Datasets:
pythainlp
/
isan_dict

Dataset card Data Studio Files
xet
Community
word
stringlengths
2
77
meaning
stringlengths
0
255
province
stringclasses
42 values
sentence_example
listlengths
0
36
ขี่หมินหม่อ
เขม่าก้นหม้อ
มหาสารคาม
[ { "sentence": "เอาขี่หมินหม่อมาทาหน่าเฮ็ดเป็นผีหลอก", "translated": "เอาเขม่าก้นหม้อมาทาหน้าทำเป็นผี" } ]
ทุกข์ยากฮ้าย
ลำบากลำบนเหลือเกิน/มีทุกข์มาก/ลำบากมาก
มุกดาหาร
[ { "sentence": "ทุกข์ยากฮ้ายกายก่ำกินมันหมก คันบ่กินหมกมันปากบ่ดำปานนี้", "translated": "ตัวอย่าง" } ]
เว้านัวหัวม่วน
พูดคุยแบบสนุกสนาน
บุรีรัมย์
[ { "sentence": "มื้อวานนี้บ่าวรุทธิ์ อีเกียแดง ย่างไปตลาดไปพ้อน้อง จีจ้าพะนะ กะเลยเข่าไปถามข่าวเพิน คนอีหยั๋งกะบ่ฮู้จั่งแม่นเว้านัวหัวม่วนหลาย", "translated": "เมื่อวานนี้หนุ่มรุทธิ์ อีเกียแดงเดินไปที่ตลาด แล้วไปเจอกับน้องจีจ้า ก็เลยเข้าไปเยี่ยมยามถามข่าว คนอะไรก็ไม่รู้ช่างพูดช่างคุยสนุกเหลือเกิน ว่าสั่นดอก" } ]
เสียเส่น
คนที่มีอาการผิดปรกติ
บุรีรัมย์
[ { "sentence": "เฮาว่าหมอนี้เสียเส่นบ่เต็มบาทคักๆ", "translated": "เราว่าคนนี้มีอาการผิดปรกติแน่นอนเลยหว่ะ" } ]
หม่อง
บริเวณสถานที่
หนองบัวลำภู
[ { "sentence": "เจ้าอยู่หม่องได", "translated": "คุณอยู่ตรงใหน" } ]
ขอนดอก
ขอนไม้ท่อนไม้ที่เน่าผุหรือกำลังผุ/ไม้ผุ
มุกดาหาร
[ { "sentence": "เห็ดบดมักเกิดนำขอนดอก", "translated": "เห็ดกระด้างมักจะเกิดตามขอนไม้ที่กำลังผุ" } ]
เหงื่อนกิน
เศษอาหารเหลือกิน/อาหารเหลือกิน/ เหงื่อน หมายถึง ของเหลือเศษ
มุกดาหาร
[]
เกี่ยวกินตีน
เหน็บกินเท้า , เป็นเหน็บที่เท้า
มหาสารคาม
[ { "sentence": "บ่าวหน่อเพิ่นพาน้องเป้ยไปวัดไปจังหัน ตอนเพิ่นพาน้องเป้ยไปยามบ้านทางร้อยเอ็ด พอดีมื่อนั่นเป็นมื่อวันศีล ญาคูเลยสวดมนต์ โดนจักหน่อย พอสิลุกเมือบ้าน น้องเป้ยขั่นลุกบ่ขึ้น ขาเพิ่นจังไปเหมิด ย่อนว่า \"เกี่ยวกินตีน\" เพิ่น", "translated": "บ่าวหน่อแกพาน้องเป้ยไปวัดไปถวายภัตราหารเช้า ตอนแกพาน้องเป้ยไปเยี่ยมบ้านที่ร้อยเอ็ด พอดีวันนั้นเป็นวันพระ พระครูเลยสวดมนต์ นานสักหน่อย พอจะลุกกลับบ้าน น้องเป้ยลุกไม่ขึ้น เท้าแกเกร็งไปหมด ก็เพราะว่า \"เหน็บกินเท้า\" แก" } ]
เฮือนดี
เรือนที่มีคนเสียชีวิต ศพยังอยู่ที่บ้านหรืออยู่ในระหว่างการทำพิธีเกี่ยวกับการตาย(คนอีสานนิยมเก็บศพไว้ที่บ้าน จากนั้นก็นำไปฌาปนกิจที่ป่าช้าหรือวัด)
มุกดาหาร
[ { "sentence": "ลุงทองเผิ่นไปเฮือนดี", "translated": "ลุงทองแกไปงานศพ (หมายถึงบ้านที่มีการตาย)" } ]
ขี่ฝ่า
เมฆ
ร้อยเอ็ด
[ { "sentence": "มือนี้คือสีคึ้มๆ ขี้ฝ่ามาคือเป็นสีดำๆ บ่แม่นฝนสิตกฮำบ่น้อ", "translated": "วันนี้เมฆคลึ้ม เป็นออกสีดำๆ สงสัยฝนตกแน่เลย" } ]
กุย
กลิ่นเหม็นซุนเหม็มมาก
หนองบัวลำภู
[ { "sentence": "บักสีเป็นเด็กดมกาวน้ำบ่เคยอาบจักเทื่อ ย่างกายคนพอจะเป็นลม ทิดมากะเลยทักว่า บักสีมึงคือกุยแท้", "translated": "บักสีเป็นเด็กดมกาวน้ำบ่เคยอาบจักเทื่อ ย่างกายคนพอจะเป็นลม ทิดมากะเลยทักว่า บักสีมึงคือกุยแท้" } ]
ป้าดทิโธ
แสดงอารมณ์โกรธอย่างมาก
มหาสารคาม
[ { "sentence": "ป้าดทิโธผู้ได๋มาลักบักแตงกูวะ", "translated": "" } ]
ส่วง
แข่ง/แข่งขัน/สร่าง
มุกดาหาร
[ { "sentence": "ส่วงเฮือ", "translated": "แข่งเรือ" }, { "sentence": "บ่ส่วง", "translated": "ไม่สร่าง" } ]
ข้าวก่ำ
ข้าวเหนียวดำ
ร้อยเอ็ด
[ { "sentence": "ทิดแปป ปีนี้เจ้าเฮ็ดนาข้าวก่ำจักไฮ่", "translated": "ทิดแปบ ปีนี้ท่านทำนาข้าวเหนียวดำกี่ไร่" } ]
สะแหม
เมาค้าง
บุรีรัมย์
[]
แหล่ง, ลูกแหล่ง
ลูกน้อง/ คนที่คอยรับใช้
อีสานทั่วไป
[ { "sentence": "บ่าวโอ๊ค ลูกซายกำนัน เป็นคนอันทพาลแล้วกะมีเงินหลาย ไปไสมาไสมีลูกแหล่งอ้อมข้างอ้อมแอว เพิ่นย้านคนมาจอบตัวหัวเพิ่น กะเลยต้องเอาลูกแหล่งยางนำก้นซุ๊มื้อ", "translated": "บ่าวโอ๊ค ลูกชายกำนัน เป็นคนอันทพาล และมีเงินเยอะ ไปไหนมาไหน มีลูกน้องข้างกาย แกกลัวคนแอบมาตัวหัว ก็เลยต้องเอาลูกน้องเดินตามก้นต้อยๆทุกวัน" } ]
ยามมื้อแลง
พลบค่ำ
บุรีรัมย์
[]
คิงฮ่อน
ตัวร้อน
อุดรธานี
[]
เซ่า
(เหนื่อย)หอบ
ขอนแก่น
[ { "sentence": "พ่อใหญ่ดล เลาสูนให้เด็กน้อย ที่แลบลิ้นเหลียกตาใส่เลา เลากะเลยแล่นไล่คุมจับกินบีเด็กน้อย เด็กน้อยกะพากันแล่นหนี พ่อใหญ่ดล แล่นไล่คุมเด็กน้อย จนเมื่อย เซ่า แฮบๆ เอาโลด", "translated": "พ่อเฒ่าดล โมโหให้เด็กๆ ที่ทำแลบลิ้นปลิ้นตาใส่ท่าน ท่านก็เลยวิ่งไล่ตามจับเด็กๆ เพื่อจะแกล้งกินดีเด็ก เด็กๆ ก็พากันวิ่งหนี พ่อเฒ่าดลวิ่งไล่ตามเด็กๆ จนเหนื่อยหอบ แฮ่กๆ" } ]
หนาน,หนานผัก
แปลงผัก, พื้นที่แปลงปลูกผักขนาดย่อม
ร้อยเอ็ด
[ { "sentence": "หน้าหนาวมาแล้ว อีสานบ้านเฮามีแต่คนปลูกผักคนละหนานสองหนาน", "translated": "ฤดูหนาวมาแล้ว อีสานบ้านของเรามีคนปลูกผักคนละแปลงสองแปลง" } ]
เอี้ยว
หมุน/หัน
ร้อยเอ็ด
[ { "sentence": "มื้อนี้ขอเว้าประสบการณ์จริงของจะของจักหน่อย", "translated": "วันนี้ขอเล่าประสบการณ์จริงของตัวเองหน่อย" }, { "sentence": "เมื่อคืนนี้บ่าวหน่อ นอนตกหมอน คอเค่น (คอเช่น) เหมิด ตื่นขึ้นมางวกกะบ่ได้ ยามสิแนมไปคังข่างต้องเอี้ยวโตไปนำ", "translated": "เมื่อคืนนี้บ่าวหน่อ นอนตกหมอน คอเคล็ด (คอเช่น) เหมือน ตื่นขึ้นมาหันกะบ่ได้ ยามสิแนมไปคังข่างต้องหมุนตัวไปก่อน" } ]
หนิ่ง
การเกี่ยงกันทำ
ร้อยเอ็ด
[ { "sentence": "บ่าวหน่อ เป็นหมู่กันกันบ่าวพงษ์ แต่ละมื้อ ยามล้างจานยามใด๋ลาว 2 คน สิหนิ่งกันล้าง บ่มีไผล้าง จนสุดท้าย บ่าวหน่อกะจำเป็นต้องล้าง", "translated": "บ่าวหน่อกับบ่าวพงษ์เกี่ยงกันล้างจาน จนสุดท้ายบ่าวหน่อ ต้องมาล้างเอง" } ]
ป๋า
ทิ้ง/ทอดทิ้ง
อำนาจเจริญ
[ { "sentence": "หยังมะป๋ากัน", "translated": "ทำไมมาทิ้งกัน" } ]
รถไส
รถเข็น
อุบลราชธานี
[]
น้ำแก่ง
น้ำท่วม/น้ำขึ้น/มองไปเห็นแต่น้ำ
ร้อยเอ็ด
[ { "sentence": "ฝนตกมาบ้านเฮาปีนี้ น้ำหลายขนาด โห่งมาตะทางภูเขาพู้น ตอนนี้เห็นตะน้ำแก่ง แนมไปเห็นตะน้ำขาวพาบๆ", "translated": "ฝนตกมาปีนี้ มีน้ำเยอะมาก ไหลมาจากภูเขาโน้น ตอนนี้มองเห็นแต่น้ำขึ้นมา มองไปเห็นแต่น้ำขาวไปหมด" } ]
คึ
ดันออกให้ห่าง/ดีดออกให้ห่าง
ร้อยเอ็ด
[ { "sentence": "ยามเฮาจับตั๊กแตน มันสิเอาขาคึออก เคยเหยบ่", "translated": "ยามเฮาจับตั๊กแตน มันสิเอาขาดีดออก เอาขายันออกมา" }, { "sentence": "อาการจั่งซี้หล่ะ เขาเอิ้นว่า คึ", "translated": "อาการจั่งซี้หล่ะ เขาเอิ้นว่า คึ" } ]
ส่องซอด
วิสัยทัศน์ไกล
บุรีรัมย์ @ขอนแก่น
[ { "sentence": "นายทุนผู้นี้ส่องซอดขนาดเลย เลาฮู้ว่าสิมีโครงการเฮ็ดทางมาหม่องหนี่ เลยหาซื้อที่ดินไว้ก่อน", "translated": "นายทุนคนนี้เป็นผู้มีวิสัยทัศน์กว้างไกล รู้ว่าแถบนี้จะมีโครงการตัดถนนผ่าน แกเลยกว้านซื้อที่ดินไว้เก็งกำไร" } ]
หลงส่น
หลงสิ่งที่กำลังตามอยู่
บุรีรัมย์
[]
จั่งสิ
ถึงจะ
หนองคาย
[ { "sentence": "บักหล่า:แม่ตู้ ไข่อันนี่ต้องปิ้งโดนปานใด๋ มันจั่งสิได้", "translated": "หนุ่มน้อย:ยาย ไข่นี่ต้องปิ้งนานขนาดไหนมันถึงจะตาย" }, { "sentence": "แม่ตู้:ถ่าจั๊กบึ๊ดกะได้ละ ถ่าจั๊กหน่อย", "translated": "ยาย:รอซักแปปก็ได้แล้ว รอซักนิดนึง" } ]
ลางเทื่อ
บางที
มุกดาหาร
[]
ซิน
โชค วาสนา
มหาสารคาม
[ { "sentence": "บ่มีซิน บ่ถืกเลขถืกเบอร์", "translated": "ไม่มีโชค ไม่ถูกหวย" } ]
สั่นเบาะ
อย่างงั้นหรอ
สกลนคร
[ { "sentence": "อีหลีสั่นเบาะ", "translated": "จริงๆอย่างงั้นหรอ" } ]
บ่มัก
ไม่ชอบ
เพชรบูรณ์
[ { "sentence": "ข้อยบ่มักเขาผู้นี้จั่กหน่อยเลย", "translated": "" } ]
แม่นบ่
ใช่ไหม
อุบลราชธานี
[ { "sentence": "โรงเรียนเจ้าเปิดเทอมแล้วแม่นบ่", "translated": "โรงเรียนคุณเปิดเทอมแล้วใช่ไหม" } ]
หย่าง
เดิน
กาฬสินธุ์
[ { "sentence": "ปกรณ์ๆหย่างมานี่ไวๆอ้ายมีหยั๋งสิบอกโต", "translated": "ปกรณ์ๆเดินมานี่เร็วๆพี่มีอะไรจะบอก" } ]
ขอแซมคำของคุณ อีเกียแดง
หันกุ่นหลุ่น หันกิ่นหลิ่น หลงส่น
ขอนแก่น
[ { "sentence": "พ่อใหญ่อีเกียแดงเราเมาเหล้า ย่างเมือบ้าน ย้อนความเมาโลดล้มลง กลิ้งกุ่นหลุ่นๆๆไป (อันนี้แปลในโตเด้อ) พอฮอดเฮือน ย้านแม่เด็กน้อยด่า พยายามย่างให้ตรง ย้อนความเมา เฮ็ดให้เราเซ หมุนกิ่นหลิ่นๆๆไป ล้มพับอยู่หน้าเฮือน เมียเราเห็น ฮ้องด่าเราว่า ไสว่าสิไปประซุม บ่มีเหล้ากิน ปาดโท..มาเซียงส่น คักแท้ ปาดๆๆ เจ้าว่าค่อยสิ หลงส่นเจ้าตี้ วั่นดอก ว้า.", "translated": "พ่อใหญ่อีเกียแดงของเราเมาเหล้า เดินมาบ้าน เมาจนล้มลง กลิ้งไปมา (นี่คือการแปลในท้อง) เมื่อถึงบ้าน เดินไปหาแม่ลูกน้อยด่า พยายามเดินให้ตรง แต่เมาจนทำให้เราเซ หมุนไปมา ล้มลงหน้าบ้าน เมียเราเห็น ตะโกนด่าเราอย่างนั้น เราก็ยังเมาจนหลงทางอีกต่อไป" } ]
หยับออก/หยับหนี
หยับ มาจากคำว่า ขยับ หยับออก หมายถึง ขยับออก หยับหนี หมาย ขยับออกไปให้พ้น หรือขยับออกจากบริเวณ ที่อาจเป็นอันตราย หรือที่ที่เขาไม่ต้องการให้มาอยู่
มุกดาหาร
[ { "sentence": "ฟ้าวหยับหนีเด้อ บั้งไฟสิแตกใส่หัวเด้อ", "translated": "รีบขยับออกนะ เดี๋ยวบั้งไฟระเบิด" } ]
ข่อยมักเจ้า
ฉันรักคุณ
กาฬสินธุ์
[ { "sentence": "ข่อยมักเจ้า", "translated": "ฉันรักคุณ" } ]
จบเจีย
ทั้งที/เสร็จสิ้นซะที/ส้นสุดเสียที
ร้อยเอ็ด
[ { "sentence": "อ้ายบุญโฮมเฮียนฮอดเปรียญธรรม เก้าประโยคมาจบเจีย แต่กะยังมาเป็นกรรมกรแบบหามอยู่ แทนที่สิไปเอาดีทางธรรม", "translated": "พี่บุญโฮมร่ำเรียนเปรียญธรรมมาเก้าประโยคมาทั้งที แต่ก็ยังมาเป็นกรรมกรแบกหามอยู่ แทนที่จะไปเอาดีทางธรรม" } ]
โสด
เปื่อยร่วง
ขอนแก่น
[ { "sentence": "มื้อคืน พ่อใหญ่ดล เลากินเบียร์หลาย ตื่นเซ้ามา ท้องเสีย ปวดถ่าย กะเลยฟ้าวแล่นเข้าป่ามอน ไปนั่งขี้ พอขี้ใกล้สิสุด เลากะเลยหยับหาไม้แก้งก้น จนไปฮอดใต้ต้นบักเขียบ เลากะเห็นบักเขียบสุก “โสด” ลงมา เลาเสียดายวะสั่น คิดว่า คันแม่นมาขี้แต่มื้อแลงวาน กะสิบ่ทันได้โสด กะสิได้กินบักเขียบสุกคาต้น หวานๆ แซบๆ สะล่ะล่ะ", "translated": "เมื่อคืน พ่อใหญ่ดล แกกินเบียร์มาก ตื่นเช้ามา ท้องเสีย ปวดอึ ก็เลยรีบวิ่งเข้าสวนหม่อน ไปนั่งอึอยู่ พออึใกล้จะสุด แกก็พยายามขยับหาไม้เช็ดก้น จนไปถึงใต้ต้นน้อยหน่า แกก็เห็นน้อยหน่าสุก “เปื่อยขาดร่วงลงมา” แกเสียดายมาก คิดว่า ถ้ามาอึกตั้งแต่เมื่อเย็นวาน น้อยหน่าก็จะไม่ทันได้เปื่อยร่วง ก็จะได้กินน้อยหน่าสุกคาต้น หวานๆ อร่อยๆ น้อ" } ]
ขบ
กัด
มหาสารคาม
[ { "sentence": "ระวังยุงกัดลูกสูเด้อ", "translated": "ระวังยุงจะกัดลูกของคุณนะ" } ]
แยง
อาการส่อง/สอดส่อง
ร้อยเอ็ด
[ { "sentence": "แยงแวน", "translated": "ส่องกระจก" } ]
แห่น
แทะ/แทะกิน/ส่วนใหญ่จะใช้ฟันหน้า (กรณีกับสัตว์ จะใช้ฟันด้านข้างในการแทะ)
ขอนแก่น
[ { "sentence": "หมาบักด่างมันไปคาบดูกขามาจากเฮือนไผ มานอน...\"แห่น\"..อยู่ใต้กกไม้พุ้นน่ะ", "translated": "หมาไอ้ด่างมันไปคาบกระดูกขามาจากบ้านใคร มานอน...\"แทะ\"..อยู่ใต้ต้นไม้นั่นน่ะ" } ]
เดิ่ง
เอียง ไม่สมดุล สูงข้าง ต่ำข้าง
ศรีสะเกษ
[ { "sentence": "เอาของสองสิ่งน้ำหนักไม่เท่ากันมาชั่งจะเกิดการเอียงข้างใดข้างหนึ่ง", "translated": "" } ]
ดอกขี้ไก่โป่
ดอกดาวเรือง
อุดรธานี
[]
ห่ง
น้ำขังเจิ่งนอง
ร้อยเอ็ด
[ { "sentence": "ฝนตกกลางเดือนสี่ บ่พอห่ง สิได้พากันเฮ็ดนา", "translated": "ฝนตกลงมากลางเดือนสี่ ไม่ถึงกรัทั่งขังน้ำได้ พอที่จะทำนา" } ]
มืน
ลื่น/ไถล
ร้อยเอ็ด
[ { "sentence": "ไปจับปลา สาพ่อใหญ่บัติ จับเอี่ยนได้โตบักใหญ่นึง เสียดาย มันมืนมือลงไปในน้ำ เลยอดเอามาต้มเลย", "translated": "ไปจับปลา ที่บ่อ ตาบัติ (สา = บ่อ, พ่อใหญ่= ตา) จับปลาไหล (เอี่ยน = ปลาไหล) ได้ตัวนึง เสียดายที่มันลื่นจากมือ หลุดลงไปในน้ำ เลยอดเอาต้มเลย" } ]
ลึด
กลืนเลย/ไม่เคี้ยว/กลืนลงคอไปเลย
มหาสารคาม
[ { "sentence": "เวลากินยาให้ลึดเลย", "translated": "เวลากินยาให้กลืนเลยไม่ต้องเคี้ยว" } ]
เถียงนา
กระท่อม
ร้อยเอ็ด
[ { "sentence": "นางเอ้ย....มื้อนี้ฝนตกฮำ พอวา(พ่อว่า) ไปเซาฮมอยู่เถียงนาก่อนกะได้เด้อ", "translated": "ลูกเอย...วันนี้ฝนตกลงมาแล้ว พ่อว่า ไปพัก(เซา) อยู่ที่ร่มของกระท่อมก็ได้นะ" } ]
ตะเว็น (หรือตะเง็น อันนี้ภาษาภูไท)
ดวงอาทิตย์
นครพนม
[ { "sentence": "มื้อนี้คือบ่เห็นตะเว็นขึ้นเลย เมฆมันหลายมันก็เลยบ่เห็นตะเว็น", "translated": "" } ]
เปิง
ลักษณะอาการเปิดออก/กระพือออก
บุรีรัมย์
[ { "sentence": "มื้อคืนลมแฮงคัก จนสังกะสีเฮือนเปิงหลายแผ่น", "translated": "เมื่อคืนนี้ลมแลงมาก เล่นเอาแผ่นสังกะสีบ้านเปิดออกหลายแผ่นทีเดียว" } ]
เกิบ
อีเเตะ
นครพนม
[ { "sentence": "เฮาใส่เกิบ", "translated": "ฉันใส่รองเท้า" } ]
หมากไม้
ผลไม้/ชื่อของไข้ชนิดหนึ่ง
มุกดาหาร
[ { "sentence": "ไปเอาหมากไม้มากินแหน่", "translated": "ไปเอาผลไม้มากินหน่อย (หมายถึง ผลไม้หลายๆชนิด)" } ]
เม็ง
เตียง/เตียงนอน(ใช้สำหรับพระหรือเจ้านาย เป็นคำเก่า)
มุกดาหาร
[]
เหลืองอ่ายห่าย
เหลืองอร่าม
ขอนแก่น
[ { "sentence": "ดอกคูนบานเต็มต้น เหลืองอ่ายห่าย", "translated": "ดอกคูนบานเต็มต้น เหลืองอร่าม" }, { "sentence": "ทองคำเต็มหีบ เหลืองอ่ายห่าย", "translated": "ทองคำเต็มหีบ เหลืองอร่าม" } ]
ฮะ
ถู/ถูไถ
มหาสารคาม
[ { "sentence": "บ่าวหน่อเพิ่นถืกยุงกัดหลัง เกากะบ่เถิง เพิ่นคันหลายกะเลยเอาหลังไป \"ฮะ\" กับเสาปูน จนว่าหลังเหลิ่นเหมิด", "translated": "บ่าวหน่อแกโดนยุงกัดที่หลัง เกาก็ไม่ถึง แกคันมากก็เลยเอาหลังไป \"ถูไถ\" กับเสาปูน จนหลังถลอกปอกเปิกไปหมด" }, { "sentence": "มังกรเดียวดายเพิ่นถือเซียกงัว \"ฮะ\" ขา เป็นบาด จากหวาก กะเลยไปหาหมอ หมอกะเลยถามว่า หมอ:เอ้า เป็นอะไรมา มังกรเดียวดาย:เชือกวัวฮะ (เพิ่นถือเชือกงัวมานำให้หมอเบิ่งว่ามันสกปรก) หมอ:หมอไม่ได้ถามว่าถืออะไรมา หมอถามว่า ขาโดนอะไรมา มังกรเดียวดาย:ก็ยังว่า เชือกวัวฮะ เชือกวัวฮะ ไม่เห็นรึไง หมอ:เอ๊ะเด็กคนนี้ พูดไม่เข้าใจอะไรเลยนะ ถามว่าขาโดนอะไรมา มังกรเดียวดาย:หมอนั่นหละพูดไม่รู้เรื่อง กะยังว่า เซียกงัวฮะขา จนบาดบักใหญ่นี่เด..", "translated": "มังกรเดียวดายแกถือเชือกงัว \"ถูไถ\" ขาจนเป็นบาดแผล จากหวัด แกก็เลยไปหาหมอ หมอก็เลยถามว่า หมอ:เอ้า เป็นอะไรมา มังกรเดียวดาย:เชือกวัวฮะ (แกถือเชือกงัวมานำให้หมอเบิ่งว่ามันสกปรก) หมอ:หมอไม่ได้ถามว่าถืออะไรมา หมอถามว่า ขาโดนอะไรมา มังกรเดียวดาย:ก็ยังว่า เชือกวัวฮะ เชือกวัวฮะ ไม่เห็นรึไง หมอ:เอ๊ะเด็กคนนี้ พูดไม่เข้าใจอะไรเลยนะ ถามว่าขาโดนอะไรมา มังกรเดียวดาย:หมอนั่นหละพูดไม่รู้เรื่อง กะยังว่า เซียกงัวฮะขา จนบาดบักใหญ่นี่เด.." } ]
พ้าวๆ
รีบ รีบ
ศรีสะเกษ
[ { "sentence": "พ้าวๆแหน่อย่าซ่าหลาย", "translated": "รีบๆหน่อย อย่าช้านักเลย" } ]
แซบ
อร่อย
ร้อยเอ็ด
[ { "sentence": "บ่าวหน่อ เลา ตำบักหุ่ง แซ๊บแซบ ปลาแดก ต่อนเป็นต่อน", "translated": "บ่าวหน่อ แกตำส้มตำอร่อยมาก ปลาร้าตัวเป็นตัว" } ]
ทอบ
อาการหรือกิริยาที่ทำให้สิ่งของแนบชิดกันและเป็นระเบียบ โดยกระแทกกับพื้น หรือพื้นผิวใดๆก็ได้เพื่อให้เป็นระเบียบ
หนองคาย
[ { "sentence": "กระดาษA4 ที่กองอยู่ม่องนั่นบ่เป็นระเบียบเลย น้อย เอ้ย เอามาทอบๆเข้ากันแล้วไปกองไว้ให้มันดีๆทางพู้นดู๋", "translated": "กระดาษA4 ที่กองอยู่ตรงนั้นเป็นระเบียบเลย น้อย เอ้ย เอามา...ทอบ...(เป็นอาการหรือการกระทำ ตามความหมายที่ให้ครับ) ...........เข้ากันแล้วไปกองไว้ให้มันดีๆทางพู้นดู๋" } ]
ผกา
ดอกไม้ เป็นภาษาเขมร
กรุงเทพมหานคร
[ { "sentence": "เบะผกา", "translated": "เก็บดอกไม้ หรือ เด็ดดอกไม้" } ]
แม่นหยัง
อะไร
เพชรบูรณ์
[ { "sentence": "แม่อันนี่แม้นหยัง", "translated": "แม่นี่อะร" } ]
ไข
ถ้าเป็นคำกริยา หมายถึง การแกะออก หรือเปิดออก
ศรีสะเกษ
[ { "sentence": "ได้ห่อยังลองไขออกมาเบิง่แน่", "translated": "ได้ห่ออะไรแกะออกดูหน่อย" }, { "sentence": "ไปหาไขมาถูเลื่อยแน่มันฝืน ถูให้มันมอนๆ", "translated": "ไปหาไขมาถูเลื่อยหน่อยมันฝืด ถูให้มันลื่นๆ" } ]
เปิ่นออก
คลาดกัน/ไม่เป็นไปดังตั้งใจ
บุรีรัมย์
[ { "sentence": "เฮาหวังว่าสิได้แต่งกับสาวบ้านนี้ จั่งใด๋คือจั่งเปิ่นออกแบบซี้น้อ", "translated": "เราหวังว่าจะได้แต่งงานกับสาวบ้านนี้ ทำไมถึงเป็นแบบนี้ไปได้ ไม่เป็นไปดังตั้งใจเลย" } ]
มิแม้น
ไม่ใช่ (ภาษาผู้ไท อีสานทั่วไปว่า บ่แหม่น)
มุกดาหาร
[]
เป็นลายต่าง
ไม่เหมือนเดิม ผิดปกติไปจากเดิม/เปลี่ยนแปลงไปจากเดิม ใช้ในกรณีที่เปลี่ยนแปลงไปในทางที่ไม่ดี
มุกดาหาร
[]
สะเออะไข่
ตุ๋นไข่
บุรีรัมย์ @ขอนแก่น
[ { "sentence": "แม่มื้อนี้ผมอยากกินข้าวกับสะเออะไข่แหมะ", "translated": "แม่ครับ วันนี้ผมอยากกินข้าวกับตุ๋นไข่ ทำให้กินหน่อยครับ" } ]
เเมงงอด
เเมงป่อง นั้นเอง หรือ สกอเปียน
ชัยภูมิ
[ { "sentence": "ไต้ขอนไม่มีเเต่ขี้เข็บเเมงงอด", "translated": "ใต้ขอนไม้นี้นมีทั้งตัวตะขาบเเละเเมงป่อง" }, { "sentence": "เเล้ว(เเมงงอด)หละคือตัวอะรัย", "translated": "เเมงป่อง นั้นเอง หรือ สกอเปียน" } ]
อุกอัง
คิดอย่างมกมุ่นแต่ก็คิดไม่ได้สักที/คิดไม่ได้แถมยังพูดไม่ได้อีก/เก็บความรู้สึกที่ไม่ดีไว้กับตัว
สุรินทร์
[ { "sentence": "บักกึม..คนบ้านหนองรังกา..มีเมีย...เมียก็ไปมีกิ๊ก...มีลูก...ลูกก็ไม่เรียนหนังสือ...เป็นหนี้..ก็ไม่มีเงินจ่ายค่าดอก...ไก่เลี้ยงไว้ก็เป็นไข้หวัดนกตายหมด...สารพัดเรื่องเข้ามาให้คิด...คิดอย่างมกมุ่นแล้วก็ยังไม่มีทางออก", "translated": "อุกอัง" } ]
อ้อนต้อน
คำขยายของการห้อยลง ใช้ขยายสิ่งที่แขวนไว้ ห้อยหัวลงมาน่าดูชม
ร้อยเอ็ด
[ { "sentence": "กกบักงิ้วเฮียนพ่อใหญ่บัติมาคือ หน่วยดกแท้ละหน้า ห้อยอ้อนต้อน อยู่วานี่แหมะ เอาค้อนมาถะแหมพ่อใหญ่ดล เอามาเลว บักงิ้วไปตำใส่มดแดงลองเบิ่ง", "translated": "ต้นงิ้ว (ต้นนุ่น) บ้านตาบัติ มีผลดกจังเลย ห้อยหัวลงมาน่าดูชม อย่างนี้ เอาค้อนมาเร็ว พ่อตาเฒ่าดล มามาปาผลงิ้วนี้ ไปตำใมดแดง ลองดู มา เร็ว" } ]
เซาไกล
คนที่มีผมน้อย หัวล้านหรือหัวเถิก เรียกว่า ผมเซาไกล(เป็นคำเก่า)
มุกดาหาร
[]
ป้อย
ด่า/บ่น
มหาสารคาม
[ { "sentence": "อี่แม่ เจ้าอย่าป้อย ดีหลาย", "translated": "แม่อย่า บ่น อย่าด่า ลูกมากนัก" } ]
จักแล่ว
ไม่รู้
อุบลราชธานี
[ { "sentence": "พ่อ : ผู้ได๋เอามีดไปใช้บ่เอามาเก็บ\nแม่ : จักแล่ว . . . .", "translated": "พ่อ : ใครเอามีดไปใช้แล้วไม่เอามาเก็บ\n แม่ : ไม่รู้สิ" } ]
ยอง
การตะลุมบอน/คลุกเคล้า/ทำให้ละเอียดเข้ากัน
ร้อยเอ็ด
[ { "sentence": "บักหล่ามายองยายางให่แม่แหนะ คาตะยองกันกับน้องอยู่หั่น", "translated": "ลูก มาทำให้ย่านาฝมันแหลกละเอียดเข้ากันหน่อยซิ อย่ามัวแต่ทะเลาะเล่นตะลุมบอนกันกับน้องซิ" } ]
แบ้
แพะ
หนองคาย
[ { "sentence": "สมัยตะกี้บ้านข่อยเลี้ยงโตแบ้ ฮีดนมมันมากิน แซ่บบักคัก", "translated": "เมื่อก่อนบ้านเลี้ยงแพะ รีดนมมันมากินอร่อยเหาะ" } ]
มักส่อ
ขี้ฟ้อง/คนขี้ฟ้อง/คนเรื่องมาก
มุกดาหาร
[ { "sentence": "อย่าไปบอกเรื่องให้มันฮู้เด้อ มันแห่งมักส่ออยู่", "translated": "อย่าไปบอกเรื่องให้มันรู้ มันยิ่งเป็นคนขี้ฟ้อง" } ]
งามโพ้ดงามเหลือ
สวยจริงๆ
บุรีรัมย์
[ { "sentence": "น้องจีจ้านี้แฮ่งต๊ะเบิ่งแฮ่งฮู้สึกว่าสิงามโพ้ดงามเหลือกะด้อน้อ แบบซี้สิบ่ให่มักได้จั่งได๋เนาะ", "translated": "น้องจี้จ้าดูแล้วรู้สึกว่ายิ่งมองแล้วยิ่งสวยขึ้นแทบทุกวัน แล้วอย่างนี้จะไม่ให้หลงรักได้อย่างไรกัน" } ]
งอย
ขื้นยืนอยู่บนสิ่งของเพื่อยื้อเอาของที่สูงขึ้นไปอีก
ยโสธร
[ { "sentence": "กระตาห่อยอยู่หั่นถ้าเอาบ่ถึงให้้หาแนวมางอยเอา", "translated": "" } ]
เฮ็ดเวียก
ทำงาน
มหาสารคาม
[ { "sentence": "เดี๋ยวนำไปกูสิไปเฮ็ดเวียกก่อนเดี๋ยวอีแม่ด่ากู", "translated": "" } ]
พาโล, พาโลพางาย
พาล,ร้องไห้แบบเอาเป็นเอาตาย
ร้อยเอ็ด
[ { "sentence": "พ่อใหญ่บัติ เลาเอาลูกซาย ไปเล่นกับลูกสาวกับพ่อใหญ่ดล พอดีลูกสาวพ่อใหญ่ดล กัด เข้าหบักแอว ลูกพ่อใหญ่บัติ ฮ้องไห่วาสั่น ฮ้องพาโลพางาย ออยเอากะบ่เซา", "translated": "ตาบัติแกเอาลูกชายไปเล่นกับลูกสาวตาดล พอดีลูกสาวตาดลไปกัดเอวของลูกตาบัติ ร้องให้ไม่หยุด ร้องแบบเอาเป็นเอาตาย ปลอบยังไงก็ไม่หยุด" } ]
ดก/หลก
ถอน/ถอนออก/ดึงออก/มาก หลาย เช่น หมากไม้ดก ลูกดก เป็นต้น
มุกดาหาร
[ { "sentence": "เมื่อวาน ไปดกหญ้าอยู่สวน", "translated": "เมื่อวาน ไปถอนหญ้าที่สวน" } ]
บ่อน
ที่นอน
นครราชสีมา
[ { "sentence": "เข่าบ่อนนอน", "translated": "เข้านอน" } ]
หลู
ทะลุหลุดลง/ทะลุร่วงลง/รูดตก
ขอนแก่น
[ { "sentence": "บ่าวบั้งไฟ ปีนกอไผ่บง สิไปโพนเอามิ้มขวางตาเว็น โพนไปโพนมา มิ้มยังบ่ทันเมาจ้อย เจ้าของเมายาก่อน มิ้มกะบินมาตอดเลา วีปั่ง วะนึง.. เลาตกใจเทิงเมายา คะลาดหลบ หลูตกกอบง ก้นขี้ทั่ง จุกน้อยเลยแหล่วเว่ย", "translated": "ชายหนุ่มนามว่าบ่าวบั้งไฟ ปีนขึ้นกอไผ่ที่ไม่มีหนาม เพื่อจะเอารังผึ้งชนิดขวางดวงอาทิตย์โดยการใช้ยาฉุนพ่น พ่นไปพ่นมา ผึ้งยังไม่เมาเลย ตัวเองเมายาก่อน ผึ้งก็เลยบินมาต่อยแก ตั๊บ เลย.. แกตกใจ ทั้งเมายา รีบหลบ เลยพลัดตกเสียดสีกิ่งไผ่ ก้นกระแทกพื้น จุกพอสมควร เลยน่ะนะ" } ]
บ่แหม่น
ไม่ใช่
มุกดาหาร
[ { "sentence": "เจ้าว่าแหม่นหรือบ่แหม่น", "translated": "คุณว่าใช่หรือไม่ใช่" }, { "sentence": "แหม่น แปลว่า ใช่/ใช่แล้ว", "translated": "ใช่ แปลว่า ใช่/ใช่แล้ว" }, { "sentence": "แหม่นบ่ แปลว่า ใช่ไหม/ใช่หรือเปล่า", "translated": "ใช่ไหม แปลว่า ใช่ไหม/ใช่หรือเปล่า" }, { "sentence": "แหม่นบ่แหม่น แปลว่า ใช่หรือไม่ใช่", "translated": "ใช่หรือไม่ใช่ แปลว่า ใช่หรือไม่ใช่" } ]
สิไปไส
จะไปไหน
อีสานทั่วไป
[ { "sentence": "นี่เธอจะไปไหน", "translated": "" } ]
มะเรเขขา
รกรุงรัง
ร้อยเอ็ด
[ { "sentence": "ห้องเป็นมะเรเขขา", "translated": "" } ]
โฮม
รวมกัน/บวก
ร้อยเอ็ด
[ { "sentence": "ต่อไปสิเป็นการโฮมเลข สิบเอ็ดกับเก้า ตั้งโตเลขสิโฮมไว้คนละบันทัด สิบเอ็ด คือ นึงกับนึง นึง โฮมเก้า ได้สิบ ใส่ ศูนย์ จื่อ นึง นึงอีกโต บ่มีโตโฮมซักลงมา โฮมกับนึงที่จื่อไว้ ได้ สอง เขียนสอง ตอบ ซาว", "translated": "ต่อไปจะเป็นการบวกเลข 11 + 9 เขียนตัวเลขที่จะบวกคนละบันทัด 1+9 ได้ 10 ใส่ 0 ทด 1 1 อีกตัวไม่มีตัวบวก ชักลงมา บวกกับตัวทดคือ 1 ได้ 2 รวมแล้วได้ ตอบ 20" } ]
หัวสัก
หัวปัก/เอาหัวลง
ขอนแก่น
[ { "sentence": "บ่าวสาท เ镧่นั่งคุยสาวอยู่เตียงหน้าบ้านผู้สาว กิ้นกอกยาเลาตกลงดิน เลาเสียดาย เลยก้มหัวลงสิหยิบกิ้นกอกยา เลาจับบ่ดี หัวสักกะเทียม จิ่น วะนึง", "translated": "หนุ่มสาท แกนั่งคุยกับหญิงสาวอยู่เตียงหน้าบ้านหญิงสาว ก้นยาสูบของแกหล่นลงดิน แกเสียดาย เลยก้มหัวลงจะหยิบก้นยาสูบ แกจับไม่ดี เลยล้มหัวปัก" } ]
ขี้เกี้ยม
จิ้งจก
หนองคาย
[ { "sentence": "เจ้าอย่าสิมาเปลี่ยนสีปานขี้เกี้ยมเด้อ มันบ่ดี", "translated": "คุณอย่ามาเปลี่ยนสีเหมือนจิ้งจกนะ มันไม่ดี" } ]
หนำ
อวบอิ่ม
หนองคาย
[ { "sentence": "เปนหยังคือหนำแท้ บักหล่า พ่อแม่เลี้ยงมาดีหวา", "translated": "ทำไมถึงอวบอิ่นจังพ่อหนุ่ม พ่อแม่เลี้ยงมาดีเหรอ" } ]
บ่คือเว้า
ไม่เหมือนที่คุยหรือพูดไว้
มุกดาหาร
[ { "sentence": "บาดให้เฮ็ดแล้ว บ่คือเว้าเนาะ", "translated": "พอให้ทำแล้ว ไม่เหมือนคุยเลย" } ]
หลุด
ลดราคา
ขอนแก่น
[ { "sentence": "ทงทง:กางเกงหลุดได้บ่ จักหน่อยได้บ่", "translated": "" }, { "sentence": "น้อย:หลุดได้หน่อยนึง", "translated": "" }, { "sentence": "ทงทง:จักบาท", "translated": "" }, { "sentence": "น้อย:ซาวนึง", "translated": "" } ]
ก่าน
ด่าง , มีรอยเปื้อนเป็นแห่ง ๆ , กระด่างกระดำ
สกลนคร
[ { "sentence": "หมาก่าน", "translated": "หมาด่าง" }, { "sentence": "ขี้ตมถืกเสื้อ เป็นฮอยก่าน เบิ๊ด", "translated": "ขี้ตมถูกเสื้อเป็นรอยกระด่างกระดำหมด" } ]
ขาวออกลอก
ขาววอก
ขอนแก่น
[ { "sentence": "ลิเก ทาหน้าขาวออกลอก", "translated": "ลิเก ทาหน้าขาววอก" }, { "sentence": "บ่าวหน่อ อยากขาว ไปนอนเกียกลานมัน จนโตขาวออกลอก", "translated": "บ่าวหน่อ อยากผิวขาว จึงไปนอกคลุกลานมันสำปะหลัง จนตัวขาววอก" } ]
ถอก
เท
ร้อยเอ็ด
[ { "sentence": "เจ้าถอกน้ำไส่โจกให่หน่", "translated": "คุณเทน้ำใส่แก้วให้ได้ไหม" } ]
หม่า
การแช่น้ำ
ร้อยเอ็ด
[ { "sentence": "นางเอย เจ้าหม่าเข้าไป่หละ มื้ออื่นสิได้หนึ่งเข้าแต่เซ้าเด้", "translated": "นางเอย คุณเอาข้าวไปแช่น้ำหรือยัง พรุ่งนี้จะได้นึ่งข้าวเหนียวแต่เช้า" } ]
ถ่า
รอ waiting
ร้อยเอ็ด
[ { "sentence": "นางเอ้ย....อ้ายไปเฮ็ดงานอยู่กรุงเทพฯจัก 2 ปีสิหาเงินมาขอเจ้า ถ่าอ้ายแนเด้อหล่า", "translated": "น้องนางเอ๋ย... พี่ไปทำงานอยู่ที่ กรุงเทพ สัก 2 ปี จะหาเงินมาสู่ขอเจ้า รอพี่หน่อยนะน้องจ๋า..." } ]
นอนเว็น
นอนกลางวัน
มุกดาหาร
[]
แซ่บหลาย
อร่อย
อุบลราชธานี
[]
ข่อหล่อแข่แหล่
เล็กๆน้อยๆ/ไม่เป็นชิ้นเป็นอัน
ขอนแก่น
[ { "sentence": "บักกึ่ม : เบิ่งๆ ผู้ได่เฮ็ดไหอีแมแตก เป็นชิ้น ข่อหล่อแข่แหล่ อยู่", "translated": "บักกึ่ม : ดูๆ ใครก้ไม่รู้ทำไหคุณแม่แตกเป็นชิ้นเล็กชิ้นน้อยเลย" } ]
หวั่งฮั่น
ตอนนั้น
หนองคาย
[ { "sentence": "หวั่งฮั่นเจ้าไปเบิ่งบุญแข่งเฮือบ่ซวนข่อยเลยเนาะ", "translated": "ตอนนี้พี่ไปไม่ชวนฉันเลยนะ บุญแข่งเรือยาวอ่ะ" }, { "sentence": "ข่อยหาก็คึดพ้อ หวั่งไปเที่ยวนำกัน", "translated": "ฉันก็เพิ่งนึกขึ้น ช่วงไปเที่ยวด้วยกัน" } ]