Datasets:
QasTurk
/
Biology-QB-QA-Data

Dataset card Data Studio Files
xet
Community
1
input
stringlengths
106
1.72k
target
stringlengths
1
832
Bezelye bitkisinde sarı tohum aleli yeşil tohum aleline, düzgün tohum aleli buruşuk tohum aleline baskındır. Heterozigot sarı renkli düzgün tohumlu iki bezelye çaprazlanıyor. Buna göre, I. Monohibrit çaprazlamadır. II. Ebeveynlerle aynı fenotipe sahip bireylerin oluşma ihtimali 9/16’dır. III. Çaprazlama sonucu yeşil renkli buruşuk bezelyeler oluşamaz. ifadelerinden hangileri yanlıştır? options: {'A': 'Yalnız I', 'B': 'Yalnız III', 'C': 'I ve II', 'D': 'I ve III', 'E': 'II ve III'}
Solution: Bezelye tohumlarında renk ve şekil karakterlerine göre çaprazlama yapılmıştır. Bezelyeler iki karakter açısından çaprazlandığı için yapılan çaprazlama dihibrit çaprazlamadır. Dihibrit çaprazlamada 4 çeşit fenotip oluşur ve fenotip oranı 9:3:3:1’dir. Ebeveynler baskın fenotiplidir. Çaprazlama sonucu baskın fenotipli bezelyelerin oluşma ihtimali 9/16’dır. Yeşil renkli, buruşuk tohumlu bezelyelerin oluşma ihtimali ise 1/16’dır. Bu nedenle cevap I ve III. öncüllerin yer aldığı D seçeneğidir. Correct Option: D
İnsanda kıvırcık saç geni düz saç genine baskındır. Kıvırcık saçlı anne ve babanın düz saçlı çocukları olmuştur. Buna göre ebeveynler, I. Aa X Aa II. AA X AA III. AA X Aa genotiplerinden hangilerine sahip olabilir? options: {'A': 'Yalnız I', 'B': 'Yalnız III', 'C': 'I ve II', 'D': 'I ve III', 'E': 'II ve III'}
Solution: Kıvırcık saçlı ebeveynlerin düz saçlı (aa) çocukları olduğuna göre bireylerin genotipi heterozigot (Aa) olmalıdır. Bu nedenle cevap I. öncülün yer aldığı A seçeneğidir. Correct Option: A
AaBbCCDdXKYk genotipli sperm ana hücresinde A-B-C genleri bağlı, diğerleri bağımsız genlerdir. Buna göre sperm ana hücresinin, krossing over gerçekleştiğinde (I) ve krossing over gerçekleşmediğinde (II) oluşturabileceği gamet çeşidi sayısı kaçtır? I II options: {'A': '4 8', 'B': '8 16', 'C': '16 8', 'D': '8 4', 'E': '8 8'}
Solution: Gamet çeşidi sayısı 2 formülü ile hesaplanır. ‘n’ heterozigot n gen sayısıdır. Bağlı genlerde krossing over varsa genler bağımsız kabul edilir. Bu durumda Aa, Bb, Dd ve XKYk heterozigot genlerdir. 24=16 çeşit gamet oluşturur. Bağlı genlerde krossing over yoksa bağlı gende kaç heterozigot gen olursa olsun, heterozigot gen sayısı 1 olarak alınır. Bu durumda Dd, XKYk ve bağlı gen heterozigottur. 23=8 çeşit gamet oluşturur. Correct Option: C
Siyah kıllı iki farenin çaprazlanması sonucu 3 tane siyah kıllı, 1 tane kahverengi kıllı birey meydana gelmiştir. Buna göre, I. Siyah kıl aleli kahverengi kıl aleline baskındır. II. Siyah kıllı yavruların tamamı homozigottur. III. Kahverengi kıllı bireyin genotipi heterozigottur. ifadelerinden hangileri doğrudur? options: {'A': 'Yalnız I', 'B': 'Yalnız II', 'C': 'I ve II', 'D': 'I ve III', 'E': 'II ve III'}
Solution: Siyah kıllı iki fare çaprazlandığında siyah kıllı ve kahverengi kıllı bireyler oluştuğuna göre, fareler heterozigot siyah kıllı genotipe sahiptir ve siyah kıllı olmayı sağlayan alel baskındır. ♀ S s ♂ S SS Ss s Ss ss Çaprazlama sonucu oluşan siyah kıllı farelerin genotipi homozigot (SS) ya da heterozigot (Ss) olabilir. Kahverengi kıla sahip fare ise çekinik özellikte olduğundan genotipi kesinlikle homozigottur (ss). Bu nedenle cevap I. öncülün yer aldığı A seçeneğidir. Correct Option: A
Kontrol çaprazlaması ile, I. çekinik özellikteki bireyin genotipi II. baskın özellikteki bireyin genotipi III. çekinik özellikteki bireyin fenotipi hangileri belirlenebilir? options: {'A': 'Yalnız I', 'B': 'Yalnız II', 'C': 'I ve II', 'D': 'I ve III', 'E': 'II ve III'}
Solution: Kontrol çaprazlaması, fenotipi baskın olan bireyin genotipini öğrenmek amacıyla çekinik bireyle çaprazlanmasıdır. Bu nedenle cevap II. öncülün yer aldığı B seçeneğidir. Correct Option: B
Bezelye bitkisinde mor çiçek rengi aleli beyaz çiçek rengi aleline baskındır. Heterozigot mor çiçeğe sahip erkek bezelye ile genotipi bilinmeyen dişi bezelye çaprazlandığında beyaz çiçekli yavruların oluştuğu gözlenmiştir. Buna göre dişi ebeveyn, I. MM II. Mm III. mm genotiplerinden hangilerine sahip olamaz? options: {'A': 'Yalnız I', 'B': 'Yalnız II', 'C': 'I ve II', 'D': 'II ve III', 'E': 'I, II ve III'}
Solution: Bezelye bitkisinde; mor çiçekli bezelyelerin genotipi homozigot baskın ise MM, heterozigot baskın ise Mm, beyaz çiçekli bezelyelerin genotipi ise mm şeklindedir. Dişi Erkek ? ? X Mm MM x Mm çaprazlamasında olasılıklar: MM, Mm, MM, Mm (%100 mor çiçekli) Mm x Mm çaprazlamasında olasılıklar: MM, Mm, Mm, mm (%75 mor çiçekli,%25 beyaz çiçekli) mm x Mm çaprazlamasında olasılıklar: Mm, mm, Mm, mm (%50 mor çiçekli, %50 beyaz çiçekli) Çaprazlama sonucu beyaz çiçekli bezelyelerin oluşabilmesi için dişi ebeveynde mutlaka çekinik alelin bulunması gerekir. I. öncülde verilen genotipte çekinik alel bulunmadığından tüm yavrular mor çiçekli olacaktır. Bu nedenle cevap I. öncülün yer aldığı A seçeneğidir. Correct Option: A
Eş baskınlıkla ilgili olarak, I. Her genotip çeşidi bir fenotip çeşidini oluşturur. II. Heterozigot bireylerde her iki alel fenotipte etkisini gösterir. III. Birbirine baskınlık kuramayan aleller gametlere birlikte aktarılır. ifadelerinden hangileri doğrudur? options: {'A': 'Yalnız I', 'B': 'Yalnız II', 'C': 'I ve II', 'D': 'II ve III', 'E': 'I, II ve III'}
Solution: Eş baskınlıkta aleller birbirlerine baskınlık kuramadıkları için heterozigot bireylerde her iki alel etkisini fenotipte gösterir. Her genotip çeşidi ayrı birer fenotiptir. Mayozda homolog kromozomlar birbirinden ayrılacağı için aleller haploit gametlere birlikte değil, ayrı ayrı aktarılırlar. Bu nedenle cevap I ve II. öncüllerin yer aldığı C seçeneğidir. Correct Option: C
Bir hayvan popülasyonunda kürk rengi ile ilgili genin 4 farklı aleli bulunmaktadır. Alellerin baskınlık durumu K1 = K2 > K3 = K4 olduğuna göre popülasyonda kürk rengine ait fenotip çeşidi sayısı kaçtır? options: {'A': '4', 'B': '5', 'C': '6', 'D': '8', 'E': '10'}
Solution: Bir karakterin kalıtımında çok alellilik ve bazı aleller arasında eş baskınlık varsa popülasyonda ortaya çıkabilecek fenotip çeşit sayısı alel sayısı ile eş baskınlık sayısının toplamına eşittir. Buna göre, Fenotip çeşidi = Alel sayısı (n) + Eş baskın alel sayısı n = 4, Eş baskın sayısı = 2'dir. Fenotip çeşit sayısı = 4 + 2 = 6 olur. Correct Option: C
Aralarında tam baskınlık ilişkisi olan dört farklı alelin belirlediği bir karakterle ilgili, I. Genotip çeşidi sayısı 10’dur. II. Genotip çeşidi sayısının fenotip çeşidi sayısına oranı 2’dir. III. Diploit bireylerde bu karakterle ilgili en fazla iki çeşit alel bulunur. IV. Homozigot genotip çeşidi sayısının heterozigot genotip çeşidi sayısına oranı 1’dir. ifadelerinden hangileri doğrudur? options: {'A': 'I ve II', 'B': 'I ve III', 'C': 'II ve III', 'D': 'II, III ve IV', 'E': 'I, II ve III'}
Solution: Çok alellikte alel sayısı (n) fenotip çeşidini verir. %5 Alel sayısı 4 olduğundan fenotip çeşidi 4'tür. I. Genotip sayısı = n x (n+1) / 2’dir. Alel sayısı 4 olduğu için genotip çeşidi 4 x 5 / 2 = 10 ‘dur. genot II. 4 fenotip çeşidi, 10 genotip çeşidi olduğu için oran 2 değildir. III. Popülasyonda bir karakter için alel sayısı kaç olursa olsun diploit bireyde bu karakterle ilgili iki alel bulunur. IV. Homozigot genotip çeşidi 4, heterozigot genotip çeşidi 6 olduğu için oran 1 değildir. Bu nedenle cevap I ve III. öncüllerin yer aldığı B seçeneğidir. Correct Option: B
Aşağıda ABO kan grubu sistemine ait tablo verilmiştir. Kan Grubu Kan Grubu Alyuvardaki Plazmadaki Fenotipi Genotipi Antijen Antikor A AA, AO A Z B BB, BO B Anti-A AB X A ve B – O OO Y Anti-A ve Anti-B Buna göre tabloda X, Y ve Z şeklinde ifade edilen bilgiler hangi seçenekte doğru verilmiştir? X Y Z options: {'A': 'AO, BO A ve B B', 'B': 'AB A ve B Anti-A', 'C': 'AB – Anti-B', 'D': '– A ve B A', 'E': 'AA, BB – Anti-B'}
Solution: AB kan grubunun genotipinde eş baskın A veB alelleri bulunur (X). O kan grubunda alyuvar zarında antijen bulunmaz (Y). A kan grubunda alyuvar zarında A antijeni bulunur. B antijenine sahip olmadığı için B antijenine karşı antikor üretir. Bu nedenle plazmasında Anti-B antikoru bulunur (Z). Correct Option: C
AORr genotipli anne ileBORr genotipli babanın çocuklarının, I. A Rh- kan gruplu II. O Rh+ kan gruplu III. her iki karakter için heterozigot genotipli IV. her iki karakter için homozigot genotipli olma olasılığı çoktan aza doğru nasıl olmadır? options: {'A': 'I - II - III - IV', 'B': 'III - II - I - IV', 'C': 'I - III - II - IV', 'D': 'III - II - IV - I', 'E': 'II - I - III - IV'}
Solution: AORr x BORr çaprazlamasında, BO B O AO A AB AO O BO OO Rr R r Rr R RR Rr r Rr rr I. A Rh- kan gruplu olma olasılığı 1/16 II. O Rh+ kan gruplu olma olasılığı 3/16 III. Her iki karakter için heterozigot genotipli olma olasılığı 3/8 IV. Her iki karakter için homozigot genotipli olma olasılığı 1/8’dir. Doğru sıralama III - II - IV - I şeklindedir. Correct Option: D
Tavşanlarda kürk rengi dört farklı alel tarafından belirlenir. Birbirlerine olan baskınlığa göre bu aleller koyu gri C, chinchilla cch, açık gri c h ve albino c şeklinde sıralanır. Tavşanlarda c ch aleli homozigot hâlde chinchilla fenotipini oluşturur. c ch aleli baskın olduğu bireylerde açık gri fenotip oluştururken, c h aleli de homozigot veya baskın olduğu bireylerde kısıtlı noktalı fenotip oluşturur. Açık gri dişi tavşan ile kısıtlı noktalı erkek tavşanın, I. koyu gri II. chinchilla III. açık gri IV. kısıtlı noktalı V. albino fenotiplerinden hangilerine sahip yavrularının olma olasılığı vardır? options: {'A': 'I ve II', 'B': 'II ve IV', 'C': 'I, III ve V', 'D': 'II, IV ve V', 'E': 'III, IV ve V'}
Solution: Bu çaprazlamadan oluşacak bireyler açık gri ve kısıtlı noktalı ile albino fenotiplerdir. Çaprazlama sonucu bireylerin genotipi CC ve cch cch olamayacağı için koyu gri ile chinchilla fenotipi oluşamaz. cch alelinin baskın olduğu cchch vecchc genotipli birey lerde açık gri fenotip oluşur.chch ve chc genotipleri kısıtlı noktalı, cc genotipli bireyler albino fenotip oluşturur. Bu nedenle cevap III, IV ve V. öncüllerin yer aldığı E seçeneğidir. Correct Option: E
İnsan vücut hücrelerinde bulunan 46 kromozomun 44 tanesi otozom, 2 tanesi ise gonozomdur. Gonozomlarla ilgili, I. X ve Y kromozomu olmak üzere iki çeşittir. II. Cinsiyet, yumurtanın taşıdığı gonozomla belirlenir. III. Sadece cinsiyet oluşumundan sorumlu genleri bulundururlar. ifadelerinden hangileri doğrudur? options: {'A': 'Yalnız I', 'B': 'Yalnız II', 'C': 'I ve II', 'D': 'II ve III', 'E': 'I, II ve III'}
Solution: Canlıların diploit hücreleri ikişer adet gonozoma sahiptir. Gonozomlar X ve Y kromozomu olmak üzere iki çeşittir. Cinsiyet, babaya ait spermin taşıdığı gonozomla belirlenir. Sperm X kromozomu taşıyorsa dişi, Y kromozomu taşıyorsa erkek bireyler oluşur. Gonozomlar üzerinde yalnızca cinsiyet oluşumundan sorumlu genler bulunmaz. X kromozomu üzerinde yaklaşık 1100 tane genin bulunduğu belirlenmiştir. Bu nedenle cevap I. öncülün yer aldığı A seçeneğidir. Correct Option: A
Kısmi renk körlüğü X kromozomu üzerindeki çekinik alel tarafından kalıtılan bir hastalıktır. Babası kısmi renk körü olan normal görüşlü bir kadının kısmi renk körü olmayan bir erkekle evliliğinden doğacak çocukların genotipi aşağıdakilerden hangisi olamaz? options: {'A': 'XRXr', 'B': 'XRY', 'C': 'XrY', 'D': 'XrXr', 'E': 'XRXR'}
Solution: Babası kısmi renk körü olan sağlıklı kadın babasından ilgili hastalık alelini alacağı için taşıyıcı ( XRX) olacaktır. Kısmi r renk körlüğü açısından sağlıklı babanın genotipi ise XRY’dir. Genotipler çaprazlandığında XrXr oluşamayacağı gözlenir. Kız çocukların kısmi renk körü olabilmesi için babanın kısmi renk körü olması gerekir. Kız çocuklar babadan Y kromozomu alamayacağı için aldıkları X kromozomu hastalık alelini taşımazsa ancak taşıyıcı olabilirler. Correct Option: D
Bozuk dentin, X kromozomuna bağlı baskın alelle (X D) kalıtılan bir hastalıktır. Bu hastalık bakımından sağlıklı baba ile bozuk dentinli annenin sağlıklı çocukları olmuştur. Bu aileyle ilgili, I. Anne XDXd, baba ise XdY genotiplidir. II. Bozuk dentinli erkek çocuklarının olma olasılığı 1/4’tür. III. Sağlıklı kız çocuklarının olma olasılığı 1/4’tür. ifadelerinden hangileri doğrudur? options: {'A': 'Yalnız I', 'B': 'Yalnız II', 'C': 'Yalnız III', 'D': 'I ve III', 'E': 'I, II ve III'}
Solution: Baba sağlıklı olduğu için hastalığa sebep olan XD taşıyamaz. Genotipi Xd Y olmalıdır. Sağlıklı çocukları olduğu için annenin genotipi heterozigottur. Bu genotipteki çaprazlamalar gerçekleştirildiğinde 1/4 oranında bozuk dentinli erkek çocuk ve 1/4 oranında sağlıklı kız çocuklarının olma ihtimali vardır. Bu nedenle cevap I, II ve III. öncüllerin yer aldığı E seçeneğidir. Bozuk dentinli anne Sağlıklı baba P: XDXd X XdY G: 1/2 XD 1/2 Xd 1/2 XD 1/2 Y F: 1/4 XDXd 1/4 XDY 1/4 XdXd 1/4 XdY 1 Correct Option: E
İnsanlarda kalıtım yolu ile aktarılan, I. X’e bağlı dominant II. otozomal dominant III. X’e bağlı çekinik özelliklerinden hangilerinin kadınlarda erkeklere göre daha yüksek oranda ortaya çıkması beklenir? options: {'A': 'Yalnız I', 'B': 'Yalnız II', 'C': 'I ve II', 'D': 'II ve III', 'E': 'I, II ve III'}
Solution: X kromozomuna bağlı baskın alellerin oluşturduğu özellikler dişilerde XX bulunduğundan daha yaygın görülür. X kromozomunda bulunan çekinik alelle kalıtılan özelliklerin erkek bireylerde görülme sıklığı ise daha fazladır. Çünkü erkek bireylerde XY bulunduğundan X üzerindeki tek çekinik alel özelliğin ortaya çıkmasına neden olur. Otozomlar dişi ve erkek bireylerde aynı sayıda ve tam homolog olduğundan, otozomal özelliklerin ortaya çıkma olasılıkları eşittir. Correct Option: A
Aşağıdaki soyağacında bir aileye ait bireylerin kan grubu fenotipleri verilmiştir. A B 1 2 B A AB A 3 4 O A 5 Buna göre, soyağacında numaralandırılmış bireylerin kan gruplarıyla ilgili hangi ifade yanlıştır? options: {'A': '1,AO genotipindedir.', 'B': '2, heterozigot genotiplidir.', 'C': '2 ve 3’ün genotipi aynıdır.', 'D': '4, homozigot genotiplidir.', 'E': '5,AA veyaAO genotipli olabilir.'}
Solution: Aşağıdaki çözüm soyağacında yer alan genotipler incelendiğinde 4 numaralı bireyin genotipinin homozigot olamayacağı görülür. 4, homozigot değil heterozigot genotiplidir. Eğer 4’ün genotipiAA olsaydı O kan gruplu çocuğu olamazdı. AO BO 1 2 BO AO AB AO 3 4 OO 5 AA veya AO Correct Option: D
Soyağacında otozomal çekinik bir özelliğin kalıtımı verilmiştir. Koyu renkle gösterilen bireyler aynı fenotiptedir. 1 2 3 4 5 özelliği gösteren dişi özelliği gösteren erkek özelliği göstermeyen dişi özelliği göstermeyen erkek Buna göre numaralandırılmış bireylerle ilgili hangi seçenek yanlıştır? options: {'A': '1 homozigot genotiptedir.', 'B': '1 ve 2 aynı genotiptedir.', 'C': '3 heterozigot genotiptedir.', 'D': '4 ve 5 heterozigottur.', 'E': '5 çekinik aleli genotipinde bulundurur.'}
Solution: Soyağacında koyu renkli olanlar çekinik fenotipte ise bireylerin genotipleri soyağacındaki çözümde verildiği gibi olmalıdır. Bu durumda 4 ve 5 numaralı bireyler heterozigot olamaz sadece 5 heterozigottur. 4 ise homozigottur. Çünkü otozomal çekinik fenotip ancak 2 çekinik alel yan yana olursa fenotipte ortaya çıkabilir. 1 aa Aa 2 3 aa Aa aa 4 5 aa Aa Correct Option: D
Kısmi renk körlüğü X kromozomu üzerinde çekinik alel ile kalıtılan bir hastalıktır. Soyağacında kısmi renk körü bireyler koyu renkle gösterilmiştir. 1 2 : Dişi birey : Erkek birey Buna göre, I. 1, hastalığa ait aleli taşımamaktadır. II. 2’nin genotipi XrYşeklindedir. III. 1’in tüm erkek çocukları hasta olacaktır. ifadelerinden hangileri doğrudur? options: {'A': 'Yalnız I', 'B': 'Yalnız II', 'C': 'I ve II', 'D': 'II ve III', 'E': 'I, II ve III'}
Solution: 1 numaralı bireyin annesi kısmi renk körü olduğu için 1 numaralı birey de bu aleli taşır. I. öncül yanlıştır. 2 numaralı bireyin genotipi XrYşeklindedir. Çünkü erkek çocuklar X kromozomunu anneden alır ve annesi kısmi renk körü olduğundan her iki X kromozomu da bu aleli taşır. II. öncül doğrudur. 1 numaralı birey annesinden dolayı kısmi renk körü yönünden taşıyıcıdır. Eğer hasta olsaydı koyu renkle gösterilmesi gerekirdi. Bu nedenle tüm erkek çocukları değil, bazı erkek çocukları kısmi renk körü olabilir. III. öncül yanlıştır. Bu nedenle cevap II. öncülün yer aldığı B seçeneğidir. Correct Option: B
İnsanda belirli bir özelliği fenotipinde gösteren bireyler soyağacında koyu renkle gösterilmiştir. : Dişi birey : Erkek birey Buna göre bu özelliğin kalıtımı, I. otozomal baskın II. X’e bağlı çekinik III. Y kromozomunda çekinik taşınma biçimlerinden hangileriyle gerçekleşmiş olabilir? options: {'A': 'Yalnız I', 'B': 'Yalnız II', 'C': 'I ve II', 'D': 'II ve III', 'E': 'I, II ve III'}
Solution: aa Aa 1 2 aa Aa aa Aa Aa Çözümdeki soyağacında gösterildiği gibi bireyler otozomal baskın genotiplere sahip olabilirler. Bu nedenle I. öncül doğrudur. Çözümdeki soyağacında, numaralandırılan bireylerde X kromozomlarından birisi üzerinde çekinik olarak taşınması durumunda erkek çocukların fenotipinde ortaya çıkabilir. Anne taşıyıcı ise babanın bu özelliği fenotipinde gösteriyor olması gerekir. Örneğin 2 numaralı bireyin kızının fenotipinde bu özelliğin ortaya çıkması bu şekilde gerçekleşmiştir. II. öncül de doğrudur. Y kromozomunda taşınması mümkün değildir. Çünkü soyağacında bu özellik dişi bireylerde de görülmektedir. III. öncül yanlıştır. Bu nedenle cevap I ve II. öncüllerin yer aldığı C seçeneğidir. Correct Option: C
Kistik fibrozis otozomal bir kromozom üzerinde çekinik alelle kalıtılan bir hastalıktır. Aşağıdaki soyağacında kistik fibrozis hastalığını fenotipinde gösteren bireyler koyu renkle gösterilmiştir. K Y L M : Dişi birey : Erkek birey Bu özellik bakımından soyağacındaki K, L ve M bireyleri ile ilgili, I. K, heterozigot genotiplidir. II. L, homozigot ya da heterozigot olabilir. III. M’nin genotipi babası ile aynıdır. ifadelerinden hangileri doğrudur? options: {'A': 'Yalnız I', 'B': 'Yalnız II', 'C': 'I ve II', 'D': 'I ve III', 'E': 'II ve III'}
Solution: Çözüm soyağacında gösterildiği gibi K, heterozigot genotipli olmak zorundadır. Çünkü hasta olmayan K’nin hasta çocukları olmuştur. Çocuklarına çekinik aleli aktarmıştır. Dolayısıyla K heterozigot genotiplidir. I. öncül doğrudur. L annesinden çekinik, babasından baskın aleli aldığı için heterozigot genotiplidir. (Aa) Bu nedenle II. öncül yanlıştır. M’nin, genotipi homozigot olamaz. Çünkü hasta değildir. Babasından baskın aleli, annesinden çekinik aleli almıştır. Genotipi babası gibi heterozigottur. Bu durumda III. öncül doğrudur. Bu nedenle cevap I ve III. öncüllerin yer aldığı D seçeneğidir. Aa aa K Y L M aa Aa aa Aa Correct Option: D
Aşağıdaki soyağacında bir özelliği fenotipinde gösteren bireyler koyu renkle gösterilmiştir. : Dişi birey : Erkek birey Buna göre verilen özellik ile ilgili, I. Otozomal çekinik bir özellik olabilir. II. X kromozomunda taşınıyor olabilir. III. Otozomal baskın bir özellik olabilir. ifadelerinden hangileri yanlıştır? options: {'A': 'Yalnız I', 'B': 'Yalnız II', 'C': 'I ve II', 'D': 'I ve III', 'E': 'II ve III'}
Solution: Kalıtılan özellik otozomal baskın ya da çekinik olabilir. Çünkü verilen soyağaçlarında ebeveynlerden biri otozomal çekinik diğeri baskın özelliktedir. Heterozigot genotipli baskın ebeveyn ile çekinik özellikteki diğer ebeveynin baskın ve çekinik özellikte çocukları olabilir. Soyağaçlarında dikkat edilmesi gereken en önemli nokta çekinik özellikteki ebeveynlerden baskın özellikte çocukların olamayacağıdır. X kromozomunda taşınan baskın bir özellik olamaz. Çünkü birinci soyağacında koyu renkle belirtilen erkek ebeveyn baskınsa bütün kız çocukları da baskın olmalıdır. X kromozomunda taşınan çekinik bir özellik de olamaz. Çünkü ikinci soyağacında koyu renkle belirtilen dişi ebeveyn çekinik ise bütün erkek çocukları çekinik özellikte olmalıdır. Bu nedenle cevap II. öncülün yer aldığı B seçeneğidir. Correct Option: B
Aşağıdaki soyağacında koyu renkle gösterilen bireyler belirli bir özelliği fenotipinde göstermektedir. : Dişi birey : Erkek birey Buna göre özelliğin kalıtımı, I. X’e bağlı baskın II. otozomal baskın III. Y’ye bağlı çekinik taşınma biçimlerinden hangileri ile gerçekleşebilir? options: {'A': 'Yalnız I', 'B': 'Yalnız II', 'C': 'I ve II', 'D': 'I ve III', 'E': 'II ve III'}
Solution: X’e bağlı baskın kalıtılan özelliklerde, sorumlu genden etkilenmiş bir baba ilgili özelliği tüm kız çocuklarına aktarır. Oysa soyağacında koyu renkle gösterilen babadan tüm kız çocuklarına özelliğin geçişi gösterilmemiştir. Bu nedenle I. öncül yanlıştır. Otozomal baskın gen ile kalıtılmış olabilir. Çünkü özellikten etkilenmiş çocukların en az bir ebeveyninde bu alel mevcuttur. II. öncül doğrudur. Y kromozomuna bağlı olamaz. Çünkü Y’ye bağlı özellikler sadece erkek bireylerde ortaya çıkar. Soyağacında kız çocuklarında da ortaya çıkması bu özelliğin Y’ye bağlı olmadığını gösterir. III. öncül yanlıştır. Bu nedenle cevap II. öncülün yer aldığı B seçeneğidir. Correct Option: B
X’e bağlı çekinik bir özelliği fenotipinde gösteren birey soyağacında koyu renkle verilmiştir. Ayşe : Dişi birey : Erkek birey Buna göre Ayşe’nin genotipinde özelliğin ortaya çıkmasını sağlayan aleli bulundurma olasılığı % kaçtır? options: {'A': '20', 'B': '25', 'C': '50', 'D': '75', 'E': '100'}
Solution: Ayşe’nin annesinin erkek kardeşi özellikten etkilenmiş birey olduğuna göre I. kuşak büyükanne taşıyıcıdır. Bu nedenle Ayşe’nin annesinde bu özelliğe ait alel bulunma olasılığı 1/2‘dir. Ayşe hasta olmadığına göre ya taşıyıcı ya da sağlamdır. Taşıyıcı olma olasılığı da 1/2 ‘dir. Bağımsız 2 olayın birlikte olma olasılığı ayrı ayrı olma olasılıklarının çarpımına eşittir. 1/2 x 1/2 = 1/4 (%25) Correct Option: B
Soyağacında belirli bir özelliği fenotipinde gösteren bireyler koyu renkle gösterilmiştir. : Dişi birey : Erkek birey Buna göre bu özelliğin kalıtımıyla ilgili, I. X kromozomunda çekinik bir alel ile taşınmaktadır. II. Otozomal çekinik bir alel ile taşınmaktadır. III. Kız çocuklarına bu özellik babalarından aktarılır. ifadelerinden hangileri doğrudur? options: {'A': 'Yalnız I', 'B': 'Yalnız II', 'C': 'I ve II', 'D': 'I ve III', 'E': 'II ve III'}
Solution: 1 2 3 4 5 6 7 X kromozomunda çekinik bir alel ile taşınıyor olsaydı; çözümde gösterilen soyağacında işaretlenmiş olan 3 numaralı birey X kromozomlarından birini babasından alacağı için 1 numaralı bireyin de o özelliği göstermesi beklenirdi. I. öncül yanlıştır. Otozomal çekinik alel ile taşınıyor olabilir. Örneğin 3, 4 ve 7 numaralı bireylerin ebeveynleri taşıyıcı olabilir. İki çekinik alel çocuklarında birleşince çekinik fenotipik özellik ortaya çıkmış olabilir. II. öncül doğrudur. Kız çocuklarına babadan aktarılıyor olsaydı 3 numaralı bireyde özelliğin ortaya çıkması için 1’de de özelliğin fenotipte görülmesi gerekirdi. III. öncül yanlıştır. Bu nedenle cevap II. öncülün yer aldığı B seçeneğidir. Correct Option: B
Aşağıdaki soyağacında koyu renkle gösterilen bireyler kısmi renk körüdür. 1 2 3 4 5 : Dişi birey : Erkek birey Buna göre numaralandırılmış bireylerle ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? options: {'A': '1, XRY genotipindedir.', 'B': '2, ilgili aleli genotipinde bulundurmaz.', 'C': '3, XrY genotipindedir ve aleli annesinden almıştır.', 'D': '4, XRXr genotipindedir.', 'E': '5, ilgili aleli genotipinde bulundurmaz.'}
Solution: Kısmi renk körlüğü X kromozomunun homolog olmayan segmentinde taşınan çekinik bir özelliktir. 1. XRYgenotipindedir. 2. XRXr genotipindedir. 3. XrY genotipindedir. 4. XRXr genotipindedir. 5. XRY genotipindedir. Bu nedenle B seçeneği yanlıştır. Çünkü 2 numaralı birey taşıyıcı olduğundan bu özelliğe ait aleli genotipinde taşır. Correct Option: B
Dört farklı aileye ait soyağaçlarında farklı özelliklerin kalıtımı verilmiştir. Koyu renkle gösterilen bireyler belirli özellikleri fenotiplerinde göstermektedir. : Dişi birey : Erkek birey I II III IV Buna göre aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? options: {'A': 'I. soyağacında koyu renkle gösterilen bireyler X’e bağlı çekinik alelle kalıtılan bir hastalığı fenotipinde gösterebilir.', 'B': 'II. soyağacında koyu renkle gösterilen bireyler, özelliğin ortaya çıkmasını sağlayan alelleri hem anneden hem babadan almış olabilir.', 'C': 'I. soyağacında koyu renkle gösterilen özellik X’e bağlı baskındır.', 'D': 'III. ve IV. soyağacında otozomal baskın bir özelliğin kalıtımı koyu renkle gösterilen bireylerde gözlenebilir.', 'E': 'I. ve II. soyağacında koyu renkle gösterilen bireyler otozomal çekinik özellik bakımından homozigot olabilir.'}
Solution: I. soyağaçlarındaki koyu renkle gösterilen özellik X’e bağlı baskın bir alel ile kalıtılamaz. I. soyağacında baba X’e bağlı baskın özellikte olsaydı bütün kız çocuklarına bu baskın aleli aktarmış olması gerekirdi. Ailede bu özelliği göstermeyen kız çocuk bulunduğu için bu ifade yanlıştır. Correct Option: C
Dazlaklık, insanlarda dişilerde ve erkeklerde ortaya çıkabilen bir durumdur. Dazlaklığa neden olan alel ( D) baskındır. Erkeklerde homozigot ya da heterozigot durumda fenotipte etkisini ortaya çıkarırken dişilerde yalnızca homozigot iken etkisini ortaya çıkarır. Soyağacında koyu renkle gösterilen bireylerde fenotipte dazlaklık görülmektedir. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 : Dişi birey : Erkek birey Buna göre numaralandırılmış bireylerde dazlaklıkla ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur? options: {'A': '1’deD aleli bulunmaz.', 'B': '4 ve 6dd genotiplidir.', 'C': '3 ve 5 kesinlikleDd genotiplidir.', 'D': '7 ve 9DD veyaDd genotiplidir.', 'E': '8 ve 10Dd genotiplidir.'}
Solution: Dazlaklık aleli D olduğundan erkeklerden dazlak olanlar DD veya Dd genotipinde, dişiler iseDD genotipindedir. 1’in dazlak çocuğu olduğuna göre ve 2 numara erkek dazlak olmadığı için 5 numara D alelini mutlaka 1’den almak zorundadır. Bu nedenle 1D alelini taşır. 4 ve 6’nın dazlak kızları olduğundan D alelini bulundurmak zorundadır ama kendileri dazlak olmadığından Dd genotiplidirler. 3 ve 5’in erkek çocukları dazlak olmadığı için sadeceDd genotipli olabilir. 7 ve 9 dişi olduğundan dazlaklıkDD olması durumunda ortaya çıkar. 8 ve 10 dazlak olmadığı için genotipleridd olmalıdır. Correct Option: C
Ekosistemdeki abiyotik faktörlerle ilgili, I. Canlılar inorganik bileşikleri bulundukları ortamdan alır ve metabolik faaliyetlerinde kullanırlar. II. Yeryüzüne ulaşan ultraviyole ışınlar canlıların genetik materyalinde değişime sebep olabilir. III. Ekosisteme ulaşan güneş ışığının miktarı bitki dağılımını etkiler. ifadelerinden hangileri doğrudur? options: {'A': 'Yalnız I', 'B': 'Yalnız III', 'C': 'I ve II', 'D': 'II ve III', 'E': 'I, II ve III'}
Solution: Bütün canlılar su ve mineralleri dışarıdan hazır olarak alır. Ultraviyole ışınlar ozon tabakasından süzülerek yeryüzüne ulaşabilir ve bazen canlıların genetik materyalinde mutasyona neden olabilir. Pek çok bitkide büyüme, gelişme, çiçeklenme ve yaprak dökümü gibi fizyolojik olaylar bitkilerin ışık alma süresine göre belirlenir. Dolayısıyla ekosis teme ulaşan ışığın miktarı bitkilerin dağılımını da etkiler. Bu nedenle cevap I, II ve III. öncüllerin yer aldığı E seçeneğidir. Correct Option: E
Azot döngüsünde gerçekleşen olaylardan hangisi abiyotik faktörlerin etkisi ile olur? options: {'A': 'Atmosferdeki azotun hava olayları ile amonyum şeklinde toprak ve suya geçmesi', 'B': 'Baklagil köklerinde yaşayan bakterilerin atmosferik azotu nitrata dönüştürmesi', 'C': 'Ayrıştırıcı faaliyetleri sonucu amonyak oluşması', 'D': 'Amonyağın nitrit ve nitrata dönüştürülmesi', 'E': 'Nitratın serbest azota dönüştürülerek atmosfere verilmesi'}
Solution: Atmosferdeki azotun amonyum iyonu şeklinde toprak ve suya geçmesi yıldırım, şimşek gibi abiyotik faktörlerin etkisiyle gerçekleşir. Bu olay dışındaki diğer olaylarda biyotik faktörler görev alır. Correct Option: A
Aşağıdakilerden hangisi sadece ayrıştırıcı canlılar tarafından gerçekleştirilebilen bir olaydır? options: {'A': 'Amino asitlerden protein ve enzim sentezi', 'B': 'Organik maddelerin yıkımı ile ATP sentezi', 'C': 'Organik atıkların parçalanması ile inorganik madde oluşumu', 'D': 'Hücre içi ve hücre dışı sindirim', 'E': 'İnorganik maddelerden organik madde sentezi'}
Solution: Organik atıkların parçalanması ile inorganik madde oluşturma sadece ayrıştırıcı canlılar tarafından gerçekleştirilebilir. Correct Option: C
Beslenme ilişkisi olan canlıların enerji, sayı ve biyokütle bakımından oluşturdukları piramit, besin piramidini oluşturur. Besin piramidinde yer alan basamakların her biri trofik düzey olarak adlandırılır. Bir çayır ekosisteminde yer alan piramidin trofik düzeyleri ile ilgili, I. Enerji kaynağı olarak otçul ve etçilleri kullanan canlılar üçüncül tüketicilerdir. II. Ayrıştırıcılar besin piramidinin her basamağında yer alır. III. İkinci trofik düzeyde yer alan bir canlı bitkisel besinlerle beslenir. ifadelerinden hangileri doğrudur? options: {'A': 'Yalnız I', 'B': 'I ve II', 'C': 'I ve III', 'D': 'II ve III', 'E': 'I, II ve III'}
Solution: Besin piramidinde enerji kaynağı olarak hem otçul hem de etçilleri kullanan canlı grubu, üçüncül tüketicilerdir. Ayrıştırıcılar besin piramidinin her basamağında yer alarak canlı atıklarının ve ölü organizmaların ayrıştırılmasında görev yapar. Besin piramidinin ikinci trofik düzeyinde yer alan canlılar bitkisel besinlerle beslenen otçul canlılardır. Bu nedenle cevap I, II ve III. öncüllerin yer aldığı E seçeneğidir. Correct Option: E
Yeryüzünde bulunan canlılar, beslenme durumlarına göre bir piramit üzerine yerleştirildiğinde piramidin taban kısmında üreticilerin bulunduğu görülür. Üretici canlı ile doğrudan beslenen otçullar bir üst basamakta, etçiller daha üst basamakta yer alır. Ayrıştırıcı canlılar ise her basamakta bulunur. Yeryüzünde bulunan mevcut canlıların piramitte bu şekilde gösterilmesi, madde ve enerji ilişkilerinin bağlantılarını inceleme açısından önemlidir. Buna göre ayrıştırıcıların her basamakta yer alması, I. ortamdaki organik atıklarla beslenebilmeleri II. inorganik maddeleri hazır almaları III. çoğunun tek hücreli olması hangileri ile açıklanabilir? options: {'A': 'Yalnız I', 'B': 'Yalnız II', 'C': 'Yalnız III', 'D': 'I ve II', 'E': 'I, II ve III'}
Solution: Ayrıştırıcı canlılar heterotroftur. Hücre dışına bıraktıkları sindirim enzimleri sayesinde ortamdaki organik atıkları sindirip gerekli besin ihtiyaçlarını karşılarlar. İnorganik maddeleri tüm canlılar hazır olarak alır. Tek hücreli olup ayrıştırıcı olmayan birçok canlı vardır. Bu nedenle cevap I. öncülün yer aldığı A seçeneğidir. Correct Option: A
Azot döngüsü ile ilgili, I. Baklagillerin kökünde yaşayan Rhizobium cinsi bakteriler atmosfer azotundan baklagillerin yararlanmasını sağlar. II. Amonyağın nitrat tuzlarına dönüşümünde mantarlar görev alır. III. Nitrifikasyon bakterileri kemoototrof beslenir. ifadelerinden hangileri yanlıştır? options: {'A': 'Yalnız I', 'B': 'Yalnız II', 'C': 'Yalnız III', 'D': 'I ve II', 'E': 'II ve III'}
Solution: Amonyağın nitrat tuzlarına çevrilmesi nitrifikasyondur ve bu olay nitrifikasyon bakterileri tarafından gerçekleştirilir. Bu nedenle cevap II. öncülün yer aldığı B seçeneğidir. Correct Option: B
Bir ekosistemin dengede kalmasını etkileyebilecek abiyotik faktörler hangi seçenekte birlikte verilmiştir? options: {'A': 'Kasırgalar, kurt sürüleri ve sıcaklık', 'B': 'Kuraklıklar, seller ve ısı dalgaları', 'C': 'Toprağın bileşimi, yağış, üreticiler', 'D': 'Balık türleri, ayrıştırıcılar ve su yosunları', 'E': 'Kar fırtınası, sıcak hava dalgaları ve çekirge sürüleri'}
Solution: Bir ekosistemin varlığını dengeli bir şekilde sürdürmesi ve fonksiyonlarını yerine getirmesi için önemli olan abiyotik faktörler (cansız bileşenler) ışık, sıcaklık, iklim, su, toprak, mineraller ve ortamın pH değeridir. B seçeneğinde verilen tüm faktörler abiyotiktir. Correct Option: B
Atmosferdeki CO’in karbon atomuna üçüncü trofik düzeyde 2 yer alan bir canlının protein molekülünde rastlanmıştır. Bu süreçte, I. karbonun ototrof canlı tarafından alınarak organik besin yapısına katılması II. etçil canlının dehidrasyon sentezi yapması III. otçul canlının besinlerle aldığı karbonu vücut yapısına katması IV. etçil canlının otçul canlıyı besin olarak tüketmesi olaylarının gerçekleşme sırası aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak verilmiştir? options: {'A': 'I - II - III - IV', 'B': 'I - III - IV - II', 'C': 'II - III - I - IV', 'D': 'III - I - IV - II', 'E': 'IV - II - I - III'}
Solution: Atmosferdeki karbondioksit üretici canlılar tarafından alınır ve yapısındaki karbon besin sentezi ile organik besin yapısına katılır. Bu üreticiyi yani bitkiyi birincil tüketici olan otçul hayvan yer ve karbonu alır. Otçulu etçil canlı yer. Etçil canlı besin olarak aldığı organik molekülü sindirerek açığa çıkan yapı taşlarından kendi genetik şifresine uygun proteinleri dehidrasyonla sentezler. Correct Option: B
Aşağıda bazı ekolojik terimlere ait örnekler verilmiştir. Buna göre, • Sapanca Gölü’ndeki tüm canlı türleri • Porsuk Nehri’nde yaşayan aynalı sazanlar • Marmara Denizi • Belgrad Ormanı’ndaki sedir ağacı örnekleri ile aşağıdaki terimler eşleştirildiğinde hangisi açıkta kalır? options: {'A': 'Biyosfer', 'B': 'Komünite', 'C': 'Popülasyon', 'D': 'Organizma', 'E': 'Ekosistem'}
Solution: Komünite: Sapanca Gölü’ndeki tüm canlı türleri Popülasyon: Porsuk Nehri’nde yaşayan aynalı sazanlar Ekosistem: Marmara Denizi Organizma: Belgrad Ormanı’ndaki sedir ağacı Örnek verilmemiş olan tanım biyosferdir. Dünya üzerindeki tüm ekosistemler biyosferi oluşturur. Correct Option: A
Karasal ekosistemdeki bir besin ağı aşağıdaki görselde verilmiştir. Bu besin ağı ile ilgili, I. Eklem bacaklıların hepsi birincil tüketicidir. II. Bir canlı türü farklı trofik düzeylerde bulunabilir. III. Baykuş ikinci trofik düzeyde yer alır. ifadelerinden hangileri doğrudur? options: {'A': 'Yalnız I', 'B': 'Yalnız II', 'C': 'I ve III', 'D': 'II ve III', 'E': 'I, II ve III'}
Solution: Verilen besin ağında eklem bacaklıların hepsi birincil tüketici değildir. Örneğin uğur böceği ikincil tüketicidir. Fare otla ve etle beslenen bir canlı olduğu için hem ikinci trofik düzeyde hem de üçüncü trofik düzeyde yer alır. İkinci trofik düzeyde otçul hayvanlar yer alır. Baykuş etçildir. Bu nedenle cevap II. öncülün yer aldığı B seçeneğidir. Correct Option: B
Azot döngüsünde yer alan canlılarla ilgili, I. Denitrifikasyon bakterileri topraktaki azot tuzlarının miktarını artırır. II. Su ekosistemlerinde biyolojik yolla azotun fiksasyonu siyano bakteriler ile gerçekleşir. III. Baklagiller, kök nodüllerinde yaşayan bakteriler sayesinde azot bakımından fakir topraklarda yaşayabilir. ifadelerinden hangileri doğrudur? options: {'A': 'Yalnız I', 'B': 'Yalnız II', 'C': 'Yalnız III', 'D': 'II ve III', 'E': 'I, II ve III'}
Solution: Denitrifikasyonda, toprakta yaşayan bazı bakteriler, nitratı serbest azota dönüş türerek atmosfere verir. Azotun bitkiler tarafından alınabilmesi için amonyum ya da nitrata çevrilmesi gerekir. Azotun kullanıla bilir azotlu bileşiklere dönüştürülmesine azot fiksasyonu (azotun tespit edilmesi) denir. Baklagillerin kökünde yaşayan bakteriler ve bazı mikroorga nizmalar havanın serbest azotunu fikse eder. Buna biyotik fiksasyon denir. Sucul ekosistemlerde siyano bakteriler aracılığı ile biyotik fiksasyon gerçekleştirilir. Bu nedenle cevap II ve III. öncüllerin yer aldığı D seçeneğidir. Correct Option: D
Ekosistemi oluşturan canlı varlıklara biyotik faktörler denir. Buna göre biyotik faktörler ile ilgili, I. Ayrıştırıcı canlılar sadece hücre dışı sindirim enzimlerine sahiptir. II. Heterotrof canlılar ihtiyaç duydukları organik besinleri ve inorganik maddeleri dışarıdan hazır olarak alır. III. Fotoototrof ve kemoototrof canlılar taşıdıkları klorofil sayesinde besinlerini üretir. IV. Bazı bakteri ve mantar türleri ayrıştırıcıdır. ifadelerinden hangileri yanlıştır? options: {'A': 'Yalnız I', 'B': 'I ve III', 'C': 'I, II ve III', 'D': 'I, II ve IV', 'E': 'II, III ve IV'}
Solution: Ayrıştırıcı canlılar hem hücre içi hem de hücre dışı sindirim yapar. Kemosentez yapan canlılarda klorofil bulunmaz. Kemoototroflar besin üretirken amonyak, sülfür gibi inorganik maddeleri oksitleyerek elde ettikleri kimyasal enerji ile organik madde sentezler. Bu nedenle cevap I ve III. öncüllerin yer aldığı B seçeneğidir. Correct Option: B
Hava kirliliği; atmosferdeki toz, duman, gaz, koku ve su buharı şeklinde bulunabilecek çeşitli kirleticilerin, ekosistemin canlı ve cansız unsurlarına zarar verebilecek kadar yükselmesidir. Hava kirliliğinin sonucu olarak, I. ozon kirliliği II. asit yağmurları III. küresel ısınma sorunlarından hangileri ortaya çıkabilir? options: {'A': 'Yalnız I', 'B': 'Yalnız II', 'C': 'I ve II', 'D': 'II ve III', 'E': 'I, II ve III'}
Solution: Hava kirliliğindeki artışa bağlı olarak yeryüzüne yakın bölgelerdeki ozon gazı oranı artar, bu duruma ozon kirliliği denir. Atmosferdeki karbondioksit, kükürtdioksit ve azot oksitler gibi kirleticiler havadaki su buharı ile birleşip zararlı bileşiklere dönüşürek kar, yağmur gibi yağışlar ve sis olayı ile yeryüzüne ulaşır. Buna asit yağmuru denir. Hava kirliliği arttıkça asit yağmurları da artar. Atmosferdeki karbondioksit, metan, su buharı, azot oksitler, ozon ve kloroflorokarbon gibi gazlar yeryüzünden yansıyan ısıyı tutarak Dünya’nın sıcaklığını korur. Bu duruma sera etkisi denir. Sera gazlarının ve sera etkisinin fazla olması sonucunda küresel ısınma meydana gelir. Bu nedenle cevap I, II ve III. öncüllerin yer aldığı E seçeneğidir. Correct Option: E
Güncel çevre sorunları kapsamında, I. radyoaktif kirlilik II. ses kirliliği III. küresel iklim değişikliği verilenlerden hangileri yer alır? options: {'A': 'Yalnız I', 'B': 'Yalnız III', 'C': 'I ve II', 'D': 'I ve III', 'E': 'I, II ve III'}
Solution: Radyoaktif kirlenme; hava, su ve toprağa radyoaktif maddelerin karışmasıdır. Ses kirliliği, rahatsız edici ve sağlığı olumsuz etkileyici ses biçimi olarak tanımlanır. Küresel iklim değişikliği, Dünya’nın en büyük sorunlarından biridir. Sera etkisinin artmasıyla hava sıcaklığının normal değerin üzerine çıkması küresel ısınmaya, küresel ısınma da küresel iklim değişikliğine sebep olur. Bu nedenle cevap I, II ve III. öncüllerin yer aldığı E seçeneğidir. Correct Option: E
Ekosistemin doğal dengesini sürdürebilmesinde ormanlar oldukça önemlidir. Doğal dengenin sürdürülebilir olmasında ormanların, I. rüzgârın etkisini azaltarak erozyonu engellemesi II. havanın nemini artırarak yağış miktarını artırması III. karbondioksit miktarını düşürerek küresel ısınmayı azaltması IV. bulunduğu bölgede sıcaklık dalgalanmalarını azaltması özelliklerinden hangileri etkilidir? options: {'A': 'I ve II', 'B': 'I ve III', 'C': 'II ve IV', 'D': 'I, III ve IV', 'E': 'I, II, III ve IV'}
Solution: Ormanlar, rüzgâr hızını azaltarak toprağın yüzeyine yakın olan bölümünden toprak kaybını azaltır ve bu şekilde erozyonu önler. Ormanlarda çok yoğun terleme ve solunum faaliyeti olacağı için o bölgedeki nem miktarını artırır, bunun sonucunda da yağış olasılığı artar. Bitkiler fotosentez yaparak atmosferdeki karbondioksit miktarını azaltır, karbondioksit miktarının azalması sera etkisini ve küresel ısınmayı azaltır. Ormanların bulunduğu bölgelerde nemin fazla olması sıcaklık dalgalanmalarını da azaltır. Verilen özelliklerin tümü sürdürülebilirlik üzerine olumlu etkiye sahiptir. Bu nedenle cevap I, II, III ve IV. öncüllerin yer aldığı E seçeneğidir. Correct Option: E
Radyoaktif kirlilik aşağıdaki hücresel yapıların hangisinde değişime neden olarak gelecek kuşakları da etkiler? options: {'A': 'Sitoplazma', 'B': 'DNA', 'C': 'Ribozom', 'D': 'Golgi aygıtı', 'E': 'Endoplazmik retikulum'}
Solution: Radyoaktif kirlilik DNA molekülünde mutasyonlara neden olabileceği için hem bireyin kendisinde hem de gelecek kuşaklarda hastalıklara yol açabilir. Correct Option: B
Asit yağmurlarının artmasına, I. sanayileşmenin artması II. güneş enerjisi kullanımının yaygınlaştırılması III. jeotermal enerji kullanımının artması durumlarından hangileri neden olabilir? options: {'A': 'Yalnız I', 'B': 'Yalnız II', 'C': 'I ve II', 'D': 'I ve III', 'E': 'II ve III'}
Solution: Sanayileşme arttığında atmosfere karışan karbondioksit, azot oksitler ve kükürt oksitlerin miktarı artar, bu durum asit yağmurlarına neden olur. Güneş enerjisi ve rüzgâr enerjisi gibi yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanılması, asit yağmuru oluşumuna neden olan gazların atmosfere daha az verilmesine neden olur, bu durumda asit yağmuru oluşma ihtimali azalır. Jeotermal enerji, sıcak su kaynaklarından enerji elde edilmesidir. Bu şekilde enerji üretilmesi atmosfere karbondioksit, azot oksitler gibi gazların salınma miktarını azaltarak asit yağmuru oluşma ihtimalini de azaltır. Bu nedenle cevap I. öncülün yer aldığı A seçeneğidir. Correct Option: A
Güncel çevre sorunları, I. habitat tahribatlarının II. biyolojik çeşitliliğin III. besin zincirlerindeki halka sayılarının hangilerinin artmasına neden olur? options: {'A': 'Yalnız I', 'B': 'Yalnız II', 'C': 'I ve II', 'D': 'II ve III', 'E': 'I, II ve III'}
Solution: Güncel çevre sorunları canlıların, doğal olarak yaşayabildiği ve neslini devam ettirebildiği habitatlarına zarar verir. Bu nedenle cevap I. öncülün yer aldığı A seçeneğidir. Correct Option: A
Su ayak izi, birim işlemde tüketilen suyun miktarını ve türünü gösteren bir terimdir. Su ayak izi, insanın hem harcadığı hem de kirlettiği su miktarıdır. Su ayak izi ile ilgili, I. Bulaşıkların bulaşık makinesi yerine elde yıkanması su ayak izini artırır. II. Banyo veya temizlik için kullanılan su, doğrudan su tüketimine neden olur. III. Pamuk içeriği fazla olan bir kıyafetin üretilmesi dolaylı yoldan su tüketimine yol açar. ifadelerinden hangileri doğrudur? options: {'A': 'Yalnız I', 'B': 'Yalnız II', 'C': 'I ve II', 'D': 'I ve III', 'E': 'I, II ve III'}
Solution: Bulaşıkların elde yıkanması, bulaşık makinesinde yıkanmasına göre daha fazla su tüketimine ve daha fazla deterjan kullanımına neden olacağı için su ayak izini artırır. Banyo ve temizlik için kullanılan su, doğrudan su tüketimine neden olur. Pamuk içerikli bir giysinin üretilmesi sürecinde ortalama olarak 2500 litre su tüketimi gerçekleşmektedir. Bu suyun büyük çoğunluğu dolaylı yoldan su tüketimine yol açar ve su ayak izini artırır. Bu nedenle cevap I, II ve III. öncüllerin yer aldığı E seçeneğidir. Correct Option: E
Bir bireyin günlük faaliyetleri sonucunda atmosfere salınan CO2 miktarı, o bireyin karbon ayak izini oluşturur. Buna göre; I. poşet yerine kese kağıdı kullanılması II. fast food tarzı hazır besinlerle beslenilmesi III. ulaşımda motorlu araç yerine bisiklet tercih edilmesi IV. evde daha kalın giyinerek, kombinin daha düşük derecede çalıştırılması durumlarından hangileri karbon ayak izini azaltır? options: {'A': 'I ve II', 'B': 'II ve III', 'C': 'III ve IV', 'D': 'I, III ve IV', 'E': 'I, II, III ve IV'}
Solution: Poşetin üretim sürecinde kese kağıdına göre atmosfere daha fazla CO2 salınması ve poşetin doğadaki geri dönüşümünün kese kağıdına göre uzun olması sebebiyle, kese kağıdı kullanılması karbon ayak izini azaltır. Fast food tarzı beslenmede bu yiyeceklerin taşınması, depolanması gibi uygulamalar karbon ayak izini artırır. Bisiklet kullanımında atmosfere egzoz gazları salınmayacağı için karbon ayak izini azaltır. Kombinin daha düşük derecede çalıştırılması, daha az fosil yakıt kullanımına olanak sağlayacağı için karbon ayak izini azaltır. Bu nedenle cevap I, III ve IV. öncüllerin yer aldığı D seçeneğidir. Correct Option: D
İnsanların üretim ve tüketim faaliyetleri sonucu doğada bıraktığı atıkların etkisiz hâle getirilmesi, kullanılan kaynakların üretilmesi ve oluşan atığın giderilmesi için gerekli olan toplam kara ve su alanı ekolojik ayak izidir. Ekolojik ayak izi için yapılan hesaplamalar, çevre bilincini artırmakta ve ekolojik yıkımın farklı boyutlarına dikkat çekmektedir. Aşağıdaki tabloda üç bireyin günlük yaşamlarındaki bazı davranış şekilleri verilmiştir. İsim Ahmet Davranış TV izleme 2 saat süresi Et tüketim Günde bir sıklığı öğün Toplu Ulaşım şekli taşıma Çamaşırları Kurutma kurutma makinesi şekli Barış Cemre 2 saat 5 saat İki günde bir Günde bir öğün öğün Toplu Şahsi taşıma araç Çamaşır Kurutma teli makinesi Tablodaki bilgilere göre Ahmet’in, Barış’ın ve Cemre’nin ekolojik ayak izi küçükten büyüğe olacak şekilde nasıl sıralanmalıdır? options: {'A': 'Ahmet – Barış – Cemre', 'B': 'Cemre – Barış – Ahmet', 'C': 'Barış – Ahmet – Cemre', 'D': 'Barış – Cemre – Ahmet', 'E': 'Ahmet – Cemre – Barış'}
Solution: Tabloda verilen davranış şekillerinden elektrikli aletleri uzun kullanma, sık et tüketimi, ulaşımda toplu taşıma yerine şahsi araç kullanımı ve kurutma makinesi kullanımı ekolojik ayak izini artırır. Buna göre ekolojik ayak izi en az olanın Barış, en çok olanın ise Cemre olduğu görülür. Correct Option: C
Fitoremediasyon, topraktaki kirletici maddelerin uzaklaştırılmasında veya bu kirletici maddelerin etkisiz hâle getirilmesinde hiperakümülatör bitkilerin kullanılmasıdır. Hiperakümülatör bitkiler çeşitli ağır metalleri toprak üstü organlarında aşırı miktarda biriktiren ancak bundan olumsuz etkilenmeyen bitki türleridir. Hiperakümülatör bitkilerin diğer bitki türlerinden farkı, yüksek hızda ağır metal alınımı yapmaları, bu ağır metalleri köklerden gövde ve yapraklara etkili bir şekilde taşımaları ve yaprak dökümüyle uzaklaştırmasıdır. Örneğin; alpin teresi bitkisi kuru ağırlığının %3’ü kadar çinkoyu dokularında biriktirebilir. Bu durum bitkide herhangi bir zehirlenme belirtisine neden olmaz. Herbivor hayvanlar alpin teresinin tadını sevmedikleri için bu bitkiyi yemezler. Ekologlar, topraktaki ağır metallerin topraktan uzaklaştırılmasında, ağır metal kirlenmesine maruz kalan toprakların temizlenmesinde alpin teresi ve hardal gibi hiperakümülatör bitkilerden yararlanırlar. Buna göre, I. Alpin teresinin dokularında biriken ağır metaller, besin zinciri yoluyla etçil hayvanlara aktarılır. II. Alpin teresinin organlarında depolanan ağır metaller, bitkinin hasat edilmesiyle ortamdan uzaklaştırılabilir. III. Bitkiler, toprağın metal iyonu bakımından zenginleştirilmesinde kullanılarak, ekosistemin sürdürülebilirliğine katkı sağlanabilir. IV. Canlı türlerinin özelliklerinin bilinmesi, ekolojik dengenin korunmasında etkilidir. ifadelerinden hangilerine ulaşılabilir? options: {'A': 'Yalnız I', 'B': 'Yalnız II', 'C': 'I ve III', 'D': 'II ve IV', 'E': 'II, III ve IV'}
Solution: Otçul hayvanlar bu bitkilerin tadını sevmedikleri için yemez, bu nedenle ağır metaller otçul hayvanlara geçmeyeceği için onunla beslenen etçil hayvanlara da geçmez. Bitkinin dokularında biriktirilen ağır metaller, bitkinin hasat edilmesiyle ortamdan uzaklaştırılmış olur. Bu bitkiler toprağı metal iyonları bakımından zenginleştirmez, tam tersine topraktaki ağır metal miktarını azaltır. Hiperakümülatör bitkilerin bu özelliklerinin bilinmesi ile topraktaki ağır metal miktarı azaltılabilir ve ekolojik dengenin korunmasında kullanılabilir. Bu nedenle cevap II ve IV. öncüllerin yer aldığı D seçeneğidir. Correct Option: D
Sürdürülebilirlik, günümüzdeki insanların ve gelecekteki nesillerin ihtiyaçlarını karşılayabilme potansiyelinin devamlılığı olarak tanımlanabilir. Buna göre aşağıdaki doğal kaynaklardan hangisinin kullanımı sürdürülebilirliği en fazla destekler? options: {'A': 'Doğalgaz', 'B': 'Güneş', 'C': 'Kömür', 'D': 'Petrol', 'E': 'Uranyum'}
Solution: Oluşumunda insan etkisi bulunmayan, doğada yer altında ve üstünde bulunan yenilenebilir ve yenilenemez kaynaklara doğal kaynaklar denir. Güneş, rüzgâr, hava ve su yenilenebilir doğal kaynaklar iken doğalgaz, uranyum, petrol ve kömür yenilenemeyen doğal kaynaklardandır. Doğal kaynakların korunması, geliştirilmesi, yenilenebilir enerji kaynaklarına daha fazla yer verilmesi ve geri dönüşüm sürdürülebilirliği destekleyen çalışmalardır. Güneş, çevreyi kirletmemesi ve zararlı atık oluşturmaması gibi özelliklere sahip bir yenilenebilir enerji kaynağıdır. Correct Option: B
Aşağıdaki canlılardan hangisi Türkiye’nin biyolojik çeşitliliğinde yer almaz? options: {'A': 'Akdeniz foku', 'B': 'İribaş kaplumbağa', 'C': 'İnci kefali', 'D': 'Panda', 'E': 'Vaşak'}
Solution: Akdeniz foku, İribaş kaplumbağa Türkiye’nin Akdeniz bölgesinde yaşayan türlerdir. İnci kefali suyu tuzlu-sodalı olan Van Gölü’nde yaşar. Vaşak Türkiye’de geniş bir yaşam alanına sahip olsa da nesli tehlike altındaki türlerimiz arasındadır. Panda Çin’in güneybatısındaki bambu ormanlarında yaşamaktadır. Correct Option: D
Sürdürülebilir bir yaşam için önemli olan alanlardan biri de meralardır. Meralar, yem bitkilerinin bulunduğu hayvancılık için hayati öneme sahip alanlardır. Kontrollü otlatmanın yapıldığı bir bölgede mera alanlarının yıllara göre değişimi aşağıdaki grafikte verilmiştir. Mera alanı Yıllar 1990 2000 2010 2020 Grafiğe göre, I. 1990-2000 yılları arasında hayvancılık olumsuz etkilenmiştir. II. 2010 yılından sonra meraların korunmasına yönelik çalışmalar yapılmıştır. III. 2000 yılından sonra bölgedeki bitki tür çeşitliliği artmıştır. ifadelerinden hangileri söylenebilir? options: {'A': 'Yalnız I', 'B': 'Yalnız II', 'C': 'I ve II', 'D': 'II ve III', 'E': 'I, II ve III'}
Solution: Dünyanın karasal alanlarından önemli bir kısmı meralardan oluşmaktadır. Dünya ekosisteminin önemli bir parçası olan meralar, sürdürülebilirlik için de önemli bir yere sahiptir. Mera alanı miktarındaki azalma hayvancılığı olumsuz yönde etkiler. 2010 yılından itibaren mera alanındaki artış meraların korunmasına yönelik çalışmaların olduğunu gösterir. Mera alanının artmasıyla bitki tür çeşitliliğinin de arttığı bilgisine verilen grafikten ulaşılamaz. Bu nedenle cevap I ve II. öncüllerin yer aldığı C seçeneğidir. Correct Option: C
Sürdürülebilirliğin öneminin farkında olan bir fırın sahibi işletmesinde birtakım değişiklikler yapmak istiyor. Fırın için gerekli olan sıcak su ihtiyacını kombi kullanarak karşılayan işletme, bacadan çıkan sıcak havayı kullanarak sıcak su elde edebileceği bir sistem kuruyor. Buna göre işletmede yapılan değişiklikler ile, I. toprağın korunması II. su kaynaklarının verimli kullanılması III. hava kirliliğinin önlenmesi durumlarından hangilerine doğrudan katkı sağlanmıştır? options: {'A': 'Yalnız I', 'B': 'Yalnız II', 'C': 'Yalnız III', 'D': 'II ve III', 'E': 'I, II ve III'}
Solution: Fosil yakıt kullanımı doğrudan hava kirliliğini artırarak küresel ısınmaya neden olmaktadır. Hava kirliliği asit yağmurlarına neden olacağından dolaylı olarak toprak ve su kimyasının bozulmasına neden olur. Ayrıca küresel ısınma zamanla su kaynaklarında azalmaya neden olmaktadır. Bu durum sürdürülebilir bir çevre için tehdit oluşturmaktadır. Bu nedenle cevap III. öncülün yer aldığı C seçeneğidir. Correct Option: C
Sürdürülebilirliğin amacı, I. ekolojik ayak izi II. ekosistem verimliliği III. ham madde tüketimi değerlerinden hangilerini artırmaktır? options: {'A': 'Yalnız I', 'B': 'Yalnız II', 'C': 'Yalnız III', 'D': 'I ve II', 'E': 'I, II ve III'}
Solution: Sürdürülebilirlik, içinde bulunduğumuz zamanın ekonomik ve sosyal ihtiyaçlarını, ekosistem üzerinde olumsuz etki yaratmadan ve gelecek nesillerin olanaklarına zarar vermeden karşılamaktır. Ham maddelerin verimli şekilde kullanılmasını ve ekosistem verimliliğini artırmayı amaçlar. Ekolojik ayak izini küçültmeye yönelik önlemler içerir. Bu nedenle cevap II. öncülün yer aldığı B seçeneğidir. Correct Option: B
Buhar gücüyle çalışan makinelerin keşfi ile birlikte sanayileşme hız kazanmıştır. Zamanla buhar makinelerinin yerini elektrik ve benzinle çalışan araçlar almıştır. Bu gelişmeler fosil yakıt kullanımını artırmıştır. Sanayileşmeyle birlikte ortaya çıkan iş gücü ihtiyacı kırsal kesimden şehirlere göçü teşvik etmiştir. Şehirlerdeki aşırı nüfus artışıyla birlikte çarpık kentleşme ve çevre kirliliği ortaya çıkmıştır. Hızlı nüfus artışı beraberinde ürün taleplerinde artışa ve doğadaki tahribatların hızlanmasına neden olmuştur. Aşağıda sanayileşme sonucu ortaya çıkan bazı değişimlerin zamana bağlı grafikleri verilmiştir. Fosil yakıt tüketimi Toplam tarım alanı Yıllar Yıllar 1990 2000 2010 2020 1990 2000 2010 2020 CO2 salınım miktarı Yıllar 1990 2000 2010 2020 Buna göre, I. Fosil yakıt kullanımı CO2 salınımını artırır. II. CO2 miktarındaki artış toplam orman alanını azaltır. III. Sanayileşme sonucu toplam tarım alanı azalır. ifadelerinden hangilerine ulaşılabilir? options: {'A': 'Yalnız I', 'B': 'Yalnız II', 'C': 'I ve II', 'D': 'I ve III', 'E': 'I, II ve III'}
Solution: Sanayileşme ile birlikte fosil yakıt kullanımının artması sonucu havadaki karbondioksit ve diğer sera gazları da artmıştır. Sera gazlarındaki artış küresel ısınmayı beraberinde getirmiştir. Sanayileşme sonucu toplam tarım alanları azalmıştır. Bu nedenle cevap I ve III. öncüllerin yer aldığı D seçeneğidir. Correct Option: D
Mitozda görülen, I. sentromer bölünmesi II. kardeş kromatitlerin ayrılması III. kromozom sayısının geçici olarak iki katına çıkması olaylarının gerçekleştiği evre aşağıdakilerden hangisidir? options: {'A': 'Profaz', 'B': 'Metafaz', 'C': 'Anafaz', 'D': 'Telofaz', 'E': 'Sitokinez'}
Solution: Mitozun anafaz evresinde kardeş kromatitler birbirinden ayrılır dolayısıyla sentromer bölünmesi gerçekleşir. Kardeş kromatitler birbirinden ayrıldığında her bir kromatit yeni oluşacak hücrelerin kromozomu olacağından anafaz evresinde kromozom sayısı geçici olarak iki katına çıkar. Correct Option: C
Aşağıdaki olaylardan hangisi eşeysiz üreme çeşidi değildir? options: {'A': 'Konjugasyon', 'B': 'İkiye bölünme', 'C': 'Tomurcuklanma', 'D': 'Partenogenez', 'E': 'Rejenerasyon'}
Solution: Eşeysiz üremenin bölünerek üreme, tomurcuklanma, sporla üreme, rejenerasyon, partenogenez ve vejetatif üreme olmak üzere farklı çeşitleri vardır. Ancak konjugasyon aynı tür iki bakteri arasında gerçekleşir. Pilus yardımıyla bakteriler arasında sitoplazmik bir köprü oluşturulur ve plazmit adı verilen küçük DNA halkaları ile genler bir bakteriden diğerine aktarılır. Birey sayısı artmaz ve bir üreme şekli değildir. Correct Option: A
Canlılarda görülen bazı eşeysiz üreme çeşitleri verilmiştir. • İkiye bölünme • Tomurcuklanma • Vejetatif üreme Bu üreme çeşitlerinin tümünde, I. mitoz II. birey sayısının artması III. genetik çeşitliliğin oluşmaması durumlarından hangileri ortak olarak görülür? options: {'A': 'Yalnız I', 'B': 'Yalnız II', 'C': 'I ve III', 'D': 'II ve III', 'E': 'I, II ve III'}
Solution: Eşeysiz üreme çeşitlerinden biri olan bölünerek üremenin görüldüğü bakterilerde mitoz görülmez. Verilen eşeysiz üreme çeşitlerinde birey sayısı artar ve mutasyon olmadığı sürece genetik yapı korunur. Bu nedenle cevap II ve III. öncüllerin yer aldığı D seçeneğidir. Correct Option: D
Kontrol edilemeyen hücre bölünmeleri tümör oluşturur. Bu tümörlerin bir veya daha fazla organın işlevini bozacak şekilde yayılması kansere sebep olur. Kesin nedeni bilinmemekle birlikte bazı genetik ve çevresel faktörler kanser nedeni olabilir. Buna göre, I. radyasyon II. bağımlılık yapan madde kullanımı III. kimyasal maddeler verilenlerden hangileri kansere neden olan çevresel faktörlerdendir? options: {'A': 'Yalnız I', 'B': 'Yalnız II', 'C': 'Yalnız III', 'D': 'I ve II', 'E': 'I, II ve III'}
Solution: Kanser oluşumuna genetik veya çevresel faktörler sebep olabilir. Radyasyon, bağımlılık yapan maddelerin kullanımı, ağır metaller, bazı kimyasal maddeler DNA hasarına sebep olan ve kanseri tetikleyen çevresel faktörlere örnek olarak verilebilir. Bu nedenle cevap I, II ve III. öncüllerin yer aldığı E seçeneğidir. Correct Option: E
Amipin bölünmesi ile ilgili şekil aşağıda verilmiştir. Amipte gerçekleşen bu üreme çeşidi ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? options: {'A': 'Yavru hücrelerin genetik yapısı aynıdır.', 'B': 'Ana hücre belirli bir büyüklüğe ulaştığında gerçekleşir.', 'C': 'Ana hücre ile yavru hücreler farklı nükleotit dizilimine sahiptir.', 'D': 'İkiye bölünme şeklinde gerçekleşir.', 'E': 'En basit ve en hızlı üreme şeklidir.'}
Solution: Amipte gerçekleşen bu üreme, en basit ve en hızlı üreme şekli olan bölünerek üremedir. Bu üremede genetik yapı değişmez. Üremenin gerçekleşmesi için ana hücre belirli bir büyüklüğe ulaşmalıdır. Bölünme öncesinde DNA replikasyonu gerçekleşir ve bölünme tamamlandığında her hücreye kalıtsal yapısı aynı olan eşit miktarda DNA aktarılır. Bu nedenle DNA’da nükleotit dizilimi farklı değil aynıdır. Correct Option: C