Arailym-tleubayeva/roberta-kaz-large-small-kazakh-corpus
Text Classification
•
Updated
•
37
Dataset Viewer
id
int64 1
25.9k
| content
stringlengths 88
24.4k
| category
stringclasses 1
value | language
stringclasses 1
value |
|---|---|---|---|
1 | Бүгінгі күні магниттік сұйықтықтарды алудың ең көп таралған жолы-химиялық конденсация әдісі. Магнетиттің синтезі сәтті өту үшін реактивтердің пропорцияларын және олармен жұмыс істеу технологиясын нақты сақтау қажет. Оның негізгі технологиялық операцияларын баяндаймыз. Магниттік бөлшектер сыртқы магнит өрісінің әсерінен мақсатты түрлерді таңдап біріктіру және манипуляциялау немесе қажетті жерге тасымалдау үшін пайдаланылуы мүмкін. Оның көлеміне байланысты магниттік нанобөлшектер суперпарамагнитті болып табылады, олардың жалаңаш түрінде немесе беткі жабыны бар жабын арқылы әртүрлі қолдану салаларында үлкен әлеуеті бар және нақты қолдану үшін таңдалған функционалдық тобы. Осы жұмыста, сондай-ақ осы тұжырымдаманы иллюстрациялау үшін магнитті нанобөлшектерді қолданудың үш саласы қарастырылады, атап айтқанда: тығыздық бөлуге арналған магнитті сұйықтықтарда, терапевтік және диагностикалық тестілеуде, сондай-ақ ағынды суларды өңдеуде және металл иондарын жоюда. Нанодисперсті магнетитті алуға арналған бастапқы реактивтер-бұл темір тұздарының сулы ерітінділері: FeCl3 * 6Н2О және FeS04 * 7Н2О. Ерітіндіні дайындалған күннен бастап 1 ай бойы қолдануға болады. FeS04 * 7Н2О ерітіндісінің қажетті мөлшерін дайындау үшін 38 г тұзды тұрақты араластыру кезінде 75 мл суға толығымен еріту керек. Ерігенде ерітіндіні екі валентті темірдің үш валентті күйге өтуін болдырмау үшін қыздыруға болмайды. Осылайша алынған темір тұздарының ерітінділерін жалпы колбаға құяды, онда тұрақты араластырғанда 180 мл 25% NH4OH су ерітіндісін құяды. Магнетит реакциясы бойынша химиялық конденсация әдісімен алынады 2 - және 3-валентті темір тұздарының (FeCl3 • 6Н2О, FeSO4 • 7Н2О) 25 %-дық аммоний гидроксидінің артық ерітіндісі (NH4OH). Дисперстік коллоидтық дәрежедегі магнетитті алу шарттарының бірі-бөлшектердің өсуін шектеу мақсатында ерітінділерді қарқынды араластыру. Магнетитті бөлу үшін магнетиттің Сулы суспензиясы және реакция өнімдері бар колбаны магнитқа апарады, онда магнетит магниттік сепарация жолымен аналық ерітіндіден (реакция өнімдерінен) бөлінеді. Бұл ретте магнетиттің тұнба түріндегі Сулы суспензиясы төменгі жағында орналасқан, бұл жатырдың ерітіндісін ағызуға мүмкіндік береді. (Химиялық зертханалық практикада және химиялық технологияда декантация деп ерітіндіні тұнбадан төгу жолымен сұйық дисперстік жүйенің (суспензияның) қатты фазасының механикалық бөлімшесі түсініледі.) Суспензияны жуу процесін бірнеше рет қайталаған жөн. Соңғы жуу аяқталғаннан кейін колбаны магнетиттің Сулы суспензиясын шоғырландыру және одан суды барынша алып тастау мақсатында қайтадан магнитқа қояды.Тұздарды тұндыру арқылы дайындалған магнетитті пептизациялау магнитті сұйықтықты дайындаудың келесі маңызды кезеңі болып табылады. Пептизация деп сулы ортада магнитті сұйықтықтың концентратын алу үшін магнетиттің тұрақтануы түсініледі. Ол үшін 50-60 °С дейін қыздыру кезінде 1:1 (10 мл трансформатор майы және 10 мл олеин қышқылы) компоненттерінің арақатынасымен трансформаторлық майдағы олеин қышқылының қоспасын дайындайды. Содан кейін тұрақты қолмен араластыру және электр плитасында қыздыру кезінде магнетиттің Сулы суспензиясына 75-80° С кезінде олеин қышқылы мен трансформатор майының қоспасын құяды. Процесс 3-5 минутқа созылады. Алынған магниттік сұйықтық (МС) тұрақты болуы және уақыт өте келе ерітілмеуі үшін МС (паста) концентратын сусыздандыру қажет. Ол үшін 75-80°С паста этил спиртімен спирт мөлдір болғанға дейін жуылады (25 г магнетитке шамамен 150 мл). , паста мен этил спиртінің қоспасын 60-70 °С дейін қыздыра отырып, қарқынды араластыру кезінде жүргізеді. МС концентратын диспергирлеу үшін оған трансформаторлық май (~20 мл-ден) шағын үлестермен құйылады. Алдын ала араластыру қолмен жүргізіледі (фторопластты ұштығы бар таяқшамен), содан кейін техникалық МС бар стақан плиткаға қойылады, онда 80-85 °С кезінде 1-2 сағат бойы МС Автоматты араластырғышпен араластыру кезінде диспергирлеу жалғастырылады. Алынған МС-біртекті, қара, тән жылтырлығы бар өнім автоматты араластырғышта араластыруды жалғастыра отырып, содан кейін бөлме температурасына дейін салқындатылады. МС дайындау оны центрифугалау арқылы аяқталады. Бұл үшін техникалық МС пластмасса стакандарға құяды және бөлу факторы 6000 g 1 сағат ішінде центрифугалайды [1]. Процесс аяқталғаннан кейін параметрлерді өлшеуге кірісуге болады (қанығу магниттілігі, тығыздығы, тұтқырлығы және т.б.). Магниттік бөлшектер сыртқы магнит өрісінің әсерінен мақсатты түрлерді таңдап біріктіру және манипуляциялау немесе қажетті жерге тасымалдау үшін пайдаланылуы мүмкін. Оның көлеміне байланысты магниттік нанобөлшектер суперпарамагнитті болып табылады, олардың жалаңаш түрінде немесе беткі жабыны бар жабын арқылы әртүрлі қолдану салаларында үлкен әлеуеті бар және нақты қолдану үшін таңдалған функционалдық тобы. Осы жұмыста, сондай-ақ осы тұжырымдаманы иллюстрациялау үшін магнитті нанобөлшектерді қолданудың үш саласы қарастырылады, атап айтқанда: тығыздық бөлуге арналған магнитті сұйықтықтарда, терапевтік және диагностикалық тестілеуде, сондай-ақ ағынды суларды өңдеуде және металл иондарын жоюда. Наноқұрылымды материалдар көбінесе бірегей электрлік, химиялық, құрылымдық және магниттік қасиеттерге ие, бұл оларды ақпаратты сақтауды, биосенсорлық технологияларды және биомедициналық инженерияны қоса алғанда, қолданудың әртүрлі жаңа салаларында қолдануға мүмкіндік береді [1]. Магнитті қасиеттерге ие нанобөлшектер функционалды молекулаға селективті бекітуді қамтамасыз ете алатын, нысананың магниттік қасиеттерін бере алатын мағынада үлкен артықшылықтарға ие, сондай-ақ электромагнит немесе тұрақты магнит түзетін магнит өрісін басқару арқылы айла-шарғы жасауға және қажетті орынға тасымалдауға мүмкіндік береді [1]. Магнитті нанобөлшектердің тасымалдаушылары үш функционалдық бөліктен тұрады: магнит өткізгіш, беткі жабынды және функционалданған сыртқы жабынды. Тасушының ортасында сыртқы магнит өрісінің қатысуымен бөлшектердің магниттік манипуляциясын жүзеге асыруға мүмкіндік беретін суперпарамагнитті өзек бар. Магнитті ядроның құрамы қолдану аймағына байланысты. Мысалы, жоғары тотығу тұрақтылығы бар магнетит (Fe3O4) және маггемит (γ-Fe2O3) қазіргі уақытта медициналық қолдану үшін қабылданған жалғыз улы емес магниттік материалдар болып табылады [2]. Кобальт, никель және неодим-темір-бор сияқты материалдардан тұратын магнитті өзекшелер жақсартылған магнитті қасиеттерге ие болуы мүмкін, алайда бұл материалдар тотығуға бейім немесе адам ағзасында қолдану үшін бетоксикалық болуы мүмкін . Магнитті нанобөлшектер физикалық булану жолымен синтезделуі мүмкін, механикалық уыттану және химиялық жолмен. Оның өлшемдерінің арқасында магнит нанобөлшектері гравитациялық өрістің, магнит өрісінің градиентінің және бөлшектердің бірбірімен байланысында пайда болатын әлеуетті магнит агломерациясының әсерін еңсере алады [2]. Екінші жағынан, бөлшектер лондондық типтегі тартылу ван-дер-Ваальс күштерінің әрекеті нәтижесінде бір-біріне тартылуы мүмкін. Сонымен қатар, бұл жүйенің қоршаған ортасымен өзара әрекеттесуін азайту үшін, тұрақтылықты қамтамасыз ету және агломерацияның алдын алу үшін, жабынның бетіне стерильді итеру қажет болуы мүмкін. Функционалданған сыртқы жабын дәрілік заттың биологиялық белсенді молекуласы немесе металл иондарын тазалауға арналған лиганд сияқты компонент болуы мүмкін. Осы функционалданған беттік топтардың мысалдары магниттік нанобөлшектерді түрлі қолдану шеңберінде қаралатын болады. Ферромагнитті материалдар домендер ретінде белгілі облыстарға бөлінеді. Магнитті емес үлгіде бұл домендердің сәттері кездейсоқ түрде бағытталған, бірақ сыртқы қоса берілген магниттік өріс бағытында туралау үрдісі бар. Бөлшектер өлшемі белгілі бір ең төменгі сыни өлшемге жақын болғандықтан, жиі наномөлшемді диапазонда, домендік қабырғалардың түзілуі энергетикалық қолайсыз болады. Магниттеудегі өзгерістер Домна қабырғаларының қозғалысы есебінен емес, арқалардың айналу есебінен болады.Бұл қасиеттерді көрсететін бөлшектер бір байланыс деп аталады. Жылу және электр энергиясымен қамтамасыз ету, жылу және электр энергиясымен қамтамасыз ету, жылу және электр энергиясымен қамтамасыз ету, жылу және электр энергиясымен қамтамасыз ету, жылу және электр энергиясымен қамтамасыз ету, жылу және электр энергиясымен қамтамасыз ету, жылу және электр энергиясымен қамтамасыз ету, жылу және электр энергиясымен қамтамасыз ету. Бұл материалдардың суперпарамагнитті қасиеті жеке бөлшектердің сыртқы магнит өрісі әсер еткенде ғана магнитті болуына пайдалы, бірақ өрісті жою кезінде қалдық магниттілік көрсетпейді. Сонымен қатар, бөлшектер өлшемі бөлшектердің шағын өлшемін қолдануға берілетін функционалдандыру үшін бетінің үлкен ауданын қамтамасыз етеді. interest.In бұл мақалада магнитті нанобөлшектердің қасиеттері қолданылатын үш қолдану саласы қарастырылады, атап айтқанда: тығызметрлік бөлу, медициналық қолдану және сарқынды суларды тазарту және металлдарды жою [3]. Магнитті нанобөлшектерді тығыздық бөлу үшін қолдану магнитті сұйықтықтар тұрақты коллоидты дисперсиялар немесе беттік-белсенді затпен жабылған және гидрофобты немесе гидрофильді сұйықтық-тасығышта суспендирленген бір өлшемді наноөлшектердің суспензиялары болып табылады. Бұл сұйықтықтар суперпарамагнитті мінез-құлыққа ие. Магнитті емес материалдарды әртүрлі дозиметрлік құрамның компоненттеріне бөлумагниттік сұйықтықтарды пайдалана отырып, құю әдісі болып табылады.Екі іргелі күш магнит өрісінің градиентіне орналастырылған магнитті сұйықтықтың осы көлеміне (V) әсер етеді. Бұл күш ауырлық күші (Fg) және магниттік күш (Fm). Магниттік сұйықтықтың көлеміне жиынтық күш: | TEXT | kaz |
2 | Мұнда ρ-магниттік сұйықтықтың тығыздығы, µ - вакуумның магниттік өткізгіштігі, M-сұйықтықтың магниттелуі, H-магниттік өрістің кернеулігі, h/z-тік магниттік өріс, g-еркін түсуді жеделдету.Эквалайзердегі жақшадағы өрнек. 1 Егер магнит өрісінің градиенті гравитация параллельді және сол мағынасы бар деп болжасаңыз, сұйықтықтың көрінетін тығыздығы ретінде қарастыруға болады [2]. Сұйықтыққа ұшыраған магниттік өрістің градиентін өзгертіп, магниттік сұйықтықтың көрінетін тығыздығын басқаруға болады. Жыл сайын магнитті нанобөлшектер биомедицинада кеңінен қолданылады, олар ісіктердің гипертермиясы және дәрілік заттарды адрестік жеткізу үшін қолданылады, олардың негізінде МРТ-контрастирлеуші агенттер және жоғары дәлдіктегі биосенсорлар құрылады [1, 2]. Биомедицина саласындағы магниттік нанобөлшектердің арасында ең көп таралған магнетит нанобөлшектері бар. Наноөлшемді магнетит гидротермалды синтез, Темірдің органикалық тұздарының Жоғары температуралы ыдырауы, сондай-ақ тұндыру әдісі сияқты әртүрлі тәсілдермен алынуы мүмкін [3]. Тұндыру әдісі магнетит нанобөлшектерін алудың ең қолжетімді тәсілі болып табылады, өйткені басқа әдістерге қарағанда ол жоғары температураны талап етпейді, экологиялық қауіпсіз және іске асыруда салыстырмалы қарапайым. Дегенмен, оның таралуына және іске асырудың қарапайымдылығына қарамастан, оны жүргізудің бірыңғай әдістемесі жоқ: синтездің физикалық-химиялық шарттары өзгереді,бұл алынатын нанобөлшектердің сипаттамаларында көрсетіледі. Әдетте, аммиактың су ерітіндісінен темірдің екі және үш валентті тұздарын тұндыру әдісі бойынша наноөлшемді магнетитті алу әдістемесіндегі ең үлкен біртектілік инертті атмосфераны пайдалану мәселесі болып табылады. Авторлардың қатары ауа оттегінің қатысуымен реакция жүргізеді, ал басқа авторлардың пікірінше инертті атмосфераны пайдалану қажет. Ауа оттегінің болуы екі валентті темірдің үш валентке дейін тотығу қаупін тудырады, соның нәтижесінде күшті ферромагниттік қасиеттерге ие магнетиттің (Fe3O4) орнына магнетит (γ-Fe2O3) пайда болуы мүмкін, оның магниттік қасиеттері айтарлықтай әлсіз немесе олар мүлдем жоқ α-Fe2O3. Біздің өз тәжірибемізіміз көрсеткендей, инертті атмосферада реакция жүргізу қажет, бұл барынша жаңғыртылатын нәтижелер алуға мүмкіндік береді. Алайда, тіпті инертті атмосфераны пайдалана отырып, наноөлшемді магнетитті алған кезде өте ерекше нәтижелерді байқауға болады. | TEXT | kaz |
3 | Реакция азот атмосферасында майлы моншаны пайдалана отырып, магнитті араластырғышта үш колбада жүргізіледі. Темір сульфатының (II) және темір хлоридінің (III) ілмелерін 2:1 моль қатынасында дистильденген суда ерітеді. № 1-3 тәжірибелерде тазартылған су алдын ала инертті газ атмосферасында қайнаған. № 4-6 тәжірибелерде қайнатылған тазартылған су Қосымша PH 2,1–2,2-ге дейін тұз қышқылының ерітіндісімен қышқылданған. № 7-10 тәжірибелерде қайнатылған тазартылған су pH 1,8-1,9 дейін тұз қышқылы ерітіндісімен қышқылданған. Нәтижесінде құрамында 2мас концентрациясы бар темір хлоридтерінің (II) және (III) қоспасы бар су ерітіндісі пайда болады. %. Алынған ерітіндіні азот тогында тұрақты араластыру кезінде 70 °C дейін қыздырады. Содан кейін аммиак ерітіндісін құяды (4 көлемі. содан кейін реакциялық қоспа 30 минут бойы 70 °C температурада азоттың токында тұрақты араластыру кезінде ұсталады. Алынған нанобөлшектер тұрақты неодимді магнитте магнитті сепарация жолымен тұндырады, тұнбаларды дистилденген сумен жуады, процедураны жуу суларында pH 7,0 мәніне жеткенге дейін бірнеше рет қайталайды. Нанобөлшектерді жуғаннан кейін магнитке тұндырады және алдын ала инертті газ атмосферасында қайнатылған дистилденген суда ресуспендиялайды. Пайда болған суспензияны алдын ала азотпен сатылған ыдысқа апарады және 2-4 °C температурада герметикалық ыдыста сақтайды. Суспензиядан алынған суспензияның концентрациясын анықтау үшін мұқият араластырылғаннан кейін 1 мл-ден бес аликвот алынады, олар 120 °C температурада кептіргіш шкафта тұрақты салмаққа дейін кептіріледі. | TEXT | kaz |
4 | Тәжірибелердің бірінші сериясын өткізу кезінде (№1-3 тәжірибелер) нанобөлшектері алынды. Осы микрофотографияда ұзындығы 20-дан 400 нм-ге дейін және қалыңдығы 2 нм наностержндар анық көрінеді. Наностержндер жанама реакция өнімі және олардың болуы жағымсыз. Сур. 1, б-қара өрісте сол бөлшектердің микрофотографиясы. Қара өрісте бөлшектер микрофотографиясында кристалды торға ие заттар анық көрінеді, ал аморфты заттар әлсіз ажыратылады, сондықтан бұл өзектер кристалды торға ие және ең алдымен монокристалдар болып табылады. Сурет 1. Бірінші тәжірибе сериясында синтезделген нанобөлшектердің электрондық микрофотографиялары: а) ашық өрісте; б) қараңғы өрісте; в) электрондық дифракция (SAED) SAED спектріне сәйкес (сур.1, в), бұл наноұстағыштар магнетиттен өзгеше құрамы бар деп айтуға болады, өйткені спектрде магнетитке тән сақиналардан басқа оған сәйкес келмейтін сақиналар байқалады. Магнетитке тән емес, сақиналар өте әлсіз, бұл наностерждер қоспа екенін көрсетеді. Сипатталмаған сақиналардың әлсіз білінуіне байланысты, сондай-ақ магнетит сақинасына олардың салынуына байланысты оларды сипаттау және наностержндердің химиялық құрамын анықтау өте қиын. Әдеби деректерге негізделе отырып, наностержн химиялық құрамы бойынша гоэтит (α-FeOOH) болып табылады деп болжауға болады. Сонымен, Rosalia Marino-Fernandez және әріптестерінің жұмысында гоэтит ұқсас тұндыру әдісі бойынша синтезделді [4]. Бұл жұмыста келтірілген электрондық микрофотографиялардың талдауынан наноөлшемді гоэтит бізге алынған наноөлшеуіштер болып табылатыны көрініп тұр. Наностержндердің пайда болуының ең ықтимал себебі еківалентті темір гидролизінің алдындағы ерімейтін қосылыстар түзілетін үшвалентті темір гидролизі болып табылады. ерімейтін гидрооқышқылдарының шөгуі pH 2,2 кезінде байқалады, ал еківалентті Темірдің ерімейтін гидрооқышқылдарының түзілуі үшін pH кем дегенде 7,0 талап етіледі, ал олардың толық шөгуі үшін pH 9,0–14,0 талап етіледі. Осылайша, ерімейтін қосылыстардың пайда болуымен үшвалентті темір гидролизі басталды, ал еківалентті темір гидролизі әлі болмайды. Бұл жағдайда магнетиттің пайда болуы мүмкін емес, өйткені оны алу үшін Fe2+ және Fe3+ бір мезгілде тұндыру қажет . Fe3+ ерте гидролизінің нәтижесінде темір гидроксиді түзіледі, содан кейін ауыспалы құрамды ферригидриттерге ауысады: 5Fe2O3 * 9H2O немесе Fe2O3•xH2O (x = 1÷5). Қартаю нәтижесінде алынған ферригидриттер үш валентті темір оксигидроксидіне (III) FeO(OH) өтеді. Fe3+ гидролизі байқалмайтын, бастапқы ерітіндіні pH дейін Қышқылдандыру жолымен үшвалентті Темірдің уақытынан бұрын шөгуін болдырмауға болады. Содан кейін қышқылданған ерітіндіге аммиак ерітіндісін PH 9,0–14,0 мәндеріне жеткенге дейін тез қосу қажет, ол кезде магнетит түзіле отырып, Fe3+ және Fe2+ бір мезгілде гидролизі ағады. Fe3+ ерте шөгуінің алдын алу үшін, тәжірибелердің екінші сериясында (№6-8 тәжірибелер), темір тұздарының ерітіндісі алдын ала pH 2,0–2,3 дейін қышқылданған. Қалған тәжірибе № 1 тәжірибесіне ұқсас болды. Қышқылдану кезінде пайда болған нанодержниктердің саны мен мөлшері айтарлықтай азайды. Дегенмен, олардың шамалы болуын байқауға болады, бұл суретте (2,а) көрінеді. Тәжірибелердің екінші сериясында алынған SAED спектрлері №1 тәжірбиеде алынған SAED спектрімен ұқсас болды және оларға магнетитке тән емес сақиналар да қатысты. 2-сурет. Нанобөлшектердің электронды микрофотографиялары: а) екінші сериядағы тәжірибелердің синтезделген; Б) үшінші сериядағы тәжірибелердің синтезделген 3-сурет. Тәжірибелердің үшінші сериясында синтезделген үлгінің рентгенограммасы Наностержндердің түзілуінің алдын алу үшін үшінші тәжірибе сериясы өткізілді, оларда темір тұздарының бастапқы ерітіндісі PH 1,8-1,9 дейін күштірек қышқылдандырылды, қалған реакцияны жүргізу тәсілі өзгеріссіз қалды. Бастапқы реакциялық қоспаның қышқылдануының арқасында жағымсыз қоспадан толықтай құтыла алды. Сур. 2, ал PH 1,8– 1,9 дейін қышқылданған аналық ерітіндіден синтезделген нанобөлшектердің микрофотографиясы ұсынылған. Бұл микрофотографияда реакция барысында магнетиттің нанобөлшектері ғана пайда болғаны анық көрінеді. Алынған нанобөлшектердің химиялық құрамы магнетитке (Fe3O4) сәйкес келеді және рентгенофазды талдау арқылы расталған (сурет 3) және электрондық дифракция (сурет 2,б). Соңғы өнімде қоспалардың болмауы соңғы өнімнің химиялық құрамымен де, нанодержкалардың болмауымен де расталады. Электрондық микрофотография көмегімен алынған деректерді талдауға негізделе отырып (сурет 2,а), электрондық дифракция (SAED) және нанобөлшектердің рентгенограммасының деректері (сурет 3), тәжірибелердің үшінші сериясында алынған нанобөлшектер 12 ± 4 нм бөлшектерінің орташа диаметрі бар магнетиттің нанобөлшектері болып табылады деп айтуға болады [5]. Осылайша, тұндыру әдісімен магнетиттің нанобөлшектерін синтездеудің физикахимиялық шарттарын талдау және іріктеу негізінде 70 °С температурада инертті газ (азот) атмосферасында магнетиттің нанобөлшектерін химиялық құрамы мен өлшемдері бойынша біртекті алудың оңтайлы тәсілі әзірленді. Жарық түсіретін электрондық микроскопия, SAED селекторлы диафрагмасы бар электрондық дифракция және рентгенофазды талдау әдістерімен азот атмосферасында рН 1,8–1,9 және 70 °С температурада синтездеу жүргізу кезінде алынған нанобөлшектер Темірдің басқа қосылыстарының қоспасыз (гоэтит) бөлшектерінің орташа диаметрі 12 ± 4 нм магнетит болып табылады. Алынған магнетит нанобөлшектері биомедициналық мақсаттар үшін пайдаланылуы мүмкін [6]. | TEXT | kaz |
5 | Қазақстанда экологиялық таза өндірістерді дамытуға, шикізат пен энергияның жаңартылатын көздерін пайдалануға арналған Курс экономиканың шикізаттық бағыттылығы, жабдықтардың тозуының жоғары деңгейі, ескірген технологияларды қолдану проблемаларының болуымен бетпе - бет келіп отыр. Ғылым мен инновацияны қолдауға арналған мемлекеттік шығыстар қазіргі заманның талаптарына сәйкес келмейді. Кәсіпорындар экологиялық инновацияларға қызығушылық танытпайды. Жасыл бастамаларды қаржылық қолдау негізінен халықаралық ұйымдар есебінен жүзеге асырылады. Авторлар экологиялық инновациялар мен ғылымды қаржыландыруға баға берді, жасыл экономикаға көшуді жандандыру бойынша ұсыныстар берді. | TEXT | kaz |
6 | Онтологиялық теорияның заманауи антропологиялық нұсқаларында қалалық орта адам өмірінің кеңістігі ретінде пайда болады. Қаланың мәдениет символы бола отырып, оны өмірдің нақты нысандарына айналдырудың механизмі ретінде әлеуметтік және психологиялық қоғамдастықтар мен адамның жеке басын қалыптастырады. Қалалық орта әлеуметтік әл-ауқатқа, әлеуметтік қатынастарға тікелей әсер етеді, мінез-құлқын қалыптастырады, азаматтардың мәдениетін қалыптастырады. Сонымен қатар, қалалық орта - бұл әрбір тарихи дәуірдің халықтың тұрмыс-тіршілігінің көрінісі, қаланың тұрғындарының мәдени интеграциясына ықпал ететін қоғамдық көзқарас. Адам өмірінің ортасын құру - шығармашылық, тартымды, жайлы, қауіпсіз, үйлесімді, қаланың өмір артықшылығын біріктіретін және . Тұрақты қалалық ортаны қалыптастыру мәдениеті ландшафтты дизайнды қалалық ортаны нақты әлеуметтік-мәдени кеңістікке айналдыру әдістерінің және әдістерінің жиынтығы ретінде анықтайды. Рухани жағынан байытылған, мәдениет қалыптасқан қалалық орта көркемдік талғамға ықпал етеді, адамның және адамның қоғамында ойлауды, мінезқұлқын, көзқарасын, дүниетанымын және мәдениетін қалыптастырады [1]. Сол себепті, осы мақала тақырыбы,ұсынылып отырған ғылыми жұмыс тақырыбының, «Заманауй қалалық орта ұйымдастыруға тәстүрлі тәсілдердің ықпалы» анықтаушы факторы ретінде жазылған. Аталмыш ғылыми жұмыстың жүзеге асыру жолдарын және ерекшеліктерін анықтау үшін: заманауй қалалық ортаны қалыптастыру мәдениетінің философиялық негіздерін айқындау; қазіргі заманғы тұрақты қалалық ортаны қалыптастырудағы мәдени дәстүрлердің рөлін көрсету; заманауй қалалық ортаны қалыптастырудың қазіргі әлеуметтік-мәдени проблемаларын талдау; заманауй қалалық ортаны қалыптастыру үрдістерін анықтау қажеттілік етті. Заманауи қалалық ортаны қалыптастыру мәдениеті - белгілі бір әлеуметтік кеңістік, тарихи уақыт контексінде қалыптасып, дамыған және қалыптасқан мәдени дәстүрлерге негізделген күрделі әлемнің жаңа имиджін іздейтін әлеуметтік-мәдени құбылыс. Қалалық кеңістікті қалыптастырудың мәдени дәстүрлерін талдау заманауй қалалық ортаны қалыптастырудың заңдылықтары мен принциптерін анықтауға мүмкіндік берді: мәселен, . Ұсынылып отырған ғылыми жобаның басты объектісі дәстүрлі киіз . Ал айналасын абаттандыруда дәстүрлі немесе ұлттық нақыштағы кіші сәулет нысандары, ландшафттық жобалау қолданылады. Ғылыми жұмыс идеясы бойынша, қазақи дәстүрді шетелдік туристерге, сонымен қатар еліміздің азаматтарына арналған . Жобаның басты мақсаты, келешек ұрпақтың күнделікті өмірінде, өмір сүру ортасында, қазақтардың дәстүрлі, ұлттық атмосферасын аманат ету, сонымен қатар, шетелден келген қонақтар мен туристтерге қазақ халқының дәстүрімен демалыс аймағы арқылы таныстыру және көрсету. Кеңістік этникалық түсініктер мен халықтың дәстүрлі архитектуралық ортасының бейнелері арасында белгілі бір байланыс бар. , , , сияқты ғалымдардың әрқайсысы тарихи типтегі, мәдениеттегі кеңістікке тән тұжырымдамасын дамытады және, сонымен бірге, осы тұжырымдаманың өзгеруі тарихи этномәдени үрдістің маңызды және терең метаморфозын дәл көрсетеді деп ойлайды. Сондықтан этнос дәстүрлі сәулетінің мәнін түсіну үшін кеңістіктің тұжырымдамасын, сондай-ақ соңғы, динамикалық формалар, рәміздер және т.б. этникалық түсініктерін зерделеу қажет [2]. Қазақстанның заманауи дәстүрлі сәулеті тәуелсіз идеологиялық-стильдік және тұжырымдамалық бағыт болып табылады, ол мынадай позициялармен сипатталуы мүмкін: | TEXT | kaz |
7 | Жоғарыда айтылған лауазымдардың әрқайсысы контенттік жоспарда нақты зерттеуге және теориялық түсінуге лайық. Терең теориялық және тұжырымдамалық аппараттарсыз, отандық сәулет өнерінің жоғары деңгейлі заманауи дәрежесіне жету және оның кең перспективаларын ашу мүмкін емес. Арнайы тарихи, теориялық және тәжірибелікпрактикалық жұмыстың қажеттігіне тағы да тоқтала отырып, біз Қазақстанның дәстүрлі сәулетінің кейбір қағидаларын жинақтадық. Қазірдің өзінде орнатқанымыздай, заманауй дәстүрлі : 1) ұлттық сәулет өнерінің тарихы (ескерткіштері) және ұлттық сәулет өнерінің дәстүрлері (әдістері, стильдері); 2) этностың рухани және материалдық мәдениеті; 3) қоғамның идеологиялық бағыттылығы, әлеуметтік-экономикалық жағдайы, табиғи, құрылыс және техникалық және басқа да аймақтық факторлар. Қазақстанның дәстүрлі сәулеті заманауи деңгейді және оның дамуындағы үздіксіздіктің принциптерін белгілі бір идеологиялық және теориялық тұғырнамаға негізделген. Қазақстанның сәулетін заманауи деңгейге шет елдердің жетістіктерінің тәжірибесін шығармашылық пайдалану және оларды сыни қайта қарау арқылы қол жеткізуге болады. Көршілес елдердің архитектурасының идеологиялық және теориялық тұғырнамасын бейімдеу және өңдеу этно сәулетінің заманауи тұжырымдамасын жасаудың аса қажет шарты болып табылады. Әрине, шығармашылық және сыни көзқарассыз қол жеткізу мүмкін емес. Дәстүрлі мұраға, рухани мәдениетке, эстетикалық идеалға, заманауи технологияға, экологияға, технологияға, жобалау мақсаттарына және т.б. сияқты іргелі мәселелерге қатысты іріктеу және ойластырылған ұстаным қажет. Сонымен бірге, басқа елдерге қатысты ғылыми, техникалық және материалдық дамудың қол жеткізілген деңгейін және мүмкіндігін ескере отырып, әлемдік деңгейге ұмтылу қажет [3]. Этномәдениеттің идеологиялық және теориялық тұғырнамасы - тарих, философия, мәдениет және Қазақстанның қазіргі заманғы өміріне байланысты мазмұнды және қалыптастыру көздері. Этномәдени бағытты идеологиялық және теориялық негіздеудің бастауы - жүйелі талдау және рухани және материалдық мәдениетті шығармашылық интерпретациялау, сондай-ақ Қазақстандағы сәулет және . Заманауи этномәдени бағыт дәстүрлі қалыптасқан көздеріне тар және қарапайым көзқарастан алшақтап қалады, ұлттық мәдениет негізінде шетелдік туристер үшін тартымды экзотикалық ғимараттар құру қажет. Мұның бәрі отандық сәулеттің әлеуметтік-мәдени, экономикалық, эстетикалық қайта бағдарлануы және бірегейлік пен сәйкестілік тұрғысынан мәселелері әлі шешілмегенін және сәулеттік . Ең алдымен тұрғындардың этномәдени қажеттіліктерін, жаңа эстетикалық мұраларын, тіпті республиканың халықаралық беделін ескере отырып, тұрғын үй, қоғамдық ғимараттар типологиясы қажет [4]. Бұдан әрі республикадағы қазіргі заманғы тұрғындардың рухани қажеттіліктерін қанағаттандыратын шынайы этномәдени құндылықтарға арнайы жасалған ғимараттар мен құрылыстардың жаңа типологиясы шетел модельдеріне сәулет және құрылыс-техникалық қасиеттері жағынан кем емес. Этномәдени бағыт бойынша қазақ халқының өскелең, заманауи, рухани және мәдени қажеттіліктерін түпнұсқа жүйелік стильде көрсететін эстетикалық идеалға деген ұмтылысы гипотетикалық түрде көрсетіледі. Заманауи адамдардың түрлі талғамдарына сай келетін эстетикалық идеалдың жарқын сезімі мен терең түсінуі сәулет шығармашылығының ең күрделі, бірақ қажетті іздеу тапсырмасы болып табылады. Бірде-бір рухани күш ұлттық сәулеттің эстетикалық идеалының құрылымын рационалды түрде растауға қабілетті емес, ол сәулет ғылымының ауқымынан тыс. Бұл бүкіл адамның танымының ішкі әлемінің айрықша құзыры, яғни шығармашылық түйсігі. Дегенмен, бүгінгі күні ешкім адамның санасында жаңа эстетикалық идеалдың белгілі бір рухы бар екендігімен ешкім бәсекелспейді. Мұнда жалғыз мәселе - қалаған этномәдени сергектің, сұлулықтың бейнесін мұқият табу. Отандық табиғаттың сұлулығы, «күй» мелодиялық ырғақтары мен дыбыстары, киіз үйдің әсем безендіруі, қазақ қызының тікелей күлкісі - бұл барлық этнос эстетикалық идеалының керемет сәулелерінің айқын көрінісі, яғни, берік іргетасы бар. Өздеріңіз білетіндей, эстетикалық идеал - сәулет стилінің және көркемдік сананың ажырамас бөлігі. Оның шығармашылығында белгілі бағыттаушы күші бар. Қазіргі заманғы эстетикалық сұлулық идеясы, біздің ойымызша, халықтық және қолданбалы өнер туындыларындағы, сәулет өнеріндегі, сондай-ақ туған табиғат пен заманауи мотивтердің рационалды жіктелуін қиындататын пластикалық формалардың дәстүрлі сұлулығының, түс комбинациясының, сұлулықтың және басқа компоненттердің көркем және рухани синтезі болып табылады. Бұл жердегі мақсат қарапайым, қазақтың эстетикалық идеалы батыс, постсоветтік және басқа да сәулеттен жоғарырақ көрсету, олар Қазақстанның қазіргі заманғы архитектурасын толығымен толтырды [5]. Ғаламдық доктринасына белсенді көзқарас жағдайында ұлттық сәулетті дамыту, өзінің рухани идентификациясын іздеу қазақстандық сәулетшілер үшін ең күрделі мәселе болып табылады. Әсіресе, ежелгі, ортағасырлық және қазіргі заманғы тарих тығыз қарым-қатынаста болғандықтан, отандық сәулет тарихын, шығу тегінің шығармашылық күш-жігерін, халықтарының мәдениетімен дәстүрлі байланыстарды терең түсінуді тереңдетіп зерттеу және қайта қарау маңызды. Біздің рухани және мәдени атмосферасы және біздің қоғамның нақты техникалық және экономикалық мүмкіндіктері, шын мәнінде, сәулеттің әрі, атап айтқанда, монументалды өнер тағдырын алдын ала анықтайды. Мұнда біз тек бір мәселеге назар аударғымыз келеді - ұлттық мәдениеттің болашақ дамуының заманауи сәулетті дамыту үрдістерімен өзара байланысы. Сәулет біздің этномәдениеттің бір элементі ретінде қарастырылуы мүмкін, себебі жалпы мәдениет пен сәулет жалпыға ортақ және нақты қатынаста болады. Мәдениет элементі ретінде сәулет этнос өнерінің басқа компоненттерінің (музыка, би, поэзия) ерекшеліктерін бейнелейді. Этномәдениеттің ерекшеліктері мен үлгілерінің көбеюі, таным және модельдеуде, сондай-ақ заманауи өмірдің тұрақты дәстүрлерін, уақыт пен кеңістіктің жаңа имиджін бейнелейтін ең үлкен құндылықтарға ие. Қазақстанның сәулетін жаңғырту келесілерде қол жеткізілмейтін нәтижелерге қол жеткізген кезде ғана болады: | TEXT | kaz |
8 | Жоғары өнімді есептеулердің жоғары оқу орындарында қарастырылуы кең мүмкіндіктерге ие. Бұл осы бағыт бойынша білім беру ғана емес, сонымен бірге білім алушылар үшін іргелі ғылыми зерттеулер жүргізуге де жол ашылады деп айтуға болады. Мақаланың мақсаты - жоғары өнімді есептеулерді тиімді ұйымдастырудың әдістерін келтіріп, оның ұтымды нұсқасын оқу процесінде үлкен көлемді деректерді есептеуде қолдану жолы ретінде ұсыну. Ең алдымен жоғары өнімді есептеулерді жете түсіну мен қажеттілігін анықтау мақсатында бұқаралық ақпарат көздерінде жиі беріліп жүрген әр салалар үшін мысалдарды беріп өтсек. Көлік саласы бойынша () айтуынша, көліктің бетонды қабырғаға соғылуының қажетті параметрлерін өлшеуге арналған апаттық сынақтарды жүргізу үшін Фордқа 10-нан 150-ге дейін жаңа прототиптер қажет болады. Ал оның жалпы құны 4-тен 60 млн доллар. Суперкомпьютерлердегі жоғары өнімді есептеулерді қолдану прототиптер санын үштен бірге азайтты [1]. Ауа райын болжау саласынан бір мысал. Күрделі есептеулердің бірі-климатты модельдеу мәселесі, яғни ауа райын болжау есебі. Климаттық есеп құрамына Жердің географиялық қабығында болатын процестер мен құбылыстарды сипаттайтын бірнеше блоктар мен ішкі жүйелер кіреді. Модельде энергияның берілуіне байланысты физикалық процестер сипатталады: атмосферада радиацияның берілуі, судың фазалық ауысуы, кинетикалық энергияның таралуы, бұлттың пайда болуы, конвекция және т.б. Ол модель үш өлшемді кеңістіктегі сызықты емес дифференциалдық теңдеулер жүйесі болып табылады екен. Бұл теңдеулер жүйесін шешу климат жүйесі күйлерінің ансамблінің барлық негізгі сипаттамаларын қажетті уақыт аралығында алуға мүмкіндік береді. Осы мысалдардан кейін климат өзгерістерінен басқа жер сілкіністерін, цунамилерді және басқа да табиғи апаттарды болжау да өте күрделі математикалық есептерді шешуді қажет ететіндігін түсінеміз. Ал ғарышты зерттеу есептері мен ядролық реактивтерді сынау, жасау сияқты өте күрделі есептер де бар [2]. Медицина саласы бойынша да жоғары өнімді есептеулер қолданылып жүр. Мысалы, онкология ауруларын емдеуде, дұрыс диагноз қою кезінде қолданылады екен. Қанды модельдеуде де қолданылып келеді. Қанды жоғары өнімді есептеулер көмегімен модельдеу мәселесімен , айналысты. Олар қанды модельдеуде тиімді құрал ретінде аралас архитектуралы кластерлер мен GPU-ды ұсынды [3]. Жоғары өнімді есептеулерді жүргізетін мамандарға деген қажеттілік те ұлғайып келетіні айтпаса да түсінікті. Ал мамандар қажеттілігі жаңа талаптар, білімдер, іскерлік пен дағдыларды қажет етеді. Мамандарға қойылатын негізгі талаптар төмендегідей болу керек деп есептейміз: | TEXT | kaz |
9 | Зерттеу әдісі ретінде салыстырмалы әдіс алынды, яғни С++ тілі мен Python тілдерінде қарапайым есептер шығарылып, нәтижелері салыстырылды. Соның негізінде есептердің түрлеріне қарай жоғары өнімді тіл мен тиімді әдіс таңдалынып алынды. Сол есептердің бірінен мысал келтіріп өтсек, анықталған интегралдың (белгілі пи санының) 10000 таңбаға дейінгі мәнін есептеудің бірнеше нұсқасын анықтап, ішінен тиімді әдісті және тілді анықтадық. өзінің мақаласында анықталған интегралды (пи санын) стандартты құралдармен есептеуге талдау жасаған [4]. Онда паскаль тілі мен ЕхсеІ-де қарастырып, нақты есептеу құралы мен қателіктерді анықтаған. Ал, біз анықталған интегралды есептеуде қолданылатын жоғары өнімді тілді, яғни С++ пен Python тілдерін салыстырып, тиімді тілді анықтап, ұтымды әдісті анықтадық. Анықталған интегралдың триллиондаған таңбаға дейінгі мәнін есептеудің айтарлықтай практикалық мәні жоқ деуге болады. Өйткені, ракетаны ұшыру үшін пи санының үтірден кейін 15 таңбасының мәні ғана жеткілікті екен. Дегенмен де оны есептеу формулаларын жетілдіріп, есептеу формулаларымен триллиондаған таңбаға дейінгі мәнін ұсынып, оның мәнін есептеуде әлемдік рекордтар орнатуда. Мәселен, соңғы рекордты орнатты. инфрақұрылымын пайдаланып, 121 күнде пи санының үтірден кейін 31,4 триллион мәнін есептеді. Есептеу құрылғысы ретінде 25 виртуальды машинасын пайдаланды [5]. Анықталған интегралдың мәнін анықтаудың белгілі тәсілдері өте көп, олар: Бэйли-Боруэйн-Плафф әдісі, Чудновский әдісі, әдісі, Беллард әдісі және т.б. Осы әдістердің ішінен Бэйли-Боруэйн-Плафф әдісі мен Беллард әдістеріне тоқталып өтсек. Бэйли-Боруэйн-Плафф әдісі формуласы [Бэйли — Боруэйн — Плафф формуласы]: | TEXT | kaz |
10 | Осы формулалар бойынша пи санының 10000-ға дейінгі мәнін есептеуді бірнеше әдіспен С++ тілі мен Python тілдерінде қарастырып, нәтижелерін салыстырдық. Осылайша, тиімді алгоритм мен тілді анықтадық. Біздің жағдайда, пи санын есептеудегі тиімді тіл Python тілі болды. Бэйли-Боруэйн-Плафф және Беллард әдістері бойынша С++ тілінде тек 48 таңбаға дейін ғана есептей алды. Ал Python тілінде 10000 таңбасына дейін есептедік. С++ тілі жоғары өнімді есептеу тілі саналады. Дегенмен де, анықталған интергалды Беллард, Бэйли-Боруэйн-Плафф әдістері арқылы есептеуде Python тілі жоғары нәтиже көрсетті. Бірақ, С++ тіілінде есептеудің жоғары өнімді алгоритмі бар. Ол ұзын арифметика әдісі. Ол әдіс бойынша анықталған интегралдың 10000 таңбасын бірнеше есе жылдам есептейді. Оны Python-да қолдану нақты сандар үшін келмейді, тек бүтін сандарда ғана қолданылады. Жоғары өнімді есептеулерді оқу үдерісінде жүзеге асыру жолдары ұсынылған зерттеу жұмысымыздың мақсатына байланысты іске асырылуда. Зерттеу жұмысының іске асырылуы бойынша есептер массивтер тақырыбы бойынша компьютерлерде, ал магистратура бөлімінде компьютерлер мен Param-Bilim IKCEICT Қазақстан-Индия ақпараттықкоммуникациялық технологиялар оқу орталығында орналасқан Linux операциялық жүйесін қолдайтын суперкомпьютерлі кластерінде есептеулер жүргізумен жүріп жатыр. | TEXT | kaz |
11 | Қалалар өнеркәсіптің, құрылыстың, энергетиканың, көлік парктерінің, халықтың шоғырлану орны бола отырып, ауаның, жер үсті және жер асты суларының, топырақтың антропогендік ластану көздері болып табылады. Оларды өз аумағына және айналасына газ тәрізді, сұйық және қатты заттардың көп мөлшерін шашатын жанартаулармен салыстыруға болады. Қала қоршаған кеңістікпен зат пен энергияны белсенді түрде алмасады [1]. Саябақ аймақтары көміртектің, яғни климаттың өзгеруінің қозғаушы күшінің, зиянды ластануын азайтады. Саябақтар денсаулық сақтаудың кейбір негізгі мәселелерін азайтады. Сондай-ақ саябақ аймақтарының пайдасынан мыналарды атап өтуге болады: | TEXT | kaz |
12 | Саябақ аймақтары адам ағзасының қалыпты физиологиялық қызметін барынша қамтамасыз ете алады, оның физикалық және моральдық күштерін қалпына келтіруге жәрдемдесетін негізгі экологиялық таза аумақтар болып табылады [2]. Жоғары қысымды, инсультті болдырмау үшін егде жастағы адамдар үшін моральдық демалу және тыныш орта маңызды. Жоғарыда айтылған мәліметтерге сүйене отырып, егдежастағы адамдардың демалысы үшін саябақ аймақтарын құру тамаша шешім болып табылады. | TEXT | kaz |
13 | Саябақ аймақтары. Таза ауа, күн сәулесі физикалық белсенділікпен бірге күшті иммунитет, сергектік пен жақсы көңіл-күй береді.Сондай-ақ, саябақтар – бұл адамдар бос уақыттарын өткізуге, қаланың қарбаласынан демалуға және жай ғана табиғаттан ләззат алуға болатын орын [3]. Артықшылықтар тізіміне келесі ақпаратты да қосуға болады: Қарт адамдар уақыт өткізетін, араласатын және қызығушылық клубтарын құратын орын пайда болады; Таза ауа, табиғат денсаулықты жақсартады, яғни иммунитетті көтереді және өмір сүру деңгейін арттырады; | TEXT | kaz |
14 | Біріншіден, бұл физикалық және моральдық күштерін қалпына келтіретін демалыс орындары болғандықтан көптеген көгалдандыруды, пайдалы ағаштар мен өсімдіктерді қамтиды. Соның ішінде эстетикалық ләззат алу үшін су бұрқақтар және егде жастағы адамдарға бейімделген шағын архитектуралық пішіндер, ыңғайлы орындықтар, ілулі әткеншектерді қамтиды. Егде жастағы адамдарға ыңғайлы болу үшін барлық пішіндерді жарақаттанудың алдын алу үшін өткір бұрыштарсыз дөңгелектеуге болады. Бұл эстетикалық жағымды және қауіпсіз көрінеді. Шағын архитектуралық формалардың мысалын 1-суреттен көруге болады. | TEXT | kaz |
15 | Ең бастысы, егде адамдар үшін отыруға және табиғатты тамашалауға мүмкіндік беретін орын қажет. Жақсы нұсқалардың бірі ретінде адамның силуэтіне арналған шезлонгтар. 2-суреттен саябақ шезлондарын көре аласыз. Бұл шезлонгтар адамның силуэтіне арнап жасалған, жартылай жатқан күйінде денені босаңсытуға мүмкіндік береді, төменгі арқадағы жүктемені азайтады, Егер түстер бойынша сұрыптама жүргізсек, жасыл түске баса назар аударған дұрыс. Жасыл түске жиі қарау пайдалы. Ол, офтальмологтар анықтағандай, визуалды анализаторларға тыныштандыратын және жалпы жүйке жүйесіне тыныштандыратын әсер етеді. Гүлденген жапырақтары бар шөптерді немесе ағаштарды бақылау көз шаршауын жеңілдетеді.Сондай-ақ, ең тыныштандыратын түс–көк. Кішкентай архитектуралық пішіндерді осы түске бояуға болады. | TEXT | kaz |
16 | Екіншіден, спортпен шұғылдану үшін ашық спорт аймақтарын құру. Егде жастағы адамдардың көпшілігі, жасы үлкен болса да, денесі әлі де жақсы жағдайда. Олар үшін спорт алаңдарын, тренажерлерді, веложолдар мен жабық бассейнді орналастыруға болады. өйткені, спорт-денсаулықты нығайтады (Сурет-3). Спортпен шұғылдану ағзадағы өзгерістерді бәсеңдетуге және көптеген «жасқа байланысты» аурулардың даму қаупін азайтуға көмектеседі: остеопороз, инфаркт, инсульт, гипертония, ишемиялық ауру, қант диабеті және басқалар. | TEXT | kaz |
17 | Көптеген жандар тамақ дайындағанды ұнатады, ал ең дәмді тағамдарды тек әжелер ғана пісіруді біледі. Осы орайда олар өз тәжірибелерімен бөлісетін және бір-бірінің тағамдарынан ауыз тие алатындай аспаздық клубтар құру да өте жақсы болар еді. Осының арқасында басқа елдердің қонақтарымен де тәжірибе алмасуға болады. өйткені, қазақ халқы ең қонақжай және табақ тарту, ауыз тию және сарқыт сияқты тағамға қатысты көптеген дәстүрлері бар. Мұның бәрі біздің еліміздегі туризмді дамытуға қосқан үлесті қамтиды. Жоғарыда айтылған сөздерден қорытынды жасай отырып, саябақ аймақтарын егде жастағы адамдар үшін ең оңтайлы орта ретінде ұйымдастыру маңызды болушы еді. өйткені, олардың сыртқы әлем, табиғат және басқа адамдармен күнделікті қарым-қатынас жасау шынымен өте маңызды. Осының арқасында олар махаббат пен қамқорлықты сезінеді және бұл олардың әл-ауқатына да жақсы әсер етеді. Қорыта келе, зейнеткерлік жастағы адамдарға арналған саябақ аймағына талдау жасау, саябақ аймақтарының артықшылықтары және олардың зейнеткерлік жастағы адамдарға қажеттілігін анықтау. | TEXT | kaz |
18 | Сайт беттері Интернетте HTTP немесе https протоколдары арқылы қол жетімді. Вебсайттың интернетте өз орны бар, оны әр сайт үшін жеке мекен-жай анықтайды, немесе әдетте URL деп атайды. Кез-келген веб-сайттың иесі бар, оның иесі жеке тұлға да, заңды тұлға да бола алады. Қазіргі уақытта адамдар көптеген ақпаратты білуді, жаңа білімді үйренуді ұнатады. Қазір адамдар өмірде септігін тигізетін кез келген ақпаратты бағалайды. Сондықтан, қазіргі уақытта интернет кез келген ақпаратты таба алады және қысқаша, түсінікті сипаттай алады. Интернет сипаттайтын ақпаратты түсіну үшін бізге фотосуреттер мен бейнелерді көрсетеді. Технология күн санап өзгеру үстінде, бүгінгі таңда газеттер мен журналдардың баспа өнімдері өзекті болмауда. Қазір барлығы интернет арқылы мағұлмат ала алады. Бүгінгі таңда әрбір компанияға веб-сайт қажет, компанияның веб-сайтының болуы өзектілігі мен сенімділігін сипаттайды. Веб-сайт фирманың сапасын жақсарту үшін қажет, аудиторияға компания туралы өнім ақпаратын сипаттауы үшін бұл веб-сайт өте маңызды, өйткені ақпарат оңай қол жетімді болады. Интернетте әр түрлі функциялар бар сайтың көптеген түрлері бар. Сайттар екі түрге бөлінеді: коммерциялық немесе коммерциялық емес болып. Жұмыс істейтін және веб-сайты бар бизнес коммерциялық өкілдік болып табылады. Интернет-сауда онлайн бизнес саласы коммерциялық емес нысан болып табылады [1]. | TEXT | kaz |
19 | Егер мемлекет халықаралық сауданың барлық мүмкіндіктерін пайдаланбаса, онда ол экономикалық дамуда әлдеқайда артта қалу қаупі бар. Сондықтан халықаралық жүктерді тасымалдауға енгізілген кез келген шектеу мемлекет экономикасына үнемі теріс әсер етеді. Халықаралық сауданы ынталандыру ел дамуының экономикалық көрсеткіштерінің айтарлықтай өсуіне алып келеді. Бүгінде экономикасы Халықаралық сауда мен халықаралық тасымалдарға тәуелді болмайтын елдер іс жүзінде жоқ. Алайда, барлық халықаралық сауда және, тиісінше, халықаралық көлік тасымалы кейбір факторларға байланысты, олардың арасында ғылымитехникалық инновациялар, халықаралық еңбек бөлінісін тереңдету және трансұлттық корпорациялардың қалыптасуы үлкен әсер етеді. Халықаралық саудада әр түрлі Жүк түрлерінің мыңдаған түрлері бір елден екінші елге ауысады, оларды тасымалдау үшін әртүрлі тасымалдау схемалары мен әртүрлі көлік түрлері қолданылады. Жүкті тасымалдау үшін пайдаланылатын жүріп – тұру құралдарының түріне қарай халықаралық тасымалдар автомобиль, теміржол, өзен, теңіз, авиация, сондай-ақ аралас-интермодальды, мультимодальды, аралас-контейнерлік болып бөлінеді, онда жүктің бір партиясын тасымалдау үшін көліктің бірнеше түрі пайдаланылады. Логистиканың дамуы мен өзгеруінің айқын себептерінің бірі-әлемдік сауданың дамуына байланысты жүк тасымалына сұраныстың артуы. Атап айтқанда, жоспарлау, жабдықтау, сауданы қамтитын өндірістің жаһандануы таратылған сауда мен көлік желілерінің дамуына әкелді [1]. Халықаралық логистикалық қызметтер нарығында оның дамуының бірқатар тән тенденцияларын ажыратуға болады. | TEXT | kaz |
20 | Соңғы 20 жылда логистикалық қызметтердің әлемдік нарығы тұрақты түрде кеңейіп келеді, мультимодальды көлік қызметтерінен бастап тауар ағындарын жинақтау және сату алдындағы дайындау технологиялары, дистрибьюторлық Арналарды басқару, дебиторлық берешекті бақылауға дейінгі күрделі технологиялары бар дистрибьюторлық орталықтарға дейін кешенді функционалдық шешімдердіұсынады. Көрсетілетін қызметтер аясының кеңеюі компаниялар ауқымының өсуіне және соның салдарынан шығындарды қысқартуға әкеп соғады [2]. | TEXT | kaz |
21 | Жаңа мыңжылдықта халықаралық сауданы реттеу саласында айтарлықтай өзгерістер болды. Көптеген сауда кедергілері, ең алдымен ЕО елдерінде, Оңтүстік-, АҚШ пен Канадада жойылды немесе айтарлықтай азайды, бұл іскерлік белсенділікке жағымды әсер етті. Теңіз, теміржол және авиациялық контейнерлік тасымалдау индустриясын дамытуұлттық және жекелеген өңірлік нарықтарды жаһандық нарыққа айналдыруға өз үлесін қосады. Оның пайда болу себептерінің бірі барлық тұтынушыларға (елге немесе аймаққа қарамастан) ортақ қажеттіліктердің қалыптасуы болды. Бұл жерде байланыс құралдары үлкен рөл атқарды. Тұтынушылардың қалауыныңұқсастығы дәстүрлі тауарлардан жаңа тауарлардың пайдасына жаппай бас тартуға әкелді, олар мәдени және экономикалық факторлардың әсерінен баға мен сапада тиімді түрде ерекшеленуі керек еді. Жергілікті баға деңгейіне сәйкес келетін бағамен сатылатын жоғары сапалы тауар бүкіл әлемдегі адамдар үшін тартымды. Сонымен қатар, дамыған және гүлденген елдердің нарықтарындаұсынылғанғаұқсас өнімді пайдалану осы елдердегі өмір сүру деңгейіне жақындау елесін жасайды. Халықаралық логистика аймақтандыру факторына сезімтал, бұл шекаралары ортақ елдерде байқалады. Бенилюкс, ЕО, Оңтүстік - , АҚШ және Канададағы табысты макрологиялық аймақтық құрылымдар мен жүйелердің көптеген сандық мысалдары белгілі. Осы сериядан 320 миллионнан астам тұтынушыны қамтитын интеграцияланған еуропалық нарықты құру. Аймақтық фактор жаһандану тенденциясын Саяси жүйелер мен аймақ мемлекеттерінің экономикалық деңгейініңұқсастығы; әлеуметтік өмір салтының, дәстүрлердің, тарихи тамырлардың жақындығы сияқты аспектілер арқылы күшейтеді; Халықтың көші-қоны; энергия мен шикізат ресурстарының бірыңғай көздері; жалпы көлік жүйесі және жол инфрақұрылымы; Бірыңғай телекоммуникациялар; кедендік және сауда кедергілерінің болмауы және т.б. 1987 жылы қабылданған Жалпыға бірдей еуропалық акт ЕО-ға мүше елдер арасындағы сауда кедергілерін алып тастауға және тауарлардың, қызметтердің, капиталдың, сондай-ақ адамдардың қозғалысын жеңілдетуге бағытталған. Қазіргі заманғы сауда мен өндіріс, ең алдымен, ақпараттық-компьютерлік технологияларға негізделген жоғары технологияларсыз жасай алмайды. Перспективалы бағыттардың бірі ғаламдық Интернет желісінің мүмкіндіктерін пайдалану болып табылады, ол арқылы белсенді пайдаланушылар – тауар өндірушілер, көтерме және бөлшек сауда құрылымдары кез-келген артық делдалдарды айналып өтіп, сатып алушыларға (сатушыларға) шығып, логистикалық шешімдер негізінде экономикалық есептеулерді өз таңдауын басшылыққа ала отырып, олармен мәмілелер жасай алады. Тасымалдаушылар, экспедиторлар, сақтандыру компаниялары және т. б. сияқты бизнестегі логистикалық делдалдарды таңдауға да қатысты. Жоғары технологияларды енгізу халықаралық ақпараттық логистикалық жүйелердің көмегімен тауарларды физикалық бөлу және сатудыұйымдастыру операцияларын бақылауды білдіреді. Мұнда сіз Navstar және Imnarsat-C GPS типті спутниктік байланыс және навигация жүйелерін, штрих-кодты сканерлеуді, жүктер мен құжаттарды автоматты түрде сәйкестендіруді, EDI және EDIFACT стандарттарындағы электрондық деректер алмасу жүйелерін және т. б. қолдануды көрсете аласыз. Әрине,ұйымдастырылған тауар нарықтары деңгейінде әлемдік сауда жүйесінде құрылымдық өзгерістер қажет: қазіргі заманғы халықаралық тауар өткізгіш логистикалық құрылымдарды, сыртқы сауда орталықтарын, логистикалық орталықтарды, холдингтерді, тауар нарықтарының конъюнктурасын зерттеу және талдау орталықтарын құру және т. б. Сонымен, халықаралық логистиканы ілгерілету үшін көптеген мемлекеттер (мысалы, ЕО, АҚШ және Канада елдері) халықаралық сауда, экономикалық, әлеуметтік-саяси және экономикалық қатынастарды дамыту жолындағы сауда, кедендік, Көлік және қаржылық кедергілерді алып тастау бөлігінде жүргізетін Ағаш өңдеу процедуралары маңызды болып табылады. Соңғы 25 жылда логистикадағы көлік қызметінің дамуына пайдалы әсер еткен бірқатар елдердің (ең алдымен АҚШ пен ЕО елдерінің) көлік заңнамасында өзгерістер болды. Мәселен, көліктегі мемлекеттік секторды қысқартуға, көлік кедергілерін алып тастауға, көліктің әртүрлі түрлерінің жұмысын үйлестіруге, көлік сервисін жақсартуға, бағалар мен тарифтерді төмендетуге бағытталған заңдардың, әкімшілік және құқықтық актілердің кең спектрі пайда болды. Мұндай шаралар еркін бәсекелестікті дамытуға ықпал етті және нәтижесінде интеграцияланған логистиканы дамытуға, халықаралық көлік-логистикалық жүйелерді құруға маңызды ынталандыру болды. Нарықтық реттеу саласындағы өзгерістердің салдары Көлік және экспедиторлық сервистіұсыну туралы келісімшарттар жасасу тәжірибесі болды; магистральдық тасымалдаушыларға тарифтер мен қызметтерге қатысты тәуелсіз қадамдар жасауға құқық беру; бірыңғай тариф (өтпелі жүк ставкасы) және бірыңғай көлік құжаты (интермодальды тасымалдау коносаменті) бойынша интермодальды тасымалдау қызметінұсыну. Интермодальды тасымалдау-қазіргі уақытта екі немесе одан да көп көлік түрлерінің артықшылықтарын біріктіретін халықаралық логистика саласындағы ең жылдам дамып келе жатқан сала. Интермодальды логистикалық сервис операторы жүк жөнелтушіге тасымалдау процесіне байланысты көптеген қосалқы операцияларға қарамастан, айтарлықтай үзіліссіз жеткізуді қамтамасыз ететін қызметтіұсынады. Халықаралық логистикалық қызметті жүзеге асыру үшін коммуникация мен бақылаудың тиімді жүйелерін пайдалану қажет. Құжаттарды ресімдеу, экспорт-импортты басқару және жүкті тікелей тасымалдау мәселелері Тапсырыс беруші үшін ерекше маңызға ие болады. Оның сұраныстарын қанағаттандыра алатын жеткізуші ең бәсекеге қабілетті болады [5, 20-21 беттер]. Күрделі логистикалық жүйелердің жұмыс істеуі сенімді және тиімді көлікэкспедициялық қызмет көрсетусіз мүмкін емес. Ол үшін материалдық ресурстардың нақты нарықтарына байланған күрделі логистикалық өндірістік-көлік және көлік-өткізу жүйелерінің буындары мен оларда бар бағалар мен сұраныс көлемі бар түпкілікті дайын өнім арасындағы жүктерді жедел жеткізуді қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін халықаралық көлік дәліздері құрылады. Көліктің әр түрінің тасымалдауға қызмет көрсетудегі рөлі анықталған тауарларды жеткізудің жаңа көліктік-логистикалық жүйелері пайда болады. Жаңа жүк ағындарының қалыптасуы әртүрлі мемлекеттердің көлік жүйелерінің үйлесімділігі проблемаларын тудырады [6, б. 27]. | TEXT | kaz |
22 | Жоғарыда аталған мәселелерді сәтті шешу үшін кәсіпорындар өздеріне тап болатын операциялардың барлық күрделілігі мен алуан түрлілігін жақсы көрсетуі керек. Халықаралық логистикалық жүйенің маңызды ерекшелігі-оның жүйелік интеграция құралы болып табылатын үйлестірудің жоғары деңгейіне деген қажеттілігі. Кәсіпорындар жер шарының кез келген жерінен логистикалық операцияларды электрондық деректер алмасу жүйелері арқылы басқару мүмкіндігіне ие болуы керек. Осы мақсаттар үшін аппараттық және бағдарламалық жасақтаманы жаңарту үлкен инвестицияларды қажет етеді. Жүйелік интеграцияұзақ процесс болып табылады және бірнеше компанияда қажетті электронды құралдар бар. Халықаралық логистикалық жүйелерді жоғары деңгейдеұстау үшін жүк тасымалдаушылар мен мамандандырылған логистикалық кәсіпорындар арасындағы одақ өте маңызды. Онсыз бірде-бір компания коммерциялық тиімді халықаралық операцияларды жүргізе алмайды және бүкіл әлем бойынша өндірушілермен, тұтынушылармен, көтерме саудагерлермен және бөлшек сауда желілерімен сенімді байланыста бола алмайды. Халықаралық логистикалық стратегияларды іске асыру жолдарын қарастырыңыз: | TEXT | kaz |
23 | Логистикалық фирмаларды дамыту стратегиясы ресурстардыұтымды бөлу үшін бизнестің басым түрлеріне және операцияларға шоғырланады, оларды фирманың нақты артықшылықтары бар бәсекеге қабілетті салаларға бағыттайды. Батыс тәжірибесіндегі бұл тәсіл негізгі құзыреттіліктің анықтамасы (негізгі құзыреттілік) деп аталады. Онымен байланысты атосорингтің таралуы, яғни өзінің бизнес-процесін қысқарту немесе одан бас тарту (әдетте негізгі емес, бейінді емес және /немесе кәсіпорын үшін тұрақты емес) және оны негізгі қызметке назар аудару үшін мамандандырылған компанияларға беру. Аутосоринг қызметтерін жеткізушілер жаңа технологияларды өзгертуде. Логистикалық инфрақұрылымды үнемі өзгерту сұраныс пенұсыныстың өзгеруіне бейімделу үшін қажет. Динамикалық бәсекелестік ортада өнім ассортименті, жеткізу шарттары және өндірістік қажеттіліктер үздіксіз жаңартылып отырады. Логистиканың тиімділігі инфрақұрылымға тікелей байланысты. | TEXT | kaz |
24 | Нaзaрбaeв «Қaзaқcтaн жoлы – 2050: Бiр мaқcaт, бiр мүддe, бiр бoлaшaқ» aтты жoлдaуындa Қaзaқcтaнның әлeмдeгi eң дaмығaн 30 eлдiң қaтaрынa кiру мәceлeciн қoзғaды. Oндa былaй дeлiнгeн: «Әлeмнiң дaмығaн 30 eлiнiң қaтaрынa ұмтылыc кeзiндe бiзгeaдaл бәceкeлecтiк, әдiлeттiлiк, зaңның үcтeмдiгi жәнe жoғaры құқықтық мәдeниeт axуaлы қaжeт». Нaрықтық қaтынacтaрдың құрылымындa мeмлeкeттiк қaржы зoр рөл aтқaрaды [1]. Мeмлeкeттiң қaржыcы мeмлeкeттiң экoнoмикaлық, әлeумeттiк,caяcи функциялaрын oрындaу үшiн oны қaжeттiaқшaлaй рecурcтaрмeн қaмтaмacыз eтeтiн eлдiң қaржы жүйeciнiң мaңызды cфeрacы бoлып тaбылaды жәнeoлaр экoнoмикa мeн coциумдaғы caн aлуaн өзaрa бaйлaныcтaрды қaмтитын мeмлeкeттiк ceктoрдың өндiрicтiк жәнe әлeумeттiк қaтынacтaрдaғы ic-қимылмeн бaйлaныcты. Мeмлeкeт қaржыcының ic-әрeкeтi кeзiндe өзaрa тығыз бaйлaныcты eкi үдеріс пaйдa бoлaды: мeмлeкeттiк құрылымдaрдың қaрaмaғынa қaржы рecурcтaрын жұмылдыру жәнe қaрaжaттaрды мeмлeкeттiң әр түрлi қызмeттeрiнe пaйдaлaну. Бұл үдерістiң aлғaшқыcы өзiнiң көрiнiciн мeмлeкeттiң кiрicтeрi ұғымындa, eкiншici мeмлeкeттiң шығыcтaрындa тaбaды. Aтaлғaн ұғымдa жeкe дaрa звeнoлaрдың әрқaйcыcы cпeцификaлық oрын aлaды coнымeн қaтaр рecпубликaлық жәнe жeргiлiктi дeңгeйлeрдe ic әрeкeт eтeдi. Құрaмы рecпубликaлық жәнe жeргiлiктi дeңгeйлeрдe қaлыптacaтын мeмлeкeт қaржыcындa бюджeттiк қaтынacтaр мaңызды рөл aтқaрaды. Бюджeттiк өзaрa бaйлaныcтaр көмeгiмeн мeмлeкeттiк құрылымдaрдың қaрaмaғынa қaржылық әдicпeн қaйтa бөлiнeтiн ұлттық тaбыcтың eдәуiр бөлiгi жұмылдырылaды. Түрлi дeңгeйдiң бюджeттeрi – рecпубликaлық, жeргiлiктi бюджeттeр тиiciншe өкiмeт пeн бacқaрудың рecпубликaлық жәнe жeргiлiктioргaндaры үшiн тiрлiктiң қaржы бaзacы бoлып тaбылaды. Aлғaш рeт «қaзынaшы» дeгeн ұғымды 15 ғacырдa Иoaнн 3-дeн Пeтр Вeликий билiк eткeн уaқыт aрaлығындa Пaтшaлық Қaзынaшылық бacқaрғaн мeкeмeнiң Қaзынaлық бұйрықтың штaттық кecтeciндe кeздecтiругe бoлaды.Oл мeкeмeдeaлтын, күмic, ыдыc-aяқ, бaрқыт, жiбeк мaтaлaр жәнe бacқa әшeкeй бұйымдaр caқтaудa тұрaтын.Coл кeздeгi жoғaрғы қaржы бaқылaу мeкeмeci Aлeкceй Миxaйлoвич пaтшa билiк eткeн уaқыттa құрылғaн Eceп бұйрығы бoлaтын. Бұйрықтың мiндeтi көп жылғы кiтaптaр нeгiзiндe бүкiл eлдiң кiрicтeрi мeн шығыcтaры, қaлдықтaрын eceпкeaлу бoлып тaбылaтын. Бұл бұйрық coл кeздe қaзiргi зaмaнғы қaзынaшылықтың қызмeтiн oрындaғaн бoлaтын.Бюджeттi қaзынaшылық aтқaру – мeмлeкeтпeн бeкiтiлкeн мeмлeкeттiк қaзынa,coның iшiндe, бюджeттiк қoр құрaлдaрының жүргiзiлiп жaтқaн бюджeттiк,caлықтық,aқшa-нecиe, әлeумeттiк жәнecaяcи рeфoрмaлaр шeңбeрiндe қaлыптacу мeн жұмcaу үдерісi. Coнымeн қaтaр, бюджeттiк қaрaжaттaрдың уaқытындa түcуi мeн мaқcaтты пaйдaлaнуын бaқылaу,oлaрдың eceбi, мoнитoригi жәнe бacқaру бoлып тaбылaды. Қaзынaшылық зaңнaмaдaбeлгiлeнгeн тәртiппeн рecпубликaлық бюджeттi aтқaру жәнe жeргiлiктi бюджeттeрдiң aтқaрылуынa қызмeт көрceту, мeмлeкeттiк мeкeмeлeрдiң шoттaрынa қызмeт көрceту, вaлютa түрлeрi бoйыншa ұлттық жәнe шeтeл вaлютacындa төлeмдeрдi жәнeaқшaлaй aудaрымдaрды жүзeгeacыру, рecпубликaлық жәнe жeргiлiктi бюджeттeрдiң aтқaрылуы турaлы eceптiлiктi қaлыптacтыру функциялaрын oрындaйды [2]. Қaзынaшылықтың мeмлeкeттiң қaржылық жүйeciндeгi рөлi eрeкшe. Ceбeбi, бюджeттeрдiң кaccaлық aтқaрылуын қaзынaшылық oргaндaры қaмтaмacыз eтeдi. Қaзынaшылықтың бiрнeшeaнықтaмacы бaр. Қaзынaшылық – бұл мeмлeкeттiк бюджeттiң кaccaлық aтқaрылуын жүзeгeacырaтын мeмлeкeттiк қaржылық oргaн; қaзынaшылық – бюджeттi aтқaрaтын, aқшa қaрaжaттaрын жұмcaу мeн caқтaуғa бaқылaу жacaйтын мeмлeкeттiк қaржылық oргaн; қaзынaшылық – рecпубликaлық бюджeттi aтқaру жәнe жeргiлiктi бюджeттeрдiң aтқaрылуынa қызмeт көрceту, рecпубликaлық жәнe жeргiлiктi бюджeттeрдiң aтқaрылуы бoйыншaoпeрaциялaрды eceпкe aлуды қaмтaмacыз eту жәнe мeмлeкeттiк мeкeмeлeрдiң қoлмa-қoл aқшaны бaқылaу шoттaры мeн мeмлeкeттiк мeкeмeлeрдiң шoттaры бoйыншa oпeрaциялaрды жүргiзу caлacындaғы функциялaрды жүзeгe acырaтын мeмлeкeттiк oргaн бoлып тaбылaды. Қaзынaшылық өз қызмeтiндe мeмлeкeттiк бюджeткe түceтiн түciмдeр, oлaрды жeргiлiктi бюджeттeр бoйыншa үйлecтiру, жeргiлiктi бюджeттeрдiң шoттaрын, рecпубликaлық жәнe жeргiлiктi бюджeттeрдiң eceбiнeн ұcтaлaтын мeмлeкeттiк мeкeмeлeрдiң шoттaрын,aудaрым oпeрaциялaрын жүргiзу жәнe oлaрды eceпкe aлуын жүргiзу мәceлeлeрi бoйыншa жeргiлiктi aтқaрушы жәнe уәкiлeттioргaндaрмeн өзaрa қaрым-қaтынac жacaйды. Рecпубликaлық жәнe жeргiлiктi бюджeттeрдiң aтқaрылуынa қызмeт көрceту мәceлeлeрi бoйыншa aлдын-aлa жәнe aғымдaғы бaқылaуды қaмтaмacыз eтeдi. Қaзынaшылық бюджeт жүйeciндeгi буxгaлтeрлiк eceп пeн eceптiлiктi жәнe қaзынaшылық oргaндaры жүйeciндeiшкi бaқылaуды дaмытуғaжәнe жeтiлдiругe қaтыcaды. Қaзынaшылық рecпубликaлық бюджeттiң aтқaрылуынa бaқылaу жүргiзeдi жәнe жeргiлiктi бюджeттeрдiң aтқaрылуынa қызмeт көрceтудi ұйымдacтыруын жaқcaртуды жүзeгe acырaды. Қaзынaшылық бюджeттiк бaғдaрлaмaлaрдың (кiшi бaғдaрлaмaлaрдың) қaржылaндыру жocпaрлaрын aтқaру бoйыншa oпeрaциялaрды eceпкe aлуды қaмтaмacыз eтeдi. Қaзынaшылық жeргiлiктi aтқaрушы жәнe уәкiлeттi oргaндaрдың бiрлiк принциптeрiн caқтaуын, бюджeт түciмдeрiн қaйтa бөлу aрқылы бюджeттeрдiң өзaрa әрeкeтiнe нeгiздeлгeн жәнe бiрыңғaй нoрмaтивтiк құқықтық бaзaмeн қaмтaмacыз eтiлгeн бaрлық дeңгeйдeгi бюджeттeрдiң тoлықтығын, нaқтылығын, трaнcпaрeнттiлiгiн, жaуaпкeршiлiгi мeн дeрбecтiгiн қaмтaмacыз eтeдi [4]. «Қазынашылық-клиент» ақпараттық жүйесі (ҚК АЖ, Жүйе) – министрлігі Қазынашылық комитетінің және оның аумақтық бөлімшелерінің құжаттарды қабылдау және өңдеу жөніндегі функцияларды автоматтандыруды қамтамасыз ететін ақпараттық жүйесі болып табылады. ҚК АЖ – Үкіметтің қаржы ресурстарын тиімді әрі пәрменді басқаруды және бюджеттің атқарылуын бақылауды қамтамасыз ететін функционалдық сипаттар кешені. барлық деңгейлерін қамтиды және үкіметтік ұйымдармен, Ұлттық банкпен, төлем жүйелерімен, министрліктермен, әкімдіктермен, бюджеттік бағдарлама әкімшілерімен және мемлекеттік мекемелермен өзара функционалдық әрекет етуді қамтамасыз етеді. Бюджеттік бағдарлама әкімшілері мемлекеттік мекемелер, квазимемлекеттік сектор субъектілері ҚК АЖ клиенттері болып табылады. «Қазынашылық-клиент» ақпараттық жүйесінің мақсаты – замануи, интеграцияланған және тиімділігі жоғары ақпараттық ортаны ұсыну арқылы Қазынашылықтың қызмет көрсетілетін мемлекеттік мекемелермен өзара әрекет ету тиімділігін арттыру. Қазынашылықтың біріктірілген ақпараттық жүйесінің құрамдас бөлшегі болып табылады. «Қазынашылық-клиент» ақпараттық жүйесінің міндеттері: | TEXT | kaz |
25 | «Қазынашылық-клиент» ақпараттық жүйесінің артықшылықтары – ҚК АЖ-ға 12 856 мемлекеттік мекеме, соның ішінде 315 квазимемлекеттік сектор субъектісі қосылған. 35 134 белсенді пайдаланушы мемлекеттік бюджет қаражатын есептеу және жұмсау рәсімдерін жүргізе отырып, Қазынашылық жүйесінде нақты уақыт режимінде операцияларды жүзеге асырады. 2017 жылғы 01 қаңтардағы жағдай бойынша «Қазынашылық-клиент» АЖ жүйесі арқылы өңделген (төленген) құжаттар саны: 29184110 төлеуге берілетін шот; 2146141 Азаматтық-құқықтық мәмілелерді тіркеуге арналған өтінім; 658375 өзгерту жоспарлары мен анықтамалары; 152 071 квазимемлекеттік сектор субъектілерінің төлем тапсырмалары; 235 806 Аумақтық салық органдарының және т.б. төлем тапсырмалары. Қазақстандық банкаралық есеп айырысу орталығынан күнделікті орташа есеппен 30 мың төлем және бюджетке 40 мың түсім өткізіледі. Айдың аяғында осы көрсеткіштер екі еселенеді, себебі осы кезеңде мемлекеттік мекемелер негізгі төлемдерді (жалақы, жәрдемақы, салық және басқаларды) өткізеді. ҚК АЖ-дың негізгі міндеті қаржылық операцияларды уақтылы жүргізу болып табылатындықтан, жүйенің өнімділігіне түсетін жүктеме артқан жағдайдың өзінде «Қазынашылық-клиент» АЖ Қазынашылық комитетінің бірыңғай ақпараттық ортасында бірлесіп жұмыс жасау мүмкіндігін ұсынады. Мемлекеттік мекемелер өзіне-өзі қызмет көрсету режимінде құжаттардың электрондық нысандарын толтырады. Осы құжаттар тексерілгеннен, келісілгеннен және бекітілгеннен кейін олар Қазынашылықтың біріктірілген ақпараттық жүйесінде автоматты түрде қол жетімді болады. | TEXT | kaz |
26 | Жaлпы қaзынaшылықтың мәнi бюджeттiң aтқaрылуы, жeргiлiктi бюджeттeргe eceпкaccaлық қызмeт көрceту, зaң құзырeтi шeгiндe бюджeттiң кiрicтeрi мeн шығыcтaры турaлы нaқтылы eceп бeру бoлып тaбылaды. Қaзынaшылық ic-әрeкeттiң нeгiзгi мaзмұны қaржы жыл бoйы бeкiтiлгeн кiрicтeр aлу мeн қaрacтырылғaн шығыcтaрды icкe acыру үдерістeрi түciнiлeтiн бюджeттi aтқaру бaрыcындa көрiнeдi. Ocы ic-әрeкeттiң мaңызды құрылымдық элeмeнтi бoлып, нeгiзiндe кaccaның бiрлecтiк принципi жaтқaн, бюджeттi кaccaлық aтқaру тaбылaды. Бұл принциптiң мaғынacы бaрлық бюджeттiк құрaлдaр Ұлттық бaнктeгi бiрыңғaй қaзынaшылық шoтқa түciп,coл шoттaн бaрлық шығыcтaр oрындaлуын тұжырымдaйды. Дeмeк, бюджeттi қaзынaшылық aтқaру жүйecicoл aтқaру үдерісiндe пaйдa бoлaтын aқшa құрaлдaрының кiрic жәнe шығыc aғымдaрын бiр шoттa шoғырлaндыруғa мүмкiншiлiк жacaйды. | TEXT | kaz |
27 | Сондықтан аймақтық ұйымдар өздерінің негіздерінде біріктіретін факторларға байланысты: географиялық (Африка бірлігі одағы), мәдени (Ислам ынтымақтастық ұйымы), геосаяси ( ұйымы) немесе экономикалық (Оңтүстік- елдері ассоциациясы) [1]. мемлекеттерінің арасында Түрікменстан тәуелсіздік алғаннан бері біржақтылықты немесе екіжақтылқты қолдап келедіжәне мүмкіндігінше аймақтық немесе көп жақты ынтымақтастықты дамытуға кедергі жасайды. Алайда, өзбекстан неғұрлым өзгермелі саясатқа ие, егер өзбекстан жетекші позицияға ие болса, мемлекет басшылары аймақтықтылықты қолдайды, ал олардың пікірінше, елдің егемендік құқықтары сақталмағанда, олар біржақтылықты қолдайды. Ташкент көп жақты ынтымақтастыққа үлкен қызығушылық танытпайды, бірақ екіжақты қарым-қатынасты ерекше атап көрсетеді. Қазақстан көп жақтылықтан гөрі,ең алдымен аймақтықты белсенді қорғауға ұмтылды. Екінші жағынан, Қырғызстан басынан бастап көпжақты тұрақтылықты қолдады, бұны 1998 жылы елдің Дүниежүзілік сауда ұйымына кіруі куәландырады. Тәжікстан ойын алаңы мен акторлардың жағдайларына байланысты өзінің әрекетінде әртүрлі стратегияларды қудалайды және үйлестіреді. Аймақтық ұйымдардың саны бойынша, , Солтүстік- қатар, әлемнің барлық өңірлерінде соңғы орын алады, ал аймақтың республикалары салыстырмалы түрде экономикалық және стратегиялық тұрғыдан бір-бірімен аз интеграцияланған. Аймақ елдерінің кейбір мәселелері трансшекаралық сипатқа ие (су және энергетикалық ресурстар, көлік және әлеуетті исламдық қарсылық), сондықтан оларды шешу аймақтық ынтымақтастықты қажет етеді. аймақтық ұйымдардың көпшілігі, негізінен, коммуникация үшін платформалар болып табылады. Саммиттер мен мәжілістерде қабылданған қорытынды құжаттар, әдетте, қандай да бір іске асыру механизмдерінен айырылған ниеттер туралы мәлімдемелердің сипатына ие. Осылайша, аймақтық ұйымдар халықаралық қатынастарда мемлекет пен оның көшбасшылары үшін халықаралық жүйеде қалай әрекет ету керектігі туралы ережелер мен нұсқаулықтарды беру ретінде айқындалған әлеуметтік рөл атқарады. Мұндай әлеуметтену әсері осы елдердегі өзгерістерге әсер ету мақсатында авторитарлық елдердің билеушілерін тартудың артықшылықтары туралы көптеген келіспеушіліктер тудырады. Осындай қарым-қатынас арналарын сақтау демократиялық құндылықтарды насихаттауда маңызды рөл атқарады, бірақ авторитарлық көшбасшылар нормативтік құндылықтарға негізделген халықаралық және аймақтық ұйымдардың әлемін қалай жетілдіре алатындығын және өздерінің заңдылықтарын нығайту үшін қолдануға үйренеді. Мұндай қауіптену, әсіресе көптеген аймақтық ұйымдардың қызметі жергілікті нормативтік мәдениетке әсер етпейтін елдеріне қатысты. Аймақтық ұйымдар көбінесе кездесулер өткізуге арналған орындар ретінде әрекет етті, онда мемлекеттерінің басшылары, аймақтерминнің классикалық мағынасында сөйлей алды және дауларға бейресми арналар ретінде әрекет ете алды. Оларға тұрақты сынға қарамастан, ТМД құрылымдары, бұрынғы Кеңес республикалары арасындағы диалог үшін ашық арналарды сақтауға мүмкіндік берді. мемлекеттері басшылары мен олардың қытайлық әріптестері арасындағы байланыстарды орнатудағы ШЫҰ қызметі ұйымның ең үлкен жетістіктерінің бірі болып табылады. Бұл өңірлер арасындағы тарихи сенімсіздікті кем дегенде ішінара төмендетуге және одан да сындарлы жұмыс ортасын қалыптастыруға мүмкіндік берді. ШЫҰ комиссияларының, форумдарының және жұмыс топтарының таралуы саяси және мәдени салалардағы барлық секторлардағы қарқынды дипломатиялық қозғалысқа әкелді. Мемлекет басшылары мен министрліктердің басшылары кездесетін және офицерлер кездесетін әскери жаттығулардан басқа, елдерінің мемлекеттік мекемелерінің мыңдаған қызметкерлері, ғалымдар мен ғалымдар Қытайға барады, онда олар толық құрметпен қарсы алады және жауапты болады қытайлық әріптестеріне бару. ШЫҰ қамқорлығымен қол қойылған көптеген серіктестік келісімдердің арқасында институционалдық және жеке танысуы соңғы бірнеше жылда елеусіз өсті. Сондықтан, ШЫҰ қызметінің оң нәтижесі - барлық тараптардың «екінші жағынан» хабардар болуын арттыру, жеке тұлғааралық қарым-қатынастарды нығайту және құпиялылықты, кем дегенде ішінара, қатынастарды қалыптастыру [2]. Қауіпсіздік саласында екі оқиға өңірлік құрылымдардың кез-келген ұжымдық ісшараны ұйымдастырудағы қиындықтарын атап көрсетті: Ауғанстан 2001 жылдан кейін ШЫҰ үшін және 2010 жылы ҰҚШҰ үшін Қырғызстандағы оқиғалар. Жалпы алғанда, мысал ретінде біз есірткі контрабандасына қарсы күресті ұйымдастырудағы қиындықтарды келтіре аламыз. Ауғанстан сыртқы қоғам тұрғысынан ШЫҰ-ның сәтсіздігінің белгісі болды. 2001 жылы, 11 қыркүйектегі террорлық шабуылдардан кейінгі бірнеше аптадан кейін ғана ШЫҰң анықтамасы бойынша «әсер ету ортасына» АҚШ-тың басып кіруі, және оның еуропалық одақтастарының тез, әрі жаппай әскери қимылдарды жасау, АҚШ-тың әлемдегі жетекші держава қабілетін көрсетті. ШЫҰ мүше-мемлекеттері бүкіл ұйымнан бірыңғай жауап берудің орнына бір тәртіппен жауап берді. Мәскеу мен Вашингтон арасындағы жақындасу және Қырғызстан мен өзбекстандағы екі американдық әскери базаның ашылуы қытайлық биліктің наразылығын тудырды және мүше мемлекеттер арасындағы саяси сенімнің әлсіреуіне себеп болды [3]. 2000 жылдың ортасында. ШЫҰ ауған аренасында белсенді ойыншы болуға тырысып, Ауғанстанмен байланыс орнату үшін бірінші топты құрды [4]. Ауғанстанның 2012 жылы ШЫҰ-да бақылаушы мәртебесіне ие болғаны соншалықты, бұл ұйымның Ауғанстанда іс жүзінде жоқтығы және Ауғанстандағы жағдайға әсер ету үшін шектеулі құралдар бар. ШЫҰ Ауғанстандағы халықаралық коалиция күштерінің ісәрекеттеріндегі жетіспеушілігін сынағанымен, ШЫҰ мүше мемлекеттерінің ешқайсысы өз әскерлерін Ауғанстанға жіберуге дайын емес. Барлық елдер Кабулмен саяси қатынастарды екіжақты негізде қалыптастырып жатыр: Ресей кеңестік дәуірдің мұрасы себебінен [5]Қытай өзінің пайдалы қазбаларды барлау мен өндіруге үлкен инвестициялары арқасында; Қазақстан гуманитарлық көмек және Ауғанстанға астық жеткізу есебінен; өзбекстан мен Тәжікстанның энергия экспорты мен Ауғанстанның солтүстік өңірлеріндегі этникалық диаспораларының болуы. Біртұтас әскери күштің құрылуы ШЫҰ-ға мүше елдердің мақсаты емес, сонымен бірге, ШЫҰ аясындағы азаматтық инфрақұрылымды қалпына келтіру саласындағы бірлескен іс-қимылдар да талқыланбайды [6]. 2010 жылы ҰҚШҰ-да осындай дилеммаға тапболды. Ош және Қырғызстанның оңтүстігіндегі этникалық қақтығыстар ішкі дағдарыстар жағдайынд акез-келгенаймақтық реакция механизмдерінің жоқтығын айқындады. Ресейге бағытталған, ҰҚШҰ-ның атынан әрекет ету өтінішіне қарамастан, сыртқы әсер етілмеді.Мәскеу араласудан бас тартты, мұндай іс-әрекеттер үшін құқықтық негіздің жоқтығын еске салды, өйткені ҰҚШҰ-ға мүше елдер арасындағы бірлескен қызмет аясында сыртқы немесе сыртқы күштерден шабуыл болған жағдайда ғана қарастырылады, бірақ ішкі қақтығыстар жағдайында емес. өзбекстан ҰҚШҰ-ның кез келген араласуына қарсы шықты, себеі Ресей әскерлері өзбекстанның оңтүстік шекарасында тұрақты негізде орналасатынына қауіптенді [7]. Осы сәтсіздік нәтижесінде Ресей ҰҚШҰ жарғысына өзгертулер енгізуді ұсынды және олар 2010 ж. желтоқсанда мақұлданды. Бұдан былай араласу «Шартқа қатысушы мемлекеттің қауіпсіздігіне, тұрақтылығына, аумақтық тұтастығына және егемендігіне қауіп төндіретін басқа қарулы шабуылдар» жағдайында да қарастырылады. Заманауи даму институты (ИНСОР) – ғылыми-талдамалық орталық, өзбекстанның ұйымнан шығуын ескере отырып, ҰҚШҰ шеңберіндегі шешімдерді бірауыздан емес, енді ол қол жетімді көпшілік дауыспен қабылдауды ұсынды [8]. Алайда, араласудың қажетті құқықтық негізі бар Ресейдің өз әскерлерін елдеріндегі саяси немесе әлеуметтік дағдарыстарға тікелей қатысуға жіберуі екіталай. ШЫҰ және Пекин, атап айтқанда, Қырғызстандағы дағдарыс кезінде үнсіз қалады, қантөгісті алдын алу қажеттілігі туралы мәлімдемемен шектелді [9]. Жанжал аймақтық қауіпсіздікті қамтамасыз ету құралы ретінде ұйымның заңдылығын әлсіретті. ШЫҰ да, ҰҚШҰ үшін де Қырғызстан мен Тәжікстанның екі мүше еліндегі жағдайдың нашарлауы тек қана қауіпсіздік мәселелерін ғана емес, сонымен бірге осы ұйымдардың тетіктерінің әлсіздігі мен мүше елдердегі негізгі дағдарыстарға ұжымдық жауап беру мүмкіндігінің болмауына назар аударады. Есірткінінің заңсыз айналымына қарсы күрес - бұл қауіпсіздік саласындағы сәтсіздіктің тағы бір мысалы болып табылады. Есірткі және қылмыс жөніндегі басқармасы, аймақтық ақпараттық үйлестіру орталығы және шекара қауіпсіздігі жөніндегі бастама тобы, Одақтың шекараны басқаруға жәрдемдесу бағдарламасы (BOMCA) сияқты мекемелер мен бағдарламалар қызметінің таралуына қарамастан, декларативті мәлімдемелерден тыс ұжымдық әрекеттерді үйлестіру үшін саяси ерік-жігердің болмауы байқалады. Есірткінің заңсыз айналымымен күресу үшін жауапты органдар жоғары дәрежеде саясатпен қамтамасыз етілген және қауіпсіздік қызметтерімен және, осылайша, басқарушы топтарға тікелей қатысы бар, олардың қызметі тұманмен жабылады [10].Тәжікстанда әртүрлі құқық қорғау органдарының өздерінің есірткіге қарсы күрес бағдарламалары бар, олардың шеңберінде «олардың» есірткі сатушылары қорғалған және бәсекелестерден қорғалады. Қырғызстанда есірткіні бақылау жөніндегі агенттік 2009 жылдың қазанында президент таратылды, агенттік жүргізген операциядан кейін президенттің отбасына есірткі саудасына тікелей қатысуы себеп болды. Агенттік 2010 жылдың сәуір айында Бакиев режимін құлатқаннан кейін қалпына келтірілді. Халықаралық немесе аймақтық ұйымдардың ұлттық биліктің тиімсіз қызметіне және олардың сыбайлас жемқорлық схемаларына бақылау жасауға құқық болады деген күдік бар. Бұл сыртқы (халықаралық және аймақтық) және ұлттық биліктер арасындағы ынтымақтастықты шектейтін күшті фактор. Осылайша, халықаралық ынтымақтастық ұлттық егемендік қағидасына қайшы келеді, бұл мемлекеттердің халықаралық донорларға мемлекеттер арасында есірткі айналымына қарсы күресті бақылауды шектеуі туралы айтылады. өңірлік қауіпсіздікті қамтамасыз ету саласындағы басқа да іс-қимылдардан ниеттер туралы декларациядан басқа ештеңе жоқ. Мысалға, АөСШК үшін бұл, ең алдымен, бұл мекемені халықаралық аренадағы мәртебесін көтеру құралы ретінде қарастыратын Азия мемлекеттерінің басшылары арасындағы кездесулер алаңы [11]. Соңында келесі қорытындыға келуге болады. Аймақтық ұйымдар күн тіртібін құрмайды: халықаралық ұйымдармен жасалған келісімдер міндетті болып саналмайды. Негізгі мәселелер күн тәртібінің бөлігі болып және режимнің қауіпсіздігін қабылдауына байланысты. Аймақтық ұйымдарға деген сенімнің жоқтығы: аймақтық ұйымдар декларациялары мен осы декларациялар іс жүзінде жүзеге асырылуының арасындағы алшақтықтың ұзақ мерзімді салдары көптеген сұрақтар мен сенімсіздікті туғызады. Осындай алшақтық мұндай ұйымдарға азаматтарының сенімін төмендетуі мүмкін және қол қойылған келісімдер міндетті болып табылмайтын билеуші элиталардың идеясын қолдайды. | TEXT | kaz |
28 | Хурлук, Турбат, Исфиджаб, Құлан, Мирки, Талхиз, Жаркент елді мекендері сияқты қалпына келтіру жұмыстары жүргізіліп жатқан маңызды туристік нысандарды қосу керек. Тараз шаһарының дамуының негізгі ескерткіштері үлкен ғылыми және танымдық қызығушылық тудырады, оларды туристік маршруттарға тартуға, ал кейінгі кезеңдегі құрылыстарды туристік инфрақұрылым мекемелері мен мәдени - этнографиялық орталықтар ретінде пайдалануға мүмкіндік береді. Осылайша, еліміздегі мәдени орталықтар және жолын көркейту, әрі жаңғырту міндеттері алға қойылып және соған орай қызметтер атқарылуда. Олар бізді тарихи процесті терең жан-жақты зерттеуге бағыттайды, оны зерттеудің басым бағыттарын анықтайды және дінімізді, ділімізді ұмытпай, дәріптеуге насихаттайтын болады. | TEXT | kaz |
29 | Әлемнің көптеген дамыған елдері өздерінің байлықтарының едәуір бөлігін туристік сектордан түскен табыстардан құрды. Сарапшылардың болжамына сәйкес туризм ұлттық экономиканың саласы ретінде алдағы онжылдықта әлемдегі жетекші экспорттық сала болуға үміттенеді. Бұл тенденция экономикалық өсуге, халықтың мәдени және материалдық деңгейінің көтерілуіне, көліктің жақсаруына және адамдардың бос уақытының көбеюіне байланысты. 2010 жылдан 2030 жылға дейінгі кезеңде әлемдегі туристер саны жылына 3,3% өсіп, 1,8 млрд адамға жетеді деп болжануда. ЮНВТО мәліметтері бойынша туризм әлемдегі жалпы ұлттық өнімнің оннан бір бөлігін, 1,4 триллион доллар экспорттық кірісті және шетелдік инвестициялардың 11% -дан астамын, сондай-ақ әлемдегі әрбір 11-ші жұмыс орнын қамтамасыз етеді [1]. Қазақстанда халықаралық туристік нарықта өзінің лайықты орнын алуға мүмкіндік беретін бірегей табиғи ресурстар мен мәдени-тарихи ескерткіштер бар. - транзиттік дәлізінің құрылысы аяқталған жағдайда Ресейге, Солтүстік- территориялық жақындығы, ҚХР және ортақ шекараның және ірі көлік артерияларының болуы бізге Азия елдерінің туристік нарығында лайықты орын алуға ерекше жағдайлар жасайды. Түркіменстан мен Иранға баратын теміржол құрылысының аяқталуы шығанағына кедергісіз қол жетімділігін қамтамасыз етті. туристік индустрияны дамытудың басты мақсаты - бір жағынан туристердің өсіп келе жатқан сұранысын, екінші жағынан, әлеуметтікэкономикалық дамуға қомақты үлесті қамтамасыз ете отырып, бәсекеге қабілетті туристік индустрияны қалыптастыру болып табылады. Шетелдік инвестицияларды аймақтық экономикаға, атап айтқанда туристік индустрияға тарту - мемлекеттің бірінші кезектегі міндеттерінің бірі. Туризмді дамытудың стратегиялық мақсаты - туристік қызметтердің заманауи желісін құру, туризм индустриясын дамыту және инвестицияларды тарту арқылы аймақтардың әлеуетін пайдалану. Соңғы жылдары шетелдік инвестициялардың белсенді ағынымен және жалпы елдің дамуымен туризм аумақтардың әлеуметтік-экономикалық дамуының өзіндік катализаторы бола отырып, республика экономикасының айтарлықтай құрамдас бөлігіне айналды, бұл жұмыспен қамтудың өсуі, экономиканың сабақтас салаларының дамуын ынталандыру, аймақтардағы инфрақұрылым мен коммуникацияларды дамыту үдерістеріне оң әсер етті. Қазіргі кезде әлеуметтік-экономикалық дамудың сапалы жаңа кезеңін жүзеге асыруда. Оның мәні мемлекеттің нарықтық тетіктер мен экономикалық басқарудың әдістерін мейлінше кең қолдануға көшудің біртіндеп жүзеге асырылуында. Алайда дамыған елдерде қалыптасқан экономикалық басқарудың әдістерін қолданумен қатар, біздің республикада басқа елдерге қарағанда қолайлы бизнес-климат құруға бағытталған басқарудың принципті жаңа әдістері мен механизмдері қолданылады. Осылайша, және спорт министрлігі «Kazakh Tourism» ҰК» АҚ-мен бірлесіп, туризм индустриясының инвестициялық тартымдылығын арттыру шарттарын анықтады. Қажетті шаралар туризм индустриясын дамытудың 2019-2025 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасына енгізілген. бағдарлама шеңберінде ТОП-10 аймақтары үшін бас жоспарлар, сондай-ақ оларды іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспарлары әзірленді. Бас жоспарлар негізгі 10 туристік бағыттарын, соның ішінде Нұр-Сұлтан қаласының аумағын, Каспий теңізінің жағалауларын, Алматы және облыстарынан Алакөл көлдерін, Балқаш, Щучинско-Бұрабай, Баянауыл, Имантау-Шалқар курорттық аймақтары, Алматы тау кластері және Байқоңыр ғарыш айлағын қамтиды. Мемлекеттік бағдарлама туризмдегі инвестициялық тартымдылықты арттырудың келесі шараларын анықтайды - жеңілдіктер беру, жеңілдетілген несие қарастыру, пайыздық мөлшерлемені және несие бойынша пайыздық мөлшерлемені субсидиялау, капиталға тікелей бақылаусыз қатысу. Жеңілдетілген несиелендіруді қамтамасыз ету үшін туризм саласындағы «қарапайым заттар үнемдеу» бағдарламасы бойынша несиелерді субсидиялауға және кепілдендіруге арналған тауарлар тізіміне енгізілген, жобалар қаржыландырылатын аумақтар анықталған. Жалпы халықаралық консалтингтік компаниялардың шетелдік капиталды тарту тәжірибесі кез-келген елде заңдардың сапасы, инвестициялар ағыны мен экономикалық өсім арасында тікелей байланыс бар екенін көрсетеді. Қаржылық ресурстарды қайта бөлудің жаһандық үдерісі шеңберінде қазіргі тенденциялар мен инвестициялық капиталға бәсекелестікті ескере отырып, біздің елде инвестициялық тартымдылықты арттырудың негізгі бағыттары айқындалды және біртіндеп жүзеге асырылуда [2]. Солайша, біздің зерттеу жұмысымыздың барысында туристік индустрияға инвестиция тартудың негізгі себептері анықталды: ● франчайзингті туризмде кеңінен қолдану; ● туризм үнемдеуді және стратегиялық басқару шешімдерін талап ететін технологиялық индустрияға айналуда. Теория жүзінде шетелдік инвестор: | TEXT | kaz |
30 | инфрақұрылымды құруға қатыса алады (орналастыру орындары, тамақтану орындары, спорттық және туристік орталықтар, көлік және т.б.). Осылайша, шетелдік инвестициялар біздің елімізге туризм индустриясын жаңартуға көмектеседі. Кіріс туризмін танымал етудің әлеуеті бар екендігі сөзсіз, бірақ орналастыру орындары мен тамақтандыру орындарының жетіспеушілігі біздің елде экономиканың осы саласының дамуына айтарлықтай кедергі келтіреді. Бұл саланың жағдайы қазіргі кезде ескірген материалдық базасымен, тарихи-мәдени мұра объектілерінің, ұлттық саябақтардың, автомобиль жолдарының, су жүйелерінің жанындағы нашар дамыған инфрақұрылымымен сипатталады. Қолданыстағы тамақтану және орналастыру орындары халықаралық стандарттарға сәйкес келмейді. Еліміздің аймақтарында заманауи қонақ үйлердің құрылысы баяу қарқынмен жүріп жатыр. Бұл сала капиталдың едәуір сыйымдылығымен және ұзақ мерзімді өтеу кезеңдерімен сипатталады, нәтижесінде бұл белгілі бір аймақта туризмнің дамуын шектейтін фактор болып табылады. Орташа еуропалық статистикаға сәйкес, туристтің орналасуына жұмсалатын шығындар оның барлық жол шығындарының төрттен бірін құрайды. Капиталдың жоғары қарқындылығы және қонақ . Бұл инвестициялық ресурстарды тарту жағдайында қонақ . Шет елдердің тәжірибесін зерттеу барысында инвестицияларды тарту үшін арнайы агенттіктердің ашылуы елге шетелдік капиталды тартуға ғана емес, сонымен бірге халықаралық деңгей және инвесторлармен тікелей байланысқа негізделген инвестициялық климатты орнатуға мүмкіндік беретін елдің жағымды имиджін қалыптастырудың өте маңызды құралы екендігі анықталды. Осындай жолмен шетелдік капитал ағындарын тарта білген шет елдердің көптеген табысты мысалдары бар. Туризм нарығында жетекші елдердің барлығында қолданылған туризмге инвестицияларды тартудың ең тиімді түрі - мемлекеттікжекеменшік серіктестік (МЖС). Мұндай серіктестіктің артықшылықтары айқын: | TEXT | kaz |
31 | Туризм индустриясы МЖС шеңберінде көптеген мәселелерді тиімді шешуге болатындығын айқындады және ынтымақтастықтың әртүрлілігі осы нақты жағдайлар үшін оңтайлы нұсқаны таңдауға мүмкіндік береді. Еуропа елдерінде МЖС кеңінен қолданылады - білім беруде, ерекше қорғалатын табиғи аумақтарда және мәдени мұра объектілерінде, аумақтарды насихаттауда және т.б. Мүмкін, МЖС аясында дамытылатын туризм, туристік әлеуетін арттырудың, тарихи мұралар мен табиғи ресурстардың ескерткіштерінің сақталуын қамтамасыз ететін маңызды құралға айналады. Қазіргі кезде туризм индустриясы өзінің дамуында бірқатар күрделі құрылымдық проблемаларды бастан кешіруде. Салалық проблемалар бұрыннан таныс: бұл дамымаған туристік инфрақұрылым, оны дамыту үшін қаржылық ресурстардың жеткіліксіздігі, туристік аймақтардың даму орталықтарынан қашықтығы, демек, соңғы туристік өнімді жасау кезінде көлік шығындарының жоғары құрамдас бөлігі деңгейі және жағдайы қазіргі туристік нарық талаптарына сәйкес келмейтін орналастыру орындарының және мәдени-сауық мақсаттарының жеткіліксіз саны. Бұл проблемалардың барлығы шетелдік қаржыландырудың көмегімен кешенді тәсіл мен дәйекті шешімді қажет етеді. Туризмге шетелдік инвестицияларды тарту үшін өте маңызды: | TEXT | kaz |
32 | Солайша, шетелдік инвестициялар бірінші кезекте туристік инфрақұрылымды дамытуға бағытталуы қажет: қолайлы жағдайларды қамтамасыз ететін қонақүйлер мен басқа орналастыру орындарының желісін құру және шетелдік қонақтардың көзқарасы бойынша қызықты туристік маршруттарды қалыптастыру. Туристік инфрақұрылым кешенің дамытудың маңыздылығын атап өту керек, ол тек орналастыру орындарын ғана емес, сонымен қатар туристік көрнекті орындарды, көлік, қоғамдық тамақтану орындарын, кәдесыйлар, байланыс және басқа да көрсеткіштерді қамтиды. Сонымен қатар, инвестициялық жобаларды жүзеге асырудың маңызды факторы - жолдар, газ және сумен жабдықтау, ағынды суларды тазарту және энергиямен жабдықтау жүйелері инфрақұрылымдарын дамыту болып табылады, оларсыз туризм индустриясын құру және дамыту мүмкін емес[3]. Қазіргі кезде Қазақстанда туризм саласындағы инвестициялық қызметті ішкі қаржыландыру үшін жеткілікті мүмкіндіктер жоқ. Елеулі инвестициялық қажеттілікті ішкі резервтер есебінен қанағаттандыру мүмкін болмағандықтан, шикізат секторына ғана емес, сонымен қатар туристік индустрияға шетелдік инвестицияларды тартуды барынша күшейту қажет. | TEXT | kaz |
33 | Орта ғасырда Қытайға дейінгі ұлан-ғайыр аймақты мекен еткен түрк тілдес тайпалардың ішіндегі ең ірі ұлыстардың бірі – *қыпшақтардың* қоныстану территориясы шығыс жазба-деректерінде ** атауымен белгілі. Қыпшақ тайпаларының әйгілі әскери табыстарының арқасында X-XIII ғасырларда олар өздерінің туы астына Еуразияның далалық белдеуінде өмір сүрген барлық дерлік көшпелі тайпаларды топтастыра алды. Тайпалық қыпшақ қоғамының қалыптасуы көне қыпшақтар мен оның құрамындағы басқа да түркі тілдес көпшелілердің Еуразия даласына кеңінен қоныстануына мүмкіндік беріп, парсы тілдес көшпенділердің түркілену үдерісінің жалғасуына, түркі мәдениеті мен тілінің басқа да этникалық ортада таралуына септігін тигізді. Нәтижесінде қыпшақ тіліндегі орта ғасырлық жәдігерлер тарихи-әлеуметтік және сол кезеңдегі саяси жағдайларға орай әр дәуір мен кезеңде, түрлі жерде әр түрлі әліпбимен жазылып отырды. XІ-XVІІ ғасырларда Қырым, Подолия, Польша, Венгрия, Египетте *араб, латын, армян, славян, руна* жазуларымен жазылған қыпшақ (половец, хардеш, құман) және печенег тілдеріндегі жазба ескерткіштердің қазіргі түркі тілдері арасында алатын орны ерекше. Армян-қыпшақ тілінде жазылған, 1521-1669 жылдарға тиесілі 112 жазба ескерткіш бүгінгі күні шамамен 25-30 мың беттен тұратын көлемді жазбалардың жиынтығын қалыптастыруда. Бұл армян-қыпшақ ескерткіштерінің мәдени маңыздылығының жоғарылығын айғақтай түсетіні ақиқат. Қазіргі таңда армян-қыпшақ жазба ескерткіштері Киевте (Каменец-Подольск армян сот істерінің акт кітаптары және «Философ тасының құпиясы» шығармасы), Львовта (1 армян-қыпшақ сөздігі және 26 жеке құжаттар), Ереванда (3 христиандық және филологиялық мазмұндағы қыпшақ ескерткіштері және 6 қыпшақ тіліндегі армян жазбалары), Санкт-Петербургте (армян-қыпшақ сөздігі, Псалтырь), Венада (3 армянқыпшақ сөздігі және 13 христиандық және сот ісі мазмұнындағы қолжазбалар – Төре бітігі, акт кітаптары, Псалтырьлар, дұғалық кітаптар, 3 пірәдір Антонның өсиет кітаптары), Венецияда (10 қолжазба, атап айтқанда Псалтырьлар, дұғалық кітапшалар, акт кітаптары және жылнамалар), Краков, Варшава, Вроцлав қалаларында (Псалтырь, дұғалық кітап, күнтізбе, 1528-1604 жылдардағы Сот ісі кітабын қоса есептегенде қолжазба саны 11), Парижде (4 қолжазба, олар: Псалтырь, күнтізбе, Төре бітігі және « туралы аңыз» бен жылнамалардан тұратын жинақ), Герлада (Арменополис, Шамошувар – Румыния – Псалтырь) және Лейденде (1 дұға кітабы) сақталған [1, c. 587]. Армян-қыпшақ тіліндегі жазба ескерткіштер көлемі жағынан ауқымды, жанрлық тұрғыда сан алуан, оларды тақырыптық жүйеге негіздей отырып, 6 топқа бөліп қарастыруға болады: | TEXT | kaz |
34 | «Каменец жылнамасы» қысқа және кеңейтілген нұсқаларда жазылған. Қазіргі уақытта еңбектің бұл нұсқалары Париж ұлттық кітапханасында №194 қолжазба түрінде (қысқа нұсқасы) және Венециядағы әулие Лазарь аралы мхиттаристер кітапхана қорында №1700 қолжазба түрінде (кеңейтілген нұсқасы, 169 бет) сақталып отыр. нұсқасының латын тіліндегі транскрипциясын 1957 жылы жариялап, француз тіліне «L'arméno-coman et les «Ephémérides» de Kamieniec» деген атаумен аударған, басылымды сөздікпен толықтырған. «Жылнама» мәтінінде 1060/1611 жылғы қаңтардан – 1062/1613 жылғы 3/13 қарашаға дейінгі жазбалар кездеседі. сақталған нұсқасының толық мәтінін 1896 жылы «История армян Польши и Румынии с приложением первоисточников» деген атаумен армян графикасында жариялайды. Қолжазбадағы қыпшақ мәтіндерін, дәлірек айтқанда Цецор түбі шайқасы мен Хотин соғысы сипатталған бөлігін 1968 жылы ағылшын тіліне аударып, «An Armeno-Kipchak Chronicle on the Polish-Turkish Wars in 1620-1621» тақырыбында жариялайды. пен еңбектерін ағылшын аудармасы және транслитерациясымен бере отырып, есімдер мен жағырапиялық атаулар көрсеткіштері және глоссарийлермен толықтырып, 1969 жылы өз еңбегін «Armeno-Kipchak Parts from the Kamenets Chronicle» тақырыбында жариялаған. | TEXT | kaz |
35 | «Венеция жылнамасының» үзінділерін 1957 жылы жариялаған еңбегінде келтірген болатын. Польша жылнамасын пен Э. Алишан жарияланымдарын негізге ала отырып, тыңғылықты зерттеп, 1981 жылы «La Chronique de Pologne» - un monument armeno-kiptchak de premiere moitie du XVII siècle» тақырыбымен қайта басып шығарады. Екі жылнама да армян әліпбиімен қыпшақ тілінде жазылған, көлемі қысқа және Иса пайғамбардың туылған кезеңінен бастап 1537 жылға дейінгі және 1530 жылғы оқиғалар баяндалады. Бұл екі қолжазба әлі күнге дейін арнайы зерттеу нысаны болған емес. Алайда үзінділердің толық берілмеуі не оқиғалар желісінің бір-бірімен тығыз байланыста дамымауы қолжазба құндылығын жоғалтпайды. | TEXT | kaz |
36 | Сот-әкімшілік істерін жүргізуге арналған құжаттар, кәсіптік және қоғамдық ұйымдарының жарғылары, заң кодекстері мен діни-азаматтық өзін-өзі басқару актілерін қамтитын құжаттар армян-қыпшақ ескерткіштерінің ауқымды бөлігін құрайтыны белгілі. Осы ескерткіштердің арасындағы түбегейлісі әрі қазақтың құқықтық тарихын зерттеудің қосымша көзі болып табылатын құжат – 1519 жылы армян тілінен латын тіліне аударылып, поляк королі бекіткен, кейіннен Львов армян-қыпшақтарының тіліне аударылған «Төре бітігі» заңдар жинағы. Бұл құнды қолжазба кіріспеден, зайырлы заңдардан және қосымша баптар сипатты үш бөлімнен тұрады. Мұнда мемлекет билігіне, өзге де құқықтарға және сот ісіне қатысты әр түрлі құқықтық қатынастарды реттеген 124 баптан тұратын «Армян төресінің кітабы» және «Іс жүргізу кодексіне» арналған 99 қосымша баппен қамтылған [2, c. 9]. | TEXT | kaz |
37 | Армян-қыпшақ ескерткіштеріне тиесілі филологиялық зерттеулердің денін армян графикасымен жазылған қыпшақ тіліндегі екі көмекші оқу құралы (грамматикалық оқулық), бес қыпшақша аударма сөздік және бір Забур (Псалтырь) сөздігі құрайды. Көмекші оқу құралдары (грамматикалық оқулықтар) шамамен 1581-1613 жылдары Львов қаласында армянша-қыпшақша жазылған және қазіргі уақытта олар Матенадаран қолжазбалар институтында (Ереван/Армения) және Вена мен Санкт-Петербург кітапханаларында, атап айтқанда: *Львов университеті кітапханасының қолжазбалар бөлімінде (366 бет, №51); Санкт- Салтыков-Щедрин мемлекеттік кітапханасында (280 бет, №8); Вена ұлттық кітапханасында (106 бет, №3); мхитаристтер кітапханасында (178 бет, №84 және 301 бет, №311) тіркелген.* 1968-1972 жылдары Э. қаласында армянша-қыпшақша аударма сөздіктің Венадағы 3 нұсқасын негізге ала отырып, «Dictionnaire Arméno-Kiptchak d'après trois manuscrits des collections viennoises» поляк және француз тілдеріндегі мағынасы көрсетілген қыпшақ-поляк-француз тілдерінде сөздік жасады әрі бұл еңбектің бес қолжазбаның кейбір беттерінің факсимилесімен ұсынылуы ерекше болды. Кейінгі уақытта бұл жұмысы , , Дж. Клосонның этимологиялық зерттеулеріне арқау болғаны мәлім. Ереван қаласының Матенедаран қолжазбалар қорында cақталған мәтіндер негізінде армян ғалымдары тарапынан жазылған мен «Описание и историкофилологический анализ армянографичных кипчакоязычных рукописей Института древних рукописей Матендарана имени (Ереван, Армения)» атты ғылыми-зерттеу есебі, «Об одном армяно-кыпчакском грамматическом пособии XVI в.» еңбектері де құнды зерттеулердің қатарынан орын алары сөзсіз [5], [6]. | TEXT | kaz |
38 | Бүгінгі күні Еуропаның мұрағаттар қорында армян графикасымен жазылған бірқатар діни мазмұндағы қолжазбалар сақталған, дәлірек айтсақ олар: 5 Псалтырь кітабы, 1 жинағы, 9 дұға кітабы, дінтанушы (теолог) Антонның 4 уағыз жинағы, 1 пасха күнтізбесі және 18 жылдық күнтізбе мен армян және көне түрк тілінде аталған 12 жылдық жануарлар күнтізбесінің тізімі. Армян графикасы негізінде қыпшақ тілінде жазылған діни қолжазбалардың бірі – 1618 жылы Львов қаласында жазылған «Алғыш бітігі» дұға кітабы. Еңбекте қыпшақ тілінің синтаксистік құрылымында ауытқушылықтар байқалады, бұл аударма әсерінен деп есептейміз. Кітаптың нұсқасы Лейден университеті кітапханасында сақталған. «Алғыш бітігін» зерттеуді алғаш рет болды, ол 1961 жылы «» басылымында «An Armeno-Kipchak Print from Lvov» тақырыбында мақаласын жазған болатын, ғалым сондай-ақ үш дұғаның транскрипциясы мен сөздігін жариялады. | TEXT | kaz |
39 | Көркем шығармалар қатарына XVI-XVIII ғасырларда Каменец-Подольск мен Львов аймақтарында қыпшақ тіліндегі ескерткіштердің ішіндегі көркем-дидактикалық жанрдағы « сөзі» атты еңбегін жатқызуға болады. Қазіргі таңда бұл қолжазба Вена (Австрия) қаласындағы армян мхитаристтер Конгрегациясы кітапханасында 468 нөмірлі қолжазбамен тіркеулі. Бұл қолжазбаны 1964 жылы француз ғалымы мен поляк зерттеушісі «Histoire du sage Hikar" dans la version arménokiptchak» атауымен француз тілінде жариялады. Вена кітапханасындағы армян қолжазбаларының каталогын түзген өз еңбегінде ескерткіштің атын «Хикардың тарихы мен өсиеті (армян тілінен қысқартылып аударылған)» деп көрсеткендіктен, авторлар осы атаудың негізінде « тарихының армян-қыпшақ нұсқасы» деген атпен бастырып, фотокөшірмесін де бірге берген. Осы басылымның негізінде ескерткіш «История мудрого Хикара», «Сказание об Акире премудром», «Сказание о премудром Акире (Хикаре)» немесе «История и изречения премудрого Хикара» деп аталып жүр. Отандық ғалым ескерткішті қазіргі қазақ тіліне транскрипциялап, алғаш рет қазақ тіліне аударып, ескерткіш тілінің фонетикалық, лексикалық, морфологиялық жүйесін жан-жақты талдап, соңында қыпшақша-қазақша сөздік беріп, «Армян жазулы қыпшақ ескерткіші « сөзінің тілі» деген атпен 1990 жылы жариялады [7, Б. 12-13]. | TEXT | kaz |
40 | Жаратылыстану ғылымдарының санатынан көрінетін армян-қыпшақ ескерткіштерінің бірі, құнды қолжазба – 1626-1631 жылдары жазылған «Философия тасының құпиялары (Тайны философского камня)» еңбегі. Қазіргі уақытта армян-қыпшақ ескерткіштері тарапынан транскрипцияланып [8] тілдік ерекшеліктерін зерттеу қолға алынуда. Осы бағытта жазылған «Кыпчакские языки: куманский и армяно-кыпчакский» еңбегі [9] бұған дәлел. Елімізде армян графикасымен жазылған қыпшақ мұраларын зерттеуге бағытталған «Интегративное исследование армяно-кыпчакских памятников и подготовка специалистовтюркологов по армяно-кыпчакским памятникам в » жобасының жүзеге асырылуы ( Түркітану кафедрасы ғалымдары) және «Қыпшақтар: тарих және тіл (армян-қыпшақ ескерткіштері негізінде)» еңбегінің жариялануы да [10] армян-қыпшақ ескерткіштерінің жанрлық сипатын аша түсетіндігі анық. Бүгінгі таңда армян-қыпшақ жазба мұраларының түркі тарихы мен түркі тілдері үшін айтарлықтай мол мұра болып танылып отырғаны анық. Өйткені бұл жазба ескерткіштердегі сөздік қордың негізінде түркі халықтарының мәдени-рухани дүниесі, материалдық мәдениеті, қоғамдық-әлеуметтік өмірі, кәсібі мен тұрмыс-салты танылатыны белгілі. Мақалада біздің дәуірімізге жеткен армян-қыпшақ мұраларын жанрлық тұрғыда сипаттап, мәлімет беруге тырыстық. Бұл тақырып өзектілігін жоғалтпай, көптеген ғылыми деректер мен зерттеулерге арқау болады деп үміттенеміз. Аталған мақала AP13068438 «Армян-қыпшақ ескерткіштері тіліндегі әмбебаптық пен ерекшелік» жобасы аясында дайындалды. | TEXT | kaz |
41 | 2018 жылы 18 сәуірде жою туралы шешім қабылданған күннен бастап 72 жыл болады. 1946 жылы 18 сәуірде Ұлттар лигасы - 1919 жылы құрылған, Халықтар арасындағы ынтымақтастыққа жәрдемдесу және олардың бейбітшілік пен қауіпсіздігіне кепілдік беру мақсатында қалыптасуына байланысты өмір сүруі тоқтатылды. Париж бейбітшілік конференциясында (1919-1920 жж.) Құралған және Версаль бейбітшілік шартына (1919 ж.) дүниежүзілік соғысты (1914-1918 жж.) Аяқтаған басқа да бейбіт келісімдерге кіретін арнайы комиссия жасаған , бастапқыда 44 елмен қол қойды, соның ішінде Антанта тарапынан соғысқа қатысқан 31 мемлекет немесе соған қосылған және соғыста бейтараптық сақтаған 13 мемлекет. Лигасының жарғысын ратификацияламады және оның мүшелігіне кірген жоқ. мүшелерінің жалпы саны 45-60 мемлекет арасында өзгеріп отырды. Бірінші дүниежүзілік соғыс нәтижесінде пайда болған бейбітшілік пен қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін үкіметаралық ұйым құрудың алғашқы тәжірибесі болды. Кейінірек, тарих бұл тәжірибе екіұштылықсыз екенін көрсетті, өйткені қазіргі уақытқа дейін Лиганың қызметі сынға ұшырайды, ал оның жетістіктері көп жағдайда байқалмайды. Сонымен бірге, оның Жарғысында көрсетілген идеялар сәтсіздікке ұшыраған жоқ, керісінше, уақыт халықаралық құқықтың дамуы үшін маңыздылығы мен өзектілігін көрсетті деп айту дұрысырақ болар еді. жасаушылардың негізгі қателігі - әлемді біртұтас және Бірінші дүниежүзілік соғыстың жеңімпазына толықтай тиесілі ретінде көру. Осының салдарынан оның Жарғысында көптеген қарама-қайшылықтар, қарулы күштерді пайдалануға тікелей тыйым салынбауы және отаршылдық жүйенің іс жүзінде заңдастырылуы фактісі болды. құру кезінде әлемде екі басым әлеуметтік-экономикалық жүйе пайда болды, соның арқасында мемлекеттердің тиімді ынтымақтастығы принципіне негізделген халықаралық-саяси ойлауды бейнелейді. кезеңінде жарияланған отандық ғалымдардың зерттеулерінде айтылғандай, осы еңбектердің көпшілігі құрылу тарихы, оның құрылымы алдымен объективті (1925 жылға дейін), содан кейін сыни, идеологиялық тұрғыдан түсті, оның қызметін бағалауды сипаттады. Сонымен қатар, 1926 жылдан бері жарияланған зерттеулердің басым бөлігі тек Лиганың жетістіктерін айтпай нақты нәтижелерге жете алмаған мәселелерді қарады. Осылайша, осы зерттеулердің көпшілігі заңгерлікке қарағанда тарихи еді және көбінесе журналистік сипатта болды. Екінші топқа соғыстан кейінгі кезеңде жарияланған қалыптасуы мен қызметіне арналған отандық ғалымдардың еңбектері кіреді. Осы көздер тобында монографиясын «. 1919-1934 жж.,» атап өту қажет. құру және оның қызметі туралы алғашқы ішкі жалпылама зерттеу болды және осы халықаралық ұйымның тарихына қатысты жалпы түсінік берді [1]. Үшінші топқа 1920-1945 жж. Кезеңінде шыққан шетелдік ғалымдардың көптеген басылымдары бар, онда пайда болуы мен қызмет етуінің тарихи аспектілері ұсынылған, бірақ оның Жарғысының көптеген ережелері талданды. Соңғы дерек көздер тобы соғыстан кейінгі жылдары жарияланған шетелдік авторлардың еңбектері болып табылады [2]. Бұл мақаланың мақсаты - қызметін оның қағидаттары мен идеяларының сабақтастығы, сондай-ақ осы ұйымның халықаралық құқықты одан әрі прогрессивті дамытудағы рөлі туралы жан-жақты талдау және қарастыру. Бұл мақсат келесі мәселелерді қамту арқылы жүзеге асырылады: | TEXT | kaz |
42 | Зерттеудің нормативтік-құқықтық негізі Париж бейбітшілік конференциясы нәтижесінде жасалған бейбіт шарттар, сондай-ақ Ұлттар лигасы мен шеңберінде қабылданған ресми құжаттар мен материалдар, соның ішінде халықаралық шарттар мен келісімдер болды. тұрақты палатасының шешімдері мен консультативтік пікірлері маңызды дереккөз болып табылады. Зерттеудің әдіснамалық негізі болып табылатын танымдық ғылыми теорияның негізгі принциптері, оның негізгі принциптері историзм, объективтілік, толыққандылық, салыстыру, ғылыми сипаттама, сыни қабылдау және ұсынылатын ұсыныстарды көрсету болып табылады. Қазіргі уақытта заңдық әдебиет басты кемшіліктерінің бірі соғыс халықаралық дауды шешуге ең соңғы шешім ретінде қолдануға мүмкіндік беретін көзқарас қалыптастырды. Алайда, Жарғының ережелерін талдау осы құжаттың жалпы мағынасы, сондай-ақ 11-баптың ережелері Лигаға әмбебап бейбітшілікке кедергі келтіруі мүмкін кезкелген соғысты және әрекеттерді тоқтатуды талап етті деп қорытынды жасауға мүмкіндік береді. Статуттың қақтығыстың сипатына қарамастан, онда ол халықаралық құқықтың іргелі қағидаттарына айналған бірқатар принциптерді қамтиды. Олардың ішінде: мемлекеттердің егемендік теңдігі; мемлекеттің ішкі істеріне араласпау; мемлекеттердің аумақтық тұтастығы мен саяси тәуелсіздігі; міндеттемелерді адал орындау; күшін немесе күш қолдану қаупін жоққа шығару; халықаралық дауларды бейбіт жолмен шешу; мемлекетаралық ынтымақтастық. Статуттың қақтығыстың сипатына қарамастан, онда ол халықаралық құқықтың іргелі қағидаттарына айналған бірқатар принциптерді қамтиды. Олардың ішінде: мемлекеттердің егемендік теңдігі; мемлекеттің ішкі істеріне араласпау; мемлекеттердің аумақтық тұтастығы мен саяси тәуелсіздігі; міндеттемелерді адал орындау; күшін немесе күш қолдану қаупін жоққа шығару; халықаралық дауларды бейбіт жолмен шешу; мемлекетаралық ынтымақтастық [4]. шеңберінде құрылған мандаттар жүйесі мемлекеттердің отарлық саясатында сапалы жаңа құбылысқа айналды. Басқарылатын аумақтардың тұрғындарының құқықтарын қорғаудың жетілдірілмеген механизміне қарамастан, осы жүйенің маңыздылығы оның шеңберінде отаршылдық мәселе реформаланып жатқандығы болды. Бұл екі жағдаймен белгіленеді: 1) БҰҰ-ның қамқорлық жүйесі шеңберінде мандаттар жүйесінің негізгі қағидалары қарызға алынды және кейіннен өзгертілді; 2) қорғаншылық жүйесінде алдында тұрған ең өзекті мәселелер шешілген жоқ. Осылайша, БҰҰ-ның қамқорлық жүйесі саясатымен басқарылатын аумақтарға қатысты үздіксіздіктің көптеген ерекшеліктерін сақтап қалды. Халықаралық әділ соттың тұрақты сотының қызметі қазіргі заманғы халықаралық құқықтың дамуына әсер етті, өйткені оның шешімдері мен консультативтік пікірлері осындай қағидалар мен институттарды бекітті: халықаралық жауапкершілік принципі; міндеттемелердің әділ орындалу принципі; мемлекеттердің егемендік теңдігі қағидаты; forum prorogatum институты. Палата туралы ережеде алғаш рет уақытша шаралар туралы ереже бекітілді, ол кейіннен расталды. Сонымен қатар, Палата тәжірибесі азшылық құқықтарын қорғау және адамның негізгі құқықтарын қорғау қағидатын дамыту үшін мекеменің қалыптасуына ықпал етті; jus cogens нормаларының тұжырымдамасының дамуына әсер етті. Зерттеудіңтеориялықжәнетәжірибелікмаңызыұлттарлигасыныңқызметінхалықаралыққұ қықтұрғысынанзерттеугеарналғанғылымикөзқарастарауқымынкеңейтугемүмкіндікбереді.зер ттеудіңматериалдарыменнегізгінәтижелерібіріккенұлттарұйымыныңжаңахалықаралыққұқық тықмәселелерменайналысатыніс-әрекеттерінжан- жақтыталдаужәнеқарастыруүшінпайдаланылуымүмкінболады. Ұлттарлигасыныңжарғысыныңжәнебіріккенұлттарұйымыныңжарғысыныңкейбіререже лерінсалыстырмалыталдасақ,әрине, мемлекетаралықынтымақтастыққағидасыұлттарлигасыныңқасындажатыр.Статуттыңжекелег енбаптарықару-жарақтықысқарту, бейбітшілікпенқауіпсіздіктіқамтамасызету, сондайақэкономикалық, әлеуметтікжәнегуманитарлықмәселелердішешусаласындағымемлекеттердіңынтымақтастығы наарналған.Соныменбіргеәмбебапбейбітшіліктісақтаумәселесіеңерекшеболды, алайдастатуттыңтекүшмақаласыәлеуметтік-экономикалықмәселелердішешугеарналды. Мемлекеттерарасындағыынтымақтастыққағидаты БҰҰ Жарғысында (3-бап, 1-тармақ) белгіленді, оғансәйкесұйымныңмақсаты - экономикалық, әлеуметтік, мәденижәнегуманитарлықмәселелердішешудехалықаралықынтымақтастық, сондайақадамқұқықтарынқұрметтеудідамыту.Лигатәжірибесінескереотырып, БҰҰ Жарғысыныңмәтінінесаясиемесынтымақтастықтуралыекітарауенгізілдіжәне БҰҰныңнегізгіоргандарыныңбіріретіндеэкономикалықжәнеәлеуметтіккеңесболды. | TEXT | kaz |
43 | Елдегі қалалану үдерісінің жеделдетуімен, қалалық ғимараттарда және құбырды көп қажет ететін аудандарда инженерлік құрылысты ұйымдастыру, іргетас қазаншұңқырының инженериясының қоршаған ортаға әсерін қалай алдын алу болса жобаның қауіпсіз және өркениетті құрылысының маңызды мәселесі болып табылады. Бұл мақалада Бақылау деректерімен біріктірілген жерасты туннелінің іргетас қазаншұңқырының жобасы негізінде іргетастың қазаншұңқырын қазу нәтижесінде пайда болған іргелес ғимараттардың шөгінділері талданады, шөгудің сипаттамалары қортындыланады, сондай-ақ күшейту шаралары мен әсерлері қысқаша таныстырылады және талданады. бұнда іргетас қазаншұңқырды қазу кезінде қорғау шаралары бойынша ұсыныстар беріледі. 1988 жылы Мәскеуде жарық көрген ―өнеркәсіптік кәсіпорындарды қайта құру және ‖ кітабында төмендегідей мұзмындарды қарастырамыз. Құрылыстардың жанында батырылатын элементтерден жасалған қадалар іргетастары мен тілдік қоршауларды жобалау ерекшеліктері. Құрылыстардың жанында балғамен немесе діріл жабдығымен батырылатын элементтерден жасалған қадалар іргетастары мен тілдік қоршаулардың жобасын әзірлеу кезінде батырылатын элементтерден құрылыстарға дейінгі ең аз қашықтықты анықтау қажет. қашықтығы кестеде көрсетілгеннен аз болса. бастапқы деректерді 4-бөлімнің нұсқауларына сәйкес жинау керек және п 1.4 талаптарына сүйене отырып, пп сәйкес рұқсат етілген қашықтықтарды [r] анықтау керек. 2.3-2.5, 2.13 және 2.15. 1.4 а тармағының талаптарын ескере отырып, қадалар мен қазаншпунттарды соғуға және дірілге батыруға, егер олардан құрылыстарға дейінгі арақашықтық төмендегі кестеде көрсетілгеннен кем болмауы керек.[1] | TEXT | kaz |
44 | Бұл мақалада біз , қатарлы Қытайдың мықты құрылыс мамандарының мәлім бір зерттеу нысанын мысалға келтіре отырып талдау жасаймыз.Бұл нысан – жерасты туннелінің терең іргетас қазу жобасы. Іргетас қазаншұңқыры «1» цифры пішінді, ұзындығы 850 m, ені шамамен 29 m. ал іргетас қазаншұңқырының ең терең жері шамамен 15.2 m. Туннель жобасының трассасының екі жағындағы ғимараттардың арақашықтығы салыстырмалы түрде жақын, ал құбырлар мен құбырлар желісі тығыз.Іргелес ғимараттар мен іргетас қазаншұңқырының арасындағы ең қысқа қашықтық небәрі 8- 10m.Қауіпсіздік ережелерін ескере отырып, құбырлар және жобаның жанындағы негізгі ғимараттар уақытында бақыланады және талданады. Бақылау мәліметтеріне сәйкес, жобаның бірқалыпты жүруін қамтамасыз ету үшін жолдың кейбір учаскелері pеактивті(айналмалы) бүріккіш ерітінділерді қадалардымен күшейтілген. | TEXT | kaz |
45 | Жерасты туннелін салу кезінде жобаның айналасында қоршаған ортаның жылжуын бақылау пункттері, су деңгейін бақылау пункттері, Екінші деңгейдегі шөгуді бақылау пункттері және тірек осьтік күштерді бақылау ойықтары(нүктелері) орналастырылған (1 суретте көрсетілгендей). Оның ішінде іргетас қазаншұңқырының айналасындағы іргелес ғимараттардың шөгуін бақылайтын туннель бойында 140-тан астам бақылау пункттері орнатылған. Жобаның іргетас қазаншұңқырын сусыздандыру кезінде 5#, 6#, 10#, 11#, 12# және 16# ғимараттардың жолдары, сондай-ақ емхана, әскери кешен ғимараты және құрылыстар 62#, 63# және 64# жолдардың шығыс жағына шөгу мониторингі басталды. | TEXT | kaz |
46 | Бақылау кезеңінде шөгу мөлшері салыстырмалы түрде аз болған 16#, 63# және 64# ғимараттарды қоспағанда, басқа ғимараттардың шөгу мөлшері дабыл мәнінен асып түсті. Атап айтқанда, іргетас қазаншұңқырының жағындағы ғимараттардың қоныстануының артуы үйлердің дифференциалды қоныстануының артуына әкелді, сондықтан мониторинг(бақылау) деректері ұзақ уақыт бойы дабыл қағады. Әскери аймақ кешені ғимаратының жанындағы F84 ойығының жинақталған шөгуі -113.12mm; 11# ғимараттың F50 өлшеу ойығының шөгуі -89.53mm, ал максималды дифференциалды шөгу 10.41mm; F51 ойығының шөгуі. 12# ғимарат -113.17 mm, максималды дифференциалды шөгу 35.12 mm болды.[2-3] | TEXT | kaz |
47 | 11# және 12# ғимараттардың бақылау ойығының деректерін талдау негізінде (2-суретте көрсетілгендей) шөгу үрдісі динамикалық және кезеңді болып табылады және оны шамамен төрт кезеңге бөлуге болады: бірінші кезең - Біркелкі шөгу кезеңі және екінші кезең – Дифференциалды шөгу кезеңі, үшінші кезең – Жеделдетілген шөгу кезеңі, төртінші – Шөгу тұрақтылығы кезеңі (3-суретте көрсетілгендей). | TEXT | kaz |
48 | Жауын-шашынның мониторингі(бақылау) іргетас қазаншұңқырынан маусым айының соңына дейін жүргізілді. 11# және 12# ғимараттардың шөгуі біркелкі шөгу тенденциясын көрсетеді, орташа шөгу шамамен 5.1 mm, орташа тәуліктік шөгу жылдамдығы шамамен 0.36 mm, ал максималды жиынтық шөгу 8.17 mm. Талдаудан кейін: бір жағынан, туннельдің K4+010~K4+030 учаскесінің іргетас қазаншұңқырының тереңдігі -15 ~ -14 m, Жоба іргетас қазаншұңқырының түбіндегі лайлы сазды қабаттан әлсіз қысымды суды сорғызтып алу үшін терең ұңғымадағы сусыздандыру қолданылады; екінші жағынан, бұл бөлік құрылыс сапасының ақауларына байланысты суды тоқтататын перде қалқаны құрмады, ал айналасындағы араластырғыш қадалар тығыздалған суды тоқтататын перде құрмады.[4-6] 2-сурет Іргетас қазаншұңқырының, #және 12# ғимараттардың шөгуін бақылау пункттерінің схемалық орналасуы | TEXT | kaz |
49 | Бұл кезең маусымның аяғынан шілде айының ортасына дейін созылады. Бұл кезеңде әрбір өлшеу ойықтарының мәні айтарлықтай ерекшеленеді, ал іргетастың қазаншұңқырына жақын орналасқан ғимараттардың шөгуі алыс орналасқан ғимараттардан үлкенірек. Олардың ішінде іргетас қазаншұңқырына жақын орналасқан F45, F51, F50, F49, F44 қатарлы өлшеу ойықтарының шөгу мөлшері үлкен, және орташа шөгу мәні 32.65 мм, бұл дабыл мәнінен асып түседі; F55, F54, F53, F47 және F46 , іргетас қазаншұңқырынан салыстырмалы түрде алыс орналасқан Басқа өлшеу ойықтарының(нүктелерінің ) орташа шөгуі 14.4 mm, бұл салыстырмалы түрде аз, ал F43, F42, F48, F56, F52 және басқа өлшеу ойықтарының орташа шөгу мәні 27.7 mm. 3-сурет 11# және 12# ғимараттардың шөгуін бақылау деректерін талдау диаграммасы Сараптама бойынша: осы кезеңде ғимарат алдындағы К4+010~К4+030 учаскесінде қалалық құбыр құрылысы жүргізілуде. Құрылыс кезіңінде қазылған таяз іргетас қазаншұңқырының тереңдігі 6m, ені 5m, ал ол пішінді(секциялық) болат және Дөңгелек ағаш тіректімен бекітіледі. Сонымен қатар құрылыс кезіңінде жеңіл ұңғыма (ойықтарында)нүктелерінде вакуумды сусыздандыруы ( Dewatering ) қолданылады, ал 11# және 12# ғимараттардың іргетасы іргетас қазаншұңқырының шетінен небәрі 5м қашықтықта орналасқан. Сондықтан әрбір өлшеу ойығының айқын шөгу сипаттамалары қалалық құбыр құрылысы және жеңіл ұңғыма (ойықтарында)нүктелерінде вакуумды сусыздандыруы іргелес ғимараттардың шөгуінің себебі болып табылатынын көрсетеді.[7-8] | TEXT | kaz |
End of preview. Expand
in Data Studio
Dataset Card for Small Kazakh Language Corpus
The Small Kazakh Language Corpus is a specialized collection of textual data designed for training and research of natural language processing (NLP) models in the Kazakh language. The corpus is structured to ensure high text quality and comprehensive representation of diverse linguistic constructs.
Dataset Details
Dataset Description
The dataset consists of Kazakh language texts with annotations that support tasks related to generating masked tokens in text sequences, beneficial for training masked language models and other NLP applications.
- Developed by: Tleubayeva Arailym, Tabuldin Aisultan, Aubakirov Sultan
- Language(s) (NLP): Kazakh (kk)
- License: Apache-2.0
Dataset Structure
The dataset contains 25,922 entries with the following fields:
id: Unique identifier for each entry (integer).
content: Textual content in Kazakh language (string).
category: Category label assigned to each text entry (string).
language: Language indicator, consistently set as "kaz" for Kazakh language (string).
Citation
We will definitely add a bit later.
Dataset Card Authors
Tleubayeva Arailym, PhD student of Astana IT University
Tabuldin Aisultan, 3rd year student of Astana IT University
Aubakirov Sultan, 3rd year student of Astana IT University
- Downloads last month
- 22
Size of downloaded dataset files:
113 MB
Size of the auto-converted Parquet files:
49.2 MB
Number of rows:
25,922
Models trained or fine-tuned on Arailym-tleubayeva/small_kazakh_corpus