text
stringlengths
2
31k
Алдарта Байгал далай, дархан газарнуудые харахаһаа гадна бодото туһа хүргэхэ аргатай.
Гэхэтэй хамта нютагай зоной заншалнуудтай танилсажа, буряад эдеэ хоол бэлдэжэ һураха арга боломжо үгтэнэ.
Автор: Сэнгэ РИНЧИНОВ бэлдэбэ.
Фото: Буряад Уласай засагай сайтһаааяншалга хүгжөөлгэ фото: Буряад Уласай засагай сайтһаа “Эхин классуудта миинтээр хооллуулдаг болоһониинь ехэл зүб”, “Минии басаган ехэ дуратайгаар эдеэлдэг, амтатай гэжэ хэлэдэг”,  “Үхибүүдтэ хоол бэлдэхэдээ, бүхы гуримай ёһоор шанагдаһан байна ха юм, үхибүүдни гомдол баридаггүй, гэртээ ерээд эдеэлыш гэхэдэмнай, һургуулидаа садатараа эдеэлээб гэжэ хэлэгшэ”.
Иимэ харюунуудые бүлгэм соо гэртэхин үгэбэ.
Хэлэлтэйнь гэхэдэ, мүнөөнэй үхибүүдэй олониинь мяха, загаһа, тахяа, шүлэн соохи хартаабха эдидэггүй гээшэ.
Һургуулида хоол баригшад үхибүүн бүхэнэй һаналыень дүүргэхэ аргагүй ха юм.
Поселиин дунда һургуулиин захирал Баир Кимович Шираповай хэлэһээр,  һургуулиин столоводо яһала һайнаар хоол шанагдадаг.
Теэд мүнөөнэй багашуул наймааһаа чипсэ, кириешкэ абажа эдинэ.
Харин һайн шанартай хоол эдихэ дурагүй.
Манай хоол баридаг газарнай томо, нэгэ доро 225 хүниие эдеэлүүлдэг.
Тогоошон, хилээмэшэн, амһарташан гээд бултадаа 10 хүн ажаллана.
Аутсорсингдо оронхойбди, тодорхойлон хэлэбэл,  үмсын үйлэдбэри эдеэ хоол шанадаг.
Гэртэхин ямаршье  үдэр ерэжэ шалгаха аргатай.
Эхин ангиинхид миинтээр, харин дунда ангиинхид мүнгэ түлэжэ эдеэлдэг.
Нэгэ үдэрэй сэн 75 түхэриг, тэрээн соонь нэгэдэхи, хоёрдохи хоол, сай, хилээмэн оролсодог”, – гэжэ Баир Кимович хубаалдаа.
Теэд һургуулиин бүхы һурагшад, гэртэхин амтатайгаар хоол шанадаг гэжэ хэлэнэгүй.
“Шүлэн ехэ хурса байна, заримдаа шараһан  колбасатай шүлэн үгтэнэ, үхибүүн тиимэ хоол эдихэ ёһогүй”, “Минии хүбүүмни эхин ангида һурадаг, эдихэдээ һайн, үгэһыень садатараа эдидэг, харин басагамни дунда ангида, гэрһээ хоол абаад ошодог, һургуулиин эдеэн амтагүй гэжэ хэлэдэг”, “Эхин ангида миинтээр хооллуулдаг хадаа эдеэ шаналгада тогоошодой хандаса муу, кашань монсогойрно, үхибүүмни эдидэггүй”, “Манай һургуулида хоол асардаг, ерэтэрнь тэрэнь хүрэхэеэ һанадаг, энэ буруу, иишэ тиишэнь үюүлэгдэһэн, хоёр тээшэнь шэрэгдэһэн хоол шанаргүй болошодог гээшэ”, – гэжэ гэртэхинтэй хөөрэлдэхэдэмни хэлэнэ һэн.
Эдеэнэй шанар тиимэ һайн бэшэ гэжэ хэлэһэн зон гэрэл зурагаа үгэхэеэ һанаагүй, нэрэ обогоо нюуса байлгаха тухай мэдүүлһэн байна.
Арадай Хуралай социальна политикын талаар хорооной һунгамалнууд энэ асуудалаар нүүдэл зүблөө үнгэргэһэн байна.
Тус хорооной  һунгамалнууд Игорь Марковец түрүүлэгшэтэеэ Ивалгын аймагай һургуулинуудаар ябаа.
Һурагшадые халуун эдеэгээр хангалгын асуудалнууд хэр зэргэ шиидхэгдэнэб, мүнөө сагта тус аймагта хүдэлхэ багшанар хүрэнэ гү, мэргэжэл дээшэлүүлхын талаар ямар ажал хэгдэнэб гэжэ зүблөөнэй үедэ хэлсэгдэһэн байна.
Буряадай Арадай Хуралай һунгамалнууд Игорь Зубарев, Тумэн Дондоков, Буряад Уласай болбосоролой ба эрдэм ухаанай сайдай 1-дэхи орлогшо Наталья Сандакова, «Ивалгын аймаг» гэһэн нютагай засагай байгууламжын толгойлогшо Николай Емонаков гэгшэд зүблөөнэй ажалда хабаадаа.
Поселиин, Һужаагай, Ивалгын һуралсалай эмхи зургаануудта хүрэжэ, тэндэхи багшанартай, һурагшадтай уулзалга үнгэргэһэн байна.
Мүнөөдэрэй байдалаар, Ивалгын аймагай һуралсалай эмхи зургаануудта 545 багша хүдэлдэг юм.
Байгша ондо залуу 8 мэргэжэлтэд аймагай һургуулинуудта хүдэлхэеэ ерээ.
Залуу багшанарые дэмжэлгын программанууд аймаг дотор хараалагданхай.
Коммунальна хангалтын талаар хүнгэлэлтэ тэдэ абана, түрүүшын 3 жэл соо мүнгэ салин дээрэнь 30 процент нэмэгдэдэг юм.
Түлөөһэгүйгөөр заочно һуралсал гараха, мэргэжэл дээшэлүүлгын курсануудые эмхидхэхэ тухай уулзалгын үедэ асуудалнуудые багшанар табиһан байна.
- Нүүдэл зүблөөнэй үедэ шухала асуудалда анхаралаа хандуулаабди.
Энэ хадаа халуун эдеэгээр һурагшадые хангалга болоно.
Мүнөө сагта тааруугаар зохёогдонхой эдеэ хоол бэлдэлгын цех үгы.
Жэшээнь, Һужаагай юрэнхы болбосоролой дунда һургуулида 900 үхибүүн һурана.
Харин тэндэхи буфет соо 64 һурагша хабшалдаха баатай.
Энэ хадаа ехэ бэрхэшээл гээшэ.
Манай үхибүүд шанар һайтай эдеэ хоол абаха ёһотой.
Тус асуудал Оросой Холбооной зэргэдэ шиидхэгдэжэ, шэнэ цехүүд баригдаха гэжэ ехэ найданабди.
Харин шэнэ һургуулинууд эдеэ хоол бэлдэдэг тусхай цехтэй.
Амтатай, гол түлэб шанар һайтай эдеэ хоол үхибүүд абана.
Тиихэдэ мүнөө үедэ олон һургуулинууд, хүүгэдэй сэсэрлигүүд баригдана.
Багшанарые бэлдэхэ асуудал мүнөөдэр мүн лэ  тон шухала.
Эртээнһээ энэ талаар ажал ябуулжа эхилээбди.
Ивалгын аймагта залуу багшанар олон байна.
Һургуулинуудта залуушуулые ажалда абахадаа, тэдэниие һонирхуулха элдэб программанууые ябуулна, - гэжэ Игорь Марковец хэлэнэ.
Автор: Эрдэни РАДНАЕВФото: Буряад Уласай засагай сайтһааэдеэ хоолой шанар шалгалга - Нютаг һууринайнгаа шэг шарай һайжаруулха, бог шоройһоо сэбэрлэхэ, модо, сэсэгүүдые тарижа ногооруулха, байра байшануудаа заһабарилха гэһэн зорилготойгоор 2011 ондо ТОС-уудые байгуулһан  байнабди.
Эгээл энэ сагта Буряад Уласта ТОС юун бэ гэжэ ойлгожо эхилэгдээ.
Түрүүшын табан жэлдэ 5 ТОС тоологдоо, удаань үшөө 6 ТОС шэнээр нээгдээ.
Эдэмнай хуу барандаа өөрын шэглэлээр хүдэлжэ байдаг.
Эртээнһээ ямар ажал хэхэб гэжэ түсэбөө зохёодог заншалтай, - гэжэ захиргаанай мэргэжэлтэн Татьяна Алексеевна Бадмажапова хөөрэбэ.
“Пожарная безопасность” гэһэн ТОС нэрэдээ тааража, түймэрһөө нютаг нугаяа хамгаалгын ажал ябуулна.
Эндэхи эдэбхитэд нютагаа хатаһан ургамалнуудһаа сэбэрлэнэ.
Юуб гэхэдэ, тэдэ бэлэхэнээр носожо, аюултай түймэрнүүд олоор ушарна бшуу.
Дүтэ ой модон соо, бургааһатай газарнуудта түймэрэй һүжэрхэдэ, ТОС-ой эдэбхитэд эбтэйгээр гаража, саралгада хабаадана.
- Манай ТОС-ойхид Ташарай жалга ошожо, түймэр унтаргаалсана.
Һүүлэй жэлдэ хүршэ Селендума һууринда туһа нэмэри үзүүлээбди.
“Пожарная безопасность”  “Ацула”  “Олимпийский” гэһэн хоёр ТОС-той хамтаржа, 190 мянган түхэриг мүнгэндэ хүртөө.
Энэ мүнгэнэй ашаар  түймэрһөө һэргылэлгын ажал ябуулаабди.
Нютагаа тойруулан газар хахалаабди, Федосеево поле гэһэн газарай 1,5-2 гектар дэбисхэртэ  хаягдаһан бог шорой хушаабди, - гэжэ Татьяна Алексеевна хөөрэнэ.
Буддын заншалта Сангхын 7-дугаар Бандида Хамба лама Галсан-Чойроп Ванчиков Сагаан бургаас гэһэн газар һууринда түрэһэн намтартай.
Ацуулын арад зон нягтаар түүхэеэ сахижа, мэдээжэ лама санаартанайнгаа аша габьяа тухай ургажа ябаһан залуу халаанда дамжуулжа байдаг.
Һургуулида, хүүгэдэй сэсэрлигтэ тусхай түүхын, буддын шажанай хэшээлнүүд эмхидхэгдэнэ.
Галсан-Чойроп Ванчиковай түрэһэн газартань тусхай субарга бодхоогдоһон юм.
Эндэ “Субурган” гэһэн ТОС хүдэлжэ, субаргаяа, хажуудахи газарыень сэбэрлэжэ, харууһалжа байдаг юм.
Нютагайнгаа түрүү эдэбхитэдтэй хамта һаяхана найман ханатай гэрыень үргэн болгоо.
Ноябрь бүхэндэ 7-дугаар Бандида Хамба ламада зорюулагдаһан ехэ хурал хурагдана.
Эндэ ерэһэн айлшадые найман ханатай гэр соогоо угтан абана, халуун хоолоор хангана.
Энээндээ шадамар бэрхэ Ацуулын түрүү хүнүүд Тамчын дасанай 280 жэлэй ойн баярта уригдаа.
Хэмжээ ябуулгада хабаадаһан тамиршадые амтатай шүлэ буузаар эдеэлүүлээ.
Автор: Борис БАЛДАНОВТОС-уудСэлэнгын аймаг фото: Арадай Хуралай сайтһаа Тиин сентябриин 27-до үнгэрхэ ээлжээтэ сесси дээрэ уласай гол бюджедэй дансада хубилалта оруулха тухай дурадхагдаа.
Тодорхойлон хэлэбэл,  Кабанскын аймагай Селенгинск һууринда хог илгаруулдаг заводой барилгада мүнгэ абахын тула гүрэнэй найдал хэрэгтэй.
“Экология” гэһэн үндэһэтэнэй программаар мүнгэн үгтэнэ.
Тиин барилгада бүхыдөө 470,6 сая түхэриг гаргашалагдаха.
Тэрэнэй  384 сая түхэригынь федеральна һанһаа, уласай һанһаа  7,43 сая түхэриг  үгтэхэ.
Үлэһэн 78,4 сая түхэриг завод баригшад банкһаа урьһаар абаха түсэбтэй.
Тэрээндэнь уласай найдал хэрэгтэй.
Энэ асуудал хорооной удаадахи суглаанда дахин харагдаха.
Автор: Сэнгын ЭрдэниФото: Арадай Хуралай сайтһааАрадай Хуралай ээлжээтэ сесси фото: Буряад Уласай засагай сайтһаа Кузбасста үнгэрһэн «Росси – тамирай ехэ гүрэн түрэ» гэһэн X хуралдаанда дэлхэйн 15 гүрэнһөө 5000 түлөөлэгшэд хабаадаа.
Буряад ороной тамирай ба залуушуулай бодолгын талаар сайд Иван Козырев хамтын  аргаар тамирай байшангуудые барижа эхилһэн тухай  хуралдаан дээрэ хөөрөө.
Мүнөөдэрэй талада хамтын  аргаар барилгануудта мэдүүлгэ үгэһэн Россиин гурбан түрүүшүүлэй тоодо Буряад орон ороно.
«Буряад орондо баталһан хэлсээнүүдэй ёһоор Ивалгын аймагай Сотниково һууринда тамирай танхим ашаглагдана, тиихэдэ Улаан-Үдэдэ хоккейгээр Региональна  түб баригдажа байна», - гэжэ Иван Козырев тэмдэглээ.
Гэхэтэй хамта Буряад Улас «Бизнес-спринт» гэһэн урилдаанда хабаадажа, Россиин гурбан түрүү можо хизаарай тоодо ороо гэжэ сайд мэдүүлээ.
Республикада байгуулагдаха табан «Тамирай сэсэн талмай» гэһэн манай түлэб конкурсын гол түлэбүүдэй нэгэн боложо тодоруулагдаа.
Эндэ онсолон тэмдэглэхэдэ, талмайнуудай жэшээнүүд үндэһэн арадай угалза хээнүүдые  хэрэглэн бэлдэгдээ.
«Буряадай Толгойлогшо Алексей Цыденовтэй хөөрэлдэхэдэмнай, энэ түлэб хотын болбосон байдалые хүгжөөлгын үшөө нэгэ арга болоно.
Мүнөө байһан паркнуудые тэдэ үшөө һайжаруулжа, олониие татадаг газарнууд болохо.
Тамирай сэхэ хүгжөөлгэдэ һайнаар нүлөөхэнь дамжаггүй, бүхыгөөрөө дэмжэхэбди гэжэ тэрэ хэлээ һэн», - гээд, уласхоорондын хуралдаанда манай талмай бэлдэһэн Елена Сандакова мэдүүлээ.
Автор: Сэнгэ РИНЧИНОВФото: Буряад Уласай засагай сайтһаахуралдаан фото: irk. kp. ru Тамиршан Алексей Молчанов Гиннессэй рекордын номдо нэгэтэ бэшэ өөрынгөө нэрэ оруулһан түүхэтэй.
Дэлхэйн эгээл сэбэр уһатай, эрдэни зэндэмэни болохо Байгал далайн нюрууһаа 100 метр доошоо тэрэ оробо.
100 метр гээшэмнай 33 дабхартай үндэр гэртэй сасуулмаар гээшэ.
-Шунгалгамни һайн үнгэрөө, хараалагдаһан хэб соохоноо.
Өөдөө гарахадаа, бүри түргөөр гараһан байнаб.
Доро, гүнзэгыдэ,  юуншье харагданагүй, тойроод хэншье үгы, гансаарханаа байһан шэнги.
Ехэ хүйтэн даа.
Юрэдөө, Байгал гээшэ намда, минии һанаанда  онсо һуури эзэлдэг.
Түрүүн үбэл шунгаа һэм, харин энэ удаа намарай сагта.
Мүнөөдэр өөртөө үшөө нэгэ шэнэ юумэ нээбэб, - гэжэ дэлхэйн олон удаа абарга хэлэнэ.
Листвянка шадар Байгал далайн гүнзэгые туршахаяа  18 тамиршад хүрэжэ ерэһэн байна.
Тэдэнэй дунда Ольга Маркина, мүльһэн доро шунгалгаар мүн лэ Гиннессэй рекорд (63,8) табиһан тамиршан.
Энэ урилдаан Baikal Challenge 2022 гэһэн гаршаг доро эмхидхэгдэбэ.
Автор: Булат БАДМАЕВФото: irk. kp. ruфридайвинг фото: Буряад Уласай засагай сайтһаа -Нютагайнгаа зоной зан заршам мэдэнэб.