Dataset Viewer
Auto-converted to Parquet
question
stringlengths
13
90
choice1
stringlengths
20
254
choice2
stringlengths
20
304
choice3
stringlengths
20
332
choice4
stringlengths
20
332
answer
int64
0
3
aba altında er yatar
Giyim kuşam kişiliğe ölçü olamaz.
Tanrı'dan korkmayan kimse, insana her türlü kötülüğü yapabilir.
İnsan kendinde herhangi bir kusur varken başkalarını aynı kusurla suçlamamalıdır.
Ortaya çıkan bir yanlışlık çok geç de olsa düzeltilebilir.
0
aba vakti yaba, yaba vakti aba
Gereksinimler vaktinden önce ve ucuz olduğu zaman karşılanmalıdır.
Özelliği olan bir iş için sıradan birisi kullanılamaz.
Kötü bir iş yapmaya kararlı olan kişiyi önlemek için alınacak tedbirler yararsızdır.
Hem gereksinim duyduğu konuda yardım istiyor hem de yapılan yardımı küçümsüyor.
0
abanın kadri yağmurda bilinir
Mutlu bir yaşayış kişiyi dinç kılar, mutsuz bir yaşam ise yıpratır.
Yoksulluk, açlık acıların en dayanılmazıdır.
Herkes iş yapar ama o işin gerektirdiği ustalığı gösteremez.
Bir şeyin gerçek değeri, ancak ona çok ihtiyaç duyulduğu zaman iyi anlaşılır.
3
abdal ata binince bey oldum sanır, şalgam aşa girince yağ oldum sanır
Görmemiş kişi, rastlantı sonucu layık olmadığı bir duruma kavuşursa bu durum kendisinin hakkıymış gibi aptalca böbürlenir.
Her zaman çıkar peşinde koşan kişi, tehlikelerden uzak kalamaz.
Kişi, bir tehlike karşısında her yerden umudu kesilip kendine güvenmekten başka çare kalmadığını anlamadıkça kurtuluş yolunu bulamaz.
Kişi ne kadar aşağılık olursa olsun, kendini benimseyip koruyana kötülük etmez.
0
abdal düğünden, çocuk oyundan usanmaz
Verdiği sözü yerine getirmeyen kişi, sebebi sorulduğu zaman kendini savunmakta zorlanır.
Hoşa gitmeyen işlere yönelmez gibi görünen öyle kişiler vardır ki bu işlere girişince en aşırı yolu tutarlar.
Bir şey, onu elde etmenin yolunu bilenin; bir şeyden yararlanma, onu kullanmasını becerebilenin hakkıdır.
Bir kimse sevdiği işi sürekli olarak yapmaktan bıkmaz.
3
abdal tekkede, hacı Mekke'de bulunur
Bir kimsenin nasıl bir kişi olduğunu öğrenmek isteyen, arkadaşının kimliğine bakmalıdır.
İçten içe, gizlice gelişen olaylar veya duygular bir yerde patlak verir.
Herkes kendisine yakışan ve uğraştığı işle ilgili olan yerdedir.
Bir soruna aldırmamayı, ne yapılırsa yapılsın yine aynı sonuca ulaşılacağını anlatan bir söz.
2
abdala kar yağıyor demişler, titremeye hazırım (durmuşum) demiş
Büyüklerin tuttuğu yol, küçüklere örnek olur.
Şaka yaparken bile incelikten ayrılmamak gerek.
Doğal yıkımlara karşı önlem alınır ama söyledikleri yalan yanlış olanı susturmaya kimsenin gücü yetmez.
Varlıklılar için sıkıntı olabilecek bir durum, yoksullar için söz konusu bile olmaz.
3
abdala malum olur
Hayvanın rengi dışındadır, bellidir ancak insanın ne düşündüğü, ne yapmak istediği kısacası içyüzü belli değildir.
Bir aile sorunu veya ailece gizli tutulan bir şey, çocukların rastgele söyledikleri bir sözle açığa çıktığında söylenen bir söz.
Bir şeyin olacağını önceden sezen kimseler için söylenen bir söz.
İçten içe, gizlice gelişen olaylar veya duygular bir yerde patlak verir.
2
abdalın dostluğu köy görününceye kadar
Çıkarı dolayısıyla yakınlık gösteren kimse, işini yürütecek başkalarını bulduğunda sizinle ilgisini keser.
Güçlü bir kişi ile yüz yüze bulunduklarında ağızlarını açamayanlar, o gittikten sonra aleyhinde atıp tutarlar.
Çalışkan ve verimli kişi kendini göstermek ve yaptığı yararlı işi herkese duyurmak için sesini yükseltir.
İnsan, yapacağı işte başkasının yardımına güvenirse hayal kırıklığına uğrar.
0
abdalın karnı doyunca gözü pabucundadır (yolda olur)
Çıkarına düşkün kimselerin arkadaşlığı işi bitinceye kadardır.
Akılsız kimse iyi niyetli olsa dahi yaptığı işin ne gibi kötü sonuçlar doğuracağını hesap edemediğinden dostuna bilmeyerek fenalık edebilir, akıllı düşmanın yapacağı kötülükse akıl yoluyla sezilir ve gereken tedbir alınabilir.
Hakkını aramasını bilmeyen kimsenin işi görülmez.
Tanrı dar zamanlarında kulunun imdadına yetişir.
0
abdestsiz sofuya namaz mı dayanır
Yaradılıştan kötü olan kişinin şu, bu yönünü düzeltseniz de mayasındaki bozukluğu gideremezsiniz.
Başkası adına konuşmak, insanın başını derde sokar.
Kurallara, koşullara uyulmadıktan sonra bir sürü iş yapılabilir.
Bir işte geç kalan istediği şeyi elde edemez.
2
acele ile menzil alınmaz
Çok çalışmasına karşın belli bir düzeyden öteye gidemiyor.
Başarabileceğinize eminseniz büyük işlere girişiniz.
Acele etmekle daha çabuk sonuç alınır sanılmamalıdır.
Sürekli olarak iş değiştiren bir kimse başarı kazanamaz.
2
acele ile yürüyen yolda kalır
Gerekli koşullarını yerine getirmeden bir işe başlayan kişi olumlu sonuç alamaz.
Parasını esirgemeyen, cömert kimseyi herkes el üstünde tutar.
Az çok işe yarayan her şeyin isteklisi bulunur.
İş yaparken acele eden şaşırır, işini bitiremez.
3
acele işe şeytan karışır
Bir tutum veya davranışın etkisi sürekli olur.
Düşünüp taşınmadan ivedi olarak yapılan işten iyi sonuç alınamaz.
Tutkulu olduğu konuda insan doyumsuzdur, yetinmek bilmez.
Gereksiz görülen şey ileride gerekli olabilir.
1
acele işin sonu pişmanlık
Gelir gidere denk değilse durumu düzene koymaya çalışan kişi durumu düzeltmek için fazla bir şey yapamaz
Acele ederek yaptığımız işten istediğimiz sonucu alamayabiliriz
İnsanı alışkanlıklarından, huylarından vazgeçirmek mümkün değildir
Bir işi görünüşte ve biçimsel olarak yapmakla o iş gerçekten yapılmış ve sonuç elde edilmiş olmaz
1
acemi katır kapı önünde yük indirir
Yoksul geçimini, varlıklı keyfini düşünür.
Beceriksiz ve anlayışsız kişi kendisine yaptırılan işi en önemli yerinde bırakır.
Küçük bir sorunu çok kurcalar, çok deşerseniz başınıza büyük dert açarsınız.
Arkadaşların yardımıyla yapılan veya bir amaç uğruna topluca girişilen bir işten ayrılanlar zarara uğrarlar.
1
acemi nalbant gâvur eşeğinde öğrenir
Bir kimse veya bir şey yok olduğunda değer kazanır.
Meraklı kimse öğrenmek istediği bilgiye ulaşabilmek için her yola başvurur, her kılığa girer.
Alanında uzman olan bir kişi, bir sorunu kolayca çözümleyebilme becerisi gösteriyorsa bu, aynı işe yıllarca verilmiş emeklerin karşılığı olarak değerlendirilmelidir.
Mesleğinde ustalığa erişmemiş kimse, ilk denemelerini gözden çıkarılabilecek malzeme üzerinde yapar.
3
acı (kötü) söz insanı (adamı) dinden çıkarır, tatlı söz yılanı inden çıkarır
Meseleyi büyütüp sıkıntıya girmek gereksiz.
Gönül alıcı, okşayıcı sözlerle karşımızdakinin inadı yenilebilir.
Değerli kişi veya nesneler, ne türlü uygunsuz koşullar içinde bulunurlarsa bulunsunlar değerlerini ve niteliklerini yitirmezler.
Hiç kimse başkasının acısını içinde duymaz, onun yüreğini sızlatan ancak kendi acısıdır.
1
acı acıyı keser, su sancıyı
Önce verimli iken kazaya uğramış olan şeyden, artık gelir, verim beklenmez.
Bir güçlüğü yenmek için başka bir güç yola başvurulmalıdır.
Üzerine çok düşülen şeyler genellikle kazaya veya zarara uğrar.
Kişi, kendi özünü veya asıl özelliklerini değiştirmiş gibi görünse de asla değişmez.
1
acı patlıcanı kırağı çalmaz
Herhangi bir duruma alışkın olan kimseyi benzer kötü durumlar etkilemez.
İnsana en yakını bile kötülük edebilir.
İşi yapmak istemeyen onu mutlaka başkasına ısmarlar.
Bir işin sonunun nasıl olacağı şimdiki gidişinden belli olur.
0
acıkan doymam sanır, susayan kanmam sanır
Kendini işe vermeyenden, bir iş üretmeyenden hayır gelmez.
Bir şeyi uzun süre elde edemeyen kimse, daha sonra o şeyden ne kadar çok edinirse edinsin yine kendisine yetmeyeceği kanısında bulunur.
Zarara veya kötülüğe uğrayan kimse acısını çıkarmak için aşırı çaba harcar.
Kendisini yetiştiren kimsenin malına hıyanet eden, el uzatan kimse cezasını bulur.
1
acıkan ne yemez, acıyan ne demez
Geçim sıkıntısı içinde bulunan kişi geçinebilmek için her yolu dener, her işi yapar, canı yanan kişi de sonunu düşünmeden ağzına geleni söyler.
İnsanın kendi yararı her şeyden önemlidir.
İşini iyi bilen kişiye zorlama gerekmez.
Bir felaket meydana geldiği anda büyük bir tepki ve panik yaratır, daha sonra durumun eski ağırlığı kalmaz.
0
acıkanın yanağından, susayanın dudağından belli olur
İnsanın kendi yararı her şeyden önemlidir.
Her şey birbirinin üstüne konulamaz, birbiriyle birleştirilemez.
Bir insanın ne durumda olduğu yüzünden anlaşılır.
Zor kullanan kişilerin istediğini en güçlü kimseler bile verirler.
2
acıklı başta akıl olmaz
Herkes kendi bildiği gibi davranıyor, ortada düşünce birliği kalmamış.
Büyük sıkıntılar içinde bulunanlar mantık dışı işler yapabilirler.
Taraflar birbirine ne denli yakın da olsalar bir alışverişte açıkça konuşup anlaşmaları gerekir, ayıp olur kaygısıyla başta değinilmeyen konular yüzünden sonradan araya soğukluk, kırgınlık girer.
Önemli bir iş, başkalarının yardımıyla başarılamaz, iş her an yarıda kalabilir.
1
acıkmış kudurmuştan beterdir
Sen başkasına kötülük yapma yolunu tutarsan başkası da sana kötülük yapma yolunu tutar.
Uzun süre bir nesnenin yokluğunu çeken kimse, onu gördüğünde büyük bir istekle ona saldırır.
Herkes başının çaresine baksın, gücü yetmeyen ne olursa olsun.
Tanrı sabırlı kulunu sevdiği için sabırlı olmaya daha çok dikkat etmeliyiz.
1
acından kimse ölmemiş
Kolay kolay gizlenemeyecek kadar büyük bir yolsuzluğu yapan kimse, sorumluluktan kurtulma yollarını önceden düşünür.
Her şeyin yenisi sevilir.
Kişi yoksul olabilir, işsiz ve parasız kalabilir ama aç kalmaz, mutlaka bir geçim yolu bulur.
Akılsız kişi bugün karnını doyurunca yarını düşünmez, yan gelir yatar, keyfine bakar.
2
acındırırsan arsız olur, acıktırırsan hırsız olur
Bir işi yaparken acele etmez, sabrederseniz hayırlı sonuçlara varırsınız.
Koruduğunuz kimsenin sürekli acınmasına izin verirseniz arsız olur, emeğinin karşılığını tam olarak vermediğiniz kişi de hırsız olur.
Erkek çocuk, erkeklerin yapması gereken şeyleri babasından, kız çocuk da kadınların yapması gereken şeyleri annesinden öğrenir; anne ve baba bunları bilmiyorsa çocuktan böyle şeyler beklenemez.
Kibar çevrede yetişmemiş olanlar ne kadar özenseler de kibarlığın bütün inceliklerini gösteremezler.
1
acıyan uyumuş, acıkan uyumamış
İnsan sıkıntıya katlanır da açlığa katlanamaz.
Yaşlandıklarında ahlakları bozulanlar artık düzelemezler.
Kötü gereçle iyi iş görülemez.
Yardımcısı bulunmayan kişi, kendini tehlikeden koruyamaz.
0
aç aman bilmez, çocuk zaman bilmez
Zaman çok değerlidir, boşa harcanmamalıdır.
Bir acıyı dindirmek için gereken yardım hemen yapılmalıdır.
Güzel insanlar her yerde ilgi çekerler, her zaman onların sözü kabul edilir.
Aç hiçbir mazeretle susturulamaz, çocuk da istediği şeyi hemen elde etmek ister.
3
aç aslandan tok domuz yeğdir
Kolay ve emeksiz kazanılan şeyler elden kolay çıkar.
Asil insanla beraber bulunmak her şartta faydalıdır, en iyi şartları önüne getirse bile kötü ve bayağı insandan kaçmak gerekir.
Söylenen söz yalansa durum çok geçmeden anlaşılır.
Soysuz olup para kazanan, soylu olup da para kazanmayandan üstündür.
3
aç at yol almaz, aç it av almaz
Parasını esirgemeyen, cömert kimseyi herkes el üstünde tutar.
İş gördürdüğünüz kimselerin haklarını tam olarak vermezseniz kendilerinden yararlanamazsınız.
Tanrı dar zamanlarında kulunun imdadına yetişir.
Bir şeyi elde etmek için çalışmalı, tembel tembel oturmamalıdır.
1
aç ayı oynamaz
Komşunun komşu üzerindeki hakkı, Tanrı'nın kul üzerindeki hakkı kadar kutsaldır.
Kendisinden iş beklenilen kimseden emeğinin karşılığı esirgenmemelidir.
Toplum içine giren bir kimsenin kendi kullanacağı eşyasının değerli olup olmaması başkalarını ilgilendirmez.
İyilik eden kimseye zamanı geldiğinde başkaları da iyilik ederler.
1
aç domuz darıdan çıkmaz
Densizce, delice iş yapanlar yaptıklarından utanacak durumda değillerdir ama ailesi, yakınları onların davranışlarından üzüntü duyarlar, utanırlar.
Kendini işe vermeyenden, bir iş üretmeyenden hayır gelmez.
Kötü yaradılışlı aç olan kimse kime, neye zarar verdiğini düşünmeden sadece karnını doyurmaya bakar.
Herkes işine yarayan şeyi benimser.
2
aç doymam, tok acıkmam sanır
Her zaman böyle olmuş, gene de böyle olacak.
Keyifli keyifli harcadığımız para, çok sıkıntı çekilerek kazanılmıştır.
Para olduğunda her güçlük yenilebilir.
Aç insan elde ettiğinden çoğunu ister, varlıklı insan ise daha fazlasını ister.
3
aç elini kora sokar
Koruyucusuz kalan yere veya ülkeye düşman girer.
İnsan gençliğinde yaptığı şeylerin çoğunu yaşlandığında yapamaz ve gençliğin ne denli değerli olduğunu o zaman anlar.
Kendisine çok büyük kötülük de yapsa insan kardeşinden vazgeçemez.
Aç insan, geçimini sağlamak için kendisini her türlü tehlikeye atar.
3
aç esner, âşık gerinir
İnsan kendinde herhangi bir kusur varken başkalarını aynı kusurla suçlamamalıdır.
Herkes içinde bulunduğu koşula göre davranır.
Bir girişimden iyi sonuç almak isteyen, o işin temelini sağlam kurmalıdır.
Bir şeyin senin olduğundan kuşkun kalmaması için gereken bütün koşullar gerçekleşmelidir.
1
aç gezmektense tok ölmek yeğdir
İnsanın sıkıntılı zamanı sürüp gitmez, arkasından iyi günler de gelir.
Avcılar bir av avlayabilmek için dağ demez, taş demez, günlerce taban teperler.
Herkesin bildiği gerçek inkâr edilemez.
Yoksulluk ölümden de beterdir.
3
aç gözünü, açarlar gözünü
Yaptığın işlerde uyanık davranmazsan çok kötü durumlarla karşılaşır, gözünü dört açmak zorunda kalırsın.
Yularından tutulan hayvan başka yöne sapamadığı gibi insan da söylediği sözün dışına çıkamaz.
Doğru olmakla birlikte başkalarının işine gelmeyen sözleri söyleyenlerin sevilmediğini anlatan bir söz.
Sözünün eri olana, borcunu ödeyememek aç kalmaktan daha ağır gelir.
0
aç ile dost olayım diyen peşin karnını doyursun
İnsanlar bir araya gelmeden yaşayamazlar, birbirlerine yardım etmeden başarıya ulaşamazlar; değirmenin çalışabilmesi için rüzgâr gereklidir.
Yakınlık kurduğumuz kimsenin sağlama olanağı bulunmayan şeyi, ondan beklemeden kendimiz elde etmeye çalışmalıyız.
Üzülmenin yararı olmaz.
Kimseyi ilgilendirmeyen işleri kendi kendine karar verip yapmalısın.
1
aç ile eceli gelen söyleşir
Açın gözü hiçbir şeyi görmez, karnını doyurabilmek için kendisine güçlük çıkaran bir kimseyi öldürebilir.
Zaten var olan ve herkesin işine yarayıp artan şeyin yanına aynı işi görmek üzere bir de daha zayıfını eklemek boşuna yorulmaktır.
Bir sözün yalan olduğu, bir ödevin yapılmadığı bir süre sonra gerçekleşen olaylarla anlaşılır.
Kendisinden çekinilen kimsenin yüzüne karşı kimse bir şey söylemez ama arkasından herkes düşmanlık gösterilerinde bulunur.
0
aç it fırın duvarını deler
Güç bir duruma düşenlerin bundan kurtulmak için her türlü çareye başvurmaları olağandır.
Kuvvetli kimselerin suçları yanındakilere yüklenir.
Aç kimse karnını doyurmak için önüne çıkan engellerin tamamını aşar ve isteğini elde eder.
Her şey birbirinin üstüne konulamaz, birbiriyle birleştirilemez.
2
aç kalmak, borçlu olmaktan iyidir
Yaptığın işlerde uyanık davranmazsan çok kötü durumlarla karşılaşır, gözünü dört açmak zorunda kalırsın.
Sözünün eri olana, borcunu ödeyememek aç kalmaktan daha ağır gelir.
Bir sözün yalan olduğu, bir ödevin yapılmadığı bir süre sonra gerçekleşen olaylarla anlaşılır.
Çağrılmadan bir yere giden kimse iyi bir ağırlanma beklememelidir.
1
aç kurt aslana saldırır
Kişinin tek düşüncesi, yaşaması için gerekli olan şeyi elde etmektir.
Aç kimse karnını doyurmak için gerekirse ölümü göze alır.
Herkes kendi bildiği gibi davranıyor, ortada düşünce birliği kalmamış.
Bir yolsuzluğun suçluları aranırken o işte kusuru olan kişi telaşlanır.
1
aç ne yemez, tok ne demez
Güç ve yeteneğini yitiren insan, basit ve kendini bilmezlerce aşağılanır.
Yoksul kimse eline geçen şeyin iyisine kötüsüne bakmaz, varlıklı kişi ise en güzel şeylerde bile kusur bulur.
Çalışanlarını gereği gibi yöneten ve çalıştıran kişi iyi bir yöneticidir, sözünün eri olan kimse de yiğittir.
Geçim sıkıntısı içinde bulunan kişi geçinebilmek için her yolu dener, her işi yapar, canı yanan kişi de sonunu düşünmeden ağzına geleni söyler.
1
aç ölmez gözü kararır, susuz ölmez benzi sararır
Yoksulluk insanı öldürmez ama türlü türlü üzüntü ve sıkıntı içinde yıpratır.
Güzel insanlar her yerde ilgi çekerler, her zaman onların sözü kabul edilir.
Kimi şeyler, yararlı da olsa herkese verilmez.
Geçim konusunda kimse kimseye yük olmamalıdır.
0
aç tavuk kendini arpa (buğday) ambarında sanır
İnsanlar, yokluğunu, yoksulluğunu çektikleri şeyler için olmayacak hayaller, düşler kurar.
Elverişli bir ortamda çoğalan şeyler, ortam elverişliliğini yitirince yok olur.
Eksikleri, yanlışları, yolsuzlukları bütün çıplaklığıyla ortaya koyan ve eleştiren söz, bu işi yapanlara acı gelir.
Bir gerçeği anlatıncaya kadar çoğu kez başa gelmedik şey kalmaz.
0
aç tokun gözüne bakmakla doymaz
Kötü bir kişi, kötü bir davranış, kötü bir söz büyük bir topluluğun huzurunu bozmaya yeter.
Bir sözün yalan olduğu çabuk anlaşılır ve söyleyen toplum içinde utanılacak bir duruma düşer.
Kötü niyetli kimselerin ortalıktaki karışıklıklardan yararlanırlar.
Yoksul insanla ilgilenmek ancak ona yardım etmekle olur.
3
aç yanında sarpın kurcalanmaz
Yeri geldiği zaman çirkin, kaba bir benzetme ile anlatıma daha etkili bir hava verilmesi saygısızca bir davranış değildir, kimse bundan alınmamalıdır.
Geçim sıkıntısı içinde bulunan kişi geçinebilmek için her yolu dener, her işi yapar, canı yanan kişi de sonunu düşünmeden ağzına geleni söyler.
Suçu ispatlanamayan, yakayı ele vermeyen hırsız, böyle bir suç işlemesi düşünülmeyen kimselerle dürüstlük yarışı içinde olabilir.
Bir kimsenin yanında, onun çok duyarlı olduğu konuya değinmemek gerekir.
3
aç yanından kaç
Kendi işini halledemeyen kişiden aynı durum için yardım alınamaz.
Az çok işe yarayan her şeyin isteklisi bulunur.
Aç insan tehlikelidir.
Bir işin sonunun nasıl olacağı şimdiki gidişinden belli olur.
2
aç yeri başka, acı yeri başka
Her şey birbirinin üstüne konulamaz, birbiriyle birleştirilemez.
Bir sözün yalan olduğu, bir ödevin yapılmadığı bir süre sonra gerçekleşen olaylarla anlaşılır.
Dünyada kiminin talihi iyi, kiminin de kötü gider.
İnsanın yüreği ne denli acıyla dolu olsa da yemek yemeyi ister.
3
aça dokuz yorgan örtmüşler, yine uyuyamamış
Çığırından çıkmış olan bir işin düzeltilmesi, bu işe yol açan kimseye düşer.
Bir şeyi uzun süre elde edemeyen kimse, daha sonra o şeyden ne kadar çok edinirse edinsin yine kendisine yetmeyeceği kanısında bulunur.
1) Aç olan kimse, kendisine ne kadar rahatlık sağlanırsa sağlansın, dinlendirilemez. 2) Bir şeye ihtiyaç duyan kimse, ancak onun giderilmesiyle rahata kavuşturulabilir.
Elinde fırsat varken geleceğini sağlamaya gayret göstermeyip eğlenceye, keyfe dalan kimse sonunda aç kalır ve perişan olur.
2
açık ağız aç kalmaz
Bir kimse başka bir kimseyi ancak bir kez aldatabilir, diğeri bir daha aldatmasına izin vermez.
Başarılı olmak için yaptığın işi iyi bilmek yetmez hırslı olmak da gerekir.
Hepsi bilgisiz olan bir çevrede azıcık bilgisi bulunan başa geçer.
İsteklerini uygun bir biçimde söylemesini bilen kimse, onları önünde sonunda elde eder.
3
açık yaraya tuz ekilmez
Acısı henüz taze olan bir kimsenin üzüntüsü, birtakım söz ve davranışlarla artırılmamalıdır.
Tanrı sabırlı kulunu sevdiği için sabırlı olmaya daha çok dikkat etmeliyiz.
Kişi, çağrıldığı yere gitmeli, çağrılmadığı yere gitmemelidir.
İnsan olan, bir kimseden gördüğü iyiliğin altında kalmaz.
0
açılan solar, ağlayan güler
Bir yere izinsiz girmek veya bir işe izinsiz el atmak kötü karşılanır.
Hiçbir durum olduğu gibi kalmaz, gün gelir tersine döner.
Başkasının gücü karşısında boyun eğmek zorunda kalacağını anlayamamış kimse, kendi gücünün herkese boyun eğdireceğini sanır.
Ne kadar uzak düşmüş olurlarsa olsunlar, insanlar günün birinde birbirleriyle karşılaşabilirler.
1
açın gözü ekmek teknesinde olur
Bir kimsenin acısı, başkalarının umurunda değildir.
Kişinin tek düşüncesi, yaşaması için gerekli olan şeyi elde etmektir.
Birçok kimse için felakete yol açan bir olay, bazı insanları ilgilendirmez.
Aç kimse karnını doyurmak için gerekirse ölümü göze alır.
1
açın imanı olmaz
Nasıl ki boyu kısa olan eşeğe binmek kolaysa öksüz çocuğa kötü davranmak da onu koruyan kimse olmadığı için kolay olur.
Aç olan kimseden her türlü kötülük beklenebilir.
Tanrı bol harcayana bol, az harcayana az verir.
İnsan, canının değerini bilmeli, onu yıpratmamalıdır.
1
açın karnı doyar, gözü doymaz
İnsan, malına gelen zarardan, canına gelmişçesine acı duyar.
Komşular en küçük şey için bile birbirlerine muhtaçtırlar.
Tutkulu olduğu konuda insan doyumsuzdur, yetinmek bilmez.
Düşünüp taşınmadan ivedi olarak yapılan işten iyi sonuç alınamaz.
2
açın kursağına çörek dayanmaz
Bakılıp onarılan şeylerden yararlanılır, bakımsız bırakılanlardan bir yarar elde edilemez.
Bir ağızdan çıkan söz, başkalarının ağzına geçer, her tarafa yayılır.
Yardımcısı bulunmayan kişi, kendini tehlikeden koruyamaz.
Yoksulluk içinde bulunan kimsenin bir eksiği giderilse başka bir eksiği kendini gösterir.
3
açlık ile tokluğun arası yarım yufka
Her zaman böyle olmuş, gene de böyle olacak.
Yoksul olan buna üzülmemelidir, küçücük bir şey bile en büyük ihtiyacı gidermeye yeter.
Hakkını aramasını bilmeyen kimsenin işi görülmez.
Aşağılık bir kimse bir konu üzerinde sesini yükselttiğinde aynı amacı güdenler onun etrafında toplanırlar.
1
açtı ağzını, yumdu gözünü
Dikbaşlı olanlar, davranışlarının cezasını görürler, hatta bu davranışları hayatlarına bile mal olabilir.
Öfkelenerek veya kızarak ağır sözler söyledi.
Yakınlarından beklediği ilgi ve yardımı görmeyen bir kimse onlardan artık yeni bir istekte bulunamaz.
Kişi, sonunda öleceğini de bilse kendisini sinirlendirene saldırır.
1
açtırma kutuyu, söyletme kötüyü
Dost sandığın birtakım kimseler sana kolaylıkla kötülük edebilirler.
Şartlara göre uygun davranırız.
Akıllı işçi, beceremeyeceği yönetim işine el atmaz.
Kendin hakkındaki kötü düşüncelerimi veya bildiklerimi bana söyletme.
3
ada bana, adayım sana
Geçim konusunda kimse kimseye yük olmamalıdır.
Kişi, elde ettiği yeni ve güzel bir şeyi örselememek için büyük özen gösterir.
Sen bir kimse için fedakârlıkta bulunursan o da senin için fedakârlıkta bulunur.
Bir insan ne kadar çok çalışırsa o kadar kötü düşünceden ve kötülük yapmaktan uzak olur.
2
adam adama (gene, her zaman) gerek olur
Toplum içinde herkesin bir değeri vardır ancak züğürtlere değer verilmez.
İnsanların birbirlerine her zaman gereksinimleri olur.
Dünyada hiçbir şey kaybolmaz; birinin kaybettiğini başkası kazanır, bir zengin fakirleşirken bir fakir de zenginleşebilir.
İnsan sıkıntısını başkasına açıklayarak giderebilir.
1
adam adama yük değil, can gövdeye mülk değil
Aile içindeki, arkadaşlar arasındaki uyuşmazlıklar yabancılara duyurulmamalıdır.
Tanrı, misafirin yediğinden kat kat fazlasını, misafir ağırlıyor diye ev sahibine verir.
Çaresiz durumlara düşüldüğünde insan kendini üzüntüye kaptırmayıp bu durumlara sabır göstermelidir.
Konuğumuzdan veya yanımıza bir iş için gelen kimseden yüksünmemeliyiz çünkü onlar yanımızda sürekli olarak kalmazlar.
3
adam adamdan korkmaz, utanır
Yöneticisi, koruyucusu olmayan kişiyi ve topluluğu düşman ezer.
Bir yere izinsiz girmek veya bir işe izinsiz el atmak kötü karşılanır.
Yenilmesi imkânsız gibi görünen zorlukların da üstesinden gelinir.
İnsanları ahlaklı davranmaya iten korku değil, küçük görülme duygusudur.
3
adam adamdır olmasa da pulu, eşek eşektir atlastan olsa çulu
Kadın ne kadar bol, değerli çeyizle gelirse gelsin evin bütün eksiklerini erkek sağlar, giderlerini erkek karşılar, evi o geçindirir.
Bir işte düşüncesizce davranan kişi her türlü olumsuz sonuca katlanır.
İnsanın değeri zengin olmakla artmaz, asıl olan insanlığıdır.
Bir şeyi uzun süre elde edemeyen kimse, daha sonra o şeyden ne kadar çok edinirse edinsin yine kendisine yetmeyeceği kanısında bulunur.
2
adam adamı bir kere aldatır
Herkesten yardım istenmez, istense de alınamaz.
Bir kişinin beğenilmeyen yönlerini düzelt, onu herkesin övüneceği duruma getir.
Bir kimse başka bir kimseyi ancak bir kez aldatabilir, diğeri bir daha aldatmasına izin vermez.
İyi bir ailenin çocuğu kötü de olabilir.
2
adam olana bir söz yeter
Anlayışlı olan kimse için bir şeyin bir kez söylenmesi yeterli olur.
Değerli kimselere sataşan çok olur.
Kötü kimse yer yurt değiştirse de kötü huylarını değiştirmez.
Anlaşan kimselerin birbirlerinden saklısı gizlisi yoktur, başkasıyla böyle bir yakınlık kuramamış olan tek başına kendi yaşantısı içinde kalır.
0
adamak kolay, ödemek zordur
Söz vermek kolaydır ancak o sözü yerine getirmek zordur.
İyice düşünülmeden, tasarlanmadan yapılmaya çalışılan iş sırasında birçok sorun ortaya çıkar ve kolay bir iş bile zorlaşır.
Büyüklerden gelen şeyleri küçükler geri çeviremezler.
Çalışkan kişileri olan aile ve toplumlar her yerde bol kazanç elde ederler.
0
adamakla mal tükenmez
Kolay ve emeksiz kazanılan şeyler elden kolay çıkar.
Çıkar sağlamaya yardım eden kimseye veya şeye zarar gelmemesine dikkat edilmelidir.
Özelliği olan bir iş için sıradan birisi kullanılamaz.
Yardım sözle değil, gerçekten fedakârlık yapılarak gerçekleştirilir.
3
adamın adı çıkacağına canı çıksın
Kişinin, yiyemediği malının bir değeri yoktur.
Kendi zararına kendisi neden olanın yakınmaya hakkı olmaz.
Değersiz kişiler kendilerini değerli ve en güzel şeye layık görürler.
İnsanın haklı veya haksız yere adı bir defalık kötüye çıktı mı ondan sonra yaptıkları hep o gözle değerlendirilir.
3
adamın iyisi işbaşında (alışverişte) belli olur
Herkesin kendi durumuna bağlı olarak sorunları vardır.
Başkalarının söyleyeceklerine engel olamazsınız.
Bir kişinin iyi ve becerikli olduğu yaptığı işlerden anlaşılır.
Genel gidişe ayak direten boşuna çaba harcamış olur, bir yere varamaz.
2
adamın yere bakanından, suyun yavaş akanından kork
Kişi, özel hayatı ile ilgili ciddi konularda başkasının düşüncesiyle değil kendi düşünceleriyle karar vermelidir.
Duygu ve düşüncelerini açığa vurmayan sessiz insan yavaş akan derin su gibi tehlikelidir.
Gerçek dost, arkadaşının sıkışık zamanında yardımına koşmaya hazır durumdadır.
İnsanın kendisi herkesten önce gelir.
1
ağa borç eder, uşak harç
Bir insanın atı daima onun yanındadır ve zor anlarında ona yardım eder.
Ancak yaşlı kimselerin söz ve öğütleri dinlenir.
Ağa para sıkıntısı içinde olup borç etse de uşak, bunu anlamaz ve bol harcamayı sürdürür.
Borç zamanında ödenmezse borçluluk duygusu gevşer, hastalık uzun süreli olursa ölüme yol açar.
2
ağaca balta vurmuşlar sapı bedenimden demiş
İnsana en yakını bile kötülük edebilir.
Herhangi bir duruma alışkın olan kimseyi benzer kötü durumlar etkilemez.
Öylesine sinsi ve kurnaz kimseler vardır ki adı zalime, haine ve kötüye çıkmış kimselerden daha tehlikelidirler.
İş ilişkilerine dostluk karıştırılmamalıdır.
0
ağaca çıkan keçinin dala bakan oğlağı olur
Bugün birinin başına gelen kötü bir durum, daha sonra başka birinin de başına gelebilir.
Yetiştirdiğimiz, büyüttüğümüz gençler, bizi beğenmezler.
Çocuklar ana ve babalarından öğrendiklerini yapmaya özenirler.
Aile içinde edinilen görgü, eğitimin temelidir.
2
ağaca çıksa pabucu yerde kalmaz
Davranışlarına engel olacak hiçbir takıntısı yok.
Arsız hiçbir şeyden utanmadığı için elbise diye çul da giyse salına salına gezer.
Aynı zamanda birden çok işle ilgilenmek başarı için sakıncalıdır.
Saldırgan biriyle karşılaşma olasılığı bulunan kimse kavgaya hazır olmalıdır.
0
ağaca dayanma kurur, adama (insana) dayanma ölür
Uzak bir yere giden kişi dönmeyebilir, dönebilse de ayrılırken bıraktığı yakınlarını bulmayabilir.
İnsan yapacağı işte başkalarına değil, kendine güvenmelidir.
Bize yardımda bulunan, yarar sağlayan kişiye biz de yardımda bulunur, yarar sağlarız.
Parasını esirgemeyen, cömert kimseyi herkes el üstünde tutar.
1
ağacı kurt, insanı dert yer
Söylenen söz yalansa durum çok geçmeden anlaşılır.
Kurt ağacı nasıl içten içe kemirirse dert de insanı içten içe yer bitirir.
İnsanlar şaka yaparken içlerinden geçeni yansıtırlar.
İnsan bir dertten kurtulduğunda onun yerine başka bir dert geleceğini iyi bilmelidir.
1
ağacın kurdu içinde olur
Zarar hangi yönden geldiyse ancak o yönden giderilir.
Kişi, kendi özünü veya asıl özelliklerini değiştirmiş gibi görünse de asla değişmez.
Bir işin nasıl bir sonuç vereceğini ancak Tanrı bilir ama insan da kafasını kullanarak aşağı yukarı bir tahminde bulunabilir.
Bir topluluğu çökertecek olan şey yine kendi içinden çıkar.
3
ağacın meyvesi olunca, başını aşağı salar
Yararlı eserler veren, bilgi ve erdemle donanmış kimse alçak gönüllü olur.
Hırslı ve pinti insan her zaman zararlı çıkar.
Ahmak kimse kendisini koruyup gözeten kişiye hizmetine verilmiş biri gözüyle bakar ve saygısız davranışlarıyla onun gönlünü kırarak hizmetinden yoksun kalır.
Gözü doymayan hırslı insanlar küçük bir çıkar için bütün varlığını tehlikeye atar.
0
ağaç kökünden yıkılır
Ana babalar çocuklarına, mal sahipleri de mallarına iyi bakarlarsa iyi sonuçlar alınır.
Geçici durumlara güvenmek doğru değildir.
Uygunsuz iş yapan kişi, ne kadar kaçarsa kaçsın, gideceği yer bellidir, kısa zamanda yakayı ele verir.
Bir düzen, ayrıntıların değişmesiyle değil temelin bozulmasıyla yıkılır.
3
ağaç ne kadar uzasa göğe ermez
Kişi yoksul, görgüsüz bir aileden gelmekle değersiz olmaz, toplum içindeki yerini kendisi kazanır.
Dünyada kiminin talihi iyi, kiminin de kötü gider.
Bugün birinin başına gelen kötü bir durum, daha sonra başka birinin de başına gelebilir.
İnsan ne kadar yükselirse yükselsin bir yerde durur.
3
ağaç ucuna yel değer, güzel kişiye söz değer
Yoksulluk insanı öldürmez ama türlü türlü üzüntü ve sıkıntı içinde yıpratır.
Aç hiçbir mazeretle susturulamaz, çocuk da istediği şeyi hemen elde etmek ister.
Güç ve yeteneğini yitiren insan, basit ve kendini bilmezlerce aşağılanır.
Güzel insanlar her yerde ilgi çekerler, her zaman onların sözü kabul edilir.
3
ağaç yaprağıyla gürler (güzeldir)
İnsan önemli işleri akrabası, yakınları, yandaşlarından güç alarak daha kolay yapar.
Kişi kendisi için bir fedakârlıkta bulunan kimseye karşı sırası geldiğinde daha büyük fedakârlıkta bulunur.
Daha önce bize yararı dokunmuş olan güzel bir durum, bugün bulunmasa bile yarın yine ortaya çıkar.
Değerli bir şeyden her zaman istenilen verim alınmaz.
0
ağaç yaş (fidan) iken eğilir
Dikbaşlı olanlar, davranışlarının cezasını görürler, hatta bu davranışları hayatlarına bile mal olabilir.
Her iş emekle yapılır.
Tutkulu olduğu konuda insan doyumsuzdur, yetinmek bilmez.
İnsanlar küçük yaşta kolay eğitilir.
3
ağaç yeşert meyve getirsin, oğlan büyüt ekmek getirsin
Avcılar bir av avlayabilmek için dağ demez, taş demez, günlerce taban teperler.
Büyüklerinin sözünü tutmayıp onların gösterdikleri yoldan gitmeyenler toplum içinde ziyan olup giderler.
Her iyi şeyin hoşa gitmeyen bir yönü, her güzelin kusurlu bir tarafı vardır.
Erkek evlat meyve veren ağaç gibidir, günü gelince evin geçim yükünü hafifletir.
3
ağaçtan maşa olmaz
Her zaman çıkar peşinde koşan kişi, tehlikelerden uzak kalamaz.
Yeteneksiz, beceriksiz kimse önemli işlerde kullanılamaz.
Bir yere çağrılmadan gitmek, kişiyi aşağılatan bir davranıştır.
İçinde çeşitli olayların geçmesi doğal olan bir ortamda zaman zaman sert çatışmaların, fırtınaların çıkması da olasıdır.
1
ağalık (beylik) vermekle, yiğitlik vurmakla
Zevk ve sefa içinde ömür sürmüş bir kimse, en sıkıntılı günlerinde bile bu alışkanlığını bırakamaz.
Güçlüler, güçsüzleri ezer.
Sözü geçer bir adam olmak istersen herkese yardımda bulunacaksın, yiğit adam olmak için de savaşta da barışta da vurucu, kırıcı olacaksın.
Bir iş yapılacağı zaman zengin “işte para” diye kesesini döver, fakirse yapmak istediği işi parasızlık yüzünden yapamayacağı için dizini döver.
2
ağanın alnı terlemezse ırgadın burnu kanamaz
Büyüklerin tuttuğu yol, küçüklere örnek olur.
Her şey, saklanabilen yerde ve saklamasını bilenin yanında bulunur.
Bir çocuk ne denli sevilse, ilgi görse de öz annesindeki şefkati üvey annesinde bulamaz, üvey anne öz annenin yerini dolduramaz.
İşveren işçisi ile birlikte çalışmazsa işçi işe var gücüyle sarılmaz.
3
ağanın eli tutulmaz
Gerekli olanın niceliğinden çok niteliği önemlidir.
Kişi kendi özelliklerini zaman zaman yabancıdan öğrenir.
Kimsesiz, koruyucusuz kimse ilerleyemez.
Zengin olarak düşünülen kişiden anılmaya değer bir bağış beklenir.
3
ağanın gözü ata tımardır
Borçlu olmaktansa alacaklı olmak iyi bir şeydir.
İş sahipleri denetimlerini sürekli yaparlarsa işler yolunda gider.
Aynı zamanda birden çok işle ilgilenmek başarı için sakıncalıdır.
Bir işten yararlanmak isteyen gerekli araçları hazırlamalıdır.
1
ağanın gözü öküzü (ineği) semiz eder
Tanrı, misafirin yediğinden kat kat fazlasını, misafir ağırlıyor diye ev sahibine verir.
Ana babalar çocuklarına, mal sahipleri de mallarına iyi bakarlarsa iyi sonuçlar alınır.
Bir düzen, ayrıntıların değişmesiyle değil temelin bozulmasıyla yıkılır.
Ne kadar ve ne türden mal olursa olsun malın fazlası elden çıkarılmamalıdır çünkü mutlaka bir gün gelir lazım olur.
1
ağanın gözü, yiğidin sözü
Görüştüğün kimseyi ağırlayacak, onun istediklerini yapacak durumda olmayabilirsin ama tatlı dille onun gönlünü hoş edebilirsin.
Kişi çalışıp kazanabildiği zamanı boş geçirmemeli, çalışamayacağı günler için geçimini sağlayacak varlık edinmelidir.
İşi yapacak olanda yeteri kadar güç bulunmadıkça başkalarının küçük katkılarıyla sürekli ve büyük bir iş yürütülemez.
Çalışanlarını gereği gibi yöneten ve çalıştıran kişi iyi bir yöneticidir, sözünün eri olan kimse de yiğittir.
3
ağanın malı çıkar, uşağın canı
Parasını esirgemeyen, cömert kimseyi herkes el üstünde tutar.
Bir afeti önlemek için işveren malını, işçi de canını feda eder.
Bir sıkıntının acısını ancak onu çeken bilir.
Kolay ve düzgün başlayan bir iş hep öyle sürüp gitmez, güçlüklerle ve aksaklıklarla da karşılaşılabilinir.
1
ağaran baş, ağlayan göz gizlenmez
Çevresine yararlı olmayan, elinde avucunda bir şey bulunmayan kişi hep acıklı ve üzüntülü konuşur.
Belirtileri meydanda olan yaşlılık ve izleri ortada duran üzüntü ne yapılsa gizlenemez.
Düşman olsa bile su içen kimseye dokunulmamalıdır.
Çiftçinin toprağı suya ne kadar yakınsa değeri o kadar çok olur; bakımı, ürünün güvenliği ve eve kolay taşınabilmesi bakımında toprağın eve yakın olması daha da önemlidir.
1
ağası güçlü olanın kulu asi olur
Dişli birine dayanan, güvenen kişi herkese kafa tutar, kabadayıca davranır.
Bir işte sorumlu aranırken kusuru olan kimse telaşa düşer.
Hayvanın rengi dışındadır, bellidir ancak insanın ne düşündüğü, ne yapmak istediği kısacası içyüzü belli değildir.
Birkaç kez saklanabilen bir suç günün birinde ortaya çıkarak yapanı kötü bir duruma düşürür, suçlu cezasız kalmaz.
0
ağası güçlü olanın, kulu suçlu olur
Aç kimse karnını doyurmak için önüne çıkan engellerin tamamını aşar ve isteğini elde eder.
Kuvvetli kimselerin suçları yanındakilere yüklenir.
Baştaki ne kadar güçlü görünürse görünsün, asıl güç halktadır.
Aynı durumdaki kimseler, birbirlerinin hâlini daha iyi anlarlar.
1
ağılda oğlak doğsa ovada otu biter
Tanrı her yarattığının rızkını verir.
Her insan bir gün öleceğini bilmeli, sonu gelmez istekler peşinde koşmamalı, davranışlarını, işlerini bu bilinçle düzene koymalıdır.
Birçok kimsenin kusurunu zenginlik, makam vb. durumlar örter.
Bozulan şeyi düzeltecek etken vardır ancak bu etken bozulmuşsa artık düzeltmeden umudu kesmek gerekir.
0
ağır ağır demeli, çabuk çabuk yemeli
Üzerinde önemle durarak çağırmadım.
Yemeği çabuk yemelisin, dediğinin anlaşılabilmesi için de sözleri tane tane ve yavaş yavaş söylemelisin.
Başkalarının derdini kendine sorun yapıp da kendi rahatını ve düzenini bozma.
İşi yapmak istemeyen onu mutlaka başkasına ısmarlar.
1
End of preview. Expand in Data Studio

Data Source & Processing

This dataset is derived from furkanunluturk/turkce-atasozleri. To create a multiple-choice format, we used meta-llama/Llama-3.3-70B-Instruct embeddings to find the top 3 most similar results for each proverb definition, ensuring a similarity threshold of less than 0.92 to prevent duplicate answers. The 0.92 similarity threshold was chosen empirically and may be adjusted in the future.

Downloads last month
33