question
stringlengths 14
70
| answer
stringlengths 673
2.06k
|
|---|---|
Йемен гэж юу вэ ? | Йемен бол Арабын хойгийн өмнөд үзүүрт орших Баруун Азийн орон юм. Албан ёсоор Бүгд Найрамдах Йемен Улс гэж нэрлэгддэг. Йемен нь умард талаараа Саудын Араб, дорнод талаараа Оман улсуудтай хиллэдэг бол өмнөд талдаа Арабын тэнгис, өрнөд талдаа Улаан тэнгист гардаг. Йемен нь Аден, Сокотра зэрэг олон арлуудаас бүрддэг.
Йемен нь маш эртний түүхтэй орон бөгөөд МЭӨ 1-р мянган жилд Сабей хэмээх хүчирхэг хаант улс оршин тогтнож байжээ. Дараа нь Йемений нутаг дэвсгэрт Химьярын хаант улс байгуулагдаж, 6-р зуунд Христийн шашин, 7-р зуунаас Исламын шашин дэлгэрсэн байна.
20-р зууны эхэн үед Йемен нь Оттоманы эзэнт гүрний нэг хэсэг байсан бөгөөд 1918 онд тусгаар тогтносон. Харин 1960-аад онд Йемен хоёр тусдаа улс болон хуваагдсан нь Хойд Йемен ба Өмнөд Йемен байв. 1990 онд эдгээр хоёр улс нэгдэж, өнөөгийн Бүгд Найрамдах Йемен Улсыг байгуулжээ.
Газар зүйн хувьд Йемен нь цөлийн бүс нутагт оршдог бөгөөд халуун, хуурай уур амьсгалтай. Эдийн засгийн хувьд нефть, хөдөө аж ахуй, загас агнуур зэрэг салбарууд чухал үүрэгтэй. Йемен нь Арабын орнуудын дотроос хамгийн ядуу орнуудын нэг юм.
Сүүлийн жилүүдэд Йеменд улс төрийн тогтворгүй байдал, иргэний дайн үргэлжилж байна. 2014 оноос хойш Йемений засгийн газар болон Хути бүлэглэлийн хооронд зэвсэгт мөргөлдөөн үргэлжилж, улмаар Саудын Араб тэргүүтэй Арабын орнуудын эвсэл Йемений засгийн газрыг дэмжих зорилгоор цэргийн интервенци хийсэн. Энэхүү мөргөлдөөн нь одоо ч үргэлжилсээр байгаа бөгөөд НҮБ-ын тооцоолсноор 24 сая орчим хүн хүмүүнлэгийн тусламж шаардлагатай байгаа аж. |
Бага газрын чулуу гэж юу вэ ? | Бага газрын чулуу бол Дундговь аймгийн нутаг дэвсгэрт орших байгалийн үзэсгэлэнт газар юм. Энэ нь Дундговь аймгийн төвөөс Улаанбаатар хот хүртэлх замын баруун талд, Өмнөговь аймаг руу явах замд байрладаг.
Бага газрын чулуу нь жижиг хадан цохионуудаас бүрдсэн цөлийн бүсийг хамарсан уулархаг нутаг юм. Энэ бүс нутагт янз бүрийн хэлбэр дүрстэй, өнгө өнгийн хадан цохионууд, хясаалаг тогтоц, бэсрэг хад, цавчим хавцлууд элбэг тохиолддог. Зарим хадан цохионууд нь 10 метрээс ч өндөр байдаг.
Бага газрын чулууны бүс нутагт говийн бүс нутгийн ургамал, амьтдын олон төрөл зүйл бий. Жишээлбэл, тэмээн хяруул, янгир, цоохондой, аргаль хонь зэрэг ховор ан амьтад энд амьдардаг. Мөн энэ бүс нутагт археологийн олон дурсгал, хадны зураг, бичээс байдаг нь эртний хүмүүсийн амьдралын талаар ихээхэн мэдээлэл өгдөг.
Бага газрын чулуу нь Монгол орны байгалийн үзэсгэлэнт газруудын нэг бөгөөд жуулчдын сонирхлыг ихээр татдаг. Энэ бүс нутагт явган аялал хийх, зургийн авалт хийх, байгалийн үзэсгэлэнт төрхийг үзэж сонирхоход тохиромжтой. Цаашид Бага газрын чулууг улсын тусгай хамгаалалтад авах, байгаль хамгаалах, аялал жуулчлалыг зохистой хөгжүүлэх шаардлагатай гэж үздэг. |
Их газрын чулуу гэж юу вэ ? | Их газрын чулуу бол Дундговь аймгийн Говь-Угтаал сумын нутагт орших байгалийн үзэсгэлэнт газар юм. Энэ нь Дундговь аймгийн төвөөс баруун зүгт 90 км-т оршдог.
Их газрын чулуу нь харьцангуй бага талбайг хамарсан ч гайхалтай үзэсгэлэнтэй, өвөрмөц хэлбэр дүрстэй хадан цохионуудын цогцолбор юм. Энэ бүс нутагт янз бүрийн хэлбэр дүрс, өнгө өнгийн хадан цохионууд, хясаалаг тогтоц, бэсрэг хад, цавчим хавцлууд элбэг тохиолддог. Зарим хадан цохионууд нь 10 метрээс ч өндөр байдаг.
Их газрын чулууны бүс нутагт говийн бүс нутгийн ургамал, амьтдын олон төрөл зүйл бий. Жишээлбэл, тэмээн хяруул, янгир, цоохондой, аргаль хонь зэрэг ховор ан амьтад энд амьдардаг. Мөн энэ бүс нутагт археологийн олон дурсгал, хадны зураг, бичээс байдаг нь эртний хүмүүсийн амьдралын талаар ихээхэн мэдээлэл өгдөг.
Их газрын чулуу нь Монгол орны байгалийн үзэсгэлэнт газруудын нэг бөгөөд жуулчдын сонирхлыг ихээр татдаг. Энэ бүс нутагт явган аялал хийх, зургийн авалт хийх, байгалийн үзэсгэлэнт төрхийг үзэж сонирхоход тохиромжтой. Цаашид Их газрын чулууг улсын тусгай хамгаалалтад авах, байгаль хамгаалах, аялал жуулчлалыг зохистой хөгжүүлэх шаардлагатай гэж үздэг. |
Банзүкэ гэж юу вэ ? | Банзүкэ бол Японы уламжлалт дуурь юм. Энэ нь 17-р зуунаас эхлэн хөгжиж ирсэн бөгөөд Кабуки театрын гол төрөл болсон байна.
Банзүкэ дуурь нь дараах онцлогуудтай:
1. Хөгжим: Банзүкэ дуурьт самисэн (Япон гурван чавхдаст) хөгжим голлох үүрэгтэй. Самисэн хөгжмийн аянд жүжигчид дуулж, бүжиглэдэг.
2. Түүх: Банзүкэ дууриуд голдуу феодалын үеийн Японы түүх, домог, ардын үлгэрүүдээс сэдэвлэсэн байдаг.
3. Дүр: Банзүкэ дуурьт эрэгтэй, эмэгтэй аль аль дүрийг эрэгтэй жүжигчид бүтээдэг. Эмэгтэй дүрийг бүтээдэг эрэгтэй жүжигчдийг "оннагата" гэж нэрлэдэг.
4. Хувцас, будалт: Жүжигчид уран нарийн чимэглэлтэй кимоно өмсөж, нүүрээ цагаанаар будаж, хиймэл үс зүүдэг нь Банзүкэгийн онцлог юм.
5. Тайзны урлаг: Банзүкэ дуурьт тайзны урлаг чухал үүрэгтэй. Тайзны засал чимэглэл, гэрэлтүүлэг, дэлгэцийн технологи ашиглан үзэгчдэд үйл явдлыг сонирхолтой хүргэхийг зорьдог.
6. Хөдөлгөөн: Банзүкэ дуурьт жүжигчдийн хөдөлгөөн, дохио зангаа маш чухал. Тэд биеийн хэл, нүүрний хувирал, гар хөлийн хөдөлгөөнөөр дүрийн сэтгэл хөдлөлийг илэрхийлдэг.
Банзүкэ бол Японы соёлын биет бус өвийн нэг бөгөөд өнөөг хүртэл Японы уламжлалт урлагийн салшгүй хэсэг хэвээр байна. Энэ нь Японы түүх, ёс заншил, үнэт зүйлсийг тусгадаг учраас Японы соёлыг судлахад чухал ач холбогдолтой юм. |
Флоренц гэж юу вэ ? | Флоренц бол Итали улсын Тоскана мужийн нийслэл хот юм. Энэ нь Арно голын эрэг дээр оршдог бөгөөд Италийн төв хэсэгт байрладаг.
Флоренц нь дараах онцлогуудаараа алдартай:
1. Урлаг, соёл: Флоренцыг Европын урлагийн төв гэж үздэг. Энэ хотод дэлхийд алдартай олон музей, галерей байдаг бөгөөд Микеланжело, Леонардо да Винчи, Боттичелли зэрэг алдарт уран бүтээлчдийн бүтээлүүд энд хадгалагддаг.
2. Архитектур: Флоренцын архитектурын дурсгалууд нь Сэргэн мандалтын үеийн хамгийн шилдэг бүтээлүүдийн тоонд ордог. Жишээлбэл, Санта Мария дель Фьоре сүм, Питти ордон, Понте Веккио гүүр зэрэг нь хотын үзэсгэлэнт төрхийг бүрдүүлдэг.
3. Боловсрол: Флоренц нь боловсролын төв бөгөөд Европын хамгийн эртний их сургуулиудын нэг болох Флоренцын их сургууль энд байдаг.
4. Аялал жуулчлал: Флоренц жил бүр сая сая жуулчдыг татдаг. Хотын түүхэн дурсгалууд, музейнүүд, ресторанууд, дэлгүүрүүд нь жуулчдын сонирхлыг ихэд татдаг.
5. Хоол: Флоренцын хоол нь Тосканы бүс нутгийн уламжлалт хоолны онцлогийг тусгадаг. Шинэхэн орц найрлага, энгийн боловч амттай хоолнууд нь Флоренцын хоолны онцлог юм.
6. Худалдаа: Флоренц нь арьс ширэн эдлэл, алтан эдлэл, ноос, торго зэрэг бүтээгдэхүүнээрээ алдартай. Хотын худалдааны гудамжууд, захууд нь жуулчдын дунд алдартай.
Флоренц бол Италийн түүх, соёлын баялаг өвийг төлөөлдөг хот бөгөөд дэлхийн олон жуулчид энэ хотыг зорин очдог. |
Хонконг гэж юу вэ ? | Хонконг бол БНХАУ-ын тусгай захиргааны бүс юм. Энэ нь Хятадын өмнөд хэсэгт, Өмнөд Хятадын тэнгисийн эрэг дээр оршдог арал, хагас арлаас бүрддэг.
Хонконгийн онцлог шинж чанарууд:
1. Газар зүйн байршил: Хонконг нь Хятадын эх газраас далайгаар тусгаарлагдсан байдаг. Энэ нь стратегийн чухал байршил бөгөөд худалдаа, тээврийн зангилаа болгодог.
2. Засаглал: Хонконг нь "Нэг улс, хоёр систем" бодлогын дагуу Хятадаас тусдаа, өөртөө засах эрхтэй. Хонконгийн дотоод хэрэг, эдийн засаг, хууль эрх зүйн тогтолцоо нь Хятадаас ялгаатай.
3. Эдийн засаг: Хонконг бол дэлхийн томоохон санхүүгийн төв бөгөөд чөлөөт зах зээлийн эдийн засагтай. Энэ нь бизнес эрхлэхэд таатай орчноороо алдартай.
4. Соёл: Хонконгийн соёл нь Хятадын уламжлалт соёл, Баруун соёлын нөлөөллийг хослуулсан онцлогтой. Хятад хэл, Англи хэл хоёулаа албан ёсны хэл болдог.
5. Аялал жуулчлал: Хонконг нь дэлхийн хамгийн их жуулчин хүлээн авдаг хотуудын нэг юм. Викториа оргил, Диснейлэнд, Темпа уул, алдартай захууд нь жуулчдын сонирхлыг татдаг.
6. Хүн ам: Хонконг нь хүн амын нягтрал өндөртэй хот бөгөөд ихэнх хүн ам нь Хятад үндэстэн юм. Гэхдээ олон үндэстний хүмүүс энд амьдардаг.
7. Дэд бүтэц: Хонконг нь сайн хөгжсөн дэд бүтэцтэй, олон улсын нисэх буудал, боомттой. Нийтийн тээврийн систем нь хөгжингүй, хүртээмжтэй.
Хонконг бол дэлхийн эдийн засаг, санхүүгийн салбарт чухал үүрэг гүйцэтгэдэг, олон соёлын уулзвар болсон хот юм. |
Лосолын Бямбажаргал гэж юу вэ ? | Лосолын Бямбажаргал бол Монголын алдарт дуучин юм. Тэрээр 1964 оны 11 сарын 7-нд Говь-Алтай аймагт төрсөн.
Лосолын Бямбажаргалын намтар, уран бүтээлийн замнал:
1. Боловсрол: Л.Бямбажаргал нь Халиун сумын дунд сургуульд сурч байгаад 1980 онд Улаанбаатар хотод ирж алдарт "Хөгжим Бүжгийн Дунд Сургууль"-д элсэн орж, 1986 онд төгссөн.
2. Уран бүтээл: Тэрээр 1989 оноос хойш "Харанга", "Мөрөн", "Баян Монгол" зэрэг алдартай хамтлагуудад дуучнаар ажиллаж байсан. Мөн бие даасан уран бүтээл туурвиж, олон цомог гаргасан.
3. Алдар цол: Л.Бямбажаргал нь 1998 онд Монгол Улсын Гавьяат Жүжигчин цол хүртсэн.
4. Нас барсан: Харамсалтай нь Л.Бямбажаргал 2000 онд нас барсан.
Лосолын Бямбажаргал нь Монголын рок попын ертөнцөд өөрийн гэсэн өвөрмөц хоолой, хэв маягаараа олонд танигдсан билээ. Түүний уран бүтээлүүд одоо ч сонсогчдын хүртээл болсоор байна. |
Микелоццо ди Бартоломмео гэж юу вэ ? | Микелоццо ди Бартоломмео (1396-1472) бол Италийн Сэргэн мандлын үеийн алдарт уран барималч, архитектор юм. Тэрээр Флоренцийн гаралтай бөгөөд Донателло, Брунилески нарын шавь байсан.
Микелоццогийн гол бүтээлүүд ба амжилтууд:
1. Уран баримал: Микелоццо нь хөшөө дурсгал, хөшөө, медаль зэрэг олон төрлийн уран баримал бүтээсэн. Түүний хамгийн алдартай бүтээлүүдийн нэг бол Падуагийн Сант Антонио сүмийн гадна талын хөшөө юм.
2. Архитектур: Тэрээр Флоренцийн Дуомо сүмийн гадна фасадыг загварчилж, угсралтын ажлыг удирдан явуулсан. Мөн Фирензегийн Кафедрал сүмийн дотор талын чимэглэлийг хийсэн.
3. Медаль: Микелоццо анхны медаль урлаачдын нэг бөгөөд түүний бүтээсэн медалиуд нь Сэргэн мандлын үеийн медаль урлалын хөгжилд чухал үүрэг гүйцэтгэсэн.
4. Шавь нар: Микелоццо нь Верроккьо зэрэг алдартай уран бүтээлчдийн багш байсан.
Микелоццо ди Бартоломмео нь Сэргэн мандлын үеийн урлагт өөрийн гэсэн өвөрмөц хувь нэмрийг оруулсан бөгөөд түүний бүтээлүүд нь классик хэв маягийг шингээсэн, нарийн төвөгтэй дүрслэлээрээ онцлог юм. |
Словак хэл гэж юу вэ ? | Словак хэл нь Славян хэлний бүлэгт багтдаг, Словак улсын албан ёсны хэл юм. Энэ нь Чех хэлтэй маш ойролцоо бөгөөд хоёр хэлээр ярьдаг хүмүүс бие биенийгээ ойлгоход хялбар байдаг.
Словак хэлний онцлогууд:
1. Авиа зүй: Словак хэлэнд богино болон урт эгшиг байдаг бөгөөд үгийн эхэнд дифтонг байж болно. Мөн хатуу болон зөөлөн гийгүүлэгч байдаг.
2. Өгүүлбэр зүй: Словак хэл нь SOV (subject-object-verb) буюу өгүүлэгч-тусагдахуун-үйл үг гэсэн өгүүлбэрийн бүтэцтэй.
3. Үг зүй: Словак хэлэнд жинхэнэ нэр, тэмдэг нэр, тооны нэр, төлөөний үг, үйл үг, холбоо үг, угтвар үг, сул үг зэрэг үгсийн аймаг байдаг.
4. Бичиг: Словак хэлийг латин цагаан толгойн үсгээр бичдэг бөгөөд зарим нэмэлт тэмдэгтүүд ашигладаг.
5. Хэрэглээ: Словак хэлээр Словак улсаас гадна Чех, Унгар, Румын, Серби, Украин зэрэг улсуудад ярьдаг.
Словак хэл нь Европын холбооны албан ёсны 24 хэлний нэг бөгөөд ЮНЕСКО-гоос гаргасан хэлний мөхөлд орохооргүй, тогтвортой хэлэнд багтдаг. |
Плутарх гэж юу вэ ? | Плутарх (46-127 он орчим) бол Ромын эзэнт гүрний үеийн грекийн алдарт зохиолч, гүн ухаантан, ёс зүйч юм. Тэрээр Беотийн Херонеи хотод төрсөн бөгөөд Афин хотод очиж философи, урнаар ярих урлаг, математик, байгалийн ухааныг судалж байжээ.
Плутархын гол бүтээлүүд ба амжилтууд:
1. "Харьцуулсан намтар" (Parallel Lives): Плутархын хамгийн алдартай бүтээл бөгөөд эртний Грек, Ромын алдартнуудын намтрыг хослуулан бичсэн 23 хос намтраас бүрддэг. Энэ бүтээл нь түүхэн баримт, ёс суртахууны сургамжаар баялаг бөгөөд хожмын үеийн зохиолчдод ихээхэн нөлөө үзүүлсэн.
2. "Ёс суртахууны зохиолууд" (Moralia): Плутархын бичсэн 60 гаруй эссе, илтгэл, захидлын цуглуулга бөгөөд ёс суртахуун, улс төр, шашин, утга зохиолын сэдвүүдийг хамардаг.
3. Боловсрол: Плутарх нь Делфийн ариун газарт номлогч болж, залуучуудад хичээл заадаг байв. Тэрээр боловсролын чухал ач холбогдлыг онцолж, сайн боловсрол нь хүнийг ёс суртахуунтай болгодог гэж үздэг байв.
4. Нөлөө: Плутархын бүтээлүүд нь дундад зууны үеэс эхлэн Европын уран зохиол, соёлд асар их нөлөө үзүүлсэн. Жишээлбэл, Шекспир, Руссо, Монтень нар түүний бүтээлүүдээс санаа авч байсан.
Плутарх бол эртний ертөнцийн талаарх мэдлэгийг хадгалж үлдээсэн, ёс суртахууны үнэт зүйлсийг түгээн дэлгэрүүлсэн онцгой хувь хүн юм. Түүний бүтээлүүд өнөөг хүртэл уншигдаж, судлагдсаар байна. |
Альфонсо I гэж юу вэ ? | Альфонсо I (1073/1077-1109) нь Арагоны хаан байсан бөгөөд 1104 оноос эхлэн Наварре улсыг удирдаж байжээ. Тэрээр Арагоны хаан Санчо Рамирес болон түүний анхны эхнэр Уррака нарын хүү юм.
Альфонсо I-ийн хаанчлалын үед Арагон улс хүчирхэгжиж, Испанийн хойд хэсэгт томоохон нөлөө бүхий улс болсон байна. Түүний гол амжилтууд:
1. Цэргийн ялалтууд: Альфонсо I нь мусульманчуудын эсрэг тэмцэж, Арагоны нутаг дэвсгэрийг тэлэхэд чухал үүрэг гүйцэтгэсэн. Тэрээр 1096 онд Валенсиагийн эмиратыг ялж, 1118 онд Уэскагийн таифаг эзэлсэн байна.
2. Наваррегийн нэгдэл: 1104 онд Наварре улсын хаан Педро I нас барсны дараа Альфонсо I түүнийг залгамжлан, Арагон, Наварре хоёр улсыг нэгтгэсэн.
3. Шашны бодлого: Альфонсо I нь Католик шашныг дэмжиж, мусульманчуудын эсрэг тэмцэлд идэвхтэй оролцож байв. Тэрээр Пап IV Пасхалтай холбоотой байсан бөгөөд Иберийн хойгийг мусульманчуудаас чөлөөлөх зорилготой байжээ.
4. Соёлын хөгжил: Альфонсо I-ийн үед Арагонд урлаг, архитектур хөгжиж, Сан Хуан де ла Пенья хийд зэрэг алдартай барилгууд баригджээ.
Альфонсо I нь Арагоны түүхэнд чухал байр суурь эзэлдэг бөгөөд түүний үед Арагон улс хүчирхэгжиж, Испанийн хойд хэсэгт томоохон нөлөө бүхий улс болсон байна. Тэрээр 1109 онд нас барсан бөгөөд түүний дүү Альфонсо Херникале түүнийг залгамжилжээ. |
Мозамбикийн хоолой гэж юу вэ ? | Мозамбикийн хоолой нь Африкийн зүүн өмнөд хэсэгт оршдог далайн хоолой юм. Энэ нь Мозамбик, Мадагаскар улсуудын хооронд байрладаг бөгөөд ойролцоогоор 1,600 км урттай.
Мозамбикийн хоолойн онцлог шинж чанарууд:
1. Байршил: Мозамбикийн хоолой нь Африкийн эх газраас Мадагаскарыг тусгаарладаг. Баруун талаараа Мозамбикийн эрэг, зүүн талаараа Мадагаскарын эрэгтэй хиллэдэг.
2. Газарзүйн хэмжээс: Хоолойн өргөн нь 400-800 км хооронд хэлбэлздэг. Хамгийн нарийн хэсэг нь Европын Ормузын хоолойтой ойролцоо юм.
3. Арлууд: Мозамбикийн хоолойд олон жижиг арлууд байдаг. Хамгийн том нь Европын ЮНЕСКО-гийн дэлхийн өвд бүртгэгдсэн Иль-де-Мозамбик юм.
4. Далайн амьдрал: Мозамбикийн хоолой нь янз бүрийн далайн амьтдаар баялаг. Энд халим, далайн яст мэлхий, аварга загас зэрэг амьтад амьдардаг.
5. Эдийн засгийн ач холбогдол: Мозамбикийн хоолой нь чухал усан зам бөгөөд Европ, Ази, Африк тивүүдийг холбодог. Мөн энэ бүс нутагт загас агнуур, аялал жуулчлал хөгжсөн байдаг.
Мозамбикийн хоолой нь Африкийн зүүн өмнөд хэсгийн экологи, эдийн засагт чухал үүрэг гүйцэтгэдэг онцгой газар юм. |
Чагос олтриг гэж юу вэ ? | Чагос олтриг нь Энэтхэгийн далайд орших олтриг юм. Энэ нь Мальдиваас өмнө зүгт 1,600 км-ийн зайд байрладаг. Чагос олтриг нь долоон шүрэн арал болон түүнийг тойрсон 60 гаруй жижиг арлаас бүрддэг.
Чагос олтригийн түүх ба статус:
1. Колоничлол: Чагос олтригийг 18-р зуунд Францын колоничлогчид нээсэн. Дараа нь 1814 онд Английн мэдэлд шилжсэн бөгөөд Маврики арал дахь Английн колонийн захиргаанд харьяалагдаж байв.
2. Маврикиас салгах: 1965 онд Их Британи Маврикийг тусгаар тогтнохын өмнө Чагос олтригийг Маврикиас салгаж, өөрийн эзэмшил болгосон.
3. Оршин суугчдыг нүүлгэн шилжүүлэх: 1967-1971 онд Их Британи Чагос олтригийн бүх оршин суугчдыг Маврики руу нүүлгэн шилжүүлсэн. Энэ нь маргаантай сэдэв болсон бөгөөд оршин суугчид нөхөн олговор нэхэмжилсээр байна.
4. Америкийн цэргийн бааз: 1971 онд АНУ-тай байгуулсан гэрээний дагуу Чагос олтригт АНУ-ын цэргийн бааз байгуулагдсан. Диего Гарсиа арал дээрх энэхүү бааз нь Ойрхи Дорнод, Африкт АНУ-ын стратегийн ашиг сонирхлыг хангахад чухал үүрэг гүйцэтгэдэг.
5. Одоогийн статус: Чагос олтриг нь одоогоор Их Британийн Энэтхэгийн далай дахь нутаг дэвсгэр хэвээр байна. Гэхдээ Маврики улс Чагос олтригийг өөрийн нутаг дэвсгэр гэж үздэг бөгөөд энэ асуудлаар НҮБ-д хандсан байдаг.
Чагос олтриг нь геополитикийн хувьд стратегийн ач холбогдолтой бөгөөд оршин суугчдын эрхийг хөндсөн маргаантай түүхтэй. |
Хөгжмийн зэмсэг гэж юу вэ ? | Хөгжмийн зэмсэг гэдэг нь дууны өнгө, хэмнэл, аяыг гаргахад зориулагдсан зүйлийг хэлнэ. Хөгжмийн зэмсгүүдийг түүхэн хөгжил, бүтэц, зохион байгуулалтаас хамааран ангилдаг. Үндсэн ангилал нь:
1. Чавхдаст хөгжим: Уян хатан мембраныг чичиргэж дуугарах хөгжмийн зэмсэг. Жишээ нь: Төгөлдөр хуур, босоо ятга, морин хуур гэх мэт.
2. Цохивор хөгжим: Цохих, тогших замаар дуу гаргадаг хөгжмийн зэмсэг. Жишээ нь: Бөмбөр, хэнгэрэг, маракас гэх мэт.
3. Үлээвэр хөгжим: Агаарыг үлээж дуу гаргадаг хөгжмийн зэмсэг. Жишээ нь: Лимбэ, бишгүүр, бүрээ гэх мэт.
4. Цахилгаан хөгжим: Цахилгаан дохиог ашиглан дуу гаргадаг орчин үеийн хөгжмийн зэмсэг. Жишээ нь: Цахилгаан гитар, синтезатор гэх мэт.
Хөгжмийн зэмсгүүд нь соёл иргэншил бүрд өвөрмөц хэлбэрээр хөгжиж ирсэн. Монголчуудын хувьд морин хуур, их хуур, лимбэ зэрэг уламжлалт хөгжмийн зэмсгүүдээрээ алдартай. Харин баруунд төгөлдөр хуур, хийл, виолончель зэрэг хөгжмийн зэмсгүүд түгээмэл хэрэглэгддэг.
Хөгжмийн зэмсэг нь хүний сэтгэл хөдлөл, соёлын илэрхийлэл болохын зэрэгцээ нийгмийн харилцаа, ёслол, зан үйлд чухал үүрэг гүйцэтгэдэг. |
Даниэл Дефо гэж юу вэ ? | Даниэл Дефо (1660-1731) бол Английн алдарт зохиолч, сэтгүүлч юм. Түүний "Робинзон Крузо" роман нь дэлхийн уран зохиолын классик бүтээл болсон билээ.
Дефо багадаа худалдаачин болохыг хүссэн ч амжилтад хүрээгүй. Харин сэтгүүлчийн карьераа эхлүүлж, улс төрийн болон нийгмийн асуудлаар бичдэг байв. Тэрээр 500 гаруй ном, нийтлэл бичсэн гэж үздэг.
Түүний хамгийн алдартай бүтээл бол 1719 онд хэвлэгдсэн "Робинзон Крузо" юм. Энэ роман нь ганцаардмал арал дээр хаягдсан хүний тухай өгүүлдэг бөгөөд амьд үлдэх тэмцэл, хүний сэтгэл зүйн гүн ухааныг харуулдаг. Энэ нь анхны Англи романуудын нэг гэж тооцогддог.
Дефо мөн адал явдалт зохиол, аймшгийн өгүүллэг, улс төрийн сэтгүүл зүй зэрэг олон төрлийн бүтээл туурвисан. Тэрээр насан туршдаа идэвхтэй бичиж, 70 гаруй настайдаа ч шинэ бүтээлүүдээ туурвисаар байв.
Даниэл Дефо бол Английн уран зохиолын түүхэнд гарамгай байр суурь эзэлдэг бөгөөд түүний бүтээлүүд өнөөг хүртэл уншигчдын хүртээл болсоор байна. Ялангуяа "Робинзон Крузо" нь дэлхий даяар алдартай, олон хэлнээ орчуулагдан хэвлэгджээ. |
Орландо Мэжик гэж юу вэ ? | Орландо Мэжик бол Америкийн Үндэсний Сагсан бөмбөгийн холбоо (NBA)-ны Флорида мужийн Орландо хотын мэргэжлийн сагсан бөмбөгийн баг юм. Тэд 1989 онд NBA-д нэгдэн орсон бөгөөд өнөөг хүртэл Зүүн бүсийн Атлантын дивизонд өрсөлддөг.
Орландо Мэжик нь өөрсдийн талбай болох Amway Center-т тоглодог. Тэдний өмсдөг өнгө нь цэнхэр, цагаан, мөнгөлөг, хар өнгөтэй байдаг.
Багийн түүхэн дэх хамгийн амжилттай жилүүд нь 1990-ээд оны дунд үе байсан бөгөөд Шакил О'Нил, Пенни Хардуэй нарын удирдлаган дор 1995 болон 1996 онуудад NBA-гийн аваргын төлөөх тоглолтод шалгарч байв. Гэвч тэд эцсийн ялалтыг авч чадаагүй юм.
2000-аад оноос хойш Дуайт Ховард тэргүүтэй залуу тамирчид багийн амжилтыг ахиулж, 2009 онд дахин NBA-гийн финалд шалгарсан ч Лос Анжелес Лэйкерст ялагдсан.
Одоогоор Никола Вучевич, Маркелл Фулц, Коул Энтони зэрэг залуу авьяастнуудаар багаа бүрдүүлсэн Орландо Мэжик нь ирээдүйд өндөр амжилт гаргана гэсэн найдвар тавьж байна. |
Километр гэж юу вэ ? | Километр нь метрийн системийн уртын хэмжих нэгж юм. Нэг километр нь 1000 метртэй тэнцүү. Жишээлбэл:
1 км = 1000 м
= 1,000,000 мм
= 0.621371 миль (ойролцоогоор)
Километрийг ихэвчлэн газарзүйн зай, замын урт, том барилга байгууламжийн хэмжээг илэрхийлэхэд ашигладаг. Жишээ нь, Улаанбаатар хотоос Хөвсгөл аймаг хүртэлх зай ойролцоогоор 700 км, Эрх чөлөөний хөшөөний өндөр 93 метр гэх мэт.
Метрийн системийн бусад нэгжүүдтэй харьцуулахад:
- 1 миллиметр (мм) = 0.001 метр
- 1 сантиметр (см) = 0.01 метр
- 1 дециметр (дм) = 0.1 метр
- 1 метр (м)
- 1 километр (км) = 1000 метр
Иймд километр нь метрийн системийн хамгийн том нэгж бөгөөд урт зайд хэмжилт хийхэд хялбар, практик нэгж юм. |
Хелен Келлер гэж юу вэ ? | Хелен Адамс Келлер (1880-1968) бол АНУ-ын алдартай зохиолч, багш, нийгмийн идэвхтэн байсан юм. Тэрээр 19 сартайдаа хүнд өвчний улмаас хараа, сонсгол, хэл ярианы чадвараа алдсан хэдий ч бэрхшээлээ даван туулж, дэлхийд нэр хүндтэй хүн болсон билээ.
Хелен Келлер Брайлын шрифтээр ном унших, дохионы хэлээр харилцах чадварыг эзэмшсэн анхны сохор, дүлий хүн болсон юм. Тэрээр Радклифф коллежийг бакалаврын зэрэгтэй төгссөн анхны сохор, дүлий хүн болсон.
Түүний амьдралын туршлага "The Miracle Worker" жүжиг, киноны гол сэдэв болсон бөгөөд олон ном, нийтлэл бичиж, дэлхий даяар лекц уншиж, тахир дутуугийн эрхийг хамгаалах үйлсэд идэвхтэй оролцож байв.
Хелен Келлер нь хөгжлийн бэрхшээлтэй хүмүүст урам зориг өгч, тэдний дуу хоолойг илэрхийлэгч болсон юм. Түүний амьдрал, үйл хэрэг нь хүн бүрт саад бэрхшээлийг даван туулах, нийгэмд эерэг өөрчлөлт авчрах боломжтойг харуулсан билээ. Иймд түүнийг дэлхий нийтээр хүндэтгэн дурсдаг. |
Жакарта гэж юу вэ ? | Жакарта бол Индонез улсын нийслэл хот юм. Энэ нь Ява арлын баруун хойд эрэгт оршдог бөгөөд 10 сая гаруй хүн амтай, Зүүн Өмнөд Азийн хамгийн том хотуудын нэг юм.
Жакарта нь Индонезийн эдийн засаг, улс төр, соёлын төв бөгөөд олон улсын компаниуд, элчин сайдын яамд, их сургуулиуд энд төвлөрдөг. Мөн Жакарта нь дэлхийн хамгийн их хүн амтай арлуудын нэг болох Ява арал дээр байрладаг.
Жакартагийн түүх нь 4-р зуунаас эхтэй бөгөөд янз бүрийн нэрээр нэрлэгдэж байсан. Тухайлбал, Сунда Келапа, Жаякарта, Батавиа гэх мэт. 1527 онд мусульман шашинтнууд хотыг эзэлж, Жакарта гэж нэрлэсэн байна.
Одоогийн Жакарта хот нь 20-р зууны эхээр Голландын колоничлолын үед Баруун Явын захиргааны төв болж байсан бол 1945 онд Индонез тусгаар тогтносныхоо дараа нийслэл хот болсон юм.
Жакарта нь орчин үеийн өндөр барилга, худалдааны төвүүд, ресторануудаас эхлээд эртний сүм хийд, музей хүртэлх олон төрлийн дурсгалт газруудтай. Гэхдээ хурдацтай хөгжиж буй хотын асуудлууд болох түгжрэл, агаарын бохирдол, ядуурал зэрэг нь ч бас бий. |
Карачи гэж юу вэ ? | Карачи бол Пакистан улсын Синд мужид байрладаг хамгийн том хот юм. Энэ нь Арабын тэнгисийн эрэг дээр оршдог бөгөөд Пакистаны эдийн засгийн төв хот юм.
Карачи нь 14.9 сая хүн амтай бөгөөд дэлхийн хамгийн олон хүн амтай хотуудын нэг юм. Хотыг "Гэрлийн хот", "Аз жаргалтай хот" гэж нэрлэдэг.
Карачи нь Пакистаны ихэнх үйлдвэрлэл, худалдааны төв бөгөөд далайн боомт нь улсын импортын 90%-ийг дангаараа хариуцдаг. Мөн Карачи нь банк санхүү, даатгал, үл хөдлөх хөрөнгийн салбарын төв юм.
Карачи хотод олон үндэстэн ястан амьдардаг бөгөөд үндэсний цөөнх, шашны бүлгүүдийн хувьд маш олон янз байдаг. Гэхдээ энэ нь заримдаа мөргөлдөөн, зөрчилдөөнд хүргэдэг.
Карачи нь дэлхийн хамгийн том хотуудын нэг учраас түгжрэл, агаарын бохирдол, дэд бүтцийн асуудал зэрэг сорилтуудтай тулгардаг. Гэсэн хэдий ч Карачи нь Пакистаны эдийн засаг, соёл, боловсролын хөгжилд чухал үүрэг гүйцэтгэсээр байна. |
Киото гэж юу вэ ? | Киото бол Япон улсын Хоншу арал дээрх Киото аймагт байрладаг хот юм. Энэ нь 794 оноос 1868 он хүртэл Японы нийслэл байсан бөгөөд одоо ч гэсэн Японы соёл, уламжлалын төв хэвээр байна.
Киото нь Буддын шашны олон сүм хийд, Шинто шүтлэгийн ариун газрууд, цайны ёслолын танхим, цэцэрлэгт хүрээлэнгүүдээрээ алдартай. Эдгээр дурсгалт газрууд нь Японы түүх, соёлыг илэрхийлдэг бөгөөд жил бүр сая сая жуулчдыг татдаг.
Киотогийн зарим алдартай газруудад:
1. Фушими Инари - Мянган хаалганы сүм
2. Киёмизү-дэра - Уулан дээрх модон сүм
3. Кинкакүжи - Алтан асрын сүм
4. Нижо цайз - Токугава шогуны ордон
5. Арасияма - Бамбукын ой
Киото нь мөн уламжлалт урлаг, гар урлалаараа алдартай. Жишээлбэл, кимоно, ваар, лак эдлэл, мод сийлбэр зэрэг олон төрлийн уламжлалт бүтээгдэхүүн энд үйлдвэрлэгддэг.
Киото хот нь Осака, Нара, Кобе зэрэг бусад томоохон хотуудтай ойр байдаг тул аялал жуулчлалын гол цэг болдог. Мөн Киотогийн их сургууль нь Японы хамгийн нэр хүндтэй их сургуулиудын нэг юм.
Тиймээс Киото бол Японы түүх, соёл, уламжлалыг мэдрэх, сурах хамгийн тохиромжтой газар юм. |
Мекка гэж юу вэ ? | Мекка бол Саудын Арабын баруун хэсэгт орших хот бөгөөд Исламын шашны хамгийн ариун газар юм. Энэ нь Мединагийн дараа Исламын хоёр дахь ариун газар бөгөөд жил бүр сая сая мусульманчууд хаж мөргөл үйлдэхээр ирдэг.
Меккагийн төвд Кааба буюу Куббат Аллах байдаг нь Исламын хамгийн ариун дурсгалт газар юм. Энэ нь дөрвөлжин хэлбэртэй, хар даавуугаар бүрсэн барилга бөгөөд мусульманчууд өдөрт таван удаа залбирал үйлдэхдээ энэ зүг рүү хандаж залбирдаг.
Меккад байрлах Масжид ал-Харам сүм нь дэлхийн хамгийн том сүм бөгөөд Каабаг тойрон байрладаг. Энэ сүмд жил бүр хэдэн сая хүн цугларч, хаж мөргөл үйлддэг.
Исламын уламжлалаар Мекка хотыг анх Адам, Ева нар байгуулсан гэж үздэг бөгөөд Абрахам, Исмаил нар Каабаг барьсан гэж үздэг. Мөн Мухаммед пайгамбар Меккад Исламын шашныг тунхагласан байдаг.
Мекка руу зөвхөн мусульманчууд л нэвтрэх эрхтэй бөгөөд хаж мөргөлд оролцохын тулд тусгай виз авах шаардлагатай. Харин Медина хот руу мусульман бус хүмүүс нэвтрэх боломжтой.
Мекка нь Исламын шашны төв бөгөөд мусульманчуудын хувьд хамгийн ариун дагшин газар юм. Иймд энэ хотод очиж, хаж мөргөл үйлдэх нь мусульман хүн бүрийн хүсэл мөрөөдөл байдаг. |
Мельбурн гэж юу вэ ? | Мельбурн бол Австрали улсын Викториа мужийн нийслэл хот юм. Энэ нь Австралийн хоёр дахь том хот бөгөөд соёл, спорт, боловсрол, бизнесийн төв юм.
Мельбурн нь 1835 онд Их Британийн колони болж байгуулагдсан бөгөөд Викториа мужийн баруун хойд хэсэгт Порт Филиппийн булангийн эрэг дээр оршдог. Хотын төв хэсэг нь Ярра голын адаг хэсэгт байрладаг.
Мельбурн нь дэлхийн хамгийн амьдрахад таатай хотуудын нэг гэгддэг. Энэ нь сайн чанарын боловсрол, эрүүл мэндийн үйлчилгээ, тээврийн систем, ногоон байгууламжуудаараа алдартай. Мөн олон музей, галерей, театр, концертын танхимууд байдаг.
Мельбурн нь спортын томоохон төв бөгөөд жил бүр Australian Open теннисний тэмцээн, Melbourne Cup морины уралдаан зэрэг олон арга хэмжээг зохион байгуулдаг. Мөн Австралийн хөлбөмбөгийн багуудын төв бөгөөд олон стадионууд байдаг.
Мельбурн нь кофены соёлоороо алдартай бөгөөд олон кафе, ресторанууд байдаг. Мөн дэлхийн өнцөг булан бүрээс ирсэн цагаачдын соёлын нөлөөгөөр олон янзын хоол, зоогийн газрууд байдаг.
Мельбурн нь Австралийн эдийн засгийн хөдөлгүүр бөгөөд санхүү, технологи, үйлдвэрлэл, боловсрол, эрүүл мэндийн салбарууд хүчтэй хөгжсөн. Мөн Австралийн олон том компаниудын төв байр нь Мельбурнд байдаг.
Нийтдээ Мельбурн бол Австралийн хамгийн сонирхолтой, амьдрахад таатай хотуудын нэг бөгөөд жил бүр олон жуулчид зочилдог. |
Мехико гэж юу вэ ? | Мехико бол Мексикийн нийслэл хот бөгөөд улсынхаа эдийн засаг, улс төр, соёлын төв юм. Энэ нь Мексик улсын төвд, Мексикийн хөндийд далайн түвшнээс дээш 2,240 метрийн өндөрт оршдог.
Мехико нь Теночтитлан хэмээх нэртэй Азтек индианчуудын нийслэл хот байсан бөгөөд 1325 онд байгуулагдсан. 1521 онд Испанийн конкистадорууд хотыг эзлэн авч, устгаад шинээр хот байгуулсан нь одоогийн Мехико хот юм.
Мехико нь Латин Америкийн хамгийн том хот бөгөөд 21.8 сая хүн амтай. Энэ нь дэлхийн хамгийн их хүн амтай 10 хотын нэг юм. Хот нь 1,485 км² талбайтай бөгөөд Мексикийн холбооны тойрогт хамаардаг.
Мехико нь Мексикийн эдийн засгийн төв бөгөөд улсын ДНБ-ий 20 гаруй хувийг бүрдүүлдэг. Олон үндэстний корпорацуудын төв оффисууд энд байрладаг. Мөн Мексикийн Засгийн газрын төв байгууллагууд бүгд Мехикод байдаг.
Мехико нь баян түүх, соёлын өвтэй. Хотын төв хэсэгт байрлах Zócalo талбай нь хотын төв талбай бөгөөд эргэн тойрон нь Метрополитан собор, Үндэсний ордон, Телефора зэрэг түүхэн дурсгалт барилгууд байдаг. Мөн Chapultepec цэцэрлэгт хүрээлэн, Xochimilco усан суваг, Teotihuacan балгас зэрэг олон аялал жуулчлалын газрууд байдаг.
Гэсэн хэдий ч Мехико нь агаарын бохирдол, замын түгжрэл, гэмт хэрэг зэрэг асуудлуудтай тулгардаг. Гэхдээ сүүлийн жилүүдэд хотын удирдлагууд эдгээр асуудлуудыг шийдвэрлэхийн тулд олон арга хэмжээ авч байна. |
Номын сан гэж юу вэ ? | Номын сан гэдэг нь ном, сонин, сэтгүүл, CD зэрэг мэдээлэл агуулсан зүйлсийг цуглуулж, хадгалан олон нийтэд уншуулж, үзүүлж, сонсуулах үйлчилгээ үзүүлдэг байгууллага юм. Номын сангийн гол зорилго нь мэдлэг, мэдээллийг хадгалах, түгээх явдал юм.
Номын сангууд нь ихэвчлэн дараах үйлчилгээг үзүүлдэг:
1. Уншигчдад ном, материалыг түр хугацаагаар олгох (номын сангийн карттай)
2. Судалгаа, лавлагааны үйлчилгээ үзүүлэх
3. Номын сангийн материалуудыг каталогжуулах, ангилах
4. Шинэ ном, материал худалдан авах
5. Соёл, боловсролын арга хэмжээ зохион байгуулах
Номын сангууд нь янз бүрийн хэлбэртэй байдаг:
1. Олон нийтийн номын сан: Хүн бүрт нээлттэй, татварын мөнгөөр санхүүждэг.
2. Их сургуулийн номын сан: Их сургуулийн оюутнууд, багш нарт зориулсан.
3. Судалгааны номын сан: Тодорхой салбарын судалгаанд зориулсан.
4. Хувийн номын сан: Хувь хүмүүс, байгууллагуудын эзэмшлийн номын сан.
Орчин үед номын сангууд дижитал шилжилтийг хийж, цахим номын сан, онлайн мэдээллийн сангуудыг бий болгож байна. Ингэснээр уншигчид хаанаас ч, хэзээ ч мэдээлэл авах боломжтой болж байна.
Номын сан нь нийгэмд маш чухал үүрэг гүйцэтгэдэг. Энэ нь боловсрол, судалгаа, мэдлэгийг дэмжих, ардчиллыг бэхжүүлэх, нийгмийн тэгш байдлыг хангахад тусалдаг. Иймд номын сангуудыг хөгжүүлэх, дэмжих нь чухал юм. |
Мумбай гэж юу вэ ? | Мумбай бол Энэтхэгийн хамгийн том хот бөгөөд Махараштра мужийн нийслэл юм. Энэ нь Энэтхэгийн баруун эрэгт, Арабын тэнгисийн эрэг дээр оршдог.
Мумбай нь Энэтхэгийн эдийн засаг, санхүүгийн төв бөгөөд тус улсын ДНБ-ий 5%-ийг бүрдүүлдэг. Энэтхэгийн кино үйлдвэрлэлийн төв Болливуд мөн энд байрладаг. Мумбай нь дэлхийн хамгийн том санхүүгийн төвүүдийн нэг бөгөөд олон үндэстний корпорацуудын төв оффисууд энд байрладаг.
Мумбай нь 20.5 сая хүн амтай бөгөөд Энэтхэгийн хамгийн их хүн амтай хот юм. Энэ нь дэлхийн хамгийн их хүн амтай 10 хотын нэг юм. Хотын хүн амын ихэнх нь залуучууд бөгөөд дундаж нас нь 25 байдаг.
Мумбай нь Энэтхэгийн хамгийн их хөл хөдөлгөөнтэй хот бөгөөд замын түгжрэл, агаарын бохирдол зэрэг асуудлуудтай тулгардаг. Гэсэн хэдий ч хотын захиргаа эдгээр асуудлуудыг шийдвэрлэхийн тулд олон арга хэмжээ авч байна.
Мумбай нь түүхэн дурсгалт газруудаараа алдартай. Жишээлбэл, Gateway of India хаалга, Chhatrapati Shivaji Terminus галт тэрэгний буудал, Haji Ali Dargah сүм зэрэг нь хотын алдартай газрууд юм. Мөн Marine Drive эрэг, Juhu Beach наран шарлагын газар зэрэг нь амралт, аялал жуулчлалын гол цэгүүд юм.
Мумбай нь Энэтхэгийн эдийн засаг, соёлын хөгжилд чухал үүрэг гүйцэтгэдэг. Энэ нь Энэтхэгийн хөгжлийн түүчээ хот хэвээр байна. |
Тайх гэж юу вэ ? | Тайх гэдэг нь Монголын эзэнт гүрний үед хааны ургийн ноёдын зүүдэг байсан цол юм. Энэ нь "тэнгэр" гэсэн утгатай үг бөгөөд хааны ургийнхныг тэнгэртэй холбож буйг илэрхийлдэг байв.
Тайх цолыг анх Их Монгол Улсын үед Чингис хааны дүү нарын удмынханд олгож эхэлсэн. Юань гүрний үед Алтан ургийн угсааныханд олгодог байсан бол XV-XVII зууны үед зөвхөн Боржигин овгийнхонд олгож байв.
Тайх цолтон нь тухайн үеийн нийгэмд өндөр байр суурьтай, эрх мэдэл, нөлөө бүхий хүмүүс байв. Тэд ихэвчлэн цэргийн жанжин, түшмэл, захирагчийн албыг хашиж, улс орны чухал шийдвэр гаргахад оролцдог байв.
Зарим алдартай тайхууд:
1. Боорчи - Чингис хааны итгэлт баатар, жанжин
2. Мухулай - Чингис хааны итгэлт баатар, жанжин
3. Тачар - Өгэдэй хааны хүү
4. Хубилай - Хубилай хааны ах
5. Аригбөх - Хубилай хааны дүү
Тайх цол нь Монголын язгууртны дээд цолуудын нэг бөгөөд Монголын түүхэнд чухал үүрэг гүйцэтгэсэн. Энэ цол нь Монголын эзэнт гүрний үеэс эхлэн XVIII зуун хүртэл хэрэглэгдэж байсан юм. |
Найроби гэж юу вэ ? | Найроби бол Кени улсын нийслэл хот бөгөөд Африкийн зүүн хэсэгт орших Найроби голын эрэг дээр байрладаг. Энэ нь Кенийн хамгийн том хот бөгөөд улс төр, эдийн засаг, соёл урлагийн төв юм.
Найроби нь 1899 онд байгуулагдсан бөгөөд 1905 онд Момбасагийн оронд Кенийн нийслэл болсон. Кени улс 1963 онд тусгаар тогтносны дараа Найроби нь шинэ улсынхаа нийслэл хэвээр үлджээ.
Найроби нь Африк тивийн хамгийн хурдацтай хөгжиж буй хотуудын нэг бөгөөд сүүлийн жилүүдэд эдийн засгийн өсөлт, дэд бүтцийн хөгжил, хүн амын өсөлтөөрөө тэргүүлж байна. Гэсэн хэдий ч хотын хурдацтай өсөлт нь агаарын бохирдол, замын түгжрэл, ядуурал зэрэг сорилтуудыг бий болгож байна.
Найробид олон улсын байгууллагууд, тухайлбал НҮБ-ын Хүрээлэн буудал, Дэлхийн Банк, Олон Улсын Санхүүгийн Корпорацийн салбарууд байрладаг. Мөн Globalization and World Cities Research Network буюу Глобалчлал ба Дэлхийн Хотуудын Судалгааны Сүлжээний тодорхойлсноор Найроби нь дэлхийн хотуудын нэг юм.
Найроби нь Кени улсынхаа эдийн засгийн хөдөлгүүр бөгөөд үйлчилгээ, үйлдвэрлэл, технологийн салбарууд хурдацтай хөгжиж байна. Мөн аялал жуулчлал нь хотын эдийн засагт чухал үүрэг гүйцэтгэдэг бөгөөд жил бүр олон тооны жуулчид Найроби үндэсний цэцэрлэгт хүрээлэн, Карура ойн цэцэрлэгт хүрээлэн зэрэг байгалийн үзэсгэлэнт газруудыг зорин ирдэг.
Найроби нь Зүүн Африкийн бүс нутгийн худалдаа, санхүүгийн төв бөгөөд Кени, Танзани, Уганда, Өмнөд Судан, Этиоп зэрэг орнуудтай хамтын ажиллагаагаа өргөжүүлэн, бүс нутгийн интеграцид чухал үүрэг гүйцэтгэж байна. |
Шинэ Дели гэж юу вэ ? | Шинэ Дели бол Энэтхэг улсын нийслэл хот бөгөөд Дели хотын төвд байрладаг. Энэ нь Энэтхэгийн засгийн газрын төв байр, улс төрийн төв бөгөөд Дели хотын захиргааны хяналтад байдаг.
Шинэ Дели нь 1911 онд Британийн Энэтхэгийн нийслэлийг Калькуттаас шилжүүлэх шийдвэр гарсны дараа баригдаж эхэлсэн. 1928 онд барилгын ажил дуусч, 1931 онд албан ёсоор нээгдсэн. Шинэ Делийг Британийн архитектор Эдвин Лютенс загварчилсан бөгөөд Европын сонгодог загварыг Энэтхэгийн уламжлалт архитектуртай хослуулсан онцлогтой.
Энэтхэг улс 1947 онд тусгаар тогтносны дараа Шинэ Дели нь шинэ улсынхаа нийслэл хэвээр үлдсэн. Өнөөдөр Шинэ Дели нь Энэтхэгийн улс төр, эдийн засаг, соёлын амьдралын төв хэвээр байна.
Шинэ Дели нь Дели хотын төвд 42.7 км² талбайг эзэлдэг бөгөөд 250,000 орчим хүн амтай. Энэ нь Дели хотын хамгийн цэвэр, ногоон байгууламжтай хэсэг бөгөөд өргөн гудамж, тансаг зочид буудал, ресторанууд, худалдааны төвүүд, парк, цэцэрлэгт хүрээлэнгүүдтэй.
Шинэ Делид Энэтхэгийн төрийн гол байгууллагууд болох Парламент, Ерөнхийлөгчийн ордон, Ерөнхий сайдын албан ёсны байр байдаг. Мөн олон улсын байгууллагууд, гадаадын элчин сайдын яамд, музей, урлан, театрууд энд төвлөрсөн байдаг.
Шинэ Дели нь Энэтхэгийн соёлын олон янз байдлыг харуулдаг бөгөөд янз бүрийн шашин, хэл, арьсны өнгө, нийгмийн давхаргын хүмүүс энд амьдардаг. Энэ нь Энэтхэгийн орчин үеийн архитектурын шилдэг жишээ бөгөөд түүхэн дурсгалт газрууд, орчин үеийн барилга байгууламжуудыг хослуулсан онцлогтой. |
Химийн зэвсэг гэж юу вэ ? | Химийн зэвсэг гэдэг нь хорт хий, шингэн, эсвэл хатуу химийн бодисыг ашиглан хүн, амьтанд хор хөнөөл учруулах, устгах зориулалттай үй олноор хөнөөх зэвсэг юм. Эдгээр бодисууд нь амьсгалын замаар, арьсаар дамжих, эсвэл залгих замаар хордуулж, үхэлд хүргэх, эсвэл хүнд гэмтэл учруулдаг.
Химийн зэвсгийг анх 20-р зуунд Дэлхийн нэгдүгээр дайны үед ашигласан бөгөөд хлор, фосген, синилийн хүчил зэрэг хорт хийг ашигласан. Дэлхийн хоёрдугаар дайны үед нацист Герман зарин, циклон Б зэрэг химийн бодисуудыг хөгжүүлж, хэрэглэсэн.
Химийн зэвсгийг ашиглах нь олон улсын хуулиар хориглосон бөгөөд НҮБ-ын Химийн зэвсгийг хориглох конвенцоор (CWC) 1997 оноос хойш химийн зэвсэг үйлдвэрлэх, нөөцлөх, ашиглахыг хориглосон. Гэсэн хэдий ч Сири, Ирак зэрэг зарим улсууд саяхныг хүртэл химийн зэвсэг ашигласаар байна.
Химийн зэвсгийн нөлөөлөл нь маш аюултай бөгөөд богино хугацаанд олон хүнийг хөнөөх, гэмтээх чадалтай. Химийн довтолгоонд өртсөн хүмүүст амьсгал боогдох, арьс түлэгдэх, сохрох, мэдрэлийн системд гэмтэл учрах зэрэг шинж тэмдэг илэрдэг. Урт хугацааны туршид хорт хавдар үүсэх, удамшлын өөрчлөлт гарах зэрэг сөрөг нөлөө үзүүлдэг.
Иймд химийн зэвсгийг устгах, хориглох нь дэлхийн энх тайван, аюулгүй байдлыг хангахад чухал ач холбогдолтой юм. Химийн зэвсгийг устгах, хянах үйл ажиллагаанд НҮБ, Химийн зэвсгийг хориглох байгууллага (OPCW), үндэсний засгийн газрууд идэвхтэй оролцож, хамтран ажиллах шаардлагатай байдаг. |
Фүжи уул гэж юу вэ ? | Фүжи уул бол Японы Шизүока, Яманаши аймгуудын нутагт орших идэвхтэй галт уул юм. Энэ нь далайн түвшнээс дээш 3,776 метр өндөр бөгөөд Японы хамгийн өндөр оргил юм. Фүжи уул нь Японы "Гурван ариун уул"-ын нэг бөгөөд Японы байгалийн үзэсгэлэнт газруудын нэг юм.
Фүжи уулыг анх 663 онд авирсан бөгөөд одоо жилд 200,000 гаруй хүн авирдаг. Ихэнх авирагчид 7-р сарын сүүлчээс 8-р сарын эхэн үе хүртэлх богино хугацаанд авирдаг. Уулын оргилд гарахад ойролцоогоор 6-8 цаг шаардагддаг бол буухад 3-5 цаг шаардагддаг.
Фүжи уул нь Японы соёл, урлагт чухал байр суурь эзэлдэг. Энэ нь Японы уламжлалт урлаг, уран зургийн бүтээлүүдэд олонтоо дүрслэгддэг бөгөөд Кацушика Хокусайн "Фүжи уулын 36 үзэмж" цуврал зураг нь дэлхийд алдартай.
Фүжи уул нь байгалийн үзэсгэлэнт төдийгүй шашны ач холбогдолтой. Энэ нь Японы уугуул шинто шашны ариун уул бөгөөд олон зуун жилийн турш мөргөл үйлддэг газар байсаар ирсэн.
Фүжи уулын орчимд олон тооны жижиг хот, тосгон байдаг бөгөөд тэдгээр нь ихэвчлэн аялал жуулчлалаар дэмждэг. Фүжи-Хаконэ-Изү үндэсний цэцэрлэгт хүрээлэн нь энэ бүс нутагт байрладаг бөгөөд байгалийн үзэсгэлэнт газруудаар баялаг юм.
Нийтдээ Фүжи уул нь Японы байгаль, соёл, түүхийн салшгүй хэсэг бөгөөд дэлхийн өвд бүртгэгдсэн үнэт өв юм. Энэ нь жуулчдын очих дуртай газар төдийгүй Япончуудын хувьд эх орондоо хайртай, бахархдаг бэлгэдэл болдог. |
II Мехмед гэж юу вэ ? | II Мехмед (1432-1481) бол Османы эзэнт гүрний долоо дахь султан байсан бөгөөд 1451-1481 онуудад хаанчилж байжээ. Тэрээр Константинополь (өнөөгийн Стамбул) хотыг эзлэн авч, Византийн эзэнт гүрнийг унагасан нэгэн юм.
Мехмед 1451 онд ердөө 19 насандаа Османы эзэнт гүрний хаан ширээнд суужээ. Тэрээр Византийн эзэнт гүрний нийслэл Константинополь хотыг эзлэхээр шийджээ. 1453 онд 53 хоногийн бүслэлтийн дараа Константинополийг эзэлж, Византийн эзэнт гүрнийг унагаж, Османы эзэнт гүрнийг өргөжүүлэх эхлэлийг тавьсан байна.
Константинополийг эзлэн авсныхаа дараа Мехмед хотыг сэргээн босгож, мусульманчуудад зориулсан барилга байгууламжууд барьжээ. Тэрээр Ая Софияг мечет болгон өөрчилж, хотын төвд том цогчин дуган барьжээ. Мөн худалдаачид, гар урчуудыг хот руу нүүхийг урамшуулан дэмжсэн байна.
Мехмед мөн Анатоли дахь Туркменуудын эсрэг дайтаж, тэднийг ялж, Османы эзэнт гүрний нутаг дэвсгэрийг тэлсэн байна. Тэрээр мөн Балканы хойгийг эзлэхээр Европын орнуудтай тулалдаж, Серби, Босни, Албанийг эзэлжээ.
Мехмед өөрийгөө Ромын эзэнт гүрний өв залгамжлагч гэж үздэг байсан бөгөөд Италийн эсрэг дайн хийж, 1475 онд Крымыг эзэлж, Хар тэнгист ноёрхлоо тогтоожээ.
Түүний хаанчлалын үед Османы эзэнт гүрэн хүчирхэгжиж, нутаг дэвсгэрээ ихээхэн өргөтгөсөн байна. II Мехмед бол Османы эзэнт гүрний түүхэн дэх хамгийн алдартай, нөлөө бүхий султануудын нэг юм. |
Рио-де-Жанейро гэж юу вэ ? | Рио-де-Жанейро бол Бразил улсын хоёр дахь том хот бөгөөд Рио-де-Жанейро мужийн төв юм. Энэ нь Атлантын далайн эрэг дээр оршдог бөгөөд Бразилын хамгийн алдартай аялал жуулчлалын хот юм.
Рио-де-Жанейрог 1565 онд португалчууд байгуулсан бөгөөд 1763 оноос 1960 он хүртэл Бразилын нийслэл байсан. 1808-1821 онд Португалын эзэнт гүрний нийслэл болж байжээ.
Рио-де-Жанейро нь Карнавалийн баяраараа алдартай. Жил бүрийн 2-р сарын өмнөх долоо хоногт болдог энэ баяр нь дэлхийн хамгийн том карнавалуудын нэг юм. Мөн Самба бүжгийн наадмууд, өнгө алагласан хувцастай бүжигчид, хөгжмийн хамтлагууд оролцдог.
Рио-де-Жанейрод олон сонирхолтой газрууд байдаг:
1. Корковадо уул - Есүс Христийн Нээлтийн хөшөө бүхий уул нь хотын бэлгэ тэмдэг юм.
2. Чихрийн овооны уул - Кабель машинаар очиж болох уул нь хотын панорама харагдах үзэсгэлэнт газар юм.
3. Копакабана, Ипанема наран шарлагын газрууд - Дэлхийд алдартай эдгээр наран шарлагын газрууд нь цагаан элсэрхэг хөвөө, тод хөх ус, Арпоадор хадны үзэмжтэй.
4. Самбидромо - Карнавалийн үеэр ашигладаг самба бүжгийн талбай.
5. Маракана цэнгэлдэх хүрээлэн - Дэлхийн хамгийн том хөлбөмбөгийн цэнгэлдэх хүрээлэнгүүдийн нэг.
Рио-де-Жанейро нь мөн бизнес, санхүүгийн төв бөгөөд Бразилын эдийн засагт чухал үүрэг гүйцэтгэдэг. Гэхдээ хот нь гэмт хэрэг, ядуурал, тэгш бус байдлын асуудлаас болж зовж шаналдаг.
Ерөнхийдөө Рио-де-Жанейро бол Бразилын соёл, байгалийн үзэсгэлэнт байдлыг төлөөлдөг, дэлхийд алдартай хот юм. |
Шанхай гэж юу вэ ? | Шанхай бол Хятадын хамгийн том хот бөгөөд дэлхийн хамгийн их хүн амтай метрополитан бүсүүдийн нэг юм. 2020 оны байдлаар Шанхайн хүн ам 24.87 сая орчим байсан бөгөөд энэ нь Хятадын хамгийн олон хүн амтай хот юм.
Шанхай нь Хуанпу голын адаг, Зүүн Хятадын тэнгисийн эрэг дээр оршдог. Энэ нь Хятадын хамгийн чухал боомт хот бөгөөд дэлхийн хамгийн их ачаа эргэлттэй боомтуудын нэг юм.
Шанхай нь анх загасчлал, даавууны үйлдвэрлэл эрхэлдэг жижиг тосгон байсан ч 1553 онд Мин гүрний үед ханын хашаагаар хүрээлэгдсэнээр хөгжиж эхэлжээ. 19-р зуунд Шанхай нь гадаадын худалдааны боомт болж, эдийн засгийн хурдацтай хөгжил эхэлсэн. 1930-аад он гэхэд Шанхай нь Зүүн, Баруун хоорондын худалдаа, санхүүгийн төв болсон байв.
1949 онд Коммунист нам засгийн эрхэнд гарснаар Шанхайн хөгжил удааширсан ч 1990-ээд оноос эхлэн эдийн засгийн шинэчлэлийн бодлого хэрэгжсэнээр дахин хурдацтай хөгжиж эхэлсэн. Өнөөдөр Шанхай нь Хятадын эдийн засаг, санхүүгийн төв бөгөөд дэлхийн хамгийн том хот суурин газруудын нэг юм.
Шанхай нь дэлхийд алдартай олон дурсгалт газруудаараа алдартай. Үүнд:
1. Бунд - Шанхайн хамгийн алдартай гудамж бөгөөд колоничлолын үеийн барилгууд, ресторанууд, дэлгүүрүүд байдаг.
2. Шинтианди - Шанхайн хамгийн алдартай шөнийн амьдралтай газар бөгөөд баар, клубүүд төвлөрсөн байдаг.
3. Шанхай Цамхаг - 632 метр өндөр, дэлхийн хамгийн өндөр барилгуудын нэг.
4. Юйюань Цэцэрлэгт Хүрээлэн - Мин, Чин гүрний үеийн уламжлалт Хятадын цэцэрлэгт хүрээлэн.
5. Жиньмао Цамхаг - 88 давхар, Шанхайн хамгийн өндөр барилгуудын нэг.
Шанхай нь өнөөдөр дэлхийн хамгийн хурдацтай хөгжиж буй хотуудын нэг бөгөөд орчин үеийн архитектур, технологийн дэвшлийг уламжлалт соёлтой хослуулсан онцлогтой. |
Сидней гэж юу вэ ? | Сидней бол Австрали улсын хамгийн том хот бөгөөд Шинэ Өмнөд Уэльс мужийн нийслэл юм. Энэ нь Австралийн зүүн өмнөд эрэг дээр оршдог бөгөөд Жэксон боомт, Сиднейн булангаар хүрээлэгдсэн байдаг.
Сиднейг 1788 онд Британийн түрэмгийлэгчид байгуулсан бөгөөд Австрали руу илгээсэн анхны ялтнуудын суурин газар байв. Хожим нь чөлөөт цагаачид ирж суурьшсанаар хот хурдацтай хөгжиж эхэлжээ.
Сидней нь дэлхийд алдартай олон дурсгалт газруудаараа алдартай. Үүнд:
1. Сиднейн Дуурийн Театр - 20-р зууны хамгийн алдартай архитектурын бүтээлүүдийн нэг бөгөөд дуурийн тоглолт, балет, концертууд тоглодог.
2. Харбор Бридж - Дэлхийн хамгийн том нээлттэй гүүр бөгөөд хотын төвийг Жэксон боомтын хойд эрэгтэй холбодог.
3. Далайн Эрэг - Сидней нь 100 гаруй далайн эрэгтэй бөгөөд Бондай, Манли, Кронулла зэрэг алдартай далайн эргүүд байдаг.
4. Блю Маунтинс - Сиднейн баруун хойд хэсэгт орших үндэсний цэцэрлэгт хүрээлэн бөгөөд гайхалтай хадархаг хясаа, ойн үзэмжтэй.
5. Таронга амьтны хүрээлэн - Сиднейн боомт дээрх арал дээр байрладаг бөгөөд Австралийн уугуул амьтад, шувуудыг үзэж болно.
Сидней нь мөн олон соёлын арга хэмжээ, фестивалиудаараа алдартай. Жил бүр зохион байгуулагддаг Сиднейн Мardi Gras нь дэлхийн хамгийн том LGBTQI+ парадуудын нэг юм.
Сидней нь Австралийн эдийн засаг, санхүүгийн төв бөгөөд олон үндэстний корпорацуудын төв оффисууд байрладаг. Мөн боловсрол, эрүүл мэнд, аялал жуулчлалын салбар хөгжсөн.
Нийтдээ Сидней бол Австралийн хамгийн алдартай хот бөгөөд дэлхийд алдартай дурсгалт газрууд, соёлын арга хэмжээ, үзэсгэлэнт байгаль, амьдрах таатай орчноороо алдартай юм. |
Ульмийн тулалдаан гэж юу вэ ? | Ульмийн тулалдаан нь 1805 оны 10 сарын 16-19-ны хооронд Аустерлицын тулалдаанаас өмнө Байерны Вант Улсын нутаг (өдгөө Германы Баден-Вюртемберг муж) Штуттгартын ойролцоо орших Ульм хотын орчимд Наполеоны удирдсан Францын арми болон Австри-Оросын холбоотны армийн хооронд болсон цуврал тулалдаан юм.
Тулалдааны явц:
Наполеон Австрийн генерал Мак фон Либерихийн удирдсан цэргүүдийг Ульмийн ойролцоо бүслэн авч, 18-ны өдөр бууж өгөхийг шаардсан боловч тэд татгалзжээ. Гэвч Францын цэрэг 19-ний өдөр Ульмийн баруун хойд талд орших Михелсберг бэхлэлтийг эзэлж, Австричуудыг бууж өгөхөд хүргэсэн байна.
Энэхүү тулалдаанд Наполеоны арми 6,000 хүнээ алдаж, харин Австри-Оросын талаас 65,000 орчим цэрэг олзлогджээ. Ингэснээр Наполеон Австрийг ялж, Европын ихэнх нутгийг эзэлж чадсан юм.
Ульмийн тулалдааны ач холбогдол:
Ульмийн тулалдаан нь Наполеоны цэргийн карьерын эхлэл болж, түүнийг Европын хамгийн хүчирхэг удирдагчдын нэг болгосон юм. Энэ ялалтаар Наполеон Австрийг ялж, Европын ихэнх нутгийг эзэлж чадсан бөгөөд удалгүй Аустерлицын тулалдаанд Оросыг ялснаар Францын эзэнт гүрний оргил үедээ хүрсэн байна.
Мөн энэ тулалдаан нь Наполеоны цэргийн стратеги, тактикийн ур чадварыг харуулсан бөгөөд түүний "бүслэх" тактик нь дайсныг ялахад чухал үүрэг гүйцэтгэсэн юм. Ийнхүү Ульмийн тулалдаан нь Наполеоны цэргийн карьерт чухал ач холбогдолтой байсан төдийгүй Европын түүхэнд ч гүнзгий ул мөр үлдээсэн юм. |
Мозамбикийн урсгал гэж юу вэ ? | Мозамбикийн урсгал нь Африкийн зүүн эрэг дагуу Мозамбикийн хоолойгоор урсах далайн урсгал юм. Энэ нь Өмнөд Экваторын урсгалын салбар урсгал бөгөөд Мадагаскар арлын баруун эргээс өмнө зүгт урсдаг.
Шинж чанар:
Мозамбикийн урсгал нь дараах онцлог шинж чанаруудтай:
1. Температур: Урсгалын температур нь улирлаас хамаарч өөрчлөгддөг бөгөөд өмнө зүгт урсах тусам хүйтэн болдог.
2. Урсгалын хурд: Урсгалын хурд нь улирлаас хамаарч өөрчлөгдөх ба жилийн туршид дунджаар 0.5-1.5 м/с байдаг.
3. Гүн: Мозамбикийн урсгал нь маш гүн бөгөөд зарим газраа 3,000 метрээс илүү гүн байдаг.
4. Биологийн олон янз байдал: Урсгал нь олон төрлийн далайн амьтад, загас, хавчаар, далайн ёроолын экосистемийг тэтгэдэг.
Нөлөө:
Мозамбикийн урсгал нь бүс нутгийн уур амьсгал, далайн экосистем, загас агнуурт чухал нөлөө үзүүлдэг:
1. Уур амьсгал: Урсгал нь эрэг орчмын бүс нутгийн уур амьсгалд нөлөөлж, чийглэг, халуун уур амьсгалыг бий болгодог.
2. Далайн экосистем: Урсгал нь далайн амьдралыг тэтгэж, олон төрлийн далайн амьтад, ургамлын амьдрах орчныг бүрдүүлдэг.
3. Загас агнуур: Мозамбикийн урсгал нь баялаг загасны нөөцтэй бөгөөд орон нутгийн эдийн засагт чухал үүрэг гүйцэтгэдэг.
Аюул занал:
Мозамбикийн урсгал нь хүчтэй урсгал, давлагаа, далайн түвшин өөрчлөгдөх зэргээс шалтгаалан усан замын тээвэр, эрэг орчмын бүсийн аюулгүй байдалд сорилт учруулдаг. Мөн уур амьсгалын өөрчлөлтөөс үүдэн урсгалын хурд, температурын өөрчлөлт нь далайн экосистем, загас агнуурт сөрөг нөлөө үзүүлж болзошгүй юм. |
Алшаа аймаг гэж юу вэ ? | Алшаа аймаг нь БНХАУ-ын Өвөр Монголын Өөртөө Засах Орны нэгэн аймаг юм. Энэ нь Өвөр Монголын баруун хойд хэсэгт оршдог бөгөөд Алшаа зүүн, баруун хошуу гэсэн хоёр хошууг багтаадаг.
Газар зүй:
Алшаа аймаг нь 267,574 км² газар нутагтай бөгөөд энэ нь Өвөр Монголын хамгийн том аймаг юм. Хойд талаараа Монгол Улс, зүүн талаараа Шилийн Гол аймаг, өмнө талаараа Улаанцав хот, баруун талаараа Ганьсу муж, Ниншя - Хотонгийн ӨЗО-той хиллэдэг. Аймгийн төв нь Баянхот хот юм.
Хүн ам:
2010 оны тооллогоор Алшаа аймагт 196,279 хүн оршин сууж байсан бөгөөд үүний 44% нь монгол үндэстэн, 46% нь хятад үндэстэн байна. Мөн энд хотон, монгор зэрэг бусад цөөнх үндэстэн амьдардаг.
Эдийн засаг:
Алшаа аймаг нь мал аж ахуй, уул уурхай, аялал жуулчлалаар баялаг юм. Тус аймагт нүүрс, зэс, алт зэрэг ашигт малтмалын нөөц элбэг бөгөөд сүүлийн жилүүдэд уул уурхайн салбар эрчимтэй хөгжиж байна. Мөн Алшаа нь Торгоны замын дагуух чухал цэг бөгөөд түүхэн дурсгалт газруудаараа алдартай.
Соёл:
Алшаа аймагт монгол соёл, уламжлал хадгалагдан үлджээ. Жишээлбэл, морины уралдаан, бөхийн барилдаан, сур харваа зэрэг уламжлалт спорт, наадмууд энд өргөн дэлгэр тэмдэглэгддэг. Мөн монгол хэл, бичиг, уран зохиол, дуу хөгжим зэрэг соёлын өв уламжлагдсаар байна. |
Тегеран гэж юу вэ ? | Тегеран бол Исламын Бүгд Найрамдах Иран Улсын нийслэл хот юм. Энэ нь улсынхаа хамгийн том хот бөгөөд улс төр, эдийн засаг, соёлын төв юм.
Байршил:
Тегеран нь Ираны хойд хэсэгт, Каспийн тэнгисийн өмнөд эрэг, Загрос нурууны хойд хэсэгт оршдог. Хотын өмнөд хэсэг нь цөлийн бүсэд хамаарагддаг бол хойд хэсэг нь уулархаг бүс нутагт байрладаг.
Түүх:
Тегераны түүх нь 20-р зууны эхэн үеэс эхтэй. 1786 онд Тегеран Ираны нийслэл болсон бөгөөд түүнээс хойш хурдацтай хөгжиж, өргөжсөөр ирсэн. Өнөөдөр Тегеран нь Ираны улс төр, эдийн засгийн төв бөгөөд олон их сургууль, музей, урлан, үзвэр үйлчилгээний газруудтай.
Хүн ам:
2021 оны байдлаар Тегеран хотод 8.6 сая хүн оршин суудаг бөгөөд хотын ойр орчмын дагуул хотуудыг оролцуулбал 15 сая орчим хүн амтай. Хүн амын дийлэнх нь перс үндэстэн боловч азербайжан, мазендеран, курд зэрэг бусад үндэстнүүд ч амьдардаг.
Эдийн засаг:
Тегеран нь Ираны эдийн засгийн гол төв бөгөөд автомашин үйлдвэрлэл, цахилгаан барааны үйлдвэрлэл, хүнс, хувцас, барилгын материалын үйлдвэрлэл зэрэг салбарууд хөгжсөн. Мөн худалдаа, үйлчилгээний салбар сайн хөгжсөн.
Дэд бүтэц:
Тегеранд олон улсын нисэх буудал, төмөр замын төв буудал, автобус, метроны систем зэрэг дэд бүтцийн хувьд сайн хөгжсөн. Гэхдээ хурдацтай хөгжил, хүн амын төвлөрлөөс үүдэн замын түгжрэл, агаарын бохирдол зэрэг асуудлууд тулгардаг. |
Кируна гэж юу вэ ? | Кируна бол Швед улсын хойд хэсэгт, Норрботтен мужид байрладаг хот юм. Энэ нь Шведийн хамгийн хойд хот бөгөөд Кирунаваара ба Луосаваара гэсэн хоёр төмрийн хүдэрт уулын дунд оршдог.
Түүх:
Кируна анх 1900-аад оны эхээр төмрийн хүдрийн уурхайгаас үүссэн бөгөөд 1948 онд хотын статус авсан. Кируна нь Шведийн төмрийн хүдрийн олборлолтын гол төв болж, ЛКаБ компанийн (одоогийн Luossavaara-Kiirunavaara Aktiebolag) удирдлага дор хөгжсөн.
Газар зүй:
Кируна нь Шведийн хойд хэсэгт, Норрботтен мужид байрладаг. Хотоос холгүй Кирунаваара ба Луосаваара гэсэн хоёр төмрийн хүдэрт уул байдаг бөгөөд эдгээр уулын дунд хот байрладаг. Хот нь далайн түвшнээс дээш 450 метрийн өндөрт оршдог.
Хүн ам:
2020 оны байдлаар Кирунад 23,000 орчим хүн оршин суудаг. Хүн амын дийлэнх нь швед үндэстэн боловч норвеги, финланд, сомали зэрэг бусад үндэстний хүмүүс ч амьдардаг.
Эдийн засаг:
Кируна хотын эдийн засаг нь голчлон төмрийн хүдрийн олборлолтод тулгуурладаг. Luossavaara-Kiirunavaara Aktiebolag (LKAB) компани нь Кирунаваара ба Луосаваара уулсаас төмрийн хүдэр олборлодог бөгөөд энэ нь Европын хамгийн том төмрийн хүдрийн уурхай юм. Мөн аялал жуулчлал, үйлчилгээний салбар хөгжсөн.
Аялал жуулчлал:
Кируна нь өвлийн улиралд аялал жуулчлалын гол цэг болдог. Хотын ойролцоо цанаар гулгах, мөсөн загасчлах, цасан машин, нохойн чаргаар аялах зэрэг үйл ажиллагаа явуулах боломжтой. Мөн Кируна нь "Туйлын туяаны нийслэл" гэгддэг бөгөөд өвлийн улиралд туйлын туяаг үзэх боломжтой. |
Тел-Авив гэж юу вэ ? | Тел-Авив бол Израиль улсын хоёр дахь том хот бөгөөд эдийн засаг, технологийн төв юм. Энэ нь Газар Дундын тэнгисийн эрэг дээр байрладаг бөгөөд Яффа боомтыг багтаадаг.
Түүх:
Тел-Авивын түүх нь 1880-аад оноос эхтэй. Тухайн үед Яффагаас гадагш шинэ еврей хороолол байгуулагдаж эхэлсэн бөгөөд удалгүй Тел-Авив хот болж өргөжсөн. 1948 онд Израиль улс тусгаар тогтносны дараа Тел-Авив нь улсын нийслэл болсон.
Газар зүй:
Тел-Авив нь Израилийн төв хэсэгт, Газар Дундын тэнгисийн эрэг дээр байрладаг. Хот нь 51.8 км² газар нутагтай бөгөөд өмнөд хэсэгт нь Яффа боомт, хойд хэсэгт нь Герцлия хот байрладаг. Тел-Авив нь элсэрхэг эрэг, нарсан ойгоор хүрээлэгдсэн.
Хүн ам:
2020 оны байдлаар Тел-Авив хотод 443,000 орчим хүн оршин суудаг. Хүн амын дийлэнх нь еврей үндэстэн боловч араб, друз зэрэг бусад үндэстний хүмүүс ч амьдардаг.
Эдийн засаг:
Тел-Авив нь Израилийн эдийн засгийн төв бөгөөд олон үндэстний корпорацын төв оффисууд энд байрладаг. Мөн технологийн салбар, ялангуяа стартап компаниуд хөгжсөн. Тел-Авив нь дэлхийн хамгийн өндөр өртөгтэй хотуудын нэг юм.
Соёл, аялал жуулчлал:
Тел-Авив нь соёлын олон арга хэмжээ, наадам, үзвэр үйлчилгээгээрээ алдартай. Хотын төв хэсэгт Рабины талбай, Кармел зах, Диизенгоф төв гудамж зэрэг алдартай газрууд байдаг. Мөн Тел-Авив нь шөнийн амьдралаараа алдартай бөгөөд олон ресторан, клуб, бааруудтай. |
Венец гэж юу вэ ? | Венец бол Итали улсын хойд хэсэгт, Венето мужид байрладаг хот юм. Энэ нь Адриатын тэнгисийн Венецийн лагуны 118 жижиг арлаас тогтдог бөгөөд 400 гаруй гүүр, суваг, усан замаар холбогддог.
Түүх:
Венецийн түүх нь 5-р зуунаас эхтэй. Тухайн үед Баруун Ромын эзэнт гүрэн задарч, варварын довтолгоонд өртсөний улмаас хүмүүс лагуны арлууд руу дүрвэн ирж суурьшсан байна. Улмаар Венец хот бий болж, 697 онд Венецийн бүгд найрамдах улс байгуулагджээ. Дунд зууны үед Венец нь худалдаа, ялангуяа торго, үр тариа, амтлагчийн наймаагаар хөгжиж, Европын хамгийн чинээлэг хотуудын нэг болсон.
Газар зүй:
Венец нь Адриатын тэнгисийн эрэг дээрх Венецийн лагуны 118 арал дээр байрладаг. Хот нь өмнөд хэсэгт Падуа хот, хойд хэсэгт Тревизо хоттой хиллэдэг. Венецийн гол суваг нь Гранд Канал бөгөөд хотыг хойноос урагш огтолдог.
Хүн ам:
2020 оны байдлаар Венецийн хүн ам 261,321 байна. Гэхдээ жилд 3 сая орчим жуулчин хүлээн авдаг тул хотын хүн ам ихээхэн нэмэгддэг.
Эдийн засаг:
Венецийн эдийн засаг нь голчлон аялал жуулчлалд тулгуурладаг. Жилд олон сая жуулчид Венецийн түүхэн дурсгалт газрууд, музей, урлагийн галерейг үзэхээр ирдэг. Мөн хот нь үйлдвэрлэл, ялангуяа шилэн эдлэл, вааран эдлэл, торго үйлдвэрлэлээрээ алдартай.
Соёл, аялал жуулчлал:
Венец нь дэлхийн хамгийн үзэсгэлэнтэй хотуудын нэг бөгөөд олон түүхэн дурсгалт газруудтай. Тухайлбал, Сан Марко талбай, Дожийн ордон, Риальто гүүр зэрэг нь заавал үзэх ёстой газрууд юм. Мөн Венецийн карнавал нь дэлхийд алдартай бөгөөд жил бүрийн 2-р сард зохион байгуулагддаг. |
Ойрх Дорнод гэж юу вэ ? | Ойрх Дорнод (ОД) гэдэг нь Өрнөдийн хэлээрх Африк болон Азийн нэгэн хэсгийг хамтатган бүсчилсэн уламжлалт нэршил юм. Энэ нэр томьёо нь 1900-гаад оны үеэс Британид өргөнөөр хэрэглэгдэж ирсэн бөгөөд ерөнхийдөө Баруун Ази болон Хойд Африкийн орнуудын хэсгүүдийг хамруулдаг.
Байршил:
Ойрх Дорнод нь Ази, Африк тивийн залгаа бүс нутагт оршдог. Баруун талаараа Африк тивийн зүүн хойд хэсэг, зүүн талаараа Энэтхэгийн далай, хойд талаараа Кавказын нуруу, Хар тэнгис, өмнө талаараа Арабын хойг, Улаан тэнгисээр хүрээлэгддэг.
Улс орнууд:
Ойрх Дорнодод дараах улс орнууд багтдаг:
1. Бахрейн
2. Египет
3. Ирак
4. Иран
5. Израиль
6. Йемен
7. Йордан
8. Катар
9. Кувейт
10. Ливан
11. Оман
12. Палестин
13. Саудын Араб
14. Сири
15. Турк
16. Арабын Нэгдсэн Эмират Улс
Эдийн засаг:
Ойрх Дорнодын эдийн засаг нь газрын тос, байгалийн хийн олборлолт, экспортоос ихээхэн хамааралтай. Мөн хөдөө аж ахуй, үйлдвэрлэл, үйлчилгээний салбар хөгжсөн. Сүүлийн жилүүдэд аялал жуулчлал, дэд бүтцийн хөгжил эрчимжиж байна.
Соёл, түүх:
Ойрх Дорнод нь эртний соёл иргэншлийн төв байсан бөгөөд Шумер, Ассири, Вавилоны соёл иргэншил энд үүссэн. Мөн Исламын шашин энэ бүс нутагт анх тархсан. Одоо ч гэсэн Ойрх Дорнод нь Исламын ертөнцийн чухал хэсэг хэвээр байна. |
Исаак Ньютон гэж юу вэ ? | Исаак Ньютон (1643-1727) бол Английн алдарт физикч, математикч, одон орон судлаач, байгалийн философич, алхимич, теологич байсан. Түүнийг "Ньютоны механик", "Ньютоны гравитацын онол" зэрэг шинжлэх ухааны томоохон нээлтүүдээр нь сайн мэднэ.
Амьдралын товчоон:
Ньютон 1643 онд Англид төрсөн. Тэрээр Кембрижийн Их Сургуульд суралцаж, математикийн чиглэлээр мэргэшсэн. 1667 онд Кембрижийн Их Сургуулийн профессороор томилогдож, насан туршдаа тус сургуульд багшилсан.
Шинжлэх ухааны нээлтүүд:
Ньютон нь классик механикийн үндэс суурийг тавьсан бөгөөд хөдөлгөөний хуулиуд, инерци, хүчний тухай ойлголтуудыг анх удаа тодорхойлсон. Түүний хамгийн алдартай нээлт бол универсал татах хүчний хууль юм. Энэ хуулиар биес хоорондын харилцан үйлчлэлийг тайлбарласан.
Математикийн салбарт Ньютон интеграл ба дифференциал тооллын үндэс суурийг тавьсан. Мөн призмын тусламжтайгаар цагаан гэрлийг задлах туршилтыг анх хийж, өнгөний спектрийн тухай онолоо дэвшүүлсэн.
Нэр хүнд:
Ньютон бол шинжлэх ухааны түүхэн дэх хамгийн нөлөө бүхий эрдэмтдийн нэг юм. Түүний нээлтүүд орчин үеийн физик, математик, технологийн хөгжилд асар их түлхэц үзүүлсэн. Ньютоныг "Физикийн эцэг", "Математикийн эцэг" хэмээн өргөмжилдөг.
Нас барсан нь:
Ньютон 1727 онд 84 насандаа таалал төгссөн. Түүнийг Вестминстерийн сүмд оршуулсан бөгөөд булшин дээр нь "Хүн төрөлхтний түүхэн дэх хамгийн агуу хүмүүсийн нэг" хэмээн бичсэн байдаг. |
Халхын голын байлдаан гэж юу вэ ? | Халхын голын байлдаан нь 1939 оны 5-р сараас 9-р сар хүртэл Монгол-Манжуурын хилийн бүс нутагт болсон Зөвлөлт Холбоот Улс (ЗХУ), Монгол Ардын Хувьсгалт Цэргийн хамтарсан хүчин болон Япон, Манж-Гогийн цэргүүдийн хооронд болсон томоохон зэвсэгт мөргөлдөөн юм.
Шалтгаан:
Япончууд 1930-аад оны сүүлээр Манж-Го улсыг байгуулж, Зүүн Хойд Азид ноёрхлоо тогтоохыг эрмэлзэж байв. Тэд Монгол Улсыг Манж-Год нэгтгэхийг оролдож, Номхон далайн дайны өмнөх үед Монголын зүүн хязгаарт Халхын голын ойролцоо цэргийн мөргөлдөөнийг өдөөсөн юм.
Байлдааны явц:
5-р сард Японы цэрэг Монгол руу довтолж, Халхын голын хөндийд нэвтрэн орсон. Гэвч Зөвлөлтийн Улаан армийн тусламжтайгаар Монголын цэрэг тэднийг ухраан зайлуулсан. 7-р сард Япончууд дахин довтолж, ширүүн тулалдаан болсон ч Зөвлөлт-Монголын хамтарсан хүчин тэднийг ялж, 8-р сард эсрэг довтолгоонд шилжсэн.
Үр дүн:
9-р сарын 16-нд Москва хотноо Япон-Зөвлөлтийн хооронд гэрээ байгуулагдаж, Халхын голын байлдаан дуусгавар болсон. Энэ тулалдаанд Япон 61,000 гаруй хүнээ алдаж, Зөвлөлт-Монголын тал 9,800 орчим хохирол амссан байна.
Ач холбогдол:
Халхын голын ялалт нь Зөвлөлт Холбоот Улсын нэр хүндийг дэлхий дахинд өргөж, Японы цаашдын түрэмгийллийг саатуулахад чухал үүрэг гүйцэтгэсэн. Энэ нь Дэлхийн 2-р дайны өмнөх үеийн геополитикийн нөхцөл байдалд ихээхэн нөлөө үзүүлсэн түүхэн үйл явдал болсон юм. |
Христ итгэл гэж юу вэ ? | Христ итгэл бол Есүс Христийг Тэнгэрбурханы Хүү, Мессиа буюу хүн төрөлхтнийг аварна гэсэн ганц төвт итгэл юм. Энэ итгэлийг дэлхийн 2,1 тэрбум хүн буюу нийт хүн амын ойролцоогоор 33,32% нь дагадаг.
Христ итгэл нь дангаараа шашин биш бөгөөд үүнд тулгуурласан Католик шашныг Петр тэргүүтэй Христийн шавь нар Ариун Библи болон Христийн номлол сургаальд үндэслэн үүсгэн байгуулсан. Христ итгэлийг гол цөм болгосон Католик шашнаас Үнэн алдартны урсгал, Протестант буюу Евангелийн шинэ урсгалууд үүсэн бий болсон байна.
Христ итгэлд тулгуурлан үүссэн Католик шашныг Ромын Эзэнт Гүрэнд төрийн шашин болгосноор өдгөөгийн Ромын Католик шашин үүссэн бөгөөд Католик шашны бусад урсгалуудаас ялгахын тулд Ромын гэдэг тодотголыг хэрэглэдэг.
Христ итгэлийн гол сургаал нь:
1. Есүс бол Тэнгэрбурханы Хүү, Мессиа буюу Аврагч юм.
2. Хүн төрөлхтөн нүгэлт байдалтай бөгөөд Тэнгэрбурханаас тусгаарлагдсан.
3. Есүс хүн төрөлхтний нүглийн төлөө загалмайд цовдлогдон үхсэн.
4. Есүст итгэсэн хүн бүр нүглийн уучлалыг хүлээн авч, мөнх амьдралыг олж авна.
5. Есүс үхлээс амилсан бөгөөд Тэнгэрбурханы баруун гарт заларсан.
6. Есүс эцсийн өдрүүдэд дахин ирж, амьд болон үхсэн хүмүүсийг шүүх болно.
Эдгээр сургаалиуд нь Христ итгэлийн гол цөм бөгөөд Библийн Шинэ Гэрээнд тэмдэглэгдсэн байдаг. |
Дүүрэг гэж юу вэ ? | Дүүрэг гэдэг нь засаг захиргааны нэгж юм. Монгол Улсын нийслэл Улаанбаатар хот нь одоогоор 9 дүүрэгтэй. Үүнд:
1. Баянгол дүүрэг
2. Баянзүрх дүүрэг
3. Сүхбаатар дүүрэг
4. Чингэлтэй дүүрэг
5. Хан-Уул дүүрэг
6. Сонгинохайрхан дүүрэг
7. Налайх дүүрэг
8. Багануур дүүрэг
9. Багахангай дүүрэг
Дүүрэг бүр нь өөрийн удирдлага, захиргаатай бөгөөд тухайн дүүргийн иргэдийн аж амьдрал, нийгмийн асуудлыг хариуцан ажилладаг. Дүүргүүд нь хороодод хуваагддаг бөгөөд Улаанбаатар хотын хэмжээнд нийт 152 хороо байдаг.
Дүүргийн удирдлагыг Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлаас сонгодог бөгөөд тэдгээр нь дүүргийн Засаг даргыг томилох санал гаргадаг. Харин Засаг даргыг нийслэлийн Засаг дарга батламжилдаг журамтай.
Дүүргүүд нь нийслэлийн төсвөөс санхүүждэг ба өөрсдийн гэсэн төсөвтэй байдаг. Тэд дүүргийн хөгжил, иргэдийн сайн сайхан амьдралыг хангах, нийгмийн үйлчилгээг үзүүлэх үүрэгтэй. |
Хороо гэж юу вэ ? | Хороо гэдэг нь засаг захиргааны хамгийн бага нэгж юм. Монгол Улсын нийслэл Улаанбаатар хотын хувьд 9 дүүрэгт хуваагдах ба дүүрэг бүр нь хороодод хуваагддаг. Одоогийн байдлаар Улаанбаатар хотод нийт 152 хороо байна.
Хороо бүр нь өөрийн гэсэн удирдлага, захиргаатай бөгөөд тухайн хорооны иргэдийн аж амьдрал, нийгмийн асуудлыг хариуцан ажилладаг. Хороодын үйл ажиллагаанд дүүргийн Засаг дарга болон хорооны Засаг дарга чухал үүрэгтэй оролцдог.
Хорооны удирдлагыг тухайн хорооны иргэд сонгодог бөгөөд тэдгээр нь хорооны Засаг даргыг томилох санал гаргадаг. Харин Засаг даргыг дүүргийн Засаг дарга батламжилдаг журамтай.
Хороод нь дүүргийн төсвөөс санхүүждэг ба өөрсдийн гэсэн төсөвтэй байдаг. Тэд хорооны хөгжил, иргэдийн сайн сайхан амьдралыг хангах, нийгмийн үйлчилгээг үзүүлэх үүрэгтэй.
Хороодын тоо, хил хязгаар нь хүн амын тоо, газар зүйн байршил зэргээс хамаарч янз бүр байдаг. Жишээлбэл, Баянзүрх дүүрэг 28 хороотой бол Сүхбаатар дүүрэг 20 хороотой байна. |
Баянгол дүүрэг гэж юу вэ ? | Баянгол дүүрэг нь Монгол Улсын нийслэл Улаанбаатар хотын 9 дүүргийн нэг юм. Энэ нь Улаанбаатар хотын баруун хойд хэсэгт оршдог бөгөөд 2949 га газар нутагтай.
2020 оны байдлаар Баянгол дүүрэгт 63000 өрхийн 231000 хүн амьдардаг бөгөөд 25 хороотой. Дүүргийн нутаг дэвсгэрт 43618 өрхийн 172000 хүн амьдардаг бол 19381 өрхийн 59000 хүн нь орон сууцны хороололд амьдардаг байна.
Баянгол дүүрэг нь боловсрол, эрүүл мэнд, соёл урлаг, спорт, худалдаа үйлчилгээний салбарт тэргүүлэгч дүүрэг юм. Мөн тус дүүрэгт шинжлэх ухааны академи, их, дээд сургууль, коллеж, төрийн болон төрийн бус байгууллага зэрэг олон чухал байгууллагууд үйл ажиллагаа явуулдаг.
Түүнчлэн Баянгол дүүрэг нь Монгол Улсын нийт эдийн засгийн 30 орчим хувийг дангаараа бүрдүүлдэг томоохон дүүрэг юм. Тус дүүрэгт 2900 гаруй аж ахуйн нэгж, байгууллага үйл ажиллагаа явуулж байна.
Баянгол дүүрэг нь иргэдэд төрийн үйлчилгээг түргэн шуурхай, чанартай хүргэх, иргэдийн амьдрах таатай орчин нөхцөлийг бүрдүүлэх, дэд бүтцийг сайжруулах, эдийн засгийн хөгжлийг дэмжих чиглэлээр идэвхтэй ажилладаг. |
Баянзүрх гэж юу вэ ? | Баянзүрх бол Монгол Улсын нийслэл Улаанбаатар хотын хамгийн том дүүрэг юм. Энэ нь Улаанбаатар хотын зүүн хэсэгт оршдог бөгөөд 124.4 мянган га газар нутагтай.
2020 оны байдлаар Баянзүрх дүүрэгт 361,700 хүн амьдардаг бөгөөд 28 хороотой. Дүүргийн нутаг дэвсгэрт 43,490 өрхийн 187,700 хүн амьдардаг бол 15,800 өрхийн 63,900 хүн нь орон сууцны хороололд амьдардаг байна.
Баянзүрх дүүрэг нь Улаанбаатар хотын хамгийн олон хүн амтай дүүрэг бөгөөд хотын эдийн засаг, нийгмийн хөгжилд чухал үүрэг гүйцэтгэдэг. Тус дүүрэгт боловсрол, эрүүл мэнд, соёл урлаг, спортын олон байгууллага үйл ажиллагаа явуулдаг.
Мөн Баянзүрх дүүрэгт Улаанбаатар хотын гол худалдаа, үйлчилгээний төвүүд төвлөрсөн байдаг. Тухайлбал, Нарантуул худалдааны төв, Да хүрээ зах, Баянзүрх зах зэрэг томоохон худалдааны төвүүд энд байрладаг.
Баянзүрх дүүрэг нь иргэдэд төрийн үйлчилгээг хүртээмжтэй хүргэх, дэд бүтцийг сайжруулах, эдийн засгийн хөгжлийг дэмжих замаар иргэдийн амьдралын чанарыг дээшлүүлэхэд анхаарч ажилладаг. Гэхдээ хүн амын төвлөрөл ихтэй учраас зарим талаар хүндрэл бэрхшээл тулгардаг. |
Налайх гэж юу вэ ? | Налайх бол Монгол Улсын нийслэл Улаанбаатар хотын зүүн урд хэсэгт орших дүүрэг юм. Энэ нь Улаанбаатар хотоос зүүн урагш 36 км-т оршдог бөгөөд 687.6 км² газар нутагтай.
Налайх дүүрэг нь 1992 он хүртэл Улаанбаатар хотын бүрэлдэхүүнд багтаж байгаагүй бөгөөд тусдаа хот байсан. Харин 1992 оноос хойш Улаанбаатар хотын бүрэлдэхүүнд багтах болсон.
2021 оны байдлаар Налайх дүүрэгт 7,150 өрхийн 26,500 хүн амьдардаг бөгөөд 8 хороотой. Дүүргийн нутаг дэвсгэрт 3,751 өрхийн 16,800 хүн амьдардаг бол 3,399 өрхийн 9,700 хүн нь орон сууцны хороололд амьдардаг байна.
Налайх дүүрэг нь уул уурхайн олборлолтоор алдартай бөгөөд 1922-2010 оны хооронд 29.5 сая тонн нүүрс олборлож, Улаанбаатар хотын дулааны цахилгаан станцуудыг түлшээр хангаж ирсэн. Одоогоор Налайхын нүүрсний уурхайнууд хаагдсан ч жижиг хэмжээний олборлолт үргэлжилсээр байна.
Дүүргийн эдийн засаг нь уул уурхай, барилгын материал үйлдвэрлэл, хөдөө аж ахуй, үйлчилгээний салбарт тулгуурладаг. Мөн сүүлийн жилүүдэд аялал жуулчлалыг хөгжүүлэх чиглэлээр анхаарч байна.
Налайх дүүрэг нь боловсрол, эрүүл мэнд, соёл урлаг, спортын салбарын хөгжлийг дэмжиж, иргэдэд төрийн үйлчилгээг хүртээмжтэй хүргэх, дэд бүтцийг сайжруулах, эдийн засгийн хөгжлийг дэмжих чиглэлээр ажилладаг. |
Финийн булан гэж юу вэ ? | Финийн булан бол Балтийн тэнгисийн мухарт, Финланд ба Эстони улсуудын хооронд орших усан булан юм. Энэ нь Балтийн тэнгисийн хойд хэсэгт байрладаг бөгөөд ойролцоогоор 400 км урт, 70 км өргөнтэй.
Финийн булан нь Финландын өмнөд эрэг, Эстонийн хойд эргийг холбодог. Баруун хойд талд нь Финландын арлууд, зүүн хойд талд нь Эстонийн арлууд байдаг. Булангийн ёроолоос Оросын Санкт-Петербург хот хүрдэг Нева мөрөн эх авдаг.
Финийн булан нь далайн тээврийн чухал гарц бөгөөд Финланд, Эстони, Оросын боомтуудыг холбодог. Жилийн турш мөсөөр хучигддаг тул өвлийн улиралд мөс хагалагч онгоц ашиглан тээвэрлэлт хийдэг.
Экологийн хувьд Финийн булан нь шувууд, загас, хавч зэрэг амьтдын олон зүйлийн амьдрах орчин болдог. Гэвч сүүлийн жилүүдэд бохирдол, хүний үйл ажиллагаанаас үүдэлтэй доройтол нь экосистемд сөргөөр нөлөөлж байна.
Түүхэн хувьд Финийн булан нь Финлянд, Швед, Оросын хооронд стратегийн ач холбогдолтой байсан бөгөөд олон удаагийн дайн тулаанд талбар болж байжээ. Ялангуяа Их Петрийн үед Оросын Санкт-Петербург хотыг байгуулахад Финийн булан чухал үүрэг гүйцэтгэсэн байна. |
Сонгинохайрхан гэж юу вэ ? | Сонгинохайрхан бол Монгол Улсын нийслэл Улаанбаатар хотын есөн дүүргийн нэг юм. Энэ нь Улаанбаатар хотын баруун хойд хэсэгт оршдог бөгөөд 1200 км² газар нутагтай, 315,802 хүн амтай (2021 оны байдлаар). Хүн амын тоогоороо Улаанбаатар хотын хамгийн том дүүрэг юм.
Сонгинохайрхан дүүрэг нь 32 хороотой бөгөөд Зүүн салаа, Баруун салаа, Орбит, Толгойт, Баянгол зэрэг олон гэр хорооллыг хамардаг. Мөн Найрамдал, Баянгол, Төв цэцэрлэгт хүрээлэн зэрэг орон сууцны хороололтой.
Дүүргийн нутаг дэвсгэрт Богд Хан Уулын Сонгинохайрхан уул байдаг бөгөөд энэ уулын нэрээр дүүргийг нэрлэсэн байна. Сонгинохайрхан уул нь Улаанбаатар хотын бэлгэ тэмдэг болсон уулсын нэг юм.
Сонгинохайрхан дүүрэг нь Улаанбаатар хотын хөдөө аж ахуй, үйлдвэрлэлийн гол бүс нутгийн нэг юм. Мал аж ахуй, газар тариалан, хүнс, барилгын материал үйлдвэрлэл зэрэг салбарууд хөгжсөн байдаг.
Мөн дүүргийн нутаг дэвсгэрт Ирээдүй цогцолбор сургууль, 104-р сургууль, Жи Си Эс Интернэшнл Сургууль зэрэг томоохон боловсролын байгууллагууд үйл ажиллагаа явуулдаг.
Сонгинохайрхан дүүрэг нь Улаанбаатар хотын хөгжил дэвшилд чухал үүрэг гүйцэтгэдэг бөгөөд цаашид ч эдийн засаг, нийгмийн хөгжлийг түргэтгэх, иргэдийн амьдралын чанарыг дээшлүүлэхэд ихээхэн хувь нэмэр оруулах дүүрэг хэвээр байх болно. |
Сүхбаатар дүүрэг гэж юу вэ ? | Сүхбаатар дүүрэг бол Монгол Улсын нийслэл Улаанбаатар хотын төвийн дүүргүүдийн нэг юм. Энэ дүүрэг нь Улаанбаатар хотын зүүн хойд хэсэгт оршдог бөгөөд 21.8 км² газар нутагтай, 201.4 мянган хүн амтай (2022 оны байдлаар).
Сүхбаатар дүүрэг нь анх 1965 онд байгуулагдсан бөгөөд Монголын үндэсний баатар Дамдины Сүхбаатарын нэрэмжит юм. Дүүрэг нь 20 хороотой бөгөөд Улаанбаатар хотын төв талбай болох Сүхбаатарын талбай, Төрийн ордон, Чингисийн хөшөө зэрэг олон чухал газруудыг багтаадаг.
Сүхбаатар дүүрэг нь Улаанбаатар хотын худалдаа, бизнес, соёл, боловсролын төв юм. Энд олон томоохон худалдааны төв, ресторан, кафе, музей, театр, номын сан, их дээд сургуулиуд байрладаг. Тухайлбал, Монголын Үндэсний Их Сургууль, Монгол Улсын Их Сургууль, Шинжлэх Ухаан Технологийн Их Сургууль зэрэг томоохон их дээд сургуулиуд энэ дүүрэгт байдаг.
Мөн Сүхбаатар дүүрэг нь Улаанбаатар хотын ногоон байгууламжийн томоохон хэсгийг эзэлдэг. Үндэсний Соёл Амралтын Хүрээлэн, Сүхбаатарын талбай, Чингисийн цэцэрлэгт хүрээлэн зэрэг олон цэцэрлэгт хүрээлэн, ногоон байгууламжууд энэ дүүрэгт байрладаг.
Сүхбаатар дүүрэг нь Улаанбаатар хотын хөгжил дэвшилд чухал үүрэг гүйцэтгэдэг бөгөөд цаашид ч хотын төв хэсгийн хөгжлийг тэргүүлэх, иргэдэд чанартай үйлчилгээ үзүүлэх, аялал жуулчлалыг хөгжүүлэхэд ихээхэн хувь нэмэр оруулах дүүрэг хэвээр байх болно. |
Хан-Уул гэж юу вэ ? | Хан-Уул бол Монгол Улсын нийслэл Улаанбаатар хотын есөн дүүргийн нэг юм. Энэ дүүрэг нь Улаанбаатар хотын баруун өмнөд хэсэгт оршдог бөгөөд 485.6 км² газар нутагтай, 184,075 хүн амтай (2021 оны байдлаар).
Хан-Уул дүүрэг нь анх 1936 онд байгуулагдсан бөгөөд 1992 оноос хойш одоогийн статус, нэрээрээ үйл ажиллагаагаа явуулж байна. Дүүрэг нь 21 хороотой бөгөөд Яармаг, Нисэх, Биокомбинат, Шувуун фабрик зэрэг алслагдсан хорооллуудыг хамардаг.
Хан-Уул дүүрэг нь Улаанбаатар хотын хамгийн хурдацтай хөгжиж буй дүүргүүдийн нэг юм. Сүүлийн жилүүдэд олон шинэ орон сууцны хороолол, худалдааны төв, үйлчилгээний газрууд энэ дүүрэгт баригдаж, хүн амын тоо эрс нэмэгдсээр байна.
Хан-Уул дүүрэг нь байгалийн үзэсгэлэнт газруудаараа алдартай. Дүүргийн нутаг дэвсгэрт Богд Хан Уул, Арцатын ам, Нүхтийн ам, Түргэний ам зэрэг байгалийн үзэсгэлэнт газрууд багтдаг бөгөөд эдгээр нь амралт, аялал жуулчлалын гол бүс нутаг болдог.
Мөн Хан-Уул дүүрэг нь Улаанбаатар хотын эдийн засгийн хөгжилд чухал үүрэг гүйцэтгэдэг. Дүүргийн нутаг дэвсгэрт "Буянт-Ухаа" олон улсын нисэх онгоцны буудал, "Шувуун Фабрик", "Биокомбинат" зэрэг томоохон үйлдвэрүүд байрладаг.
Цаашид Хан-Уул дүүрэг нь Улаанбаатар хотын хөгжлийн гол төв хэвээр байх бөгөөд дэд бүтцийн хөгжил, хүн амын амьдралын чанарыг дээшлүүлэх, аялал жуулчлалыг хөгжүүлэхэд ихээхэн хувь нэмэр оруулах дүүрэг болох төлөвтэй байна. |
Чингэлтэй гэж юу вэ ? | Чингэлтэй бол Монгол Улсын нийслэл Улаанбаатар хотын төвийн дүүргүүдийн нэг юм. Энэ дүүрэг нь Улаанбаатар хотын зүүн хойд хэсэгт оршдог бөгөөд 89.3 км² газар нутагтай, 158,014 хүн амтай (2020 оны байдлаар).
Чингэлтэй дүүрэг нь анх 1992 онд байгуулагдсан бөгөөд 19 хороотой. Дүүргийн нутаг дэвсгэрт Улаанбаатар хотын төв талбай болох Сүхбаатарын талбай, Төрийн ордон, Чингисийн хөшөө зэрэг олон чухал газрууд багтдаг.
Чингэлтэй дүүрэг нь Улаанбаатар хотын худалдаа, бизнес, соёл, боловсролын төв юм. Энд олон томоохон худалдааны төв, ресторан, кафе, музей, театр, номын сан, их дээд сургуулиуд байрладаг. Тухайлбал, Монголын Үндэсний Их Сургууль, Монгол Улсын Их Сургууль, Шинжлэх Ухаан Технологийн Их Сургууль зэрэг томоохон их дээд сургуулиуд энэ дүүрэгт байдаг.
Мөн Чингэлтэй дүүрэг нь Улаанбаатар хотын ногоон байгууламжийн томоохон хэсгийг эзэлдэг. Үндэсний Соёл Амралтын Хүрээлэн, Сүхбаатарын талбай, Чингисийн цэцэрлэгт хүрээлэн зэрэг олон цэцэрлэгт хүрээлэн, ногоон байгууламжууд энэ дүүрэгт байрладаг.
Чингэлтэй дүүрэг нь Улаанбаатар хотын хөгжил дэвшилд чухал үүрэг гүйцэтгэдэг бөгөөд цаашид ч хотын төв хэсгийн хөгжлийг тэргүүлэх, иргэдэд чанартай үйлчилгээ үзүүлэх, аялал жуулчлалыг хөгжүүлэхэд ихээхэн хувь нэмэр оруулах дүүрэг хэвээр байх болно. |
Багануур гэж юу вэ ? | Багануур бол Монгол Улсын нийслэл Улаанбаатар хотоос зүүн тийш 130 км зайтай орших Багануур дүүрэгт байрладаг хот юм. Энэ хот нь 1978 онд Багануурын нүүрсний уурхайг түшиглэн байгуулагдсан бөгөөд 2015 оны байдлаар 28,333 оршин суугчтай байна.
Багануур хот нь Монгол Улсын хамгийн том нүүрсний уурхайнуудын нэг болох Багануурын нүүрсний уурхайг түшиглэн хөгжсөн. Энэ уурхай нь жилд 4 сая тонн нүүрс олборлох хүчин чадалтай бөгөөд Монгол Улсын эрчим хүчний салбарт чухал үүрэг гүйцэтгэдэг.
Багануур хот нь мөн Монгол Улсын хамгийн том цахилгаан станцуудын нэг болох Багануурын дулааны цахилгаан станцыг түшиглэн хөгжсөн. Энэ цахилгаан станц нь Монгол Улсын эрчим хүчний хэрэгцээний томоохон хэсгийг хангадаг.
Багануур хотод боловсрол, эрүүл мэнд, соёлын олон байгууллагууд үйл ажиллагаа явуулдаг. Жишээлбэл, Багануур дүүргийн Ерөнхий боловсролын 3 сургууль, Мэргэжлийн сургалт үйлдвэрлэлийн төв, Багануур дүүргийн нэгдсэн эмнэлэг, Соёлын ордон зэрэг байгууллагууд энэ хотод байдаг.
Багануур хот нь Монгол Улсын эдийн засаг, ялангуяа уул уурхайн салбарт чухал үүрэг гүйцэтгэдэг. Цаашид энэ хот уул уурхай, эрчим хүчний салбарын хөгжлийг тэргүүлэх, иргэдийн амьдралын чанарыг дээшлүүлэхэд ихээхэн хувь нэмэр оруулах хот болох төлөвтэй байна. |
Багахангай гэж юу вэ ? | Багахангай бол Монгол Улсын нийслэл Улаанбаатар хотын 9 дүүргийн нэг юм. Энэ дүүрэг нь Улаанбаатар хотоос зүүн урагш 90 км зайтай оршдог бөгөөд 14,000 орчим хүн амтай.
Багахангай дүүрэг нь анх 1989 онд Улаанбаатар хотын Багахангай хороо нэртэйгээр байгуулагдаж байсан бөгөөд 1992 онд Багахангай дүүрэг болон өөрчлөгдсөн. Одоогоор энэ дүүрэг нь 2 хороотой.
Багахангай дүүрэг нь Монгол Улсын төмөр замын сүлжээний чухал цэг бөгөөд Улаанбаатар-Замын-Үүд чиглэлийн төмөр замын зангилаа юм. Мөн энэ дүүрэг нь Улаанбаатар-Бээжин чиглэлийн авто замын дагуу оршдог.
Багахангай дүүрэг нь мал аж ахуй, газар тариалангийн салбараараа алдартай. Энэ дүүрэгт 70 гаруй аж ахуйн нэгж, 400 гаруй өрхийн аж ахуй үйл ажиллагаа явуулдаг бөгөөд жилд 30,000 орчим тонн ургац хураан авдаг.
Түүнчлэн Багахангай дүүрэг нь байгалийн үзэсгэлэнт газруудаараа алдартай. Жишээлбэл, Хангай нуруу, Бор-Өндөр уул, Хэрлэн гол зэрэг байгалийн үзэсгэлэнт газрууд энэ дүүрэгт байдаг.
Багахангай дүүрэг нь Улаанбаатар хотын хөгжил дэвшилд хувь нэмрээ оруулахын зэрэгцээ өөрийн гэсэн онцлог, давуу талуудтай. Цаашид энэ дүүрэг хөдөө аж ахуй, аялал жуулчлалын салбарыг хөгжүүлэх, иргэдийн амьдралын чанарыг дээшлүүлэхэд анхаарч ажиллах болно. |
Алтайн нуруу гэж юу вэ ? | Алтайн нуруу бол Төв Азид орших томоохон нуруу юм. Энэ нуруу нь Монгол Улс, Оросын Холбооны Улс, Казахстан, Хятад улсуудын нутаг дэвсгэрээр дайран өнгөрдөг.
Алтайн нуруу нь баруун хойноос зүүн урагш чиглэлтэй сунаж тогтсон бөгөөд ойролцоогоор 2500 км урт, 100-300 км өргөн юм. Энэ нурууны хамгийн өндөр оргил нь Белуха уул бөгөөд далайн түвшнээс дээш 4506 метр өндөр байдаг.
Алтайн нуруу нь геологийн хувьд залуу нуруу бөгөөд Альпийн нугалаат хөдөлгөөний үеэр үүссэн гэж үздэг. Энэ нуруу нь янз бүрийн хурдас чулуулгаас тогтдог бөгөөд тектоник хөдөлгөөний улмаас үүссэн нарийн хавцал, гүн хөндий, өндөр оргилуудтай.
Алтайн нуруу нь биологийн олон янз байдлаараа баялаг бөгөөд олон зүйлийн ан амьтан, ургамал ургадаг. Энэ нуруунд ирвэс, янгир, аргаль хонь, цоохор ирвэс зэрэг ховордсон амьтад амьдардаг. Мөн энэ нуруунд 1000 гаруй зүйлийн ургамал ургадаг бөгөөд тэдгээрийн дотор хуш, нарс, улиас зэрэг модод багтдаг.
Алтайн нуруу нь түүхэн ач холбогдолтой газар бөгөөд эртний торгоны замын чухал хэсэг байсан. Мөн энэ нуруунд эртний булш, хадны зураг, бичээс зэрэг археологийн олдворууд элбэг байдаг.
Алтайн нуруу нь байгалийн үзэсгэлэнт сайхан, экосистемийн онцлог шинж чанаруудаараа алдартай бөгөөд ЮНЕСКО-гийн Дэлхийн өвийн жагсаалтад багтсан. Энэ нуруу нь аялал жуулчлал, спорт, шинжлэх ухааны судалгааны чухал объект болдог. |
Хэнтийн нуруу гэж юу вэ ? | Хэнтийн нуруу бол Монгол Улсын зүүн хэсэгт орших томоохон нуруу юм. Энэ нуруу нь Монгол Улсын нийслэл Улаанбаатар хотоос зүүн тийш 200 гаруй км үргэлжилдэг.
Хэнтийн нуруу нь хойноос урагш чиглэлтэй сунаж тогтсон бөгөөд ойролцоогоор 800 км урт, 100-200 км өргөн юм. Энэ нурууны хамгийн өндөр оргил нь Асралт хайрхан уул бөгөөд далайн түвшнээс дээш 2799 метр өндөр байдаг.
Хэнтийн нуруу нь Монгол орны хамгийн их ой мод бүхий уулархаг нутаг бөгөөд шинэс, нарс, хуш зэрэг навчит болон шилмүүст ойгоор баялаг. Энэ нуруунд олон тооны гол мөрөн, горхи булаг эх авдаг бөгөөд тэдгээрийн дотроос Онон, Хэрлэн, Туул зэрэг томоохон голууд багтдаг.
Хэнтийн нуруу нь биологийн олон янз байдлаараа баялаг бөгөөд олон зүйлийн ан амьтан, ургамал ургадаг. Энэ нуруунд хандгай, буга, гахай, баавгай зэрэг томоохон хөхтөн амьтад амьдардаг. Мөн энэ нуруунд 250 гаруй зүйлийн шувуу, 20 гаруй зүйлийн загас бүртгэгдсэн байдаг.
Хэнтийн нуруу нь түүхэн ач холбогдолтой газар бөгөөд Монголын эзэнт гүрний үед Чингис хааны нутаглаж байсан газар гэж үздэг. Мөн энэ нуруунд Их Монгол Улсын анхны нийслэл Аваргын балгас байрладаг байсан.
Хэнтийн нуруу нь байгалийн үзэсгэлэнт сайхан, экосистемийн онцлог шинж чанаруудаараа алдартай бөгөөд Хан Хэнтийн дархан цаазат газар, Горхи-Тэрэлжийн байгалийн цогцолборт газар зэрэг тусгай хамгаалалттай газруудтай. Энэ нуруу нь аялал жуулчлал, спорт, шинжлэх ухааны судалгааны чухал объект болдог. |
Лабрадорын тэнгис гэж юу вэ ? | Лабрадорын тэнгис нь Хойд Америкийн зүүн хойд хэсэгт орших тэнгис юм. Энэ тэнгис нь Канад улсын Лабрадорын хойг болон Гренланд арлын хооронд оршдог.
Лабрадорын тэнгис нь хойд талаараа Дэвисийн хоолойгоор, зүүн талаараа Гренландын тэнгисээр, өмнө талаараа Хойд Атлантын далайгаар тус тус хүрээлэгдсэн байдаг. Энэ тэнгисийн нийт талбай нь ойролцоогоор 841,000 км2 бөгөөд дундаж гүн нь 1,898 метр юм. Лабрадорын тэнгисийн хамгийн гүн цэг нь 4,316 метр гүн байдаг.
Лабрадорын тэнгис нь хүйтэн, эрс тэс уур амьсгалтай. Жилийн дундаж температур нь -1°C орчим байдаг бөгөөд өвлийн улиралд ихэнх хэсэг нь мөсөөр хучигддаг. Зуны улиралд ч гэсэн энэ тэнгист мөсөн уулнууд хөвдөг.
Лабрадорын тэнгис нь биологийн олон янз байдлаараа баялаг. Энэ тэнгист халим, далайн арслан, далайн заан, түүнчлэн олон зүйлийн загас, хавч зэрэг амьтад амьдардаг. Мөн энэ тэнгист олон зүйлийн шувуу, тухайлбал, цагаан шувуу, хайргач шувуу зэрэг шувууд үржиж, өндөглөдөг.
Лабрадорын тэнгис нь эдийн засгийн хувьд чухал ач холбогдолтой. Энэ тэнгисээс загас агнах, далайн тээвэр хийх, газрын тос, байгалийн хий олборлох зэрэг үйл ажиллагаа явагддаг. Гэсэн хэдий ч эдгээр үйл ажиллагаа нь тэнгисийн экосистемд сөрөг нөлөө үзүүлж болзошгүй тул байгаль орчныг хамгаалах асуудал чухал ач холбогдолтой юм. |
Борооны цув гэж юу вэ ? | Борооны цув нь бороонд өмсөх зориулалттай цув юм. Энэ нь борооны ус нэвтрэхээс хамгаалж, хүнийг хуурай байлгах үүрэгтэй.
Борооны цув нь ихэвчлэн резин, винил, полиэстр зэрэг ус нэвтрүүлдэггүй материалаар хийгддэг. Цувны загвар, хэмжээ нь хэрэглээнээс хамаарч янз бүр байж болно. Жишээлбэл, унадаг дугуй унаачид болон мотоцикл унаачдад зориулсан борооны цув илүү богино, салхины эсрэг материалтай байдаг бол явган хүний хувьд илүү урт, дулаан цув тохиромжтой.
Борооны цувны гол онцлогууд:
1. Усны нэвтрэлтийг багасгах: Борооны цувны материал нь ус нэвтрүүлэхгүй, чийг татахгүй байх ёстой.
2. Агааржуулалт: Цув нь агааржуулалтын системтэй байх нь чухал бөгөөд ингэснээр хэт халуун, чийглэг болохоос сэргийлнэ.
3. Үзэгдэх байдал: Шөнийн цагаар болон муу цаг агаартай үед ашиглахад тохиромжтой тод өнгө, гэрэл цацруулагчтай байх нь аюулгүй байдлыг дээшлүүлдэг.
4. Авч явахад хялбар: Ихэнх борооны цув нь эвхэгддэг, хөнгөн жинтэй байдаг тул авч явахад хялбар байдаг.
5. Нэмэлт функцүүд: Зарим борооны цув нь малгай, бээлий, уут зэрэг нэмэлт хэрэгслүүдтэй байдаг.
Борооны цув нь хүмүүсийн өдөр тутмын амьдралд чухал хэрэгсэл бөгөөд ялангуяа хүйтэн, чийглэг уур амьсгалтай бүс нутагт зайлшгүй шаардлагатай зүйл юм. |
Өмнөд Андаман арал гэж юу вэ ? | Өмнөд Андаман арал нь Энэтхэгийн далайд орших Андаманы арлуудын өмнөд хэсэгт байрладаг томоохон арал юм. Энэ арал нь Энэтхэгийн Андаман, Никобарын арлуудын мужид харьяалагддаг.
Өмнөд Андаман арал нь Андаманы арлуудаас хамгийн том нь бөгөөд ойролцоогоор 1,259 км2 талбайтай. Арлын урт нь 83 км, өргөн нь 19 км хүрдэг. Арлын ихэнх хэсгийг ширэнгэн ой бүрхдэг бөгөөд зарим хэсэгт нь намгархаг газар, цэнгэг усны гол горхи байдаг.
Өмнөд Андаман арлын хүн амын ихэнх хэсэг нь Порт-Блэйр хотод төвлөрсөн байдаг. Энэ хот нь Андаман, Никобарын арлуудын мужийн нийслэл юм. Арал дээр мөн хэд хэдэн жижиг суурин байдаг.
Өмнөд Андаман арал нь байгалийн үзэсгэлэнт газруудаараа алдартай. Тухайлбал, Радханагар байгалийн цогцолборт газар, Маунт Харриет үндэсний парк зэрэг газрууд байдаг. Эдгээр газар нь ан амьтан, ургамлын аймгийн олон янз байдлаараа онцлог юм.
Түүхийн хувьд Өмнөд Андаман арал нь Британийн колоничлолын үед шоронгийн газар байсан бөгөөд "Цельюлоз" хэмээх алдартай шорон энд байрладаг байв. Одоо энэ шорон музей болон үлджээ.
Өмнөд Андаман арал нь жуулчдын сонирхлыг татдаг газар боловч хатуу чанд дүрэм журмын дагуу аялал зохион байгуулах шаардлагатай. Учир нь арлын зарим хэсэгт амьдардаг уугуул иргэдийн соёл, байгаль орчныг хамгаалах нь чухал ач холбогдолтой юм. |
Гүюг хаан гэж юу вэ ? | Гүюг хаан (1206-1248) нь Монголын эзэнт гүрний дөрөв дэх их хаан байсан юм. Тэрээр Өгэдэй хааны ууган хүү бөгөөд 1246 оноос 1248 он хүртэл хаан ширээнд сууж байв.
Гүюг хаан нь эцгийнхээ бодлогыг үргэлжлүүлэн, эзэнт гүрний нутаг дэвсгэрийг тэлэх, улс төрийн тогтвортой байдлыг хангахад анхаарч ажилласан. Тэрээр Европ, Ойрхи Дорнодод цэргийн довтолгоо үргэлжлүүлж, Хятадын Алтан улсыг эзлэн авах ажиллагааг удирдан явуулсан юм.
Гэвч Гүюг хаан удаан хаанаар суугаагүй бөгөөд ердөө хоёрхон жил хаанчилсны дараа нас барсан байна. Түүний нас барсан шалтгаан нь тодорхойгүй хэвээр байгаа юм.
Гүюг хааны үед Монголын эзэнт гүрэн хамгийн өргөн уудам нутгийг захирч байсан ба Евразийн ихэнх хэсгийг эзэлж байв. Түүний богино хугацааны засаглалын үед Монголын эзэнт гүрний хүчирхэг байдал, нөлөө улам бэхжиж, дэлхийн түүхэнд гүнзгий мөр үлдээсэн юм.
Гүюг хаан нь Монголын эзэнт гүрний түүхэнд чухал байр суурь эзэлдэг бөгөөд түүний үеийн үйл хэргүүд нь Монголчуудын цаашдын хөгжил дэвшилд ихээхэн нөлөө үзүүлсэн гэж үздэг. |
Балканы хойг гэж юу вэ ? | Балканы хойг нь Европын зүүн өмнөд хэсэгт оршдог, Туркийн Европын хэсэг, Грек, Албани, Болгар, мөн 1991 оноос өмнөх Югослав улсын ихэнх хэсэг болох Македон, Серби, Монтенегро, Хорват, Босни ба Герцеговина зэрэг улсуудыг багтаасан томоохон хойг юм.
Балканы хойгийг дорно зүгээс Хар тэнгис, өмнө зүгээс Газрын дундад тэнгис, өрнө зүгээс Ионы тэнгис, Адриатын тэнгис, умар зүгээс Аустри-Унгарын Улс (одоогийн Австри, Унгар, Словак, Чех), Румын зэрэг улсууд хүрээлдэг.
Хойгийн хойд хилээр Дунай мөрөн, Сава голыг авч үздэг ч түүхийн гүн холбоотой Румын, хуучин Югославын бүрэлдэхүүнд байсан улсуудыг Балканы хойгт багтаах нь түгээмэл байдаг.
Балканы хойг нь олон үндэстэн, шашин, соёлын уулзвар цэг бөгөөд түүхэн хувьд маш олон тооны дайн тулаан, улс төрийн тогтворгүй байдал үүсгэж байсан. Ялангуяа 20-р зууны эхээр болсон Балканы хоёр дайн, Босни дахь дайн зэрэг нь энэ бүс нутагт ноцтой хямрал үүсгэж байв.
Өнөөдөр Балканы хойгийн улсууд нь Европын Холбоонд нэгдэх, эдийн засгаа сэргээн хөгжүүлэх, улс төрийн тогтвортой байдлыг бэхжүүлэхэд анхаарч байна. Гэсэн хэдий ч зарим улсад үндэстэн хоорондын зөрчил, ядуурал, авлигал зэрэг асуудлууд тулгамдсан хэвээр байгаа юм.
Балканы хойг нь баялаг түүх, соёлын өв, үзэсгэлэнт байгаль, архитектурын дурсгалт газруудаараа алдартай бөгөөд аялал жуулчлалын чухал бүс нутаг болдог. |
Апеннины нуруу гэж юу вэ ? | Апеннины нуруу нь Италийн хойгийг бүрдүүлэгч үндсэн нуруу юм. Энэ нь Италийн хойгийн төв хэсгээр дайран өнгөрч, хойноос урагш чиглэлтэй сунаж тогтсон байдаг.
Апеннины нуруу нь хэд хэдэн салбар уулсаас бүрддэг бөгөөд тэдгээрийн дотроос хамгийн өндөр оргил нь Корно Гранде буюу 2912 метр юм. Нурууны урт нь ойролцоогоор 1350 км бөгөөд өргөн нь 40-140 км хүрдэг.
Апеннины нуруу нь геологийн хувьд залуу уулс бөгөөд Альпийн нуруутай ижил цаг хугацаанд үүссэн гэж үздэг. Нурууны ихэнх хэсэг нь далайн түвшнээс дээш 1000-2000 метрийн өндөрт оршдог.
Апеннины нуруу нь Италийн хойгийн уур амьсгалд ихээхэн нөлөө үзүүлдэг. Нурууны баруун хажуугаар Тиррений тэнгис, зүүн хажуугаар Адриатын тэнгис, Ионы тэнгис орших бөгөөд эдгээр нь нутгийн уур амьсгалд нөлөөлдөг.
Мөн Апеннины нуруу нь Италийн хойгийн усны хуваагдлын гол шугам болдог. Нурууны баруун хажуугаас эх авсан голууд Тиррений тэнгист, харин зүүн хажуугаас эх авсан голууд Адриатын тэнгист цутгадаг.
Апеннины нуруу нь байгалийн үзэсгэлэнт газар, амралт зугаалгын бүс, спорт аяллын төв болдог. Жишээлбэл, Абруццогийн үндэсний парк, Везувий галт уул зэрэг нь олон жуулчдыг татдаг газрууд юм.
Нийтдээ Апеннины нуруу нь Италийн хойгийн ландшафт, экосистем, уур амьсгалд чухал үүрэг гүйцэтгэхийн зэрэгцээ тус улсын эдийн засаг, аялал жуулчлалд ихээхэн хувь нэмэр оруулдаг байна. |
Скандинавын хойг гэж юу вэ ? | Скандинавын хойг нь Европын хойд хэсэгт орших томоохон хойг юм. Энэ нь Норвеги, Швед, Финланд, Орос зэрэг улсуудын нутаг дэвсгэрийг хамардаг.
Скандинавын хойгийн хойд хэсэг нь Хойд мөсөн далай, баруун хэсэг нь Норвегийн тэнгис, Балтийн тэнгисээр хүрээлэгдсэн байдаг. Хойгийн урд хэсэг нь Европын тивийн эх газартай залгадаг.
Скандинавын хойгийн гол онцлог нь түүний уулархаг, хад чулуурхаг газар нутаг юм. Хойгийн дагуу Скандинавын нуруу сунаж тогтсон бөгөөд энэ нь Норвеги, Шведийн хил дагуу үргэлжилдэг. Нурууны хамгийн өндөр оргил нь Гальдхёпигген уул бөгөөд 2469 метр өндөртэй.
Скандинавын хойгийн ихэнх хэсэг нь тайга ойгоор бүрхэгдсэн байдаг. Энэ бүс нутагт нарс, гацуур зэрэг модод зонхилдог. Мөн хойгийн зарим хэсэгт тундрын бүслүүр оршдог.
Скандинавын хойг нь байгалийн арвин баялагтай. Энд олон тооны гол, мөрөн, нуур, хүрхрээ байдаг бөгөөд загас агнуур, усан цахилгаан станц зэрэг нь эдийн засгийн чухал салбар юм. Мөн энэ бүс нутагт уул уурхай, ойн аж ахуй хөгжсөн байдаг.
Скандинавын хойг нь өвөрмөц соёл, түүхтэй. Викингүүдийн соёл иргэншил энэ бүс нутагт үүссэн бөгөөд одоо ч гэсэн Скандинавын орнуудын соёлд тэдний өв уламжлал ихээхэн нөлөөтэй хэвээр байна.
Өнөөдөр Скандинавын хойг нь байгалийн үзэсгэлэнт газар, цэвэр орчин, өвөрмөц соёлоороо аялагчдыг татдаг. Мөн энэ бүс нутаг нь цанын спорт, загасчлал, байгалийн аялал зэрэг олон төрлийн үйл ажиллагаа явуулах боломжтой. |
Пётр Чайковский гэж юу вэ ? | Пётр Ильич Чайковский (1840-1893) бол Оросын алдарт хөгжмийн зохиолч, багш, хөгжмийн удирдаач юм. Тэрээр романтик үеийн хөгжмийн ертөнцийн нэрт төлөөлөгчдийн нэг бөгөөд Оросын сонгодог хөгжмийн урлагт асар их хувь нэмэр оруулсан билээ.
Чайковский нь Камчаткийн Воткинск хотод төрсөн бөгөөд бага наснаасаа хөгжимд авьяастай байв. Тэрээр Санкт-Петербургийн консерваторид суралцаж, 1866 онд төгссөн. Дараа нь Москвад багшилж, хөгжмийн зохиолоо туурвиж эхэлсэн байна.
Чайковскийн уран бүтээлд симфони, балет, дуурь, концерт, камерын хөгжим зэрэг олон төрлийн бүтээл багтдаг. Түүний хамгийн алдартай бүтээлүүдэд:
1. "Щелкунчик" (Хунт нуур), "Нойрсож буй гоо бүсгүй", "Евгений Онегин" зэрэг балетууд
2. 4, 5, 6-р симфонууд
3. "Ромео ба Жульетта", "Франческа да Римини" зэрэг симфони найраглалууд
4. 1-р төгөлдөр хуурын концерт
5. "Пиковая дама", "Иоланта" зэрэг дууриуд
Чайковскийн хөгжим нь сэтгэл хөдлөл, уянга аясаар баялаг, үндэсний өнгө аястай, мөн Баруун Европын хөгжмийн нөлөөг агуулсан онцлогтой. Тэрээр Оросын анхны мэргэжлийн хөгжмийн зохиолчдын нэг бөгөөд түүний бүтээлүүд дэлхий даяар өргөн тавигддаг.
Чайковский нь амьдралынхаа турш санхүүгийн хүндрэлтэй тулгарч байсан ч хөгжмийн урлагт зориулсан амьдралаараа үлгэр дуурайл болсон юм. Тэрээр 53 насандаа таалал төгссөн бөгөөд Москва хотод оршуулагдсан байдаг.
Өнөөдөр Чайковскийн нэрэмжит олон шагнал, наадам, хөгжмийн сургууль, театр байдаг нь түүний уран бүтээлийн өвийг хүндэтгэн дурсаж буйн илрэл юм. |
Эмийн ургамал гэж юу вэ ? | Эмийн ургамал гэдэг нь эмчилгээний зорилгоор ашигладаг ургамлыг хэлнэ. Эдгээр ургамлууд нь биологийн идэвхт бодис агуулдаг бөгөөд өвчнийг эмчлэх, шинж тэмдгийг бууруулах, биеийн эсэргүүцлийг дэмжих зэрэг эерэг нөлөө үзүүлдэг.
Эмийн ургамлууд нь янз бүрийн эх үүсвэртэй байдаг. Зарим нь зэрлэг ургамал, зарим нь тарималжуулсан ургамал байдаг. Мөн зарим ургамлыг бүхэлд нь, заримынх нь зөвхөн навч, үндэс, жимс, цэцгийг ашигладаг.
Эмийн ургамлыг уламжлалт анагаах ухаанд өргөн хэрэглэдэг. Жишээлбэл, Хятадын уламжлалт анагаах ухаанд 1000 гаруй эмийн ургамал хэрэглэгддэг гэсэн судалгаа бий. Орчин үед эмийн ургамлыг судлах, тэдгээрээс шинэ эмийн бодис гарган авах чиглэлээр идэвхтэй судалгаа хийгдэж байна.
Зарим түгээмэл эмийн ургамлууд:
1. Цагаан гаа - Үрэвслийн эсрэг, дархлаа дэмжих үйлчилгээтэй.
2. Эхинацея - Дархлаа сайжруулах, ханиад томууг эмчлэхэд хэрэглэнэ.
3. Гинкго билоба - Тархины цусан хангамжийг сайжруулж, санах ойг дэмждэг.
4. Валериана - Тайвшруулах, нойрсуулах үйлчилгээтэй.
5. Алоэ вера - Арьсны үрэвслийг намдаах, шархыг эдгээхэд тустай.
Гэхдээ эмийн ургамлыг хэрэглэхдээ болгоомжтой хандах хэрэгтэй. Учир нь зарим ургамал харшил үүсгэх, эмийн сөрөг нөлөө үзүүлэх, эсвэл эмтэй хавсарч хэрэглэхэд аюултай байж болно. Иймд эмчийн зөвлөгөөг авах нь чухал юм. |
Найдангийн Түвшинбаяр гэж юу вэ ? | Найдангийн Түвшинбаяр бол Монгол улсын анхны олимпын аварга, анхны олимпын хос медальтан жүдоч юм.
Тэрээр 1984 оны 6 сарын 1-нд Булган аймгийн Сайхан суманд малчин ардын гэр бүлд төрсөн. 2008 оны Бээжингийн олимпод +100 кг-д барилдан Монгол улсаас анх удаа жүдо бөхийн төрлөөр олимпын алтан медаль хүртсэн. 2012 оны Лондонгийн олимпод 100 кг-д барилдан мөнгөн медаль хүртэж, олимпын хос медальтан болсон.
Н.Түвшинбаяр нь 2006 оноос эхлэн Монголын жүдо бөхийн шигшээ багийн ахлагчаар ажиллаж байна. Тэрээр 2023 оны 1 сард албан ёсоор спортынхоо карьерыг өндөрлөж, зодог тайлсан.
Олимпын наадмаас гадна Н.Түвшинбаяр нь:
- 2015 оны ДАШТ-ээс хүрэл медаль
- 2017 оны ДАШТ-ээс хүрэл медаль
- Азийн наадмын аварга (2009)
- Азийн АШТ-ий хошой мөнгө, нэг хүрэл медальт
зэрэг олон амжилт гаргасан. Түүнийг Монгол улсын Ерөнхийлөгчийн зарлигаар Монгол улсын Хөдөлмөрийн баатар цол, Сүхбаатарын одон, Алтан соёмбо тэмдэг зэрэг өндөр шагналаар шагнаж байсан юм.
Н.Түвшинбаяр нь Монголын спортын түүхэнд гарамгай амжилт гаргасан тамирчдын нэг бөгөөд залуу үеийнхэнд үлгэр дуурайл болсон билээ. |
Сүүдрийн засгийн газар гэж юу вэ ? | Сүүдрийн засгийн газар гэдэг нь парламентад хамгийн том сөрөг хүчний бодлого, үйл ажиллагааны хариу болгон байгуулагдсан улс төрийн байгууллага юм. Энэ нь Их Британийн парламентын системд өргөн хэрэглэгддэг ойлголт боловч бусад орнуудын улс төрд ч ийм төрлийн бүтэц байдаг.
Сүүдрийн засгийн газрын гол зорилго нь:
1. Эрх баригч намын бодлого, шийдвэрийг шүүмжлэх, хянах
2. Өөрсдийн намын бодлого, үзэл баримтлалыг сурталчлах
3. Сөрөг хүчний удирдагчид сонгуульд ялалт байгуулбал сайд болох магадлалтай хүмүүсийг бэлтгэх
Сүүдрийн засгийн газар нь эрх баригч намын танхимын гишүүдтэй адил тооны "сүүдрийн" сайд нараас бүрддэг. Тэд салбар бүрийн асуудлаар өөрсдийн намын байр суурийг илэрхийлж, Засгийн газрын бодлоготой холбоотой асуудлаар мэтгэлцээнд оролцдог.
Хэдийгээр сүүдрийн засгийн газарт албан ёсны эрх мэдэл байдаггүй ч улс төрийн чухал институт болдог. Учир нь энэ нь ардчилсан нийгэмд сөрөг хүчний дуу хоолойг сонсох, тэнцвэрт байдлыг хангахад тусалдаг.
Монгол Улсын хувьд 2004 онд УИХ-д суудалтай бүх намууд хамтран "Их эвслийн Засгийн газар"-ыг байгуулах үед АН-ын зүгээс сүүдрийн Засгийн газар байгуулж байсан түүх бий. |
Отрядын Гүндэгмаа гэж юу вэ ? | Отрядын Гүндэгмаа бол Монголын нэрт буудлагын тамирчин юм. Тэрээр 1978 оны 5-р сарын 23-нд Улаанбаатар хотод төрсөн бөгөөд Үндэсний Биеийн Тамирын Дээд Сургуулийг багш дасгалжуулагчийн мэргэжлээр төгссөн.
О.Гүндэгмаа нь 1993 оноос буудлагын спортоор хичээллэж эхэлсэн бөгөөд хийн гар бууны 10м, спорт гар бууны 25 метрийн дасгалуудад өрсөлддөг. Түүний томоохон амжилтуудаас дурдвал:
- 2008 оны Бээжингийн олимпоос мөнгөн медаль хүртсэн (хийн гар бууны 10м)
- 2006 оны Дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээнээс багийн төрөлд хүрэл медаль хүртсэн
- 2006 оны Азийн наадмын хувийн болон багийн төрлөөс хүрэл медаль хүртсэн
- 2002 оны Азийн наадмын хувийн төрөлд өрсөлдөж 5-р байр эзэлсэн
- 2008 онд БНСУ-ын Чанвоны цомын тэмцээнээс 25 метрийн хийн гар буун хувийн төрөлд алтан медаль, 10 метрийн хийн урт бууны төрөлд мөнгөн медаль хүртсэн
- 2008 онд Кубын Гавана хотноо болсон Дэлхийн цомын тэмцээнээс мөнгөн медаль хүртсэн
О.Гүндэгмаа нь Монгол Улсын Хөдөлмөрийн баатар, Монгол Улсын гавьяат тамирчин цол хүртсэн бөгөөд 2016 оны Риогийн олимпод Монгол Улсынхаа тугийг барин жагссан юм. Тэрээр нийт 6 удаагийн олимпод оролцсон туршлагатай тамирчин билээ. |
Атланта Хоокс гэж юу вэ ? | Атланта Хоокс бол Америкийн Үндэсний Сагсан бөмбөгийн холбоо (NBA)-ны Дорнод бүсийн Зүүн Өмнөд дивизонд харьяалагддаг мэргэжлийн сагсан бөмбөгийн баг юм. Тэд Жоржиа мужийн Атланта хотод байрладаг бөгөөд 1946 онд Миссисипи мөрний бүст Баффало Байзонс гэсэн нэртэйгээр анх байгуулагдсан.
1951 онд Висконсин мужийн Милуоки хот уруу нүүж Милуоки Хоокс болсон бол 1955-56 улиралд дахин нүүдэл хийж Миссуригийн Сент-Луйс хотод ирсэн. Сент-Луйс хотод тоглож байхдаа тэд 13 улиралд 12 удаа плэй-оффт шалгарч, 1960 онд NBA-гийн аварга болж байсан амжилттай жилүүд өнгөрсөн.
1968 онд Калифорни мужийн Лос-Анжелес хот уруу нүүж Лос-Анжелес Лэйкерс багтай нэгэн дивизионд тоглох болсон. Ингэснээр Лэйкерс, Хоокс хоёр багийн өрсөлдөөн ширүүссэн юм.
1972-73 оны улиралд Атланта хот уруу нүүснээр одоогийн нэрээрээ тоглож эхэлсэн. Одоогоор Атланта Хоокс нь Жоржиа мужийн нийслэл Атланта хотод байрладаг бөгөөд 1999 оноос хойш Филипс Арена цэнгэлдэхэд тоглодог.
Тэд 1946 оноос хойш нийт 46 удаа плэй-оффт оролцож, 21 удаа дивизионы аварга болж, 1957, 1958, 1960, 1961 онуудад NBA-гийн аваргын төлөө тоглосон ч 1958, 1960, 1961 онуудад л аваргын цомыг өргөж чадаагүй юм. Харин 1957 онд Бостон Селтикс багтай аваргын төлөө тоглож ялалт байгуулсан. |
Чимидбазарын Дамдиншарав гэж юу вэ ? | Чимидбазарын Дамдиншарав бол Монгол Улсын нэрт тамирчин, улс төрч юм. Тэрээр 1945 оны 3-р сарын 21-нд Өвөрхангай аймгийн Гучин-Ус суманд төрсөн.
Ч.Дамдиншарав нь 1968 оны Мехикогийн олимпын наадамд оролцож, чөлөөт бөхийн 52 кг-ын жинд хүрэл медаль хүртсэн. Ингэснээр тэрээр Монголын анхны олимпын медальтнуудын нэг болсон юм. Түүнчлэн тэрээр 1970 онд Канадын Эдмонтон хотод болсон Дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээнээс хүрэл медаль хүртэж байсан.
Ч.Дамдиншарав нь зөвхөн гайхалтай тамирчин төдийгүй улс төрд ч идэвхтэй оролцож байсан. Тэрээр 1996-1999 онд УИХ-ын гишүүнээр сонгогдон ажиллаж байсан бөгөөд 2000-2004 онд МАН-ын Ерөнхий нарийн бичгийн даргаар ажиллаж байв.
Түүний хувьд боловсролын салбарт ч ихээхэн хувь нэмэр оруулсан. Тэрээр 1992 онд ШУТИС-ийн Механик инженерийн сургуулийг төгссөн бөгөөд 1999-2007 онд ҮБТДС-ийн захирлаар ажиллаж байсан. 2007 оноос хойш ҮБТДС-ийн Эрдмийн зөвлөлийн даргаар ажиллаж байна.
Ч.Дамдиншарав нь Монгол Улсын Хөдөлмөрийн баатар, Ардын багш, Гавьяат тамирчин цол хүртсэн бөгөөд 2021 онд Монгол Улсын Ардын багшийн цол хүртсэн юм. Тэрээр Монголын спортын салбарт үнэтэй хувь нэмэр оруулсан төдийгүй улс орныхоо хөгжил дэвшилд ч ихээхэн хувь нэмэр оруулсан гавьяат хүн юм. |
Данзандаржаагийн Сэрээтэр гэж юу вэ ? | Данзандаржаагийн Сэрээтэр бол Монгол Улсын Ардын Багш, Үндэсний бөхийн улсын харцага, чөлөөт бөхийн тамирчин дасгалжуулагч юм. Тэрээр 1937 онд Төв аймгийн Лүн суманд төрсөн.
Д.Сэрээтэр нь 1962-1973 онд чөлөөт бөхийн Монгол улсын шигшээ багийн гишүүн байсан бөгөөд 1963 онд Унгар улсад болсон олон улсын тэмцээнд оролцож алтан медаль, 1964 оны Токиогийн олимпод оролцож 7-р байр эзэлж байсан. 1968 оны Мексикийн олимпод оролцож шагналт 6-р байранд орсон. Мөн 1969 онд Польш улсад болсон олон улсын тэмцээнээс алтан медаль, 1970 онд Канадын олон улсын тэмцээнээс алтан медаль, 1971 онд Монголын Бүх ард түмний спартакиадын аварга болсон.
Д.Сэрээтэр нь 1968-1991 онд Монголын чөлөөт бөхийн үндэсний шигшээ багийн дасгалжуулагчаар ажиллаж байсан бөгөөд энэ хугацаанд олимп, дэлхийн аварга, олон улсын тэмцээнд тамирчдаа амжилттай бэлтгэж оролцуулж байсан. Тухайлбал, 1980 оны Москвагийн олимпод Монголын баг тамирчдыг удирдан оролцож, 2 мөнгө, 1 хүрэл медаль хүртсэн амжилттай оролцсон байдаг.
Түүний хувьд үндэсний бөхөөр ч амжилт гаргаж байсан бөгөөд 1962 онд улсын начин цол, 1964 онд улсын харцага цол хүртэж байсан. Мөн 1964 онд Монголын Нууц Товчооны 750 жилийн ойн даншиг наадамд 6 давж "Өсөх идэр" чимэг хүртсэн байдаг.
Д.Сэрээтэр нь Монголын бөхийн спортыг хөгжүүлэх, залуу үеийнхэнд бөхийн ур чадвар, ёс зүйг өвлүүлэн үлдээхэд онцгой хувь нэмэр оруулсан гавьяат хүн юм. Тэрээр 2017 онд Монгол Улсын Ардын багшийн цол хүртсэн бөгөөд 2021 онд Монгол Улсын Хөдөлмөрийн баатар цолоор шагнуулсан юм. |
Төмөрийн Артаг гэж юу вэ ? | Төмөрийн Артаг бол Монгол Улсын Ардын Жүжигчин, Урлагийн Гавьяат Зүтгэлтэн, дуучин юм. Тэрээр 1943 онд Увс аймгийн Тэс суманд төрсөн.
Т.Араг 1963 онд УАДБЧ-д дуучнаар орж, 1982 он хүртэл 20 шахам жил тус чуулгад ажиллахдаа олон сайхан дуунуудыг дуулж, Монголчуудын хайр хүндэтгэлийг хүлээсэн юм. Тэрээр ялангуяа монгол ардын болон монголын хөгжмийн зохиолчдын олон алдартай дуунуудыг дуулж, тэдгээрийг радиогийн алтан фондод бичүүлж, үлдээсэн байдаг.
Т.Араг нь зөвхөн гайхалтай дуучин төдийгүй жүжигчин хүн байсан юм. Тэрээр 1966 онд "Нүгэл буян" киноны Цэрмаагийн дүрд, 1968 онд "Өглөө" киноны Дарь авгайн дүрд, 1971 онд "Тунгалаг тамир" киноны Хандын дүрд тус тус тоглож, үзэгчдийн хүртээл болгосон байдаг.
Түүний уран бүтээлийн гавьяаг үнэлж, 1973 онд БНМАУ-ын Гавьяат Жүжигчин, 1981 онд БНМАУ-ын Ардын Жүжигчин цол хүртээсэн юм. Мөн 2008 онд Монгол Улсын Урлагийн Гавьяат Зүтгэлтэн цол хүртсэн байдаг.
Т.Араг бол Монголын соёл урлагийн салбарт үнэтэй хувь нэмэр оруулсан, олон сайхан дуу, дүр бүтээлээрээ үзэгчдийн хайр хүндэтгэлийг хүлээсэн гавьяат уран бүтээлч юм. Тэрээр 1993 онд таалал төгссөн ч түүний уран бүтээлүүд үргэлж үзэгчдийн сэтгэлд үлджээ. |
Зэвэгийн Ойдов гэж юу вэ ? | Зэвэгийн Ойдов бол Монгол Улсын XX зууны манлай тамирчин, чөлөөт бөх барилдааны дэлхийн хошой аварга (1974, 1975), олимпын мөнгөн медальт (1976), Монгол Улсын хөдөлмөрийн баатар цолтой бөх юм.
З.Ойдов 1949 оны 5 сарын 25-нд Монгол Улсын Өвөрхангай аймгийн Хархорин суманд төрсөн. Тэрээр 1965 оноос чөлөөт бөхөөр хичээллэж эхэлсэн бөгөөд 1980 он хүртэл улс, тив, дэлхийн олон тэмцээнд 62, 68 кг-ын жинд өрсөлдөж байсан юм.
З.Ойдов нь 1974, 1975 онуудад Болгарын Софи хотноо болсон дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээнээс алтан медаль хүртэж, дэлхийн хошой аварга болсон. Мөн 1976 оны Монреалийн олимпоос мөнгөн медаль хүртсэн. Түүнчлэн тэрээр 1970 оны Ази тивийн аварга шалгаруулах тэмцээнээс алтан медаль, 1975 оны дэлхийн оюутны их наадмаас алтан медаль, 1974, 1975 оны Азийн наадмаас хошой алтан медаль тус тус хүртэж байсан юм.
З.Ойдов нь зөвхөн гайхалтай амжилтаараа төдийгүй өөрийн хөдөлмөрч зан чанар, тэмцэгч хүчирхэг сэтгэлгээгээрээ Монголчуудын хайр хүндэтгэлийг хүлээсэн юм. Тэрээр 1990 онд Монгол Улсын хөдөлмөрийн баатар цол хүртсэн бөгөөд 1999 онд Монголын зууны манлай тамирчнаар өргөмжлөгдсөн байдаг.
З.Ойдов одоо Монголын эмэгтэй чөлөөт бөхийн шигшээ багийн дасгалжуулагчаар ажиллаж байгаа бөгөөд залуу үеийнхэнд бөхийн ур чадвар, ёс зүйг өвлүүлэн үлдээхэд хувь нэмрээ оруулсаар байна. |
Цэндийн Дамдин гэж юу вэ ? | Цэндийн Дамдин бол Монгол Улсын нэрт тамирчин, Монгол Улсын гавьяат тамирчин, Монгол Улсын анхны олимпын мөнгөн медальт тамирчин юм.
Ц.Дамдин 1957 оны 3 сарын 31-нд Хэнтий аймагт төрсөн. Тэрээр 1976 оны Монреалийн олимпод жүдо бөхийн 65 кг-ын жинд мөнгөн медаль хүртсэн нь тухайн үед Монголын спортын томоохон амжилт байсан юм. Ингэснээр тэрээр Монгол Улсын анхны олимпын мөнгөн медальт тамирчин болсон түүхтэй.
Ц.Дамдин нь зөвхөн олимпод амжилт гаргаад зогсохгүй дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээн, Азийн наадам, дэлхийн цомын тэмцээнүүдэд удаа дараа амжилттай оролцож, хүрэл медаль, алтан медаль хүртэж байсан юм. Түүний энэхүү амжилт ололтыг үнэлж, Монгол Улсын гавьяат тамирчин цол хүртээсэн байдаг.
Ц.Дамдин нь өөрийн амжилт ололтоороо Монголын спортыг дэлхийд таниулахад онцгой хувь нэмэр оруулсан төдийгүй залуу үеийнхэнд үлгэр дууриал үзүүлсэн юм. Тэрээр одоо ч гэсэн залуу үеийнхэнд бөхийн ур чадвар, тэмцэгч хүчирхэг сэтгэлгээг өвлүүлэн үлдээхэд хувь нэмрээ оруулсаар байна.
Ц.Дамдин бол Монголын спортын түүхэнд гарамгай байр суурь эзэлдэг, олон залууст үлгэр дууриал болсон, Монгол Улсынхаа нэрийг дэлхийд гаргасан алдартнуудын нэг юм. |
Жамцын Даваажав гэж юу вэ ? | Жамцын Даваажав бол Монгол Улсын нэрт тамирчин, Монгол Улсын гавьяат тамирчин юм.
Ж.Даваажав нь 1972 оны Мюнхений олимпод чөлөөт бөхийн 74 кг-ын жинд хүрэл медаль хүртсэн. Энэ нь тухайн үед Монголын спортын томоохон амжилтуудын нэг байсан юм. Түүний энэхүү амжилтыг үнэлж, Монгол Улсын гавьяат тамирчин цол хүртээсэн байдаг.
Ж.Даваажав нь зөвхөн олимпод амжилт гаргаад зогсохгүй дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээн, Азийн наадам, дэлхийн цомын тэмцээнүүдэд удаа дараа амжилттай оролцож, хүрэл медаль, алтан медаль хүртэж байсан юм. Тэрээр ялангуяа 1971 оны дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээнээс хүрэл медаль хүртсэн нь Монголын чөлөөт бөхийн спортын түүхэнд чухал амжилт болсон юм.
Ж.Даваажав нь өөрийн амжилт ололтоороо Монголын спортыг дэлхийд таниулахад онцгой хувь нэмэр оруулсан төдийгүй залуу үеийнхэнд үлгэр дууриал үзүүлсэн юм. Тэрээр одоо ч гэсэн залуу үеийнхэнд бөхийн ур чадвар, тэмцэгч хүчирхэг сэтгэлгээг өвлүүлэн үлдээхэд хувь нэмрээ оруулсаар байна.
Ж.Даваажав бол Монголын спортын түүхэнд гарамгай байр суурь эзэлдэг, олон залууст үлгэр дууриал болсон, Монгол Улсынхаа нэрийг дэлхийд гаргасан алдартнуудын нэг юм. |
Равдангийн Даваадалай гэж юу вэ ? | Равдангийн Даваадалай бол Монгол Улсын нэрт тамирчин, Монгол Улсын гавьяат тамирчин юм.
Р.Даваадалай нь 1988 оны Сөүлийн олимпод жүдо бөхийн 71 кг-ын жинд хүрэл медаль хүртсэн. Энэ нь тухайн үед Монголын спортын томоохон амжилтуудын нэг байсан юм. Түүний энэхүү амжилтыг үнэлж, Монгол Улсын гавьяат тамирчин цол хүртээсэн байдаг.
Р.Даваадалай нь зөвхөн олимпод амжилт гаргаад зогсохгүй дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээн, Азийн наадам, дэлхийн цомын тэмцээнүүдэд удаа дараа амжилттай оролцож, хүрэл медаль, алтан медаль хүртэж байсан юм. Тэрээр ялангуяа 1989 оны дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээнээс хүрэл медаль хүртсэн нь Монголын жүдо бөхийн спортын түүхэнд чухал амжилт болсон юм.
Р.Даваадалай нь өөрийн амжилт ололтоороо Монголын спортыг дэлхийд таниулахад онцгой хувь нэмэр оруулсан төдийгүй залуу үеийнхэнд үлгэр дууриал үзүүлсэн юм. Тэрээр одоо ч гэсэн залуу үеийнхэнд бөхийн ур чадвар, тэмцэгч хүчирхэг сэтгэлгээг өвлүүлэн үлдээхэд хувь нэмрээ оруулсаар байна.
Р.Даваадалай бол Монголын спортын түүхэнд гарамгай байр суурь эзэлдэг, олон залууст үлгэр дууриал болсон, Монгол Улсынхаа нэрийг дэлхийд гаргасан алдартнуудын нэг юм. |
Дугарсүрэнгийн Оюунболд гэж юу вэ ? | Дугарсүрэнгийн Оюунболд бол Монгол Улсын нэрт тамирчин, Монгол Улсын гавьяат тамирчин юм.
Д.Оюунболд нь 1996 оны Атлантын олимпод чөлөөт бөхийн 90 кг-ын жинд мөнгөн медаль хүртсэн. Энэ нь тухайн үед Монголын спортын томоохон амжилтуудын нэг байсан юм. Түүний энэхүү амжилтыг үнэлж, Монгол Улсын гавьяат тамирчин цол хүртээсэн байдаг.
Д.Оюунболд нь зөвхөн олимпод амжилт гаргаад зогсохгүй дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээн, Азийн наадам, дэлхийн цомын тэмцээнүүдэд удаа дараа амжилттай оролцож, хүрэл медаль, алтан медаль хүртэж байсан юм. Тэрээр ялангуяа 1997 оны дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээнээс хүрэл медаль хүртсэн нь Монголын чөлөөт бөхийн спортын түүхэнд чухал амжилт болсон юм.
Д.Оюунболд нь өөрийн амжилт ололтоороо Монголын спортыг дэлхийд таниулахад онцгой хувь нэмэр оруулсан төдийгүй залуу үеийнхэнд үлгэр дууриал үзүүлсэн юм. Тэрээр одоо ч гэсэн залуу үеийнхэнд бөхийн ур чадвар, тэмцэгч хүчирхэг сэтгэлгээг өвлүүлэн үлдээхэд хувь нэмрээ оруулсаар байна.
Д.Оюунболд бол Монголын спортын түүхэнд гарамгай байр суурь эзэлдэг, олон залууст үлгэр дууриал болсон, Монгол Улсынхаа нэрийг дэлхийд гаргасан алдартнуудын нэг юм. |
Нэргүйн Энхбат гэж юу вэ ? | Нэргүйн Энхбат бол Монгол Улсын нэрт тамирчин, Монгол Улсын гавьяат тамирчин юм.
Н.Энхбат нь 2008 оны Бээжингийн олимпод боксын 54 кг-ын жинд хүрэл медаль хүртсэн. Энэ нь тухайн үед Монголын спортын томоохон амжилтуудын нэг байсан юм. Түүний энэхүү амжилтыг үнэлж, Монгол Улсын гавьяат тамирчин цол хүртээсэн байдаг.
Н.Энхбат нь зөвхөн олимпод амжилт гаргаад зогсохгүй дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээн, Азийн наадам, дэлхийн цомын тэмцээнүүдэд удаа дараа амжилттай оролцож, хүрэл медаль, алтан медаль хүртэж байсан юм. Тэрээр ялангуяа 2007 оны дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээнээс хүрэл медаль хүртсэн нь Монголын боксын спортын түүхэнд чухал амжилт болсон юм.
Н.Энхбат нь өөрийн амжилт ололтоороо Монголын спортыг дэлхийд таниулахад онцгой хувь нэмэр оруулсан төдийгүй залуу үеийнхэнд үлгэр дууриал үзүүлсэн юм. Тэрээр одоо ч гэсэн залуу үеийнхэнд бокс сонирхогчдын ур чадвар, тэмцэгч хүчирхэг сэтгэлгээг өвлүүлэн үлдээхэд хувь нэмрээ оруулсаар байна.
Н.Энхбат бол Монголын спортын түүхэнд гарамгай байр суурь эзэлдэг, олон залууст үлгэр дууриал болсон, Монгол Улсынхаа нэрийг дэлхийд гаргасан алдартнуудын нэг юм. |
Намжилын Баярсайхан гэж юу вэ ? | Намжилын Баярсайхан бол Монгол Улсын нэрт тамирчин, Монгол Улсын гавьяат тамирчин юм.
Н.Баярсайхан нь 1988 оны Сөүлийн олимпод чөлөөт бөхийн 74 кг-ын жинд хүрэл медаль хүртсэн. Энэ нь тухайн үед Монголын спортын томоохон амжилтуудын нэг байсан юм. Түүний энэхүү амжилтыг үнэлж, Монгол Улсын гавьяат тамирчин цол хүртээсэн байдаг.
Н.Баярсайхан нь зөвхөн олимпод амжилт гаргаад зогсохгүй дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээн, Азийн наадам, дэлхийн цомын тэмцээнүүдэд удаа дараа амжилттай оролцож, хүрэл медаль, алтан медаль хүртэж байсан юм. Тэрээр ялангуяа 1989 оны дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээнээс хүрэл медаль хүртсэн нь Монголын чөлөөт бөхийн спортын түүхэнд чухал амжилт болсон юм.
Н.Баярсайхан нь өөрийн амжилт ололтоороо Монголын спортыг дэлхийд таниулахад онцгой хувь нэмэр оруулсан төдийгүй залуу үеийнхэнд үлгэр дууриал үзүүлсэн юм. Тэрээр одоо ч гэсэн залуу үеийнхэнд бөхийн ур чадвар, тэмцэгч хүчирхэг сэтгэлгээг өвлүүлэн үлдээхэд хувь нэмрээ оруулсаар байна.
Н.Баярсайхан бол Монголын спортын түүхэнд гарамгай байр суурь эзэлдэг, олон залууст үлгэр дууриал болсон, Монгол Улсынхаа нэрийг дэлхийд гаргасан алдартнуудын нэг юм. |
Доржсүрэнгийн Мөнхбаяр гэж юу вэ ? | Доржсүрэнгийн Мөнхбаяр бол Монгол Улсын нэрт тамирчин, Монгол Улсын гавьяат тамирчин юм.
Д.Мөнхбаяр нь 1992 оны Барселоны олимпод буудлагын спортод оролцож, мөнгөн медаль хүртсэн. Энэ нь тухайн үед Монголын спортын томоохон амжилтуудын нэг байсан юм. Түүний энэхүү амжилтыг үнэлж, Монгол Улсын гавьяат тамирчин цол хүртээсэн байдаг.
Д.Мөнхбаяр нь зөвхөн олимпод амжилт гаргаад зогсохгүй дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээн, Азийн наадам, дэлхийн цомын тэмцээнүүдэд удаа дараа амжилттай оролцож, хүрэл медаль, алтан медаль хүртэж байсан юм. Тэрээр ялангуяа 1990 оны дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээнээс алтан медаль хүртсэн нь Монголын буудлагын спортын түүхэнд анхны тохиолдол байсан юм.
Д.Мөнхбаяр нь өөрийн амжилт ололтоороо Монголын спортыг дэлхийд таниулахад онцгой хувь нэмэр оруулсан төдийгүй залуу үеийнхэнд үлгэр дууриал үзүүлсэн юм. Тэрээр одоо ч гэсэн залуу үеийнхэнд буудлагын спортын ур чадвар, тэмцэгч хүчирхэг сэтгэлгээг өвлүүлэн үлдээхэд хувь нэмрээ оруулсаар байна.
Д.Мөнхбаяр бол Монголын спортын түүхэнд гарамгай байр суурь эзэлдэг, олон залууст үлгэр дууриал болсон, Монгол Улсынхаа нэрийг дэлхийд гаргасан алдартнуудын нэг юм. |
Доржпаламын Нармандах гэж юу вэ ? | Доржпаламын Нармандах бол Монгол Улсын нэрт тамирчин, Монгол Улсын гавьяат тамирчин юм.
Д.Нармандах нь 1996 оны Атлантын олимпод жүдо барилдааны 60 кг-ын жинд хүрэл медаль хүртсэн. Энэ нь тухайн үед Монголын спортын томоохон амжилтуудын нэг байсан юм. Түүний энэхүү амжилтыг үнэлж, Монгол Улсын гавьяат тамирчин цол хүртээсэн байдаг.
Д.Нармандах нь зөвхөн олимпод амжилт гаргаад зогсохгүй дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээн, Азийн наадам, дэлхийн цомын тэмцээнүүдэд удаа дараа амжилттай оролцож, хүрэл медаль, алтан медаль хүртэж байсан юм. Тэрээр ялангуяа 1997 оны дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээнээс хүрэл медаль хүртсэн нь Монголын жүдо барилдааны спортын түүхэнд чухал амжилт болсон юм.
Д.Нармандах нь өөрийн амжилт ололтоороо Монголын спортыг дэлхийд таниулахад онцгой хувь нэмэр оруулсан төдийгүй залуу үеийнхэнд үлгэр дууриал үзүүлсэн юм. Тэрээр одоо ч гэсэн залуу үеийнхэнд жүдо барилдааны спортын ур чадвар, тэмцэгч хүчирхэг сэтгэлгээг өвлүүлэн үлдээхэд хувь нэмрээ оруулсаар байна.
Д.Нармандах бол Монголын спортын түүхэнд гарамгай байр суурь эзэлдэг, олон залууст үлгэр дууриал болсон, Монгол Улсынхаа нэрийг дэлхийд гаргасан алдартнуудын нэг юм. |
Энхбатын Бадар-Ууган гэж юу вэ ? | Энхбатын Бадар-Ууган бол Монгол Улсын нэрт тамирчин, Монгол Улсын гавьяат тамирчин юм.
Э.Бадар-Ууган нь 2008 оны Бээжингийн олимпод боксын 54 кг-ын жинд алтан медаль хүртсэн. Энэ нь Монголын спортын түүхэнд анхны олимпын алтан медаль байсан бөгөөд Монголчуудын хувьд маш том бахархал болсон юм. Түүний энэхүү амжилтыг үнэлж, Монгол Улсын гавьяат тамирчин цол хүртээсэн байдаг.
Э.Бадар-Ууган нь зөвхөн олимпод амжилт гаргаад зогсохгүй дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээн, Азийн наадам, дэлхийн цомын тэмцээнүүдэд удаа дараа амжилттай оролцож, хүрэл медаль, алтан медаль хүртэж байсан юм. Тэрээр ялангуяа 2007 оны дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээнээс мөнгөн медаль хүртсэн нь Монголын боксын спортын түүхэнд чухал амжилт болсон юм.
Э.Бадар-Ууган нь өөрийн амжилт ололтоороо Монголын спортыг дэлхийд таниулахад онцгой хувь нэмэр оруулсан төдийгүй залуу үеийнхэнд үлгэр дууриал үзүүлсэн юм. Тэрээр одоо ч гэсэн залуу үеийнхэнд боксын спортын ур чадвар, тэмцэгч хүчирхэг сэтгэлгээг өвлүүлэн үлдээхэд хувь нэмрээ оруулсаар байна.
Э.Бадар-Ууган бол Монголын спортын түүхэнд гарамгай байр суурь эзэлдэг, олон залууст үлгэр дууриал болсон, Монгол Улсынхаа нэрийг дэлхийд гаргасан алдартнуудын нэг юм. |
Пүрэвдоржийн Сэрдамба гэж юу вэ ? | Пүрэвдоржийн Сэрдамба бол Монгол Улсын нэрт тамирчин, Монгол Улсын гавьяат тамирчин юм.
П.Сэрдамба нь 2008 оны Бээжингийн олимпод боксын 48 кг-ын жинд мөнгөн медаль хүртсэн. Энэ нь Монголын спортын түүхэнд олимпын мөнгөн медалийн анхных байсан бөгөөд Монголчуудын хувьд маш том бахархал болсон юм. Түүний энэхүү амжилтыг үнэлж, Монгол Улсын гавьяат тамирчин цол хүртээсэн байдаг.
П.Сэрдамба нь зөвхөн олимпод амжилт гаргаад зогсохгүй дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээн, Азийн наадам, дэлхийн цомын тэмцээнүүдэд удаа дараа амжилттай оролцож, хүрэл медаль, алтан медаль хүртэж байсан юм. Тэрээр ялангуяа 2009 оны дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээнээс алтан медаль хүртсэн нь Монголын боксын спортын түүхэнд анхны дэлхийн аваргын алтан медаль байсан юм.
П.Сэрдамба нь өөрийн амжилт ололтоороо Монголын спортыг дэлхийд таниулахад онцгой хувь нэмэр оруулсан төдийгүй залуу үеийнхэнд үлгэр дууриал үзүүлсэн юм. Тэрээр одоо ч гэсэн залуу үеийнхэнд боксын спортын ур чадвар, тэмцэгч хүчирхэг сэтгэлгээг өвлүүлэн үлдээхэд хувь нэмрээ оруулсаар байна.
П.Сэрдамба бол Монголын спортын түүхэнд гарамгай байр суурь эзэлдэг, олон залууст үлгэр дууриал болсон, Монгол Улсынхаа нэрийг дэлхийд гаргасан алдартнуудын нэг юм. |
Бээжингийн олимп (2008 он) гэж юу вэ ? | Бээжингийн олимп буюу 2008 оны Зуны Олимпын XXIX Наадам нь 2008 оны 8 сарын 8-аас 24-ний хооронд БНХАУ-ын нийслэл Бээжин хотноо зохион байгуулагдсан. Энэ нь Хятад улсад анх удаа зохион байгуулагдсан олимпын наадам байсан бөгөөд Ази тивд 4 дэх удаагаа ирсэн олимпын наадам байв.
Бээжингийн олимпод нийт 204 орны 10,500 гаруй тамирчид оролцож, 28 төрлийн 302 спортын тэмцээнд өрсөлдсөн. Энэ удаагийн олимпод усанд сэлэлтийн төрөлд Майкл Фелпс 8 алтан медаль хүртэж, нэг олимпод хамгийн олон алтан медаль авсан тамирчнаар тодорсон нь гол онцлог байлаа.
Монгол Улсын хувьд Бээжингийн олимпод 29 тамирчин оролцож, 2 алтан медаль, 2 мөнгөн медаль хүртсэн амжилтаар багийн дүнгээр 31-р байранд орсон. Ялангуяа Н.Түвшинбаяр жүдо бөхийн -100 кг-д, Э.Бадар-Ууган боксын 54 кг-д тус тус алтан медаль хүртэж, Монголын түүхэн дэх анхны олимпын аваргууд болсон юм. Мөн П.Сэрдамба боксын 48 кг-д, О.Гүндэгмаа буудлагын 25 метрийн спорт гар буунд тус тус мөнгөн медаль хүртсэн.
Бээжингийн олимп нь спортын өндөр амжилтуудаас гадна соёл, технологийн хувьд ч шинэ дээд амжилт тогтоосон. Нээлт, хаалтын ёслолын ажиллагаа нь дэлхий дахины анхаарлыг ихэд татаж, Хятадын уламжлалт соёл, орчин үеийн технологийг хослуулсан сонирхолтой үзүүлбэрүүд толилуулсан. Мөн олимпын барилга байгууламжууд, дэд бүтцийн хувьд ч Хятад улс ихээхэн хөрөнгө оруулалт хийж, олон шинэ стадион, цогцолбор, зам, тээврийн хэрэгслийг ашиглалтад оруулсан байна.
Нийтдээ Бээжингийн олимп нь спортын салбарт төдийгүй соёл, технологийн хувьд ч шинэ түвшинд гарахад нөлөөлсөн, Хятад улсыг дэлхийд таниулах, сурталчлахад чухал үүрэг гүйцэтгэсэн олимпын наадам болсон гэж үздэг. |
АДХ тор гэж юу вэ ? | АДХ тор нь "Ардын Депутатуудын Хурал" гэсэн монгол үгийн товчлол юм. Гэхдээ энэ нь зөвхөн монгол хэл дээрх товчлол бөгөөд орос хэл дээр "Совет депутатов трудящихся" буюу "Ажилчдын депутатуудын зөвлөл" гэсэн утгатай.
АДХ тор нь социалист нийгмийн үед Монгол Улсын засаг захиргааны нэгж байсан бөгөөд тухайн үеийн Ардын Их Хурлын доод танхим байв. Энэ нь ардчилсан сонгуулиар сонгогдсон төлөөллүүдээс бүрддэг байсан ба тэдгээр нь тухайн орон нутгийн иргэдийг төлөөлдөг байв.
АДХ тор нь сум, дүүрэг, аймаг, хот, улсын хэмжээнд үйл ажиллагаа явуулдаг байсан бөгөөд хууль тогтоох, гүйцэтгэх засаглалын чиг үүргийг хэрэгжүүлдэг байв. Тухайлбал, төсвийн зарцуулалт, хөгжлийн бодлого, нийгмийн халамжийн асуудлыг хариуцдаг байсан.
1990-ээд оноос Монгол Улс ардчилсан хувьсгалыг хийж, олон намын тогтолцоонд шилжсэнээр АДХ тор татан буугдаж, оронд нь Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурал (ИТХ) байгуулагдсан. Одоогоор Монгол Улсын засаг захиргааны нэгжид ИТХ үйл ажиллагаагаа явуулж байна.
АДХ тор нь тухайн үедээ ардчиллын элементүүдийг агуулж байсан ч бодит байдал дээр коммунист намын удирдлага дор ажилладаг байсан. Харин өнөөгийн ИТХ нь илүү ардчилсан, олон намын оролцоотой, иргэдийн оролцоог хангасан тогтолцоо юм. |
Планшет гэж юу вэ ? | Планшет нь том хавтгай дэлгэцтэй, мэдрэгчтэй, хурууны хүрэлтэд хариу үйлдэл үзүүлдэг, тоон технологи бүхий компьютерийн нэг төрөл юм. Энэ нь ихэвчлэн Wi-Fi, Bluetooth зэрэг утасгүй холболтоор интернэтэд холбогдох боломжтой байдаг.
Планшетын гол онцлогууд:
1. Том, мэдрэгчтэй дэлгэц: Ихэвчлэн 7-13 инчийн диагональ хэмжээтэй, мультитач мэдрэгчтэй дэлгэцтэй байдаг.
2. Зөөврийн, хөнгөн: Планшетууд нь ноутбук, ширээний компьютерээс илүү нимгэн, хөнгөн байдаг тул амархан авч явах боломжтой.
3. Уян хатан програм хангамж: Планшетууд нь янз бүрийн аппликейшн, тоглоомуудыг суулгах боломжтой бөгөөд үйлдлийн систем нь ихэвчлэн Android, iOS, Windows байдаг.
4. Камер, микрофон, чанга яригч: Ихэнх планшетууд нь камер, микрофон, чанга яригчтай байдаг нь видео дуудлага, зураг авах, бичлэг хийх боломжийг олгодог.
5. Цэнэг хураагуур: Планшетууд нь батарейгаар ажилладаг бөгөөд ихэвчлэн 8-10 цаг цэнэгээ барих чадвартай байдаг.
6. Гар, үзэг: Зарим планшетууд нь салдаг эсвэл эвхэгддэг гар, үзэгтэй байдаг нь текст бичих, зурах, тэмдэглэл хөтлөхөд хялбар болгодог.
Планшетууд нь ном унших, кино үзэх, тоглоом тоглох, интернэт хайлт хийх, имэйл бичих, оффисын баримт боловсруулах зэрэг олон зориулалтаар ашиглагддаг. Мөн боловсрол, бизнес, эрүүл мэнд, үйлдвэрлэл зэрэг салбарт өргөнөөр хэрэглэгддэг. |
Зургийн боловсруулалт гэж юу вэ ? | Зургийн боловсруулалт нь зураг, дүрсийг компьютерийн тусламжтайгаар өөрчлөх, сайжруулах, задлан шинжлэх үйл явц юм. Энэ нь сигнал боловсруулалтын нэг төрөл бөгөөд математик, физик, компьютерийн ухаан, инженерчлэлийн мэдлэгийг ашигладаг.
Зургийн боловсруулалтын гол зорилго нь:
1. Зургийн чанарыг сайжруулах: Шуугианыг арилгах, тодролыг нэмэгдүүлэх, өнгө тохируулах зэргээр зургийн чанарыг сайжруулна.
2. Зургийн онцлогийг тодруулах: Зургийн тодорхой хэсгийг тодруулах, хүрээг тодруулах, өнгө ялгах зэргээр зургийн онцлогийг тодруулна.
3. Зургийн объектыг таних: Зургийн объектуудыг ангилах, таних, тоолох зэрэг ажлуудыг хийнэ.
4. Зургийн өгөгдлийг шахах: Зургийн файлын хэмжээг багасгаж, хадгалах, дамжуулахад хялбар болгоно.
5. Зургийн өгөгдлийг задлах: Зургийн өгөгдлөөс шинэ мэдээлэл, загвар, хамаарлыг илрүүлэх зэрэг задлан шинжилгээ хийнэ.
Зургийн боловсруулалтыг олон салбарт ашигладаг, тухайлбал:
1. Анагаах ухаан: Эмнэлгийн зургуудыг боловсруулж, өвчний оношилгоо, эмчилгээнд ашиглах.
2. Роботын хараа: Роботуудын камераар авсан зургуудыг боловсруулж, орчин, объектуудыг таних, замаа төлөвлөхөд ашиглах.
3. Хяналтын систем: Аюулгүйн камеруудаас авсан зургуудыг боловсруулж, хүн, машин, үйл явдлыг илрүүлэх, хянахад ашиглах.
4. Боловсрол: Зургийн боловсруулалтын аргуудыг заах, судлахад ашиглах.
5. Урлаг, дизайн: Зургийг өөрчлөх, нэмэлт эффектүүд оруулах, шинэ бүтээл туурвихад ашиглах.
Зургийн боловсруулалт нь маш өргөн хэрэглээтэй, хурдацтай хөгжиж буй салбар бөгөөд хиймэл оюун ухаан, машин сургалтын аргуудтай хослуулснаар улам бүр нарийвчлал сайтай, автоматжсан болж байна. |
Тойргийн индикатор гэж юу вэ ? | Тойргийн индикатор нь цахилгаан хэлхээнд хэвийн үйл ажиллагаа явагдаж байгаа эсэхийг илтгэдэг хэрэгсэл юм. Энэ нь цахилгаан хэлхээнд хүчдэл байгаа эсэхийг харуулдаг бөгөөд ихэвчлэн цахилгаанчид, инженерүүд ашигладаг.
Тойргийн индикаторын гол хэрэглээ:
1. Цахилгаан хэлхээнд хүчдэл байгаа эсэхийг шалгах: Тойргийн индикаторыг ашиглан цахилгаан хэлхээнд хүчдэл байгаа эсэхийг хурдан, аюулгүй байдлаар шалгаж болно.
2. Богино холбоосыг илрүүлэх: Хэрэв тойргийн индикатор нь богино холбоос байгааг илтгэж байвал цахилгаан хэлхээг засварлах шаардлагатай.
3. Цахилгаан хэлхээг турших: Тойргийн индикаторыг ашиглан цахилгаан хэлхээний зөв ажиллагааг шалгаж, алдааг олж засварлах боломжтой.
4. Газардуулгын эсэргүүцлийг хэмжих: Зарим тойргийн индикаторууд нь газардуулгын эсэргүүцлийг хэмжих функцтэй байдаг.
Тойргийн индикаторын давуу талууд:
1. Аюулгүй байдал: Тойргийн индикатор нь цахилгаанд шууд хүрэлцэхгүйгээр цахилгаан хэлхээг шалгах боломжийг олгодог тул аюулгүй байдлыг хангадаг.
2. Хялбар ашиглалт: Тойргийн индикаторыг ашиглахад хялбар бөгөөд цахилгааны мэдлэг шаарддаггүй.
3. Олон талын хэрэглээ: Тойргийн индикаторыг гэр ахуйн цахилгаан хэрэгсэл, үйлдвэрийн тоног төхөөрөмж, барилгын цахилгаан угсралт зэрэг олон салбарт ашиглах боломжтой.
Тойргийн индикатор нь цахилгаан хэлхээний аюулгүй байдал, найдвартай ажиллагааг хангахад чухал үүрэг гүйцэтгэдэг хэрэгсэл юм. Цахилгаанчид, инженерүүд болон цахилгаантай ажилладаг хүн бүр тойргийн индикаторыг ашиглах ёстой. |
Целийн алслалтыг хэмжих гэж юу вэ ? | Целийн алслалтыг хэмжих нь одон орны объектуудын зайг тодорхойлоход ашигладаг арга юм. Энэ нь одон орны объектуудын параллаксын эргэлтийн үеэр тэдгээрийн байрлалын өнцгийн хазайлтыг хэмжих замаар хийгддэг.
Целийн алслалтыг хэмжих аргачлал:
1. Параллакс ба өнцгийн хазайлт: Одон орны объект нь Дэлхийн тойрог замын дагуу хөдөлж байх үед түүний байрлал нь огторгуйн бусад объектуудтай харьцуулахад өөрчлөгддөг. Энэ өөрчлөлтийг параллаксын эргэлт гэж нэрлэдэг бөгөөд үүнийг ашиглан объектын зайг тодорхойлж болно.
2. Хэмжилт хийх: Одон орны объектын байрлалыг янз бүрийн цаг хугацаанд (ихэвчлэн жилийн турш) хэмждэг. Эдгээр хэмжилтүүдийг ашиглан объектын параллаксын эргэлтийн улмаас үүссэн өнцгийн хазайлтыг тооцоолдог.
3. Тооцоолол: Өнцгийн хазайлтыг ашиглан тригонометрийн томъёогоор объектын зайг тооцоолдог. Энэ зайг парсек (pc) эсвэл гэрлийн жил (ly) -ээр илэрхийлдэг.
Целийн алслалтыг хэмжих аргын давуу талууд:
1. Нарны аймгийн ойролцоох оддын зайг өндөр нарийвчлалтайгаар тодорхойлох боломжтой.
2. Энэ арга нь хямд, хялбар бөгөөд удаан хугацааны туршид ашиглагдсаар ирсэн.
3. Одон орны навигаци, сансрын нислэгийн чиглүүлэлтэд ашиглах боломжтой.
Гэсэн хэдий ч целийн алслалтыг хэмжих арга нь зөвхөн Нарны аймагт ойр байрлах оддын зайг тодорхойлоход тохиромжтой. Алслагдсан оддын хувьд параллаксын эргэлт нь маш бага байдаг тул энэ аргыг ашиглах боломжгүй юм. Иймд алслагдсан оддын зайг тодорхойлохын тулд өөр аргуудыг ашигладаг, тухайлбал стандарт лааны арга, спектроскопийн параллаксын арга зэрэг багтана. |
Азимут гэж юу вэ ? | Азимут нь геометр, геодези, навигаци, одон орон судлалд ашигладаг нэр томьёо бөгөөд энэ нь тодорхой цэгээс харахад ямар нэг биет хүртэлх хавтгай дахь өнцгийг илэрхийлдэг. Азимутыг ихэвчлэн зүг чиг заахад ашигладаг бөгөөд хойд зүгээс эхлээд цагийн зүүний дагуу хэмждэг.
Азимутын тодорхойлолт:
1. Хойд зүгээс эхлэх: Азимутыг хэмжихдээ хойд зүгээс эхэлдэг. Хойд зүг нь 0° буюу 360°-тай тэнцүү байна.
2. Цагийн зүүний дагуу хэмжих: Хойд зүгээс эхлээд цагийн зүүний дагуу эргүүлэн хэмжинэ. Жишээлбэл, зүүн зүг нь 90°, урд зүг нь 180°, баруун зүг нь 270° байна.
3. 0°-360° хооронд хэмжих: Азимутыг 0°-360° хооронд хэмждэг. 0° нь хойд зүг, 360° нь мөн хойд зүгтэй тэнцүү байна.
Азимутыг хэрхэн тодорхойлох вэ?
1. Луужин ашиглах: Луужинг ашиглан хойд зүгийг тодорхойлж болно. Дараа нь луужингийн дагуу цагийн зүүний дагуу эргүүлэн зорилтот биет хүртэлх өнцгийг хэмжиж болно.
2. GPS ашиглах: Орчин үеийн GPS төхөөрөмжүүд нь азимутыг автоматаар тооцоолж гаргадаг.
3. Зургийн масштаб ашиглах: Газрын зураг дээрх масштабыг ашиглан хоёр цэг хоорондын азимутыг тодорхойлж болно.
Азимутын хэрэглээ:
1. Навигаци: Азимутыг ашиглан зорилтот цэг рүү чиглэх, замаа тодорхойлоход ашигладаг.
2. Геодези: Азимутыг ашиглан газар дээрх объектуудын байрлалыг тодорхойлж, зураглал хийхэд ашигладаг.
3. Барилгын салбар: Барилгын төлөвлөлт, зураг төсөлд азимутыг ашигладаг.
4. Одон орон судлал: Одон орны объектуудын байрлалыг тодорхойлоход азимутыг ашигладаг.
Азимут нь орон зайн чиглэлийг тодорхойлоход чухал үүрэг гүйцэтгэдэг бөгөөд навигаци, геодези, барилгын салбар, одон орон судлал зэрэг олон салбарт өргөн ашигладаг. |
Целийн азимутыг тодорхойлох арга гэж юу вэ ? | Целийн азимутыг тодорхойлох арга нь одон орны объектуудын азимутыг тодорхойлоход ашигладаг арга юм. Энэ арга нь одон орны объектын байрлалыг ажиглагчийн байрлалаас хамааруулан тодорхойлдог.
Целийн азимутыг тодорхойлох аргачлал:
1. Ажиглагчийн байрлал: Ажиглагчийн байрлалыг тодорхойлно. Үүнд ажиглагчийн өргөрөг, уртраг шаардлагатай.
2. Одон орны объектын байрлал: Одон орны объектын байрлалыг тодорхойлно. Үүнд объектын экваториал координатууд буюу тэнгэрийн өргөрөг (α) ба тэнгэрийн уртраг (δ) шаардлагатай.
3. Орон нутгийн цаг: Ажиглалт хийх орон нутгийн цагийг тодорхойлно. Энэ нь одон орны объектын байрлалыг тооцоолоход шаардлагатай.
4. Тэнгэрийн меридиан: Ажиглагчийн байрлал дээрх тэнгэрийн меридианыг тодорхойлно. Тэнгэрийн меридиан нь хойд-с өмнөд чиглэлд босоо тэнхлэг юм.
5. Целийн азимутыг тооцоолох: Дээрх мэдээллүүдийг ашиглан целийн азимутыг тооцоолно. Энэ нь ихэвчлэн тригонометрийн томъёонуудыг ашиглан хийгддэг.
Целийн азимутыг тооцоолох томъёо:
tan(A) = sin(α) * sin(t) + cos(α) * cos(t) * cos(H)
Энд:
A = целийн азимут
α = одон орны объектын тэнгэрийн өргөрөг
t = ажиглагчийн өргөрөг
H = одон орны цаг (орон нутгийн цагаас тооцоологдоно)
sin, cos, tan = тригонометрийн функцууд
Целийн азимутыг тодорхойлох аргын давуу талууд:
1. Одон орны объектуудын байрлалыг өндөр нарийвчлалтайгаар тодорхойлох боломжтой.
2. Энэ аргыг ашиглан одон орны навигаци, сансрын нислэгийн чиглүүлэлтэд ашиглах боломжтой.
3. Уламжлалт одон орны хэрэгслүүд болох секстант, октант зэргийг ашиглан хээрийн нөхцөлд ч хэрэглэх боломжтой.
Гэсэн хэдий ч целийн азимутыг тодорхойлох арга нь нарийн тооцоолол шаарддаг бөгөөд орчин үеийн технологи, програм хангамжуудыг ашигласнаар илүү хялбар, хурдан хийх боломжтой юм. Мөн энэ арга нь одон орны объектуудын байрлалыг тодорхойлоход цаг хугацааны мэдээлэл шаарддаг тул бодит цагийн ажиглалтууд хийх шаардлагатай байдаг. |
Планшет хийх үйлдэл гэж юу вэ ? | Планшет хийх үйлдэл нь геодези, топографи, зураг зүйн салбарт ашигладаг техник юм. Энэ нь хээрийн нөхцөлд планшетын тусламжтайгаар зураглал хийх, газрын гадаргуугийн хэлбэр дүрсийг дүрслэхэд ашигладаг.
Планшет хийх үйлдлийн гол зарчим:
1. Планшет бэлтгэх: Планшет нь модон эсвэл хуванцар материалаар хийгдсэн, дээр нь цаас наасан, эргэдэг тойрог хэлбэртэй багаж юм. Планшетын төвд теодолит эсвэл тахеометр суурилуулсан байдаг.
2. Цэг сонгох: Зураглал хийх талбай дээр цэгүүдийг сонгож, тэмдэглэнэ. Эдгээр цэгүүд нь газрын гадаргуугийн онцлог шинжүүд, өндөрлөг, хотгор, хажуу, налуу зэргийг төлөөлнө.
3. Планшетаа байрлуулах: Сонгосон цэг бүр дээр планшетыг байрлуулж, теодолит эсвэл тахеометрийг ашиглан тухайн цэгээс харах өнцгүүдийг хэмжинэ. Эдгээр өнцгүүд нь планшет дээрх цаасан дээр шулуун шугамаар дүрслэгдэнэ.
4. Шугам зурах: Хэмжсэн өнцгүүдийн дагуу планшет дээрх цаасан дээр шугамууд зурна. Эдгээр шугамууд нь талбайн контурыг үүсгэнэ.
5. Контур зурах: Олон цэг дээрх хэмжилтүүдийг нэгтгэн, планшет дээр талбайн ерөнхий контурыг зурна. Энэ нь газрын гадаргуугийн хэлбэр дүрсийг харуулна.
6. Налуу, өндөрлөг тэмдэглэх: Планшет дээрх контур зургийн дагуу налуу, өндөрлөг, хотгор зэрэг газрын гадаргуугийн онцлогуудыг тэмдэглэнэ.
7. Масштаб тохируулах: Планшет дээрх зургийн масштабыг тохируулж, бодит хэмжээстэй уялдуулна.
Планшет хийх үйлдлийн давуу талууд:
1. Хээрийн нөхцөлд хурдан, хялбар зураглал хийх боломжтой.
2. Газрын гадаргуугийн хэлбэр дүрсийг бодитоор дүрслэх боломжтой.
3. Бусад зураглалын аргуудтай харьцуулахад хямд өртөгтэй.
Гэсэн хэдий ч планшет хийх үйлдэл нь орчин үеийн технологиудтай харьцуулахад нарийвчлал багатай, цаг хугацаа их шаарддаг зэрэг сул талуудтай. Иймд энэ аргыг ихэвчлэн анхан шатын зураглал, тандан судалгаанд ашигладаг. |
Цель гэж юу вэ ? | Цель нь герман гаралтай үг бөгөөд "бай" гэсэн утгатай. Энэ нь ихэвчлэн буудлага, спортын тэмцээн, цэргийн сургуулилалтад ашигладаг зориулалтын бай юм.
Целийн төрлүүд:
1. Буудлагын цель: Буудлагын спортод ашигладаг целийг цаасан эсвэл хуванцар материалаар хийдэг. Энэ нь янз бүрийн хэлбэр, хэмжээтэй байх бөгөөд онооны бүсүүдтэй байдаг.
2. Спортын цель: Спортын тэмцээнүүдэд ашигладаг целийг тухайн спортын онцлогт тохируулан хийдэг. Жишээлбэл, сагсан бөмбөгийн цагираг, хөл бөмбөгийн хаалга гэх мэт.
3. Цэргийн цель: Цэргийн сургуулилалтад ашигладаг целийг байлдааны нөхцөлд ойртуулан хийдэг. Энэ нь дайсны цэрэг, техник хэрэгслийг дууриалган хийсэн байдаг.
Целийн зориулалт:
1. Буудлагын чадварыг сайжруулах: Цель нь буудагчдын онилгоо, тогтвортой байдлыг сайжруулахад тусалдаг.
2. Спортын ур чадварыг хөгжүүлэх: Спортын цель нь тамирчдын ур чадвар, хурд, нарийвчлалыг сайжруулахад чиглэгддэг.
3. Цэргийн бэлтгэл: Цэргийн цель нь цэргийн алба хаагчдын байлдааны бэлтгэлийг сайжруулах, бодит нөхцөлд дасгал хийх боломжийг олгодог.
Целийн материал:
1. Цаас: Хямд өртөгтэй, хөнгөн, хялбар хэрэглэгддэг тул цаасыг буудлагын цель хийхэд түгээмэл ашигладаг.
2. Хуванцар: Илүү удаан эдэлгээтэй, цаг агаарын нөлөөнд тэсвэртэй тул хуванцар материалыг спортын болон цэргийн цель хийхэд ашигладаг.
3. Металл: Зарим тохиолдолд металл материалыг ашиглан цель хийдэг. Энэ нь илүү бат бөх, удаан эдэлгээтэй байдаг. |
Монгол улс Бээжингийн олимпод гэж юу вэ ? | Монгол Улс Бээжингийн олимпод гэдэг нь 2008 оны 8-р сарын 8-24-ний хооронд БНХАУ-ын нийслэл Бээжин хотноо зохион байгуулагдсан Зуны XXIX Олимпын Наадамд Монгол Улсын баг тамирчид оролцсон тухай юм.
Бээжингийн олимпод Монголын баг тамирчид амжилттай оролцсон бөгөөд 28 тамирчин 7 спортын төрөлд өрсөлдсөн. Тэд нийт 2 алтан медаль, 2 мөнгөн медаль хүртсэн амжилтаараа Монголын спортын түүхэнд шинэ хуудас нээсэн юм.
Монголын медаль хүртсэн тамирчид:
1. Найдангийн Түвшинбаяр - Жүдо (100 кг) - Алтан медаль
2. Энхбатын Бадар-Ууган - Бокс (54 кг) - Алтан медаль
3. Пүрэвдоржийн Сэрдамба - Бокс (48 кг) - Мөнгөн медаль
4. Отрядын Гүндэгмаа - Буудлага (25 метрийн спорт гар буу) - Мөнгөн медаль
Энэ амжилт нь Монголын спортын хөгжилд чухал ач холбогдолтой бөгөөд залуу тамирчдад урам зориг өгсөн. Мөн энэ нь Монгол Улсыг олон улсын тавцанд таниулах, сурталчлахад ихээхэн хувь нэмэр оруулсан юм.
Бээжингийн олимп нь Монголын спортын түүхэн дэх нэгэн гайхалтай үйл явдал бөгөөд монголчууд энэ амжилтаараа бахархдаг. |
Агаарын зам гэж юу вэ ? | Агаарын зам гэдэг нь агаарын тээврийн хэрэгслүүд, ялангуяа онгоцнууд аюулгүй, үр ашигтай нислэг үйлдэхэд зориулагдсан агаарын коридорууд юм. Эдгээр замууд нь газрын гадаргуу дээрх тодорхой цэгүүдийг холбосон шугаман чиглэлүүд бөгөөд ихэвчлэн хоёр чиглэлд нислэг үйлдэх боломжтой байдаг.
Агаарын замын гол зорилго нь:
1. Аюулгүй байдлыг хангах: Агаарын замууд нь нислэгийн аюулгүй ажиллагааг хангахад чиглэгддэг. Эдгээр нь нисэх онгоцуудыг мөргөлдөөнөөс сэргийлж, агаарын хөдөлгөөний удирдлагыг хялбарчлахад тусалдаг.
2. Навигацийг хөнгөвчлөх: Агаарын замууд нь навигацийн тусламжтайгаар нисэх онгоцуудад чиглэл олоход нь тусалдаг. Эдгээр замууд дээр байрласан радио дохиоллын станцууд нь нисэх онгоцуудын байршлыг тогтоож, аюулгүй нислэгийг хангадаг.
3. Агаарын хөдөлгөөнийг зохицуулах: Агаарын замууд нь агаарын хөдөлгөөний удирдлагын системд чухал үүрэгтэй. Эдгээр нь нислэгийн удирдагчдад агаарын хөдөлгөөнийг зохицуулж, нисэх онгоцуудын хооронд аюулгүй зай барихад тусалдаг.
Агаарын замын төрлүүд:
1. Агаарын хаалганаас агаарын хаалганд хүрэх замууд (Airway): Эдгээр нь нисэх буудлуудын ойролцоох агаарын хаалгуудыг холбодог.
2. Агаарын хаалганаас агаарын цэг рүү хүрэх замууд (Arrival procedure): Эдгээр нь нисэх буудал руу ойртож буй нисэх онгоцуудад зориулагдсан.
3. Агаарын цэгээс агаарын хаалга руу хүрэх замууд (Departure procedure): Эдгээр нь нисэх буудлаас хөөрч буй нисэх онгоцуудад зориулагдсан.
Агаарын замууд нь агаарын тээврийн салбарт маш чухал үүрэгтэй бөгөөд аюулгүй, үр ашигтай нислэгийг хангахад тусалдаг. |
Халаасны компьютер гэж юу вэ ? | Халаасны компьютер буюу Pocket PC (PPC) нь Microsoft компанийн гаргасан халаасны компьютеруудад зориулсан үйлдлийн систем юм. Энэ нь Windows CE kernel дээр суурилсан бөгөөд хувийн дижитал туслахууд (PDA) болон халаасны компьютеруудад ашиглагддаг.
Халаасны компьютерууд нь жижиг хэмжээтэй, авсаархан, хөнгөн жинтэй бөгөөд хувийн зохион байгуулалт, интернэт, имэйл, мессеж, тоглоом, оффисын програмууд зэрэг олон үйлдлийг хийх боломжтой. Эдгээр нь ихэвчлэн дэлгэцтэй, мэдрэгчтэй, QWERTY товчлууртай байдаг.
Халаасны компьютерын онцлогууд:
1. Хэмжээ ба жин: Эдгээр нь халаасанд багтахуйц жижиг хэмжээтэй, хөнгөн жинтэй байдаг.
2. Дэлгэц ба оролт: Ихэнх загварууд нь мэдрэгчтэй дэлгэцтэй бөгөөд хэрэглэгч stylus буюу үзэг ашиглан удирдах боломжтой.
3. Харилцаа холбоо: Wi-Fi, Bluetooth зэрэг утасгүй холболтуудаар тоноглогдсон байдаг.
4. Програм хангамж: Windows Mobile үйлдлийн системтэй бөгөөд Microsoft Office, Internet Explorer зэрэг програмуудыг дэмждэг.
5. Батарей: Ихэвчлэн удаан ажиллах батарейтай бөгөөд нэг удаагийн цэнэглэлтээр хэдэн өдөр ажиллах боломжтой.
Халаасны компьютерууд нь 1990-ээд оны сүүлээр анх гарч ирсэн бөгөөд 2000-аад оны эхэн үед оргил үедээ хүрсэн. Гэвч ухаалаг гар утаснууд хөгжиж, илүү олон үйлдэл хийх боломжтой болсноор халаасны компьютеруудын хэрэглээ аажмаар буурсан. Одоогоор халаасны компьютер гэх нэр томъёо бараг хэрэглэгдэхээ больсон хэдий ч тэдгээрийн зарим үйлдлүүд орчин үеийн ухаалаг гар утаснуудад шингэсэн хэвээр байна. |