равонӣ ба импичмент эълон карда шуд. 2.
|
Абдулло Имомов
|
Абдулло Асадуллоевич Имомов (21.05.1970, д. Ситораи сурхи н. Абдураҳмони Ҷомӣ) – ҷуғрофияшинос, номзади илмҳои география. Зиндагинома Абдулло Имомов солҳои 1987 – 1993 дар Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи С. Айнӣ таҳсил намуда, онро бо ихтисоси география хатм кардааст. Солҳои 1988 - 1989 дар сафҳои Артиши Шравӣ хизмат кардааст. Давоми солҳои 1993 – 2006 ба ҳайси роҳбари ташкилоти наврасон ва ҷавонон, муаллими фанни география, биологияи мактаби миёнаи 16-и н. А. Ҷомӣ ва мактабҳои миёнаи 3 ва 5-и ш. Роғун кор кардааст. Соли 2004 категорияи олии омзгорир ба даст овардааст. Аз соли 2006 то ин ҷониб ҳамчун муаллим, муаллими калони кафедраи географияи умумӣ (географияи табиӣ)- и факултети география дар Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи С. Айнӣ мекунад. Ҳамчунин, дар ин давом соли 2008 ба ҳайси раиси Шурои кураторони Донишгоҳи давлатии омзгории Тоҷикистон ба номи С. Айнӣ фаъолият кардааст. Муаллифи чандин мақолаҳои илмӣ, китобҳои дарсӣ ва дастурҳои методиву таълимӣ. Соли 2021 дар мавзуи "Хусусиятҳои ташаккулёбӣ, инкишоф ва фаъолияти ҳавзҳо дар шароити Ҷанубу арбии Тоҷикистон рисолаи номзадӣ ҳимоя кардааст. Осор Пайвандҳо Энсиклопедияи Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи С. Айнӣ.
|
Абдулло Бобохонов
|
Абдулло Бобохонович Бобохонов (8 феврали 1910, Қирғизистон, шаҳри Тӯқмоқ — 10 июни 1990, Маскав) — яке аз аввалин меъморони ӯзбек, профессор. Меъмори халқии СССР. Зиндагинома Хатмкардаи Институти индустриалии Осиёи Миёна. Сармеъмори Идораи лоиҳакашии шаҳри Тошканд, раиси Раёсати ҷамъияти меъморон, муовини вазири сохтмони Ӯзбекистон, ходими илмӣ ва мудири шуъбаи Академияи меъмории Ӯзбекистон, устоди Институти политехникии Тошканд. Солҳои ба меъморони ҷавон донишу таҷрибаи худро омӯзонд. Корҳо Корҳои асосии Абдулло Бобохонов: қисми меъмории маҷмӯаи обамбори Каттақӯрғон ва Ҷанубии Сурхон, Мақбараи Ҳамза дар Шоҳимардон, расадхонаи Улуғбек дар Самарқанд. Дар Тоҷикистон низ як силсила иморатҳо аз рӯйи лоиҳаи ӯ сохта шудаанд: Театри давлатии академии драмаи тоҷик ба номи А. Лоҳутӣ, собиқ кинотеатри "8-уми март" дар хиёбони Рӯдакии шаҳри Душанбе ва ғ. Абдулло Бобохонов зиёда аз 100 лоиҳаи биноҳои маъмурӣ, маърифатӣ, маишӣ ва ғайраро кашидааст, ки дар асоси онҳо иморатҳо сохта шудаанд.
|
Абдулло Маҳмадзиёев
|
Абдулло Маҳмадзиёевич Маҳмадзиёев (15.06.1939, деҳаи Сангевни ноҳияи Дарвоз) — биологи маъруфи тоҷик, номзади илмҳои биология, дотсент. Зиндагинома Солҳои 1958–1963 дар Донишгоҳи давлатии омӯзгории шаҳри Душанбе ба номи Т.Г.Шевченко таҳсил карда, онро бо дипломи аъло аз рӯи ихтисоси муаллими химия ва биология хатм намудааст. Солҳои 1963–1964 муаллими мактаби миёнаи 1-и шаҳраки Қалъаихумб буд. Солҳои 1964–1965 дар сафҳои Артиши Шӯравӣ хидмат намудааст. Соли 1968 унвонҷӯи кафедраи энтомологияи Донишгоҳи Ленинград, солҳои 1969–1971 аспиранти кафедраи энтомологияи Донишгоҳи давлатии Москва ба номи М.В.Ломоносов буд. Аз соли 1965 то ба имрӯз ҳамчун лаборанти калон, ассистент, муаллими калон, дотсент ва мудири кафедраи зоологияи Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи С. Айнӣ кор кардааст. Ҳамчунин солҳои тӯлонӣ вазифаи муовини декани факултети биология- химия оид ба илм ва тарбия, раиси Иттифоқҳои касаба ва котиби ташкилоти ҳизбии факултети биология-химия, инчунин аъзои Раёсати ҳизби коммунисти ноҳияи Октябри шаҳри Душанберо ба уҳда дошт. Солҳои 1980–1994 декани факултети биология-химия, 1994–2006 мудири кафедраи зоологияи донишгоҳи омӯзгорӣ буд. Айни ҳол дотсенти кафедраи зоологияи донишгоҳи омӯзгорӣ мебошад. Муаллифи 70 асари илмию тадқиқотӣ, илмию методӣ ва китобҳои дарсӣ, аз ҷумла "Зоология барои синфи 7", "Зоология барои синфи 7", "Биологияи умумӣ барои синфи 10" (бо ҳаммуаллифӣ, 2006), "Биологияи умумӣ барои синфи 11" (бо ҳаммуаллифӣ, 2006) мебошад. Ҷоизаҳо Осор.
|
Абдулло Зокир
|
Абдулло Зокир (Абдулло Зокиров, деҳаи Қистакӯзи ноҳияи Хуҷанд — 1982, Душанбе) — мутарҷим ва рӯзноманигор и тоҷик. Зиндагинома Хатмкардаи факултети забон ва адабиёти тоҷики Институти давлатии педгогии Душанбе ва шуъбаи журналистии Мактаби олии партиявӣ дар Алмаато. Дар ВКД, идораҳои Ҳизби коммунистӣ ва журналистӣ, собиқ Кумитаи давлатии Тоҷикистон оид ба нашриёт, полиграфия ва савдои китоб фаъолият кардааст. Баъдан муҳаррири газета "Комсомоли Тоҷикистон", сармуҳаррири редаксияи сиёсии Комитети давлатии телевизион ва радиошунавонии Тоҷикистон, котиби масъули Комитети ҷумҳуриявии муҳофизати сулҳ, сармуҳаррири Комитети давлатии Тоҷикистон оид ба нашриёт, полиграфия ва савдои китоб, муовини сармуҳаррири муассисаи нашриявии "Ирфон" буд. Фаъолияти эҷодӣ Абдулло Зокир ба таълифи осори бадеӣ — ҳикояҳо ва очеркҳо, тарҷума аз соли 1953 сар кард. Ҳикояҳову очеркҳояш дар маҷмӯаҳои "Ҳудуди шуҷоат", "Оби шифобахш", маҷаллаи. "Садои Шарқ", "Памир" ба табъ расидаанд. Ҳикоя ва повестҳои нависандаи рус С. Антонов, романи "Нирмола" ва ҳикояҳои Премчанд, маҷмӯаи ҳикояҳои "Чароғҳои Арарат", ҳикояҳои Ю. Смуул, асари Р. Ҳамзатов "Доғистони ман" (китоби, китоби), асари Л. Первомайский "Таърихи инсоният", қиссаи С. Шоймерденов "Модарандар", асари Б. Немсова "Афсонаҳои заррин" ва ғайраро аз русӣ ба тоҷикӣ гардондааст. Бо медали "Барои меҳнати шоён. Ба муносибати 100-солагии рӯзи таваллуди В. И. Ленин" ва Грамотаи Фахрии Президиуми Совети Олии ҶШС Тоҷикистон сарфароз гардидааст. Узви ИН Тоҷикистон аз соли.
|
Абдулло Кулобиев
|
Абдулло Нишанбаевич Кулобиев (8.01.1977, ноҳияи Панҷ) — омӯзгори забони номзади илмҳои филология. Зиндагинома Абдулло Кулобиев хатмкардаи факултаи филологияи руси Донишгоҳи славянии Русияву Тоҷикистон. Солҳои 2002-2008 ассистент ва муаллими калони кафедраи забон ва адабиёти муосири руси Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи С. Айнӣ, 2012-2014 унвонҷӯи донишгоҳи номбурда ва муаллими калони кафедраи умумидонишгоҳии забони Рисолаи номзадиро дар мавзуи "Структура и семантика номинативних предложений в русском и таджикском языках" дифоъ намуда, аз 2018 инҷониб ба ҳайси мудири кафедраи умумидонишгоҳии забони русии Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи С. Айнӣ фаъолият дорад. Осор Пайвандҳо Энсиклопедияи Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи С. Айнӣ.
|
Абдуллоҳ Мирзо
|
Абдулло Мирзо. Аз сулолаи Темуриён. Фарзанди хурдии Иброҳим Мирзо, додари Улуғбек. Ҳукмронӣ Баъд аз вафоти падараш ҳокими вилояти Форс таъйин гардид. Аз сабаби ноболиғ будани Абдулло Мирзо модараш Руқиябегим дар вилоят ҳукмронӣ мекард. Соли 1447 баъд аз вилояти Форсро гирифтани амакбаччааш Султон Муҳаммад Мирзо Абдулло Мирзо ба Ҳирот гурехт. Соли 1448 ба дарбори амакаш Улуғбек омада ба духтари ӯ хонадор шуд. Баъд аз Абдуллатиф ба сари тахти Мовароуннаҳр нишаст. Абдулло Мирзо дар ҷанг бо даъвогари тоҷу тахт Султон Абусаид Мирзо ҳалок гардид.
|
Абдуллоҳ Гул
|
ҷоизаи Абдуллоҳ Гул — сиёсатмадори президенти Туркия (аз 28 августи 2007 то 28 августи 2014). Қабл аз он - сарвазири Туркия, баъдан муовини 1-уми сарвазир ва вазири корҳои хориҷӣ. Вай ҷонибдори ҳамгироии аврупоии Туркия, талошҳои зиёде ба харҷ дод, то кишвараш тавонист музокирот дар бораи пайвастани Туркия ба Иттиҳоди Аврупо ро оғоз кунад. Дар баробари ин, вайро пайрави арзишҳои исломӣ медонанд. Президент Моҳи май Раҷаб Эрдуғон нахуствазир Абдуллоҳ Гулро номзади аслии ҳизби ҳоким дар интихоботи президентии соли 2007 эълон кард. Ин тазоҳуроти аҳзоби мухолифро ба бор овард, ки аз номзадии Гул, ки ҳамчун "исломгаро" шӯҳрат дошт, комилан қаноатманд набуданд. Аҳзоби мухолиф тасмим гирифтанд, ки ба далели надоштани кворум раъйи президентро бойкот кунанд ва интихоботро беэътибор эълон кунанд. Дар шаҳрҳои бузург алайҳи пешниҳоди Гул ба мақоми президентӣ ва дифоъ аз низоми дунявии Туркия раҳпаймоиҳои эътирозӣ баргузор шуданд. Сардори штаби генералй Я. Буюканит аз эътирозгарон пуштибонӣ кард ва гуфт, ки дар сурати таҳдид ба низоми дунявӣ артиш омода аст дахолат кунад. Зери фишори густарда Абдуллоҳ Гул аз номзадии худ даст кашид. Моҳи июл дар Туркия интихоботи порлумонӣ баргузор шуд, ки дар он Ҳизби Адолат ва Рушд ба раҳбарии Раҷаб Тайиб Ардуғон пирӯзии комил ба даст овард. Парлумони тозатаъсис ба номзадии президент овоз дод. Дар як овоздиҳии такрории рӯзи 28 августи 2007 Гул раисиҷумҳур интихоб шуд ва худи ҳамон рӯз ба курсии худ нишаст. 28 августи 2014 ӯ курсии президентии кишварро тарк карда, ваколатҳоро ба нахуствазир Раҷаб Тайиб Эрдуғон вогузор кард, ки дар интихоботи 10 август и соли 2014 пирӯз шуда буд. Ҳаёти шахсӣ Соли 1980 бо Хайруниссо Озюрт, ки ҷияни ӯ буд 5, издивоҷ кард ва ҳамсарони Гул соҳиби се фарзанд - писарон Аҳмад Мунир ва Маҳмад Эмре ва духтар Кубра шуданд. Унвонхои фахрй Пайвандҳо.
|
Subsets and Splits
No community queries yet
The top public SQL queries from the community will appear here once available.