Datasets:
abrek
/
turkce-atasozleri-lm-evaluation-harness

Dataset card Data Studio Files Community
1
question
stringlengths
13
90
choice1
stringlengths
20
254
choice2
stringlengths
20
304
choice3
stringlengths
20
332
choice4
stringlengths
20
332
answer
int64
0
3
almadığın hayvanın kuyruğunu tutma
Ortağı kurnaz, düzenbaz olanın eline kârdan bir şey geçmez.
Söylediklerin bir kulağından girip öbür kulağından çıkan kimseye nefes tüketme.
Elinde fırsat varken geleceğini sağlamaya gayret göstermeyip eğlenceye, keyfe dalan kimse sonunda aç kalır ve perişan olur.
Almayacağın bir şeye alacakmışsın gibi yakın ilgi gösterme, işinde çalıştırmayacağın kimseye çalıştıracakmışsın gibi umut verme.
3
alna yazılan başa gelir
Saygı gösterilmesi gereken kimse incitilmemelidir.
Kişi herkesin kendisi gibi olduğunu sanır.
Kimi olaylar onu izleyecek olayların da habercisidir.
Kişi, kaderi ne ise onu görür.
3
alt değirmen güçlü akar
Hiçbir duruma güvenilmez, bizim olan şeyler elimizde sürekli olarak kalmazlar.
Kişi yoksul, görgüsüz bir aileden gelmekle değersiz olmaz, toplum içindeki yerini kendisi kazanır.
Bir düzen, ayrıntıların değişmesiyle değil temelin bozulmasıyla yıkılır.
Kaynakları eski ve bol olan kuruluşlar sağlam ve verimli olur.
3
altı aylık seyislikle kırk yıllık fışkı karıştırılmaz
Bir işi tam öğrenmeden, inceliklerini kavramadan, ustalaşmadan o işte bilgiçlik taslanmaz.
Aile içindeki, arkadaşlar arasındaki uyuşmazlıklar yabancılara duyurulmamalıdır.
Sorumluluk birinde olmasına karşın bir başkasının sözü geçiyor.
Kavgaya tutuşan iki kişiden biri elbette yenilir ve zarara uğrar.
0
altı olur, yedi olur, hep Allah'ın dediği olur
Önceden ne kadar hesap yapılırsa yapılsın, sonunda Tanrı'nın dilediği olur.
Yağmurdan yararlanacakların sayısı zarar göreceklerden daha fazladır, yeter ki yağmur yağsın.
Her iş en çürük yerinden patlak verir.
Kişinin bir ihtiyaç içinde bulunduğunu gören herkes ona değişik yol gösterir.
0
altın anahtar her kapıyı açar
Vakit geçirmeden yola devam edilmeli.
Para olduğunda her güçlük yenilebilir.
Aç insan elde ettiğinden çoğunu ister, varlıklı insan ise daha fazlasını ister.
Şartlara göre uygun davranırız.
1
altın ateşte, insan mihnette belli olur
Altına benzeyen maddenin altın olup olmadığı ateşe dayanıklılık derecesi ile anlaşıldığı gibi bir kişinin değeri de sıkıntılara katlanma, zorlukları yenme ve benliğini koruma gücü ile ölçülür.
Aşağılık kimse veya şey, yüce ve temiz bir amaca hizmet edemez.
Alçak gönüllü olan toplum içinde saygı görür ve yücelir, kendisini herkesten üstün gören sevilmez ve toplum içinde iyi bir yer edinemez.
Güzel bir şey, onu isteyen ve elde edecek gibi görünenin değil kısmeti olanın eline geçer.
0
altın eşik gümüş eşiğe muhtaç olur
Her şey, saklanabilen yerde ve saklamasını bilenin yanında bulunur.
Kendini bilen, yaşama sorumluluğu duyan akıllı evladın gerçek malı, kendisinin kazandığı maldır.
Çığırından çıkmış olan bir işin düzeltilmesi, bu işe yol açan kimseye düşer.
Hiç kimse zenginliğine güvenmemelidir, gün gelir yoksullaşır ve fakir kimseye muhtaç olur.
3
altın pas tutmaz
Ortaya çıkan bir yanlışlık çok geç de olsa düzeltilebilir.
Kişi, elde ettiği yeni ve güzel bir şeyi örselememek için büyük özen gösterir.
Başkasına zararı dokunacak bir davranışı yapmadan önce iyi düşün, kendi kendini eleştir.
Şerefli, temiz insana hiç kimse leke süremez.
3
altın tutsa toprak olur (altına yapışsa elinde bakır kesilir)
Atın yürüyüşü binicisinin yönetimine bağlı olduğu gibi bir işin gidişi de iş başındakinin bilgisine ve çabasına bağlıdır.
Kişi bir işi yapmak istemezse doğrudan doğruya yapmam demez de birtakım gerekçeler ileri sürerek bunu gerçekleştirmenin olanağı bulunmadığını söyler.
Giriştiği işlerde büyük talihsizliklere uğrayan kimsenin durumunu anlatan bir söz.
Oturmayacağını belirten konuk yatıya kalır, yemeyeceğini söyleyen de bir türlü doyurulamaz.
2
altın yerde paslanmaz, taş yağmurdan ıslanmaz
Ortaya atılan bir söz çok çabuk yayılır.
Dengesiz kimselerden uzak durmak gerekir.
Değerli kişi veya nesneler, ne türlü uygunsuz koşullar içinde bulunurlarsa bulunsunlar değerlerini ve niteliklerini yitirmezler.
Aşağılık bir kimse bir konu üzerinde sesini yükselttiğinde aynı amacı güdenler onun etrafında toplanırlar.
2
altın yere düşmekle pul olmaz
Herkes iş yapar ama o işin gerektirdiği ustalığı gösteremez.
Zenginlik, kişinin ayıplarını, kusurlarını kapatır.
Üstün nitelikli kişinin değeri, bulunduğu yerden uzaklaştırılmasıyla azalmaz.
İş işten geçtikten sonra verilen öğüdün değeri yoktur.
2
altının kadrini sarraf bilir
Tanrı, misafirin yediğinden kat kat fazlasını, misafir ağırlıyor diye ev sahibine verir.
Kişinin, yiyemediği malının bir değeri yoktur.
Bir sıkıntının acısını ancak onu çeken bilir.
Bir kimsenin, bir şeyin değerini ancak bu konularda uzmanlığı bulunanlar bilir.
3
altta kalanın canı çıksın
Herkes başının çaresine baksın, gücü yetmeyen ne olursa olsun.
Herkesin kendi evinde, kendi çevresinde saygınlığı vardır.
Bir ağızdan çıkan söz, başkalarının ağzına geçer, her tarafa yayılır.
Uzun süre bir nesnenin yokluğunu çeken kimse, onu gördüğünde büyük bir istekle ona saldırır.
0
aman diyene kılıç kalkmaz
Ölen bir kimse dirilemeyeceği gibi elden çıkan bir şey de bir daha ele geçmez.
Mertliğinize güvenip size teslim olan düşmanın canına kıyılmamalıdır.
Büyüklerinin sözünü tutmayıp onların gösterdikleri yoldan gitmeyenler toplum içinde ziyan olup giderler.
Başkalarına zulmeden kimsenin kötülüğü yerde kalmaz, kendisine döner, o da ağlar.
1
amcamla dayım, hepsinden aldım payım
Kendini işe vermeyenden, bir iş üretmeyenden hayır gelmez.
Bir kişinin yanında, uzaktan da olsa onun kusurunu hatırlatabilecek sözler söylemekten çekinilmelidir.
Yakınlarından beklediği ilgi ve yardımı görmeyen bir kimse onlardan artık yeni bir istekte bulunamaz.
Bir aileden iyi adam da çıkar, kötü adam da.
2
ana gibi yâr olmaz, Bağdat gibi diyar olmaz
Yetiştirdiğimiz, büyüttüğümüz gençler, bizi beğenmezler.
Pintinin yemeye kıyamayarak biriktirdiği malı, sağlığında gücünün yetmediği kişiler, öldükten sonra da mirasçıları bol bol yerler.
İnsanlar içinde bize anne kadar candan bağlı dost yoktur.
Kişi talihsiz ise ne kadar iyi insan olursa olsun, değeri bilinmez.
2
ana ile kız, helva ile koz
Komşular en küçük şey için bile birbirlerine muhtaçtırlar.
İnsanlar içinde bize anne kadar candan bağlı dost yoktur.
Belirtileri meydanda olan yaşlılık ve izleri ortada duran üzüntü ne yapılsa gizlenemez.
Anne ile kız, koz helvasının içindeki cevizle helva gibidirler, birbirlerinden kesinlikle ayrılmazlar.
3
ana kızına taht kurar, kız bahtı kocadan arar
Sıkıntı çekmemiş olanlar, eriştikleri rahatlığın ve mutluluğun değerini bilemezler.
Kocası iyi olmayan bir kadın, kendi ne kadar zengin olursa olsun, mutlu olamaz.
Güzellerle zenginler her zaman itibarlıdırlar.
Hırpalamak her zaman kötülük yapmak için olmaz, sevgiden kaynaklanan hırpalamalar da vardır.
1
anamın (babamın) öleceğini bilseydim kulağı dolu darıya satardım
İnsan en değerli malının karşılıksız olarak elinden gideceğini bilse onu yok denecek kadar az bir paraya satar.
Komşudaki uygunsuz kişi, başkalarını incitse de komşusunu rahatsız etmez.
İmkânların fazlalığı insanların iyi işler yapmasını kolaylaştırır.
Saldırganlar istediklerini yapabilecek durumda olsalardı, zayıfları kolaylıkla ortadan kaldırır, bol bol çıkarlarını sağlarlardı.
0
anan güzel idi hani yeri, baban güzel idi hani evi
Değerli kimselerin önemli mevkilerde bulunması gerekir.
Bir iş yapılırken veya yapıldıktan sonra kiminden para, kiminden dua alınabilir.
Koruyucusuz kalan yere veya ülkeye düşman girer.
Hiçbir duruma güvenilmez, bizim olan şeyler elimizde sürekli olarak kalmazlar.
3
ananın bahtı kızına
Çocuk büyütmek, evi yönetmek hep annenin görevi olduğundan anne olmak kolay iş değildir.
Ayrı ayrı düşünceleri ve kişilikleri bulunan iki kişi bir arada yaşayamaz, bir işi birlikte yapamazlar.
Herkes sattığı malı, kendi işini, tutumunu ve davranışını över.
Bir anne nasıl bir evlilik hayatı geçirirse kızının evlilik hayatı da kendisininkine benzer.
3
ananın bastığı yavru (civciv) incinmez (ölmez)
Herkes işine yarayan şeyi benimser.
Herkesin bir sıkıntısı vardır, bu sıkıntılar ancak ölümle biter.
Annenin acı sözü çocuğuna ağır gelmez.
Yolunu, ne yapacağını bilen kimseye başkasının yardımı gerekmez.
2
anasına bak, kızını al, kenarına (kıyısına, tarağına) bak, bezini al
Birçok hastalık insana ayağını üşütmesi, ata da tırnağı yoluyla gelir.
Dostun ne denli çok olursa olsun onlardan zarar gelmez ama bir tek düşmanın olsa hep zarar görme tehlikesi içerisinde yaşarsın.
Bir kızın karakterini öğrenmek isteyenler, anasının durumunu göz önüne alırlarsa aldanmamış olurlar.
İnsanın sıkıntısını yürekten paylaşan yalnızca annesidir, diğerlerinin üzülmesi yüzeyseldir.
2
anca beraber, kanca beraber
Zor kullanan kişilerin istediğini en güçlü kimseler bile verirler.
Herkesin üzerine titrediği, kutsal saydığı şeyi kötüleyen, bozan kimse mutlaka kötü bir sonuçla karşılaşır.
İki veya daha çok kişi yaptıkları iş kötü de gitse birbirlerinden ayrılmamalıdırlar.
Önceden tasarlanan bir iş umulduğu gibi sonuçlanmaz, düşünüldüğü gibi olmaz.
2
anlatışa göre verirler fetvayı
Sen başkaları için iyi şeyler dile ve yap ki başkaları da senin için iyi şeyler dilesin, yapsın.
Haksız kişi, olayı kendisini haklı gibi göstererek anlatırsa dinleyen ona hak verir.
Uzak bir yere giden kişi dönmeyebilir, dönebilse de ayrılırken bıraktığı yakınlarını bulmayabilir.
Aşağılık kişiler birbirlerini kendi gibilerinin toplandığı yerde bulurlar.
1
anlayana sivrisinek saz, anlamayana davul zurna az
Anlayışlı kimseleri en küçük bir söz bile etkiler oysa anlayışsız kimselere ne söylense yararsızdır.
Başkasının eksikleriyle eğlenen kimsenin kendisi kusursuz olmalıdır.
Temiz soydan gelen kişi, her durumuyla soyluluğunu gösterir.
Kötülük, kötülük yapılarak düzeltilmez ancak iyilik yapılarak ortadan kaldırılır.
0
ar dünyası değil, kâr dünyası
Bize yardımda bulunan, yarar sağlayan kişiye biz de yardımda bulunur, yarar sağlarız.
Geceleyin iyi iş yapılamaz.
Aşağılık kişinin istediği olsaydı dünya, yalnız kendisinin işine yarayan, başkalarını rahatsız eden şeylerle dolardı.
Kişi para kazanmak için namusuna dokunmadıktan sonra şu veya bu işi yapmaktan utanmamalıdır.
3
ar yılı değil, kâr yılı
Önce verimli iken kazaya uğramış olan şeyden, artık gelir, verim beklenmez.
Birinin sıkılmayı bir yana bırakarak yalnız çıkarına baktığı anlatılırken söylenen bir söz.
Oturmayacağını belirten konuk yatıya kalır, yemeyeceğini söyleyen de bir türlü doyurulamaz.
Çok çocuğu olan baba, her çocuk babasına bakılmasını ötekinden beklediği için sıkıntıda kalır.
1
araba devrildikten sonra yol gösteren çok olur
İç güveyisi misafir gibidir, evdekiler sürekli olarak onu ağırlamaya çalışır ve bu durumdan da rahatsız olurlar.
İyiyi amaçlayanlar iyiye, kötüyü amaçlayanlar ise kötüye ulaşırlar.
Üstün nitelikli kişinin değeri, bulunduğu yerden uzaklaştırılmasıyla azalmaz.
İş işten geçtikten sonra verilen öğüdün değeri yoktur.
3
araba ile tavşan avlanmaz
Kişinin istediği şeyi elde edebilmesi için bir yol gösterenin olması gerekmektedir.
Bir iş, uzmanına değil de o işten anlamayana yaptırılırsa istenilen değil, ters bir sonuç elde edilir.
Yazın yaşama koşulları kolay kışın zordur, tıpkı bunun gibi bazı olaylar önem vermeye değmez ama bazı olaylar çok dikkatli ve özenli olmamızı gerektirir.
Her işte başarıya ulaşabilmek için kullanılması gereken özel yöntemler vardır.
3
arayan Mevla'sını da bulur, belasını da
İş işten geçtikten sonra verilen öğüdün değeri yoktur.
İyiyi amaçlayanlar iyiye, kötüyü amaçlayanlar ise kötüye ulaşırlar.
Tembel, kendisine buyurulan işi yapmamak için ya onun yapılmasına ihtiyaç bulunmadığını söyler ya da buyurulan biçimde değil,kendisinin işine gelen biçimde yapmayı önerir.
Her şey kendisi için en elverişli ortamda gelişir, verimli duruma gelir.
1
ardında yüz köpek havlamayan kurt, kurt sayılmaz
Kavga edenlerden biri aman dilerse çekişme sona erer.
Arkadaşların yardımıyla yapılan veya bir amaç uğruna topluca girişilen bir işten ayrılanlar zarara uğrarlar.
Yorucu olmayan işlerde kendisinden yararlanılamayan kişi, ağır işlere koşulur.
Önemli kimseleri çekemeyip onlara dil uzatanlar çok olur.
3
arı bey olan kovana üşer
Büyüklerin tuttuğu yol, küçüklere örnek olur.
Canlıların güçleri, gelişmelerine yarayan şeylerle artar.
Halk, kendisine önderlik edecek kişinin çevresinde toplanır.
Bir kişi ne kadar farklı yerlerde yaşarsa yaşasın, ne kadar farklı işlerle uğraşırsa uğraşsın, bağlı bulunduğu çevreye veya işe dönmek zorunda kalır.
2
arı gibi eri olanın dağ kadar yeri olur
Her şeyin bir değeri vardır; yapacağı iş, kullanılacağı yer ayrıdır.
Söz vermek kolaydır ancak o sözü yerine getirmek zordur.
Değerli kimse boşta kalmaz, kendisine iş verilir.
Çalışkan kişileri olan aile ve toplumlar her yerde bol kazanç elde ederler.
3
arı kızdıranı sokar
Kadınlar kurnazlıkta erkeklerden üstündürler.
Kişi, sonunda öleceğini de bilse kendisini sinirlendirene saldırır.
Basit bir çevrede yaşayan, önemsiz bir görevde çalışan her yönden değerli olan kişi önemsiz bir görevde çalışıyorsa yeteneklerini tam olarak gösteremez, bundan dolayı değeri anlaşılmaz.
Adının anılması gerekmiyor.
1
arı söğüdü, akıllı öğüdü sever
Herkes işine yarayan şeyi benimser.
Bir soruna aldırmamayı, ne yapılırsa yapılsın yine aynı sonuca ulaşılacağını anlatan bir söz.
Saçma olan bir düşünceyi döndürme, çevirme yolu ile savunmaya kalkışanlara söylenen bir söz.
Annenin acı sözü çocuğuna ağır gelmez.
0
arığa su gelene kadar kurbağanın gözü patlar
Yapılması geciken iyilikler, bekleyenleri sıkıntı içinde bırakır.
İnsan yapacağı işte başkalarına değil, kendine güvenmelidir.
Kötü gereçle iyi şey yapılamaz.
Küçük sakıncalarını düşünerek bir işe girişmeyen kişi, o işin kazançlarından yoksun kalır.
0
arık ata kuyruğu da yüktür
Tanrı kendisine kısmet vermemiş olan yaratık, yararlanılacak şeyi elde etmek kolaylaştığı zaman, başka bir işle uğraştığı için bundan yoksun kalır.
Güçsüz kişi, kimseye yardım edecek durumda değildir.
İşini bilen kişi, yararlanacağı kimseyi bilir.
Bir kimse önce yakınlarına yararlı olur.
1
arık etten yağlı tirit olmaz
Değersiz kişiden yararlı iş, verimsiz tarladan bol ürün beklenmez.
Borçlu ve dertli bir biçimde yaşanılmaz; borçtan kurtulmanın yolu onu vermek, onulmaz dertten kurtulmanın çıkar yolu ise ölmektir.
Hepsi bilgisiz olan bir çevrede azıcık bilgisi bulunan başa geçer.
Dostluğun tartısı olmaz, alışveriş ise ölçüye göre olur.
0
arık öküze bıçak olmaz (çalınmaz)
1) İki kişi arasındaki kırgınlığın giderilmesi için kırgınlık sebebinin giderilmesi gerekir. 2) Bozulan bir iş nerede kalmışsa düzeltilmesine oradan başlanır.
1) Güçsüz kimseyi ezmek yiğitlik değildir. 2) Kendisinden yararlanılamayacak kişiye yararlanmak amacıyla eziyet edilmemelidir.
1) Çalışmayanın sürekli olarak çalışana borcu vardır. 2) Çalışmayarak bir şeyden yararlanan kişi, bu kolaylığı, çalışıp o şeyi meydana getirene borçludur.
1) Karnı doymayan kimse çalışamaz. 2) Bilgisiz ve yeteneksiz bir kişi, kendisine verilen görevlerde tutunamaz.
1
arife günü yalan söyleyenin (oruç yiyenin) bayram günü yüzü kara çıkar (olur)
İşçi, yöneticisinin işten anlayıp anlamadığını bilir ve çalışmalarını ona göre yürütür.
Yoksul insanla ilgilenmek ancak ona yardım etmekle olur.
Düşmanı gafil avlayıp saldıran taraf savaşı kazanır.
Bir sözün yalan olduğu çabuk anlaşılır ve söyleyen toplum içinde utanılacak bir duruma düşer.
3
arkadaşını söyle, kim olduğunu söyleyeyim
Kişi kendisine uygun kimselerle arkadaşlık kuracağı için arkadaşını tanıdığımızda o kişinin de kimliğini öğrenmiş oluruz.
Evlenme çağındaki kızı büyükleri uyarmazlarsa uygun olmayan birisiyle evlenir.
Hiçbir durum sürekli değildir, her iyi durumun bir sonu vardır.
Sert davranmak gereken durumlarda gevşek davranan kişi bu tutumunun zararını görür.
0
armudu soy ye, elmayı say ye
Hastalıktan korunmak istiyorsak ayağımızı sıcak, başımızı serin tutmalı, olur olmaz şeyleri sıkıntı konusu yapmamalı, geniş yürekli olmalıyız.
Armut kabuğu soyularak elma da aşırı gidilmeden sayıyla yenilmelidir.
Kebap çok pişirilmemeli, genç de hareketli ve canlı olmalıdır.
Hiçbir zaman aşırıya kaçılmamalıdır.
1
armudun/ahlatın iyisini (dağda) ayılar yer
Kapalı konuşan bir kişinin ne demek istediğini ancak o konudan haberdar olan kişi anlar.
Kötü asıllı şey ve kişi iyiye dönmez.
Kötü insanlarla düşüp kalkanlar, onlardan kötü huy kaparlar.
Kendilerine yakışmayan güzel bir şeyi eline geçirenler için kullanılan bir söz.
3
armut dalının dibine düşer
Birçok iyiliğin karşısında kötülük vardır.
Güçsüz kişi, kimseye yardım edecek durumda değildir.
Zenginlik, kişinin ayıplarını, kusurlarını kapatır.
Bir kimse önce yakınlarına yararlı olur.
3
arpa eken buğday biçmez
Kötü davranışın karşılığı iyi olmaz.
Kişinin, yiyemediği malının bir değeri yoktur.
Doğru olmakla birlikte başkalarının işine gelmeyen sözleri söyleyenlerin sevilmediğini anlatan bir söz.
Bir işte düşüncesizce davranan kişi her türlü olumsuz sonuca katlanır.
0
arpa samanıyla, kömür dumanıyla
Cezalandırılan kimse suçunun ne olduğunu bilmelidir ki o suçu bir daha işlemesin.
Zamanla şartlar çok değişti, eski durum kalmadı.
Yararlanılan nesneleri eksiklikleriyle birlikte kabullenmek gerekir.
Yoksulluk utanılacak bir şey değildir, çalışmamak en büyük ayıptır.
2
arpa unundan kadayıf olmaz
Kötü gereçle iyi şey yapılamaz.
Birkaç kez saklanabilen bir suç günün birinde ortaya çıkarak yapanı kötü bir duruma düşürür, suçlu cezasız kalmaz.
Sen başkasına kötülük yapma yolunu tutarsan başkası da sana kötülük yapma yolunu tutar.
Edepsizin yaptığı işlerin yapılmaması gereken işler olduğunu düşünmekle doğru yolu bulmuş, böylece edebi edepsizden öğrenmiş olursun.
0
arpa verilmeyen at, kamçı zoruyla yürümez
Bir kişinin verimli olarak iş görmesi, onun geçiminin sağlanmasına bağlıdır.
Her kazancın bir sonu vardır.
Kişinin elindeki sanat, değeri hiç eksilmeyen bir servettir.
Bir kişinin iyi ve becerikli olduğu yaptığı işlerden anlaşılır.
0
arsız neden arlanır, çul da giyer sallanır
Arsız hiçbir şeyden utanmadığı için elbise diye çul da giyse salına salına gezer.
Davranışlarına engel olacak hiçbir takıntısı yok.
Biraz kilo almak pek çok kusuru örter.
Senden daha güçlü ve bilgili olanlarla iyi geçin, zıtlaşma yenilirsin.
0
arslanın adı çıkmış, çakallar baş keser
Güzel bir şey, onu isteyen ve elde edecek gibi görünenin değil kısmeti olanın eline geçer.
Haksızlık veya kötülük yapacağı düşünülen kişi yerine bu konuda adı ön plana çıkan kişiler asıl haksızlığı ve kötülüğü yaparlar.
Çok sevilen birinin ölümünden sonra fazla yas tutulmamalıdır çünkü hayat devam eder.
Bir şeyden, sahibi değil de başkası yararlanıyorsa asıl sahip yararlanan kişidir.
1
arşın malı kantar ile satılmaz
Daha önce bize yararı dokunmuş olan güzel bir durum, bugün bulunmasa bile yarın yine ortaya çıkar.
Bir nesne için kullanılan ölçü, niteliği ayrı olan başka bir nesne için kullanılamaz.
Az çok işe yarayan her şeyin isteklisi bulunur.
Canlı, cansız her şeyin bir yakışığı vardır, insan onları bu durumda görmek ister.
1
asıl azmaz, bal kokmaz
Komşular en küçük şey için bile birbirlerine muhtaçtırlar.
İstenmeyerek yapılan işlerden kötü sonuçlar ortaya çıkar.
Büyük gereksinimlerde çok fedakârlık yapmak gerekir.
Bir kimse veya nesne, ne denli biçim değiştirirse değiştirsin aslını yitirmez, soyluluğunu korur.
3
asil ile taş taşı, bedasıl ile yeme aşı
Asil insanla beraber bulunmak her şartta faydalıdır, en iyi şartları önüne getirse bile kötü ve bayağı insandan kaçmak gerekir.
Yaşamın felsefesine eren kişi, en sevimsiz, hatta rahatsız durumları bile hoş karşılar.
Soysuz olup para kazanan, soylu olup da para kazanmayandan üstündür.
Zengin olana herkes hizmet eder, fakir olana ise kimse yüz vermez.
0
aslan kükrerse atın ayağı kösteklenir
Güçlü kimsenin korkutucu sözleri, güçsüzü kıpırdayamayacak duruma getirir.
İşe yaramayan nesneyi küçük çabalarla bir şeye benzetmek boş olduğu gibi aptal kişiyi de sözle akıllandırmak imkânsızdır.
Varlık, kişiye yüksekten atma ve varlığını artırma gücü verir; yokluk ise ancak sızlanmaya, yakınmaya yol açar.
İstemeden iyilik yapan kişi karşısındakini de hoşnut edemez.
0
aslan postunda, gönül dostunda
Bize bir şey verene, armağan edene karşı gönlümüzde sevgi uyanır.
Canlı, cansız her şeyin bir yakışığı vardır, insan onları bu durumda görmek ister.
Para kazanmayı bildiği hâlde dost kazanmayı bilmediği için sevilmeyen, sayılmayan nice insan vardır.
Aç insan, geçimini sağlamak için kendisini her türlü tehlikeye atar.
1
aslan yatağından (yattığı yerden) bellidir (belli olur)
Armağan alan, armağanı verenin isteğini yerine getirmemeye çekinir ve mutlaka yapmaya çalışır.
Değerli kimse boşta kalmaz, kendisine iş verilir.
Bir tutum veya davranışın etkisi sürekli olur.
Bir kimsenin oturduğu yerin durumu, onun kişiliğini belli eder.
3
aslını saklayan (inkâr eden) haramzadedir
Kaynakları eski ve bol olan kuruluşlar sağlam ve verimli olur.
Gereksinim duyulan şey değer kazanır.
İnsan ne kadar yükselirse yükselsin bir yerde durur.
Kişi yoksul, görgüsüz bir aileden gelmekle değersiz olmaz, toplum içindeki yerini kendisi kazanır.
3
astar bol olmayınca yüze gelmez
Bir işin temeli gerçekleşmedikçe ayrıntılarına sıra gelmez.
Hangi alanda çalışabileceğini önceden iyi kestirememiş olan kişi sık sık yer ve iş değiştirme yüzünden hayli zarar görür.
Bir iş yapmak için gerekli olan şeyler, ölçü biraz geniş tutularak hazırlanmalıdır.
Bir kişinin iyi ve becerikli olduğu yaptığı işlerden anlaşılır.
2
aş taşınca kepçeye paha olmaz
Elden çıkarmak istemediğimiz şeyleri tehlikeye açık durumlardan uzak tutmalıyız.
Sıkışık zamanlarda önemsiz şeylerin değeri çoktur.
Pintinin yemeye kıyamayarak biriktirdiği malı, sağlığında gücünün yetmediği kişiler, öldükten sonra da mirasçıları bol bol yerler.
Olağan sayılmayacak kadar kısa bir zamanda olan bir gelişmenin sürekli olamayacağını anlatan bir söz.
1
aş tuz ile, tuz oran ile
Kişi, kendisine benzeyen veya yarar sağlayacağı kimseden hoşlanır.
Her şeyin bir değeri vardır; yapacağı iş, kullanılacağı yer ayrıdır.
İnsana gerekli olan şey küçük ve değersiz de olsa yokluğunda kendini belli eder.
Bir şeyin hoşa gitmesi onun birtakım nitelikler taşımasına ve bu niteliklerin de gerektiği oranda bulunmasına bağlıdır.
3
aşını, eşini, işini bil
Sağlık ve mutluluk içinde yaşamak isteyen kişi, yiyeceğine dikkat etmeli, arkadaşını iyi seçmeli ve bir iş sahibi olmalıdır.
Keyifli keyifli harcadığımız para, çok sıkıntı çekilerek kazanılmıştır.
Değerli kimselerin önemli mevkilerde bulunması gerekir.
Taraflar birbirine ne denli yakın da olsalar bir alışverişte açıkça konuşup anlaşmaları gerekir, ayıp olur kaygısıyla başta değinilmeyen konular yüzünden sonradan araya soğukluk, kırgınlık girer.
0
aşk ağlatır, dert söyletir
Bir kimseye en büyük kötülüğü kendisine çok yakın olanlar yapar.
Güzel bir şey, onu isteyen ve elde edecek gibi görünenin değil kısmeti olanın eline geçer.
Pintinin yemeye kıyamayarak biriktirdiği malı, sağlığında gücünün yetmediği kişiler, öldükten sonra da mirasçıları bol bol yerler.
Âşığın yüreği yaralıdır ve daima ağlar, bir derdi olan da herkese derdini anlatır.
3
aşure yemeye giden kaşığını cebinde taşır
Herkes dengiyle iş yapar.
Bir işten yararlanmak isteyen gerekli araçları hazırlamalıdır.
Her işin gerçekleşmesi birtakım koşulların bulunmasına bağlıdır.
İş sahipleri denetimlerini sürekli yaparlarsa işler yolunda gider.
1
at arıklıkla, yiğit gariplikle
Başına bir felaket gelmeyen, başkasına gelen felaketin ne denli acı olduğunu gereği gibi anlayamaz.
Bir insan ne kadar çok çalışırsa o kadar kötü düşünceden ve kötülük yapmaktan uzak olur.
Kişi kendisi için bir fedakârlıkta bulunan kimseye karşı sırası geldiğinde daha büyük fedakârlıkta bulunur.
Zayıf ve garipken kişiliklerini yitirmeyip görevlerini başarı ile yapanlar üstün niteliklerini o zaman belli etmiş olurlar.
3
at at oluncaya kadar sahibi mat olur
Bir çocuk, annesinin değerini ancak kendisi de çocuk sahibi olduktan sonra anlar.
Varlık, kişiye yüksekten atma ve varlığını artırma gücü verir; yokluk ise ancak sızlanmaya, yakınmaya yol açar.
Bir çocuğu, bir işçiyi yetiştiren her bakımdan çok yorulur, yıpranır.
Gereken koşullarla donanıp güçlenmeyen kişi amacına ulaşamaz.
2
at binenin, kılıç kuşananın
Kişi, kendisinin yardıma muhtaç olduğu konuda başkasına yardım edemez.
Her şey, onu gereği gibi kullanmasını bilene yakışır.
Dağ başında kışın fırtına eksik olmadığı gibi kişinin yaşamında da yıpratıcı olaylar eksik olmaz.
Kötü bir iş yapmaya kararlı olan kişiyi önlemek için alınacak tedbirler yararsızdır.
1
at binicisine (sahibine) göre kişner (eşinir)
Olaylar herkesin istediği biçimde meydana gelmez.
İnsanlar başlarında bulunan kişinin etkisi altında kalarak onun tutumuna göre davranırlar.
Kişinin kazandığı ün, her zaman hoşa giden bir durum sağlamaz, kişi gücünü aşan istekler, zorlamalar karşısında bunalır.
Kontrol altında bulundurulmayan veya gereği gibi korunmayan gençler kötü yollara sürüklenebilirler.
1
at binicisini bilir (tanır)
Adının anılması gerekmiyor.
Geceleyin iyi iş yapılamaz.
İşçi, yöneticisinin işten anlayıp anlamadığını bilir ve çalışmalarını ona göre yürütür.
Bir sözün yalan olduğu çabuk anlaşılır ve söyleyen toplum içinde utanılacak bir duruma düşer.
2
at bulunur meydan bulunmaz, meydan bulunur at bulunmaz
Bir işi başarabilmek için gerekli olan koşullar her zaman eksiksiz olarak ele geçmez.
Ticarette sadece kâr etmek düşünülmez, zarar da edilebilir.
İnsanların talihsizliklere uğraması olağandır.
Bir işte düşüncesizce davranan kişi her türlü olumsuz sonuca katlanır.
0
at görür aksar, su görür susar
Kişi sonunda kendi karakterini, aslını, düşüncesini atalarına benzer biçimde ortaya koyar.
Mesleğinde ustalığa erişmemiş kimse, ilk denemelerini gözden çıkarılabilecek malzeme üzerinde yapar.
Meraklı kimse öğrenmek istediği bilgiye ulaşabilmek için her yola başvurur, her kılığa girer.
Bugün birinin başına gelen kötü bir durum, daha sonra başka birinin de başına gelebilir.
2
at ile avrat yiğidin bahtına
Başkalarına saldırmayı alışkanlık edinen kimsenin düşmanı çok olur, bu düşmanlar onun canına kıyarlar.
Kişi işini gördürünceye kadar yardım beklediği kimseyle iyi geçinir.
Kişinin satın aldığı attan ve evlendiği kadından memnun kalıp kalmayacağı önceden kestirilemez, her ikisi de talihine kalmıştır.
Bir işte çeşitli sıkıntı ve üzüntülerle karşılaşıp olağanüstü gayret harcamaktansa o işten vazgeçmek daha iyidir.
2
at ölür meydan (nalı) kalır, yiğit ölür şan (namı) kalır
İnsan ırzını, namusunu korumak için canını feda eder.
Kişinin yüreğini yakan acı, az zaman sonra küllenir; yerini yeni ve neşeli duygulara bırakır.
Çalışmak insanı tembellikten kurtarır.
Yaşarken iyi işler yapmalı, iyi bir ad bırakılmaya çalışılmalıdır.
3
at yedi günde, it yediği günde (belli olur, semirir)
Değerli kişilikler zamanla gelişir, kısa sürede beliren kişilikler gerçek değer taşımayanlardır.
Sen başkasına kötülük yapma yolunu tutarsan başkası da sana kötülük yapma yolunu tutar.
Büyük bir hızla başlayan şeyler az sürer.
İnsanın haklı veya haksız yere adı bir defalık kötüye çıktı mı ondan sonra yaptıkları hep o gözle değerlendirilir.
0
at yiğidin yoldaşıdır
Zor bir işe giren onun bütün sıkıntılarıyla karşılaşabilir.
Ağızdan çıkan bir söz, artık gizli kalmaz, herkes onu duyar.
Kişi kendi işini kendisi yapmalıdır.
Bir insanın atı daima onun yanındadır ve zor anlarında ona yardım eder.
3
at, adımına göre değil, adamına göre yürür
Birçok gereksinimi varken gereksiz özenti ve gösterişle uğraşanlar için kullanılan bir söz.
Atın yürüyüşü binicisinin yönetimine bağlı olduğu gibi bir işin gidişi de iş başındakinin bilgisine ve çabasına bağlıdır.
Hırslı ve pinti insan her zaman zararlı çıkar.
Doğruluktan şaşmayan, yasa dışı yollara sapmayanı kimse karalayamaz.
1
ata arpa, yiğide pilav
Bir şeyin senin olduğundan kuşkun kalmaması için gereken bütün koşullar gerçekleşmelidir.
Bir kişi ne kadar kötü niyetli de olsa yakınlarına dokunmaz.
Birçok kimsenin kusurunu zenginlik, makam vb. durumlar örter.
Canlıların güçleri, gelişmelerine yarayan şeylerle artar.
3
ata binen nalını, mıhını arar
Bir kimsenin aklına gelmeyen bir çare, başka birinin aklına gelebilir.
Durup dururken yaşama düzeyinde bir yükselme olan kişi, kendisinden şüphe edildiği gibi çalıp çırpıyor demektir.
Toplum içine giren bir kimsenin kendi kullanacağı eşyasının değerli olup olmaması başkalarını ilgilendirmez.
Kişi, kullanacağı şeyin ayrıntılarına dikkat etmelidir.
3
ata binersen Allah'ı, attan inersen atı unutma
İlişkide bulunduğun kimseleri sözlerinle incitme, kötüleme ki onlar da sana daha büyük kötülük yapmasınlar.
Senden daha güçlü ve bilgili olanlarla iyi geçin, zıtlaşma yenilirsin.
Başkalarına saldırmayı alışkanlık edinen kimsenin düşmanı çok olur, bu düşmanlar onun canına kıyarlar.
Ata bindiğin zaman hayvanı hırpalama, attan indiğin zaman da onun yemini, suyunu, tımarını unutma.
3
ata dost gibi bakmalı, düşman gibi binmeli
Kurallara, koşullara uyulmadıktan sonra bir sürü iş yapılabilir.
Çok değilse bile az çok bir gelir veya kazanç sağlar.
Herkes, ortam ve koşulların işine uygun olmasını bekler veya ister.
Çalışanınızı iyi beslerseniz onun gücü artar ve daha verimli işler yapar.
3
ata dostu oğla mirastır
Güçlülük ve yüreklilik yalnızca erkeklerde değil kadınlarda da vardır.
Hep aynı şeyle uğraşmak insana bıkkınlık verir.
Sağlık ve mutluluk içinde yaşamak isteyen kişi, yiyeceğine dikkat etmeli, arkadaşını iyi seçmeli ve bir iş sahibi olmalıdır.
Baba dostları, babamızdan bize kalan miras gibidirler, bizi kollarlar ve bize her türlü yardımı yaparlar.
3
ata eyer gerek, eyere er gerek
Kişi yoksul olabilir, işsiz ve parasız kalabilir ama aç kalmaz, mutlaka bir geçim yolu bulur.
Şu iş şöyle olsa, bu iş böyle olsa diyerek istediğimiz sonuca varamayız, elde etmek istediğimiz sonucu istekle değil çalışmakla gerçekleştirmeliyiz.
Bir işletmeyi önce donatıp sonra da iyi bir yöneticiye teslim ederseniz istediğiniz verimi alırsınız.
Her iyi şeyin hoşa gitmeyen bir yönü, her güzelin kusurlu bir tarafı vardır.
2
ata malı mal olmaz, kendin kazanmak gerek
Gezip dolaştığı yerlerde kötü şeyler de bulunan kimse, kötü alışkanlıklar ve zararlı bilgiler elde ederek yerine döner.
Babadan kalan mal kalıcı değildir, çabuk biter; kişinin gerçek malı, kendi çalışmasıyla elde ettiği maldır.
Bilgili ve görgülü kişi, iş başında ve zengin olmasa da bilgisiz ve görgüsüz kişilerin üstünde yer alır.
İlişkide bulunduğun kimseleri sözlerinle incitme, kötüleme ki onlar da sana daha büyük kötülük yapmasınlar.
1
atalar çıkarayım der tahta, döner dolaşır gelir bahta
Ana baba, çocuğuna mutlu bir yaşam sağlamaya çalışır ancak kaderde yazılı olan gerçekleşir.
İnsan yanılmamak için ne kadar dikkat ederse etsin yine yanılır.
Herkesin kendine göre büyük bir emeli vardır.
Koruyanı, yardım edeni bulunmayan kişi, işini kendi başına görmek zorunda kalır.
0
atalar sözünü tutmayanı yabana atarlar
Bir şey alınması imkânı olmayan yerden, bir şeyler vermesini beklemek boştur.
İnsanlar başkalarına yaptıkları hizmetleri kendilerine yapamazlar.
Büyüklerinin sözünü tutmayıp onların gösterdikleri yoldan gitmeyenler toplum içinde ziyan olup giderler.
Erkek evlat meyve veren ağaç gibidir, günü gelince evin geçim yükünü hafifletir.
2
atanın sanatı oğla mirastır
Bir evlat babasının sanatını onun ölümünden sonra sürdürür.
Kişi kendi özelliklerini zaman zaman yabancıdan öğrenir.
Eskimiş bir alışkanlık kolay kolay değişmez.
Herkesin gözü önündeki şeye bakılması önlenemez.
0
ateş demekle ağız yanmaz
Kişi, zararlı bir eylemin sözünü etmekle kendisini zarara sokmuş olmaz.
Gerçekleşmesi doğal olan işler engellenemez.
İnsanın kendi yararı her şeyden önemlidir.
Kavga edenlerden biri aman dilerse çekişme sona erer.
0
ateş düştüğü yeri yakar
Bir acıyı onu çekenden başkası tam anlayamaz veya aynı ölçüde üzülemez.
Korkulan her şey tehlikeli değildir.
Evleneceği kişiyi seçmekte çok titizlik gösteren kimse, çoğu kez istemediği, beğenmediği bir kişiye düşer.
Ekmek parası kazanmak için it sürümek gibi bir iş tutmak bile ayıp değildir.
0
ateş olmayan yerden duman çıkmaz
İnsana gerekli olan şey küçük ve değersiz de olsa yokluğunda kendini belli eder.
Bir yere izinsiz girmek veya bir işe izinsiz el atmak kötü karşılanır.
Bir konu üzerinde konuşulurken ilgisi dolayısıyla söz başka bir konuya geçer, sohbet uzar, gider.
Küçük de olsa birtakım belirtilerin önemli olaylara işaret olduğunu anlatan bir söz.
3
ateş olsa cirmi kadar yer yakar
Hasmın pek önemsenmediğini anlatan bir söz.
Borçlu ve dertli bir biçimde yaşanılmaz; borçtan kurtulmanın yolu onu vermek, onulmaz dertten kurtulmanın çıkar yolu ise ölmektir.
Bir yere çağrılmadan gitmek, kişiyi aşağılatan bir davranıştır.
Dayağın yola getirici bir etkisi vardır.
0
atılan ok geri dönmez
İyi düşünmeden yaptığımız işlerden pişman olarak geri dönmek isteriz ama artık iş işten geçmiştir.
Olumlu bir sonuç elde etmek için, tek bir girişimle yetinmemeli, o işe devam edilmelidir.
Zor kullanan kişilerin istediğini en güçlü kimseler bile verirler.
İnsanın kendisi herkesten önce gelir.
0
atım tepmez, itim kapmaz deme
Bir şeyi elde etmek için bazı sıkıntılara katlanmak gerekir.
Yakınımızda bulunmayanların özlemine, acısına daha kolay dayanabiliriz.
Size çok bağlı olan kimseler bile zaman gelir sizi incitebilirler.
İstenmeyerek yapılan işlerden kötü sonuçlar ortaya çıkar.
2
atın bahtsızı arabaya düşer
Görgüsüz kişi, günün birinde ummadığı bir şeyi elde ederse sevincinden ne yapacağını şaşırır.
Tehlikeleri gözde büyüterek işe girişmekte çekingen davrananlar amaçlarına ulaşamazlar.
Herhangi bir duruma alışkın olan kimseyi benzer kötü durumlar etkilemez.
Değerli ama talihsiz kimseler, kişiliklerine uygun olmayan ağır ve aşağılık işlerde kullanılırlar.
3
atın dorusu, yiğidin delisi
Azar azar olagelen şeyler birikerek önemli bir niceliğe ulaşacağı için küçümsenmemelidir.
Zarardan kurtulma olanağı yoksa, bunun cana değil, mala gelmesi yeğlenir.
Atın doru renkli olanı, kişinin ise gözünü budaktan esirgemeyeni makbuldür.
Dil küçük bir nesnedir ama söylediği kötü sözlerle kişinin başını belaya sokarak büyük suç işler.
2
atın ölümü arpadan olsun
Kirli işler yaparak çıkar sağlayan kişi, buna elverişli olan durum sona erince sersemleşir, hiçbir iş yapamaz.
Beğenmediğimiz bir kişinin yerine öyle birisi gelir ki eskisini aratır.
Zor bir işe giren onun bütün sıkıntılarıyla karşılaşabilir.
Çok sevilen bir şey yapılırken veya sevilen bir yiyecek yenilirken sonuç kötü de olsa zor veya kötü şeylere katlanılır.
3
atın varken yol tanı, ağan varken el tanı
Bir kimse veya bir şey yok olduğunda değer kazanır.
Elde imkân varken gezip dolaşmak, dost edinmek gerekir.
Zenginlik, kişinin ayıplarını, kusurlarını kapatır.
Büyüklerden gelen şeyleri küçükler geri çeviremezler.
1
atına bakan ardına bakmaz
Kurnaz ve hileci kimse ile ortaklık eden kişi hilenin en büyük kurbanı olur.
Komşunun komşu üzerindeki hakkı, Tanrı'nın kul üzerindeki hakkı kadar kutsaldır.
Görevini eksiksiz yapan, aracını iyi kullanan kimse kendisini kötü duruma düşmekten kurtarmış olur.
Zehirden şifa beklenilmeyeceği gibi yabancılardan da yardım ve iyilik beklenmez.
2
atlar tepişir, arada eşekler ezilir
Kavgaya tutuşan iki kişiden biri elbette yenilir ve zarara uğrar.
Aç insan, geçimini sağlamak için kendisini her türlü tehlikeye atar.
Büyüklerin çatışmasından küçükler zarar görür.
Talih, fakire hiç gülmez; aynı sermaye zengine daha çok, fakire daha az gelir getirir.
2
av avlanmış, tav tavlanmış
Olan olmuş, iş işten geçmiş, artık yapacak bir şey yok.
Yakınlarından biri ölenin acısı zamanla küllenir ancak bir yakını deli olanın acısı hiçbir zaman dinmez.
Bir başa bir göz ne kadar gerekli ise bir anneye bir kız da o denli gereklidir.
Gizli tutulması imkânsız durumlar karşısında söylenen bir söz.
0