text
string | id
string | filename
string | language
string | language_script
string | source
string | file_path
string | dump
string | language_score
float64 | pii_count
int64 | url
string | idiom
string |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
La regenza sustegna la dumonda da concessiun per l'emprima televisiun locala dal Grischun
A la regenza grischuna para la plattafurma da program cun la "Tele Südostschweiz SA" e cun il "Tele Rätia Service" in enritgiment per la regiun. Planisads èn in program parzial regiunal ed in servetsch d'infurmaziun sin il monitur.
Sch'i va tenor l'urari dals iniziants, alur duai vegnir emessa la televisiun locala "Tele Südostschweiz" gia l'avust 1999. La fin da favrer 1999 è vegnida inoltrada ina dumonda correspundenta da concessiun a l'uffizi federal da communicaziun a Bienna, suenter ch'il medem mais è vegnida fundada la "Südostschweiz Service SA" sco purtadra dal project per ina televisiun locala.
Las quatter suandantas societads èn actualmain participadas mintgamai per in quart a la "Südostschweiz Service SA":
- Tele Rätia SA, distribuidra da programs esters da televisiun en il Grischun,
- Radio Grischa SA, il radio privat il pli grond dal Grischun,
- Radio Piz SA, il radio privat per l'Engiadina e las vals dal sid, e
- Gasser Holding Cuira SA, editura tranter auter da la gasetta dal di "Die Südostschweiz".
Igl è pervis d'acceptar ulteriurs acziunaris.
Il project per ina televisiun locala "Tele Südostschweiz" duai vegnir creà l'emprim en il Grischun ed a Glaruna e silsuenter duai el vegnir extendì pass per pass sin l'entira Svizra meridiunala orientala (Sviz, la part meridiunala da Son Gagl, Principadi da Liechtenstein).
Planisà è uschia l'emprim program da televisiun regiunala dal Grischun cun in text sin il monitur. "Tele Südostschweiz" vul producir en emprima lingia emissiuns da discussiun davart temas actuals u discurs cun giasts prominents. Durant las pausas d'emissiun resp. tranter las repetiziuns duai star a disposiziun da tuttas uras in servetsch da text sin il monitur. Per quest servetsch procura la "Tele Rätia Service". Las emissiuns e las prestsaziuns da servetsch da la "Tele Südostschweiz" resp. da la "Tele Rätia Service" duain vegnir distribuidas sin il medem chanal (l'emprim) a moda radiofonica terrestra.
La regenza sustegna en sia posiziun a l'uffizi federal da communicaziun la dumonda da concessiun da la "Tele Südostschweiz SA" per in program da televisiun regiunal cumbinà cun in servetsch al monitur da la "Tele Rätia Service".
Il chantun Grischun posseda passa 80 pertschient da las aczias da la "Tele Rätia SA", entant ch'ils pertschients restants sa repartan sin vischnancas, circuls e federaziuns regiunalas. L'intent oriund da la "Tele Rätia SA" es stà quel da proveder il chantun almain cun trais programs esters da televisiun, e quai a moda radiofonica. Oz proveda la societad, ultra da ses contract fundamental, ina gronda part da las vischnancas che na disponan betg d'ina rait da cabel cun ils programs dals radios locals Grischa e Piz. En l'avegnir vuless ella meglierar considerablamain sia purschida telematica. Cun la fundaziun da la "NetCom Grischun SA" e cun la participaziun a la "Südostschweiz Service SA" ha la "Tele Rätia SA" fatg emprims pass impurtants per realisar sia nova entschatta strategica sin il martgà da telecommunicaziun liberalisà. La regenza beneventa quest svilup. Ella ha buna speranza ch'ins possia evitar uschia, ch'il chantun Grischun vegnia stuschà da la vart areguard las medias.
Per pudair observar optimalmain ils interess chantunals, supplitgescha la regenza la "Tele Rätia SA" d'integrar ils posts chantunals cumpetents pli ferm en la procedura da decisiun da la "NetCom Grischun SA" e da la "Südostschweiz Service SA". La regenza na po betg far amicizia cun il fatg, che la direcziun da la "Tele Rätia SA" duai surprender er quella da la societad privata da producziun da televisiun "Tele Südostschweiz". Perquai pretenda ella da zavrar cleramain la direcziun operativa sin il sectur da la "Tele Rätia SA" e da la "Tele Südostschweiz".
Midadas dals supplements da paja da las magistras e dals magisters
L'atun 1998 ha il cussegl grond approvà ina revisiun parziala da l'ordinaziun davart la salarisaziun da las persunas d'istrucziun da la scola populara e da las mussadras. Tras quai vegnan realisadas trais mesiras da spargn dal plan da mesiras per "equilibrar las finanzas 1999". Concret sa tracti da trais differentas contribuziuns chantunalas a las vischnancas. La contribuziun a l'indemnisaziun per viadis per magistras da lavur da maun e las contribuziuns per supplements socials spezials per persunas d'instrucziun da la scola populara vegnan abrogadas e las contribuziuns pauschalas a la salarisaziun da persunas d'instrucziun da la scola populara e da mussadras vegnan reducidas per in pertschient a partir da l'onn 2000 e per in ulteriur pertschient a partir da l'onn 2001. Questas innovaziuns entran en vigur mez avust 1999.
L'agid en cas da catastrofas daventa pli concentrà
La lescha chantunala davart l'agid en cas da catastrofas (LAC) è en vigur dapi 1990. En il fratemp èn vegnids deliberads sin plaun federal il model directiv davart la protecziun civila e la lescha davart la protecziun civila sco er la lescha davart las ovras da protecziun. Uschia è vegnida iniziada la refurma da la protecziun civila 95. Questas innovaziuns rendan necessari d'adattar correspundentamain er la LAC. La regenza avra la consultaziun pertutgant ina revisiun parziala da la LAC, ch'è ina part dal project da la regenza "Essenzialisaziun e flexibilisaziun da la legislaziun e da l'applicaziun dal dretg" (EFLAD).
Sin plaun chantunal e regiunal existan oz in stab directiv chantunal e trais stabs directivs regiunals. Quests davos n'èn dentant mai entrads en acziun. L'impundaziun dals daners necessaris e da las mesiras necessarias è vegnida coordinada adina dal stab directiv chantunal. Ultra da quai èn vegnidas amplifitgadas cuntinuadamain las raits directivas da la polizia chantunala, da l'uffizi da construcziun bassa sco er las raits civilas da colliaziun (natel). Questas raits garanteschan la colliaziun cun las vischnancas. Agid po vegnir dumandà directamain tar il stab directiv chantunal. Per quest motiv èsi giustifitgà da dissolver ils trais stabs directivs regiunals. Cun quest'abrogaziun pon ins desister a medem mument da scolar 70 commembers dal stab en uffizi accessori. Da l'autra vart vegnan intensivadas la scolaziun e la collavuraziun tranter ils stabs directivs communals e quel chantunal. Sco fin uss definescha la regenza la cumposiziun funcziunala dal stab directiv chantunal.
L'autonomia communala daventa pli ferma
Medemamain en il rom dal project EFLAD vegn averta la consultaziun pertutgant ina revisiun parziala da la lescha da vischnanca. Il medem mument duain vegnir abrogadas la lescha davart la fixaziun da las vischnancas politicas e quella davart l'applicaziun da la facultad da corporaziuns. En la lescha da vischnanca pretenda il chantun differentas cumpetenzas per sasez u restrenscha la libertad d'agir en vischnancas per secturs, ch'ellas pon observar gist uschè bain er sezzas, per ils quals ellas pon trair decisiuns ed ils quals èn adattads a lur relaziuns. La revisiun parziala tegna quint da la decentralisaziun e maina uschia dapli autonomia a las vischnancas. Uschia duai p.ex. pudair decider mintga vischnanca sezza (e betg mo las "pli grondas"), sch'ella vul introducir in cussegl communal u betg. Il relasch duai vegnir concentrà e modernisà. Percunter n'èn previsas per entant naginas midadas en connex cun la vischnanca burgaisa resp. cun la surveglianza da las vischnancas.
L'assicuranza d'edifizis daventa pli flexibla
Ultra da quai vegn tramessa en consultaziun ina revisiun parziala da la lescha davart l'assicuranza d'edifizis en il chantun Grischun, er questa revisiun en il rom dal project EFLAD. La cumpetenza per l'ordinaziun vegn spustada dal cussegl grond sin la regenza, uschia che la realisaziun tecnica dal relasch daventa per bainquant pli flexibla. Plinavant duain pudair vegnir offeridas soluziuns da resalva persunala cun ina reducziun da las premias correspundenta. Talas pussaivladads èn gia sa cumprovadas en divers chantuns. In meglierament impurtant è l'augment da la limita d'indemnisaziun per ils custs da demoliziun e da rumida sin 20 pertschient da la valur d'assicuranza (fin uss 20 pertschient da la valur dal donn). L'ordinaziun davart la polizia da fieu ed ils fatgs da pumpiers duai vegnir relaschada er en il futur dal cussegl grond, dentant en ina furma purifitgada, concentrada e precisada.
La taxa da chauns po vegnir dismessa
La lescha chantunala davart incassar ina taxa da chauns da l'onn 1871 prevesa ina taxa da quatter francs. La taxa da chauns vegn incassada oz essenzialmain da las vischnancas e dals circuls. D'ina ulteriura taxa da chauns chantunala minimala pon ins senz'auter desister. Ils circuls e las vischnancas vegnan dentant a stuvair examinar lur legislaziun en quel senn, sch'els disponan suenter la dismessa da las disposiziuns chantunalas d'ina basa legala suffizienta, per trair soluziuns autonomas.
Rapport davart l'agid a victimas
A l'uffizi federal da giustia preschenta la regenza in rapport intermediar davart l'agid a victimas (l'agid a victimas da malfatgs) durant ils onns 1997 fin 1998. En quel rapport vegni explitgà che la dumonda crescha e ch'ella vegn cuvrida dals dus posts da cussegliaziun a Cuira ed a Samedan, dals quals è vegnì augmentà il persunal. L'onn 1998 è vegnì organisà ultra da quai in servetsch da pichet da 24 uras. Quel è da cuntanscher sur il numer da telefon 081-257 30 30. Areguard la lescha federala davart l'agid a victimas vegni constatà ch'ella stuess urgentamain vegnir revedida, per garantir in'execuziun unitara ed in'applicaziun cunvegnenta.
Da las vischnancas
La regenza approva il project integral " a dretga da Bravuogn-Filisur " cun in preventiv da var 5.1 milliuns francs. La vart dretga da la val ch'è fitg taissa e grippusa tranter Bravuogn e Filisur vegn traversada tant da la via dal pass da l'Alvra sco er da la Viafier retica (VR). Ils rempars ch'existan là sco er il guaud da protecziun duain vegnir sanads a moda cumplessiva ils proxims tschintg onns.
In ulteriur project integral che vegn approvà concerna il Heimwald dad Igis. Quest project ha la finamira da promover guauds stabels, vischins a la natira e cun spezias da plantas confurmas al lieu, per pudair ademplir tut las funcziuns dal guaud, spezialmain la protecziun da crudadas da crappa, da bovas e da lavinas. Per il project ch'è medemamain vegnì concipì per tschintg onns èsi da far quint cun custs da ca. in milliun francs.
Il project per la construcziun d'ina halla da sport e polivalenta a Vicosoprano vegn approvà definitivamain. I vegn empermessa ina contribuziun chantunala da construcziun da 17.5 pertschient dals custs imputabels.
Envers l'uffizi federal da traffic propona la regenza da dar la concessiun a las pendicularas Samignun SA per ina sutgera da sis sin la sella da l'Alp Trida e da dar ina tala a las pendicularas Sursaissa SA per ina sutgera da sis a Wali-Sezner (substituziun dal runal).
Per ils suandants projects da construcziun da vias vegnan dads libers credits d'in import total da quasi 2.7 milliuns francs: segirada da la spunda Ricaldei sin la via da Tschiertschen e lavurs da cuvrida entaifer il vitg d'Andiast.
Fatgs dal persunal
La fin d'avrigl 1999 vegnan pensiunads:
- Gabriele Delcò, Roveredo, inschigner forestal cirquital, e
- Palmo Rinaldi, Brusio, vier tar l'uffizi da construcziun bassa 3, Samedan.
La regenza engrazia per ils servetschs ch'els han prestà en favur dal chantun.
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 29.04.1999
|
1c9b5b19-4e21-4924-9431-84debddd6847
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Per l'avertura da la pestga 1999
Da cusseglier guvernativ Stefan Engler
Il 1. da matg vegn averta la pestga sin ina gronda part da las auas dal Grischun. In grond di per ils blers milli pestgaders e pestgadras che cumpran mintg'onn la patenta, per pudair giudair lur hobi predilet. Pestgar na signifitga betg mo da tschiffar peschs e da s'allegrar d'ina buna pestga. Pestgar è er ina buna occasiun per s'occupar cun la natira, giudair la natira e sa recrear da la lavur da mintgadi. En lur uniuns prestan ils pestgaders gronda lavur per mantegnair las auas cun peschs, surtut cun la tratga e la repopulaziun da peschs giuvens, e novamain er en il servetsch da la publicitad cun instruir a giuvenils.
La finamira da la pestga è quella da mantegnair e promover las spezias da peschs indigens e lur spazis da viver sco er da garantir in'utilisaziun duraivla tras la pestga da sport. Ils inventaris che l'inspecturat da chatscha e pestga fa mintg'onn mussan ch'ils effectivs da peschs èn sa sviluppads en general a moda positiva ils davos onns. En las auas cun peschs ed en ils lais dal chantun Grischun datti 27 spezias da peschs e dus spezias da giombers. Per sustegnair ils effectivs èn vegnidas messas ora ils davos onns puspè 2.2 milliuns stadivas da litgivas d'ual e da lai. Las stentas per mantegnair e revitalisar ils spazis da viver vegnan a daventar anc pli impurtantas ils proxims onns.
Actualmain vegn revedida la lescha da pestga da l'onn 1968. Cun questa revisiun vegn instradà in project impurtant per l'avegnir da la pestga en il chantun Grischun. Las prioritads da la revisiun èn l'adattaziun da la lescha al dretg federal surordinà, l'avertura da la pestga per giuvenils sco er la garanzia dals meds finanzials per ademplir las incumbensas futuras. Jau vuless envidar gruppas interessadas da sa participar activamain a la reordinaziun da la lescha en il rom da la consultaziun.
En quest senn giavisch jau a tut las pestgadras ed ils pestgaders plaschair, recreaziun ed ina buna pestga durant la proxima stagiun da pestga.
Gremi: departament da construcziun, traffic e selvicultura dal Grischun
Funtauna: rg cusseglier guvernativ Stefan Engler
Data: 29.04.1999
|
422abb49-92c4-4c79-8ac1-3df553d602ea
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
La regenza dal chantun Appenzell dador visita il Grischun
Mesemna, ils 5 da matg 1999, visita la regenza chantunala d'Appenzell dador il chantun Grischun. La scuntrada ha lieu en la regiun da Landquart/Partenz.
Sut la direcziun da Marianne Kleiner-Schläpfer fan ils set commembers executivs ed il nuder d'Appenzell dador ina visita a la regenza grischuna. Da vart dal chantun Grischun sa participeschan ils commembers da la regenza ed il chancelier a l'occurrenza. Sin il program èn tranter auter ina visita da manaschi en la scola d'agricultura Plantahof, in gentar cuminaivel en il Partenz ed ina visita da la firma Trumpf a Grüsch. La scuntrada duai servir per sclerir differentas dumondas d'interess cuminaivel e per approfundir ils contacts amicabels.
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 30.04.1999
|
707b2e7a-cc96-4b66-99cd-a08916a44e8f
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Il curtin - in element marcant en la cuntrada ed in impurtant spazi da viver!
Curtins cun plantas autas èn in bain cultural che vegn creà e tgirà da las famiglias da purs. En il chantun da muntogna Grischun marcan els cun lur flurs da primavaira, lur fritgs e lur colurs d'atun la cuntrada da las regiuns pli bassas sco il Signuradi, ils Tschintg Vitgs, il Partenz inferiur, la Foppa e la Tumleastga. Quests territoris èn stads impurtants producents da fritga fin a l'entschatta da quest tschientaner ed han exportà onn per onn entirs trens plain fritga a l'exteriur. Er tar ils giasts en ils enconuschents lieus da cura era la fritga grischuna retschertgada sco delicatessa. Oz deriva be pli ina pitschna part dals products primars per la turta da nusch grischuna ed il paun cun pera grischun dal Grischun.
Ils davos decennis è sa reducì en l'entira Svizra l'effectiv da pumera auta per var 70 pertschient ed il Grischun n'è betg in'excepziun. 1951 han ins dumbrà en il chantun anc prest 300'000 pumers auts, oz èn quai anc 40'000 fin 50'000 e la tendenza sa diminuescha vinavant! Numerus curtins cun plantas autas n'èn oz probablamain betg pli interessants economicamain. La racolta da la fritga da plantas autas dumonda bler temp e n'è betg senza privel. Per che las plantas produceschian in retgav cumplain, ston ellas vegnir tagliadas regularmain. Perquai vegnan las plantas smerschas. Uschia na daventa be la cuntrada pli povra, mabain i va a perder er in vegl bain cultural. In element tipic da la cuntrada cultivada purila smanatscha da sparir.
La cultivaziun da pumera auta sa basa ozendi per gronda part sin l'idealissem dals cultivaturs e da las cultivaturas. Curtins èn vegnids plantads e tgirads sur generaziuns e novas spezias adattadas al clima local èn vegnidas tratgas. Il dumber da las spezias da fritga vegn stimà per la Svizra sin passa 3000. Be en la Tumleastga èn vegnidas definidas fin oz var tschient spezias da maila e quaranta da pera. Questas spezias han bels nums sco Fraurotacher, Minister da Hammerstein, Mail d'ampuauna, Imperatur Wilhelm, Bel da Nordhausen, Schlarigna u Extasa. Mintga spezia ha sias qualitads sco ina madiranza tampriva u tardiva, in'adattaziun a lieus pli auts u ch'ella sa distingua da las autras spezias areguard sia adattaziun sco fritga da maisa, da cuschinar, da setgentar u da mailada. En curtins cun plantas bassas, che s'augmentan er en il Grischun, pon ins dentant trair be relativamain paucas spezias.
En curtins tradiziunals n'èsi betg mo da chattar ina varietad da spezias da fritga, mabain er bleras plantas e blers animals èn qua da chasa. En cas d'ina cultivaziun extensiva u pauc intensiva dal prau chattan lur nutriment er numerus insects, tranter quels er blers insects utils sco il bau da noss Segner, vespras satiglias e mustgas dal vel verd e ballantschantas. Quests insects attiran utschels mezmieur e blers utschels per part fitg rars. Il pivet da guaud, la cuacotschna da curtin, il pitgalain verd, il pitgalain pitschen, il volvachau ed il cot da matg èn abitants tipics da curtins cun plantas autas.
Ils curtins cun plantas autas han, sumegliantamain al guaud, in effect positiv sin las relaziuns climaticas localas. Els protegian cunter ferms vents e daratgas ed impedeschan l'erosiun dal terren sin spundas taissas e sin terrassas cultivadas. La stad porschan els agreablas plazzas a la subriva per muvel ed umans.
Perquai ch'ils curtins èn vegnids plantads per gronda part en la vischinanza dals bains, sa chattan els oz savens en la zona da construcziun. Tras l'activitad da construcziun svaneschan annualmain numerus pumers. En l'agricultura èn las plantas savens in impediment per la cultivaziun cun maschinas. Als cultivaturs da curtins paja la confederaziun annualmain 15 francs per planta. Questa contribuziun è dentant memia pitschna, per promover il mantegniment dal curtin u schizunt la plantaziun da novs pumers.
En il rom da differents projects èn vegnids plantads ils davos onns en tscherts territoris dal chantun novs pumers. En la Tumleastga, a Trin, Trimmis ed a Malans vegnan sustegnids quests projects a moda decisiva dal fond cuntrada svizra (FCS). Il fond cuntrada svizra è vegnì endrizzà l'onn da giubileum 1991 da la confederaziun per mantegnair las cuntradas cultivadas.
Sa basond sin questas experientschas han l'uffizi d'agricultura e l'uffizi per la tgira da la cuntrada e la protecziun da la natira creà cuminaivelmain in med auxiliar da lavur per purs, uniuns e per vischnancas, che demussa var 60 vias per mantegnair ils curtins cun plantas autas en il chantun. Il med auxiliar da lavur cuntegna er ina glista da spezias ch'èn adattadas per la plantaziun en lieus pli auts. Numerusas adressas pussibiliteschan in contact cun ils uffizis cumpetents, cun autras uniuns e cun persunas ch'han gia fatg experientschas cun la promoziun e la tgira da pumers auts. Il med auxiliar da lavur po vegnir retratg tar l'uffizi per la tgira da la cuntrada e la protecziun da la natira, Rohanstrasse 5, 7000 Cuira, e quai per il pretsch da 15 francs.
Gremi: uffizi d'agricultura ed uffizi per la tgira da la cuntrada e la protecziun da la natira dal Grischun
Funtauna: rg uffizi per la tgira da la cuntrada e la protecziun da la natira
Data: 04.05.1999
|
41f70939-8ea4-4bcc-9cc9-fcaa2058c1a4
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Ina giada clinica - nar per adina
L'associaziun dals confamigliars da malsauns da schizofrenia (VASK) e las duas clinicas psichiatricas Beverin e Waldhaus sa scuntran duas giadas l'onn per promover la collavuraziun da confamigliars e spezialists. Avant curt è vegnì discutà il tema schizofrenia e societad en differents referats curts. Ordavant ha la VASK dal Grischun fatg dumandà 210 persunas sin via a Cuira e Glion tar il tema: "Tge pensa la societad davart la schizofrenia?"
Savais Vus pertge ch'ina persuna vegn en ina clinica psichiatrica?
Savais Vus er tge che succeda en ina clinica, tge ch'ins fa cun "quels"?
"Gea, segir", pensais Vus forsa, "sulettamain ils nars vegnan en il Beverin u il Waldhaus, quai èn ils umans che battan, als quals "i ha pendì ora", ils asocials..! Ins ha gea vis films avunda per savair co i va tiers en la psichiatria. Qua vegnan ils pazients "emplenids" cun medischinas per ils quietar. Guarir? Quest patratg è bain absurd".
Sinceramain, na paran questas construcziuns en connex cun la psichiatria betg conuschentas a Vus? Quests pleds sgradants ch'ins di be uschia pon dentant violar ils pertutgads. Nus spezialists udin adina puspè dals confamigliars co ch'ils pertutgads pateschan ultra da la malsogna psichica per propi da l'isolaziun tras la societad.
Uschia han ins organisà a la fin d'avrigl 1999 in'occurrenza da la VASK e da domaduas clinicas tar il tema "Schizofrenia e societad".
La schefmedia da la clinica Beverin, Suzanne von Blumenthal, ha referì davart il tema "Ina giada clinica - nar per adina...?" Cun preschentar differents studis èsi sa mussà che circa 30 pertschient da la populaziun na san pauc u nagut davart malsognas psichiatricas. Ignoranza chaschuna tar blers umans malsegirtad. La referenta ha intimà da far ulteriuras iniziativas da scleriment per reducir en la publicitad ils pregiudizis e las temas ch'existan visavi ils pazients cun malsognas psichicas.
Il tgirunz da psichiatria Martin Aebi ha referì davart il tema: "Tge pensan tschels?"
Da vart dals pazients e da las pazientas vegn el savens confruntà cun questa dumonda. Ins duess construir punts per dar als pazients cun malsognas psichicas l'acceptanza necessaria en nossa societad e per prender resguard sin els. Nus tuts essan ina part da questa societad e gidain a purtar la responsabladad. Gist pazients cun malsognas psichicas dovran umans che mantegnan il contact cun els, er sch'els n'èn savens betg abels da mussar renconuschientscha u paran schizunt da refusar quai.
Margrith Janggen, presidenta da la VASK GR, preschenta la valitaziun da las dumondas fatgas sin las vias da Cuira e Glion. Ins ha dumandà 210 persunas davart il tema schizofrenia. Igl è danovamain sa mussà en il questiunari represchentativ ch'in terz da las persunas dumandadas èn confus e pers en vista a la malsogna da schizofrenia. Temas visavi ils malsauns da schizofrenia han dominà las respostas.
Sche nus vulain ch'ils malsauns cun malsognas psichicas vegnian acceptadas cun dignitad e possian viver en libertad tranter nus, duessan els betg vegnir discriminads e lur tractament duess betg vegnir degradà. Quai è er daventà il motiv central da quest'occurrenza.
Gremi: departament da sanitad dal Grischun
Funtauna: rg clinicas psichiatricas Waldhaus e Beverin
Data: 04.05.1999
|
ddd4ead5-4d6e-40be-a784-8f2e56d6d5ad
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Nagina amplificaziun dal "heliskiing" en il Grischun
Sco chantun da muntogna e da turissem è il Grischun bain dependent d'ina buna infrastructura per l'aviatica civila, ma gist uschia hai num da surpigliar la responsabladad per proteger la natira e la cuntrada.
Envers l'uffizi federal d'aviatica civila prenda la regenza posiziun davart il sboz per in plan sectoral davart l'infrastructura da l'aviatica (PIA). Quel pertutga essenzialmain ils champs d'aviaziun dals helicopters e las plazzas d'atterrar en muntogna e cumpiglia ina perspectiva temporala da 10 fin 15 onns. Gia l'onn 1993 ha la regenza en il rom d'in studi chantunal (concept 1993) resguardà e ponderà tant ils interess dal niz sco er quels da la protecziun. Il concept 1993 constatescha ch'il Grischun è dependent d'ina infrastructura d'aviatica bain sviluppada. Per il spazi da viver ed economic dal Grischun èsi impurtant, ch'er l'aviatica gida a mantegnair ed amplifitgar la capacitad da concurrer e la cumpetenza sin il martgà. La regenza spetga pia er ch'il PIA vegnia a sviluppar quests effects ed a sustegnair uschia la direcziun d'attatga da la planisaziun chantunala directiva che vegn elavurada actualmain. Il medem mument mussa il concept 1993 dentant er, che numnadamain per motivs da la protecziun da la natira e da l'ambient, èn raschunaivlas e necessarias restricziuns sin il sectur da l'aviatica civila.
Na pertutgant la guntgida da las plazzas d'atterrar en muntogna
Areguard pliras plazzas d'atterrar en muntogna dal Grischun vegnan segnadas en il PIA ulteriuramain ina u pliras plazzas da guntgida. En quest connex duai il pilot decider, sch'el vul atterrar sin ina plazza d'atterrar en muntogna u sin ina plazza da guntgida. Quest reglament duai vegnir introducì tenor l'idea da la confederaziun en l'interess da la protecziun da la natira e da la cuntrada. Perencunter constatescha la regenza che gist il cuntrari fiss il cas, sche tras quest'innovaziun vegnissan averts anc numerus novs territoris per il heliskiing. La regenza è s'exprimida gia en il concept 1993 cunter il fatg da zavrar novas plazzas d'atterrar en muntogna per il heliskiing ed observa anc'adina quest princip. Las plazzas da guntgida previsas vegnan perquai refusadas. La suletta plazza d'atterrar en muntogna en il Grischun ch'è adattada per il heliskiing, sa chatta sin la Fuorcla Chamuotsch en il territori dal Güglia/Engiadin'ota. Ella exista dapi 1981 e na dastga betg vegnir cumplettada cun ulteriuras plazzas.
Buna rait da plazzas aviaticas, da ports da helicopters e da plazzas
d'atterrar en muntogna
Pertutgant las singulas plazzas aviaticas regiunalas, ils singuls ports da helicopters e las singulas plazzas d'atterrar en muntogna (PAM) che vegnan menziunadas en il PIA s'exprima la regenza concret sco suonda:
- Plazza aviatica regiunala a Samedan: La plazza aviatica da Samedan è la suletta plazza aviatica regiunala en il chantun Grischun. Ella è da gronda muntada per la regiun da turissem da l'Engiadin'ota. Sia existenza e sia amplificaziun han ina gronda prioritad ord vista dal chantun è vegnan perquai sustegnidas dal tuttafatg.
- Construcziun nova dal port da helicopters a Tavau: Gia il concept 1993 beneventa ina ulteriura basa per helicopters a Tavau. La construcziun ed il manaschi da quest nov port vegnan sustegnids cleramain.
- Port existent da helicopters a Domat: Quest port duai vegnir dismess fin il pli tard la fin da matg 2003, in fatg che la regenza beneventa.
- Port existent da helicopters a San Vittore: Quest'impurtanta pitga na vegn betg contestada. Perencunter duai vegnir dismessa senza substituziun la plazza aviatica militara da San Vittore, a moda che la confederaziun duai far ina offerta faira da vendita a la vischnanca per l'areal che daventa liber.
- Port existent da helicopters a San Murezzan: Il port da helicopters d'enviern a San Murezzan duai vegnir mantegnì per entant. Ina reponderaziun sto dentant succeder, uschespert che la plazza aviatica regiunala da Samedan è amplifitgada. La distanza da Samedan a San Murezzan è be 7.5 kilometers. Ultra da quai sa chatta il port da helicopters a San Murezzan a l'ur d'in territori da protecziun da la cuntrada e da la natira. Gia en il concept 1993 è la regenza s'exprimida en favur da dismetter il port da helicopters da San Murezzan a media vista. En quest connex stoi dentant esser garantì che la Heliswiss SA dastga er far diever da l'infrastructura da la plazza aviatica regiunala da Samedan.
- Construcziun nova dal port da helicopters a Tavanasa: En quest connex è pendenta ina procedura. La regenza beneventa quest lieu. Premess ch'il port da helicopters planisà na possia betg vegnir realisà a Tavanasa per motivs giuridics, fissi da prevair ina construcziun nova per la regiun da Glion-Mustér.
- Port da helicopters existent ad Untervaz: Quel è ensemen cun Samedan e San Vittore ina pitga impurtanta da l'infrastructura d'aviatica en il Grischun ed ha perquai in'auta prioritad.
- Construcziun nova dal port da helicopters en la Val Müstair: Questa construcziun nova na vegn betg menziunada en il PIA, è dentant cuntegnida en il concept 1993. La regenza propona en il PIA da construir in ulteriur port da helicopters per la Val Müstair.
- Port da helicopters proponì a Lostallo: Per questa construcziun na datti tenor la vista actuala nagin basegn. Propostas correspundentas da l'Organizzazione Regionale della Mesolcina, da las vischnancas da Lostallo e da Soazza sco er da la Heli Rezia SA na pon betg vegnir sustegnidas. La Heli Rezia operescha actualmain da la plazza aviatica militara anteriura ad Ambri.
- Port da helicopters proponì a Tusaun: Er quest port na po la regenza betg sustegnair. La suprastanza communala da Tusaun ha proponì d'examinar in port da helicopters a Tusaun sco cumpensaziun per quel da Domat. Cun las construcziuns novas planisadas a Tavau, en la Surselva ed en la Val Müstair vegn l'infrastructura gia optimada e cumplettada a moda raschunaivla.
- Ils PAMs existents sin l'Alp Trida, ad Arosa, sin Crap Sogn Gion, sin la Fuorcla Chamuotsch, sin la Fuorcla Grischa, sin il Vadret dal Corvatsch duain vegnir mantegnids.
- Il PAM existent sin il Madrisahorn è da muntada inferiura. La regenza propona ch'el dastgia vegnir frequentà be anc per intents da scolaziun e d'excercizi e ch'el obtegnia uschiglio in scumond general per sgols commerzials.
- Il PAM existent sin il Vadret Pers ha be ina pitschna muntada e chaschuna gronds conflicts cun la protecziun da la cuntrada e cun la legislaziun da chatscha. A basa da quests fatgs propona la regenza da dismetter quest PAM senza substituziun, e quai en accordanza cun il concept 1993.
- Il PAM existent sin il Glatscher dal Vorab è be 6.5 kilometers dalunsch dal PAM Crap Sogn Gion e vegn frequentà principalmain dal chantun Glaruna. Per il Grischun è el da pitschna muntada. Il lieu na chaschuna strusch conflicts è po perquai vegnir mantegnì per sgols cun il helicopter. Ma l'ulteriur diever per aviuns da surfatscha na vegn dentant betg beneventà.
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 06.05.1999
|
23744146-84d1-45c6-8215-b9381983dae5
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Glisch verda per rumantsch grischun en l'instrucziun bilingua
La regenza pussibilitescha a las vischnancas d'instruir er rumantsch grischun sco segunda lingua en la scola primara.
A basa da la nova lescha chantunala da scola èn las vischnancas cun scolas fundamentalas tudestgas obligadas d'introducir en lur scolas primaras e classas pitschnas a partir da la quarta classa ina segunda lingua. Quella po esser talian u rumantsch. En il cas che quella è rumantsch duain las singulas vischnancas pudair tscherner quella furma linguistica ch'è adattada il meglier per lur ambient linguistic. Quai po esser u in idiom da scrittira regiunal u alur rumantsch grischun. Sch'ins tscherna rumantsch, cumenza l'instrucziun da la segunda lingua per regla gia en l'emprima classa.
La vischnanca da Vaz ha inoltrà ina dumonda concreta da pudair introducir rumantsch grischun sco segunda lingua. La medema dumonda è dentant actuala er per autras vischnancas al cunfin linguistic. Per quest motiv decida la regenza sa basond sin ina posiziun correspundenta da la gruppa da lavur "Rumantsch grischun en las scolas", che vischnancas ch'han tschernì rumantsch sco segunda lingua en lur scolas primaras e classas pitschnas, pon instruir a partir da l'onn da scola 2000/01 er rumantsch grischun. Rumantsch grischun è giustifitgà sco segunda lingua en ina vischnanca spezialmain alur, sche la relaziun cun in idiom da scrittira regiunal manca dal tuttafatg u parzialmain. En ina tala situaziun èsi da respectar la voluntad politica d'ina vischnanca d'introducir rumantsch grischun sco segunda lingua. Il rumantsch grischun ch'è vegnì concepì sco lingua da scrittira unifitgada vegn acceptà pli e pli e duai vegnir utilisà e promovì a moda intenziunada gia a partir da l'onn da scola 1999/2000 en ils gimnasis.
Il perfecziunament da las persunas d'instrucziun per rumantsch grischun sco segunda lingua succeda uschenavant sco pussaivel en il rom dal project "Instrucziun bilingua en las scolas primaras e classas pitschnas da lingua tudestga" (IBS). La cumissiun chantunala per meds d'instrucziun elavura ils meds d'instrucziun necessaris en rumantsch grischun, che vegnan mess a disposiziun en furma da copias durant la fasa d'introducziun che dura fin l'onn 2004. Supponend che durant il temp dal project IBS (fin il december 2004) vegnan ad introducir rumantsch grischun sco segunda lingua vischnancas tudestgas cun totalmain var 15 fin 20 persunas d'instrucziun, èsi da far quint per il chantun cun custs supplementars da var 100'000 francs.
Il nov dretg da locaziun e da fittanza vegn beneventà
Envers cusseglier federal Pascal Couchepin prenda la regenza posiziun davart il nov dretg da locaziun e da fittanza. Il sboz prevesa ch'ils tschains da locaziun vegnian adattads en l'avegnir en emprima lingia al svilup da l'index naziunal dals pretschs da consum u ch'els vegnian adattads alur sa basond sin la midada da la valur d'investiziun dal bain immobigliar. Sut cundiziuns spezialas duain esser pussaivlas sco alternativa er en il futur modalitads d'adattaziun sco tschains da locaziun successivs u il far valair dals pretschs usitads per il quartier u il lieu. Ultra da quai prevesa il sboz analogamain a la regulaziun en il dretg da lavur ina procedura gratuita fin ad ina valur en lita da 30'000 francs sco er generala per tut ils cas da protecziun cunter desditgas. Il sboz da revisiun vala sco cutraproposta indirecta tar l'iniziativa dal pievel "Gea per locaziuns fairas".
Da princip sustegna la regenza grischuna las innovaziuns previsas e beneventa il fatg, ch'il tschains da locaziun na duai betg pli vegnir cumbinà cun il tschains hipotecar. Da princip approva ella er la pretensiun da cumbinar las adattaziuns dal tschains da locaziun cun l'index naziunal dals pretschs da consum. Perencunter refiera ella la cumbinaziun cun la valur d'investiziun dal dretg da locaziun. La valur da l'assicuranza d'edifizis sco valur d'assicuranza e tecnica per la reacquisiziun na duess betg vegnir utilisada per auters intents.
Da princip datti dubis tenor l'avis da la regenza, sch'in ferm rinforz da la posiziun dals locataris sin donn e cust dals locaturs è a lunga vista d'interess per ils locataris e per per l'economia publica. Gist per investiturs en instituziuns sco las chaschas da pensiuns, pudessan daventar investiziuns en immobiglias pli e pli nunattractivas. Ma sch'els investissan lur daners en in auter lieu, alur pudess quai avair consequenzas negativas per l'economia da construcziun.
Da las vischnancas
La revisiun totala da la planisaziun locala da Brusio vegn approvada cun resalvas, las revisiuns parzialas da las planisaziuns localas da Flem e da Ladir cun disposiziuns. Envers l'uffizi federal da traffic vegni proponì da conceder a l'Arena Alva SA la concessiun per construir ina sutgera da quatter da las Treis Palas sin Crest la Siala.
Per ils suandants projects da construcziun da vias en il chantun vegnan dads libers credits d'in import total da var 5.7 milliuns francs: amplificaziun da la Islastrasse a Landquart Fabriken, amplificaziun da la via da Schuders aifer il vitg da Schiers, sanaziun da la via dal Scanvetg aifer il vitg da Castiel, correctura da la via d'Engiadina ad Ardez tar la punt a spunda a l'ost da la Tasna Varansuns, correctura da la via dal Güglia traject Burvagn-Cunter (Surmeir), correctura da la via dal Güglia cuvrida Furnatsch-Scalotta, correctura da la via dal Güglia da la punt da la Giustia fin a la Tges Alva, mantegniment da la via da Planeiras aifer il vitg da Malix, sanaziun aifer il vitg da Malans, correctura da la via dal Malögia traject San Gaudenzio-Casaccia.
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 06.05.1999
|
99bfe8fb-400e-4717-bef7-e5a23a900fa7
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Ovras electricas dal Mesauc SA desistan da las concessiuns da Curciusa
Las ovras electricas dal Mesauc (OEM) desistan da las concessiuns per l'ovra d'accumulaziun stagiunala Curciusa. La regenza deplorescha la decisiun da las OEM: suenter blers onns da stenta perdan las vischnancas da concessiun, l'entira regiun ed il chantun in project impurtant dal punct da vista da l'economia d'energia e da l'economia publica.
La procedura d'approvaziun per il project da concessiun Curciusa da las OEM è pendenta dapi 1986. Suenter che la regenza grischuna ha approvà il project per l'emprima giada l'onn 1990 suenter scleriments fitg chars, han differentas organisaziuns da protecziun da l'ambient fatg recurs al tribunal federal. Quel ha rinvià il cas a l'autoritad chantunala per ina nova giudicaziun parziala a basa da la nova legislaziun restrictiva davart la protecziun da las auas.
Er la segunda procedura d'approvaziun da la regenza da 1995 è vegnida contestada da las organisaziuns da protecziun da l'ambient tar il tribunal federal. Puspè hai dà ina procedura fich chara cun correspundenza voluminusa ed argumentaziuns sco era ina inspecziun oculara il november 1997. Dapi lura èsi stà quiet en connex cun questa procedura avant il tribunal federal.
Sco consequenza dals custs creschents dal project e da la malsegirtad augmentada davart ils svilups futurs sin il martgà d'electricitad liberalisà da l'avegnir è la situaziun economica sa midada drasticamain era per il project da Curciusa. Ils custs da producziun sproporziunadamain auts d'actualmain ca. 18 raps per ura kilowat ed il svilup futur malsegir dals pretschs d'electricitad han chaschunà che las OEM desistan definitivamain dal project.
La regenza ha chapientscha per il fatg che las OEM, sin fundament da las novas cundiziuns da basa,
taxeschan oz differentamain las ristgas colliadas cun ina realisaziun da quest project. Ins sto constatar che la petenta ha en mintga cas il dretg da desister da tut temp da las concessiuns dumandadas.
Ord il punct da vista da la regenza èsi da deplorar che questa renunzia è vegnida declerada avant ch'il tribunal federal è s'exprimì en chaussa. Uschia restan numerusas dumondas senza resposta che fissan stadas d'impurtanza decisiva per la realisaziun futura d'ovras idraulicas, e quai betg sulettamain per las vischnancas, la regiun u il chantun, mabain era per l'economia d'electricitad da l'entira Svizra (applicaziun da las disposiziuns davart l'aua restanta tenor la lescha davart la protecziun da las auas, impurtanza da la bilantscha positiva d'energia, limitaziun da differents geners d'inventaris euv.).
Fitg deplorabla è la renunzia a quest project - ord vista da la regenza ecologicamain cumpatibel - surtut dal punct da vista da l'economia d'energia e da l'economia publica. Quest project avess pussibilità la producziun d'energia d'auta qualitad per il consum maximal oravant tut durant l'enviern. El avess er chaschunà investiziuns considerablas en ina regiun cun economia flaivla per la durada da blers onns. Las entradas che la communitad avess pudì spetgar avessan er cuntanschì imports considerabels (prestaziuns unicas per las vischnancas ed il chantun mintgamai 1.8 milliuns francs; prestaziuns annualas per las vischnancas 1.7 milliuns francs e per il chantun 1.3 milliuns francs.
Ils retards da blers onns tras las differentas pussaivladads da recurs e la lunga durada da procedura han mussà puspè ina giada cleramain quant cumplitgadas ch'i sun surtut er las proceduras sin il sectur da l'utilisaziun da las auas e quant temp ch'ellas pretendan.
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 12.05.1999
|
bc7a58d0-ce07-4cd7-9bd4-9a3801520763
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Studi istoric da la confederaziun vul elavurar la malgiustia envers ils vagants
La regenza grischuna considerescha il studi ch'in team d'istorichers ha cumpilà sin incumbensa da la confederaziun davart il "Hilfswerk für die Kinder der Landstrasse" sco contribuziun da vaglia vid l'elavuraziun da la malgiustia commessa envers la populaziun vaganta en Svizra.
Il studi "Hilfswerk Kinder der Landstrasse" da Roger Sablonier, Walter Leimgruber e Thomas Meier è l'emprima elavuraziun scientifica da l'istorgia da questa "ovra d'agid" che tutgava tar la Pro Juventute. Tranter 1926 e 1973 eran passa 600 uffants da vagants svizzers (jens) vegnids pigliads davent da lur geniturs e per part plazzads en famiglias da tgira, per part en chasas d'uffants, chasas d'orfens u clinicas. Il studi explitgescha co la "ovra d'agid" ei vegnida creada e tge activitads ch'ella ha sviluppà, el s'occupa da las rollas che la Pro Juventute e la confederaziun han giugà e renviescha era sin la responsabladad dals chantuns e da las vischnancas per quai ch'è succedì. Ultra da quai cumpiglia el propostas e recumondaziuns per ulteriuras mesiras, co quest chapitel stgir da la politica sociala e la politica da provediment en Svizra duai vegnir elavurada.
La regenza s'exprima visavi la cussegliera federala Ruth Dreifuss davart quest studi ed explitgescha che ins stoppi sco conclusiun appellar a tut ils commembers da nossa societad da far bain attenziun da tut las furmas da discriminaziun. La populaziun stoppia vegnir sensibilisada per il contact cun minoritads e gruppas marginalas. En vista als vagants fissan adattads sco mesiras preventivas exposiziuns ambulantas, discussiuns dals vagants cun la populaziun domiciliada e scleriment en las scolas. En vista a las cundiziuns da vita actualas dals vagants indigens explitgescha la regenza che questas sajan satisfacentas e ch'ils vagants sajan er cuntents cun il dumber da las plazzas da segiurn stablas e transitorias che stattan a lur disposiziun. Per mauns da la fundaziun "Zukunft für Schweizer Fahrende" intimescha la regenza da s'engaschar dapli per ina repartiziun eguala da las plazzas da segiurn stablas e transitorias. Problems dettia quai oravant tut en il Mesauc cun ils vagants esters.
Il studi "Hilfswerk Kinder der Landstrasse" po vegnir cumprà per il pretsch da 15 francs tar la centrala federala da stampats e material (CFSM) , 3003 Berna, tel. 031-325 50 50, e-mail: [email protected].
Ord las vischnancas
La regenza approva il project integral da selvicultura Bergiaglia, per il qual èn budgettads custs da ca. 5.2 milliuns francs, e garantescha contribuziuns chantunalas en l'autezza da 659'000 francs. Il project vegn a durar sis onns ed intenziunescha da sanar ils guauds da protecziun en la Bergiaglia e da cumplettar las vias forestalas a Bondo e Vicosoprano.
La constituziun communala da S-chanf sco er la revisiun parziala da quella da Flem vegnan approvadas. Per differents projects da construcziun da vias en il chantun vegnan deliberads credits en l'autezza da ca. 1.5 milliuns francs.
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 12.05.1999
|
ff227574-6148-4e5f-94df-5a5e67e6af74
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Gea ad ina refurma equilibrada e persvadenta da las dretgiras
L'organisaziun da las dretgiras en il Grischun duai daventar pli professiunala e pli effizienta. La cumissiun predeliberanta dal cussegl grond è unanimamain da l'opiniun che l'organisaziun actuala na saja betg pli suffizienta per las pretaisas creschidas. Ins vul ussa meglierar la situaziun tar las dretgiras da l'emprim'instanza ch'èn d'impurtanza suprema per il funcziunar da la giurisdicziun.
Ina refurma da l'organisaziun da las dretgiras grischunas è tenor l'opiniun da la cumissiun predeliberanta dal cussegl grond urgentamain necessaria. Sut il presidi da deputà Andrea Brüesch ed en preschentscha dal cusseglier guvernativ cumpetent Peter Aliesch ha la cumissiun deliberà il messadi per la refurma da las dretgiras. Il project da la regenza vegn taxà sco proposta equilibrada ch'è en tuts reguards ina via media persvadenta tranter las structuras tradiziunalas e las adattaziuns necessarias. La cumissiun sustegna perquai il project da la regenza unanimamain en tut ils puncts essenzials.
Cun la refurma vul ins augmentar l'effizienza oravant tut tar las dretgiras da l'emprim'instanza, meglierar la qualitad ed accelerar las proceduras. Questas meglieraziuns vegnan fatgas en l'interess da tut las burgaisas e tut ils burgais. Ina giurisdicziun che funcziuna munta che las pretaisas da la populaziun vegnian tractadas e giuditgadas da las dretgiras a moda optimala e speditiva. La finamira n'excluda absolutamain betg l'elecziun da derschadras e derschaders laics. En il senn d'ina giurisdicziun manaivla al burgais duai ina furmaziun giuridica er en l'avegnir betg esser ina premissa per l'activitad en ina dretgira.
La cumissiun predeliberanta sustegna unanimamain l'opiniun ch'il project na duai betg vegnir collià ed engrevgià cun ulteriuras dumondas e revisiuns. Ella sa concentrescha cun tutta raschun sin la refurma da l'organisaziun giudiziala. La cumissiun ha la finamira clera da pussibilitar la realisaziun dal project da refurma ponderà, equilibrà ed accordà cun las relaziuns en il chantun Grischun. Quest'egliada sin l'integralitad pretenda ina tscherta reserva en cas da pretaisas ch'engrevgieschan il project sco unitad.
Puncts essenzials da la refurma da las dretgiras
Ils puncts centrals da la refurma proponida da las dretgiras concernan l'uffizi da mediatur, las cumpetenzas en la procedura penala, la repartiziun en districts sco era l'organisaziun da las dretgiras districtualas. Las propostas correspundentas èn per gronda part incontestadas. I sa tracta dals sequents puncts: -
La funcziun da mediatur vegn surdada al mastral. Ultra da quai resta quel derschader singul. Sias cumpetenzas vegnan modifitgadas in zic. Davart lur furma definitva datti differentas opiniuns entaifer la cumissiun. -
Las dretgiras cirquitalas e las giuntas da las dretgiras cirquitalas vegnan abrogadas e las cumpetenzas da dretg penal vegnan adossadas a las dretgiras districtualas resp. a lur giuntas. Per incumbensas administrativas dals circuls è uss en general cumpetent il cussegl cirquital.
- Per crear bunas premissas per ina giustia effizienta duain singuls districts vegnir unids ed adattads geograficamain per gronda part a las regiuns actualas. Quai pertutga ils districts Val Müstair ed En, Valragn e Mantogna sco era Glogn e Rain anteriur. Ultra da quai vegnan il Partenz ed il circul da Stussavgia adattads a la regiun.
- Per rinforzar las dretgiras districtualas duain quellas da nov vegnir elegidas directamain tras ils votants. Areguard l'organisaziun da las dretgiras districtualas propona la regenza ina soluziun pli flexibla e cun quai pli adequata.
Meglieraziuns tar la giurisdicziun gratuita e tar la separaziun da las pussanzas
La cumissiun predeliberanta propona ina nova reglamentaziun da la giurisdicziun gratuita. Grazia ad in nov urden da cumpetenza duai ins avair la controlla sur dals custs creschents sin quest sectur. La proposta da la cumissiun na chaschuna nagin spustament dals custs tranter il chantun e las vischnancas.
La cumissiun è da different avis en la dumonda, en tge dimensiun ch'il princip da la separaziun da las pussanzas en il chantun Grischun duai vegnir rinforzà. Ina maioritad da la cumissiun vul, sco la regenza, ina soluziun che tegna quint dals basegns da las vischnancas - oravant tut en regiuns periferas - e da la situaziun speziala da noss chantun. Cuntrari a quai propona la minoritad da la cumissiun ina separaziun stricta dals uffizis.
Il cussegl grond vegn a tractar il messadi da la regenza en sia sessiun da matg. A l'entschatta discuta e decida il parlament grischun davart differentas dumondas da princip. A basa da questas decisiuns vegnan alura deliberadas las singulas disposiziuns da la lescha. Sch'er il cussegl grond accepta la refurma da las dretgiras, vegnan ils votants grischuns a pudair decider en questa chaussa probablamain en la votaziun dal pievel dals 12 da mars 2000. A las elecziuns cirquitalas dal matg 2000 fissan damai d'eleger ultra dals deputads en il cussegl grond be pli las funcziuns novas (mastral/mastralessa e substitut/a). L'entrada en vigur da la refurma è previsa per l'entschatta da l'onn 2001. La durada d'uffizi dals ulteriurs titulars (derschaders/derschadras cirquital(a)s e mediatur(a)s vegn prolungà enfin là.
Las propostas da la regenza davart la refurma da las dretgiras reprendan substanzialmain las soluziuns dal sboz preliminar ch'il president da la dretgira chantunala, Alex Schmid, ha elavurà sin incumbensa da la regenza. Sias propostas èn gia vegnidas sustegnidas d'ina cumissiun d'experts sut il presidi da cusseglier guvernativ Peter Aliesch. Ellas han chattà vasta accoglientscha en ina procedura da consultaziun extendida.
Gremi: cumissiun predeliberanta dal cussegl grond
Funtauna: rg cumissiun predeliberanta dal cussegl grond
Data: 19.05.1999
|
09de2748-1fa1-4bbe-8cc8-538f178b72b4
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Ils mirs da fermada dal Lago Bianco sin il pass dal Bernina vegnan sanads
Oriundamain sa cumponeva la cuntrada dal pass dal Bernina da plirs pitschens lais. L'onn 1912 han las Ovras electricas Brusio SA (OEB) creà il Lago Bianco, cun construir dus mirs da fermada. Il lai da fermada serva dapi alur a las OEB sco batschigl d'accumulaziun per las stagiuns. Domadus mirs èn vegnids auzads l'onn 1942. Il lai da fermada che sa chatta sin in'autezza da 2'234 m.s.m. cumpiglia 18.6 milliuns meters cubics aua. Uss han domadus mirs da fermada mancanzas da construcziun e ston vegnir sanads. La regenza approva cun differentas cundiziuns e pretaisas ils projects correspundents da las OEB. Igl è da quintar cun in temp da construziun da var otg onns.
La legislaziun grischuna d'energia duai vegnir revedida
La regenza avra la consultaziun pertutgant la revisiun da la lescha d'energia e da l'ordinaziun executiva latiers. Il termin dura fin la fin da fanadur 1999. Dapi che la lescha federala d'energia è ida en vigur a l'entschatta da l'onn 1999, s'imponan stringentamain adattaziuns correspundentas dal dretg chantunal. Da nov vul ins laschar crudar tranter auter il quint dal stgaudament dependent dal consum en chasas veglias, sco er l'obligaziun da dumandar in permiss per uschenumnads stgaudaments electrics da resistenza liads al lieu, stgaudaments exteriurs ed ulteriurs indrizs sco p.ex. stgaudaments d'aria chauda.
Tgi survegn quest onn la collecta dal di da rogaziun?
La collecta dal di da rogaziun 1999 va mintgamai per in terz a l'uniun "Il maun offert/pastoraziun al telefon da la Svizra orientala", a la Pro Senectute dal Grischun ed a la federaziun grischuna d'impedids. Il di da Rogaziun federala vegni fatg en tut las baselgias dal chantun ina collecta per intents d'util public.
La pastoraziun al telefon, identica cun "Il maun offert", vul dar la pussaivladad ad umans en basegn e disperaziun da's confidar cun in auter conuman. La pastoraziun al telefon è in'instituziun autonoma e confessiunalmain neutrala ch'è s'unida cun auters posts a l'associaziun svizra da tetg "Il maun offert".
La Pro Senectute dal Grischun lavura dapi onns en favur dals umans attempads. Sias prestaziuns da servetsch cumpiglian purschidas d'agid e d'intermediaziun specificas per ils vegls. La Pro Senectute dispona da tschintg posts da cussegliaziun en il chantun e porscha ina cussegliaziun sociala individuala e sch'il è necessari in sustegn finanzial.
La federaziun grischuna d'impedids e in'organisaziun d'autoagid ed observa ils interess da las persunas cun impediments. Ella promova las relaziuns interumanas sco er l'agid per l'autoagid. Ultra da quai vul la federaziun svegliar la chapientscha da la populaziun per ils giavischs da las persunas cun impediments e reducir pregiudizis.
Da las regiuns e vischnancas
La corporaziun da vischnancas Surselva construescha sin la deponia Prau Grond ina staziun da transtgargiada cun in indriz da sortir. Als custs d'investiziun imputabels da 2.8 milliuns francs presta il chantun ina contribuziun da 14.1 pertschient. Il transport dal rument sco er la retratga da las vigliaunas ha da succeder da princip sin ils binaris.
La revisiun parziala da la planisaziun locala da Val S. Pieder vegn approvada.
Per ils suandants projects da construcziun da vias en il chantun vegnan dads libers credits d'in import total da 4.65 milliuns francs: Lavurs da cuvrida sin la via taliana, traject Pian San Giacomo-Malabarba, lavurs da cuvrida per l'access cumplain Mesauc, amplificaziun e sanaziun da la via veglia d'Engiadina aifer il vitg da San Murezzan, lavurs da cuvrida per la guntgida da Castasegna, lavurs da cuvrida per l'access da Vuorz a la via d'Alpsu e correcziun da la via tranter Rueras e Dieni, traject parzial parcadi da las pendicularas Soldanella.
Fatgs dal persunal
- Peter Guidali, naschì 1952, da Vuorz, domicilià a Cuira, daventa controllader da finanzas tar il secretariat dal departament da sanitad, partiziun finanzas e controlling. El entschaiva sia plazza l'entschatta da settember 1999.
- Marco Weisshaupt, naschì 1951, da Neunkirch SH, domicilià a San Vittore, daventa cun effect a partir da l'entschatta d'avust 1999 schef da l'uffizi districtual da construcziun bassa 2, Mesauc.
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 20.05.1999
|
d11b0955-5f1b-4caa-8ddb-494459c72edf
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Sesida champestra da la regenza dals 2 da zercladur 1999 en il Partenz
Mesemna, ils 2 da zercladur 1999, ha lieu la sesida champestra da quest onn da la regenza en il Partenz (Grüsch, Aschera, Stels, Mottis).
Sper la visita da differentas instituziuns ed attracziuns localas vegn tradiziunalmain era tgirà il contact cun las represchentantas ed ils represchentants da las autoritads regiunalas.
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 26.05.1999
|
1b06843f-f9a8-4662-aafd-e7b38355cccc
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
A partir da l'onn 2000 be anc benzin senza plum
Cun l'entschatta da l'onn 2000 vul la confederaziun metter en vigur la nova ordinaziun cunter l'impestaziun da l'aria. Il sboz prevesa da scumandar il benzin cun plum e da sbassar il cuntegn da benzol. La regenza grischuna beneventa questas novaziuns.
Tut ils tancadis da l'UE astgan vender a partir da l'entschatta 2000 be anc benzin senza plum. Benzin da motors cun plum vegn scumandà, il cuntegn da benzol en il benzin vegn sbassà da tschintg sin in pertschient, las valurs da limit per il cuntegn da zulper en il benzin ed il diesel daventan pli rigurusas. Il cussegl federal è s'exprimì pliras giadas en favur da l'introducziun parallela da questas novaziuns er en Svizra. L'ordinaziun cunter l'impestaziun da l'aria (OIA) duai vegnir adattada correspundentamain.
Quasi tut ils vehichels admess en Svizra che circuleschan anc oz cun benzin cun plum han motors che pon er funcziunar cun benzin senza plum. Eventuals problems pudessi dar sulettamain tar "oldtimers" e vehichels sumegliants a quels dal sport da cursa. Per quels exista dentant la pussaivladad da metter sez las substanzas necessarias en il tanc.
Benzol è problematic per l'igiena da l'aria perquai ch'el po chaschunar cancer. Benzol entra en l'aria en emprima lingia cun las svapurs dals vehichels a motor, durant il tancar sco er tras svapuraziun ord tancs da benzina e carburaturs. Cun sbassar il cuntegn da benzol sin in volumpertschient reducesch'ins considerablamain ils privels d'impestaziuns da l'aria che chaschunan cancer.
Nova speranza per producents svizzers da charn
La regenza sustegna la nova ordinaziun davart la banca da datas dal commerzi d'animals che vegn proponida da la confederaziun. Cun quai vegn realisada essenzialmain la midada da la lescha davart las epidemias d'animals ch'è vegnida concludida il zercladur 1998 e che prescriva in nov sistem da controlla per il commerzi d'animals. Questa controlla è ina premissa impurtanta per realisar mesiras da la polizia d'epidemias. Animals infectads, ma anc betg amalads pon vegnir diagnostitgads ed eliminads a temp. Ultra da quai san ins constatar la derivanza d'animals mazzads. Las proprietarias ed ils proprietaris d'animals èn obligads da manar in register da lur vatgas, nursas, chauras e portgs e dals augments e da las sminuziuns. A l'entschatta ston ins annunziar a la banca da datas centrala be las mutaziuns da las vatgas, pli tard er quellas dals auters geners d'animals menziunads. Uschia daventa quai pussaivel da persequitar la via da l'animal davent dal manaschi da naschientscha fin tar la chasa da maz. Il nov sistem correspunda a las prescripziuns davart il commerzi d'animals entaifer l'UE ed è ina contribuziun impurtanta per ch'ils animals, la charn ed ils products da charn da la Sviza possian puspè sa participar al martgà europeic.
Reglas unitaras davart il commerzi ambulant en Svizra
La confederaziun vul relaschar ina nova lescha federala davart il commerzi ambulant inclusiv la tariffa da taxas ed unifitgar uschia las reglamentaziuns fitg differentas dals singuls chantuns. La regenza sustegna il sboz preliminar correspundent e pretenda ch'ins prendia dapli resguard sin ils basegns dals vagants.
Contribuziuns culturalas
I vegnan pajadas contribuziuns en la summa totala da 84'500 francs a las sequentas ovras ed occurrenzas culturalas: -
emprims dis da cultura engiadinais a Zuoz, dals 16-19 d'avust 1999,
- emprima academia retica a Zuoz dals 16-22 d'october 1999,
- exposiziun "Placebos & Surrogates" dad Urs Lüthi il fanadur /avust 1999 en la Galleria Edizioni Periferia a Poschiavo,
- lavur da diplom da video da Martina Riederer, Malans, sco terminaziun da la furmaziun a la scol'auta per creaziun ed art a Lucerna,
- represchentaziuns dal toc "Tanz der Vampire" tras la societad da teater da Domat dals 10-25 da settember 1999,
- ediziun d'in catalog d'ovras davart Varlin (1900-1977),
- ediziun dal cudesch "Viaggio pittorico in Engadina",
- ediziun dal cudesch "Tra due mondi" en onur dal scriptur e poet Remo Fasani,
- ediziun dal cudesch "100 istorgias/Geschichten" da Jon Nuotclà,
- ediziun da la collecziun "Studis romontschs - Beiträge des Rätoromanischen Kolloquiums in Giessen/Rauischholzhausen/D, 21-26 da mars 1996"
- concerts da l'uniun d'orchester da Cuira dals 19-22 zercladur 1999 a Poschiavo e Cuira,
- project musical "Weisen von Liebe und Tod" da Fortunat Frölich (violoncello, recitaziun) e Samir Essahbi (percussiun),
- concerts da stad en Tumliastga 1999,
- di da scola e da furmaziun dals 5 da zercladur 1999 per sunaders/dras grischun(a)s d'instruments da sturs dal Cerchel musical dalla Surselva en occasiun da ses giubileum da 10 onns,
- trais concerts da l'orchester da chambra Musicuria dals 24-28 d'avust 1999 a Cuira,
- concert spezial da l'uniun da concert da Cuira dals 24 da settember 1999 a Cuira en occasiun dal 70avel cumplion dal dirigent Räto Tschupp,
- 5. Open Air Valragn dals 10/11 da fanadur 1999.
- 15. Open Air Val Lumnezia dals 23/24 da fanadur 1999,
- 18. Open Air Chapella dals 24/25 da fanadur 1999,
- 3. Open Air La Punt-Chamues-ch dals 10/11 da fanadur 1999,
- ediziun d'in DC tras la gruppa vocala "i Segriséi", Soazza, e
- ediziun d'in DC tras la Funny Hill Country Band, Cuira, en occasiun da ses giubileum da 20 onns.
Tour de Suisse en il Grischun
La mesemna e la gievgia, ils 23 e 24 da zercladur 1999 vegn la Tour de Suisse ad absolver ils sequents trajects parzials en il Grischun, per ils quals la regenza ha dà la permissiun:
Mesemna, ils 23 da zercladur (9. etappa Danuder A - Arosa, 168 km): cunfin naziunal Austria-Grischun - Martina - Scuol - Susch - pass dal Flüela - Tavau - Wiesen - Surava - Tiefencastel - Seglias - La Punt-Farschno - Cazas - Panaduz - La Punt (Reichenau) - Cuira - Maladers - Castiel - St. Peter - Langwies - Arosa.
Gievgia, ils 24 da zercladur (10. etappa Cuira - Winterthur, 224 km): Cuira (halla da martgà) - Zezras - Landquart - Maiavilla - Bad Ragaz - Sargans - Buchs - Winterthur.
Contribuziuns da sport-toto
I vegnan pajadas contribuziuns da sport-toto en l'import total da ca. 11'200 francs a:
- club d'unihockey Alligator Malans per acquistar bandas per ina plazza gronda e
- societad da gimnastica da Landquart per la decoraziun interna da la chasa per mesirar il temp e dal local dal speaker.
Ord las regiuns e vischnancas
La revisiun parziala dal concept da svilup da la Bergiaglia vegn approvada.
Per differents projects da construir vias en il chantun vegnan deliberads credits en l'import total da circa 5.3 milliuns francs.
Fatgs da persunal
A la fin da matg entran en pensiun:
- Margreth Balzer-Coll, Cazas, collavuratura en la cafeteria da la clinica psichiatrica Beverin,
- Kurt Hofmann, Maiavilla, tecnicist al museum d'art grischun,
- Rudolf Ilg, San Bernardino, mastergnant specialisà da l'uffizi da construcziun bassa en il tunnel dal San Bernardino,
- Josef Rickenbacher, Cuira, contabilist tar la procura publica, e
- Karl Wittmer, Cuira, schef da l'uffizi da stimaziun.
La regenza engrazia ad els per ils servetschs prestads en favur dal chantun.
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 27.05.1999
|
6671068d-2fcc-4025-aa0d-8120b8ebfdf2
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
La nova lescha da taglia è pli gista
Da cussegliera guvernativa dr. Eveline Widmer-Schlumpf,
scheffa dal departament da finanzas e militar
Ils proxims 13 da zercladur n'han las votantas ed ils votants betg mo l'occasiun da decider davart differents projects federals, mabain er davart la revisiun parziala da la lescha chantunala da taglia. Cun questa revisiun parziala fa il chantun Grischun in'adattaziun a la lescha d'armonisaziun da taglia da la confederaziun. Questa adattaziun è stringenta; diversas disposiziuns da la lescha d'armonisaziun da taglia entrassan en vigur il 1. da schaner 2001, er sche questa revisiun parziala vegniss refusada. Ma la regenza ed il cussegl grond n'han betg concepì la revisiun mo sco ina suletta adattaziun, mabain els han creà ultra da quai differentas disposiziuns ch'han in effect positiv per ils pajataglias e signifitgan in pass en direcziun d'ina pli gronda giustia fiscala. Da questas disposiziuns fan part numnadamain la distgargia da las persunas ch'èn pli deblas socialmain, la deducziun per uffants en scolaziun ordaifer, la deducziun per la tgira d'uffants e la midada da la valitaziun prenumerando da dus onns a la valitaziun postnumerando d'in onn.
La lescha da taglia revisa prevesa che persunas sulettas cun entradas suttamessas a la taglia da main che fr. 10'000.- e persunas maridadas cun entradas suttamessas a la taglia da main che fr. 12'000.- n'han betg da pajar ina taglia sin las entradas. Cun l'acceptaziun da la revisiun parziala pudain nus distgargiar uschia las classas d'entrada pli bassas.
Ils custs per la scolaziun ordaifer dals uffants sustegnids dal pajataglia pon vegnir deducids tenor il dret valaivel fin maximal fr. 10'400.-. Questa deducziun ch'è dependenta dals custs effectivs, na vegn betg admessa da la lescha d'armonisaziun da taglia. La deducziun per uffants en scolaziun ordaifer na vegn dentant betg stritgada en la revisiun parziala, mabain ella vegn midada en ina deducziun sociala ch'è admessa da la lescha d'armonisaziun da taglia. Quai succeda a moda che la deducziun da scolaziun vegn concedida independentamain da las expensas effectivas sco import fix che sa referescha ad in termin. Per pudair tegnair quint meglier da las relaziuns effectivas, prevesa la nova lescha duas differentas deducziuns da scolaziun. Ina deducziun da fr. 1'600.- per uffants che returnan da la scolaziun ordaifer mintga di al lieu da domicil ed ina deducziun da fr. 7'800.- per uffants che n'èn betg mo ordaifer en scolaziun, mabain sa trategnan er durant l'emna ordaifer lur lieu da domicil. Sche la revisiun parziala da la lescha da taglia vegniss refusada, alur na pudess ins betg pli pretender ina deducziun da scolaziun a partir da l'onn 2001.
En la lescha da taglia odierna na sa chatta nagina deducziun per la tgira d'uffants. Cun la revisiun parziala da la lescha da taglia vegn ina tala deducziun creada da nov. Questa deducziun tegna quint d'in giavisch giustifitgà, numnadamain da circuls da dunnas. La deducziun per la tgira d'uffants po vegnir pretendida da geniturs sulets sco er da conjugals che gudognan tuts dus ch'han ensemen in'activitad da gudogn da pli che 120 %. L'autezza da la deducziun importa fr. 2'600.- per uffant. En cas d'in na dals votants per la revisiun parziala na pudess questa deducziun betg vegnir introducida.
Per eruir las entradas suttamessas a la taglia vegni sa basà oz sin las entradas ch'èn vegnidas cuntanschidas ils onns avant; ins discurra en quest connex da la valitaziun prenumerando. Cun la revisiun parziala vegni midà per la valitaziun postnumerando. Tenor quella vegni mess en quint la taglia sin las entradas a norma da las entradas ch'èn effectivamain vegnidas cuntanschidas l'onn respectiv. Cuntrariamain a la valitaziun prenumerando parta la valitaziun postnumerando da las relaziuns effectivas. Uschia è la valitaziun postnumerando il sistem pli gist che tegna quint bler meglier da la capacitad economica per la valitaziun, e quai cun resguardar pli spert las variaziuns d'entrada che quai è il cas tar la valitaziun prenumerando. Ultra da quai han er tut ils auters chantuns la tendenza d'introducir la valitaziun postnumerando; il chantun Grischun na po betg sa serrar envers questa tendenza.
Cun l'acceptaziun da la revisiun parziala da la lescha chantunala da taglia pon ins evitar che la lescha d'armonisaziun da taglia vegnia applitgada directamain, in fatg che chaschunass grevezzas supplementaras spezialmain per las persunas natiralas. Gist cun introducir la valitaziun postnumerando, cun dar distgargia a las classas d'entrada pli bassas sco er cun crear in deducziun per la tgira d'uffants porta questa revisiun parziala dapli giustia fiscala. Ella creescha er ina gulivaziun tanter las grevezzas supplementaras stringentas a basa da la lescha d'armonisaziun da taglia e tranter las distgargias fiscalas introducidas dal legislatur chantunal. Sia acceptaziun è uschia d'interess per nus tuts.
Gremi: departament da finanzas e militar dal Grischun
Funtauna: rg cussegliera guvernativa dr Eveline Widmer-Schlumpf
Data: 01.06.1999
|
7cdaa62b-5bff-47d8-a9f0-51b752f8135b
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Il chantun fa in atlas davart il provediment d'aua
Il chantun vul far in atlas davart il provediment d'aua dal Grischun. Quest inventari duai dar infurmaziuns davart ils implants da provediment d'aua, las funtaunas e davart l'existenza d'aua sutterrana.
Sa basond sin la lescha davart la protecziun da las auas fan ils chantuns in inventari davart ils implants da provediment d'aua, las funtaunas e davart l'existenza d'aua sutterrana. Per quest intent obtegnan els il sustegn da la confederaziun. En quest senn ha l'uffizi per la protecziun da l'ambient laschà elavurar in project da pilot per indesch vischnancas da la Foppa. L'uffizi federal d'ambient, guaud e cuntrada (UFAGC) sto sa participar als custs da quest project cun 40 pertschient. Las datas vegnan menziunadas en il sistem d'infurmaziun geografica (SIG). A basa da quest project da pilot èsi da far quint cun custs da var in milliun francs per in atlas da l'entir territori chantunal. Igl è previs da realisar quest inventari per l'entira surfatscha aifer trais fin quatter onns (1999 - 2002). La confederaziun vegn puspè a sustegnair quest project ed a sa participar cun 40 pertschient als custs. L'ordinaziun federala davart la garanzia dal provediment cun aua da baiver en situaziuns d'urgenza circumscriva las incumbenzas dals chantuns ch'èn necessarias per garantir il provediment cun aua da baiver en situaziuns d'urgenza. Da questas incumbensas fan part, ultra da l'elavuraziun da l'inventari, er differentas lavurs da logistica. L'uffizi per la protecziun da l'ambient vegn ad elavurar in concept ed ad infurmar las vischnancas davart l'execuziun da quel.
Taxas unifitgadas en il stadi civil da la Svizra
Envers la confederaziun prenda la regenza posiziun davart il sboz preliminar pertutgant las taxas en il stadi civil (OTStC). I vegn bain beneventà che questas taxas duain vegnir unifitgadas per l'entira Svizra, ma la gronda marscha per las taxas sco er la pussaivladad da pudair reducir u desister da las taxas na vegnan betg chapidas. Quai pudess chaschunar p.ex. ch'il matrimoni è en tscherts chantuns gratuit, pudess dentant esser collià cun gronds custs en auters chantuns. Il sboz preliminar cuntegna in augment considerabel dals custs envers il dretg actual da la gronda part dals chantuns. Quai vegn bain beneventà da princip, tuttina èsi da far mintgatant la dumonda da la proporziunalitad. Tut en tut pari a la regenza ch'il sboz preliminar na saja betg cuntentaivel.
Da las vischnancas
La regenza approva la midada da zona dal Welschdörfli al vest da la citad da Cuira cun resalvas e pretaisas, la revisiun parziala da la planisaziun locala da Samedan cun resalvas sco er la revisiun parziala da la planisaziun locala da Scuol.
Approvadas vegnan las revisiuns parzialas da las leschas da taglia da Clugin, Rueun, Surcuolm e la revisun da la lescha davart las taxas da cura da Valragn.
Envers l'uffizi federal da traffic propona la regenza da dar a las pendicularas Rothorn e Scalottas SA la concessiun per construir ina sutgera da sis Scharmoin-Stivetta Weisshorn ed a las pendicularas da sport Danis SA la concessiun per ina sutgera da quatter Val Schameala-Cumascheals, e quai mintgamai cun resalvas e pretaisas.
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 03.06.1999
|
941d122b-2259-4c43-8da3-36a3bbc6b812
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
L'assicuranza da maternitad ord vista da l'egualitad
L'onn 1945 ha il pievel fixà l'artitgel davart la protecziun da las famiglias en la constituziun ed ha dà uschia l'incumbensa a la confederaziun d'endrizzar in'assicuranza da maternitad. Uss avain nus la schanza da realisar finalmain quest'incumbensa constituziunala cun ina proposta moderada e finanziabla.
Sin plaun politic vegni tratg savens in cunfin tranter temas, per ils quals il stadi duai sa sentir cumpetent e tanter quels nua ch'i na duai betg succeder ina "intervenziun". Sch'ins observa pli bain quest cunfin, alur datti en egl ch'igl èn savens uschenumnads temas da dunnas che na vegnan betgs valitads sco essenzials per la promoziun statala. Da quels fa part p.ex. la renconuschientscha da la lavur da tegnairchasa e da famiglia, il sustegn da la tgira d'uffants ordaifer la famiglia, il mantegniment u la creaziun d'in ambient ch'è giustifitgà per uffants ed umans u er quai che vegn designà en general sco "lavur facultativa". Il medem è er adina puspè d'udir pertutgant la maternitad: quai è bain ina fatschenta dal tuttafatg privata, mintgina e mintgin duai bain savair sez, sche e co ch'ins duai s'organisar. Ins na considerescha betg en quest connex, tge impurtanza enorma ed er statala che l'educaziun da la generaziun giuvna ha per nossa societad. La creaziun da cundiziuns generalas pli nizzaivlas pussaivel, po be esser en l'interess da nus tuts. Tar questas cundiziuns generalas tutga er la protecziun da la maternitad.
Tge pleda, ord vista da la cumissiun d'egualitad, en favur da quest project?
- Sch'igl exista in scumond da lavur stringent d'otg emnas durant il temp da maternitad, alur sto esser garantì en scadin cas il pajament cuntinuà dal salari per quest temp. Da la mancanza actuala da protecziun èn pertutgadas be dunnas.
- La regulaziun actuala sminuescha las schanzas da las dunnas sin il martgà da lavur. Ils eventuals custs che resultan en cas da la maternitad d'ina collavuratura, ston gnir purtads dal patrun/da la patruna. En cumparegliaziun vegn la cumpensaziun dal gudogn, en cas da l'obligaziun da far servetsch militar dals collavuraturs, finanziada dal stadi.
- La regulaziun actuala disfavurisescha branschas e manaschis ch'occupeschan en emprima lingia dunnas, perquai che per questas plazzas da lavur i resultan pli auts custs. Uschia ha lieu ina discriminaziun er sin il nivel dal manaschi. L'assicuranza da maternitad fa ina gulivaziun da las grevezzas.
- La finanziaziun da l'assicuranza è segirada e sa mova en in rom supportabel. Ord vista da l'egualitad èsi indispensabel d'impunder ina contribuziun statala minimala per observar l'incumbensa da la maternitad.
L'assicuranza da maternitad sco ovra sociala per tut las mammas e las famiglias è in element, dal qual ins na po betg desister en ina politica moderna da famiglia. En cumparegliaziun cun auters pajais europeics fissan nus er cun las prestaziuns da quest'assicuranza da maternitad a la cua. Sche nus manegiain propi serius cun la protecziun da la maternitad e sche nus na vulain betg che quai saja mo ina decleraziun vida, alur acceptain nus quest project ils 13 da zercladur cun persvasiun.
Gremi: cumissiun chantunala d'accumpagnament e d'impuls per dumondas d'egualitad dal Grischun
Funtauna: rg cumissiun chantunala d'accumpagnament e d'impuls per dumondas d'egualitad
Data: 04.06.1999
|
6cfa1537-1c0a-4e3d-892c-dc16adf1ff74
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Protecziun cunter molestas sexualas al post da lavur
Molestas sexualas al post da lavur èn scumandadas e na vegnan betg toleradas. La regenza prenda conuschientscha d'in concept che cumpiglia mesiras d'infurmaziun e da furmaziun per il persunal chantunal. Questas duain valair en furma adattada er per l'economia privata.
Sco molesta sexuala vala mintga attatga betg giavischada sin l'integritad corporala u sexuala d'ina persuna u d'ina gruppa da persunas. Ella sa manifesta en differentas furmas e cumpiglia l'entir spectrum da remartgas indecentas, externaziuns sexisticas, sgnoccas fin tar las furmas las pli massivas da violaziuns corporalas. Persunas che molestan sexualmain autras persunas han da quintar cun sancziuns tenor l'ordinaziun davart il persunal.
Tenor il dretg d'obligaziuns svizzer èn ils patruns obligads tras lescha da proteger la dignitad da dunnas ed umens al post da lavur e d'impedir cun mesiras correspundentas molestas sexualas al post da lavur. La lescha federala d'egualitad dat a la persuna pertutgada la pussaivladad da pretender in'indemnisaziun fin a l'import da sis salaris mensils, sch'il patrun u la patruna na po betg cumprovar ch'i vegnan prendidas mesiras per evitar la discriminaziun tras molesta sexuala.
Sin fundament da la basa legala menziunada è l'administraziun chantunala sco patruna obliada da prender las mesiras correspundentas. L'uffizi da persunal e d'organisaziun ed il biro chantunal per dumondas d'egualitad han perquai elavurà in concept. El sa basa sin la collavuraziun cun l'uniun d'artisanadi e mastergn dal Grischun, la chombra da commerzi e l'associaziun dals patruns dal Grischun e duai dar dapli impurtanza a la tematica "protecziun cunter molestas sexualas al post da lavur".
Da las vischnancas
La regenza approva la constituziun communala da Mesauc e la revisiun parziala da la planisaziun locala da Vaz e cun resalvas er quella da Maiavilla.
Per la construcziun dal tunnel dal crap da Flem per il sviament da Flem vegn deliberà in credit da circa 127 milliuns.
La regenza propona a l'uffizi federal da traffic da dar als Runals Mantogna SA la concessiun per construir ina sutgera dubla da Sarn a Foppa.
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 10.06.1999
|
27fede99-f523-4df4-bcf9-022816d2c98a
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Talian sco segunda lingua en las scolas primaras
L'introducziun da la lingua taliana en las scolas primaras da lingua tudestga ed en las classas pitschnas cumenza l'onn da scola 1999/2000. Las magistras ed ils magisters vegnan preparads en curs per lur nova incumbensa. En in curs intensiv en il territori linguistic (Val Puschlav) vegnan els a rinfrestgar ed ad amplifitgar las enconuschientschas dal talian ch'els èn s'acquistads al seminari.
L'atun 1999 vegnan instruids ils scolars e las scolaras da las quartas classas en las scolas primaras e classas pitschnas tudestgas per l'emprima giada en la segunda lingua talian. En las scolas primaras rumantschas e talianas vegni emprendì gia dapi decennis tudestg sco segunda lingua. La schanza d'emprender talian gia durant il temp da scola primara han uss er las scolaras ed ils scolars da la part tudestga da noss chantun. Las magistras ed ils magisters sa preparan gia dapi il schaner 1999 per lur novas incumbensas. En curs emnils a duas lecziuns amplifitgeschan els lur capacitads linguisticas en talian. Durant in curs da trais dis han els emprendì ad enconuscher la didactica da l'instrucziun da la segunda lingua (ISE).
Curs intensiv a Puschlav
Sco proxim pass vegnan las magistras ed ils magisters a rinforzar lur cumpetenza linguistica dal talian durant quatter emnas en in curs intensiv. Dals 14 da zercladur fin ils 9 da fanadur 1999 ha lieu quest curs a Puschlav. Qua vegnan las magistras ed ils magisters er ad enconuscher meglier il Grischun talian, ultra d'emprender la lingua taliana.
Dapli che be emprender la lingua
Il program dal curs prevesa ultra dal curs da lingua per propi differentas occurrenzas e guidas. Uschia vegnan visitadas en excursiuns d'entirs dis la Val Puschlav, la Bergiaglia, la Vuclina e la Val di Campo. I vegn renvià a las caracteristicas da las singulas valladas e quellas vegnan fatgas enconuschentas a las futuras magistras ed als futurs magisters da talian. Visitas da museums, guidas tras las interpresas impurtantas da las valladas, visitas da lieus culturals e l'experientscha da las caracteristicas da la cuntrada fan er part dal program general. Ina purschida facultativa da curs enritgescha il program.
Ulteriur perfecziunament
Cun ils curs da lingua, da didactica e cun il curs intensiv è terminada l'emprima fasa dal perfecziunament da l'ISE talian. L'onn 2000 ha lieu en il rom d'ina segunda fasa in ulteriur segiurn per emprender la lingua en il territori talian sco er la segunda part da l'introducziun en la didactica da l'instrucziun da la segunda lingua. L'entir perfecziunament dura totalmain diesch enmnas, almain la mesadad da quellas durant il temp liber.
Gremi: departament d'educaziun, cultura e protecziun da l'ambient dal Grischun
Funtauna: rg departament d'educaziun
Data: 14.06.1999
|
1e6ad6ce-7c5a-4270-a9a2-1f9656469f47
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Sports en muntogna: Cumissiun taxescha la lescha nova a moda cuntraversa
La cumissiun chantunala per sports da skis ha deliberà in occasiun da sia davosa sesida il sboz per ina revisiun totala da la lescha davart ils guids da muntogna ed il sport da skis resp. per ina nova lescha davart ils sports en muntogna. I sa tracta d'ina part dal project "Essenzialisaziun e flexibilisaziun da la giurisdicziun e da l'applicaziun dal dretg (EFLAD). Il termin da consultaziun curra anc fin la fin da zercladur 1999.
Las disposiziuns legalas davart ils sports da skis na duain betg vegnir abrogadas senza substituziun, sco igl è succedì en il chantun Berna u sco igl è intenziunà actualmain en il chantun Sursilvania. Cun la nova lescha duai l'intervenziun dal stadi en l'activitad dals magisters e da las magistras da sports da naiv vegnir reducida sin in minimum. Il pli impurtant è la segirezza dal giast e betg ils aspects da la politica d'economia. Perquai duai uss vegnir reglada sulettamain l'activitad da magisters e magistras da sports da naiv (magisters/magistras da skis, snowboard u passlung) en territori privlus. Quai signifitgass ch'i n'è betg pli prescrit ina patenta resp. in certificat d'abilitad per l'instrucziun commerziala da skis, da snowboard u da passlung sin las pistas. Ordaifer il territori da las pistas resp. là, nua ch'igl exista il privel da lavinas u da crudar dovra quai anc adina ina furmaziun renconuschida sco la patenta grischuna d'entochen uss. La furmaziun duai er en avegnir esser garantida e vegnir sustegnida cun contribuziuns.
La cumissiun chantunala per sports da skis che sa cumpona da represchentants da la federaziun svizra da scolas da skis dal Grischun, da la federaziun da magisters da skis professiunals, dals secturs da snowboard, passlung e turissem sco er da la furmaziun da magister da skis ha deliberà il sboz da lescha. Ella beneventa da princip ils sequents puncts:
- La patenta grischuna vegn remplazzada tras certificats equivalents svizzers.
- La furmaziun da magisters/magistras da sports da naiv e da guids/guidas da muntogna è garantida er en il futur e vegn realisada tenor directivas svizras. Ella duai dentant sche pussaivel vegnir realisada d'organisaziuns svizras.
- Il chantun paja er en il futur contribuziuns vid la furmaziun da magisters/magistras da sports da naiv e guids/guidas da muntogna.
- Las duas cumissiuns chantunalas (sport da skis e guids da muntogna) vegnan fusiunadas ad ina cumissiun da sports en muntogna.
- Las prescripziuns da tariffas vegnan abrogadas.
La cumissiun n'è betg dal medem avis davart la reglamentaziun che mintgin possia porscher instrucziun da sports da naiv en territoris betg privlus (q.v.d. sin il territori da pistas utilisà).
Ina part dals commembers da la cumissiun beneventa la liberalisaziun e spera tras quai ina concurrenza rinforzada. Auters vulessan mantegnair il sistem da fin uss cun la permissiun, perquai ch'els teman che la liberalisaziun possia purtar ina perdita da qualitad ed ina tscherta "creschientscha selvadia". La cumissiun giavischa perquai che questa disposiziun vegnia anc ina giada examinada il mument da l'evaluaziun da la consultaziun e ch'ins tschertgia eventualmain alternativas.
Gremi: cumissiun chantunala per sports da skis dal Grischun
Funtauna: rg cumissiun per sports da skis
Data: 15.06.1999
|
98926a1b-068d-4753-8f95-d14a4ea74cb3
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Agid als spitals en Russia
Dapi onns exista in project da partenaris dals ospitals grischuns cun quels da la regiun Ivanovo en Russia, circa 300 km en il vest da Moscau. Per dar a quest project in fundament stabil e per obtegnair dapli sustegn, ha la delegaziun dals ospitals grischuns fundà l'entschatta 1999 la "Uniun d'agid a la Russia". Questa stad vegn realisada la settavla missiun d'agid. Rauba d'agid preziusa ed en grondas quantitads ch'è vegnida rimnada en il chantun Grischun vegn transportada cun tschintg camiuns a lur lieu da destinaziun. Il chantun sustegna questa missiun d'agid cun 30'000 francs.
2/3 da fanadur 1999: Descensiun e maraton sin rullettas en Engiadina
En Engiadin'auta ha lieu la quarta ediziun dal maraton da stad per inline-skates. La regenza conceda la permissiun necessaria. L'occurrenza da dus dis cumpiglia il venderdi, ils 2 da fanadur 1999 ina cursa da descensiun a S. Murezzan e la sonda, ils 3 da fanadur 1999 il maraton d'inline che maina da Maloja a S-chanf, analog al maraton engiadinais da passlung durant l'enviern. La cursa da descensiun dal venderdi ha lieu a las 19.30 tar la plazza da scola a S.Murezzan vitg. Il traject maina sur la via dal Bagn fin a S.Murezzan Bogn. Il start per il maraton d'inline succeda la sonda a las 16.45 tar il hotel Maloja Palace a Maloja, l'arriv sa chatta sin la via da sviament da S-chanf.
Da las vischnancas
La revisiun parziala da las planisaziuns localas da Churwaldcn, Praden e Tumein vegnan approvadas, cun resalvas er las revisiuns totalas da las planisaziuns localas da Runtgaglia e Fideris e las revisiuns parzialas da las planisaziuns localas da Bravuogn e Valendau.
Per differents projects da contrucziun da vias en il chantun vegnan deliberads credits en in import total da circa 1.4 milliuns francs.
Fatgs da persunal
Walter Bandli, naschì 1955, da Stussavgia, domicilià ad Igis, daventa inschigner da mesiraziun tar l'uffizi da megliuraziun e mesiraziun. El entschaiva ils 9 d'avust 1999.
Max Schlorff, naschì 1964, da Schattdorf UR, domicilià a Samedan, daventa cussegliader da scola e d'educaziun tar l'uffizi per secturs spezials da scola. El entschaiva sia plazza da 60 pertschient l'entschatta avust 1999.
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 17.06.1999
|
d8bebbe8-456f-467f-ba57-ebb89b1a5e7a
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Inoltrar uss ils giavischs en connex cun l'urari 2000/01
Tenor il conclus dil Forum Train Europe (conferenza europeica dals uraris) va l'urari 2000/01 en vigur ils 28 da matg 2000. Per che las midadas necessarias possian vegnir accordadas cun las interpresas da transport sco er cun la procedura d'ordinaziun confederaziun/chantun fin il mument da la publicaziun dal sboz d'urari a la fin da favrer 2000, èn propostas e giavischs d'inoltrar al president responsabel per l'urari fin a la fin da fanadur 1999. Ils presidents d'urari elegids da la regenza decidan a moda autonoma davart l'andament en detagl da la procedura uffiziala da l'urari 2000/01, sco p. ex. la publicaziun cumplettanta en las medias regiunalas, infurmaziun directa da vischnancas e da gruppas d'interess, la convocaziun d'ina conferenza regiunala d'urari. Ils giavischs vegnan discutads suenter l'emprima taxaziun tras ils presidents d'urari cun il servetsch chantunal per il traffic public e cun las interpresas da transport, accordads cun las regiuns d'urari cunfinantas e resguardads tant sco pussaivel en il rom da la procedura d'ordinaziun confederaziun/chantun.
Num / adressa dals presidents d'urari regiunals: Regiun d'urari Num/prenum Adressa Regiun d'urari 1: Cuira, Domat, Favugn, Tumein, Haldenstein, Termin e Says Sasso Mario Strässli 3 7203 Termin Regiun d'urari 2: Val Scanvetg Holenstein Philipp Elektrizitätswerk 7050 Arosa Regiun d'urari 3: Tschintg Vitgs (senza Haldenstein,Termin e Says) e Signuradi Krause Roland Gufel 17 7204 Vaz sut Regiun d'urari 4: Partenz e Tavau Meisser Andrea Chasa-cumin 7270 Tavau Plaz Regiun d'urari 5: Surselva Degonda Ernest Via Gravas 11 7130 Glion Regiun d'urari 6: Mantogna-Tumleastga, Grischun central, Valragn Valsecchi Marco Chasa-cumin 7430 Tusaun Regiun d'urari 7: Val Mesauc e Calanca Mazzoni José Via S. Martino 6562 Soazza Regiun d'urari 8: Engiadina, Val Müstair, Bergiaglia Filli Reto Uffizi dal circul d'Engiadin'auta 7503 Samedan Regiun d'urari 9: Poschiavo e Brusio Plozza Rodolfo Casa Scalotta 7743 Brusio
Ultra da quai vulessan nus far endament ch'i dat en cumplettaziun da questa procedura uffiziala d'urari er anc ina procedura permanenta che pussibilitescha d'inoltrar propostas als presidents regiunals d'urari durant l'entir onn e senza termins fixads. Quai è pensà en emprima lingia per propostas ch'intenziuneschan ina meglieraziun substanziala da la purschida dal traffic public (p. ex. novas lingias da bus) e che dovran in pli lung temp da preparaziun.
Gremi: departament da construcziun, traffic e selvicultura dal Grischun
Funtauna: rg cusseglier guvernativ Stefan Engler
Data: 17.06.1999
|
b26c4a29-67c1-4dc6-bf3a-e2ab7ab94cf5
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Ils ospitals da Cuira vulan collavurar pli intensiv
A la conferenza da coordinaziun dal plaz d'ospital Cuira èsi reussì a chaschun da sia davosa seduta da far strada ad ina nova soluziun. L'optimaziun da la collavuraziun dals ospitals sin il plaz da Cuira duai succeder tras la reuniun dals trais ospitals ad ina societad simpla "Ospitals da Cuira".
En la citad da Cuira vegnan manads oz trais ospitals acuts, numnadamain l'ospital retic chantunal e regiunal, l'ospital da la Crusch e l'ospital da dunnas Fontana. Tras ina collavuraziun pli intensiva èsi pussaivel d'evitar duplicitads e da spargnar custs.
La conferenza da coordinaziun plaz d'ospital Cuira ch'è vegnida furmada per quest intent ha laschà examinar ils avantatgs ed ils dischavantatgs da differentas variantas da cooperaziun tras la firma PricewaterhouseCoopers SA.
Sa basond sin il rapport d'analisa è vegnida la conferenza da coordinaziun plaz d'ospital Cuira a chaschun da sia seduta dals 9 da zercladur 1999 a la conclusiun che la procedura cunvegnenta per optimar la collavuraziun saja ina cumbinaziun dals trais ospitals ad ina societad simpla sut il num "Ospitals da Cuira" Il sboz deliberà da la conferenza da coordinaziun en quest senn per in contract da societad prevesa da stabilir ina cumissiun communabla d'ospital per la direcziun strategica dals trais ospitals. La direcziun operativa perencunter duai succeder vinavant tras mintga singul ospital. Igl è previs d'intensivar cuntinuadamain la collavuraziun. Igl è l'incumbensa d'ina gruppa da project paritetica da preparar las sedutas da la cumissiun communabla d'ospital e da procurar la realisaziun da ses conclus. Per in scleriment intensiv e per posiziuns davart dumondas specificas medicinalas vegn nominà da la cumissiun communabla d'ospital in collegi paritetic da medis.
Igl è uss l'incumbensa da l'ospital retic chantunal e regiunal, da l'ospital da la Crusch Cuira, da l'ospital da dunnas Cuira e da la corporaziun da vischnancas da la regiun d'ospital da la Val dal Rain grischuna da prender posiziun envers la procedura proponida da la conferenza da coordinaziun per optimar la collavuraziun dals trais ospitals.
En l'interess d'ina furnziun da prestaziuns dals ospitals publics sin la plazza da Cuira ch'è er vinavant da buna qualitad sco er economicamain optimala spera la conferenza da coordinaziun da la plazza d'ospital Cuira sin in giudicament positiv da la reuniun proponida dals trais ospitals ad ina societad simpla.
Gremi: conferenza da coordinaziun plazza d'ospital Cuira
Funtauna: rg conferenza da coordinaziun plazza d'ospital Cuira
Data: 21.06.1999
|
39da4efc-2e1c-45f4-88c1-f81d08d05134
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Arge Alp vul approfundir la lavur politica
Venderdi, ils 25 da zercladur 1999, sa radunan ils schefs da las regenzas dals 11 pajais da la Arge Alp a Lugano per lur 30avla conferenza annuala.
Ins spetga ca. 100 persunas ord ils sequents pajais, provinzas e chantuns: Baden-Württemberg, Baviera, Tirol dal sid/Alto Adige, Grischun, Lumbardia, Salzburg, S. Gagl, Tirol, Tessin, Trentino e Vorarlberg. Las delegaziuns vegnan ad arrivar la gievgia suentermiezdi, ils 24 da zercladur. La saira stat ina tschaina communabla sin il program. La conferenza sco tala ha lieu il venderdi avantmezdi e vegn concludida cun ina conferenza da medias.
Il sequent urden dal di infurmescha davart las singulas tractandas da la conferenza:
Urden dal di -
Avertura -
Perspectivas politicas e strategias da la Arge Alp en il process d'integraziun europeic -
Tema directiv: protecziun cunter catastrofas en il territori alpin -
Project d'agid per il Kosovo -
Resultats da la conferenza da giuventetgna Arge Alp -
Concessiun dal premi d'ambient Arge Alp -
Cultura e societad (rapports e propostas tar divers projects, tr. a. program da sport, dietas spezialas, forum da giuventetgna, premi da film) -
Ambient, urden dal territori ed agricultura (rapports e propostas, tr. a. project da perscrutaziun bovas e lavinas,dieta d'economia e territoris da protecziun) -
Economia e lavur (rapports e propostas, tr. a. emprendists d'euro, vischnancas conscientas da l'energia, program da barat per emprendist(a)s e scolar(a)s) -
Traffic (rapports e propostas, tr. a. traffic da martganzia e da persunas sin ils binaris, traffic cumbinà, dumbraziuns da traffic) -
Reoccupaziun dals presidis da las cumissiuns -
Conclusiun e conferenza da medias
Dapli paisa politica
Ils pajais commembers da la Arge Alp vulan persequitar lur interess specific da las Alps oravant tut visavi las instituziuns da l'UE cun pli gronda insistenza. Per quest intent dovri tant discussiuns strategicas sco er ina stretga collavuraziun cun ils politichers e las politicras da l'Europa dals pajais commembers. Ultra da quella rait duai la Arge Alp er preschentar ses puncts da vista a la collavuraziun tranter ils stadis en Europa. Per sia funcziun sco portavusch da las regiuns da las Alps sto la Arge Alp dar dapli paisa politica a sia moda da lavurar. Ils singuls pajais commembers vulan s'obliar da deliberar mintg'onn in tema directiv politic. Tar las regenzas centralas e tar las instituziuns europeicas duai ins empruar da cuntanscher che la Arge Alp vegnia renconuschida instituziunalmain sco factur da pussanza politica. Ultra da quai vuless ins cuntanscher che las regiuns e lur organisaziuns hajan la pussaivladad da concluder contracts liants da dretg internaziunal.
Project d'agid per il Kosovo
La Arge Alp vul sustegnair in project da reconstrucziun a vista mesauna u lunga d'in'organisaziun che lavura en la regiun da conflicts e deliberescha per quest intent in emprim import da 120'000 francs.
Protecziun encunter catastrofas en il territori da las Alps
La Arge Alp sa stenta cun insistenza per che affirmaziuns liantas ed obligaziuns da prestar agid vicendaivel en cas da catastrofas vegnian garantidas tras contracts correspundents tranter ils stadis.
Premi d'ambient: terz rang per project grischun
Il project "Auf den Spuren des Klimawandels - Ein Erlebnis-Lehrpfad im Oberengadin" da la societad per la perscrutaziun da la natira da l'Engiadina e dal WWF Svizra, Samedan, obtegna il terz premi en il rom da la premiaziun d'iniziativas decisivas en favur da l'ambient. Questa emprima senda da clima en Europa emprova da documentar ils effects da la midada dal clima en las Alps a maun da fastizis en la cuntrada muntagnarda da l'Engiadin'auta. Il project furnescha ina contribuziun exemplarica per sensibilisar la populaziun per in dals pli gronds problems da l'umanitad e per la protecziun dal clima. Ils dus emprims premis van a Vorarlberg ("Sonnen-Schein-Kampagne" da l'institut d'energia Vorarlberg a Dornbirn concernent la fotovoltaica) e Salzburg (project "Wohnanlage Ölzlbündt" da l'architect Hermann Kaufmann, Schwarzach; in model en la problematica da construcziun d'edifizis d'abitar cun contribuziuns decisivas per la protecziun da l'ambient).
Il Grischun duai presidiar ina cumissiun
Il chantun Grischun duai surprender il presidi da la cumissiun cultura e societad. Sco president è previs cusseglier guvernativ Claudio Lardi.
Gremi: Arge Alp
Funtauna: rg Chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 22.06. 1999
|
0b18456e-7831-4657-9df2-e604fc8660ea
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Situaziun concernent las plazzas d'emprendissadi en il chantun Grischun è sut controlla
L'uffizi per la furmaziun professiunala ed il post central per la cussegliaziun professiunala han documentà tras ina retschertga la situaziun sin il sectur da las plazzas d'emprendissadi per il zercladur 1999. La situaziun da las plazzas d'emprendissadi en il Grischun po vegnir taxada tut en tut sco satisfacenta. Tut tenor il sectur sa preschenta la situaziun da las plazzas d'emprendissadi fitg differenta. Tendenzialmain datti sin il sectur artisanal-industrial plazzas d'emprendissadi en dumber suffizient, sin il sectur da servetschs dentant datti pli paucas plazzas. En las sequentas plazzas datti anc plazzas d'emprendissadi libras: mastergns da nutriment; hotellaria, tegnairchasa; vestgadira - textilias - tgirom; bellezza - igiena dal corp; mastergn da stampa; mastergns da construcziun; tecnica da chasa; elavuraziun da lain, decoraziun interna; auto, velo, moto; mastergns d'electro; elavuraziun da metal; producziun industriala; mastergns da dissegnader tecnic; mastergns commerzials; mastergns da vendita.
Quest maletg mussa ch'il martgà da plazzas d'emprendissadi en il chantun Grischun è anc adina stabil e che giuvenils han la pussaivladad d'absolver in emprendissadi en il mastergn giavischà u almain en in sectur vischin dal mastergn giavischà.
Malgrà che nus n'avain anc betg tut ils resultats da las retschertgas ch'ins ha fatg quest onn tar las scolaras ed ils scolars che bandunan la scola, paran nossas constataziuns da sa verifitgar a basa da la flexibilitad creschenta da vart dals giuvenils. Actualmain ves'ins las sequentas tendenzas: Scolaras e scolars cun bunas prestaziuns ed interess pratics han savens chattà ina plazza d'emprendissadi en il mastergn giavischà. Scolaras e scolars cun pussaivladads reducidas da scola han stuì tschertgar lur via tar il mastergn da giavisch sur in'alternativa. Problems da chattar insatge adattà han esters d'autra lingua cun pitschnas conuschientschas da tudestg. Mintga di dumondan giuvenils tar la cussegliaziun professiunala per plazzas d'emprendissadi sin secturs sco informatica, assistenta medicala, emprendissadi commerzial (biro da viadi), cuschinier, emploià/ada da fotografia (en questas professiuns na datti dapi emnas naginas plazzas d'emprendissadi pli) u dumondan per autras variantas da soluziuns. Er quest onn ha ina gronda part da las scolaras e dals scolars che banduna la scola suspendì la tscherna d'in mastergn e preferescha in 10avel onn da scola sco soluziun intermediara.
Situaziun quietanta grazia ad in'elavuraziun activa dal martgà
La situaziun en il chantun Grischun è per differents motivs relativamain quietanta en cumparegliaziun cun l'ulteriura Svizra. D'ina vart è ina gronda part dals manaschis d'emprendissadi da l'industria pitschna e mesauna anc adina pronta da porscher plazzas d'emprendissadi. Da l'autra vart pon ins er constatar che las mesiras en il rom dal conclus da plazzas d''mprendissadi han pussibilità d'acquirir u da mantegnair plazzas d''mprendissadi e che la transparenza pli gronda tar la documentaziun da las plazzas (actualmain ca. 5700 access) ha simplifitgà considerablamain la tschertga sin il martgà.
Questas mesiras na vegnan dentant betg ad esser suffizientas durant ils proxims onns. L'uffizi per la furmaziun professiunala vegn a sustegnair ed a promover ensemen cun il post central per la cussegliaziun professiunala ulteriurs projects ed ulteriuras mesiras per promover ed acquirir novas plazzas d'emprendissadi e per meglierar la situaziun da las plazzas d'emprendissadi. Sche giuvenils han actualmain in problem u na chattan nagina plazza d'emprendissadi u soluziun da furmaziun, duain els sa drizzar al post da cussegliaziun professiunala da lur regiun.
Las plazzas d'emprendissadi libras cun entschatta da l'emprendissadi durant la stad 1999 chatt'ins en l'internet sut
http://lena.gr.ch
Gremi: Uffizi per la furmaziun professiunala dal Grischun,
Funtauna: rg Uffizi per la furmaziun professiunala dal Grischun
Data: 23.06.1999
|
252218ec-dd5b-49cc-aa1c-57484a48152d
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Salvament grischun vegn unifitgà ed optimà
La regenza approva il concept da salvament dal Grischun. Sia finamira è quella da garantir in salvament uschè optimal e spert sco pussaivel da persunas disgraziadas, malsaunas u che sa chattan en privel. A partir da l'entschatta fanadur 1999 è en funcziun il clom d'agid sanitar 144.
Mintga persuna en ina situaziun d'urgenza duai obtegnair agid cumpetent entaifer il temp util. In'organisaziun cunvegnenta dal salvament duai garantir che pazients da cas urgent obtegnan in emprim tractament ed in'assistenza optimala al lieu da l'accident sco er ina tgira medicinala cumpetenta durant il transport. In salvament optimal e spert da persunas che sa chattan en privel acut po salvar vitas umanas, impedir u reducir donns consecutivs sco er impedir l'invaliditad. Sut quests aspects sa basa il concept da salvament dal Grischun sin structuras gia existentas e definescha en il rom d'incumbensas da prestaziun las incumbensas e las pretaisas dals differents partenaris da salvament. Ultra da quai vegnan fatgas directivas concernent l'alarm, la prontezza per l'acziun, l'equipament, la furmaziun e la furmaziun supplementara, la coordinaziun e la communicaziun.
A partir da l'entschatta fanandur 1999 pon ins er en il Grischun dumandar agid durant 24 uras il di sur il numer curt da telefon 144 (clom d'agid sanitar). Il post directiv activescha immediatamain las mesiras necessarias da medischina d'urgenza che vegnan surpigliadas dal medi per cas urgents il pli damanaivel en collavuraziun cun il servetsch da salvament respectiv. L'organisaziun dal provediment da l'entir territori chantunal cun medis per cas urgents vegn adossada a l'uniun grischuna da medis. Per situaziuns extraordinarias e catastrofas existan concepts spezials d'acziun e da coordinaziun da la polizia chantunala resp. dal stab directiv chantunal.
Scolas secundaras da vallada duain pudair manar ina "classe preliceale"
La regenza trametta en consultaziun fin ils 7 d'avust 1999 ina revisiun parziala da l'ordinaziun davart las scolas secundaras da vallada. Il decret duai vegnir adattà a las relaziuns dad oz. En connex cun la durada scursanida sin sis resp. quatter onns da la furmaziun en il gimnasi da lunga durada resp. da curta durada sa dat per la terza classa d'ina scola secundara da vallada la nova incumbensa da manar ina "classe preliceale". Uschia ston scolaras e scolars dal Grischun talian che han l'intenziun d'absolver il gimnasi da curta durada betg bandunar la patria gia suenter la segunda classa secundara, ma pir in onn pli tard. Ultra da quai vul ins renovar il sistem da subvenziuns.
Contribuziuns per lavur culturala professiunala
Las sequentas persunas engaschadas per la cultura obtegnan en il rom da la segunda concurrenza per lavur culturala professiunala sustegns en l'import total da 206'000 francs:
- Guido Baselgia, Baar. Contribuziun per realisar ses project "Die Erforschung des Sichtbaren. Lebensraum Engadin."
- Corina Bezzola, Basilea. Stipendi liber per cuntinuar sia lavur fotografica.
- Flurin Bischoff, Lavin. Stipendi liber per pudair sa concentrar sin sia lavur artistica. Sias davosas lavurs da culada en betun han persvadì.
- Reto Cavigelli, Cuira. Stipendi liber per cuntinuar ed approfundir sia lavur. Cavigelli è in dals picturs ils pli impurtants dal Grischun.
- Hansjörg Gadient, Forch. Contribuziun per realisar ses project "Wirkungen - Wirklichkeiten". Sco resultat vul el realisar in'exposiziun ambulanta cun dudesch vitrinas, in film da video ed in'installaziun artistica en in local
- GSMBA, secziun dal Grischun, Cuira. Contribuziun per far sia lavur da basa tar il tema "Kunst im öffentlichen Raum in Graubünden".
- Yuri Höpflinger, Turitg. Contribuziun per realisar ses film cun il titel "P" che sa deditgescha al tema da la digestiun.
- Silvio Huonder, Berlin. Contribuziun per realisar ses terz roman cun il titel da lavur "Über die Kälte".
- Domenic Janett, Stugl. Stipendi liber per cumponer in'ovra pli gronda per instruments da musica populara ("Ländlerorchester").
- Men Lareida, Turitg. Stipendi liber per la retschertga per in film documentar cun il titel da lavur "Auf Abruf. Jugendliche Flüchtlinge in der Schweiz."
- Elisabeth Payer, Wien. Contribuziun per cuntinuar sia seria da maletgs da vasas.
- Leo Tuor, Surrein. Contribuziun per realisar "Veta da tgaun", in'istorgia nunusitada per la litteratura rumantscha.
- Thomas Zindel, Cuira. Stipendi liber per cuntinuar sia lavur da dissegnar e malegiar.
Da las vischnauncas
Il project preliminar per l'engrondiment da la scola professiunala Poschiavo vegn approvà da princip. Vid ils custs imputabels dal stabiliment da ca. 330'000 francs vegn empermess ina contribuziun vid la construcziun chantunala da 50 pertschient.
Projects forestals integrals han la finamira da mantegnair las funcziuns multifarias dal guaud. La regenza approvescha ils projects integrals da Brusio, Sela/Filisur, Maladers, Tschierv e Zuoz/2. etappa. Vid ils custs da totalmain ca. 7.6 milliuns francs vegnan garantidas contribuziuns chantunalas tranter 9 e 26 pertschient.
La revisiun parziala da la constituziun communala da Peist vegn approvada
Per las lavurs d'impressari dal sviament punt dal Rain a Valragn en connex cun la sanaziun dal tunnel dal San Bernardino e per las lavurs dal tunnel Prau Pulté, sviament da Flem, vegnan deliberads credits en l'import total da ca. 71 milliuns francs.
La regenza propona a l'uffizi federal da traffic da dar a las Pendicularas Motta Naluns Scuol-Ftan-Sent SA la concessiun per ina pendiculara a quatter da Jonvrai a Clünas.
Fatgs da persunal
Marco Ronchetti, naschì 1957, da Pedrinate-Chiasso TI, domicilià a Tusaun, daventa schef da l'uffizi districtual da construcziun bassa 7 a Tusaun. El entschaiva sia lavur mez december 1999.
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 24.06.1999
|
9e5ebc1b-2144-4fbc-a832-f47f97514dd8
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
L'ambassadura da l'USA sin visita en il Grischun
Mesemna, ils 30 da zercladur 1999 visitescha l'ambassadura dals Stadis Unids da l'America che residiescha a Berna, il chantun Grischun.
L'ambassadura americana Madeleine May Kunin vegn accumpagnada dal consul Douglas Kremer. Da vart dal Grischun prendan part a questa scuntrada president da la regenza Klaus Huber e chancelier Claudio Riesen.
Sin il program èn previs tranter auter in bainvegni en la chasa grischa, in gentar cuminaivel a Cuira ed ina visita dal museum d'art dal Grischun. Silsuenter van ils giasts vinavant en Engiadina, nua ch'è planisada tranter auter ina visita dal parc naziunal.
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 24.06.1999
|
9235ff03-d39a-45b7-b040-ee6bc86b220c
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Novaziuns tar la controlla dal commerzi cun animals a partir dal 1. da fanadur 1999
Transparenza dal plat fin en stalla - ina pussaivladad meglierada da reconstruir la derivanza dals animals e da la charn. Quai è dapi onns il giavisch da consumentas, consuments e d'autoritads. Il parlament svizzer ha tegnì quint da quest basegn en il rom da la nova politica agrara (PA 2002) e concludì il zercladur 1998 in nov sistem da registrar ils effectivs d'animals e da controllar il commerzi cun animals.
Il punct central dal sistem è ina banca da datas centrala davart il commerzi cun animals (BCA), en la quala po vegnir registrada l'entira vita d'arments, portgs, nursas e chauras (animals cun unglas) da la naschientscha fin ch'els vegnan mazzads.
In ulteriur element impurtant per la surveglianza da questa vita furman ils novs documents accumpagnatoris che vegnan en ils proxims dis tramess gratuitamain a tut las persunas en il Grischun che tegnan animals cun unglas. Ils certificats commerzials da fin uss vegnan abrogads e remplazzads tras documents accumpagnatoris che ston vegnir emplenids ora dal possessur sez u da la possessura sezza dals animals. Co ins ha da proceder vegn ditg en las explicaziuns detagliadas da l'uffizi federal che vegnan aschuntadas a l'emprim bloc cun 50 documents accumpagnatoris.
Medemamain a partir dal 1. da fanadur 1999 ston ils possessurs e las possessuras d'animals manar in register che dat infurmaziuns davart ils segns distinctivs da lur animals, davart tut las midadas da l'effectiv sco er davart tut las datas d'inseminaziun e da toradi.
Ils documents necessaris cun las explicaziuns necessarias èn medemamain aschunadas a la furniziun dals documents accumpagnatrois.
Igl è previs d'introducir l'atun proxim il duair da marcar ils vadels novnaschids cun la nova marca d'ureglia uffiziala da la banca da datas davart il commerzi cun animals (BCA). La marcaziun dals ulteriurs animals vegn introducida l'onn proxim. La BCA vegn a trametter als possessurs dals animals a temp il dumber necessari da marcas d'ureglia uffizialas, siond che naven d'uss èn ils possessurs e las possessuras d'animals sezs responsabels
L'uffizi da veterinari è persvadì che las possessuras grischunas ed ils possessurs grischuns d'animals vegnan a gidar a purtar a moda conscienziusa las novas mesiras per ina controlla credibla dal commerzi cun animals. Be uschia pon ins cuntanscher la finamira da garantir la sanadad dals animals e la sanadad publica e da rinforzar la fidanza da la populaziun en la charn ed en auters products d'animals. Ultra da quai furma la nova controlla dal commerzi cun animals ina premissa essenziala per l'access d'animals svizzers e da victualias che derivan dad els a las fieras internaziunalas.
Gremi: uffizi da veterinari dal Grischun
Funtauna: rg uffizi da veterinari dal Grischun
Data: 25.06.1999
|
4d9dfd82-9dbe-42fc-98df-8b82cee9b51d
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Il Grischun insista sin l'empermischun da TCPTP (LSVA) dal cussegl federal
Anc ina giada accentuescha la regenza visavi la confederaziun la gronda muntada dals retgavs da la TCPTP per las regiuns muntagnardas e periferas.
Ils cussegliers federals Kaspar Villiger e Moritz Leuenberger han envidà ils chantuns da prender posiziun davart ina taxa sin il traffic da camiuns pesants dependenta da la prestaziun (TCPTP). La basa legala per questa taxa è vegnida acceptada il settember 1998 dal pievel e dals chantuns (vuschs en favur dal project en il Grischun: 58.9 pertschient). La TCPTP vegn introducida l'entschatta 2001. Ella duai remplazzar la taxa pauschala d'enfin uss e purtar per ils emprims onns in retgav total da ca. 750 milliuns francs per onn. Ils chantuns obtegnan in terz dal retgav net (250 milliuns francs). Tar la distribuziun da questa part da la TCPTP sin ils chantuns èn da resguardar las consequenzas particularas da la taxa en territoris muntagnards e perifers. Avant la votaziun dal pievel dal settember 1998 ha la confederaziun mess en vista al chantun Grischun ina part tranter nov e diesch pertschient dal terz per ils chantuns.
Per exequir l'incassament da las taxas èn respunsabels la direcziun generala da las duanas ed oravant tut ils chantuns. La regenza pretenda cun insistenza ch'ils chantuns vegnian indemnisads cumplainamain per lur expensas d'execuziun. Ella sustegna la reglamentaziun speziala previsa per transports da laina, s'engascha dentant per in redublament da la tariffa da restituziun proponida da 1.30 francs per meter cubic da laina transportada.
Ultra da differentas reglamentaziuns tecnicas ed administrativas vegn fixada en il sboz da l'ordinaziun dal cussegl federal er la clav da repartiziun da las taxas da TCPTP sin ils chantuns. Il project è perquai da muntada extraordinaria per il chantun Grischun. Ils aspects tecnics èn vegnids reglads en stretga collavuraziun cun ils uffizis chantunals da traffic sin via. Qua na datti naginas objecziuns.
L'ordinaziun prevesa la clav da repartiziun messa en vista. En il senn da duas variantas pussaivlas importa la part preliminara per ils territoris perifers u muntagnards u 20 u 25 pertschient. La consultaziun duai mussar, tgenina da las tariffas che duai vegnir applitgada. La regenza pretenda en sia posiziun che la confederaziun tegnia cumplainamain sias empermischuns e resguardia las regiuns periferas e muntagnardas cun la valita maximala. En sia motivaziun accentuescha ella tranter auter la situaziun particulara da noss chantun perifer e vast. Las valladas en il chantun Grischun ch'èn spezialmain dependentas dal transport sin via èn pertutgadas particularmain ferm da la nova TCPTP. En grondas parts dal territori chantunal e surtut en las valladas allontanadas èsi betg pussaivel da duvrar camiuns a 40 tonnas ed er betg da transferir il traffic da martganzia sin ils binaris. En la pli gronda part da las valladas po perquai il traffic da martganzia sulettamain funcziunar cun camiuns pesants. L'augment general da las taxas e lur furmaziun dependenta dal viadi augmentan oravant tut il pretsch per transports en talas regiuns periferas. Ils custs supplementars na pon betg vegnir cumpensads cun gudogns da productivitad tras tonnaschas pli autas u meglra logistica (evitar viadis cun vehichels vids). Quest enchariment dal transport sin via tutga il center vital da bleras regiuns allontanadas e s'oppona diametralmain a las emprovas da promover l'economia en quests territoris pregiuditgads. Ina cumpensaziun regiunala bain dotada è indispensabla tar quest project.
Cassa cantunala da pensiun vul midar tar il primat da contribuziuns
L'entschatta 2001 duai ir en vigur in'ordinaziun revedida davart la cassa da pensiun. Per la calculaziun da las prestaziuns da vegliadetgna stat en il center la midada dal primat da prestaziuns al primat da contribuziuns.
Tar il primat da prestaziuns vegnan fixadas las prestaziuns en pertschient da la paja assicurada il davos, la finanziaziun succeda tras contribuziuns medias. Tar il primat da contribuziuns vegnan las prestaziuns calculadas a basa da la facultad da spargn individuala. Las contribuziuns da spargn vegnan graduadas correspundentamain a la vegliadetgna. L'autezza da las bunificaziuns da spargn è vegnida fixada uschia che tar ina carriera da standard ed in tschains da quatter pertschient sin la facultad spargnada sco er cun ina rata d'augment annuala da la paja en l'autezza da 1.5 pertschient, chaschunada tras la chareschia, vegn cuntanschì suenter la durada cumpletta da l'assicuranza ina renta da vegliadetgna da 60 pertschient da la paja assicurada il davos. Las prestaziuns da ristga (invaliditad e mort) vegnan definidas sco fin uss en pertschients da la paja assicurada. En l'ordinaziun da la cassa da pensiun vegnan be anc fixads imports cumplessivs; lur repartiziun tranter ils lavurants ed ils patruns duai esser chaussa dals partenaris socials.
En favur d'ina midada dal primat da prestaziuns al primat da contribuziuns discurran il concept cler da finanziaziun cun in process da furmar chapital ch'ils assicurads pon chapir e reconstruir facilmaing, la reducziun da solidaritads betg giavischadas, la flexibilitad pretendida en cas da midadas sin il sectur da pajas sco consequenza da models moderns da temp da lavur e da differenzas da pensums, la realisaziun simpla da la libra circulaziun e da la promoziun da la proprietad d'abitar cun agid da meds ord la prevenziun professiunala.
Cun questa midada da sistem suonda la cassa da pensiun dal chantun Grischun a la tendenza actuala. Numerusas instituziuns da prevenziun dal dretg privat ed insaquantas dal dretg public han gia fatg quest pass.
Ina nova definiziun da la paja assicurada duai oravant tut garantir a persunas assicuradas cun entradas pli bassas ina quota da cumpensaziun pli auta en il cas da pensiun (relaziun tranter las entradas da renta e las entradas da gudogn).
La cassa da pensiun dal chantun Grischun è oz in'instituziun dependenta dal dretg public dal chantun. A partir dal 1.1. 2001 duai la cassa esser in'instituziun independenta dal dretg public e sco tala esser abla d'esser partida e da processar.
Il termin per la consultaziun curra fin mez october 1999. Suenter sia evaluaziun vegn la regenza ad elavurar in messadi al cussegl grond.
Nov model da finanziaziun per il sectur da vegliadetgna e da tgira
Sin il sectur da la tgira e da l'assistenza staziunara da pazients stabels e da persunas attempadas duai vegnir introducì in nov model da finanziaziun. Quai pretenda ina revisiun parziala da la lescha chantunala davart la tgira da malsauns. La regenza avra la consultaziun correspundenta che dura fin la fin da settember 1999. Proponì vegn il model da la finanziaziun subsidiara da las vischnancas. El prevesa ch'ils furniturs da prestaziuns incasseschian taxas che cuvran ils custs e ch'èn graduadas tenor il basegn da tgira. Sche las entradas da las abitantas e dals abitants da las chasas da vegls e da tgira, inclusiv la consumaziun prescritta da la facultad e las prestaziuns supplementaras, na tanschan betg per pajar las taxas, sto la vischnanca da domicil surpigliar la differenza. Per garantir ch'ils furniturs da prestaziuns na reduceschian betg la qualitad, vegnan las purschidas da la tgira e da l'assistenza da pazients stabels e persunas attempadas suttamessas ad ina surveglianza cumplessiva dal chantun.
Concept dal commerzi da muvel duai promover las venditas d'atun
La regenza prenda conuschientscha dal concept per la vendita da muvel l'atun 1999 e deliberescha in import da 600'000 francs per promover la vendita da muvel e vi da cumpras da distgargia. Tenor la nova politica agrara na prevesa la confederaziun naginas cumpras da distgargia pli , uschia ch'il Grischun ha elavurà ina soluziun chantunala. Per eliminar la purschida surdimensiunada da l'atun, promova il chantun la vendita d'animals da niz, organisond martgads da muvel e realisond mesiras accumpagnantas. Sch'il commerzi sin ils martgads gronds funcziuna mal u ensumma betg, cumpra l'intermediaziun grischuna da muvel SA a partir da la fin d'avust fin mez december 1999 per pretschs da martgà. Ils animals cumprads vegnan pli tard vendids vinavant en il center da commerzalisaziun a Cazas ed en la stalla da martgà a Glion. Tgi che cumpra l'atun 1999 in arment dal Grischun e sto mazzar quel pervia da mancanzas, obtegna per in arment da cumpensaziun ina reducziun da pretsch da 400 francs, sch'el cumpra l'animal a Cazas-Riòlta u Glion da l'intermediaziun grischuna da muvel SA. Perquai che l'export en Italia è anc adina scumandà, ston ins quintar sco 1998 er l'atun 1999 cun ina purschida stagiunala surdimensiunada. Ils animals ch'èn surpli ston probabel er puspè vegnids mazzads suenter ch'els han fatg vadè.
La regenza distribuischa ca. 342'000 francs ord la "taglia da vinars"
La part chantunala al retgav net da l'administraziun federala d'alcohol (dieschavel d'alcohol) vegn duvrada per cumbatter l'alcoholissem sco er autras dependenzas (drogas, tabac, medicaments). Da las entradas da 1997/98 che vegnan distribuidas 1999 vegnan duvrads ca. 342'000 francs (l'onn precedent 315'000 francs) per sustegnair mesiras da prevenziun e per promover instituziuns, la perscrutaziun e la furmaziun da spezialists.
Lescha davart la banca chantunala va en vigur pir l'october 1999
La lescha davart la banca chantunala grischuna na vegn betg ad entrar en vigur a l'entschatta da fanadur, sco quai ch'igl è stà previs, mabain pir a l'entschatta d'october 1999. Per il retard èn decisivas differentas adattaziuns internas da la banca. La regenza ha in interess che la banca chantunala grischuna possia terminar conscienziusamain e cun calma las lavurs preparativas. Sco post da revisiun extern vegn elegida la firma PricewaterhouseCoopers SA, Turitg.
Da las vischnancas
Il project per la construcziun d'ina plazza da sport en il liber a Giuvaulta vegn approvà definitivamain. Vid ils custs imputabels da 190'000 francs vegn empermessa ina contribuziun chantunala da construcziun da 17.5 pertschient.
Cun resalvas vegnan approvadas las revisiuns parzialas da las planisaziuns localas da Grüsch e Surcuolm.
En connex cun la cumplettaziun da la via da colliaziun Solas-Mut vegn deliberà in credit da 13 milliuns francs per il tunnel da Muttnerboden. Resalvada è l'approvaziun tras il cussegl grond.
Fatgs da persunal
A la fin da zercladur 1999 van ils sequents collavuraturs en pensiun:
- Eva Hartmann, Zezras, assistenta d'administraziun tar l'uffizi da construcziun bassa, e
- Christian Köhl, Eigias, cumissari da taglia.
La regenza engrazia ad els per ils servetschs prestads en favur dal chantun.
- Rudolf Leuthold, naschì 1962, da Nesslau SG, domicilià a Grüsch, daventa cheu da l'uffizi da sanadad. El entschaiva sia lavur l'entschatta 2000.
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 01.07.1999
|
b7cd1d2e-0562-4be2-b551-f103a5d166a8
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Project global per restabilir donns da naiv e d'aua
Ils donns da lavinas, d'aua e da bovas repartgids sin l'entir chantun muntan a var 10 milliuns francs e vegnan restabilids en il rom d'in project global. Quai pussibilitescha in proceder efficazi, spert e nuncumplitgà dals organs forestals.
Las navadas extraordinarias dals mais favrer fin avrigl 1999, las differentas lavinas e surtut las precipitaziuns abundantas ed intensivas dals mais matg e zercladur 1999 ch'èn succedidas a medem temp sco la marschauna, han chaschunà gronds donns al guaud ed a la cultira en bleras parts dal Grischun. L'entir chantun è stà pertutgà da quai, spezialmain ferm dentant las regiuns Partenz/Tavau, Scanvetg ed Engiadina bassa. En quest connex èn vegnidas donnegiadas spezialmain las vias da guaud tras bovas.
Totalmain èn vegnids annunziads a l'inspectorat forestal dal Grischun fin la fin da zercladur 230 cas da donn, la summa dal donn da quels cas munta a 10.5 milliuns francs. Ils donns sa repartan sin 92 vischnancas e corporaziuns. La summa dal donn che na po betg vegnir indossada a projects currents, munta a 8.7 milliuns francs. 71 objects pon vegnir integrads en projects currents, dus vegnan examinads, ils ulteriurs 157 objects da donn èn chaussa d'in project global per restauraziuns forestalas. L'emprima etappa da credit en la dimensiun dad 8.7 milliuns francs vegn approvada da la regenza, a moda che vegnan empermessas contribuziuns chantunalas da var 1.4 milliuns francs sin il sectur d'averturas e da 560'000 francs sin il sectur da rempars. Per pudair gidar spert ed a moda efficazia vegn simplifitgà l'andament dal project pertutgant la tecnica administrativa. En enclegientscha cun la direcziun forestala federala po l'inspectorat forestal dal Grischun inoltrar in project collectiv che vegn subvenziunà da la confederaziun e dal chantun.
Emprimas lavurs da restauraziun èn gia vegnidas ordinadas per pussibilitar il diever dals culms e las alpegiadas e per pudair puspè far diever da las numerusas vias da guaud e d'alp. La finamira dal project global è quella da reparar ils donns uschespert che pussaivel. Uschia duai d'ina vart vegnir impedida in'extensiun dals donns, da l'autra vart sto esser garantida la segirezza per tut las utilisadras ed ils utilisaders da las vias. Ultra da quai vegni spetgà ch'ils rempars adempleschian la medema funcziun da segirezza sco durant l'enviern passà. Las mesiras principalas sa concentreschan sin il segirar scarpas, il deviar auas, il preparar vias ed il sustegnair ils fundaments da singuls rempars sco er il midar parts donnegiadas.
Il stabiliment da Realta vegn amplifitgà ad ina praschun preparatoria ed ad ina praschun da repatriament
Tenor la giurisdicziun dal tribunal federal pertutgant las mesiras repressivas en il dretg d'esters na dastgan arrestads preparatoris e da repatriament betg vegnir collocads cun praschuniers penals e d'inquisiziun. Percunter sto quai succeder en stabiliments separads ch'èn adattads per executar quest arrest spezial e che permettan in reschim d'arrest liberal. En il Grischun n'exista fin oz nagin indriz definitiv, nua ch'ils arrestads preparatoris e da repatriament pon vegnir collocads. Dapi l'avust 1998 exista unicamain il provisori a la Promenada a Tavau.
En il fratemp ha il chantun fatg differents scleriments, nua ch'ina praschun correspundenta pudess vegnir endrizzada. Quests scleriments vegnan a la conclusiun ch'il basegn per ina praschun preparatoria e da repatriament cun almain 16 plazzas è cumprovà. Er a l'uffizi federal da giustia para quest giudicament realistic. Sco lieu è resultà, betg il davos per ponderaziuns finanzialas, l'areal dal stabiliment da Realta a Cazas. La regenza vegn a suttametter ina missiva correspundenta al cussegl grond. En il cas d'in ulteriur basegn duain vegnir realisadas a curta vista autras pussaivladads da collocaziun (p.ex. las praschuns d'inquisiziun a Tavau u a Tusaun).
A partir da l'avust 1999 vala la nova ordinaziun davart ils gimnasis
La regenza relascha ina nova ordinaziun davart il gimnasi en il Grischun (ORGim) e la metta en vigur per l'entschatta d'avust. Tranter auter vegn reducida la durada da la scolaziun da set sin sis resp. da tschintg sin quatter onns, la dumonda da la bilinguitad vegn reglada ed i vegn emprovà da cuntanscher ina collavuraziun pli stretga cun la scola svizra a Milaun. Innovaziuns pertutgan er las disposiziuns davart la promoziun ed ils examens da maturitad.
Furmaziun da magisters/tras: collavuraziun cun il Principadi da Liechtenstein
Il Grischun ed il Principadi da Liechtenstein fan in cunvegna en il sectur da la scolaziun postmaturitara. Studentas e students dal Principadi da Liechtenstein pon sa scolar a magistra resp. magister primar en il seminar da magisters grischun, ina scolaziun che dura dus onns. Quest curs d'instrucziun vegn purschì anc fin l'onn da scola 2003/04 e vegn substituì silsuenter da purschidas a la scol'auta professiunala da pedagogia.
La regenza sa dosta cunter ina dubla taxa pauschala sin il traffic da camiuns pesants
In onn avant ch'inaugurar la taxa sin il traffic da camiuns pesants tenor prestaziun (TCPTP) na dastga, tenor l'avis da la regenza grischuna, betg vegnir redublada la taxa pauschala.
Cusseglier federal Kaspar Villiger ha l'intenziun da redublar las tariffas da la taxa actuala pauschala sin il traffic da camiuns pesants per l'onn 2000. El ha dà en consultaziun in project correspundent. La regenza refusa energicamain en sia posiziun quest augment nunspetgà ed a curta vista.
La taxa pauschala en vigur è ina regulaziun provisoria cun numerusas ingiustias e numerus dischavantatgs. L'entschatta 2001 duai ella vegnir substituida da la TCPTP. I para stgandelus che curt avant la midada dal sistem, la taxa vegn augmentada a questa moda. La TCP pauschala ha incontestadamain numerusas mancanzas. Quellas vegnissan augmentadas considerablamain cun redublar las tariffas. Uschia n'è p.ex. betg previsa ina regulaziun speziala per ils transports da laina che parescha las consequenzas negativas per la cultivaziun dal guaud e per ils pretschs da la laina. Las interpresas da transport vegnan agravadas supplementarmain l'onn 2000 ultra da quai tras la proxima midada per la TCPTP (integraziun dals apparats da registraziun, adattaziun da la basa da calculaziun e.a.p.). In redublament da la taxa na chattess insumma betg la chapientscha da la populaziun e spezialmain er betg da las interpresas da transport pertutgadas.
La necessitad dal redublament propost da la TCP na vegn insumma betg motivada en ils documents da consultaziun. I manca er scadin renviament sin la supportabladad e sin las consequenzas negativas d'in tal conclus.
Nov dretg da divorzi a partir da l'onn 2000: il dretg chantunal vegn adattà
L'entschatta 2000 va en vigur il cudesch civil svizzer (CCS) revedì. A moda in pau scursanida vegnan numnadas las innovaziuns savens "lescha da divorzi". En la revisiun sa tracti ultra dal dretg da divorzi dentant er anc d'ulteriurs secturs: il stadi civil, la maridaglia, il dretg dals uffants, l'obligaziun d'assistenza per parents, ils asils da famiglia, l'avugadia e l'intermediaziun matrimoniala. Las innovaziuns las pli impurtantas pon vegnir resumadas sco suonda: -
Il divorzi na sa basa betg pli sin la culpa e las consequenzas economicas vegnan regladas a moda equilibrada. Il divorzi sin dumonda cuminaivla sco er sin plant suenter ch'il termin stabilì da quatter onns per la separaziun è spirà vegn fixà en la lescha. Rentas da divorzi dependan novamain da princip da criteris legals objectivs e betg pli da la culpa.
- Per regla vegn la segunda pitga ch'è vegnida stabilida durant la lètg partida mez per in independentamain dal stadi dals bains e dal motiv dal divorzi. Quest fatg meglierescha essenzialmain la situaziun economica da las dunnas divorziadas.
- Il meglier bain da l'uffant vegn realisà. Uschia vegn tranter auter ad esser pussaivel il quità cuminaivel dals geniturs er en cas d'ina lètg divorziada, sch'ils geniturs fan ina dumonda cuminaivla e sch'els van d'accord davart lur parts a l'assistenza da l'uffant e davart il fatg co ch'els vulan repartir ils custs da mantegniment. Er in dretg d'audienza dals uffants è fixà en il nov dretg da divorzi.
- Innovaziuns datti plinavant en connex cun legalisar il stadi civil e la maridaglia sco er en ulteriurs secturs dal dretg da famiglia. Ultra da quai vegn suttamessa l'intermediaziun matrimoniala e partenariala professiunala ad in oblig chantunal da dumandar ina permissiun.
Il dretg chantunal sto vegnir adattà al dretg federal fin l'entschatta da l'onn 2000. Pervi dal stgars temp na po quai betg succeder en ina lescha formala. Sco soluziun intermediara duai dentant vegnir relaschada in'ordinaziun dal cussegl grond che duai vegnir transferida pli tard en il rom da la refurma da las dretgiras en ina lescha formala (lescha introductiva tar il CCS). La regenza surdat al parlament ina missiva correspundenta. Quella cuntegna er tschertas adattaziuns da la basa legala pertutgant il stadi civil. Il nov decret vegn a cumpigliar ultra da las dumondas da cumpetenza tut las disposiziuns davart la procedura da divorzi e vegn formulà a moda "favuraivla per ils applitgaders".
Contribuziuns da cultura
I vegnan prestadas contribuziuns e garanzias da deficit d'in import total da 73'000 francs a las suandantas ovras ed occurrenzas culturalas:
- sisavels dis da cultura alpina a Tusaun (dals 25 fin ils 29 d'avust 1999),
- ediziun d'in tom illustrà davart il reschissur grischun Daniel Schmid tras la chasa editura Simonett Project,
- ediziun dal cudesch per giuvenils "Nick e Pieder" (titel da lavur) da Cornelia Monn-Casanova,
- ediziun da la segunda ediziun elavurada dal cudesch "Bauen in Graubünden" tras la revista d'architectura "Hochparterre",
- ediziun dal cudesch "Gian Battista Frizzoni (1727-1800) - Ein Engadiner Pfarrer und Liederdichter im Zeitalter des Pietismus" tras la chasa editura Bündner Monatsblatt,
- ediziun d'ina seria da cartas postalas cun lavurs da l'artist-pictur da Domat Albert Anton Willi (1872-1954) tras Armon Fontana,
- novavels dis da litteratura rumantscha a Domat (dals 3 fin ils 5 da settember 1999),
- producziun dal toc teater da film "Die Tourismusfalle" che vegn preschentà en il rom dal "Theaterkessel" 1999 ad Arosa ed en auters lieus, tras las Klubkran Productions ed il teater THumor, Arosa,
- exposiziun da fotografias "Erinnerige a Mesteiner" da l'uniun Pro Monstein (avust fin october 1999),
- surdada d'ina incarica da cumposiziun a Martin Derungs tras il trio da (flautas) O'Henry,
- 14avel festival internaziunal da musica a Tavau (dals 23 da fanadur fin ils 14 d'avust 1999),
- occurrenzas musicalas "Stimmhorn" e "Kumulusik" en il rom da la festa d'atun a Malans 1999,
- retscha da concerts "Il clavazin blau" (dals 25 da fanadur fin ils 5 da settember 1999), organisada da Guido Casty, Flem,
- apero d'opera dal 1. da schaner 2000 a Tavau, e
- concerts dal club da folk a Cuira durant il segund mez onn 1999.
Agid umanitar
Las suandantas organisaziuns ed ils suandants projects d'agid obtegnan contribuziuns da totalmain 20'000 francs:
- Crusch Cotschna Svizra (CCS) per il program da restabiliment a Honduras, nua ch'il ciclon "Mitch" ha chaschunà ina gronda destrucziun e devastaziun,
- agid dals lavurants svizzers (ALS) per il project d'agid d'urgenza "Nicaragua - Agid per las victimas dal hurikan "Mitch",
- agid per l'uffant "Enfants du monde" per il project "Promoziun da las dunnas en la prefectura Tahoua, Niger",
- ovra d'agid "unfrenda da curaisma" per il project "Organisaziun da las lavurantas/dals lavurants agriculs en India",
- uniun per projects d'autoagid a l'ost, Cuira (UAO) per in sustegn general, e
- School-Chain Project per ils custs da transport da CPs a Kenia.
Da las vischnancas
Il project per ina stgala da peschs en connex cun la construcziun da l'ovra electrica pitschna Mühlbach a Malans vegn approvà. Uschia vegn creada la pussaivladad, spezialmain per litgivas da lai, da muntar dal Rain en la Landquart ed en sias auas lateralas sur la Klus. Il project vegn sustegnì finanzialmain da la confederaziun e dal chantun.
Il project da construcziun per ina nova plazza da gieu e da sport a Castasegna vegn da princip approvà (custs imputabels circa 170'000 francs, contribuziun chantunala empermessa 32.5 pertschient).
Il project preliminar per la construcziun nova dal pavigliun da scola sin l'areal da la chasa da scola Herold a Cuira vegn approvà da princip cun renviaments (custs imputabels circa 975'000 francs, contribuziun chantunala diesch pertschient).
Per differents projects da construcziun da vias vegnan dads libers credits d'in import total da 7.4 milliuns francs.
Fatgs dal persunal
La fin da zercladur 1999 èn ids en pensiun:
- Bruna Ciaschini-Spallacci, Razèn, collavuratura da tegnairchasa en la clinica psichiatrica Beverin,
- Otto Kreienbühl, Haldenstein, manader da la partiziun da construcziun auta tar l'uffizi da meglieraziun e mesiraziun,
- Josef Rickenbacher, Cuira, contabilist tar la procura publica,
- Heinrich Seglias, Domat, referendari tar l'administraziun da taglia, e
- Xaver Willi, Cuira, schef da la centrala d'alarm e d'acziuns tar la pulizia chantunala.
La regenza als engrazia per ils servetschs ch'els han prestà en favur dal chantun.
- Arno Lanfranchi, naschì 1960, da Puschlav, domicilià a Haldenstein, daventa manader da secziun tar la controlla da finanzas. El cumenza sia plazza l'entschatta da november 1999.
- Hansjörg Tschudi, naschì 1969, da Schwanden GL, domicilià a Cuira, daventa geoinformaticher tar l'uffizi da planisaziun. El cumenza sia plazza l'entschatta d'october 1999.
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 08.07.1999
|
8570891c-2610-419a-9cdc-88b4321bf415
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Da las vischnancas
La regenza approva cun resalvas e remartgas las revisiuns generalas da las planisaziuns localas d'Andiast e Tavau sco er las revisiuns parzialas da las planisaziuns localas da Silvaplana e Sumvitg.
Fatgs da persunal
- Reto Frey, naschì 1965, da Schiers, domicilià ad Igis, daventa manader da l'administraziun tar l'uffizi d'informatica. El cumenza l'entschatta da november 1999
- Daniel Gruber, naschì 1966, da Rossa, domicilià a Favugn, daventa tecnicist IC tar l'uffizi d'informatica e cumenza l'entschatta d'avust 1999.
- Andreas Leisinger, naschì 1944, da ed a Tavau, daventa en il rom d'ina restructuraziun tar l'uffizi dal servetsch social incumbensà per dumondas d'impedids.
Chanzlia chantunala
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 15.07.1999
|
78c2c2fd-3d0c-4d3c-8a99-3ba3289718cc
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Ir a chatscha en il Grischun: Nua poss jau retrair la patenta?
(Retrair las patentas da chatscha per la stagiun da chatscha 1999)
La chatscha stat avant porta. Ils chatschaders e las chatschadras sa legran da la proxima stagiun da chatscha e fan las empremas preparativas. Latiers appartegna er la retratga da la patenta.
En il Fegl uffizial dal chantun Grischun dals 29 da fanadur 1999 èn publitgads ils lieus, las datas e las uras per retrair las patentas.
Gremi: Inspecturat da chatscha e pestga dal Grischun
Funtauna: rg Inspecturat da chatscha e pestga dal Grischun
Data: 27.07.1999
|
1c1769db-d7c6-4f77-a49c-ad8f9af67451
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Il dumber da las pernottaziuns en las abitaziuns da vacanzas sa stabilisescha
Cun in onn retard envers l'hotellaria sa stabiliseschan en il Grischun er ils dumbers da las pernottaziuns en la parahotellaria. Quai resulta da las cifras publitgadas dacurt da l'uffizi federal da statistica.
Ils manaschis d'hotellaria e da cura han mess fin al regress da las pernottaziuns gia l'onn da turissem 1996/97 ed han pudì augmentar las cifras per 3.1 pertschient durant la perioda passada. Perencunter ha demussà la parahotellaria 1997/98 anc ina pitschna perdita da 0.1 pertschient, q.v.d. ch'igl èn vegnidas annunziadas 6'481'540 pernottaziuns u 5'500 pli pauc che l'onn precedent. L'onn current èn dadas las premissas per in lev augment. En l'entira Svizra èn s'augmentadas las pernottaziuns en la parahotellaria gia l'onn passà da 19.9 sin 20.05 milliuns.
Per il Grischun munta la parahotellaria, tar la quala vegnan quintads er ils campadis, ils alloschis per gruppas ed ils albierts per la giuventetgna, ad in factur economic impurtant. La quota ha impurtà 1997/98 52 pertschient (Svizra 30 pertschient) da las total 12.5 milliuns pernottaziuns registradas en il Grischun. 1993 è questa quota anc stada 54 pertschient. Qua derivan 59 pertschient da 100 giasts da la Svizra, en cumparegliaziun cun l'hotellaria, nua ch'ils giasts indigens cumpiglian 46 pertschient da las pernottaziuns.
En il Grischun vegnan purschids var 173'000 letgs e plazs da durmir. La hotellaria cumpiglia var 48'000 letgs (28 pertschient), la parahotellaria 125'000 unitads (72 pertschient). Da questas unitads pertutgan 77'900 (45 pertschient) chasas ed abitaziuns da vacanzas, 18'300 (10 pertschient) plazzas en tendas e rulottas, 27'800 (16 pertschient) alloschis per gruppas e var 1'000 (0.6 pertschient) albierts per la giuventetgna.
Malgrà la pitschna purschida da letgs da l'hotellaria cumpiglia quella quasi la mesadad da las pernottaziuns. Quai correspunda ad ina utilisaziun ch'è 2,4 giadas pli auta. Tuttina ston vegnir resguardadas las differentas cundiziuns da locaziun. Per ina meglra occupaziun èn chombras da dus letgs en hotels pli adattadas che p.ex. abitaziuns da vacanzas cun plirs letgs, dals quals vegnan occupads be dus u trais, u che alloschis per gruppas e campadis che dependan pli ferm da l'aura ch'ils hotels.
En cumparegliaziun cun l'entira Svizra sa rechatta l'utilisaziun da l'hotellaria en il Grischun var in pertschient e quella da la parahotellaria var dus pertschient sur la media. Var 18 pertschient da las pernottaziuns vegnan reservadas en il "chantun da vacanzas da la Svizra".
Gremi: uffizi per economia e turissem dal Grischun
Funtauna: rg uffizi per economia e turissem dal Grischun, statistica
Data: 04.08.1999
|
c6765ec8-0f6b-4caa-8f12-9849a7f0fb64
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Concurrenza naziunala da reportaschas davart mastergns "Profis en il profil":
Victoria per il stgalim superiur da Flearda-Urmein-Tschappina
Dapi il mars 1998 organisescha l'uffizi federal per furmaziun professiunala e tecnologia (UFFT) en il rom dal conclus davart las plazzas d'emprendissadi campagnas da motivaziun. La campagna actuala vegn accumpagnada sin il champ naziunal tras ina concurrenza "profis en il profil". L'UFFT ensemen cun sponsurs da renum, ha invidà scolaras e scolars dals stgalims superius da perscrutar activamain il mund professiunal cun agid d'ina concurrenza. In grond dumber da teams engaschads e da classas engaschadas han preparà sin fundament da retschertgas fundadas, numerusas intervistas, registraziuns da magnetofon e da video plain vita, visitas da firmas e d'experientschas praticas d'emprendissadi d'emprova 360 reportaschas professiunalas captivantas ed han inoltrà quellas a l'UFFT. Las cundiziuns da la concurrenza èn stadas simplas: ils purtrets da mastergns han stuì vegnir elavurads en teams da minimalmain tschintg scolaras e scolars, maximalmain d'ina classa intera. Ins ha pudì eleger libramain tranter ils mastergns ch'ins po emprender durant in emprendissadi. La furma da la preschentaziun è stada libra; per mintga contribuziun han ins stuì crear in placat en ils formats B4 u A2. Las reportaschas han ins stuì inoltrar fin ils 30 d'avrigl 1999 tar l'UFFT. Las 360 reportaschas inoltradas han ins suttamess ad ina preselecziun. Da las 360 lavurs inoltradas han 20 obtegnì in premi.
Tranter las 20 meglras lavurs figurescha quella dal stgalim superiur da Flearda-Urmein-Tschappina ch'ha obtegnì ils 2 da fanadur 1999 l'emprim premi en la categoria da mastergns da construcziun da maschinas per sia lavur inoltrada. Las scolaras ed ils scolars dal stgalim superiur da Flearda-Urmein-Tschappina han elegì il mastergn da l'automaticist e l'han mess en il center da lur lavur cun agid d'in placat da format grond, d'ina broschura plegabla e d'ina projecziun da dias. La giuria, ch'è sa cumponida da represchentants da las federaziuns professiunalas las pli impurtantas, ha elegì questa lavur sco victura da questa categoria. Il stgalim superiur da Flearda-Urmein-Tschappina è sa participà a la concurrenza en il rom da l'instrucziun davart la tscherna da mastergn che succeda communablamain per la scola reala e secundara. Grazia al grond engaschament da la classa e la lavur innovativa dals magisters dal stgalim superiur da Flearda-Urmein-Tschappina han els obtegnì ils 2 da fanadur 1999 a Berna in premi en l'autezza da 2'500 francs. Fin uss èsi anc betg decidì co ins vul impunder il premi, ma la forza innovativa da la classa vegn er qua a chattar ina soluziun.
Ensemen cun las scolaras ed ils scolars dal stgalim superiur da Flearda-Urmein-Tschappina e cun lur magisters sa legran natiralmain er ils respunsabels per la furmaziun professiunala en il chantun Grischun davart la victoria da la classa grischuna. Quai cumprova ch'il Grischun po ed astga esser cumpetitiv er sin il sectur da scola e mussa che las preparaziuns per la tscherna d'in mastergn en il chantun vegnan manadas sin in aut nivel. L'acquist dal premi mussa dentant er che las lavurs che derivan dal chantun Grischun vegnan onuradas correspundentamain en Svizra e che l'impurtanza da la furmaziun professiunala en il Grischun è anc adina fitg auta.
Gremi: Uffizi per la furmaziun professiunala dal Grischun
Funtauna: rg Uffizi per la furmaziun professiunala dal Grischun
Data: 10.08.1999
|
c78c9aac-05a5-4990-bc4d-43e7cd5c7684
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Buttiglias da vaider persas duain vegnir imponidas cun ina taxa d'allontanament anticipada
Sumegliantamain a las buttiglias da PET duai esser cuntegnida en il futur er tar las buttiglias persas ina taxa d'allontanament en il pretsch da cumpra.
La rimnada e l'economisaziun dal vaider vegl chaschuna en l'entira Svizra custs annuals da circa 30 milliuns francs. Uss na duain betg pli surprender las vischnancas, mabain directamain ils chaschunaders quests custs. Il departament federal per ambient, traffic, energia e communicaziun (DATEC) vuless midar correspundentamain l'ordinaziun davart ils emballagis per bavrondas. En il pretsch da cumpra da buttiglias da vaider duai esser cuntegnida novamain ina taxa d'allontanament anticipada. Questa taxa vegniss a muntar per buttiglias da vaider sur in mez liter tranter quatter e diesch raps, per buttiglias pli pitschnas tranter dus e tschintg raps.
La regenza grischuna è da princip perencletga cun la revisiun totala previsa. Ella beneventa specialmain la taxa d'allontanament anticipada. Ultra da quai dat la regenza impuls per resguardar meglier ils suandants postulats: la quota dals emballagis nunutilisabels per bavrondas ch'arrivan en il rument, duai restar zunt pitschna ed ils emballagis reutilisabels duain vegnir promovids intenziunadamain. La regenza n'è betg d'accord cun l'idea d'abrogar il scumond da buttiglias PVC, dentant d'introducir in pegn. Il PVC è e resta ina materia problematica, en l'industria da bavrondas ha el pers sia giustificaziun.
Il Grischun refiera la taxa per sanar deponias veglias
Cun la taxa planisada per sanar deponias veglias vuless la confederaziun finanziar 40 pertschient dals custs dals chantuns ch'èn necessaris per sanar deponias, manaschis e lieus d'accident. Las taxas a la confederaziun duain vegnir prestadas dals possessurs da deponias da rument en Svizra e dals exportaders che deponan ruments a l'exteriur. A basa da l'autezza previsa da las taxas e dals ruments deponids annualmain vegnan imponidas las deponias da qua probablamain cun taxas da pli ch'in milliun francs per onn. Perencunter po far quint il chantun cun in return da be 800'000 francs. Uschia stuess il Grischun confinanziar la sanaziun da deponias veglias en auters chantuns en ina dimensiun considerabla, senza avair chaschunà er el quests custs.
La regenza refiera perquai er energicamain il sboz per ina ordinaziun davart la taxa per sanar deponias veglias. Essenzialmain explitgescha ella che la taxa previsa na saja betg necessaria e ch'ella chaschunia ina repartiziun massiva sin donn e custs da chantuns cun damain cas da sanaziun. Ultra da quai na saja la taxa betg confurma al chaschunader e chaschunia in augment inutil da l'apparat administrativ.
Da las vischnancas
Las revisiuns parzialas da las planisaziuns localas da Degen, Ruschein, Samedan, Schluein, Uors-Peiden, Valragn e Zuoz vegnan approvadas.
Il project da construcziun per meglierar la plazza da sport exteriura a Val S. Pieder vegn approvà definitivamain. Als custs imputabels da var 129'000 francs empermetta il chantun contribuziuns da construcziun da diesch pertschient.
Per differents projects da construcziuns da vias en il chantun èn vegnids dads libers credits d'in import total da 4.8 milliuns francs (installaziuns electricas per l'illuminaziun e per l'indriz da cabel da fibra da vaider en il tunnel dal San Bernardin, sanaziun/construcziun nova dal mir e dals mirs da sustegn Tröglitobel sin il traject Ziràn-Tusaun da la A13c, prolungaziun dal trottuar ad Andeer, lavurs da construcziun e da cuvrida sin la via taliana Piazza-Resgia de Scima, correcziun da la via d'Alpsu traject parzial Vals Segnas-Pignola, transfurmaziun da la plazza da la staziun da Scuol).
Nov schef da l'uffizi da sanadad
Rudolf Leuthold è vegnì elegì sco nov schef da l'uffizi da sanadad. El è naschì l'onn 1962 ed abita a Grüsch. Da 1991 fin avust 1998 ha Rudolf Leuthold lavurà en la partiziun da perscrutaziun e da svilup da la Hamilton Panaduz SA. L'entschatta da l'onn 1996 ha el obtegnì la responsabladad totala da la partiziun da software aifer la partiziun da perscrutaziun e da svilup. Dapi settember 1998 lavura Rudolf Leuthold tar la Krupp Presta SA ad Eschen sco manader da svilup en la partiziun d'alvers d'empalms. Rudolf Leuthold cumenza ses uffizi l'entschatta 2000.
Fatgs dal persunal
Maria Tscharner, Sched, emploiada da chasa en la chasa da dimora Giuvaulta da la clinica Beverin è ida en pensiun la fin da fanadur 1999. La regenza engrazia per ils servetschs ch'ella ha prestà en favur dal chantun.
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 12.08.1999
|
0e2d157a-0c0d-4b7a-ae2a-2b8377b04fdc
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
50 milliuns per reducziun da premias en il Grischun
La regenza ha fixà l'autezza da la reducziun individuala da las premias per l'onn current. Per quest intent vegnan impundids quest onn totalmain 50.1 milliuns francs. 68'267 persunas profiteschan da las contribuziuns per reducir las premias, quai èn circa 40 pertschient da la populaziun grischuna.
L'instrument da la reducziun da las premias intenziunescha da garantir a persunas en relaziuns economicas modestas ina protecziun commensurada en l'assicuranza da basa per la tgira da malsauns a cundiziuns finanzialmain supportablas.
Return da 97 pertschient dals formulars
L'institut d'assicuranzas socialas ha tramess a l'entschatta da quest onn formulars d'annunzia per la reducziun da las premias a tut las persunas nubilas cun entradas imputablas da fin 30'000 francs, a tut las persunas maridadas cun entradas imputablas da fin 45'000 francs sco er a tut las persunas maridadas assicuradas che han fin trais uffants ed entradas imputablas da fin 65'000 francs. Ultra da quai han ins tramess formulars d'annunzia a famiglias cun entradas imputablas pli autas ed in dumber d'uffants pli grond. Totalmain han ins spedì 36'926 formulars. Tut en tut han ins plidentà directamain 84'663 persunas assicuradas, pia circa la mesadad da la populaziun dal chantun. Returnads èn vegnids circa 97 pertschient dals formulars. L'onn 1997 aveva la quota muntà a 93 pertschient dals formulars spedids.
I vegnan pajads 48.3 milliuns francs
Tenor il conclus che la regenza ha prendì sin basa dals formulars d'annunzia returnads obtegnan 14'791 persunas singulas totalmain 13'934 francs, 1'589 persunas ch'educheschan sulettas totalmain 2'241'570 francs, 4'075 pèrs maridads totalmain 6'649'427 francs e 9'150 famiglias totalmain 18'310'414 francs, orfens totalmain 7'068 francs e 3'456 persunas ch'obtegnan prestaziuns supplementaras tut en tut circa 7'200'000 francs contribuziuns per reducir las premias.
Pajament a la fin da settember
La regenza parta dal fatg che cun las reducziuns da premia ch'ella ha fixà vegnia ademplida la finamira fixada dal legislatur da garantir a las persunas cun dretg da contribuziun che vivan en relaziuns economicas modestas ina protecziun d'assicuranza a cundiziuns finanzialmain supportablas tras ina reducziun da las premias per l'assicuranza da basa per la tgira da malsauns.
Il pajament da las contribuziuns per reducir las premias a las cassas da malsauns respectivamain a las persunas cun dretg, sche las cassas desistan ad ina cumpensaziun directa cun la premia, succeda a la fin da settember. Las persunas ch'han inoltrà in formular d'annunzia da la cassa da cumpensaziun da l'assicuranza da vegls e survivents obtegnan ina communicaziun davart lur dretg da reducziun da la premia.
La regenza sustegna il scumond da lavurar limità per requirents d'asil
Per sminuir l'attractivitad da la Svizra sco pajais d'asil e sco martgà da lavur vul la confederaziun introducir in scumond da lavur limità sin in onn per requirents d'asil e persunas recepidas provisoriamain. La regenza grischuna sustegna quest project.
L'intent dal concept svizzer per recepir fugitivs è quel da dar protecziun a quests umans e na vegn betg mess en dumonda tras il scumond da lavurar. Il scumond da lavurar limità è dentant er pensà sco signal a talas persunas che vegnan a vegnir en il futur en Svizra per lavurar qua. Sin quest sectur sa concentrescha er l'argument principal da la confederaziun per la mesira previsa. Ella duai numnadamain evitar che persunas immigreschian pervia dal martgà da lavur attractiv en Svizra. Igl è previs da colliar il scumond da lavur cun mesiras d'occupaziun e da furmaziun per cumbatter ils eventuals effects negativs sco p. ex. l'augment da la lavur naira, pli blers delicts, problems psichics e famigliars en cas d'ina fasa pli lunga da dischoccupaziun.
La regenza grischuna sustegna las novaziuns planisadas. Ella è ultra da quai da l'avis ch'ils programs da repatriaziun daventian considerablamain megliers tras in scumond da lavur extendì, rendend l'attractivitad da returnar pli gronda ch'il segiurn en Svizra. Ultra da quai renda la regenza attent al fatg che durant l'onn 1996 numerus stagiunaris da blers onns e persunas cun dimora curta da la republica federala jugoslava sajan daventads la victima dal stop d'admissiun. Senza scumond da lavur fissi fitg attractiv per questa glieud da returnar en Svizra sco requirents d'asil, e numerus patruns fissan probablamain pronts d'occupar puspè lur anteriurs lavurants. In'avertura dal martgà da lavur en questa direcziun fiss oz segir e franc in signal fallà.
Da las vischnancas
La regenza mida il plan directiv chantunal en quai che reguarda il sviament da Glion. Da niev vegn fixada in sviament en il vest empè dal sviament en l'ost previs fin uss.
La nova constituziun communala da Tumegl vegn approvada.
Fatgs da persunal
- Martin Andreoli, naschì 1962, da Cazas, domicilià ad Eigias
- Christian Humm, naschì 1953, da Sevelen SG, domicilià a Cuira,
- Urs Schmocker, naschì 1954, da Beatenberg BE, domicilià a Favugn e
- Albert Thürler, naschì 1964, da Jaun FR, domicilià a Cuira,
daventan commissaris da taglia tar l'administraziun da taglia. Els entran en plazza l'entschatta d'avust 1999 (Andreoli e Humm) resp. l'entschatta da schaner 2000 (Schmocker e Thürler).
- Wendelin Meyer, naschì 1954, da Buchs LU, domicilià a Cuira, e
- Jürg Zumbühl, naschì 1971, da Oberdörf/Büren NW, domicilià a Cuira,
daventan revisurs tar l'administraziun da taglia. Els entran en plazza l'entschatta da november resp. l'entschatta da december 1999.
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 19.08.1999
|
59ddc29f-46b4-4d00-91f5-15ed6de2c383
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
L'utilisaziun dals implants idraulics existents en il Partenz è economicamain raschunaivla
Duain ils implants idraulics existents en il Partenz vegnir utilisads vinavant en il futur? Las concessiuns che las vischnancas han dà per 80 onns a las Ovras electricas grischunas SA (OEG), scadan l'onn 2001. Dapi in tschert temp vegnan scleridas e discutadas intginas variantas da procedura: Las concessiuns pon puspè vegnir dadas a terzs, las vischnancas pon manar sezzas ils implants u renunziar en general a l'utilisaziun da la forza idraulica sco funtauna d'energia natirala e schubra. Las tractativas tranter las vischnancas conces- siunarias, il chantun e las OEG, che vulan cuntanscher ina nova concessiun, èn uss prest terminadas.
L'onn 2001 scadan las concessiuns per l'utilisaziun da la forza idraulica en il Partenz sin ils stgalims Tavau - Claustra-Serneus, Schlappin - Claustra sco er Claustra-Serneus - Küblis. Questas concessiuns han las vischnancas Tavau, Claustra-Serneus, Cunter, Saas e. P., Luzein, St. Antönien-Ascharina sco er Küblis dà l'onn 1921 a las OEG. Uschia vegnan questas vischnancas concessiunarias ad avair la pussaivladad, suenter la scadenza dals contracts da concessiun l'onn 2001, u da conceder puspè il dretg d'utilisaziun ad in terz - per exempel a las OEG - u d'exequir in return a tschep. Exequir il return a tschep signifitgass per las vischnancas d'utilisar sezzas la forza idraulica en il Partenz e da crear ina atgna societad da producziun.
Ils scleriments da plirs onns han purtà a clers resultats
Per sviluppar la basa da decisiun necessaria per exequir il return a tschep resp. per manar las tractativas cun las OEG, han las vischnancas concessiunarias numnadas furmà, ensemen cun il chantun, ina cumissiun da coordinaziun cuminaivla, la CO-2001. Quai cun la ponderaziun, da deliberar cuminaivlamain davart la spezia e l'autezza d'ina eventuala indemnisaziun per ils implants da las OEG che returnan a tschep.
Las vischnancas concessiunarias ed il chantun èn arrivads al resultat, en il rom da la CO-2001, che la creaziun d'ina atgna societad da producziun tras las vischnancas ed il chantun sco er la renunzia da l'utilisaziun energetica a basa da l'actuala situaziun economica d'energia (surpli d'electricitad sin il martgà europeic, avertura dal martgà d'electricitad, concentraziun en l'economia d'electricitad, separaziun da territoris da producziun e da provediment) n'è betg fitg empermettenta economicamain. Perquai n'hai betg pudì vegnir recumandà als organs cumpetents da crear ina atgna societad da producziun.
Correspundentamain èn las tractativas cun las OEG sa concentradas, en vista ad ina nova concessiun per ulteriurs 80 onns, sin la fixaziun da l'indemnisaziun per ils implants che returnan a tschep. En il cas d'ina nova concessiun a las OEG pon la populaziun e las vischnancas partir d'ina soluziun ch'è er vinavant raschunaivla areguard l'economia e l'ecologia. Las tractativas èn uss prest terminadas e fan quint cun ina indemnisaziun da totalmain var CHF 112 milliuns. Per garantir a las OEG en il nov martgà la libertad d'interpresa necessaria è vegnì cunvegnì da princip in import ch'è da pajar contant al mument da l'entschatta da la nova concessiun da CHF 65 milliuns sco er ina furniziun d'energia ch'è da prestar dependentamain da l'andament da las fatschentas en la valur da CHF 47 milliuns. La dimensiun da la furniziun parziala annuala è previsa a partir dal november 2011, premess che las pussaivladads d'economia da manaschi da las OEG premettian.
Independenza e fermezza regiunala
Actualmain posseda il chantun la maioritad da las aczias da las OEG. Var 46% da l'entir chapital d'aczias da las OEG ha el surprendì l'onn 1996 da las Ovras electricas da la Svizra nordorientala SA (ONO). La cumpra da quest pachet ha correspundì tranter auter al giavisch da las vischnancas concessiunarias en il Partenz, che vulevan cuntanscher ina rolla pli activa da la politica d'electricitad e ch'han l'intenziun da surprender per quest intent ina part dal pachet d'aczias ONO da las OEG ch'il chantun posseda actualmain. Il chantun ha offert a las vischnancas concessiunarias perquai ca. 60% da las aczias menziunadas. Las vischnancas pon prender la decisiun davart in'eventuala cumpra da questas aczias il pli tard fin ils 7 da favrer 2002. Il pajament duai succeder dals meds che las vischnancas vegnan ad obtegnair per la vendita dals implants che returnan a tschep. Quai per pussibilitar ad ellas d'applitgar ina part da l'indemnisaziun per la renunzia dal return a tschep, per la cumpra d'aczias.
Gremi: departament da construcziun, traffic e selvicultura
Funtauna: rg uffizi d'energia
Data: 24.08.1999
|
c15b1f70-2181-42be-a688-d21871d78a4f
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Plivalur tras tetgs plats verds
L'apero d'energia da mesemna proxima a Cuira è deditgà al tema "tetgs plats moderns"
Mesemna, il 1. da settember 1999, ha lieu in apero d'energia a las 17.00 en l'aula da la scol'auta da tecnica ed architectura a Cuira. Sut il tema "Tetgs plats moderns" vegni mussà, cur che tetgs plats èn raschunaivels e co ch'els pon vegnir concepids. Ils referats vegnan enramads d'ina exposiziun davart tetgs plats e d'in apero, per ch'ins possia entrar en contact e barattar infurmaziuns en la discussiun directa.
Ensemnar ils tetgs è la davosa moda
Sco sch'i fiss in toc natira, flureschi e prospereschi en ils abitadis da terrassa, nua ch'ils tetgs daventan ierts. Quai che valeva anc avant decennis sco acziun ecologica da pionier, è oz la davosa moda. Tetgs plats ensemnads èn custaivlas surfatschas da cumpensaziun sin ils tetgs da las citads e da las agglomeraziuns. Els restitueschan a la natira in pau da quai ch'è i a perder per gronda part cun construir. "Tetgs plats ston vegnir construids e mantegnids a moda professiunala per garantir ina lunga vita", declera inschegner da construcziun Leo Müller, referent a l'apero d'energia, "ils custs supplementars per ensemnar èn pitschens, il plus da la qualitad da viver ed il niz per il microclima dentant gronds".
Edifizis cun tetgs verds duran pli ditg
Perquai che la differenza da temperatura sa gulivescha e reducescha uschia tensiuns en l'edifizi, prolungheschan tetgs ensemnads - sch'els èn vegnids construids a moda professiunala - la vita dals edifizis. La stad èn las temperaturas sut ils tetgs verds agreablas er senza indrizs da climatisaziun. Tetgs ensemnads chaschunan da l'autra vart custs supplementars en connex cun construcziuns da tetg pli fermas e la constituziun da las vettas tras l'emplantaziun. Durant l'apero vegn l'expert Dietmar Blum a dar ina survista davart ils differents sistems ch'èn sin il martgà ed a metter en relaziun l'ecologia e la rentabilitad.
Biotops en la citad
Enstagl da sterner glera sin ils tetgs plats, vegni emplantà oz a moda extensiva, quai vul dir senza ladim. Questas ensemnadas na dovran betg tanta tgira co ina emplantaziun intensiva; ma la tgira professiunala è er qua indispensabla. Il biotop che na sa chatta betg forsa en in cleragl, mabain sin il tetg plat d'ina banca a Turitg cumpiglia grassella, semperviv, fendacrap ed autras plantas ch'èn daventadas raras. Er la policlinica sa chatta entamez la citad è fa impressiun, sco plirs auters edifizis gronds a Turitg, tras ses vasts tetgs plats ensemnads. Quests tetgs èn oasas, da las qualas la populaziun profitescha directamain, perquai che l'ensemnada dal tetg meglierescha l'aria.
Basegn da cumpensaziun en il Grischun
En il Grischun èn tetgs pli gronds ensemnads malavita anc adina rars ed i dat paucs edifizis publics cun tetgs verds. Per garantir la qualitad e per promover la perscrutaziun è vegnida fundada l'onn 1995 l'uniun professiunala svizra per ensemnar edifizis (UPE). Passa 100 commembers da manaschis d'orticultura, da biros d'architectura e d'uffizis chantunals e federals èn gia commembers da l'UPE.
"Tetgs ensemnads" è il titel d'ina publicaziun che l'uffizi federal d'ambient, guaud e cuntrada (UFAGC) edescha. Cun blers exempels rendan spezialists plausibla la funcziun dal tetg verd sco surfatscha da cumpensaziun natirala e biologica e dattan curaschi da realisar quellas. La confederaziun va cun il bun exempel ordavant: Ils edifizis cun tetg plat da l'administraziun federala, da la PTT e da la VFF vegnan per regla ensemnads.
Annunzias supplitgain nus da far a la scol'auta da tecnica + architectura, Ringstrasse, 7000 Cuira, fax 081-286 24 00. Entrada fr. 10.-
Gremi: uffizi d'energia dal Grischun
Funtauna: rg uffizi d'energia dal Grischun
Data: 25.08.1999
|
b49294be-05db-4254-9f59-6a02fa53ca82
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Las vischnancas èn vegnidas classifitgadas da nov en gruppas da forza finanziala
Las vischnancas dal Grischun èn vegnidas classifitgadas per ils onns 2000 e 2001 tenor ina nova clav en tschintg gruppas da forza finanziala. La nova calculaziun sa basa sin la lescha revisa davart la gulivaziun da finanzas.
L'attribuziun a las singulas gruppas dat il suandant maletg:
Gruppa 1: fitg fermas finanzas, 26 vischnancas cun 61'731 abitantas ed abitants,
Gruppa 2: fermas finanzas, 31 vischnancas cun 40'452 abitantas ed abitants,
Gruppa 3: mez fermas/mez flaivlas finanzas, 52 vischnancas cun 57'622 abitantas ed abitants,
Gruppa 4: flaivlas finanzas, 50 vischnancas cun 16'024 abitantas ed abitants, e
Gruppa 5: fitg flaivlas finanzas, 53 vischnancas cun 9'703 abitantas ed abitants.
Per 154 vischnancas na datti nagina midada. Las ulteriuras 58 vischnancas han midà lur gruppa. 48 èn descendidas e be 10 èn ascendidas. Per quest fatg è responsabla en emprima lingia la reducziun giavischada da la muntada dal pe da taglia. Vischnancas cun pes da taglia auts e bass na sa chattan uss betg uschè lunsch ina da l'auter pertutgant l'index. Tar var ina dunzaina da vischnancas cun ina gronda surfatscha ha chaschunà l'integraziun da la surfatscha in index pli bass.
Perquai che plinavant diversas vischnancas han augmentà fermamain lur pe da taglia tranter 1997 e 1999, è il dumber da las vischnancas cun fermas finanzas (gruppas 1 e 2) sa reducì per saldo per 16. Cumbain che questas duas gruppas demussan be 57 vischnancas, abita en questas vischnancas pli che la mesadad da la populaziun dal Grischun. La survista detagliada vegn publitgada en l'ediziun dad oz dal Fegl uffizial dal chantun (nr. 34 dals 26 d'avust 1999).
Innovaziuns da la viticultura, pumicultura ed orticultura
La regenza relascha disposiziuns executivas pertutgant l'ordinaziun federala davart il vin e suttametta al cussegl grond ina missiva per midar il concordat davart la scol'auta (fin uss tecnicum) da pumicultura, viticultura ed orticultura Wädenswil.
Las disposiziuns executivas pertutgant l'ordinaziun federala davart il vin (ordinaziun davart la viticultura e l'import da vin) sa basan sin il nov decret federal ch'è ì en vigur il december 1998. L'ordinaziun federala davart il vin regla parts essenzialas dal martgà svizzer da vin. Ina midada marcanta è resultada dal fatg, che per il cataster da vin n'è betg pli responsabla la confederaziun, mabain ils chantuns. Essenzialmain prevesa il sboz per las disposiziuns executivas chantunalas tranter auter d'abolir la cumissiun per la limitaziun da la quantitad. Enstagl da quella vegniss il departament da l'intern e da l'economia publica a fixar ils retgavs maximals admissibels per meter quadrat e spezia, e quai suenter avair consultà las organisaziuns professiunalas dal Grischun dal nord e da la Mesolcina. En il rom da la consultaziun ha l'uniun per viticultura da la Tumleastga proponì d'integrar er la Tumleastga en il territori da producziun. Ma a quest giavisch na poi betg vegnir aderì oz, perquai ch'i n'existan naginas viticulturas enzonadas en la Tumleastga. L'artitgel 17 dal sboz prevesa dentant che la regenza po reunir, ultra dals territoris existents, autras vischnancas, a territoris da producziun unifitgads. Quai stuess succeder en il rom da la procedura da permissiun correspundenta, a moda ch'i fiss surtut er da giuditgar, sch'ils lieus èn adattads per la viticultura.
Il concordat davart il tecnicum da pumicultura, viticultura ed orticultura a Wädenswil duai vegnir midà. Quest institut da scolaziun vegn ad avair num da nov scol'auta Wädenswil ed el vegn integrà sco scola parziala en la colliaziun da la scol'auta professiunala Turitg. Il concordat resta. Il chantun Grischun è sa participà 1976 al concordat. Dal concordat fan part ulteriurs 15 chantuns ed il Principadi da Liechtenstein. Las midadas dal concordat cumpiglian tranter auter l'integraziun d'ina retscha da novas direcziuns da studi sco er in parzialmain nov model da finanziaziun.
La cunvegna da prestaziun 2000 sin il sectur dals dischoccupads vegn beneventada
Envers cusseglier federal Pascal Couchepin prenda la regenza grischuna posiziun davart il sboz per la cunvegna da prestaziun 2000 per l'execuziun da la lescha davart l'assicuranza da dischoccupads. La cunvegna pertutga ils secturs cussegliaziun ed intermediaziun dals centers regiunals d'intermediaziun da lavur (CRIL) sco er mesiras sin il martgà da lavur. Qua duain vegnir cuntanschids il pli spert pussaivel respargns e meglieraziuns. L'intenziun è quella da metter en quint ina part specifica dals custs administrativs imputabels dals uffizis chantunals, dals CRILs e da las mesiras sin il martgà da lavur ina giada per onn dependentamain da l'effect, e quai tras in sistem da bonus/malus. La regenza beneventa la nova incarica da prestaziun tenor ils princips da la nova gestiun publica sco emprim pass en la dretga direcziun. Ma questa nova incarica da prestaziun stoppia absolutamain vegnir cumplettada cun in sistem da preventiv e rendaquint globals. Als chantuns saja da metter a disposiziun in import total per ils secturs intermediaziun regiunala da lavur, logistica, mesiras sin il martgà da lavur, curs e programs sco er per cumbatter il maldiever.
Da las vischnancas
Cun la resalva ch'il cussegl grond dettia liber ils credits necessaris vegn concedida a l'associaziun da la halla da fiera, festa e d'exposiziun da Cuira per ils custs per sanar e modernisar la halla da fiera ina contribuziun da 500'000 francs.
Als custs supplementars per il stgaudament da zinslas da la chasa communala da Filisur vegn conderschida ina contribuziun da maximal 21'000 francs.
La revisiun parziala da la planisaziun locala da Puschlav vegn beneventada, quella da Casti cun resalvas. Approvada vegn plinavant la revisiun da la lescha da taglia da la vischnanca da Falera.
Per differents projects da construcziun da vias en il chantun vegnan dads libers credits d'in import total da var 1.5 milliuns francs (lavurs da construcziun e cuvrida vi da la punt sur l'Alvra da la A3a, guntgida da Casti e correcziun/sanaziun da la via chantunala inclusiv construcziun nova dal trottuar aifer la citad da Maiavilla).
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 26.08.1999
|
eb430e92-9971-4615-9d24-4ff6bc47a84a
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
L'uffizi per la natira e la cuntrada metta trais prioritads
L'uffizi per la tgira da la cuntrada e la protecziun da la natira dal chantun Grischun (UTP) metta trais terms pertutgant sia lavur da publicitad. L'emprim sa dat el in nov num uffizial pli concis: Uffizi per la natira e la cuntrada (UNC); sco segund cumpara el sut in nov logo; e sco terz porscha el ina nova website - ina racolta cumplessiva d'infurmaziuns pertutgant la natira e la cuntrada en il Grischun.
Ina spirala, in chau, dus egls, in maun. Ina figura fabulusa da spezia dal tuttafatg speziala nascha sin il monitur or d'in punct nair ed envida l'aspectatur a dar virtualmain il maun tras la mieur. Ella beneventa a tut quels che selecziuneschan la nova website da l'uffizi per la natira e la cuntrada (UNC) (guarda quader).
P a l'UNC
La creaziun da questa figura fabulusa è represchentativa per plirs svilups sin il sectur da la lavur da publicitad che l'UTP ha fatg ils davos mais.
L'innovaziun la pli impurtanta: l'uffizi per la tgira da la cuntrada e la protecziun da la natira (UTP) sa cloma uss "uffizi per la natira e la cuntrada" (UNC) (tudestg: "Amt für Natur und Landschaft" (ANL); taliaun "Ufficio per la natura e il paesaggio" (UNP)). Il motiv per la midada: La veglia denominaziun uffiziala "bloccanta" impediva ina lavur moderna da publicitad; memia savens vegniva ella chapida, citada e scritta fauss.
vestgì
Il medem mument cun la designaziun eleganta e concisa stat uss er in nov logo a disposiziun a l'uffizi. Cun quest logo po el sa vestgir en sia lavur da publicitad. Il logo cuntegna differents elements ch'han in stretg connex cun l'activitad da l'uffizi. La "figura fabulusa" è in ulteriur svilup grafic da la represchentaziun d'ina siarp sin in vegl bul da cheramica dal Mexico. La spirala simbolisescha la vita (che crescha) e la natira. La surfatscha grischa represchenta d'ina vart il spazi da viver (limità); da l'autra vart er ils inventaris, en ils quals l'uffizi per la natira e la cuntrada lavura tranter auter er a moda limitada. Il "maun" simbolisescha il contact tranter uman e natira. Natira viva, spazi da viver limità, contact tranter uman e natira, quests trais elements dal logo èn secturs centrals da la lavur da l'UNC.
Nova website
Tuttas bunas chaussas èn trais. L'innovaziun bain la pli gronda da l'UNC pertutgant la lavur da publicitad è ina website cun ina vasta purschida da princips e da savida davart la protecziun da la natira e da la cuntrada (guarda quader).
L'UNC vul sensibilisar cun questa website pli fitg la publicitad per la protecziun da la natira e da la cuntrada e dar impuls ad ella per agir. El vul crear contacts - cun la publicitad, dentant er tranter tut quellas persunas ed instituziuns che s'occupan en il Grischun cun la protecziun da la natira e da la cuntrada. En la publicitad vul el crear il goodwill per las finamiras e las incumbensas da l'uffizi; el vul cumbatter malchapientschas e pregiudizis envers l'uffizi e sia lavur; e la finala vul el intimar da dar in feedback.
La nova website da l'uffizi per la natira e la cuntrada
Co pon ins cooperar activamain pertutgant la protecziun da la natira e da la cuntrada? Cur pon ins ir per bulieus? Co obtegnan ins ina indemnisaziun per la tgira da las chaglias? Tge è la differenza tranter ina palì auta ed ina palì planiva? E pertge dastga ina vatga magliar plantas protegidas, il viandant dentant betg cleger ellas per las salvar da la vatga?
Davart in grond dumber da talas dumondas dat la nova website da l'uffizi per la natira e la cuntrada (UNC) ina infurmaziun detagliada.
Concretamain cuntegna la website
- in chalender cun infurmaziuns davart occurrenzas actualas pertutgant la natira e la cuntrada
- in ABC cun explicaziuns en furma da chavazzins davart tut las noziuns impurtantas da la protecziun da la natira e da la cuntrada
- respostas a differentas dumondas che vegnan fatgas savens davart il tema natira e cuntrada
- infurmaziuns per gruppas spezialas en mira: rimnaders/dras da bulieus, tgiraders/dras da chaglias, protecturs/ras da plantas
- impuls per la collavuraziun cun l'uffizi
- ina racolta cumplessiva da las basas legalas las pli impurtantas per la protecziun da la natira e da la cuntrada
- infurmaziuns davart ils inventaris da l'uffizi
- purtrets da tut las collavuraturas e collavuraturs da l'uffizi
- numerusas adressas, links e pussaivladads da prender contact
La website sa drizza a
- differentas gruppas da persunas, che s'occupan da la protecziun da la natira e da la cuntrada durant lur professiun e lur temp liber (p.ex. rimnaders/dras da bulieus, purs, guardiaselvaschinas, chavacristals)
- scolaras e scolars che dovran infurmaziuns per pensums u lavurs da semester; magistras e magisters che vulan tematisar la protecziun da la natira e da la cuntrada en lur instrucziun
- collavuraturs/ras da medias che vulan sa basar sin infurmaziuns fundadas per rapportar davart la protecziun da la natira e da la cuntrada
- tut quellas e quels ch'èn activs u che vulan daventar activs per la protecziun da la natira
- politichers/cras, autoritads e purtaders/dras da decisiuns che vulan prender invista da l'uffizi e da sia activitad.
Access internet: www.anl.gr.ch
Gremi: uffizi per la natira e la cuntrada (UNC) dal Grischun
Funtauna: rg uffizi per la natira e la cuntrada (UNC) dal Grischun
Data: 31.08.1999
|
be8f4b9a-98fa-401f-8b34-ba2844217c99
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
La gruppa da lavur internaziunala REGIONALP sa raduna a Cuira
Il terz seminar da la gruppa da lavur REGIONALP ha lieu gievgia, ils 2 da settember 1999 a Cuira (sala da Chalavaina, institut d'assicuranza sociala, Ottostrasse 24). Ils temas principals èn las relaziuns e las ideas dal la regiun alpina en il context europeic.
Il terz seminari da la gruppa da lavur REGIONALP (svilup e planisaziun dal territori transnaziunals en la regiun alpina) s'occupa da temas che vegnan ad esser da gronda impurtanza per l'ulteriur svilup da la regiun alpina. En il center stattan la relaziun da la regiun alpina cul concept europeic per il svilup dal territori EUREK sco er l'iniziativa cuminaivla INTERREG III. La finamira principala dal seminari è quella da concretisar las ideas da la regiun alpina (orientala) pertutgant il program INTERREG III ch'iniziescha proximamain.
La cumissiun europeica ha prescrit per la perioda da 1997 fin 1999 la promoziun da la collavuraziun sur ils cunfins sco tema central. Cun il project REGIONALP (svilup e planisaziun dal territori transnaziunals en las Alps) vulan l'Austria, la Germania e l'Italia, integrond ils pajais che na fan betg part da la UE la Svizra e la Slovenia, rinforzar la cooperaziun transnaziunala en la regiun alpina (orientala). REGIONALP è in project aifer in program d'acziuns da pilot da la UE tenor l'art. 10 dal fondo europeic da svilup regiunal (FESR). La finamira principala è quella da gidar a cuntanscher in svilup persistent en las regiuns alpinas sco spazi da viver, economic e natiral en connex cun la politica europeica e transnaziunala davart il svilup dal territori.
A chaschun dal terz seminar da REGIONALP a Cuira vegnan discutads spezialmain ils suandants trais temas:
- il svilup da raits d'infurmaziun e da cooperaziun per intensivar la collavuraziun e la coordinaziun sin il sectur da la planisaziun dal territori,
- il concept europeic per il svilup dal territori (EUREK) ord vista da la regiun alpina ed emprimas ideas, co quest concept pudess vegnir realisà en il rom da l'iniziativa cuminaivla INTERREG III, e
- mussar, co la regiun alpina po vegnir posiziunada a moda efficazia en la politica europeica davart il territori per render conscient e defender efficaziamain ils interess e giavischs dals umans che vivan en las Alps.
La cumpetenza professiunala dal sectur planisaziun dal territori, che sa raduna al seminari duai gidar a formular las pretaisas al program INTERREG III ed ad integrar en quest program ils temas impurtants ord vista dals pajais da las Alps. En quest connex duain ils cuntegns sa basar essenzialmain sin ils temas da l'EUREK.
La collavuraziun transnaziunala e sur ils cunfins che la cumissiun da la UE vul cuntanscher vegn ad avair consequenzas er per il pajais da las Alps Svizra. Perquai fai plaschair ch'il pajais che n'è betg participà a la UE è represchentà en quest process e ch'il terz seminari da la gruppa da lavur REGIONALP vegn organisà a Cuira en collavuraziun partenaria tranter il ministeri dal stadi baiuvar per svilup regiunal e dumondas ecologicas e l'uffizi da planisaziun dal Grischun. Questa occurrenza è ina occasiun excellenta per integrar la vista da las Alps. Uschia referescha il president da la regenza grischuna Klaus Huber davart il tema "Provocaziuns futuras a la regiun alpina ord vista dals chantuns da muntogna".
Gremi: departament da l'intern e da l'economia publica dal Grischun
Funtauna: rg uffizi da planisaziun
Data: 31.08.1999
|
4e8ca00b-f804-4b2f-8102-04d12644b107
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Contribuziuns culturalas
A las sequentas ovras ed occurrenzas culturalas vegnan pajadas contribuziuns e garanzias da deficit en l'import da 167'500 francs:
- primaudiziun ed ulteriuras represchentaziuns da l'opera "Zauberberg" da Robert Grossmann, Pasqual, zercladur 2000 a Cuira e Tavau,
- turnea da concerts dal musicist e cumponist Fortunat Frölich, Trin, a Niger e Burkina Faso en il rom d'in scomi da cultura,
- concerts dal "Konzert-Studio" a Cuira, atun/enviern 1999/2000,
- concerts da l'orchester da chombra Orchestrina Cuira, october 1999 a Sent, Aschera e Cuira,
- concerts dal Jazz Club Cuira durant il segund semester 1999,
- concerts d'orgla a Cuira durant il 2000,
- project scenic-musical "Wahnfried" dal cumponist Martin Derungs,
- ediziun d'in DC cun musica da chombra instrumentala e vocala da Meinrad Schütter per ses 90. di da naschientscha, settember 2000,
- ediziun d'in portatun tras il Chor mischedau Suraua en occasiun da sia existenza da 25 onns
- dis da films mundials a Tusaun 1999 (27-31 d'october)
- program da cultura "klup" per scolaras e scolars dal Grischun central durant l'onn da scola 1999/2000,
- exposiziun/performance da Heinrich Lüber, november 1999 en la galaria Fasciati,
- ediziun d'ina monografia davart Matias Spescha tras la chasa editura Benteli,
- ediziun dal cudesch "Mammals" en rumantsch grischun tras l'Uniun Rumantsch Grischun,
- ediziun da l'ovra "Giovanni Giacometti: Korrespondenz" en dus toms tras l'institut svizzer per scienza d'art,
- ediziun dal cudesch "Das Museum St. Hippolytus, Feldis/Veulden" (tudestg e rumantsch) da Plasch Barandun,
- ediziun d'in catalog d'ovras da l'artista Pascale Wiedemann, e
- creschientscha dal chapital da fundaziun per ina fundaziun d'istorgia militara dal chantun Grischun ch'ha da vegnir creada.
Consultaziuns a la confederaziun
La regenza prenda posiziun visavi il departament federal da giustia e polizia davart il sboz preliminar d'in'ordinaziun davart l'intermediaziun professiunala transnaziunala da matrimonis e partenadis. Da princip vegn beneventà il sboz, essend ch'el pussibilitescha probablamain il meglier da cumbatter la creschientscha e l'abus d'intermediaziuns transnaziunalas da matrimonis e da partenadis. Tenor l'opiniun da la regenza stuess ins dentant extender las disposiziuns da controlla sin tut las intermediaziuns che succedan cunter indemnisaziun. Sulettamain uschia vegni ad esser pussaivel da limitar il dumber dals matrimonis simulads.
Ultra da quai s'exprima la regenza visavi il medem departament federal davart il sboz da l'ordinaziun davart il register penal automatisà. Ella beneventa l'automatisaziun dals registers e che il scomi da datas cun uffizis da la confederaziun e d'auters chantuns duai en il futur succeder sin via electronica. Tuttas duas ordinaziuns duain ir en vigur sin l'entschatta 2000.
Fatgs da persunal
La fin da fanadur 1999 èn entrads en pensiun las sequentas collavuraturas ed ils sequents collavuraturs dal chantun:
- Romano Barella, Mesauc, schef da l'uffizi districtual da construcziun bassa 2, Mesauc,
- Thomas Bürkli, Vaz-sut, expert da traffic tar l'uffizi per il traffic sin via,
- Ernst Esslinger, Tusaun, schef d'electro tar l'uffizi districtual da construcziun bassa 7, Tusaun,
- Sebastian Gander, Stussavgia, vier tar l'uffizi districtual da construcziun bassa 7, Tusaun
- Gisela Hertel, Cazas, terapeuta d'occupaziun en la clinica psichiatrica Beverin, e
- Wilhelm Trautmann, Favugn, Manader da project tar l'uffizi da megliuraziun e mesiraziun.
La fin d'avust èn vegnids pensiunads:
- Silvio Casutt, Favugn, magister a la scola chantunala grischuna,
- Arno Darms, Cuira, magister a la scola chantunala grischuna,
- Gion Antoni Derungs, Cuira, magister al seminari da magisters grischun,
- Santina Frehner, Cuira, secretaria tar l'uffizi per il traffic sin via,
- Heinz Karrer, Cuira, magister a la scola chantunala grischuna,
- Heinrich Meli, Landquart, directur da la scola agricula Plantahof
- Pia Meli, Landquart, manadra dal tegnairchasa da la scola agricula Plantahof,
- Jon Nuotclà, Cuira, magister a la scola chantunala grischuna,
- Stephanie Posti, Cuira, tgirunza da psichiatria en la clinica Waldhaus, e
- Siegfried Slaby, Cuira, portier al spital da dunnas Fontana.
La regenza engrazia ad els tuts per lur servetschs prestads en favur dal chantun.
- Lukas Heitz, naschì 1961, da Basilea e San Murezzan, domicilià a Tusaun, daventa inschigner forestal tar l'inspectorat forestal. El cumenza sia plazza da 70 pertschient l'entschatta da november 1999.
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 02.09.1999
|
91e5210d-2396-4981-a586-38a5542011b2
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Il Grischun cun ina spierta extendida en l'internet: www.gr.ch
La spierta d'infurmaziun dal chantun Grischun en l'internet è vegnida extendida. Las novaziuns las pli marcantas èn l'annuari actual dal chantun, ina glista da las intervenziuns parlamentaras davent dal matg 1999 ed ina galaria da fotografias en colur.
Tgi che basegna infurmaziuns davart il chantun Grischun u tschertga maletgs dal chantun alpin triling, chatta quels en l'internent sut l'adressa www.gr.ch. La website ch'exista dapi l'avrigl 1998 è vegnida extendida en il fratemp per insaquants secturs interessants. Uschia pon ins s'orientar davart infurmaziuns generalas davart il chantun sco er vegnir clamads circa 40 maletgs en colur da differents grads da qualitad (rubrica "Pajais ed Avdants"). Tgi che s'interessescha per la politica en il Grischun po disponer sut "actual ed archiv" d'ina banca da datas confortabla che cuntegna tut las communicaziuns a las medias en las trais linguas chantunalas tudestg, talian e rumantsch. Dapi la sessiun da matg 1999 èn accessiblas plinavant tut las intervenziuns parlamentaras (rubrica "Parlament"). Er quellas pon vegnir consultadas cun agid da differentas funcziuns da tschertga. Las intervenziuns vegnan colliadas cun las respostas correspundentas da la regenza uschespert che quellas èn avant maun. Parallel cun la nov'ediziun da l'annuari stampà dal chantun vegn quel er publitgà immediatamain en l'internet. En il decurs da l'atun duain ultra da quai esser disponibels il cudesch da dretg grischun (collecziun da dretg) sco er tut las datas interessantas davart las elecziuns dal cussegl naziunal dals 24 d'october. La spierta uffiziala da l'internet dal chantun Grischun vegn cumplettada cun duas glistas da links che vegnan actualisads e cumpletads permanentamain. Sut la rubrica "administraziun" pon vegnir consultads l'Annuari dal Chantun sco er las websites da differents uffizis, entant che la rubrica "links" cuntegna interessants rinviaments a websites externas.
Gremi: chanzlia chantunala dal Grischun
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 02.09.1999
|
9d97e83e-f150-42c1-83fb-418d6f791fae
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Vischinanza tranter il Grischun ed il Tirol - Chalavaina 1499-1999
Dieta dals 8-11 da settember 1999 a Gluorn/Glorenza
Enconuschentamain ha lieu il 1999 il 500avel anniversari da la battaglia da la Chalavaina sin il territori da cunfin tranter la Val Müstair ed il Vnuost. Las occurrenzas commemorativas han ins mess sapientivamain sut il motto "500 onns da convivenza", essend ch'ins ha vulì trair endament plitost las relaziuns tranter buns amis e vischins ch'èn creschidas en il decurs dals tschientaners che ils cuntrasts da lez temp.
In anè impurtant en la chadaina d'occurrenzas durant l'onn commemorativ furma il simposi scientific "Vischinadi tranter il Grischun ed il Tirol - Chalavaina 1499-1999" che ha lieu dals 8-11 da settember 1999 en la chasa-cumin da la pitschna citad istorica da Gluorn.
Questa dieta vegn organisada communablamain da l'institut cultural dal Tirol dal sid, l'archiv chantunal dal Grischun, l'universitad da Puntina (Innsbruck) e l'uniun grischuna per la perscrutaziun da la cultura. Ella duai sclerir ed actualisar ils fundaments istorics da la battaglia a la Chalavaina, ses effects sco er l'istorgia sociala, l'istorgia da l'economia, la baselgia, la cultura e l'art dal territori dal Grischun e dal Vnuost superiur sin la sava dal temp medieval al temp modern. Ultra da quai vegnan dentant er pledentadas las relaziuns actualas cun in sguard sin il proxim millenni. Cun ina visita guidada da spezialists vul ins plinavant dar invista en l'istorgia da la claustra da Müstair che cumpiglia pli d'in millenni.
Sco referents èn sa mess da disposiziun spezialists renumads che garanteschan ina preschentaziun cumpetenta da la tematica or da differentas perspectivas. I sa tracta da dr. Leo Andergassen, Brixen; dr. Mercedes Blaas, Damal/Puntina (Innsbruck); dr. Martin Bundi, Cuira; Claudio Gustin, Sta. Maria VM; dr. Christoph Haidacher, Puntina; lic. fil. Florian Hitz, Claustra/Turitg; lic. oec. Gottfried Hohenegger, Sta. Maria VM; dr. Julia Hörmann, Puntina; prof. dr. Rainer Loose, Tübingen; prof. dr. Werner Meyer, Basilea; prof. dr. Ulrich Pfister, Münster/Westf.; prof. dr. Guntram Plangg, Puntina; prof. dr. Josef Riedmann, Puntina; prof. dr. Roger Sablonier, Turitg; prof. dr. Hans Rudolf Sennhauser, Zurzach e prof. dr. Max Siller, Puntina. Ultra da quai ha lieu venderdi, ils 10 da settember ina saira commemorativa, durant la quala indigens da tuttas duas varts dal cunfin vegnan a raquintar da lur experientschas persunalas da convivenza sur ils cunfins ora.
L'occurrenza è publica, l'entrada è libra. Visitadras e visitaders èn bainvis. La dieta entschaiva mesemna, ils 8 da settember 1999 a las 10.00 en la chasa-cumin a Gluorn. Ils referents vegnan a sa stentar da preschentar lur temas en ina moda generalmain chapaivla.
Gremi: archiv chantunal dal Grischun
Funtauna: rg archiv chantunal
Data: 03.09. 1999
|
5acfa64e-045f-4a2a-ae11-372ca234d9d3
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
"Vinavant cun schlantsch! Traffic ed energia dal temp medieval fin oz"
"Vinavant cun forza cumplaina" reflectescha l'atmosfera euforica da partenza ch'ha accumpagnà il progress tecnic durant il temp da l'industrialisaziun. Edifizis industrials dal 19. e 20 tschientaner furman perquai er in punct central dal di dal monument avert 1999. Cun agid da las vias istoricas da traffic cun lur infrastructura da vias, lur punts e lur posiziuns decisivas per il traffic pon ins reconstruir la stretga colliaziun da traffic ed energia en il decurs dal temp.
Il Grischun cun purschida variada
Cun 5 excursiuns e 4 objects singuls vegn purschida en il Grischun ina schelta attractiva da monuments da construcziun.
Regiun Surselva: Cuira - Mustér (excursiun 1)
La viafier retica organisescha in viadi spezial cun ina cumposiziun istorica dal tren. Ins po guardar la lingia da viafier da La Punt-Glion ch'è vegnida construida 1900-1903 sco er il traject da Glion a Mustér, construì 1912.
Regiun Partenz: Cuvlignas - Aschera - Crusch - Sievgia (excursiun 2)
Ovras electricas dal Grischun, centrala da Cuvlignas
L'emprima staziun da l'excursiun è la visita en la centrala principala da las ovras electricas dal Grischun a Cuvlignas. En quai che reguarda la tecnica e l'architectura èn ils edifizis che l'architect renumà Nicolaus Hartmann ha construì 1923 perditgas imposantas da la construcziun d'ovras electricas en il Grischun.
Punt sur la chavorgia da Salgina, Aschera
La punt ad artgs ch'è vegnida construida 1929-1930 en betun tenor ils plans da l'inschigner da construcziun renumà Robert Maillart è vegnida distinguida 1991 tras la "American Society of Civil Engineers" sco segn caracteristic internaziunal da l'art d'inschigners. La punt è vegnida restaurada durant ils davos onns cun la pli gronda tgira pussaivla e confurm a l'original.
Mulin Lietha & Cia, Crusch
L'ovra electrica dal mulin da 1889 proveda sper l'agen mulin per part anc oz las vischnancas da Crusch, Sievgia e Fanas cun electricitad. La tschiffada da l'aua en la chavorgia datescha da l'onn 1910.
Centrala secundara da las ovras electricas dal Grischun, Sievgia
L'ovra creada 1994 da l'architect Conradin Clavuot ha obtegnì plirs premis d'architectura. Sco in spelm gigantic sa preschenta l'edifizi da betun natiral sin l'insla da traffic. El cuntegna exclusivamain maschinas. En la centrala secundara a Sievgia vegn transfurmada l'electricitad ord la rait da distribuziun dals conducts a distanza per vegnir distribuì regiunalmain.
Regiun Puschlav: Lago Bianco-Brusio (excursiun 3)
Ils implants da las ovras electricas da Brusio tutgan tar ils pli vegls dal chantun e cumpiglian centralas e mirs da fermada en il stil grischun. Remartgabel èn il mir da fermada dal Lago Bianco e la centrala Palü da l'architect Nicolaus Hartmann, construida 1927. Sco ina tur stat ella sin ina collina en la Val Palü. Ina teleferica sutterrana collia Cavaglia cun Palü. La viafier dal Bernina è vegnida concepida sco tramway e dovra perquai sin tscherts trajects il trassé da la via dal Bernina ch'era quella giada anc giuvna (1860).
Regiun Bergiaglia: Centrala da Löbbia e mir da fermada Albigna (excursiun 4)
Las ovras electricas da la Bergiaglia èn vegnidas construidas tranter 1954 e 1961 da la citad da Turitg. Remartgabla è la centrala sur terra a Löbbia, ed il local da turbinas sutterran a Castasegna è imposant. Ils chaviertgs en il mir da fermada paran d'esser catedralas. L'opposiziun cunter ils emprims plans d'engrondiment dal stgalim da la Bergiaglia ha chaschunà la protecziun da la cuntrada dals lais da l'Engiadin'auta.
Regiun Schons, Valragn, Mesauc (excursiun 5)
Las vias commerzialas da l'entschatta dal 19. tschientaner per las charrotschas ed ils chars da martganzia èn per part anc oz mantegnidas en lur furma oriunda. En quai che pertutga l'istorgia, la cuntrada e la construcziun da vias valan ellas sco monuments da construcziun da l'art d'inschigners d'emprima qualitad.
Cuira
Edifizi d'administraziun da la viafier retica
L'edifizi d'administraziun da la viafier retica è l'edifizi il pli significativ da l'architect Nicolaus Hartmann il giuven en l'uschenumnà stil indigen grischun. La sala dal cussegl administrativ e la stanza da la direcziun èn munidas da tavladira da schember ritgamain profilada, la stanza da sesidas è picturada cun ina curnisch da Christian Conradin.
Poschiavo-Aino
Cumplex da mulins
Ad Aino sa chatta in cumplex artisanal interessant da l'emprima mesadad dal 19. tschientaner. Anc oz èn mantegnids il mulin da graun, ina fuschina, ina resgia cun ses equipament cumplet dal temp preindustrial, il chanal dal conduct d'aua fatg da grondas plattas da crap sco er ina veglia plazza da lavar respectiva.
Schnaus
Uffizina istorica dals frars Giger
Sur la vischnanca da Schnaus sa chatta la veglia fravgia d'arader d'Arnold Giger (1843-1908) ch'aveva emprendì constructur da resgias e da mulins. Durant quasi tschient onns èn vegnids construids qua ils uschenumnads "araders da Schnaus" ch'el aveva sviluppà. Tgi che visita l'uffizina mecanica sa smirveglia da tut quai ch'ins ha pli baud pudì metter en moviment sulettamain cun la forza da l'aua (roda d'aua e 156 m suga d'atschal) per construir ils araders tschertgads.
Tumein
Mulin da graun, chavorgia dal mulin
L'ual da Tumein ha tenor il formular da dumbraziun dal pievel e dals manaschis da 1834 mess en funcziun tschintg mulins ed ina resgia. Il mulin da graun "Mühletobel" è vegnì construì 1889 dal basat dal possessur actual ed è stà cuntinuadamain en funcziun fin 1955. L'intern dal mulin è anc mantegnì en ses stadi original ed intermediescha ina viva impressiun d'in manaschi da mulin.
Program da sonda, ils 11 da settember 1999
Regiun Surselva: Cuira-Mustér (excursiun 1)
Direcziun: Gion Rudolf Caprez e Marc Antoni Nay
Partenza: Return:
da Cuira 10.00 da Mustér 15.15
da Favugn 10.05 fermada tar la
punt da Russein
da Domat 10.10 arriv a La Punt 16.45
da La Punt 10.15 arriv a Domat 16.50
arriv a Mustér 12.35 arriv a Favugn 16.55
temps a libra disposiziun arriv a Cuira 17.00
Bigliet spezial valaivel davent da Cuira: frs. 25.-
uffants frs. 12.50
uffants cun carta da famiglia gratuit
naginas ulteriuras reducziuns; bigliets pon ins cumprar en il tren.
L'annunzia sut il chavazzin "Denkmalzug" sut il numer da telefon 081/633 10 67 è necessaria.
Regiun Partenz: Cuvlignas - Aschera - Crusch - Sievgia (excursiun 2)
Direcziun: Conradin Clavuot, Hans Kästli, Christian Hansemann, Jürg Lietha, Peter Mattli, Markus Valaulta
Cuvlignas centrala OE 09.00 - 10.30
Aschera, punt da Salgina 11.00 - 11.45
Temp sur mezdi a libra disposiziun
Crusch, mulin Lietha & Cia. 14.00 - 15.15
Sievgia, centrala secundara OE 15.30 - 16.30
Regiun Puschlav: Lago Bianco-Brusio (excursiun 3)
Direcziun: Hansjürg Gredig, Jürg Ragettli
L'arriv è pussaivel cun la viafier retica u cun l'auto privat:
Lieu da scuntrada avant la staziun Bernina-ospiz 11.00
Viadi a pe tar il mir da fermada Lago Bianco e vinavant fin Alp Grüm
Evt. gentar ad Alp Grüm 12.30
Viadi a pe tar la centrala OE Palü 14.00
Visita da la centrala OE Palü 14.30
Viadi cun la teleferica da galaria tar la centrala Cavaglia e visita da la centrala
Fin da la visita 16.00
Return, davent da Cavaglia 16.17 u 16.42
arriv Bernina-ospiz 16.48 u 17.08
Regiun Bergiaglia: Centrala da Löbbia e mir da fermada Albigna (excursiun 4)
Direcziun: Andreas Fasciati
Ins sto s'annunziar tar la tgira da monuments dal chantun GR (tel. 081 257 27 92).
Lieu da scuntrada: fermada da l'auto da posta a Löbbia a las 10.11 (arriv auto da posta; prender cun sai proviant, bunas stgarpas).
Viadi fin là sin agens custs.
Als participants vegni mess a disposiziun material d'infurmaziun.
Regiun Schons, Valragn, Mesauc (excursiun 5)
Direcziun: Diego Giovanoli, Arne Hegland, Paolo Mantovani
Ins sto s'annunziar tar la tgira da monuments dal chantun GR (tel. 081 257 27 92). Là survegnis Vus las infurmaziuns davart il program sco p. ex. il lieu da scuntrada, l'ura da partenza, il pretsch e.u.v.
Cuira
Direcziun: Andreas Bott e dr. Hans Rutishauser
Girs, cumenzament a las 10.00 e 14.00, lieu da scuntrada: entrada principala, via da la staziun.
La visita è sulettamain pussaivla en il rom da las duas visitas guidadas.
Poschiavo-Aino
Direcziun: Urbano Beti e Thomas Meyer
Visitas guidadas en tudestg e talian. Cumenzament a las 10.30 e 14.00
Plazzas da parcar èn signalisads sin la via maistra
Schnaus
Direcziun: Ueli Giger
Visitas guidadas: Cumenzament a las 10.00 e 13.30, lieu da scuntrada: sper l'object, observar la signalisaziun a partir da la via chantunala
Tumein
Direcziun: Felix Jörimann
Visitas guidadas: cumenzament a las 14.00 e 15.30, reuniun tar la funtauna sin la plazza da vischnanca, pussaivladads da parcar tar la chasa communala e la chasa da scola primara.
Di dal monument avert - in event internaziunal!
Dapi 1994 organisescha il post naziunal d'infurmaziun per il mantegniment da bains culturals (NIKE) en collavuraziun cul ils posts da la tgira da monuments e dals servetschs archeologics dals chantuns per la Svizra il di dal monument avert ch'ha lieu en l'entira Europa. Las "Journées européennes du Patrimoine" che Jack Lang, da quel temp minister da cultura en Frantscha, ha inizià l'onn 1984 han gì spert grond success. Dapi 1991 vegnan quels dis sustegnids dal cussegl d'Europa, quest onn vegnan els realisads en 46 pajais. En Svizra pon ins ir a guardar circa 200 objects en tut ils chantuns, accumpagnà da visitas guidadas e programs generals. La gasetta ritgamain illustrada per il di dal monument avert cun tut las infurmaziuns impurtantas (temps d'avertura, visitas guidadas e texts introductivs) davart las occurrenzas po vegnir empustada gratuitamain tar il post naziunal d'infurmaziun da bains culturals, Moserstrasse 52, 3014 Berna, tel. 031-336 71 11, fax 031-333 20 60, e-mail: [email protected].
Gremi: tgira da monuments dal Grischun
Funtauna: rg tgira da monuments
Data: 07.09.1999
|
1b831cf6-cd5b-40c0-9932-027ce95b5745
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Il talian e l'englais daventan novs roms obligatoris sin il stgalim superiur da la scola populara
La regenza approva il "Concept per la scolaziun a persuna d'instrucziun per englais u talian per il stgalim superiur da la scola populara grischuna". Quel duai render capavel las magistras ed ils magisters dal stgalim superiur da la scola populara d'instruir davent da l'onn da scola 2002/03 a la scola secundara e reala l'englais ed il talian sco roms obligatoris.
Damai che las persunas d'instrucziun dal stgalim superiur vegnan scoladas per regla per dar franzos èsi vegnì sviluppà in concept da scolaziun che duai pussibilitar d'acquistar entaifer trais onns da scola la cumpetenza speziala necessaria en ils roms englais e talian. Il chantun Grischun accumplescha uschia er las aspectativas d'ina gruppa d'experts da la conferenza svizra dals directurs d'educaziun che recumonda ultra da duas linguas naziunalas l'englais sco rom obligatori per la scola populara. Ils pli blers chantuns realiseschan questas recumandaziuns en il decurs dals proxims onns.
Il concept da scolaziun tegna quint da las relaziuns grischunas specificas e prevesa ina scolaziun da trais semesters cun duas emnas cumpactas integradas e dus segiurns a l'exteriur da mintgamai trais emnas. Il curs principal da la scolaziun cumpiglia set blocs a sis emnas. L'accent tar il curs da linguatg vegn dà als secturs da l'enclegientscha, da la capacitad da discurrer, al vocabulari ed a la grammatica. L'emprim curs da scolaziun cumenza sco curs da pilot la primavaira 2000 cun ina gruppa da magistras e magisters interessads e motivads. El ha lieu en il Grischun. Sco di da scolaziun vegn pli probabel en dumonda la sonda. A persunas d'instrucziun cun fitg bunas enconuschientschas da basa po vegnir relaschada ina part da la scolaziun. Persunas cun ina cumpetenza linguistica pitschna pon frequentar in curs preliminar dad in semester. Sco magistras e magisters vegnan ad instruir anglistas ed anglists grischuns e turitgais resp. talianistas e talianists. Per mintgamai ina emna cumpacta duain vegnir engaschads professurs da linguistica e da litteratura da l'universitad da Turitg. In certificat vegn a cumplettar il curs e procurar che la scolaziun vegnia er renconuschida sur il chantun ora.
Il talian, il rumantsch ed il tudestg vegnan er instruids vinavant sco emprima lingua sin ils stgalims superiurs da las regiuns linguisticas correspundentas. Il franzos vegn offerì vinavant sco rom facultativ. Il medem vala per il rumantsch ch'è menziunà sco rom facultativ tant en scola secundara sco reala.
Enviern da lavinas 1999: las structuras chantunalas èn sa cumprovadas da princip
La regenza prenda conuschientscha dal rapport final "Lavinas 1999" dal schef dal stab directiv chantunal. El cumpiglia ils resultats ils pli impurtants e fa tschertas propostas da meglieraziun.
Sco consequenza da las grondas navaglias durant il favrer 1999 hai dà en grondas parts dal chantun situaziuns criticas da privel e da provediment. En quest connex èn il stab directiv da la polizia ed in stab parzial dal stab directiv chantunal stads en acziun dals 22 fin ils 27 da favrer 1999. Quels han garantì durant 24 uras il di la cussegliaziun da las autoritads communalas e la coordinaziun da las prestaziuns d'agid.
La conclusiun dal rapport "Lavinas 1999" è quella che la structura da moduls dal stab directiv chantunal dal Grischun saja da princip sa cumprovada. La structura directiva en il cas da catastrofa sa lascha senz'auter cumparegliar cun auters chantuns, ella è simpla ed effizienta. La collavuraziun cun l'armada, cun ils uffizis chantunals involvids e cun la viafier retica ha funcziunà bain ed è stada impurtanta. Ils secturs problematics da las acziuns cun helicopters (resguardar meglier la situaziun da concurrenza) e siglientar lavinas (meglierar la coordinaziun cun posts locals/regiunals) duain vegnir elavurads pli detagliadamain tras gruppas da lavur spezialas. Ultra da quai vul l'uffizi per la protecziun civila e l'agid en cas da catastrofas elavurar separadamain ils sequents secturs:
- la circulaziun d'infurmaziuns a las medias duai vegnir optimada tras l'integraziun da collavuraturas u collavuraturs da l'administraziun cun experientscha da medias en il stab directiv chantunal,
- las vischnancas duain vegnir incumbensadas da procurar per meglras pussaivladads da communicaziun cun il chantun,
- la gestiun d'ina "hotline" durant 24 uras il di duai vegnir meglierada, la purschida publica d'infurmaziuns en l'internet duai vegnir extendida, e
- in represchentant da la partiziun da donns da l'assicuranza d'edifizis duai far part dal stab directiv chantunal.
Agid a las victimas dal terratrembel en Tirchia
A la Crusch Cotschna Svizra (CCS) vegn segirada ina contribuziun da 10'000 francs a favur da las acziuns d'agid per las victimas dal terratrembel en Tirchia.
Consultaziuns visavi la confederaziun
La regenza grischuna s'exprima visavi la confederaziun davart differents sbozs per novs decrets resp. per decrets midads.
Ensemen cun ils auters chantuns da la Svizra orientala vegn taxada per significativa la midada proponida da l'ordinaziun davart la protecziun da la natira e da la patria. La revisiun pertutga principalmain la protecziun da las spezias e dals biotops sco er la surveglianza e la controlla dal success. Beneventada vegn spezialmain la midada da las chartas ecologicas als tips da spazi da viver degns da vegnir protegids. Il nov artitgel per survegliar la controlla dal success vegn valetà da princip per positiv, correspunda el bain a l'enclegientscha actuala d'ina protecziun significativ da la natira.
Er la revisiun da l'ordinaziun davart la protecziun cunter canera e l'ordinaziun davart l'infrastructura da l'aviatica vegn beneventada. Cun las midadas previsas pon vegnir eliminadas cuntradicziuns tranter il dretg davart l'ambient, l'aviatica e la planisaziun dal territori e mancanzas da la lescha. Materialmain pertutga la nova regulaziun proponida las limitas da grevezza per la canera da las plazzas aviaticas per atterrar sco er per questas plazzas aviaticas, sin las qualas circuleschan aviuns da gronda dimensiun. En il Grischun è pertutgada uschia be la plazza aviatica a Samedan.
Betg cuntenta è la regenza cun la revisiun parziala da l'ordinaziun 1 e da la revisiun totala da l'ordinaziun 2 tier la lescha da lavur. Domaduas propostas per ils novs decrets èn regladas memia detagliadamain. Cheutras èn ellas strusch enclegentaivlas spezialmain per quests umans ch'èn pertutgads directamain da quellas: Patruns e patrunas e lavurers e lavureras. L'ordinaziun 1 cuntegna disposiziuns generalas, l'ordinaziun 2 disposiziuns spezialas per tschertas branschas sco per exempel ils ospitals, la gastronomia u la branscha davart il temp liber.
En accordanza cun ils chantuns da la Svizra orientala vegn sustegnida l'ordinaziun davart il fond da dismessa definitiva per ovras atomaras. Cun in fond ch'è d'alimentar dals implonts atomars duain vegnir cuvrids ils custs che resultan suenter l'interrupziun dals implants atomars per dismetter definitivamain ils curdems radioactivs. La regenza renda attent cun insistenza che questa grevezza finanziala supplementara da las societads da purtaders dals implants atomars na dastga betg avair per consequenza ch'ils implants idraulics vegnian engrevgiads supplementarmain tras subvenziuns traversalas.
Da las vischnancas
La revisiun parziala da la constituziun communala da Falera vegn approvada medemamain las midadas da las planisaziuns localas d'Andeer, Castasegna, Mut, Sursaissa e Peist.
Il project da rempar per lavinas "Monbiel" da Claustra-Serneus vegn approvà. Vi dals custs da circa dus milliuns francs vegn garantida ina contribuziun chantunala da 17 pertschient.
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 09.09.1999
|
3c83de25-8354-4a3b-bd62-4a6dbed88228
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Mandat per la Rogaziun federala 1999
La restampa è permessa pir suenter ils 15 da settember 1999
La regenza a la populaziun dal chantun Grischun
Charas convischinas, chars convischins
Avant 500 onns han eveniments da guerra influenzà il pajais e la populaziun dal Grischun. Sco eveniment sanguinus è oravant tut la battaglia da Chalavaina ida en l'istorgia. Quest onn han gì lieu pliras occurrenzas en il Grischun ed en pajais cunfinants ch'èn s'occupads dals eveniments da lez temp. Igl è caracteristic per talas occurrenzas ch'ellas n'èn betg deditgadas tant als aspects dal passà, mabain plitost a la dumonda, tge senn ch'in tal "giubileum da battaglia" possia anc avair en noss temp.
Il senn da la commemoraziun d'eveniments da guerra po esser multifar. Il sguard enavos po svegliar sentiments d'engraziaivladad che noss pajais, noss chantun e noss vischins directs en l'exteriur dastgan viver oz en pasch. El dat dentant er la pussaivladad d'intensivar las relaziuns cun ils vischins ch'èn caracterisadas oz da bun'armonia e respect vicendaivel, cun l'intenziun da chapir anc dapli in da l'auter e da trair a niz questas experientschas per schliar ils problems sur ils cunfins ora. Pussaivla è alura er la reacziun stinada che tals u sumegliants eveniments na dastgan betg pli sa repeter - ni uss ni en il futur.
Charas convischinas e chars convischins, Vus vegnis forsa a dir ch'ils arguments pussaivels menziunads per in sguard enavos sin eveniments da guerra sa chapeschian oz da sasez. Nus giudain oz ina vita en pasch e bainstanza che metta cumplettamain a chantun la tema da guerras e destrucziuns. La situaziun actuala en Europa e sin il mund ans mussa deplorablamain che quai n'è betg il cas. Bain n'essan nus betg las unfrendas d'ina smanatscha directa. Ma nus tuts essan quest onn perditgas d'ina tragedia umana che ha lieu en pauca distanza da noss pajais en Serbia, en il Kosovo e per part en ils territoris cunfinants. Esser perditga da suffrientschas umanas vul er dir: esser participà directamain. Il cumond dal respect cristian per il proxim pretenda che nus fetschian tut noss pussaivel per gidar las persunas ch'èn en privel da mort, ils persequitads, ils torturads, ils blessads e quels ch'èn periclitads en lur existenza fisica e psichica.
I dovra agid en dus reguards: l'emprim dovri agid umanitar che prova da mitigiar la misergia acuta, che pussibilitescha da viver e da surviver, che maina ensemen quels ch'èn vegnids separads e che mussa perspectivas per in return en la patria. Ma i dovra er la manifestaziun clera ch'eveniments identics u sumegliants na dastgan betg sa repeter ni en Serbia ed en il Kosovo, ni en la regiun muntagnarda curda, ni uschiglio en l'Europa u en in auter continent.
I fiss prepotent da crair che nus sulets sco pajais e pievel pitschen hajan la forza e l'influenza da chaschunar ina tala midada al meglier. Il sentiment da flaivlezza ch'è mintgatant absolutamain giustifitgà en vista a conflicts che vegnan reglads cun armas na dastga dentant betg ans surmanar d'acceptar la guerra, la destrucziun e la misergia umana sco part integrala da noss mintgadi. Be sche nus, ans regurdond da nossa cardientscha, da nossas valurs fundamentalas cristianas e da nossa tradiziun umanitara, faschain tut noss pussaivel per evitar conflicts, es noss agir consequent e sincer. Questa constataziun vala egualmain per regenzas, instituziuns internaziunalas, persunas e gruppas cun auta stima en la publicitad e per las simplas burgaisas ed ils simpels burgais. Mintgina e mintgin ha en sia funcziun la pussaivladad da viver toleranza e respect per il proxim, da mussar chapientscha per autras culturas ed auters usits, da pratitgar prontezza da gidar en la vita da mintgadi. Forsa è quai la semenza che vegn in di a crescher en ina cuminanza da pievels che n'è forsa betg dal tut libra da conflicts, ma che ha pli paucs conflicts e conuscha pli pauca violenza.
Charas convischinas e chars convischins, en vista als conflicts internaziunals na vulain nus betg emblidar ils conumans en noss agen pajais che han per in motiv u l'auter da purtar ina greva chargia. Lain empruvar da gidar er quels, pratitgond quai che nus sperain per l'entir mund: ina cuminanza che vegn sustegnida dal respect vicendaivel e da l'assistenza sincera.
A Vus tuts giavischain nus fortuna e la bendedicziun dal Segner. Possia il Tutpussant proteger noss conumans e nus.
Cuira, il settember 1999
En num da la regenza
Il president:
Klaus Huber
Il chancelier:
dr. Claudio Riesen
Gremi: Regenza dal Grischun
Funtauna: rg Regenza
Data: 15.09.1999
|
f293fc0a-4206-4b0a-96f5-a478388b17cc
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
La regenza accentuescha la muntada economica dals casinos
La regenza grischuna na po betg sustegnair il sboz per in'ordinaziun federala davart ils casinos. Ella refusescha cleramain las numerusas restricziuns da las prescripziuns da gieu e da gestiun perquai che quellas periclitassan fitg l'existenza da las bancas da gieu.
La regenza grischuna è da l'avis che las bancas da gieu gidian considerablamain a promover il turissem. Ella constatescha en quest connex che las bancas da gieu hajan er ina muntada economica fitg impurtanta per il chantun Grischun e hajan er gidà a distgargiar las finanzas dal chantun. Perquai è la regenza interessada fitg d'ina legislaziun executiva conscienziusa tar la lescha federala davart ils gieus da fortuna e las bancas da gieus (LBG). Ella spetga dentant er che las decleranzas ed ils votums ch'èn vegnids fatgs repetidamain en il rom da la discussiun en il parlament davart la lescha da bancas da gieu vegnian observads, tenor ils quals las consegnaziuns da las bancas da gieu vegnian impundidas essenzialmain per sustegnair las diversas stentas turisticas. Il sboz preschent d'ordinaziun cun las numerusas grevezzas, pretaisas, restricziuns e cun ils numerus scumonds dettia dentant be ina pitschna speranza ch'i vegnia pussibilità in manaschi da bancas da gieu prosperant e cun in niz economic. Plitost tema la regenza ch'i na saja spezialmain betg attractiv da manar bancas da gieu cun ina concessiun B pervia da las prescripziuns da gestiun restrictivas. Cheutras fiss periclitada d'ina vart l'existenza da las trais salas da cura existentas en il Grischun (Arosa, Tavau e San Murezzan) e da l'autra vart pli probabel exclusa l'avertura d'ulteriurs manaschis. In tal svilup na fiss betg mo da deplorar pervia da la sperdita da plazzas da lavur, mabain er en vista a las ulteriuras consequenzas positivas da las salas da cura per il sectur turistic. Il chantun perdess ina funtauna d'entradas impurtanta e las vischnancas cun ils casinos existents perdessan ina part da lur attractivitad. La regenza grischuna supplitgescha perquai il cussegl federal cun insistenza da repassar e simplifitgar anc ina giada il sboz per in'ordinaziun davart las bancas da gieu. En quest connex saja da dar als possessurs da las bancas da gieu ina responsabladad pli gronda e las consequenzas fiscalas dal project stoppian vegnir obeservadas spezialmain.
Bancas da gieu cun ina concessiun A èn uschenumnads grand-casinos cun gieus a la maisa e gieus vi d'automats da gieus da fortuna. Ellas dastgan er colliar differents jackpots in cun l'auter.
Bancas da gieu cun ina concessiun B èn uschenumnadas salas da cura cun maximalmain trais gieus a la maisa e gieus vi d'automats da gieus da fortuna. En quest connex è limità il potenzial da sperdita e da gudogn. Ellas dastgan manar be in sistem limità da jackpot.
Examens d'admissiun unifitgads a las scolas medias grischunas
La nova lescha grischuna davart las scolas medias pretenda mesiras per garantir la qualitad da la scolaziun. En quest senn vegn relaschada ina nov'ordinaziun davart ils examens d'admissiun a las scolas medias grischunas e repassada l'ordinaziun existenta davart ils examens d'admissiun e la promoziun a las partiziuns dal gimnasi ed a la scola media commerziala da la scola chantunala grischuna. Materialmain regla il nov decret l'entrada en il gimnasi (inclusiv en il gimnasi inferiur), en la scola media commerziala ed en la scola media da diplom da las scolas medias grischunas. Las sequentas novaziuns dattan en egl:
- Ils examens d'admissiun èn furmads a moda unifitgada, vegnan fatgs dezentralmain il medem temp e vegnan valitads a moda unifitgada.
- L'examen d'admissiun absolvì cun success permetta da frequentar ina scola media grischuna.
- Ils roms d'examen resguardan ils interess dal Grischun talian e da la Rumantschia.
- La nota d'admissiun da la persuna d'instrucziun da la scola partenta vegn resguardada.
Contribuziuns culturalas
Or da meds da la lottaria naziunala interchantunala vegnan conderschidas contribuziuns per intents culturals en l'import total da circa 354'000 francs a 66 adressats.
Consultaziuns a la confederaziun
La regenza beneventa da princip las stentas da la confederaziun per refurmar la scolaziun medicinala. Il sboz preliminar per ina lescha federala davart la scolaziun universitara en las professiuns medicinalas tegna quint da la scolaziun academica fundamentala dals medis, dentistas, veterinaris, apotecras e da nov e dals chiropratitgants che vegneva reglada fin uss da la lescha da libra circulaziun. Ils interess centrals dal sboz da la lescha han per mira da mantegnair e da promover in provediment medicinal d'auta qualitad tras ina scolaziun optimala sco er da garantir la libra circulaziun interchantunala ed internaziunala per las persunas medicinalas. Als students duai vegnir dà plinavant dapli flexibilitad da furmar lur studi. En quest connex duai er vegnir promovida la mobilitad. A moda positiva giuditgescha la regenza spezialmain che la furmaziun dal studi vegn flexibilisada tras lavurar pli intensiv cun finamiras, ch'il studi vegn dividì en in studi central e general e ch'ina accreditaziun dals lieus da scolaziun duai vegnir introducida. Deplorà vegn dentant che l'obligatori da scolaziun supplementara na duai betg valair per tschertas professiuns. Betg schlià n'è plinavant il problem ch'i dovra per in titel da medi svizzer spezialist in temp da scolaziun supplementara d'almain tschintg onns, entant che diploms europeics correspundents pretendan in temp ch'è in in bun pau pli curt. Quest pregiudicament da las medias e dals medis indigens na po betg vegnir acceptà en vista a la libra circulaziun da persunas e sto vegnir eliminà. En il sboz mancan plinavant disposiziuns transitorias che reglan la garanzia dal stadi actual p. ex. per medias e medis pratitgants senza titel da medi spezialist. La regenza considerescha per indispensabel da sclerir questas dumondas en la lescha.
En accordanza cun ils chantuns da la Svizra orientala prenda la regenza grischuna posiziun davart l'inventari e l'ordinaziun da las plazzas da frega da muntada naziunala per amfibis. En quest connex èsi da sa dumandar quant cunvegnent ch'igl è da relaschar in nov inventari federal per ina part da las auas da multiplicaziun per ina tscherta gruppa da spezias. En la Val dal Rain grischuna u en la Val Mesauc fiss da preferir in'optica che sa drizza sin il spazi, perquai che betg il dumber casual d'objects d'inventari n'è impurtant per mantegnair las spezias, mabain l'interdependenza dals singuls spazis da viver. Perquai fissi d'examinar, sch'ins na pudess betg definir "territoris da prioritad per la protecziun dals amfibis".
Da las regiuns e da las vischnancas
Il project per la construcziun nova d'in pavigliun da scola sin l'areal da la scola Herold a Cuira vegn approvà definitivamain. Vi dals custs imputabels da 975'000 francs vegn garantida ina contribuziun chantunala da construcziun da diesch pertschient.
Approvadas vegnan las revisiuns parzialas da las constituziuns cirquitalas da Razén e Tusaun, la nova constituziun da Mustér, las constituziuns midadas da Castasegna e Trun, la revisiun parziala da las statutas da la federaziun per economisar il rument dal Grischun central sco er la revisiun parziala da la planisaziun locala d'Alvaschagn.
Fatgs da persunal
Patricia Schmed-Sialm, naschida 1969, da Vaz sut e Mustér, domiciliada a Cuira, daventa magistra per rumantsch (sursilvan) ed in ulteriur rom al seminari cun in pensum da 60 pertschient.
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 16.09.1999
|
445cf0aa-9dee-4ba5-a35b-3865c4a44e5b
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Gea per ina refurma da las dretgiras equilibrada e persvadenta
L'organisaziun da las dretgiras en il Grischun duai daventar pli professiunala e pli efficazia. Tuts vulan cuntanscher questa finamira. En vista a la segunda lecziun vul la cumissiun predeliberanta dal cussegl grond gidar cun propostas equilibradas che la refurma impurtanta reusseschia.
La refurma da l'organisaziun da las dretgiras dal Grischun è stringentamain necessaria tenor l'opiniun da la cumissiun predeliberanta dal cussegl grond. En vista a la segunda lecziun en il cussegl grond ha la cumissiun discutà la missiva pertutgant la refurma da las dretgiras sut il presidi da deputà Andrea Brüesch ed en preschientscha dal cusseglier guvernativ cumpetent Peter Aliesch. Sin fundament da las discussiuns en il cussegl grond a chaschun da l'emprima lecziun il matg, propona la cumissiun differentas midadas. Ella ha la clera finamira da pussibilitar la realisaziun dal project da refurma prudent, equilibrà ed accordà cun las relaziuns en il chantun Grischun. Quest sguard cumplessiv recumonda ina reserva envers pretaisas ch'engrevgeschan il project total.
Il matg han ils mastrals fatg cun success opposiziun en il cussegl grond encunter transferir singulas cumpetenzas als presidents da las dretgiras districtualas. La cumissiun resguarda questa decisiun da princip e desista d'examinar puspè questa dumonda. Er senza quest punct pari ad ella che la refurma saja necessaria ed impurtanta. Ella è persvadida ch'ins possia uschia augmentar ulteriuramain l'acceptanza dal project.
Meglieraments en cas d'ina giurisdicziun gratuita e d'ina separaziun da las pussanzas
La cumissiun predeliberanta propona ina nova regulaziun sin il sectur da la giurisdicziun gratuita. Cun in nov urden da cumpetenzas duain ins survegnir sut controlla ils custs da quest sectur. La proposta repassada da la cumissiun na chaschuna betg in spustament dals custs tranter il chantun e las vischnancas e tegna quint dals giavischs giustifitgads.
La cumissiun è da differenta opiniun en tge dimensiun ch'il princip da la separaziun da las pussanzas duai vegnir rinforzà en il chantun Grischun. Ins è da la medema opiniun davart il fatg, ch'igl è da garantir meglier l'independenza da la giustia. Ina maioritad da la cumissiun vul excluder dal cussegl grond, ultra dals commembers da las dretgiras chantunalas, be ils presidents da las dretgiras districtualas ed ils derschaders districtuals en uffizi cumplain. Perencunter propona la minoritad da la cumissiun ina soluziun pli vasta cun ina clera separaziun tranter l'uffizi da derschader ed il cussegl grond, che cumpiglia er ils mastrals e lur substituts.
Ils puncts essenzials da la refurma da las dretgiras
Ins vul cuntanscher cun la refurma d'augmentar l'effizienza spezialmain tar las dretgiras d'emprima instanza, da meglierar la qualitad e d'accelerar las proceduras. Quests meglieraments èn d'interess per tut las burgaisas e tut ils burgais. Ina giustia che funcziunescha vul dir, che las pretaisas da la populaziun vegnan tractadas e giuditgadas da las dretgiras a moda optimala e sperta. Questa finamira n'excluda insumma betg l'elecziun da derschadras e derschaders laics. En il senn d'ina giustia favuraivla per ils burgais na duai ina scolaziun giuridica betg esser la premissa per l'activitad en ina dretgira.
Ils puncts centrals da la refurma da las dretgiras proponida pertutgan l'uffizi da mediaziun, las cumpetenzas en la procedura penala, la repartiziun dals districts sco er l'organisaziun da las dretgiras districtualas.
Las propostas correspundentas èn per gronda part incontestadas ed èn gia vegnidas approvadas dal cussegl grond. I sa tracta dals suandants puncts: -
La funcziun da mediatur vegn surdada al mastral. Quel resta ultra da quai derschader singul e derschader da mandat penal cun cumpetenzas amplifitgadas. -
Las dretgiras cirquitalas e las giuntas da las dretgiras cirquitalas vegnan abrogadas e las cumpetenzas da dretg penal vegnan surdadas a las dretgiras districtualas resp. a lur giuntas. Per las incumbensas administrativas dal circul è uss cumpetent en general be il cussegl cirquital. -
Per crear bunas premissas per ina giustia efficazia, duain vegnir fusiunads singuls districts e vegnir adattads geograficamain per gronda part a las regiuns actualas. -
Per rinforzar las dretgiras districtualas duain vegnir elegidas quellas da nov directamain da las votantas e dals votants.
Il cussegl grond vegn a tractar e deliberar la refurma da las dretgiras durant sia sessiun d'october en segunda lecziun. Sch'il cussegl grond accepta la refurma da las dretgiras, alur vegnan las votantas ed ils votants grischuns a pudair decider davart quella probablamain en la votaziun dal pievel dals 12 da mars 2000. Uschia fissan d'occupar a las elecziuns cirquitalas dal matg 2000 ultra dals commembers dal cussegl grond be anc las funcziuns novas (mastral/mastralessa e substitut/a). L'entrada en vigur da la refurma è previsa per l'entschatta da l'onn 2001. La perioda d'uffizi da las ulteriuras titularas e dals ulteriurs titulars (derschaders/dras e mediaturs/turas) vegn prolungada fin quel termin.
Infurmatur:
deputà dr. Andrea Brüesch, Churwalden, tel. 081-284 77 44 u 284 77 41
Gremi: cumissiun predeliberanta dal cussegl grond
Funtauna: rg cumissiun predeliberanta dal cussegl grond
Data: 21.09.1999
|
35a0a74d-1451-4d13-a5ad-af8586d13c87
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Nov dretg da divorzi: Gea per l'adattaziun dal dretg chantunal
L'entschatta da l'onn 2000 va en vigur il cudesch civil svizzer (CCS) revedì. La novaziun la pli impurtanta pertutga il dretg da divorzi. Fin là sto vegnir adattà il dretg chantunal. La cumissiun predeliberanta dal cussegl grond sustegna unanimamain il project da la regenza e la procedura proponida.
In'adattaziun da las disposiziuns chantunalas pertutgant il dretg da divorzi è tenor l'opiniun da la cumissiun predeliberanta dal cussegl grond stringentamain necessaria e duai succeder en dus pass per motivs temporals. Sut il presidi da deputà Andrea Brüesch ed en preschientscha dal cusseglier guvernativ cumpetent Peter Aliesch ha la cumissiun discutà la missiva pertutgant il relasch da las disposiziuns executivas chantunalas. Il project da la regenza vegn giuditgà en quest connex sco proposta equilibrada che pussibilitescha en scadin cas ina procedura adequata a las dretgiras. La cumissiun sustegna perquai il project da la regenza.
Las disposiziuns executivas chantunalas sclereschan surtut las cumpetenzas e la procedura. Il dretg federal cuntegna dentant numerusas reglas ch'han consequenzas considerablas per la procedura. I n'è perquai betg simpel d'adattar il dretg chantunal e da coordinar quel cun il dretg ordinari da procedura. La proposta da la regenza sa restrenscha sin las adattaziuns stringentamain prescrittas. La cumissiun sustegna questa intenziun.
Las disposiziuns ch'èn necessarias per realisar il nov dretg da divorzi ston vegnir messas en vigur l'entschatta da l'onn 2000. Perquai propona la regenza, sco soluziun intermediara, da far l'adattaziun cun agid d'ina ordinaziun dal cussegl grond. En il rom da la refurma da las dretgiras duain vegnir integradas disposiziuns identicas en la lescha (lescha introductiva tar il CCS).
Domadus decrets adempleschan dus giavischs principals. Els cumpiglian ultra da las dumondas da cumpetenza er tut las disposiziuns davart la procedura da divorzi ed èn formulads a moda "favuraivla per ils applitgaders". Els sa restrenschan sin il pli necessari e tegnan quint da las stentas per concentrar la legislaziun. La formulaziun averta permetta er d'ademplir en la pratica las prescripziuns dal dretg federal e da prender la meglra soluziun en il singul cas.
Las propostas da la regenza pertutgant la refurma da las dretgiras reprendan essenzialmain las soluziuns dal sboz preliminar ch'il president da la dretgira chantunala, Alex Schmid, ha elavurà per incarica da la regenza. En la procedura da consultaziun èn ellas vegnidas approvadas per gronda part.
Gremi: cumissiun predeliberanta dal cussegl grond
Funtauna: rg cumissiun predeliberanta dal cussegl grond
Data: 21.09.1999
|
14b2216b-abe9-429e-9e18-19489a1235b5
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Damain accidents en ils guauds grischuns
Sch'il guaud e l'economia forestala fan sensaziun en las medias vegni rapportà fitg suvent be dals accidents da lavur. Er sche la lavur en il guaud è anc adina ina da las pli privulusas occupaziuns, èsi reussì als manaschis forestals grischuns grazia al grond engaschament da reducir il dumber d'accidents sin in nov record minimal l'onn passà.
La lavur en il guaud è stada cumbinada gia da vegl ennà cun ina gronda ristga d'accident. Il trist punct culminant han las cifras d'accidents cuntanschì suenter ils donns da stemprà l'onn 1990. Da lez temp vegnevan registrads per assicurà dal ISSA en Svizra 440, en il chantun Grischun schizunt pli che 550 accidents. Il ISSA ha reagì sin questa tendenza cun la campagna per render la lavur pli segira "Guaud - segirezza è realisabla". Quella ha gì la finamira da reducir il dumber d'accidents en ils manaschis forestals per almain 25 pertschient fin l'onn 2000. A lunga vista era vegnì prendì en mira da sbassar il dumber d'accidents a sut 300 accidents professiunals per 1000 persunas en plazza cumplaina. Questa cifra n'è mai vegnida sutpassada ils davos 20 onns.
Il chantun ha reagì
Er il chantun Grischun ha reagì sin il dumber d'accidents starmentus da l'onn da stemprà 1990. Sco mesira la pli evidenta è vegnida introducida tar la revisiun da la lescha chantunala da guaud la scolaziun obligatoria per lavurants da guaud. Medemamain ha l'inpecturat forestal sustegnì activamain la campagna dal ISSA ed ha organisà il curs "Il manaschi forestal productiv e segir" cun praticamain tut ils selviculturs da revier e cun numerus responsabels per il guaud en las vischnancas. Er tar ils ulteriurs curs da scolaziun e da scolaziun supplementara per il persunal forestal dal Grischun èsi vegnì dà paisa a la segirezza da lavur. Spezialmain tar la scolaziun dals bostgers èsi stà pussaivel da svegliar la schientscha per la segirezza da lavur cun dar dapli paisa a surpassaments da la segirezza da lavur a chaschun dals examens finals d'emprendissadi.
Persunal forestal engaschà
Effectivamain èn sa reducidas las cifras d'accident tenor la statistica dal ISSA tant sin il stgalim svizzer sco er en il chantun Grischun dapi l'onn 1990. Dapi l'onn 1993 èn las cifras d'accident grischunas stadas adina sut la media naziunala. Las pli novas cifras dal ISSA mussan ch'il cunfin magic da 300 accidents è vegnì sutpassà l'emprima giada en il chantun Grischun e quai cleramain cun ina quota da 285 accidents per 1000 persunas en plazza cumplaina. Er en cumparegliaziun cun la media svizra da 309 accidents per 1000 persunas en plazza cumplaina fan ils manaschis forestals grischuns ina buna parita. D'engraziar èn questas cifras legraivlas a tut las persunas che lavuran en il guaud e che n'eviteschan betg mo cun lur agir conscient da la responsabladad accidents en il guaud, mabain prevegnan er a disturbis custus dal manaschi. Igl è da sperar che las cifras d'accident possian vegnir tegnidas bassas er per l'onn current e quai malgrà las lavurs privulusas da rumida en consequenza dals donns da lavinas da l'enviern passà.
Gremi: inspecturat forestal dal Grischun
Funtauna: rg inspecturat forestal
Data: 22.09.1999
|
44709e08-c5ad-4c2a-bb1c-8f5c61e3e72e
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
L'ambassadur austriac sin visita en il Grischun
Gievgia proxima, ils 30 da settember 1999 fa l'ambassadur da l'Austria che residescha a Berna ina visita al chantun Grischun.
L'ambassadur austriac Anton Prohaska vegn accumpagnà dad Erich Dix, delegà da commerzi austriac en Svizra e dal consul onurari Wolfgang Wunderlich, Cuira. Per il chantun prendan part a quest inscunter: il president da la regenza Klaus Huber, il chancelier Claudio Riesen, il directur da la viafier retica Silvio Fasciati e l'inschigner superiur Heinz Dicht.
Sin il program stattan tranter auter in bainvegni en la Chasa grischa, in'orientaziun ed ina discussiun davart dumondas dal traffic (sanaziun dal tunnel dal San Bernardino e l'avertura da la lingia da la VR dal Vereina) sco er in gentar communabel.
Gremi: chanzlia chantunala
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 23.09.1999
|
1fcb46d6-cede-44ae-9f74-91ab14dd942a
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Elecziuns cirquitalas 2000: trais midadas da mandats
A las elecziuns cirquitalas da l'onn 2000 vegnan ils circuls da Cuira, dals Tschintg Vitgs e da Maiavilla ad obtegnair mintgamai in mandat supplementar en il cussegl grond, e quai sin donn e cust dals circuls da Mesauc, da Puschlav e da Tusaun. Quista consequenza resulta da las statisticas da la confederaziun ch'èn vegnidas publitgadas da curt. Il fatg decisiv, co ch'ils mandats dal cussegl grond vegnan repartids sin ils circuls, è numnadamain la populaziun svizra dals circuls sin fundament da la statistica federala che vegn publitgada mintgamai l'onn avant las elecziuns cirquitalas. Per las elecziuns cirquitalas 2000 vegni sa basà uschia sin las cifras publitgadas l'onn 1999, q.v.d. sin il stadi da la populaziun dals 31 da december 1998. La procedura da repartiziun (l'uscheditta procedura per fracziun electorala) garantescha in mandat als circuls pitschens e regla dal rest la repartiziun proporziunala dals mandats ch'èn anc avant maun sin ils circuls restants. En total resultan uschia las midadas da mandats menziunadas.
Medias e democrazia
Envers la confederaziun prenda la regenza posiziun pertutgant las novas disposiziuns planisadas en la constituziun federala (CF) che pertutgan las medias e las mesiras da la politica da pressa. Sco basa per las novaziuns valan ils dretgs fundamentals da la libertad d'opiniun, d'infurmaziun e da medias. Il radio e la televisiun èn gia cumprendids en la CF, perencunter manca in artitgel specific per la pressa. Il sboz prevesa in artitgel da basa (art. 92bis CF) che constatescha ils aspects generals da la politica da medias. A quest artitgel suondan las disposiziuns constituziunalas pertutgant la pressa (art. 92ter CF) e l'artitgel gia existent pertutgant il radio e la televisiun (art. 93 CF). Tenor il sboz vul la confederaziun promover la varietad e l'independenza da las medias sco er la qualitad da la lavur jurnalistica. Ultra da quai duai el obtegnair tranter auter la cumpetenza da pudair eventualmain obligar ils editurs ed ils organisaturs da render transparentas las participaziuns a lur interpresas sco er da crear in organ da mediaziun che duai pacifitgar dispittas tranter persunas privatas sin il sectur da la pressa. Da nov duai vegnir fixà er l'uschenumnà "princip da publicitad" per actas uffizialas da la confederaziun. Cun las novaziuns na vul la confederaziun betg intervegnir directamain en il martgà, mabain cuntanscher ina tscherta direcziun en il senn dals interess da la politica statala. La diversitad da las opiniuns en la democrazia duai vegnir mantegnida resp. promovida. Ils novs princips constituziunals duessan anc vegnir concretisads en ina lescha davart las medias.
La regenza grischuna suttastritga che medias equilibradas èn la basa fundamentala per ina furmaziun da l'opiniun libra ed objectiva ed uschia d'impurtanza centrala per ina comunitad democratica che funcziunescha. Ella beneventa perquai er las finamiras ch'ins emprova da cuntanscher cun la revisiun da la constituziun planisada. Dentant è ella conszienta che las mesiras statalas sin il sectur da las medias èn difficilas. Per quest motiv pari gist ad ella, che las mesiras che pertutgan la politica da pressa han surtut in effect indirect, da sustegn e betg intervegnent. La finala gioga l'observaziun da la libertad da pressa per il chantun Grischun triling ina rolla impurtanta, e quai er per motivs da la politica da lingua.
Da las vischnancas
La regenza approva la midada da construcziun dal bain immobigliar Loestrasse 26 a Cuira. L'anteriura scola da dunnas è proprietad dal chantun e vegn utilisada dapi l'entschatta d'avust 1983 sco center transitori per requirents d'asil. Il vegl edifizi dovra ina sanaziun. Ils custs sa muntan a var 1.3 milliuns francs e vegnan prefinanziads da l'uffizi federal per fugitivs.
Approvadas vegnan las revisiuns parzialas da las planisaziuns localas da Pasqual, Preaz, Tarasp e Vaz sco er cun resalvas la revisiun totala da la planisaziun locala da Rossa.
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 23.09.1999
|
311214ca-71e9-4a02-9c01-4710cd2f87bd
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Il premi da cultura dal Grischun 1999 va ad Erica Pedretti
La scriptura ed artista figurativa Erica Pedretti obtegna il premi da cultura dal chantun Grischun 1999. Quel è dotà cun 15'000 francs. Ultra da quai surdat la regenza otg premis da renconuschientscha en l'import da mintgamai 10'000 francs e diesch premis da promoziun da mintgamai 7'000 francs. Las consegnas han lieu venderdi, ils 12 da november 1999.
Erica Pedretti obtegna il premi da cultura en undrientscha da sia ovra litterara, che chatta e circumscriva palpond, curaschusamain e premurusamain il senn da la patria e da la mancanza da patria, da la lingua e da la litteratura, da l'existenza artistica e femminila, sco er da sia lavur figurativa che formulescha cun ses objects spazials e sgulants ch'èn naschids or da furmas organicas la speranza utopica da libertad e che cumpara il medem mument sco monument commemorativ d'in coc interiur da l'existenza umana.
Premis da renconuschientscha
Premis da renconuschientscha en l'import da 10'000 francs vegnan dads a:
- Jaap Achterberg en renconuschientscha da sia prestaziun artistica sco actur excellent e sco interpret da rollas variadas e pretensiusas,
- Giovannina Brunold-Claglüna en renconuschientscha da sia ovra lirica resentida e da ses engaschament instancabel per la cultura e la lingua rumantscha,
- Gion Condrau en renconuschientscha da sia variada ovra da la vita sco medi, analiticher da l'existenza, autur ed editur,
- Erika Engler en renconuschientscha da sias prestaziuns creativas sco pioniera e choreografa da la "Danse verticale",
- Lilo Kuhn en renconuschientscha da sia ovra artistica intensiva e variada per il teater ed il film, spezialmain sco costumista,
- Magdalena Popescu-Marin en renconuschientscha da sia gronda prestaziun sco translatura da texts rumantschs en rumen e per ses engaschament extraordinari en la Rumenia en favur da la lingua e la cultura dals Retorumantschs,
- Piero Stanga en renconuschientscha da ses engaschament instancabel en favur da la cultura e spezialmain da l'istorgia locala, grazia al qual el pussibilitescha a mintgin da chattar e scuvrir sias atgnas ragischs e d'observar las differentas midadas che sia regiun ha fatg tras u fa tras anc oz,
- David Willi en renconuschientscha da sias prestaziuns immaterialas sco animatur cultural sin il sectur da l'art figurativ e da la musica
Premis da promoziun
Premis da promoziun en l'import da 7'000 francs obtegnan:
- Lukas Bardill e Gabriela Gerber (ensemen), artist ed artista da video,
- Fabiola Carigiet, scriptura,
- Urban Derungs, musicist,
- Christoph Draeger, artist figurativ,
- Claudia Fenner, actura,
- Franco Mettler, musicist,
- David Sontòn, musicist,
- Jules Spinatsch, fotograf,
- Gian-Reto Walther, geobotanicher, e
- Mattias Zindel, musicist.
Consegna dals premis
Ils premis vegnan consegnads en il rom d'ina festa modesta che vegn organisada dal departament d'educaziun, cultura e protecziun da l'ambient. L'occurrenza ha lieu venderdi, ils 12 da november 1999, a las 17.15 en la sala da l'edifizi dal cussegl grond a Cuira.
La scola bilingua a Cuira entschaiva la stad 2000
La regenza approva da princip il concept detaglià per l'experiment da scola "Scola bilingua en la citad da Cuira" che vegn a durar da la stad 2000 fin la stad 2006. Sco contribuziun chantunala vegnan mess a disposiziun 90'000 francs repartids sin sis onns. Resalvada resta dentant l'approvaziun dal preventiv respectiv tras il cussegl grond. Tenor il concept sa muntan ils custs totals per l'experiment da sis onns sin circa 650'000 francs. Al concept detaglià vegn a preceder in scleriment cumplessiv dal basegn. Il proxim onn da scola 2000/01 entschaiva l'experiment da scola che vegn accumpagnà scientificamain cun duas classas tudestg/talian e cun ina classa tudestg/rumantsch (med d'instrucziun en rumantsch grischun). Circa la mesadad dals uffants che prendan part al project derivan d'ina famiglia da lingua taliana resp. rumantscha, l'autra mesadad deriva da famiglias tudestgas. Las duas linguas duain vegnir instruidas durant l'experiment da scola a moda immersiva, q.v.d. cun agid d'ina instrucziun reala en domaduas linguas.
Il Plantahof daventa in center da furmaziun e da cussegliaziun agricula
L'agricultura ha ina impurtanza sociopolitica speziala en il Grischun. Perquai ha il departament da l'intern e da l'economia publica entschavì il project "Agro 1999". Quest project ha l'intent d'examinar las structuras tuttina sco la repartiziun da las incumbensas e cumpetenzas. Qua duain vegnir mussadas variantas per ina organisaziun progressiva, economica ed orientada envers ils clients. L'emprima fasa dal project "Agro 1999" è vegnida terminada la primavaira 1999, là èn vegnidas prendidas las suandantas decisiuns:
- La scola d'agricultura Plantahof survegn il num Center da furmaziun e cussegliaziun agricula Plantahof (CFCA).
- La cussegliaziun da manaschis agriculs passa l'entschatta da l'onn 2000 da l'uffizi d'agricultura al CFCA.
- Il CFCA vegn structurà en las suandantas quatter partiziuns: furmaziun (manader Rudolf Wenger), cussegliaziun (manader Curdin Foppa), manaschi puril (manader Carl Brandernburger) e prestaziuns da servetsch (manader Thomas Lüssi).
- L'uffizi d'agricultura e l'uffizi da meglieraziun e mesiraziun duain probablamain fusiunar per l'entschatta da l'onn 2002. Il nov uffizi vegn alur ad avair num uffizi d'agricultura, meglieraziun da structura e mesiraziun (UAMM).
- La plazza dal cussegliader da construcziun vegn zavrada davent da l'entschatta 2000 dal servetsch da cussegliaziun agricula ed integrada en la partiziun da construcziun auta da l'actual uffizi da meglieraziun e mesiraziun.
Tut questas mesiras e midadas organisatorias pon vegnir realisadas senza custs supplementars.
Ils decrets pertutgant la dischoccupaziun duain vegnir concentrads
Ils decrets chantunals sin il sectur da la dischoccupaziun èn per part antiquads e surpassads e ston perquai vegnir repassads. La regenza propona ina revisiun generala al cussegl grond.
La lescha davart l'assicuranza da dischoccupads e l'ordinaziun federala latiers èn vegnidas structuradas da nov ils davos onns en differentas etappas. Sco novaziuns las pli impurtantas sajan menziunads ils centers regiunals d'intermediaziun da lavur, las mesiras intensivadas sin il martgà da lavur e la nova regulaziun da diarias. Gia entschaivan las proximas revisiuns dal dretg federal.
Sin plaun chantunal vegnan reglads oz ils interess da l'assicuranza da dischoccupads e da l'indemnisaziun per insolvenza en quatter decrets che sa basan anc sin la veglia lescha federala da l'onn 1982. Bleras regulaziuns cuntegnidas en quella èn daventadas inutilas en il fratemp. Per furmar il sectur da la dischoccupaziun a moda pli concentrada e survesaivla propona la regenza al cussegl grond da resumar las futuras duas disposiziuns executivas en dus decrets. I duain vegnir creadas ina ordinaziun executiva tar il dretg federal e disposiziuns executivas tar il dretg federal e chantunal. Il project è ina part dal project "Essenzialisaziun e flexibilisaziun da la legislaziun e da l'applicaziun dal dretg" (EFLAD). Per il chantun na datti naginas consequenzas finanzialas e persunalas dal project.
Contribuziuns culturalas
I vegnan dadas libras contribuziuns d'in import total da 139'000 francs per:
- la fabricaziun d'in CD ROM tar il Manual da l'Istorgia Grischuna tras la societad per la perscrutaziun da l'istorgia grischuna (materialias dal tom da las funtaunas, documents sonors, sequenzas da film), e
- la participaziun da la musica da la citad da Cuira, sco accumpagnament dal batagliun svizzer da marsch, al marsch da quatter dis a Nijmwegen (NL) il fanadur 2000.
La nova ordinaziun davart las vias naziunalas vegn beneventada
La regenza prenda posiziun envers la confederaziun pertutgant la revisiun da l'ordinaziun davart las vias naziunalas (OVN) e beneventa quella expressivamain. La posiziun dal Grischun correspunda a quella dals chantuns Appenzell AR, Son Gagl e Schaffusa. Las midadas las pli impurtantas èn, ch'er sin paussadis senza tancadis i possian vegnir creadas pussaivladads d'alimentaziun, che la confederaziun prevesia contribuziuns pli autas per il mantegniment da las vias naziunalas e ch'ella prendia mesiras per evitar ulteriurs augements dals custs en la construcziun d'autostradas.
Da las vischnancas
Als custs totals da 38'000 francs per in stabiliment da collectur solar (surfatscha 120 m2) sin il tetg dal bogn da Fideris, presta il chantun ina contribuziun da maximal 11'400 francs.
La revisiun parziala da la constituziun communala da Farera, il project per il plan directiv "Stabiliment civil da tir, percurs da chatscha Schanielatobel" da la regiun dal Partenz e la revisiun parziala da la planisaziun locala da Tartar vegnan approvads.
Fatgs dal persunal
La fin da settember 1999 van en pensiun:
- Margrith Desax, tgirunza en l'ospital da dunnas Fontana,
- Georg Heis, Compatsch, mastergnant tar l'uffizi districtual da construcziun bassa 4, Scuol,
- Cesar Maissen-Bürge, Cuira, referendari tar l'administraziun da taglia,
- Guido Oswald, Tschierv, vier tar l'uffizi districtual da construcziun bassa 4, Scuol, e
- Armin Schatz, Tusaun, pulizist chantunal.
La regenza engrazia ad els per ils servetschs ch'els han prestà per il chantun.
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 30.09.1999
|
1d6c999b-d58f-4db8-89fc-2d13d267692c
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
L'atun - in temp critic per ils erizuns
Mintg'onn moran en las vignas svizras millis utschels e tschients erizuns, perquai ch'els restan fitgads en las raits da vignas. Las raits vegnan tendidas per proteger l'iva d'uschenumands utschels problematics sco merlotschas e sturnels. Tuttina na fan las raits betg ina distincziun tranter ils laders d'iva ed ils auters utschels. Er utschels da preda ch'han quintà cun in lev butin en las raits, sa scumbiglian en las anzas e moran d'ina crudaivla mort.
Questa mazzacra pudessan ins evitar senza grondas stentas, sch'ins tendass bain las raits senza laschar foras. Ultra da quai duessan ins francar las raits sche pussaivel in pau sur il terratsch. Sche las raits ston tuttina cuntanscher il terratsch, alur na dastgan nagins tocs da rait libra restar sin il terratsch. E suenter la vendemia èn las raits d'allontanar imediat.
Ils erizuns èn per regla la notg sin via. Nua che tocs da rait libra sa chattan sin il terratsch, datti grond privel ch'els sa scumbiglian en las anzas da la rait cun lur chommas, lur testa e lur spinas. Alur na pon els pli fugir. Ils fils fins da las raits sinteticas als taglian la pel ed als chaschunan uschia ina mort dolurusa. Erizuns cun grevas feridas pon savens be pli anc vegnir mazzads. Als viticulturs che francheschan lur raits senza quità, duain ins perquai appellar ed als render attents dals problems.
Ils erizuns fan in sien d'enviern. Be en il mender cas vegnan erizuns envernads er en staziuns d'erizuns. Ma ils amitgs dals animals emblidan adina puspè ch'ils erizuns èn animals selvadis protegids ch'èn adattads fitg bain ad ina vita or en il liber e che ston perquai vegnir laschads en libertad tant sco pussaivel. Mintga erizun ch'ins entaupa durant il di n'è betg malsaun e na sto betg vegnir tgirà! E mintga erizun pitschen n'è betg in orfen abandunà da ses geniturs! Per ils erizuns daventi critic pir, sch'els vegnan chattads cur ch'il terratsch è gia schelà u cur ch'i dat gia ina cuverta da naiv serrada. Tgi ch'ha gugent erizuns, als fa il meglier servetsch, sch'el prepara in mantun feglias en ses iert per ch'els possian far lur sien d'enviern là.
Per tegnair erizuns vuli da princip ina permissiun. Tgi che chatta d'enviern in erizun ed ha la pussaivladad da'l laschar envernar en ses iert, po retrair in fegl d'infurmaziun correspundent tar l'uffizi per la natira e la cuntrada, Rohanstrasse 5 a 7000 Cuira. Ins stuess ir a la staziun d'erizuns be cun animals malsauns u blessads. Ad interim posseda en il Grischun be l'asil d'animals a Cuira, Rheinmühleweg 84, ina staziun d'erizuns.
Gremi: uffizi per la natira e la cuntrada
Funtauna: rg uffizi per la natira e la cuntrada
Data: 30.09.1999
|
36dfdd01-44f9-440f-8000-93b2d0d20871
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Aspects favuraivels per famiglias dal persunal chantunal
En ils davos onns han ins introducì per il persunal da l'administraziun chantunala differentas reglamentaziuns favuraivlas per famiglias. Perquai ch'i sa tracta il pli savens da dunnas che s'occupan da la famiglia, pon ins er discurrer d'aspects favuraivels per las dunnas. Il grond potenzial che vegn acquistà en la lavur per la famiglia duai er influenzar l'acquist da gudogn e duai vegnir tratg a niz.
Uschia han las ideas midadas da las valurs da nossa societad influenzà il sistem da salarisaziun revedì 1995. En in spectrum vast han uss ils sequents facturs dapli paisa: l'egualitad da dunna ed um, l'impurtanza augmentada da la cumpetenza sociala, l'experientscha organisatoria tras manar in tegnairchasa e l'experientscha tras lavur per la famiglia e lavur d'assistenza. Quests puncts èn vegnids resguardads tar la valitaziun da las funcziuns da l'administraziun e dattan uss in maletg midà.
Cun la revisiun da la salarisaziun vegnan il medem mument er fixadas directivas internas per resguardar las incumbensas en la famiglia tar la fixaziun da la paja. In exempel: Ina dumma cun famiglia s'annunzia per in nov post da lavur. Sco uschenumnada persuna che returna en la vita professiunala po ella preschentar ils attestats, diploms, experientschas professiunalas euv. Da nov vegnan uss er resguardadas las abilitads acquistadas durant ses temp da lavur per la famiglia. Las directivas internas da l'administraziun prevesan in sistem che sa lascha applitgar a moda simpla. I vala il princip ch'i vegnan inquintads tar mintga funcziun almain 20 pertschient dals onns da famiglia. Tar funcziuns cun gronda sumeglientscha a las incumbensas en la famiglia, p. ex. pedagoga sociala, mussadra euv. vegnan resguardads fin a 60 pertschient dals onns da famiglia. Quest quint maschadà d'experientscha professiunala e da famiglia vegn resguardà tar la fixaziun da la paja. Ins fa er adina cumparegliaziuns cun las pajas da posiziuns egualas u sumegliantas entaifer l'administraziun. I sa chapescha da sasez ch'er il martgà da lavur actual gioga ina rolla. Il sistem descrit remunerescha las experientschas da famiglia en favur da la persuna che returna en la vita professiunala. Almain uschè impurtant èsi da vesair las qualitads multifaras d'ina persuna che returna en la vita professiunala er sco schanza per il patrun.
Er il reglament dal temp da lavur ch'è vegnì introducì da nov l'entschatta 1998 cumpiglia aspects favuraivels per famiglias. Per collavuratur(a)s cun temp da lavur flexibel sa dat in spazi che permetta da surpigliar tschertas obligaziuns d'assistenza. Durant ils temps da bloc han da princip d'esser preschents tut ils collavuraturs. L'ulteriur temp da lavur, il temp flexibel, po vegnir partì en libramain tenor tschertas reglamentaziuns e tenor cunvegna. Ultra da quai èsi pussaivel per bleras collavuraturas d'eleger en cunvegna cun ils superiurs in dals indesch menus da temp da lavur. Quests menus lubeschan da sbassar il temp da lavur per emna cun ina reducziun correspundenta da la paja u da retrair ulteriurs dis libers. Las variantas sa laschan er cumbinar. Il temp da lavur per emna po vegnir reducì sin 40 uras, ed ins po retrair supplementarmain tschintg u diesch dis libers. Grazia a quests menus da temp da lavur pon las collavuraturas ed ils collavuraturs esser activs a temp parzial en favur da la famiglia; quai è pussaivel en in rom modest e senza basegn da motivar quai.
Gremi: cumissiun d'accumpagnament e d'impuls per dumondas d'egualitad
Funtauna: rg cumissiun d'accumpagnament e d'impuls per dumondas d'egualitad
Data: 06.10.1999
|
64100138-6f10-4633-862d-55bf6528bc5a
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Senza dunnas na fa il stadi nagina parada!
Pli che la mesadad da la populaziun èn dunnas. Malgrà quai èn ellas per regla fermamain sutrepreschentadas en uffizis e gremis politics. Quai vala er pr il parlament federal. Suenter las davosas elecziuns federalas èn be gist 43 dals 200 mandats dal cussegl naziunal occupads da dunnas, quai correspunda a 21,5 pertschient. En il cussegl dals chantuns è la part da las dunnas cun sulettamain otg da 46 mandats (17,4 pertschient) anc pli pitschna. Anc adina na delegheschan bunamain la mesadad dals chantuns nagina dunna a Berna.
I dat differents motivs per la participaziun minima da dunnas a la politica. Las instituziuns da la democrazia parlamentara èn vegnidas creadas avant 150 onns, excludend las dunnas. Las dunnas en Svizra astgan condecider pir dapi 28 onns en dumondas politicas sin il plaun svizzer, eleger persunas en gremis politics u vegnir elegidas sezzas en in tal gremi - il dretg da votar per dunnas è vegnì introducì pir l'onn 1971.
Dunnas en la politica vegnan confruntadas cun autras cundiziuns da basa da la societad ch'ils umens. Malgrà las premissas legalas egualas èn las pussaivladads facticas per surpigliar mandats politics ed incaricas politicas differentas per dunnas ed umens. In punct è per exempel l'occupaziun da la dunna cun pliras incumbensas. Ultra d'in engaschament adina pli grond en la vita professiunala èn quai las dunnas ch'èn anc adina quasi exclusivamain respunsablas per il tegnairchasa e la tgira dals uffants. Ideas ed attribuziuns tradiziunalas da rollas han bullà tant ils umens sco er las dunnas. Ellas difficulteschan l'access da las dunnas als uffizis politics ed a las posiziuns en la politica. A las dunnas che candideschan stattan per regla a disposiziun resursas finanzialas pli pitschnas che als candidats masculins.
Il dumber da candidatas per uffizis e posiziuns en la politica è s'augmentà cuntinuadamain durant ils davos onns, malgrà la situaziun da partenza particularmain difficila per las dunnas che vulan far politica. Las schanzas electoralas dals umens èn dentant anc adina considerablamain pli grondas. Uschia han ils umens en la Svizra tudestga durant las elecziuns dal cussegl naziunal 1995 gi 1 1/2 giadas dapli schanzas da vegnir elegids che las dunnas, en la Svizra franzosa schizunt bunamain 3 1/2 giadas dapli (funtauna: manifest neutral tar las elecziuns federalas 1999 "Dapli dunnas en il parlament", lantschà da la cumissiun federala per dumondas da dunnas).
En il chantun Grischun èn actualmain dus da tschintg mandats dal cussegl naziunal occupads da dunnas. Ina quota da dunnas uschè legraivla na chatt'ins uschiglio en nagin dals organs politics grischuns: en il cussegl grond fan las 20 dunnas elegidas ora ina part da 16 pertschient.
Sin las glistas per las elecziuns naziunalas ch'han lieu proximamain candideschan 18 dunnas. Uschia avain nus er tranter las dunnas ina schelta veritabla.
Gremi: Biro per dumondas d'egualitad dal Grischun
Funtauna: rg Biro per dumondas d'egualitad
Data: 07.10.1999
|
682f6e60-c352-4aeb-8fd7-fdb7a26f0a57
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Las scolas secundaras da vallada duain pudair manar ina "classe preliceale"
Il concept da scolaziun da las scolas secundaras da vallada duai vegnir reordinà ed amplifitgà. Da nov è previsa ina prescolaziun gimnasiala d'in onn en furma d'ina "classe preliceale". Ella amplifitgescha la furmaziun da scola generala.
En ina missiva propona la regenza al cussegl grond da reveder l'ordinaziun davart las scolas secundaras da vallada. Il decret sto vegnir adattà a las relaziuns actualas. En connex cun la durada da la scolaziun en il gimnasi da lunga resp. da curta durada ch'è vegnida reducida sin sis resp. quatter onns, resulta per la terza classa da las scolas secundaras da vallada la nova incumbensa da manar ina "classe preliceale". Questa purschida d'ina prescolaziun gimnasiala d'in onn duai crear la pussaivladad a las scolaras ed als scolars da restar in onn pli ditg en la val e da pudair passar per regla, suenter avair absolvì cun success in examen d'admissiun, en la quarta classa d'in gimnasi grischun senza stuair perder in onn da scola. Betg il davos obtegna la frequenza d'in gimnasi grischun ina impurtanza centrala er en vista a la scolaziun da las magistras e dals magisters a la scol'auta professiunala da pedagogia. La revisiun parziala da l'ordinaziun davart las scolas secundaras da vallada duai gidar a pudair resguardar las spezialitads regiunalas da las "vals" cun realisar il nov reglament per renconuscher la maturitad (RRM). Plinavant vegni proponì da renovar il sistem da subvenziun. El duai vegnir furmà a moda pli simpla, pli clera ed orientada envers la prestaziun. Durant ils davos onns èn vegnidas introducidas en ils suandants lieus scolas secundaras da vallada: Brusio, Mesauc, Puschlav, Roveredo e Stampa.
Resalvas envers la nova lescha federala davart la furmaziun professiunala
La confederaziun vul reveder la lescha davart la furmaziun professiunala (LFPr). L'uschenumnà sistem dual da la furmaziun professiunala (cumbinaziun da teoria e pratica) duai vegnir rinforzà e furmà a moda averta per il futur. La furmaziun professiunala è la via educativa che vegn prendida da dus terzs dals giuvenils suenter il temp da scola obligatori. En sia posiziun pertutgant il sboz da la nova LFPr accepta la regenza da princip las novaziuns previsas, uschenavant ch'ellas creeschan dapli libertad per la furmaziun professiunala. Il sistem dual cun la colliaziun ch'è sa cumprovada tranter teoria e pratica sto vegnir mantegnì sco pitga centrala e duai il medem mument vegnir sviluppà vinavant. Dentant n'è la nova separaziun da las incumbensas tranter la confederaziun ed ils chantuns betg equilibrada. La regenza constatescha cun insistenza che la direcziun e la surveglianza da las scolas professiunalas superiuras è chaussa dals chantuns e duai restar chaussa dals chantuns. Intervenziuns da la confederaziun en la suveranitad chantunala sin quest sectur na pon betg vegnir acceptadas. Er cun ils reglaments proponids e cun las cumpetenzas sin il sectur finanzial na va la regenza betg d'accord. Ils chantuns duain portar er vinavant la part principala dals custs publics per la furmaziun professiunala. La confederaziun regla relativamain bler, surpassa per part ils chantuns e fa pretaisas ad els davart la garanzia ed il mantegniment da la qualitad, vul dentant sa participar be minimalmain als custs supplementars che resultan. La regenza propona da repassar urgentamain l'entir sectur da las finanzas.
Da las vischnancas
La revisiun parziala da la lescha da construcziun da Sta. Maria V.M. vegn approvada.
Fatgs dal persunal
- Svjetlana Vinkovic, naschida 1960, da Sarajevo (Jugoslavia), domiciliada a Tumein, daventa a partir d'immediat media superiura en la clinica psichiatrica Waldhaus.
- Claudio Ciabuschi, naschì 1951, da Wangen tar Olten SO, domicilià ad Unterseen, davanta manader dals servetschs socials tar l'uffizi dal servetsch social. El cumenza sia plazza l'entschatta da favrer 2000.
- Markus Stieger, naschì 1963, dad Oberriet, domicilià a Cuira, daventa cussegliader tar l'uffizi d'informatica. El cumenza sia plazza l'entschatta da schaner 2000.
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 07.10.1999
|
f2f0dba1-069b-4f7f-8fc5-09afbb50928d
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Davart l'organisaziun da las elecziuns dal cussegl naziunal en il Grischun
La proxima fin d'emna han lieu las elecziuns dal cussegl naziunal. Quellas pretendan in'organisaziun rigurusa ed efficazia. Grazia a las calculaziuns approximativas pon vegnir communitgadas las primas tendenzas gia baud suentermezdi. Quellas vegnan publitgadas dal radio e da la televisiun DRS via teletext ed internet.
La chanzlia chantunala dal Grischun ha gia cumenzà l'entschatta da l'onn cun las lavurs preliminaras da las elecziuns dal cussegl naziunal. Tut ils andaments ston vegnir preparads minuziusamain. Latiers appartegnan las instrucziuns da las vischnancas e dals commembers dal biro electoral chantunal sco er dals cussegliaders e da las cussegliadras per las elecziuns ch'èn staziunads en las regiuns. En il decurs dals davos mais han gì lieu adina puspè curs respectivs d'instrucziun. Ultra da quai han tut las glistas e tut ils formulars stuì vegnir examinads, stampads e spedids.
Il di da l'elecziun èn ultra da nundumbraivels/as funcziunaris/as communals/alas er 36 impiegads chantunals en acziun. Sis mainan il biro electoral chantunal, dal qual fan part plinavant 20 cussegliaders/adras per las elecziuns e diesch registradras da datas.
Cussegliaziun electorala per las vischnancas
Tut las 20 persunas che dattan garanzia per ina cussegliaziun electorala regiunalas èn responsablas per in tschert dumber da vischnancas cun dar scleriments per telefon u cun ir en cas d'urgenza tar las vischnancas. La lavur da questas persunas duai gidar ch'ils resultats vegnian eruids correctamain en las vischnancas.
Il computer controlla ils resultats
Ils resultats che vegnan annunziads da las vischnancas per telefon al biro electoral chantunal vegnan registrads directamain da diesch registraturas da datas en il computer. Quel controlla automaticamain las indicaziuns concernent lur correctadad aritmetica e mussa immediat eventuals sbagls. L'arcunaziun dals resultats da las vischnancas è pir pussaivla, sche las cifras necessarias èn cumplettas e controlladas.
Communicaziun periodica
Il biro electoral chantunal è staziunà la dumengia en chasa grischa a Cuira. Per persunas d'ordaifer n'è quella betg accessibla. Periodicamain vegnan orientadas tant las medias sco er la publicitad davart la situaziun actuala. Resultats intermediars sco er il resultat final vegnan transmess via posta electronica en la centrala electorala da l'edifizi dal cussegl grond sco er publitgads en l'internet (www.gr.ch). Las schurnalistas ed ils schurnalists van davent da las 15.00 en la centrala electorala en l'edifizi dal cussegl grond. En il decurs dal suentermezdi arrivan er las exponentas ed ils exponents politics en quest lieu.
Calculaziuns approximativas
Per incarica da las Societad svizra da radio e televisiun DRS vegnan fatgas er quest onn calculaziuns approximativas per las qualas l'institut GfS da perscrutaziun a Berna è responsabel. Per il chantun Grischun vegni fatg diever dals resultats da diesch vischnancas represchentativas. Plinavant vegn l'institut, analogamain a las medias, servì permanentamain dal biro electoral chantunal cun resultats intermediars. Ils resultats da las calculaziuns approximativas vegnan derasads mintgamai en il radio ed en la televisiun sco er en l'internet e sur il teletext.
Resultat final
Uschespert ch'ils resultats finals èn avant maun per il chantun Grischun vegnan quels communitgads en il center electoral en l'edifizi dal cussegl grond e publitgads parallelmain er en l'internent. Plinavant pon quels er vegnir dumandads sur il numer da servetsch da telefon 1600.
Gremi: chanzlia chantunala dal Grischun
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 19.10.1999
|
8173a3ec-9464-4407-9945-4039055a2afa
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Project "Rait sociala Grischun" vegn cuntinuà
Malgrà che las cifras dals dischoccupads èn actualmain regressivas, datti en in Grischun er oz umans che n'han nagin access al martgà da lavur, saja quai a basa da lur premissas persunalas u pervia d'ina mancanza da furmaziun. Els perdan la lavur ed èn pli tard dependents da l'agid social. Suenter ch'il studi chantunal davart la povertad 1996 ha mussà che la reintegraziun d'umans daventads povers po vegnir promovida cun programs d'occupaziun, ha l'uffizi da servetsch social sviluppà en collavuraziun cun l'uffizi d'industria e da lavur la "Rait sociala Grischun". I sa tracta d'in program d'acziun e d'occupaziun per persunas dischoccupadas che han consumà dal tuttafatg lur dretgs da schurnada e che retschaivan agid social. Dapi l'entschatta da favrer 1998 è la "Rait sociala Grischun" vegnida examinada sco project da pilot. Ella è terminada la fin da quest onn. Las experientschas ed ils resultats han mussà ch'ins po evitar la dischintegraziun da persunas dischoccupadas resp. promover lur reintegraziun en il martgà da lavur. Ussa vul ins chattar purtaders privats per il project da rait sociala. Per quest intent vegn fatg ina publicaziun correspundenta. Cun ils purtaders vegn fatg ina cunvegna da prestaziuns. La stretga collavuraziun cun l'uffizi da servetsch social e l'uffizi d'industria e da lavur è garantida. La regenza prenda conuschientscha dal rapport davart il project e vul cuntinuar la "Rait sociala Grischun" ad interim fin la fin da 2001.
Nov concept da pumpiers en cas d'incendis da guaud
Suenter ils gronds incendis da guaud da 1997 a Brusio ed en la Mesolcina-Calanca èsi sa mussà ch'ils pumpiers pertutgads stuessan avair pli spert a disposiziun il material d'armada e persunal scolà en in dumber suffizient. Perquai ha l'uffizi da polizia da fieu elavurà en cunvegna cun l'inspecturat forestal in concept per cumbatter incendis da guaud. Quest concept preveda il diever da material d'armada adattà cun prestaziun pli auta e cun unitads spezialas da persunal dals pumpiers. Uschia vul ins crear las premissas per in cumbat efficazi d'incendis da guaud en la fasa iniziala e per sbassar ils custs. La regenza prenda conuschientscha dal concept correspundent che duai vegnir realisà dals uffizis participads fin la fin da mars 2000.
Consultaziun a la confederaziun
En sia posiziun s'exprima la regenza en senn positiv davart las stentas da deregulaziun da la confederaziun sin il sectur da la lescha davart las armas, la lescha davart il material da guerra, la lescha davart las materias explosivas e la lescha da controlla da martganzia. Questas quatter leschas duain vegnir detretschadas ed armonisadas en favur d'in levgiament administrativ da l'economia. Ins vul cuntanscher che be in post saja cumpetent per ina singula fatschenta e che questa dovria sulettamain ina permissiun tenor in'unica lescha. Il sistem da controlla actual na duai betg vegnir midà.
Da las vischnancas
Il project integral "Prau pign" da la vischnanca da Razèn davart il guaud da protecziun tranter Razèn e Giuvaulta vegn approvà. I vegnan garantidas contribuziuns chantunalas da circa 950'000 francs vid ils custs totals da 3.35 milliuns francs.
A la Pradaschier SA, Churwalden, vegn garantì sco agid d'investiziun in emprest senza tschains da la confederaziun da 850'000 francs vid la construcziun d'ina via da scarsolar ch'è averta durant l'entir onn. Il chantun ha da star bun per la mesadad da quest import. L'emprest vala per 10 onns. Ultra da quai conceda il chantun ina contribuziun da maximalmain 177'000 francs vid il project. Resalvada resta l'approvaziun dals credits tras il cussegl grond.
Vid ils custs supplementars per il stgaudament da zinslas da l'edifizi nov da l'Ospedale San Sisto, Poschiavo, vegn garantì in import da maximalmain circa 82'000 francs.
La revisiun totala da la lescha da taglia da Clugin sco er las novas leschas davart la taxa da cura da Baiva e da Soazza vegnan approvadas.
Il chantun cumpra la halla da parcar a "Chant Sura" al pass dal Flüela sco er il terren, sin il qual il post da mantegniment Lai da l'uffizi districtual da construcziun bassa 1 è stà fin uss sut dretg da construcziun.
Per differents projects da construcziuns da vias en il chantun vegnan garantids credits en in import total da circa 4.1 milliuns francs (lavurs da construcziun e da cuvrida da la correctura da la via Coltura-Promontogno e dal sviament da Castasegna, custs supplementars per la renovaziun da la punt dal Glogn tranter Lumbrein e Surin sco er fermada da bus e plazza da volver a la staziun da Samedan).
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 21.10.1999
|
785f6b5c-ad2c-43eb-9a1c-429ccb22f539
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Apero d'energia dals 10 da november a Cuira- Haldenstein
Tips prominents per ina moda da construir persistenta
Ils 10 da november ha lieu en il nov edifizi che demussa in pitschen consum d'energia da la firma Gasser a Cuira-Haldenstein in aperitiv d'energia. L'edifizi è vegnì premià. Cusseglier guvernativ Stefan Engler, interprendider Josias F. Gasser e dus ulteriurs referents vegnan ad infurmar davart models chantunals da promoziun ed a dar tips, co ch'ins cuntanscha il meglier ina chasa ecologica exemplara.
Il premi d'architects SIA ch'è fitg desiderà per la moda da construir persistenta ha obtegnì quest onn la firma Josias Gasser materials da construcziun SA. En l'edifizi da biros ch'è vegnì premià dasper la staziun da Haldenstein a Cuira procura il sulegl per la gronda part dal basegn d'energia moderà. En questa chasa ha lieu ils 10 da november a las 17.00 in apero d'energia che na sa drizza betg mo a spezialists, mabain a tut quels che s'interessan per ina moda da construir efficazia ed ecologica.
Visita da l'edifizi exemplar
La moda da construir persistenta è in giavisch persunal da l'osp e dal referent Josias F. Gasser. Dentant er sco interprendider dovra el materials ecologics che consuman d'ina vart fitg pauca energia per lur producziun e che contribueschan da l'autra vart pli tard ad in pitschen consum da chalur ed ad in grond confort da l'edifizi. In exempel per quest intent èn ils vaiders da protecziun cunter la chalur cuvrids da folias, che cumpiglian ina part pli e pli gronda da la svieuta da l'interpresa da construcziun da Cuira. Gasser vegn a discurrer davart sias experientschas sco patrun da construcziun e sco utilisader da la chasa da biros che demussa in pitschen consum d'energia. Las persunas interessadas han suenter ils referats l'occasiun da far in gir tras la chasa.
Cusseglier guvernativ Engler discurra davart la politica d'energia dal chantun Grischun
Cusseglier guvernativ Stefan Engler descriva la politica d'energia dal chantun Grischun a l'apero d'energia. El vegn a preschentar las mesiras da promoziun, cun las qualas il chantun promova l'effizienza d'energia sco er il diever da las energias indigenas e regenerablas: il sulegl e la laina. Per assegnar agids finanzials a proprietaris privats da chasas èn ins sa concentrads dapi l'onn 1994 sin sanaziuns, perquai che qua datti il pli grond potenzial. Ina evaluaziun ha confermà quest fatg: fin la fin da l'onn 1998 ha il chantun sustegnì 250 sanaziuns d'edifizis cun totalmain stgars 5 milliuns francs ed ha dà tras quai impuls per investiziuns da 65 milliuns sin il sectur d'energia. Las mesiras per isolar cunter la chalur ed il diever pli intensiv da las energias regenerablas reducescha il consum da l'ieli da stgaudar da las chasas sanadas, e quai totalmain per dapli ch'in milliun liters ieli da stgaudar per onn. En las vals grischunas cun lur vias da transport ch'èn per part lungas e ristgadas profita l'ambient dublamain da quest respargn. Er per l'onn 2000 metta il chantun puspè a disposiziun 1,4 milliuns per contribuziuns da promoziun.
Cusseglier guvernativ Stefan Engler vegn er ad infurmar davart il nov post da cussegliaziun dal post spezialisà d'energia chantunal (Rohanstrasse 5, Cuira) ch'è public e davart la cussegliaziun per telefon. Questa prestaziun da servetsch gratuita ch'ins po obtegnair sut il numer da telefon 081 257 36 30 vegn utilisada savens dals proprietaris da chasas, dals planisaders e da las vischnancas; per onn survegn il post spezialisà var 1'500 telefons.
Tips pratics per cumprar chasas
Sco terz referent vegn l'architect solar turitgais Ueli Schäfer a dar infurmaziuns davart ses vast champ d'activitad ed a dar tips, co ch'in patrun da construcziun cuntanscha in bun architect. Tenor ses avis na pon ins betg esser delicats avunda per tscherner l'architect: "I vala la paina da guardar chasas da differents architects e da s'infurmar tar ils abitants davart lur experientschas." Perquai che actualmain tant è en moviment, duess ins dar la preferenza ad in architect che sa patratgar e planisar ordavant. Tgi ch'ha il giavisch da posseder ina chasa energeticamain exemplara cun in grond confort, po s'orientar oz tenor il label renconuschì "Minergie". Tenor l'opiniun da Schäfer sto pudair garantir oz mintga architect per contract il standard Minergie.
Il referat final, avant l'apero che vegn servì a las 19.00, tegna il giurist Peter Diener da la societad grischuna da proprietaris da chasas. El infurmescha davart las reglas las pli impurtantas per tscherner il terren da construcziun, davart las pretaisas da las bancas en connex cun conceder credits e davart ils puncts delicats che las persunas ch'èn interessadas da cumprar e da construir ston observar en scadin cas cun concluder il contract. Peter Diener vegn ultra da quai a dar ina survista davart las reducziuns dal tschains che differentas bancas concedan oz per sanaziuns e per edifizis novs ch'èn ecologicamain exemplars.
Annunzias èn giavischadas a la scol'auta da tecnica ed architectura, Ringstrasse, 7000 Cuira, fax 081-286 24 00. Entrada 10 francs.
Gremi: uffizi d'energia dal Grischun
Funtauna: rg uffizi d'energia dal Grischun
Data: 26.10.1999
|
e669e652-53d1-4f82-9af2-48e53b6eefac
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Nova promoziun da l'artisanat grischun
La nova fundaziun per promover l'artisanat grischun ch'è resortida da l'associaziun d'artisanat indigen, ch'è vegnida liquidada, ha concedì quest onn per l'emprima giada in premi da renconuschientscha en l'autezza da 5'000 francs e trais premis da promoziun en l'autezza da mintgamai 10'000 francs. Il premi da renconuschientscha va al construider da scarsolas Walter Caprez da Küblis; mintgamai in premi da promoziun obtegnan la dessignadra da textilias Tanja Jörimann, la creadra da mobiglia Marion Klein e il construider da ghitarras Claudio Pagelli. La surdada dals premis ha lieu ils 7 da december 1999 en la chasa al Rosengarten a Grüsch.
Fundaziun per promover l'artisanat grischun
Christian Brosi, president, Chasa Obrecht Metzgergasse, 7214 Grüsch
Gremi: Departement d'educaziun, cultura e protecziun da l'amient
Funtauna: rg Departement d'educaziun, cultura e protecziun da l'amient
Data: 26.10.1999
|
d5c1b95e-814c-41b6-984c-b8ef9f9ab772
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Cudesch da dretg grischun uss er en l'internet: www.gr.ch
Tgi che vul spert dar in'egliada en ina lescha u ordinaziun chantunala po uss far quai en l'internet. Novissimamain stat il cudesch da dretg grischun a disposiziun online.
Bunas novas per advocats, notars, dretgiras, vischnancas, autoritads d'administraziun, ma er per firmas e persunas privatas che ston avair access a moda sperta e simpla als decrets giuridics chantunals: A partir d'immediat pon ins consultar en l'internet il cudesch da dretg grischun che cumpiglia tut ils decrets dal chantun Grischun. La tschertga succeda via la web-site uffiziala dal chantun, www.gr.ch. Differentas funcziuns da tschertgar pussibiliteschan da chattar ils decrets da tut gener senza problems. Cun la preschentscha en l'internet daventa il dretg grischun anc pli actual per las utilisadras ed ils utilisaders, perquai ch'el vegn cumplettà en in ritmus da trais mais.
Il cudesch da dretg, inclusiv ils supplements che cumparan mintga mez onn, vegn anc adina publitgà er en furma da DC-rom e sin palpiri. Uschia pon las utilisadras ed ils utilisaders tscherner or da pliras purschidas quella che correspunda il meglier a lur basegns.
Mantegnida vegn er la publicaziun da la collecziun uffiziala da leschas en furma da palpiri. En questa vegnan publitgads mintga quartal las midadas en ils decrets existents sco er decrets novs.
La chanzlia chantunala dal Grischun intenziunescha d'extender cuntinuadamain sia purschida d'infurmaziuns e ses servetschs per pudair correspunder als giavischs ed als basegns da la publicitad che sa midan spert. Cun la novaziun la pli actuala, la preschentscha online dal cudesch da dretg grischun, han ins senza dubi mess in term impurtant.
Sin la website dal chantun Grischun vegnan registrads pli e pli access. Il di da record è stà dumengia passada, ils 24 d'october, cur ch'ins ha registrà 29'568 uschenumnads hits. In hit correspunda a l'appel d'ina pagina. Var 4000 utilisadras ed utilisaders han visità la pagina cun ils resultads da las elecziuns dal cussegl naziunal, nua ch'ins po clomar giu tranter auter ils resultads da las singulas vischnancas per scadina candidata e scadin candidat sco er per tut las glistas da partida. Dapi l'entschatta da quest onn èn vegnids registrads passa 400'000 access sin la website dal chantun.
Gremi: chanzlia chantunala dal Grischun
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 27.10.1999
|
52230055-8056-4a84-b6f7-8d0f5ea8a80c
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Il chantun vul segirar sia part da la taxa federala sin casinos da gieu
La regenza suttametta al cussegl grond il messadi ed il sboz per relaschar ina lescha davart ils gieus per daners. Uschia duai vegnir creada la basa legala per il chantun per sa participar a las entradas ord la taxa da la confederaziun sin casinos da gieu.
La taxa sin casinos da gieu vegn incassada entiramain da la confederaziun, sch'il chantun na pretenda nagina taxa correspundenta. Ella vegn dentant reducida per l'import da la taxa chantunala, sch'il chantun fa diever da sia cumpetenza d'incassar taxas. Questa reglamentaziun ha la consequenza per ils casinos che la grevezza da taglias na vegn betg augmentada tras l'incassament d'ina taxa chantunala. La taxa chantunala chaschuna sulettamain che las entradas vegnan repartidas tranter la confederaziun ed il chantun. Ils casinos na vegnan betg engrevgiads ulteriurmain tras l'incassament d'ina taxa chantunala. Igl è evident ch'il chantun vul far diever da sia cumpetenza d'imponer taglias. I dovra dentant ina basa legala clera per ch'el possia far quai. Questa duai vegnir creada cun la decretaziun d'ina lescha chantunala davart ils gieus per daners. Las disposiziuns davart la polizia da gieu ch'èn actualmain integradas en la lescha davart il commerzi ambulant duain vegnir transponidas senza midadas en il decret nov. Uschia vegnan unidas en in unic decret tut las disposiziuns legalas che pertutgan il gieu per daners u ils apparats per far gieus per daners. Vid la reglamentaziun chantunala, existenta dapi 1977, davart il scumond en general d'automats da gieus per daners na vegn da princip midà nagut. Suenter ina midada da la constituziun l'onn 1993 è vegnì schluccà il scumond d'automats per far gieus per daners en quest senn che tals indrizs èn permiss en casinos. Fin oz ha la regenza dà in permiss chantunal per manar in casino ad Arosa, Tavau, S. Murezzan, Cuira e Lai. Ils casinos d'Arosa e S. Murezzan èn en funcziun, entant che quels da Cuira e Lai n'han obtegnì nagin permiss da la confederaziun.
Il chantun vuless cumprar il center da protecziun civila Meiersboden a Cuira
La regenza suttametta al cussegl grond in messadi, tenor il qual il chantun vuless cumprar il center da protecziun civila Meiersboden ch'è en possess da la citad da Cuira.
L'implant da protecziun civila Meiersboden è vegnì construì 1973/74 da la citad da Cuira e cumpiglia 53'660 m2 terrain da construcziun en la zona per edifizis publics da la vischnanca da Churwalden, in edifizi da scola e d'alloschi inclusiv in restorant ed in'abitaziun, in magazin cun plazza d'instrucziun cuvrida, in'ufficina da reparatura, ina remisa d'iseglias, ina pista da trenar e 102 plazzas da parcar. Sin basa da la refurma 95 da la protecziun civila (PC) èn las organisaziuns da PC vegnidas regiunalisadas ed ils effectivs da persunal che ha da vegnir furmà èn vegnidas reducidas per circa 30 pertschient. Durant ils davos onns ha la furmaziun da PC en il Grischun per gronda part gì lieu en il center da PC Meiersboden a Cuira e per ina pitschna part en il center da PC Pantun a Tusaun. Ussa vuless il chantun concentrar la furmaziun da PC dal tuttafatg sin il center Meiersboden.
Perquai vegni proponì al cussegl grond da cumprar d'ina vart il center da PC Meiersboden, da ceder da l'autra vart la mesadad dal center da PC Pantun a Tusaun a la vischnaunca. Domaduas fatschentas han la resalva ch'ellas ston vegnir approvadas tras las autoritads cumpetentas da la citad da Cuira e da la vischnaunca da Tusaun.
Ultra da quai vegni proponì che la citad da Cuira obtegnia in dretg d'utilisaziun da plirs onns per singulas localitads dal center da PC Meiersboden che vegnissan er en il futur duvradas da l'administraziun da PC da la citad.
La concentraziun sin in center da PC è er ina consequenza da las cundiziuns da la confederaziun. La refurma 95 da la PC ha numnadamain mussà ch'in center è suffizient per il Grischun. La confederaziun è ultra da quai s'impegnada cun dretg transitori da desister a las restituziuns da contribuziuns federalas fin la fin da l'onn 2000, sche centers da furmaziun ed implants na vegnan betg pli duvrads sco consequenza da la refurma 95 da la PC. Per ch'il chantun possia profitar da questa reglamentaziun, duai la fatschenta vegnir realisada senz'auter en il decurs da l'onn proxim. Partind da la valur da stimaziun uffiziala munta il pretsch da cumpra da l'implant Meiersboden a circa trais milliuns francs suenter la deducziun da las contribuziuns da la confederaziun (10 milliuns francs) e chantun (circa 1,3 milliuns francs).
Consultaziuns a la confederaziun
La confederaziun vuless adattar las disposiziuns davart la societad a responsabladad limitada (SARL) a quellas davart la societad acziunara (SA) e resguardar a medem mument las directivas da l'UE sin il sectur dal dretg da societads. La regenza accentuescha en sia posiziun ch'il basegn d'ina furma da societad che sa drizza spezialmain a manaschis pitschens e mesauns resta actuala gist en il Grischun er en il futur. Essend che las novaziuns previsas sin il sectur da la SARL vegnan a procurar per tschertas cumplicaziuns, avertescha la regenza da betg surdumandar ils manaschis pitschens e mesauns ed intimescha da restrenscher las adattaziuns al dretg da las aczias sin il minimum necessari. Uschiglio daventia la SARL memia cumplitgada e pretendia memia blera lavur, quai che reduceschia ses avantatgs principals.
L'ordinaziun federala davart l'assicuranza da malsauns duai vegnir midada. Tras las sequentas mesiras vegn intenziunà da reducir in augment da las premias: las franschisas duain vegnir sbassadas, ils pretschs dals medicaments vegnir controllads meglier ed adattads a quels da l'exteriur, il martgà d'investir daners per las cassas da malsauns duai vegnir extendì. Ultra da quai èsi previs da conceder pli bleras pussaivladads da recurs a la confederaziun. La regenza beneventa questas midadas.
La confederaziun vuless midar la lescha davart ils films che datescha da 1962 e dar ina basa legala moderna a la promoziun da films. Il nov decret vegn a purtar il num "Lescha federala davart la producziun da films e la cultura da films". Da princip sustegna la regenza las intenziuns correspundentas. La fixaziun da las mesiras finanzialas per promover il film svizzer en la lescha è ina premissa per ina creaziun sauna da films en Svizra. La pussaivladad da crear agid finanzial tenor criteris objectivs e dependent dal success vegn sustegnì cumplainamain da la regenza. Ella è er d'accord cun l'introducziun d'in fond lià ad in intent specific per finanziar la promoziun da films, dentant betg cun ina taxa directiva che sa basass sin il dumber da copias dal film, essend che quai fiss in dischavantatg per regiuns periferas. La taxa directiva stuess sa referir a la grondezza da las salas da kino.
Da las vischnancas
La regenza approvescha il project da drenascha dal sbuvaditsch da Saas. Il chantun paja contribuziuns da circa 119'000 francs vi dals custs totals da 396'000 francs.
Il project per il rempar Sägatobel/Cavällbach ad Aschera vegn approvà. I vegnan garantids contribuziuns da 124'000 francs vi dals custs totals da 620'000 francs.
Per differents projects da construcziun da vias vegnan deliberads credits da totalmain circa in milliun francs (cumbinaziuns d'indrizs da distribuziun per l'illuminazuiun dal tunnel dal San Bernardino e lavurs d'inschigner per la punt da la cavorgia da Castiel a la via dal Scanvetg).
Fatgs da persunal
A la fin d'october 1999 vegnan pensiunads:
- Heinz Albrecht, cuira, mecanist d'agro tar la scola agricula Plantahof, e
- Theodosi Huonder-Föllmi, Cuira, manader da secziun tar la controlla da finanzas.
La regenza engrazia ad els per lur servetsch en favur dal chantun.
- Niklaus Oechslin, naschì 1965, da Turitg, domicilià a Cuira, daventa medi superiur a l'ospital da dunnas Fontana a Cuira cun l'entschatta november 1999.
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 28.10.1999
|
b985694d-4a40-40ec-9da4-8dfa37eb4030
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Alfred Wyss Basilea/Haldenstein festivescha ses 70avel anniversari
Mardi, ils 2 da november 1999 festivescha dr. Alfred Wyss, l'anteriur tgirader da monuments dal chantun Grischun e dal chantun da Basilea - Citad ses settantavel anniversari.
L'onn 1960 è Alfred Wyss, ch'aveva promovì a Basilea a docter da l'istorgia d'art, vegnì tschernì sco emprim tgirader chantunal da monuments. Durant ils emprims onns han ils secturs da la tgira da monuments sco er da la protecziun da la natira e da la cuntrada furmà in'incumbensa communabla dal tgirader chantunal da monuments. Alfred Wyss n'è betg mo sa deditgà a la perscrutaziun, a la conservaziun ed a l'accumpagnament da las construcziuns dals objects principals e dal stadi, sco p. ex. la claustra da Müstair, la Chasa Grischa a Cuira ed il palantschieu sur da maletgs da Ziràn, mabain ad el èn er stads a cor la tgira da l'aspect dal vitg e da l'architectura rurala. Ensemen cun Peter Zumthor e Diego Giovanoli èn resultads ils prims inventaris fundamentals d'abitadis. Cun l'analisa structurala dals vitgs è vegnì elavurà in inventari grischun metodic.
L'uffizi da la tgira da monuments sa cumponiva l'emprim be dal schef Alfred Wyss, pli tard è alur vegnida vitiers la secretaria dunna Anny Frank, che ha lavurà durant blers onns en questa funcziun. Durant ils 18 onns da sia activitad sco tgirader da monuments en il Grischun è Alfred Wyss s'occupà intensivamain da tut las dumondas da la tgira da monuments: realias, tecnologia, istorgia da l'art, dentant er davart la perscrutaziun dals edifizis, las inventarisaziuns e la planisaziun dal territori.
El ha adina puspè motivà da scriver lavurs scientificas ed ha er sustegnì questas, sco per exempel l'ediziun nova dal cudesch da chastels tras Otto P. Clavadetscher e Werner Meyer, l'inventari dals edifizis da la Viafier retica tras Luzi Dosch e l'inventari d'orglas tras Willy Lippuner.
Ultra da si'activitad en il chantun era ed è Alfred Wyss er enconuschent en l'entira Svizra sco expert e vicepresident da la cumissiun federala per la tgira da monuments (CFTM) e quai sco spezialist critic e bain documentà. El appartegna er tar ils fundaturs da la federaziun dals tgiraders svizzers da monuments (FST).
El ha referì a chaschun da bleras sedutas naziunalas ed internaziunalas dal fatg davart numerus aspects da la tgira da monuments.
Da 1978 fin 1994 è Alfred Wyss stà tgirader da monuments dal chantun Basilea - Citad, nua ch'el ha er creà in uffizi confurm al temp e nua ch'el ha oravant tut gidà essenzialmain a concepir la nova lescha davart la tgira da monuments.
Alfred Wyss è anc oz activ en gremis spezialisads davart la tgira da monuments. Quels profiteschan da sia gronda experientscha professiunala ch'el ha acquistà tant en in chantun rural sco er en in chantun urban.
Gremi: tgira da monuments dal Grischun
Funtauna: rg tgira da monuments dal Grischun
Data: 01.11.1999
|
0f8420ff-19e8-48c0-ac99-10b5ffa39e9d
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Nov num: Uffizi per l'ambient
L'uffizi per la protecziun da l'ambient che sa numnava oriundamain uffizi per la protecziun da las auas obtegna in nov num pli curt. Davent da l'entschatta november 1999 sa cloma quel "Uffizi per l'ambient dal Grischun (UPA)". Il num tudestg è Amt für Umwelt Graubünden (AfU) e la versiun taliana sa cloma Ufficio per l'ambiente die Grigioni (PPA).
Agid umanitar
Las sequentas organisaziuns ed ils sequents projects d'agid obtegnan contribuziuns da total 10'000 francs:
- Vivamos Mejor per il project per la tgira d'uffants pitschens e l'educaziun, nutriment e sanitad, scolaziun dals creschids, organisaziun communabla a Rio de Janeiro, Brasilia.
- Agid a la Rumenia Malans,
- Agid per medicaments, apparats medicinals e da l'ospital per la Rumenia, Cuira, e
- Pro Predeal Rumenia, Bravuogn.
Da las regiuns e vischnancas
Davent da l'entschatta november 1999 vegnan ils dus uffizis da stadi civil da Mustér e da Medel (Lucmagn) fusiunads ad in nov circul da stadi civil. La sedia sa chatta a Mustér.
Il flum Landquart e ses dutgs laterals sin il territori dad Igis, Malans, Maiavilla, Grüsch e Schiers duai obtegnair rempars e vegnir revitalisà. L'uffizi da construcziun bassa dal Grischun vegn incumbensà d'elavurar in project correspundent.
Per differents projects da construcziun da vias en il chantun vegnan dads libers credits en l'import total da var 700'000 francs (custs supplementars per lavurs d'inschigner per tschintg punts gronds vi da la A 13c tranter Malabarba e San Bernardino e lavurs d'inschigner per l'untgida da Roveredo).
Fatgs da persunal
Werner Collenberg, naschì 1966, da Morissen, domicilià en ils Stadis Unids, daventa manader da la partiziun tecnica tar l'uffizi da construcziun bassa. El cumenza mez schaner 2000.
Ralf Hillmann, naschì 1965, da Cuira, domicilià ad Igis, daventa revisur da taglia tar l'administraziun da taglia. El entra en plazza tenor cunvegna.
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 04.11.1999
|
6f4d4c23-b10e-484b-b657-ea8d369b6b4b
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Moviment durant l'enviern per arments: controllas durant l'enviern 1999/2000
Animals na dastgan betg esser rentads permanentamain. Arments che vegnan rentads ston pudair sa muventar regularmain dador l'uigl, e quai almain durant 90 dis l'onn. Da quests 90 dis cun pussaivladad per sa muventar è da conceder almain in terz durant la perioda da pavlar d'enviern. Il moviment regular è da planisar uschia ch'ils animals n'èn betg liads durant pliras emnas senz'interrupziun.
Questas prescripziuns da l'ordinaziun davart la protecziun dals animals (art. 18 OPA) valan da princip per tut ils animals bovins che vegnan rentads, quai vul dir er per animals giuvens e d'engrasch sco er per taurs da tratga.
En il rom da la nova politica agrara 2002 ha il parlament en la lescha d'agricultura fatg dependenta la prestaziun da pajaments directs tranter auter er d'ina tratga confurma a l'animal. Il proprietari d'animals sto cumprovar ch'el observa las disposiziuns da la lescha davart la protecziun dals animals e da l'ordinaziun davart la protecziun dals animals. Per cumprovar ch'ils animals hajan la pussaivladad da sa muventar po vegnir manà in simpel diari da quests dis da moviment.
Proprietaris da muvel bovin che n'han nagin model per in tal diari pon retrair in tal en occasiun da las infurmaziuns da gruppa che vegnan organisadas quest atun dals cussegliaders purils.
Controllas da l'obligaziun da sa muventar
En collavuraziun cun il servetsch da controlla agricul dal Grischun ed ultra da las controllas da protecziun dals animals d'enfin uss vegn l'uffizi da veterinari dal chantun Grischun durant l'enviern proxim oravant tut a far stim ch'ils animals rentads hajan regularmain la pussaivladad da sa muventar.
En quest connex vegnan er controllads ils manaschis che n'obtegnan nagins pajaments directs, perquai ch'er quests èn obliads da sa tegnair vi da las prescripziuns da la legislaziun en connex cun la protecziun dals animals.
A basa da l'art. 76 da l'ordinaziun davart la protecziun dals animals e d'ina dumonda en scrit dal proprietari d'animals po l'uffizi da veterinari en cas motivads permetter in'excepziun limitada temporarmain da quest'obligaziun. Talas permissiuns excepziunalas temporaras vegnan dadas per exempel cur ch'i n'è betg pussaivel per raschuns topograficas, architectonicas u da traffic d'endrizzar il plaz che dat als animals la pussaivladad da sa muventar durant ils mais d'enviern. Ina tala permissiun excepziunala vegn be concedida, sch'ins po chattar ina meglra soluziun per ils onns sequents.
Il moviment regular dals animals rentads è nagin problem per la gronda maioritad dals proprietaris d'animals. L'uffizi da veterinari è persvas ch'ins possia chattar ensemen cun il servetsch da cussegliaziun agricula soluziuns raschunaivlas e confurmas als animals per ils ulteriurs proprietaris d'animals che fan la dumonda per ina permissiun excepziunala.
Proprietaris d'animals ston quintar cun multas
Sch'ins constatescha durant las controllas cuntravenziuns cunter las prescripziuns davart la protecziun dals animals, vegn intorducida ina procedura penala; ils pajaments directs vegnan reducids u - sch'i sa tracta d'in cas da repetiziun - annullads. Quai vul dir che proprietaris d'animals che na pon quest enviern betg cumprovar visavi ils controlladers che lur animals hajan gì lur moviment regular u che na pon betg preschentar ina permissiun excepziunala da l'uffizi da veterinari han da quintar cun multas considerablas e cun reducziuns dals pajaments directs.
Per la maioritad dals purs grischuns sa chapescha quai per fortuna da sasez che lur animals possian giudair regularmain la pussaivladad da sa muventar.
Il moviment regular ordaifer l'uigl è in grond avantatg per ils animals rentads ed ha in'influenza positiva sin la sanadad e la cundiziun dals animals; quai ha finalmain in effect positiv sin la fertilitad e la prestaziun dals animals.
Il trategn ordaifer l'uigl pussibilitescha a l'animal ultra da quai impurtantas modas socialas da sa cumportar. Il cumportament puncto tgira dal corp na vegn betg restrenschì tras il trenader da vatgas, animals vischins ed indrizs da rentar.
Experientschas dal temp cur ch'i na deva anc nagins bavraduirs e ch'ils animals stuevan vegnir manads mintga di al bigl, ma er experientschas pli novas da la pratica mussan ch'ils animals sa disan spert ad ina pussaivladad regulara da sa muventar, uschia ch'il laschar liber e rentar vegn facilità considerablamain. Quai ha d'ina vart per consequenza ina buna relaziun tranter l'uman ed ils animals e signifitgescha ultra da quai pli pauc stress e privel d'accidents per uman ed animal. Passa 80 pertschient dals proprietaris grischuns d'animals produceschan oz tenor las directivas biologicas u ecologicas. Per quests proprietaris d'animals èn questas conuschientschas ed ina tratga confurma als animals betg novas. Els concedan a lur animals dapi onns regularmain la pussaivladad da sa muvantar durant l'enviern ed han endrizzà curts correspundentas u pastgiras d'enviern.
Gremi: uffizi da veterinari dal Grischun
Funtauna: rg uffizi da veterinari dal Grischun
Data: 09.11.1999
|
c7ea0724-d249-40c0-9e24-6fb02078ce60
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Faschai ina visita a l'uffizi per il traffic sin via dal Grischun en l'internet
Sut l'adressa www.stva.gr.ch è l'uffizi per il traffic sin via dal Grischun da chattar a partir d'uss er en l'internet. Sin pli che 80 paginas survegn ins infurmaziuns detagliadas davart secturs parzials dal dretg vertent dal traffic sin via e numerusas indicaziuns utilas da gener administrativ. La pussaivladad da communicaziun interactiva spargna ultra da quai en blers cas dad ir sez tar l'uffizi per il traffic sin via.
La cumparsa da l'uffizi per il traffic sin via en l'internet sa chapescha oravant tut sco funtauna d'infurmaziun per manischunzas e manischunzs activs u futurs che tschertgan a moda simpla respostas a dumondas spezialas en connex cun la carta da manischunz ed il certificat dal vehichel sco er cun ils examens. A medem temp duai quai esser ina contribuziun per simplifitgar ils contacts da fatschenta cun l'uffizi. D'ina vart vegn messa a disposiziun ina gronda quantitad d'infurmaziuns, ordinadas tenor gruppas da materia. Cun agid da renviaments gidan questas a chattar senza problems la resposta giavischada. Da l'autra vart pon ins clamar ils formulars ils pli impurtants - saja quai per stampar u per la spediziun electronica - che vegnan duvrads per reglar ina fatschenta. La purschida d'infurmaziuns vegn cumplettada cun indicaziuns davart l'import e l'export da vehichels, extracts or da las tariffas vertentas da la taglia da traffic e da taxas, buns cussegls en connex cun la segirtad dal traffic sco er tras links cun sites spezialas da la confederaziun sco er cun l'uniun dals uffizis per il traffic sin via.
Gremi: uffizi per il traffic sin via dal Grischun
Funtauna: rg uffizi per il traffic sin via dal Grischun
Data: 09.11.1999
|
8b698e24-cab0-4c13-93c6-99d5600336ca
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Georg Brosi daventa nov inspectur da chatscha e da pestga dal chantun Grischun
A la fin da matg 2000 vegn pensiunà Peider Ratti, inspectur da chatscha e da pestga dal chantun Grischun. Ses successur ha num Georg Brosi, veterinari, deputà al cussegl grond e president communal da Scuol. El entschaiva il cumenzament da zercladur 2000.
Georg Brosi è naschì 1953, burgais da Claustra e domicilià a Scuol, nua ch'el è actualmain president communal. Brosi ha frequentà la scola primara, secundara e chantunala a Cuira. Suenter ha el studegià dus semesters agronomia a l'universitad da Turitg ed alura medischina veterinara a las universitads da Friburg e Turitg. 1980 ha el fatg l'examen da stadi. Suenter numerusas plazzas d'assistent ha el absolvì 1982/83 in'ulteriura furmaziun a la clinica medicinala d'animals da l'universitad da Minca e terminà ses studis cun il doctorat. Dapi 1984 maina Brosi in'atgna pratica da veterinari a Scuol. 1997 è el vegnì elegì en il cussegl grond sco deputà dal circul Sut Tasna. Dapi 1975 va Brosi a chatscha, da la quala el preferescha la chatscha da chamutschs. 1996 è Brosi ultra da quai vegnì elegì en la suprastanza centrala da l'uniun grischuna da chatschaders da patenta (UGCP).
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 10.11.1999
|
2b89d44d-5046-433e-b00c-f3dce306d904
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Plan directiv Grischun 2000 daventa concret
Il project "Plan directiv Grischun 2000" proceda tenor urari. Tochen la fin da l'onn vegnan ad esser disponibels ils sbozs elavurads ensemen cun l'administraziun. Las lavurs da fin uss vegnan preschentadas gievgia, ils 11 da november 1999 en il rom d'ina conferenza concernent il plan directiv en l'edifizi dal cussegl grond a Cuira.
Avant in onn - ils 12 da november 1998 - è vegnì preschentà il project "Plan directiv Grischun 2000" (PDI GR 2000) a chaschun d'ina conferenza concernent il plan directiv. Avant che las lavurs dal sboz davart il PDI GR 2000 vegnan terminadas, obtegnan ils represchentants da las regiuns, da l'economia e da las uniuns per proteger l'ambient sco er l'administraziun - in onn suenter l'emprima conferenza - la pussaivladad da far propostas e da prender uschia influenza sin ils sbozs.
In nov plan directiv è necessari
La repassada dal plan directiv chantunal è daventada necessaria perquai ch'il plan directiv legalmain valaivel da l'onn 1982 è antiquà en il fratemp. Il plan directiv mussa cun agid da la charta e dal text d'ina vart ils impurtants territoris e lieus da conflict sco er ils potenzials ch'èn da reservar a moda preventiva, da l'autra vart er il svilup spazial ch'è da prender en mira. El è l'instrument directiv da la regenza per l'urden dal territori en il Grischun.
Ils experts lavuran ensemen cun l'administraziun
Ils experts che han obtegnì la lavur a chschun da la submissiun publica èn occupads dapi l'avrigl 1999 d'elavurar ils sbozs ensemen cun ils uffizis. Dals sbozs sa cristalliseschan gia directivas per il svilup futur dal territori sco er mesiras da coordinaziun.
Contemplaziuns spazialas differenziadas ...
En il chantun Grischun po vegnir constatada ina disposiziun dal territori simpla e logica en quatter tips da territori. Tar ils centers/las axas sa tracti dals territoris populads spess cun ina concentraziun dals lieus d'abitar e da plazzas da lavur e cun in fitg grond traffic da pendularis per lung da las axas impurtantas (p. ex. la Vallada dal Rain da Tusaun fin Landquart e la part sut dal Partenz, la part sut dal Mesauc). En ils territoris da turissem regia durant l'enviern prest caracter da citad (p. ex. Claustra/Tavau). Quels disponan d'ina excellenta infrastructura turistica fitg variada che duai en il futur vegnir optimada sco er colliada ed engrondida cun cleras finamiras. Ils spazis rurals èn il maletg tipic dal chantun Grischun ed èn impurtants per l'identitad dal Grischun. Exempels èn la Bergiaglia, la val d'Alvra, la Mantogna, il Scanvetg central. La finala datti en il chantun Grischun anc gronds territoris natirals intacts sur ils territoris da las alps ch'èn giud via e per la gronda part anc betg colliads. In exempel è il territori dal Kesch.
...vegnan surpostadas cun expectoraziuns tematicas specificas
Là, nua che quai è significativ cuntegna il plan directiv expectoraziuns tematicas che sa differenzieschan mintgamai tenor quests tips da territori. Uschia duai per exempel vegnir differenziada l'intensitad e la dimensiun da las infrastructuras turisticas en ils territoris turistics ed en il spazi rural. Consequentamain èn er da prender en mira partenadis differenziads. Per fixar ils territoris da tschep per il turissem han ils territoris da skis e lur potenzials d'extensiun fixads en ils plans directivs regiunals ina gronda muntada.
Sin il sectur dal svilup dals abitadis duai quel succeder en il futur oravant tut a l'interiur. Ina gronda muntada èsi da dar en quest connex al mantegniment da la valur da l'abitadi (renovaziun da l'abitadi). In grond potenzial han er las segundas abitaziuns chèn vegnidas construidas avant insaquants onns e che sa chattan principalmain en ils lieus turistics. Er questas ston vegnir renovadas en il futur per pudair trair a niz a lung termin ils potenzials disponibels.
En ils puncts centrals dal traffic vegnan designads territoris da center, en ils quals duain vegnir creadas las premissas per ina buna purschida da prestaziuns da servetsch e da pussaivladads d'occupaziun. Cumplettadas vegnan quellas tras territoris da plazzas da lavur cun capacitads da sviluppar cun access a l'autostrada/viafier, en ils quels duain vegnir creadas las premissas per plazzas da lavur predominantamain industrialas ed artisanalas (p. ex. il territori d'industria a Cazas u ad Igis/Zizers).
Sin il sectur dal traffic sa tracti da las differentas incumbensas dal traffic en ils singuls tips da territori. Impurtanta è er la colliaziun dal Grischun al context internaziunal e l'interdependenza dals centers entaifer il chantun. Sin il sectur dal traffic sin via vegnan fixads ils projects da construcziun da vias ch'èn da realisar en il futur. Concernent il traffic public sa tracti da mantegnair, da midar e d'extender la purschida en las valladas.
Sin il sectur dal provediment e da l'allontanament èn ils potenzials spezialmain en il territori rural. I sa tracta en quest connex da resursas regenerablas per producir l'energia sco er da sablun, glera e da crappa. Questas resursas duain vegnir segiradas, ed ultra da l'utilisaziun actuala duai er vegnir garantida la libertad d'agir e da decider per las generaziuns vegnentas.
Tge consequenzas ha il plan directiv?
Il plan directiv è ina survista generala davart las activitads che han effect sin il spazi e ch'èn da muntada essenziala per il chantun. El dat directivas per il svilup territorial ed oblighescha las autoritads. El serva a la cumbinaziun dals differents instruments da planisaziun e da svilup (planisaziun locala, planisaziun regiunala directiva, concepts regiunals da svilup, plans da svilup dal guaud).
Dus pass da cooperaziun en l'onn 2000 consolideschan il PDI GR 2000
Tenor lescha sto il plan directiv integrar la populaziun a moda cunvegnenta. La primavaira 2000 vegn il plan directiv preschentà en las regiuns e tar ils partenaris impurtants e silsuenter adattà a basa da las propostas. Pli probabel vers la fin da l'onn 2000 vegn in e scadin a pudair s'exprimer davart il plan directiv a chaschun da l'exposiziun publica.
Gremi: departament da l'intern e da l'economia publica
Funtauna: rg uffizi da planisaziun
Data: 10.11.1999
|
daad035e-9be0-4ee8-9b46-8735fa01cc25
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Protecziun cunter mulestas sexualas - in tema per mintga manaschi
En collavuraziun cun l'uniun grischuna d'artisanadi e mastergn ha l'administraziun chantunala elavurà in concept davart la protecziun cunter mulestas sexualas. Central è in fegl d'infurmaziun, en il qual las mulestas sexualas vegnan definidas e scumandadas expressivamain.
Dapi l'entrada en vigur da la lescha d'egualitad mez 1996 vegnan las patrunas ed ils patruns obligads expressivamain da prender mesiras per impedir mulestas sexualas en lur manaschi. Sch'els tralaschan quai, alur pon els vegnir fatgs responsabels per l'existenza da tals fatgs. Uschia è quai succedì p.ex. l'onn 1998 en il cas d'in hotel a Turitg, nua che betg mo il mulestader sez, mabain er la direcziun da l'hotel ha stuì dar pled e fatg avant dretgira.
En questa situaziun s'occupa uss er l'administraziun chantunala sco patruna dal tema "protecziun cunter mulestas sexualas". Il post da consultaziun entaifer l'administraziun per dumondas da dunnas sco er il post da stab per dumondas d'egualitad han fatg quai en collavuraziun cun l'uniun grischuna d'artisanadi e mastergn. La collavuraziun sa basa sin l'idea, ch'igl è bun da metter a disposiziun ina basa generala als numerus manaschis en il chantun. Gist manaschis pli pitschens e mesauns na ston uschia betg sviluppar sezs mintgamai in agen concept e pon tras quai ademplir lur duair senza gronda lavur.
Mulestas sexualas èn in tema delicat. Tant pli impurtant èsi da na betg tabuisar ellas, mabain da tematisar las violaziuns dal cunfin. Sin il fegl d'infurmaziun elavurà vegni dà ina definiziun e per illustrar quella vegnan menziunads plirs abus pussaivels. In criteri decisiv per las mulestas è quel, ch'ellas na vegnan betg giavischadas da la persuna pertutgada. I sa tracta pia surtut dal fatg, da vulair respectar vicendaivlamain ils cunfins individuals en l'ambient da lavur.
Dal rest regla il fegl d'infurmaziun er la procedura, sch'i dat in cas da mulestas sexualas. Per l'administraziun chantunala èn vegnidas designadas duas persunas da contact en l'uffizi da persunal e d'organisaziun. Quellas vegnan ad esser il post da consultaziun. En ils manaschis sto fixar mintga patruna e mintga patrun sez, co ch'el vul tractar in tal eveniment ed el sto communitgar quai correspundentamain a las lavurantas ed als lavurants. L'effect preventiv giavischà po natiralmain vegnir cuntanschì be, sche tut las collavuraturas ed ils collavuraturs d'in manaschi èn infurmads davart il tema.
Gremi: biro d'egualitad dal Grischun
Funtauna: rg biro d'egualitad dal Grischun
Data: 10.11.1999
|
41165bf1-cc96-406a-8d65-9169c5ca889f
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Assicuranza d'edifizis sbassa las premias
Malgrà las autas grevezzas da donns da l'onn 1999 permettan ils decurs da donns durant plirs onns en l'assicuranza d'edifizis, las grondas renditas da chapital e las reservas avant maun da conceder in rabat da tschintg pertschient sin premias da basa e sin premias supplementaras da l'onn 2000. Cun questa mesira pon ils assicurads sa participar commensuradamain al success da la fatschenta.
Contribuziuns culturalas
I vegnan pajadas contribuziuns en l'import total da 127'000 francs a las sequentas ovras ed occurrenzas culturalas:
- Exposiziun d'artistas ed artists da Cuira resp. dal Grischun dals 12 d'avust fin ils 3 da settember 2000 a Bad Homburg (D), ina citad partenaria da Cuira,
- Exposiziun da Christoph Draeger, Serneus, il december 1999/schaner 2000 en la Liebmann Magnan Gallery a New York,
- Program d'occurrenzas da la Klibühni a Cuira da l'atun 1999,
- Occurrenzas musicalas e litteraras dal cerchel cultural d'Arosa, enviern 1999/2000,
- Concerts dal chor St. Johann da Tavau dals 11/12 da december 1999 a Tusaun e Tavau en occasiun da ses giubileum da 50 onns (melodias "Gloria" da la famiglia Bach)
- Concerts per la fin da l'onn 1999 da l'orchester sinfonic da l'Engiadin'auta a Puntraschigna, Zuoz, Segl e Schlarigna,
- Quatter concerts da Bumaun dal Collegium Vocale da Turitg ensemen cun l'ensemble d'artgists Musicuria en il chantun (ovras da Frank Martin),
- Concerts da l'uniun d'orchester da Cuira dals 10/14 da mars 2000 a Tavau e Cuira (Ovras da Paul Juon, Liadow e Bizet),
- Concert dals 21 d'avrigl 2000 (Venderdi sontg) dal cor da baselgia evangelic Comander a Cuira (segunda part da la "Johannes-Passion" da Bach),
- Ediziun d'in DC cun musica dals orgels istorics da la Val Müstair,
- Ediziun d'in DC cun la musica per la festa da la Chalavaina dad Otto Barblan, purschida dal Chor viril Surses ils 5 d'avrigl 1999 en il rom dal giubileum "500 onns Banadetg Fontana",
- Ediziun d'in DC cun ovras da Raffaele d'Alessandro
- Ediziun dal sisavel e davos tom (prosa e register) da la "Ediziun da Breil/Ovras da Giacun Hasper Muoth" tras la chasa editura Octopus, Cuira,
- Ediziun dal cudesch "La mort da Giulietta" cun dudesch raquints en rumantsch grischun da Giovanni Netzer, Savognin,
- Ediziun dal cudesch da poesias "Equinotg d'atun - Herbstliches Äquinoktium" da Theo Candinas,
- Ediziun dal cudesch da poesias "Sentieri umani" da Gerry Mottis, Lostallo,
- Gieu liber "La Svouta" la stad 2000 a Zuoz sco contribuziun principala da la vischnanca da Zuoz a la "Scuntrada 2000",
- Gieu liber "Der letzte Freiherr von Vaz" la stad 2000 a Lai, e
- Lavur fotografica "Berlin Umbruch" da Michael Bühler, Cuira.
Fatgs da persunal
Rudolf Thoma, naschì 1966, dad Amden, domicilià a Bilten, daventa adjunct e manader dal labor en l'uffizi da veterinari. El cumenza l'entschatta schaner 2000.
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 11.11.1999
|
700f965b-3b28-4dec-90f2-ac503db90c3e
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Occurrenza d'infurmaziun a Landquart: "Picturar e vernischar a moda ecologica e segira"
Venderdi/sonda, ils 26/27 da november 1999 organiseschan l'uffizi per l'ambient (UPA) ed ulteriurs uffizis ensemen cun la federaziun grischuna dals maisters picturs en il forum Ried a Landquart ina occurrenza d'infurmaziun davart il tema "Picturar e vernischar a moda ecologica e segira".
Il medem mument ha lieu ina exposiziun. Var 20 expositurs preschentan l'equipament ecologic e da segirezza per picturs. A l'occurrenza vegnan envidads ils manaschis da picturs (var 200), da squittar (var 100) ed ils manaschis da bugadar sco er ils picturs da manaschi da firmas grondas en il Grischun.
La finamira da la dieta è quella da transmetter ils criteris actuals da l'ecologia e da la segirezza a fatschentas da picturs, da squittar e da bugadar sco er ad auters manaschis ch'elavureschan colurs e vernischs. Sco mussavia tras il grond dumber da products, prestaziuns da servetsch e prescripziuns han l'UPA ed ulteriurs uffizis ensemen cun la federaziun grischuna dals maisters picturs elavurà in "ordinatur da picturs" cun infurmaziuns per il basegn pratic. Quest ordinatur vegn surdà als participants da l'occurrenza. En l'ordinatur vegnan preschentats ils singuls temas a moda cumplessiva. Ultra da quai è cuntegnida en quel er la disposiziun "Picturar e vernischar a moda ecologica e segira" che po vegnir retratga tar l'UPA.
A chaschun da l'occurrenza vegnan ils spezialists dals expositurs ed uffizis participads a star a disposiziun per dumondas.
Indicaziun a las medias:
L'occurrenza ha lieu en duas "parts" analogas, l'emprima (per persunas d'ordaifer) venderdi, ils 26 da november 1999, da las 13.00 fin las 18.00, la segunda (per participants da la regiun da Cuira) sonda, ils 27 da november 1999, da las 8.00 fin las 13.00.
Represchentantas e represchentants da las medias èn envidads cordialmain d'accumpagnar schurnalisticamain l'occurrenza.
Infurmaziuns:
Hanspeter Willi, UPA, tel. 081-257 29 69
Gremi: uffizi per l'ambient dal Grischun
Funtauna: rg uffizi per l'ambient dal Grischun
Data: 18.11.1999
|
c2f265bf-71de-4ed8-9141-4bd18e88e333
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Il Grischun prenda l'iniziativa dal chantun cunter augments da premias
La Regenza ha decis ch'il chantun Grischun suttamettia in'iniziativa dal chantun a l'assamblea federala. L'intervenziun intenziunescha d'evitar augments da premias nungiustifitgai sin il sectur da las cassas da malsauns.
En connex cun la retratga da l'assicuranza da malsauns Visana or da differents chantuns, tranter auter er or dal Grischun, è sa mussada ina mancanza da sistem da la lescha federala davart l'assicuranza da malsauns (LAM). Sche persunas assicuradas midan numnadamain la cassa da malsauns, restan las parts da las retenziuns e premias ch'ellas han gidà a finanziar tar l'assicuranza da fin uss. L'assicuranza nova sto finanziar da nov questas retenziuns e reservas. Quai ha l'effect che las premias daventan pli autas. Sumegliantas consequenzas nungiavischadas sa resultan tar la midada facultativa da l'assicuranza e tar la midada ad in'autra furma d'assicuranza entaifer la medema cassa. Tant tar la midada da l'assicuranza sco er tar la midada da la furma d'assicuranza chaschuna la LAM gudogns da mutaziuns en disfavur da la persuna assicurada. A la regenza pari necessari da proponer a l'assamblea federala cun in'iniziativa dal chantun d'introducir en il rom da la revisiun currenta da la LAM in nov artitgel 60a. Quest duai porscher ina soluziun confurma al sistem da questa problematica e tuna sco suonda:
Alinea 1: En cas da midada da l'assicurader transpona l'assicurader d'enfin uss la part da las reservas e la part da las retenziuns che la persuna assicurada che vul midar ha betg pretendì a l'assicurader nov.
Alinea 2: En cas da midada da la persuna assicurada ad in'autra furma d'assicuranza tar il medem assicurader transpona l'assicurader las parts da las reservas e las parts da las retenziuns che la persuna assicurada che vul midar n'ha betg pretendì sin la nova furma d'assicuranza.
Alinea 3: Quest artitgel va en vigur retroactiva sin igl 1. da fanadur 1998.
Amnestia da taglia vegn sustegnida per part
La regenza beneventa en princip la proposta da la confederaziun d'introducir in'amnestia individuala da taglia en il senn d'in'autodenunzia senza chasti. La responsabladad dals ertavels per defraudaziuns da taglias dal testader na dastgia dentant betg vegnir abrogada.
Tenor il sboz preliminar da la confederaziun duain persunas natiralas avair ina giada en la vita, persunas giuridicas mintga 30 onns la pussaivladad d'inditgar sez lur delicts da taglia. La cumissiun per dumondas da dretg dal cussegl dals chantuns propona da midar correspundentamain la lescha federala davart la taglia federala directa e la lescha davart l'armonisaziun da las taglias directas dals chantuns e da las vischnancas. L'amnestia da taglia cumpigliass sulettamain las taglias penalas, taglias supplementaras ed ils tschains da retard fissan da pajar. Tenor l'opiniun da la regenza grischuna duai la pussaivladad da l'autodenunzia senza chasti sulettamain esser pussaivla en cas da defraudaziun da taglia, dentant betg en cas d'engion fiscal. Ultra da quai vegni formulà en la posiziun per mauns da la confederaziun ch'in'amnestia da taglia possia be vegnir prendida en mira, sch'ella chaschunia ina decleraziun uschè cumpletta sco pussaivel da las valurs da taglia defraudadas. En quai che reguarda la dumonda, sch'i duai vegnir abrogada mintga responsabladad dals ertavels per defraudaziuns commessas dal testader/da la testadra, vuless la regenza mantegnair la responsabladad dals ertavels per multas fixadas legalmain.
Scola media commerziala d'informatica, ina nova purschida da furmaziun
Il Grischun sa participescha al project da pilot "Scola media commerziala d'informatica". Quest è in novum sin il sectur da la furmaziun e duai vegnir realisà a las scolas chantunalas a Cuira, Winterthur e Frauenfeld. A partir da l'onn da scola 2000/01 vegnan stgaffidas plazzas d'instrucziun ad interim durant quatter onns sin il sectur da l'informatica d'applicaziun en connex cun ina furmaziun da basa commerziala. La furmaziun, inclusiv in onn da pratica, vegn a cuzzar quatter onns. Tgi che vul far la furmaziun da pilot sto absolver in examen d'admissiun a la scola media commerziala ed in test da qualificaziun. Il studi vegn terminà cun la maturitad professiunala commerziala ed il certificat federal per informaticher/informaticra. En il Grischun collavuran trais partenaris en il project da pilot: la scola media commerziala da la scola chantunala (furmaziun da basa commerziala), la scola professiunala (furmaziun d'informatica) e la Swisscom (curs d'introducziun). La part pratica sin il sectur da l'informatica succeda en in'interpresa tenor atgna tscherna.
Pass dal Flüela vegn serrà durant l'enviern
Suenter ch'il Partenz e l'Engiadina bassa èn colliads tras la "via rodlanta" dal tunnel dal Vereina, vegn la via sur il pass dal Flüela en il futur a restar serrada durant l'enviern. Ella resta be averta uschè ditg che l'aura e la segirtad dal traffic permettan quai. Tenor la reglamentaziun analoga restan plinavant serrads ils sequents pass durant la stagiun d'enviern: Alvra, Forcola di Livigno, Lucmagn, Alpsu, San Bernardino, Spleia ed Umbrail. Al pass dal Bernina vegn il servetsch d'enviern ad interim betg fatg dal chantun sez, mabain da terzas persunas cunter bunificaziun dals custs.
Or da las regiuns e vischnancas
Per pudair eliminar uschè svelt sco pussaivel ils donns chaschunads tras lavinas e malauras en il temp da favrer fin zercladur 1999 sco er il settember 1999 vegn approvada la segunda etappa da credit dal project global per reparaturas forestalas en l'import total da 4.3 milliuns francs. Particularmain pertutgadas èn las regiuns Partenz/Tavau, Scanvetg, Grischun central ed Engiadina bassa.
Las revisiuns parzialas da las planisaziuns localas d'Ardez (concernent la fracziun Bos-cha) e da Farschno vegnan approvadas cun resalvas.
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 18.11.1999
|
131dd206-069e-4bed-9e57-61c3f6b2530f
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Intimaziuns per il contact cun disturbis da cumportament en scola e scolina
Il mais d'october 1999 ha decretà il departament d'educaziun, cultura e protecziun da l'ambient las "Intimaziuns per il contact cun disturbis da cumportament en scola e scolina" che l'uffizi per secturs spezials da scola ha sviluppà durant l'onn passà entaifer ina gruppa da lavur. La lavur mussa aspects sco:
- Percepziuns, finamiras e cumpetenzas en cas che disturbis da cumportament sa mussan en scola e scolina;
- Dumondas standardisadas per persunas d'instrucziun en cas da disturbis da cumportament;
- Propostas per mesiras pedagogicas ed organisatorias da scola sco er instruments per mauns da las persunas d'instrucziun, da la scola e da la scolina en cas da disturbis da cumportament;
- Ideas per mesiras entaifer ed ordaifer la scola populara e la scolina (p. ex. discussiuns, dispensa dal medi, scolaziun speziala, exclusiun da la scola);
- Infurmaziuns davart las funcziuns da las instanzas pertutgadas en chaussa en situaziuns da problems. Talas instanzas èn: cussegl da scola, cumissiun da scolina, inspecturats da scola, servetsch psicologic da scola, sevetsch da pedagogia curativa, servetsch da psichiatria per uffants e giuvenils, servetsch social, perfecziunament dals magisters, post per la prevenziun da toxicomania, autoritads tutelaras, procura per giuvenils, polizia chantunala euv.
La lavur accentuescha che la direcziun, l'administraziun e la surveglianza da la scola e la scolina en il lieu è da princip chaussa da las persunas d'instrucziun, da la direcziun da scola sco er dal cussegl da scola resp. da las cumissiuns da scolina; quai includa er la realisaziun d'ordinaziuns disciplinaras existentas sin basa da la legislaziun chantunala. En cas da disturbis da cumportament èn provocads ultra da las persunas d'instrucziun en emprima instanza il cussegl da scola e la cumissiun da scolina. Las instanzas da contact inditgadas en la lavur gidan quests titulars d'ademplir lur incumbensa sulettamain en funcziun da post da consultaziun, sustegn u eventualmain da coordinaziun.
En in emprim pass incumbensescha il departament ils inspecturats da scola e scolina sco er ils cussegliaders da scola e d'educaziun en il Grischun da prender per mauns la derasaziun da la lavur en las regiuns. En quest senn pon ins ad interim desister d'ina spediziun a las mussadras ed ils mussaders, a las persunas d'instrucziun, als cussegls da scola e purtaders da scolina. I sa chapescha dentant che persunas ed instanzas che vegnan confruntadas cun dumondas da singularitad da cumportament, violenza euv., pon sa drizzar a las cussegliadras ed als cussegliaders respectivs en la regiun u tar il departament.
Gremi: departament d'educaziun, cultura e protecziun da l'ambient dal Grischun
Funtauna: rg uffizi per secturs spezials da scola
Data: 18.11.1999
|
fc629ead-1a95-4c5b-9091-fbd3451e0460
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Fatgs d'asil: La confederaziun sforza ils chantuns da spargnar
La gronda prontezza da returnar da las Albanaisas e dals Albanais dal Cosovo chaschuna ina partenza da passa 400 persunas en il Grischun. Ensemen cun l'introducziun precipitada da la nova lescha d'asil tras la confederaziun è il chantun sfurzà da realisar gia per l'emprim quartal 2000 respargns drastics sin il sectur dal persunal.
L'onn 1999 è sa mussà sco onn praticamain nunplanisabel per ils fatgs d'asil. Durant l'emprima mesadad da l'onn 1999 è l'uffizi chantunal dal servetsch social dal Grischun stà confruntà cun in grond dumber da novs requirents d'asil. Cun l'arriv dad 869 persunas dal schaner fin la fin da fanadur 1999 èsi daventà necessari d'engaschar nov persunal d'assistenza. Vetg collavuraturas e collavuraturs èn vegnids engaschads per in termin limità. Il program federal da repatriaziun ha gì grond success tar ils requirents d'asil cosovo-albanais, tant che passa 400 persunas èn sa participadas a quel fin la fin da settember 1999. Las collavuraturas ed ils collavuraturs da l'organisaziun d'asil dal Grischun han gì difficultads da collocar tut ils requirents d'asil la stad 1999. Questas difficultads èn vegnidas substituidas gia trais mais pli tard d'ina sutoccupaziun dals centers transitoris.
Parallellamain a questa sperta partenza ha la confederaziun introducì a fitg curt termin la nova lescha d'asil. Cun las disposiziuns executivas cumbinadas cun quella ha il cussegl federal concludì reducziuns massivas en la pauschala per il sustegniment, la collocaziun e per l'assistenza. En quest cas è l'uffizi chantunal dal servetsch social sfurzà da prender las suandantas mesiras:
1. Reducziuns voluntaras dal pensum e demissiuns anticipadas da singulas collavuraturas e da singuls collavuraturs vegnan examinadas.
2. Contracts da lavur limitads na vegnan betg prolungads, sch'i n'è betg necessari per motivs da manaschi.
3. In center transitori (Razén/Tusaun) vegn serrà temporarmain. La relaziun da lavur cun tschertas collavuraturas e tscherts collavuraturs sto vegnir schliada.
L'uffizi chantunal dal servetsch social dal Grischun è pront da tractar cun il persunal ch'è pertutgà directamain da la reducziun da las plazzas davart novs engaschaments, sch'i dat pussaivladads internas. Ultra da quai è l'uffizi chantunal dal servetsch social dal Grischun en stretg contact cun ils centers regiunals d'intermediaziun da lavur (CRIL).
Gremi: Uffizi chantunal dal servetsch social dal Grischun
Funtauna: rg Uffizi chantunal dal servetsch social dal Grischun
Data: 19.11.1999
|
9649347b-8b89-4a4b-8063-bb56c47b9285
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Cumissiun da giustia dal cussegl grond s'exprima davart la petiziun per pussibilitar la dimora da Mario Murgovski, Sent
La cumissiun da giustia dal cussegl grond dal chantun Grischun ha tractà en sia davosa sesida la petiziun Mario Murgovski. Cun la petiziun che figurescha sin la glista da tractandas da la proxima sessiun da november, proponan 141 persunas sutsegnadas da laschar restar Mario Murgovski tar sia mamma a Sent e da laschar ir el là a scola. Ina repatriaziun para inumana e dal tuttafatg sproporziunada ad ellas.
La cumissiun da giustia propona al cussegl grond da prender enconuschientscha da la petiziun senza dentant reponderar las decisiuns da la polizia d'esters e dal departament da giustia, polizia e sanitad. Sin fundament da l'ordinaziun dal cussegl grond tar la legislaziun federala davart ils esters ed ils fatgs d'asil è la polizia d'esters l'autoritad chantunala cumpetenta ch'ha da decider davart la concessiun e la revocaziun da permissiuns da dimora. La cumissiun da giustia ha prendì enconuschientscha dal fatg, che la decisiun negativa da la polizia d'esters è vegnida confermada dal departament. In recurs tar la dretgira administrativa n'è betg succedì. Per fatgs da la polizia d'esters n'è il cussegl grond dal chantun Grischun betg la via da meds legals previsa, uschia ch'el n'ha betg il dretg da far examinaziuns u da dar cumonds en singuls cas. Consequentamain n'ha el er betg la cumpetenza da controllar, abrogar, midar u d'eliminar singuls documents administrativs.
Gremi: cumissiun da giustia
Funtauna: rg cumissiun da giustia
Data: 22.11.1999
|
660e7b5c-0cf4-490d-bed9-9b0db0630ebf
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Premi d'ambient 2000 da la Arge Alp: s'annunziar ussa!
Il premi d'ambient da la cuminanza da lavur dals pajais da las Alps (Arge Alp) vul premiar l'engaschament en favur da l'ambient ed animar d'imitar quest agir. Il tema per il premi d'ambient 2000 èn prestaziuns exemplaricas davart la cumpatibladad dals interess dal temp liber e dals giavischs da la protecziun da la natira. Il termin da publicaziun dura fin ils 31 da december 1999.
Per il premi d'ambient 2000 da la Arge Alp pon candidar abitantas ed abitants, vischnancas, interpresas, federaziuns ed organisaziuns ch'èn sa fatgs meritaivels per l'ambient. Els èn invidads d'annunziar a l'Arge Alp lur exempels per la cumpatibladad dals interess dal temp liber e dals giavischs da la protecziun da la natira.
Tema 2000: Turissem, interess dal temp liber e protecziun da la natira
La conferenza dals schefs da las regenzas da la Arge Alp ha tschernì il sequent tema per il premi d'ambient 2000: "Exempels gartegiads per la cumpatibladad d'interess dal temp liber e tals che s'orienteschan vers la protecziun da la natira", cun la motivaziun ch'il success d'acziuns e d'iniziativas en las regiuns alpinas che s'orienteschan vers la protecziun da la multifaritad biologica, vers il mantegniment da las spezias ed ils spazis da viver e vers il svilup persistent dals territoris protegids dependa per gronda part da la cumpatibladad cun interess dal temp liber. Impurtanta è l'abilitad da cuntanscher ina sinergia tranter ils interess dal turissem e dal temp liber ed ils interess en favur da la protecziun da la natira cun sias valurs renconuschidas.
Schanzas per il Grischun
En il chantun Grischun ch'è in chantun turistic, ma che ha ina gronda varietad da valurs natiralas, datti segir in viv interess vi dal tema per il premi d'ambient 2000. Las vistas èn bunas. Uss hai num d'agir e d'augmentar il dumber dals projects per il Grischun ch'èn vegnids distinguids cun premis d'ambient. 1996 ha l'Arge Alp premià ils dus projects "Protecziun da natira e cuntrada a Trimmis" da l'uniun da scienza natirala e da l'uniun da purs da Trimmis sco er "Maestranza europeana alpina da mobils solars" da l'uniun da promoziun Tour de Sol e da "Grischun vacanzas" cun documents da renconuschientscha. 1997 è ì il segund premi per il project "Siddhartha" a la cuminanza d'interess "Lebendige Landquart" ed a la gruppa d'ambient Pro Prättigau. Quest onn è il terz premi ì a la societad da scienzas natiralas da l'Engiadina ed al WWF Svizra ch'han realisà la via da clima en Engiadin'auta.
Surdada dals premis il zercladur 2000
Il premi è vegnì offrì dals schefs da las regenzas da la cuminanza da lavur dals pajais en las Alps. Da la Svizra fan part ils chantuns Grischun, Tessin e S. Gagl. Or dals pajais alpins vischins fan part il stadi liber da Baviera, il pajais federativ Baden-Württemberg, ils pajais federativs austriacs Salzburg, Tirol e Vorarlberg sco er las provinzas talianas Tirol dal sid, Trento e la regiun Lumbardia.Il premi d'ambient da la Arge Alp consista d'in object cun valita simbolica. Ultra da quai pon las premiadas ed ils premiads obtegnair premis en contant. Il premi duai vegnir surdà en il rom da la conferenza dals schefs da las regenzas da l'Arge Alp il zercladur 2000.
Termin d'inoltraziun: 31 da december 1999
Il premi da l'Arge Alp vegn publitgà en tut ils pajais commembers. Post da contact per candidatas e candidats dal chantun Grischun è l'uffizi d'ambient dal Grischun, Gürtelstrasse 89, 7001 Cuira. Là pon ins retrair tut la documentaziun detagliada da publicaziun. Las candidaturas ston vegnir inoltradas fin ils 31 da december 19999.
Gremi: Departament d'educaziun, cultura e protecziun da l'ambient dal Grischun
Funtauna: rg Departament d'educaziun, cultura e protecziun da l'ambient dal Grischun
Data: 25.11.1999
|
b1809fc3-71e0-42dc-8143-e0491a63891c
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Enviern da lavinas 1999: Donns da 15 milliuns
Las precipitaziuns extraordinarias da l'enviern passà han destruì 100'000 meters cubics laina ed ina surfatscha da guaud da 375 hectaras.
La regenza prenda conuschientscha dal rapport da l'inspecturat forestal davart l'enviern da lavinas 1999. Sin la vart settentriunala da las Alps aveva quai dà fitg grondas navadas tranter la fin da schaner e la fin da favrer 1999. La situaziun da lavinas è daventada fitg critica ed ha tranter auter gì per consequenza ch'ins ha stuì serrar vias, interrumper il traffic da viafier ed evacuar persunas. Ils experts discurran d'in eveniment dal tschientaner. Il matg/zercladur hai alura dà daratgas intensivas. Surtut a Tschuncaismas èn questas plievgias coincidadas cun la marschauna ed han fatg gronds donns al guaud, al terren da cultura ed a l'infrastructura, tant pli ch'il terren era fermamain bagnà da las grondas quantitads da naiv luada. In'ulteriura perioda da plievgia intensiva è crudada en la segunda mesadad dal mais settember 1999.
Las fermas precipitaziuns han chaschunà donns en l'entir chantun. Ina gia dapli èn stadas pertutgadas parts da la vart settentriunala da las Alps il pli fitg, surtut las regiuns Partenz/Tavau, Scanvetg ed il Grischun central. Sco consequenza ha l'inspecturat forestal fatg controllar tut ils rempars da lavinas. En differents lieus han ins constatà donns pli pitschens. Be dus rempars (Monbiel/Claustra e Platta Liunga/Breil) han subì donns pli gronds. Da princip han ils rempars da lavinas ademplì lur funcziun. Ils donns èn reparads e rugalads, per ch'ins possia garantir per l'enviern proxim la medema segirezza sco avant ils eveniments da 1999. Tut en tut èn vegnids annunziads pli che 330 donns cun custs calculads da totalmain 15.2 milliuns francs. La dimensiun dals donns da lavinas, las chargias da naiv e las terradas da vent munta a 100'000 meters cubics laina sco er ina surfatscha da guaud destruida da totalmain 375 hectaras. Las rumidas èn mintgamai vegnidas ordinadas immediatamain. Ina part dals donns ha pudì vegnir rugalada e finanziada en il rom da projects currents, ma la gronda part vegn finanziada en il rom da dus projects globals.
Contribuziun d'investiziun a la Viafier retica vegn approvada
L'uffizi federal da traffic ha suttamess al chantun in sboz per la 27. cunvegna davart agids d'investiziun da la viafier retica. Sut la resalva da la consuttascripziun tras las ulteriuras parts dal contract vegn el approvà da la regenza. Ils meds vegnan impundids per ina prolungaziun dals binaris da cruschar a Brusio e Lagalp (3.5 resp. 3 milliuns francs), la construcziun d'ina nova staziun da cruschar Stablini (5.38 milliuns), l'equipament da la lingia dal Bernina cun il sistem d'arretaziun ZSI 90 (2.235 milliuns), l'equipament dal tunnel da l'Alvra cun in sistem da radiofonia per tunnels (1.7 milliuns), la recumpra e la transfurmaziun diesch vaguns da martganzia dal Vereina (1.525 milliuns) sco er la procuraziun da 21 novs vaguns da martganzia R-ACTS (5.245 milliuns). Tenor la clav da repartiziun crodan 18 pertschient u 4.068 francs al chantun. Ils meds èn resguardads en il budget chantunal ed en il plan da finanzas.
Protecziun da la populaziun duai trair a niz las structuras existentas da la protecziun civila
La regenza prenda posiziun visavi la confederaziun davart ils cuntegns essenzials e las valurs da chantun per la protecziun da la populaziun. Questa è in instrument civil per la direcziun, la protecziun e l'agid en cas da catastrofas, d'autras situaziuns d'urgenza sco er en cas da smanatschas da politica da pussanza. Ella remplazza quasi la protecziun civila d'enfin uss. La structura da la protecziun da la populaziun quinta cun l'uniun da plirs meds civils ch'èn necessaris per ademplir questas incumbensas. Per quest motiv duain da princip ils chantuns avair la cumpetenza. Quai vala a moda cumplessiva, quai vul dir per tut ils meds, per lur prontadad e per l'organisaziun directiva. En il rom dals studis detagliads vegn ins a stuair repartir a moda optimala las incumbensas ed a fixar las cumpetenzas effectivas medemamain sco la repartiziun dals custs tenor ils princips da la nova gulivaziun da finanzas tranter la confederaziun ed ils chantuns. Tar la realisaziun da la protecziun da la populaziun èsi da sa basar tant sco pussaivel sin las structuras existentas dals elements civils ch'èn avant maun. Igl è d'impurtanza centrala ch'in'organisaziun civila saja cumpetenta per la furmaziun e l'acziun. Questas incumbensas duain er en avegnir vegnir ademplidas tras la protecziun civila adattada. Tenor l'opiuniun da la regenza na fai nagin senn da furmar per quest intent ina nova organisaziun.
Da las vischnancas
Il project da rempar cunter crappa "Grotti" da la vischnanca da Bondo vegn approvà. I vegn garantì ina contribuziun chantunala da 20 pertschient als custs calculads da 360'000 francs. Ils programs da sanaziun encunter la canera per la via dal Partenz en il sectur da la fracziun da Dalvazza, Luzein, sco er per la via da Landwasser en il sectur da la vischnanca da Ferrera/Schmitten vegnan approvads. La constituziun da la vischnanca da Breil, la segunda fasa da la revisiun totala da la planisaziun locala da Cauco, la cumplettaziun da la planisaziun locala da Haldenstein e la midada da la planisaziun locala da Sievgia en Partenz/Seewis en vista a l'engrondiment da la chasa da cura vegnan approvadas.
Fatgs dal persunal
A la fin da november 1999 va en pensiun Frieder Neunhoeffer, Cuira, incumbensà per dumondas da persunas impedidas tar l'uffizi da servetsch social. La regenza l'engrazia per ils servetschs prestads en favur dal chantun.
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 25.11.1999
|
bd07e18b-dc89-4055-9a70-15cc74ed54a4
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
La regenza grischuna pretenda ina realisaziun integrala da la nova gulivaziun da finanzas
En sia posiziun a cusseglier federal Kaspar Villiger sustegna la regenza grischuna la furmaziun proponida da la nova gulivaziun da finanzas tranter la confederaziun ed ils chantuns. En quest connex premetta ella ch'i na vegnian betg fatgas reducziuns dals elements previs per indemnisar ils custs specifics dals territoris da muntogna ("custs da la vastezza").
Il project preschentà è la furma federalistica la pli curaschusa e consequenta da la Svizra ch'è vegnida prendida per mauns ils davos 50 onns. Correspundentamain è ella da gronda impurtanza statala e politic-finanziala, quai spezialmain per il chantun Grischun sco chantun perifer e da muntogna. Las mancanzas evidentas da la regulaziun valaivla pon vegnir corregidas be cun ina refurma fundamentala. Il preschent project da refurma dastgess esser la davosa gronda schanza per renovar il federalissem e rinforzar ils chantuns - sco er la confederaziun - a moda persistenta. Alternativas qualifitgadas na datti betg. La regenza grischuna sustegna perquai il detretschament da las incumbensas previs tranter la confederaziun ed ils chantuns, las novas furmas da collavuraziun partenaria, la gulivaziun da las resursas che po vegnir dirigida politicamain e las vias envers ina cumpensaziun intenziunada da las grevezzas spezialas dals chantuns da muntogna d'ina vart e dals centers da l'autra vart. La regenza pretenda en quest connex ina realisaziun pli integrala pussaivel da l'entir project.
Il project NGF è vegnì elavurà da represchentants d'ina organisaziun da project che vegn purtada communablamain da la confederaziun e dals chantuns. Il rapport final dals 31 da mars 1999 che vegn preschentà per la consultaziun concretisescha ils tratgs fundamentals dal rapport dal favrer 1996. Ils plans da refurma èn oz bler pli concrets ch'avant pli che trais onns. Las pretaisas essenzialas dal chantun Grischun en sia posiziun dal fanadur 1996 vegnan resguardadas en il nov concept. Sche la refurma vegn realisada sco preschentà, alur na sto il chantun Grischun betg temair perditas da las cifras calculadas oriundamain da 70 fin 150 milliuns francs. Or da la vista actuala na dastga betg vegnir calculada ina bilantscha equilibrada per l'onn transitori. La concepziun da la NGF tegna per gronda part quint - per quant ch'ins po vesair oz - da las pretaisas existenzialas dals chantuns perifers e da muntogna. Ils differents elements da la NGF èn dentant vegnids concretisads a moda differentamain intensiva en il rapport da consultaziun. La posiziun da la regenza cuntegna perquai ina resalva pertutgant la furmaziun concreta, quai vul dir la recepziun da correcturas e da cumplettaziuns en las parts dal project che pertutgan spezialmain il Grischun.
Giavischs spezials e pretaisas da la regenza:
Il preschent concept NGF na correspunda betg anc en tut ils puncts a las ideas da la regenza. Las propostas per correcturas las pli impurtantas sa referischan a las sunandantas parts dal project: -
fundament pli vast da l'index da las resursas, eventualmain resguardond la forza fiscala da fin uss e l'entrada naziunala; -
resguard da tut ils chantuns en la gulivaziun da las resursas; -
renunzia da l'ulteriura reducziun previsa da las contribuziuns federalas a la construcziun da las vias principalas; -
renunzia d'ina reducziun da las contribuziuns generalas or da la taglia sin ielis minerals ed adattaziun da la clav da repartiziun senza perditas finanzialas per ils chantuns da muntogna; -
totalmain in engaschament finanzial pli ferm da la confederaziun;
- garanzia da l'agid da vegliadetgna sur las instituziuns Pro Senectute, Crusch cotschna svizra e sur las organisaziuns da SPITEX.
Situaziun da partenza:
Resguardond las contribuziuns federalas a la VR survegn il Grischun annualmain passa 800 milliuns francs da la confederaziun. Quai correspunda a passa 45 pertschient da las entradas chantunalas totalas. La dependenza da la confederaziun è correspundentamain gronda; quai na be en incumbensas cun la cumpetenza primara da la confederaziun (p.ex. militar, agricultura e vias naziunalas), mabain er sin secturs chantunals d'incumbensas fitg impurtantas (p.ex. guaud, vias principalas, stabiliments per ruments ed auas persas, agid da vegliadetgna, protecziun civila, scolaziun speziala e.u.v.). La confederaziun dictescha en emprima lingia la spezia e la dimensiun da l'adempliment da las incumbensas.
Il sistem da gulivaziun da fin uss sa basa sin in dumber quasi betg pli survesaivel da mesiras singulas; in fatg ch'impossibilitescha ina direcziun intenziunada, che - tras faussas structuras da stimulaziun - dat andit da sfarlatar ils daners publics e che pregiuditgescha fermamain l'independenza chantunala. Las mancanzas dal sistem valaivel sentan spezialmain ferm e pli e pli ils chantuns da muntogna e perifers. Surtut il svilup politic durant ils onns 90 ha cumprovadamain indeblì la posiziun dals chantuns da muntogna. Il basegn da refurma è cumprovà e stringent.
Detretschament da las incumbensas:
Las incumbensas tranter la confederaziun ed ils chantuns duain vegnir detretschadas uschè ferm sco pussaivel ed a moda raschunaivla e la gulivaziun da finanzas duai vegnir furmada a moda simpla, transparenta, effizienta ed imponibla. Las incumbensas duai puspè ademplir quel che sa far quai il meglier en il cas concret. Uschia vegnan rinforzads la confederaziun ed ils chantuns.
Da las oz bunamain 50 incumbensas communablas duain vegnir surdadas da nov sis incumbensas dal tuttafatg a la confederaziun, 15 incumbensas entiramain als chantuns e 25 incumbensas duain vegnir furmadas da nov cun agid d'in detretschament parzial u tras adattaziuns fundamentalas da las furmas da collavuraziun e da finanziaziun. L'entira massa da detretschament importa 5.3 milliardas francs. Cun quels vegnan detretschads pli che 40 pertschient da la valur da las incumbensas communablas actualas. La confederaziun sa concentrescha sin las incumbensas principalas ed ils chantuns obtegnan dapli libertad d'agir. 43 milliuns francs dals meds federals liads ad in intent specific fin uss survegn il chantun Grischun da nov en ina furma libramain disponibla. Ultra da quai scrodan obligaziuns chantunalas fixas a la AVS, AI ed als supplements da famiglia en l'agricultura d'annualmain bundant 35 milliuns francs.
La regenza è conscienta ch'il detretschament da las incumbensas previs pretenda la prontezza d'acceptar tschertas differenzas chantunalas en la moda e maniera da l'execuziun da las incumbensas. Ils chantuns duain avair la pussaivladad da realisar soluziuns innovativas e confurmas al basegn. Secapescha ston tut ils chantuns garantir ina purschida fundamentala suffizienta. Per incumbensas impurtantas che pretendan in standard naziunal minimal vegnan ins a stuair crear ed acceptar cundiziuns generalas unifitgadas. Da quellas fan part numnadamain il sectur da las prestaziuns dad AI ch'eran fin uss collectivas e la scolaziun speziala. Differentas incumbensas vegnan ins a stuair definir ed ademplir en stretga coordinaziun tranter ils chantuns.
Collavuraziun interchantunala cun gulivaziun da las grevezzas:
La regenza renconuscha la collavuraziun interchantunala cun gulivaziun da las grevezzas (GGI) sco part da la NGF. Pertutgadas èn surtut las universitads chantunalas, las scolas autas professiunalas, la medischina da perfecziun e la scolaziun speziala. La collavuraziun tranter ils chantuns duai vegnir rinforzada ed uschia duai vegnir reducida la dependenza da la confederaziun tranter auter. Chantuns che retiran prestaziuns dad auters, han d'indemnisar quels adequatamain. Per eruir las contribuziuns da gulivaziun per ils offerents da prestaziuns èn tranter auter da resguardar ils avantatgs dal lieu ed ils gudogns da migraziun dals chantuns offerents. Ina gulivaziun da las grevezzas è ultra da quai da prevesair expressivamain be per prestaziuns cleramain definidas cun custs considerabels. Ins na vul betg scuflar si l'administraziun e provocar nundumbraivels pajaments da gulivaziun tranter ils chantuns.
La regenza è sceptica envers instruments memia directivs (collavuraziun obligatoria; decleranzas impegnativas). Quels pon esser be ultima ratio envers la collavuraziun facultativa ed averta tranter ils chantuns suverans. Envers las soluziuns da concordat che vegnan pratitgadas oz han las novas furmas da collavuraziun dapli legitimaziun democratica ed èn pli gistas. Qua ha la confederaziun ina funcziun directiva impurtanta, a moda ch'ella po introducir en cas da basegn ils dus instruments decleranza impegnativa ed obligaziun da participaziun. La confederaziun duai pudair proteger d'in abus da la suverenitad dals chantuns sco er cumbatter profitunzs.
Gulivaziun da las resursas:
La regenza sustegna il concept dal mecanissem ch'è vegnì proponì per la gulivaziun da las resursas (reducziun orizontala da las disparitads ed equipament vertical minimal). Cun quai duain vegnir reducidas a moda efficazia las differenzas considerablas e statalpoliticas problematicas da la forza finanziala dals chantuns. Tenor las supposiziuns da model en il rapport NGF vegnan repartids sur quests chanals annualmain 1'900 milliuns francs en favur dals chantuns debels da finanzas. Quest volumen da repartiziun è ina cifra che po vegnir fixada dal parlament.
L'index da las resursas previs sa basa sulettamain sin il potenzial da taglia dals singuls chantuns. Questa valur d'index è suttamessa a grondas fluctuaziuns en il decurs dal temp. La lavur da planisaziun e la stabilitad da la gulivaziun da las resursas n'è betg suffizienta en vista al volumen annual da pressapauc duas milliardas francs. L'index stuess vegnir fundà statisticamain a moda pli vasta. Igl èn da consultar cifras cumplementaras sco p.ex. la forza fiscala duvrada fin uss e spezialmain l'entrada naziunala.
Da la gulivaziun da las resursas na vegnan betg tangads chantuns cun ina valur d'index tranter ina limita inferiura ch'è da fixar politicamain (en il rapport sco supposiziun 87 puncts) e 100 puncts. Da quest fatg èn pertutgads sis chantuns. Da quels fa part er il chantun Grischun. La regenza crititgescha quest fatg sco sbagl dal sistem. La gulivaziun da las resursas è d'adattar en la furmaziun detagliada uschia, che tut ils chantuns cun ina forza finanziala sut la media obtegnan meds da gulivaziun.
Gulivaziun da las grevezzas per ils chantuns da muntogna ed ils centers:
Per l'indemnisaziun parziala da grevezzas spezialas dals chantuns da muntogna d'ina vart e dals chantuns da center da l'autra vart vegn creada mintgamai ina gulivaziun da las grevezzas cun in volumen annual da 210 milliuns francs. La regenza renconuscha la necessitad d'indemnisar er las grevezzas dals centers cun ina contribuziun da gulivaziun. L'import previs per la gulivaziun da las grevezzas geografic-topograficas na dastga en scadin cas betg vegnir sutpassà. Al chantun Grischun tutgan da quel bunamain 100 milliuns francs. Quest volumen è necessari per pudair cuvrir las grevezzas spezialas che na sa laschan quasi betg influenzar sin ils secturs guaud, protecziun cunter eveniments da la natira, protecziun cunter auazuns e vias principalas, a moda ch'ellas surpassan - calculà per abitant/a - la media da tut ils chantuns per maximal 50 pertschient.
Ulteriurs pass:
Fin a la realisaziun da la refurma vegni a durar anc quatter fin tschintg onns. En ina emprima etappa stattan en discussiun ina revisiun parziala da la constituziun federala sco er ina revisiun totala da la lescha federala davart la gulivaziun da finanzas. Pir suenter vegnan adattadas las basas legalas sin ils singuls secturs d'incumbensas. La regenza pretenda ina pussaivladad da cooperaziun per ils chantuns per l'adattaziun consecutiva da las leschas federalas.
Gremi: regenza
Funtauna: rg departament da finanzas e militar dal Grischun
Data: 02.12.1999
|
cdd593d9-b13f-4616-8c74-cfc5fc61d408
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Il Grischun vul porscher in ambient adattà al luv- tscherver
La regenza grischuna vul crear in ambient positiv en vista ad in'immigraziun pussaivla dal luv-tscherver. Ella s'oppona dentant actualmain anc a la recolonisaziun activa da quest giat da rapina en il Grischun
En sia posiziun davart il "concept luv-tscherver en Svizra" da la confederaziun signalisescha la regenza ch'ella beneventa da princip in'immigraziun dal luv-tscherver en il chantun Grischun. Las cundiziuns da basa necessarias fissan dentant anc da crear e da communitgar a moda professiunala. Il "concept luv-tscherver en Svizra" da la confederaziun cumpiglia bain propostas per soluziuns ch'empermettan resultats. Cun quai che la totalitad da questas na po dentant anc betg persvader, na po la regenza betg approvar la versiun preschenta. Il concept da la confederaziun parta surtut da la supposiziun ch'il luv-tscherver vegnia acceptà d'ina gronda part da la populaziun. I dat dentant ina gronda differenza tranter citad e pajais. Surtut en il sectur da l'agricultura e la tratga da nursas ed en ils circuls dals chatschaders èn anc da sclerir dumondas avertas per augmentar l'acceptanza visavi il luv-tscherver. D'impurtanza centrala per ils chatschaders vegn ad esser la dumonda da las consequenzas sin l'effectiv da selvaschina e sin la chatscha. Gist questa dumonda na vegn betg tematisada en il "concept luv-tscherver en Svizra". Er la lavur da publicitad è strusch menziunada en il concept da la confederaziun, malgrà che las experientschas cun il project dal tschess-barbet ch'è stà curunà da success mussa cleramain ch'i dovra ina lavur da publicitad professiunala e cuntinuanta cun campagnas d'infurmaziun coordinadas per pudair reducir temas e pregiudizis betg giustifitgads.
Sche la regenza refusescha il "concept luv-tscherver en Svizra" en sia furma actuala, na vul quai betg dir ch'ella saja da princip cunter il luv-tscherver. Ella vul plitost crear in ambient positiv per sia immigraziun. Ins ha già inizià pass correspundents. A l'entschatta da l'onn ha il departament cumpetent instituì ina gruppa da lavur che sa cumpona da represchentants da tut las organisaziuns decisivas. Questa s'occupa intensivamain da tut las dumondas e tut ils effects d'in'eventuala cumparsa d'animals gronds da rapina en il Grischun. Gist questas lavurs preparativas dal chantun conferman che l'entira tematica è considerablamain pli cumplexa che quai che vegn preschentà en il "concept luv-tscherver en Svizra". Perquai na po la regenza betg approvar ina recolonisaziun activa dal luv-tscherver en il Grischun. A vista mesauna na vul ella dentant betg excluder quai, sche la confederaziun vegn a crear las cundiziuns da basa ch'empermettan success. Quai èn per exempel l'urden da cumpetenza tranter confederaziun e chantun, la dumonda da las contribuziuns federalas, la lavur da publicitad sco er l'influenza dal luv-tscherver sin ils effectivs da selvaschina e sin la chatscha. Sch'il luv-tscherver sa domiciliescha puspè en il Grischun, vegn quai en emprima lingia ad avair effects sin ils chavriels, ils chamutschs vegnan ed esser influenzads pli pauc dal luv-tscherver, ils tschiervs ed ils capricorns anc pli pauc. Quests effects ston vegnir dirigids tras il chantun en il rom da la planisaziun da chatscha, uschia ch'in'utilisaziun commensurada dals effectivs da selvaschina tras la chatscha è garantida. La regenza vuless perquai dir cleramain ch'ina coexistenza d'animals gronds da rapina e chatscha na saja betg sulettamain necessaria, ma ch'ella saja sapientivamain da prender en mira.
Promover il rumantsch ed il talian
La regenza suttametta al departament federal da l'intern il program ed il preventiv 2000 tar la promoziun ed il mantegniment da la lingua e cultura rumantscha e taliana en il chantun Grischun. Las expensas totalas vegnan calculadas sin circa 7.1 milliuns francs (confederaziun 67 pertschient, chantun 33 pertschient). I vegnan dumandadas contribuziuns da la confederaziun en l'autezza da 4.75 milliuns francs. Ils daners duain vegnir impundids per:
- Mesiras dal chantun, tranter auter il servetsch da translaziun, ediziun dal cudesch da dretg en las trais linguas chantunalas, instrucziun da linguas.
- Sustegnair las mesiras da terzas persunas, tranter auter projects da scola, mesiras regiunalas, manual da l'istorgia grischuna en lingua rumantscha.
- Contribuziuns a projects scientifics.
- Contribuziuns ad organisaziuns ed instituziuns
- Promover l'activitad da publicaziun.
- Promover la pressa rumantscha.
Novaziun en il dretg da lavur vegn refusada
En sia posiziun visavi il departament federal da giustia e polizia s'exprima la regenza davart las novaziuns previsas en la part dal dretg da lavur dil dretg d'obligaziuns svizzer (DO). Il limit da la valur en lita per las proceduras gratuitas en dispitas dal dretg da lavur duai uss vegnir auzà da 20'000 francs a 30'000 francs. Uschia vegnia resguardada la chareschia e meglierada la protecziun dal dretg processual da las lavurantas e dals lavurants (procedura civila sociala). 1972 han ins introducì ina procedura simpla, sperta e gratuita per dispitas dal dretg da lavur. Il limit da la valur en lita era da lez temp 5'000 francs. 1989 han ins auzà quest limit a 20'000 francs. En il Grischun vegn la gronda part dals process dal dretg da lavur manada sut il limit actualmain vertent da 20'000 francs. Sch'il limit da la valur en lita vegn surpassada e sch'ina part n'è betg abla da pajar ils custs da dretgira e d'advocat, po vegnir pretendida la procedura gratuita. Tenor la regenza èsi perquai pauc raschunaivel d'augmentar il limit da la valur en lita, essend ch'ins ha da quintar cun in augment dals process, in fatg che chaschunass ulteriurs custs per il maun public. La midada previsa digl artitgel 343 DO vegn refusada.
Nov urden da stimaziun vala a partir da l'entschatta 2000
L'ordinaziun revedida davart las stimaziuns uffizialas vegn messa en vigur il cumenzament da l'onn 2000. Las midadas materialas las pli impurtantas èn quellas che las valurs da stimaziun s'orienteschan da nov consequentamain tenor il martgà e che las taxas per stimaziun vegnan augmentadas sin in nivel che po curclar ils custs.
Da las vischnancas
La regenza conceda ina contribuziun da maximalmain 132'000 francs vi dals custs supplementars per il stgaudament da zinslas da laina en l'edifizi nov da l'Ospedale San Sisto a Poschiavo.
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 02.12.1999
|
3835ea6e-8146-4a64-9f6c-3b205d7c5797
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Colliaziun tar l'economia d'electricitad grischuna a la Rezia energia SA
L'avrigl 1999 han ils partenaris principals da las Ovras electricas grischunas SA (BK), da las Ovras electricas Brusio SA (KWB) e da las Ovras reticas per electricitad SA (RW) orientà davart l'intenziun communabla da fusiunar las uschenumnadas societads d'electricitad. Ils scleriments ch'èn vegnids fatgs en il fratemp mussan che la fusiun è giuridicamain pussaivla ed economicamain cunvegnenta. Perquai han ils partenaris principals concludì da fusiunar questas societads. La Grischelectra SA (GESA) vegn integrada be energeticamain. Cun la fusiun pon las societads involvadas vegnir rinforzadas e las ristgas d'interprendider pon vegnir repartidas a basa pli vasta. Uschia vegnan creadas las premissas per trair a niz las schanzas che sa preschentan en il rom da la liberalisaziun dal martgà e da retegnair las ristgas existentas.
La liberalisaziun dal martgà d'electricitad è in fatg en l'Europa. La Svizra vegn a suandar cun la liberalisaziun. Gia oz èn vesaivlas sin il martgà svizzer d'electricitad las consequenzas da la liberalisaziun ch'è pir anc da spetgar. L'influenza da la liberalisaziun dal martgà d'electricitad sco er la situaziun da surpli sin il sectur da l'electricitad mainan a dapli concurrenza, a pretschs pli bass, marschas pli pitschnas ed a dapli pretaisas per prestaziuns da servetsch. La nova situaziun dal martgà pretenda da las interpresas d'electricitad d'adattar lur structuras, da metter a disposiziun novs instruments dal martgà, da trair a niz las pussaivladads da raziunalisaziun e d'utilisar sinergias cun agid d'eventualas cooperaziuns. Questas mesiras duain manar ad ina reducziun dals custs ed ad ina meglra posiziun sin il martgà. Pervia dal dictat dals custs ch'è politicamain giavischà e pretendì dal martgà - er sin il sectur da l'electricitad - èn restructuraziuns necessarias per garantir l'existenza da la societad a lunga vista.
Il chantun Grischun, la Societad d'electricitad Laufenburg SA (EGL) e la Aare Tessin SA per electricitad (ATEL) disponan en differenta cumposiziun da participaziuns pli grondas vi da las medemas societads d'electricitad, numnadamain vi da la BK, la KWB, la RW e la GESA. Las BK e KWB èn cumpigliadas energeticamain gia oz fitg ferm ina cun l'autra. Questas duas societads èn cumparegliablas e disponan d'activitads cumplementaras.
La regenza dal chantun Grischun, la EGL e la ATEL spetgan da la fusiun da las societads d'electricitad menziunadas in rinforzament da la posiziun dal martgà e da la cumpetitivitad, effects positivs da sinergia per reducir ils custs ed in augment dal retgav sco er la reducziun da las ristgas d'interpresa. Uschia pon las schanzas che vegnan dadas cun la liberalisaziun dal martgà d'electricitad vegnir utilisadas meglier e las ristgas pon vegnir retegnidas.
En vista a las pretaisas novas midadas fundamentalmain tras la proxima liberalisaziun dal martgà svizzer d'electricitad ed en vista a la persvasiun che la cumpetitivitad da la BK e da la KWB vegn rinforzada a moda spezialmain persistenta ed a la speranza ch'uschia possian er vegnir mantegnidas plazzas da lavur cumpetitivas en il chantun, han ils acziunaris principals (chantun Grischun, ATEL ed EGL) concludì,
- d'unir las activitads da las societads en mira e da suttametter quellas observond las cundiziuns legalas generalas ad ina direcziun unifitgada,
- d'optimar las structuras giuridicas da las societads en mira tenor la funcziun, observond las obligaziuns dal dretg da concessiun e resguardond las relaziuns regiunalas,
- da crear ina structura averta che pussibilitescha la collavuraziun cun autras societads interessadas.
La reuniun giuridica da las societads en mira succeda principalmain tras duas mesiras: D'ina vart vegn la RW existenta a fusiunar cun la KWB. Da l'autra vart vegnan il chantun e la ATEL ad apportar lur participaziuns a la BK tras valurs na contantas en la KWB. Als terzs acziunaris da la BK vegn pussibilità tras ina offerta publica da barattar las aczias dal purtader da la BK per las cundiziuns che valan per il chantun e la ATEL encunter aczias dal purtader da la Rezia energia SA. La KWB vegn furmada enturn sco societad da tetg en la Rezia energia SA (RE). La BK existenta sa cloma da nov Rezia energia Claustra SA (REK). La KWB e la BK mantegnan lur sedia da fin uss. L'entira transacziun succeda a basa da barat e per la pitschna part cun cumprar aczias da reserva che vegnan basegnadas per l'offerta publica als terzs acziunaris. Per la nova societad sa resultan las sequentas participaziuns:
Chantun Grischun 44.26 pertschient
ATEL 24.64 pertschient
EGL 21.25 pertschient
Ulteriurs 9.85 pertschient
Il concept strategic da la RE ha per mira ch'ella s'engaschia sin il sectur da commerzi, provediment e da la producziun. La finamira èsi da servir vinavant ils terrirois da provediment dal Partenz, la l'Engiadin'ota e da la Val dal Rain, d'extender la vendita ed il commerzi, da cumplettar cun cleras finamiras las raits, da realisar svelt mesiras da raziunalisaziun, d'offerir prestaziuns da servetsch. L'intenziun declerada èsi d'extender la collavuraziun sin ulteriuras societads grischunas. L'integraziun energetica da la GESA vegn a succeder a moda che l'energia da la GESA vegn surpigliada dal tuttafatg da la RE. Uschia resulta ina societad cun pli che 4000 GWh svieuta d'energia per onn e prestaziuns totalas d'annualmain var 220 milliuns francs.
Las partidas da contract procuran ch'ils organs da la KWB, da la BK e da la RW preschentan e realiseschan tut ils necessaris contracts, conclus, midadas dals statuts ed elecziuns a las radunanzas generalas ordinaras respectivas da l'onn 2000 cun lur propostas per l'approvaziun. Las radunazas generalas da tuttas trais societads ston succeder avant il 1. d'avrigl 2000. La fusiun tranter la KWB e la RW duai succeder retroactivamain per il 1.1-2000. Mademamain retroactivamain davent dal 1.1-2000 vegnan consolidads ils quints annuals da la KWB e da la BK.
Gremi: departament da construcziun, traffic e selvicultura dal Grischun
Funtauna: rg uffizi d'energia
Data: 03.12.1999
|
a3da786a-9c06-4115-8d29-9361a2f94cf2
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Il chantun sto spargnar: Reducziun da paja tar il persunal, nagina cumpensaziun da chareschia
Il persunal chantunal presta l'onn 2000 ina contribuziun considerabla vi da las stentas da spargnar, retrajend dus dis da vacanzas betg pajadas che vegnan deducids directamain da la paja. Ultra da quai n'obtegn el nagina cumpensaziun da chareschia.
Las finanzas chantunalas na sa preschentan betg en ina buna glisch. En la sessiun da november 1999 ha il cussegl grond perquai midà l'ordinaziun davart il persunal e pussibilità a la regenza da reducir per dus dis il temp da lavur annual en temps cun finanzas precaras cun scursanir correspundentamain la paja. La regenza ha reglà ils detagls da questa mesira da spargn per l'onn 2000 sco suonda:
- Ella vegn applitgada per tut ils emploiads cun paja mensila.
- Ella pertutga er ils commembers da la regenza sco er ils presidents e vicepresidents da las dretgiras chantunalas.
- Emprendist(a)s e practicant(a)s èn exceptad(a)s da questa mesira da spargn.
- La reducziun da la paja sa basa sin il salari da basa mensil inclusiv ils supplements da funcziun.
- La reducziun da la paja n'ha nagin effect sin la 13. paja.
- Emploiads chantunals cun in menu reducì dal temp da lavur pon tscherner, sch'els vulan retrair u betg retrair ils dus dis da vacanzas betg pajadas.
- La reducziun da la paja n'ha nagin'influenza sin il salari segirà per la pensiun.
- Ils dus dis da vacanzas betg pajadas vegnan agiuntads al dabun dals dis da vacanzas 2000 e pon vegnir tschernids libramain.
- En las scolas chantunalas crodan ils dus dis da vacanzas betg pajadas sin igl 1. da matg ed igl 1. da november 2000.
Tras l'ordinaziun da quests dus dis da vacanzas betg pajadas vegnan reducidas las pajas per 0.79 pertschient. Uschia èsi pussaivel da spargnar 2.2 milliuns francs.
Tenor las directivas dal plan da mesiras per l'equiliber da finanzas na dastgan a partir da 1999 betg vegnir cumpensads dus pertschient da chareschia. A l'entschatta 1999 n'hai dà nagina chareschia, fin la fin da november 1999 è ella muntada a 1.25 pertschient. Uschia scroda ina cumpensaziun da chareschia per il persunal chantunal e las persunas d'instrucziun da la scola publica per l'entschatta 2000. Fin tar in index da 105.2 puncts vala la chareschia sco equilibrada. I vegn er desistì d'ina cumpensaziun da chareschia sin las rentas da la cassa da pensiun chantunala e sin las pensiuns dals anteriurs cussegliers guvernativs.
Projects da votaziun dals 12 da mars 2000
La dumengia, ils 12 da mars 2000 vegn votà davart ils sequents projects:
Projects federals
- Conclus federal davart la refurma da la giustia,
- iniziativa dal pievel per l'acceleraziun da la democrazia directa (termins da tractament per iniziativas dal pievel en furma d'in sboz elavurà),
- iniziativa dal pievel per ina represchentanza gista da las dunnas en las autoritads federalas (iniziativa dals 3 da mars),
- iniziativa dal pievel per proteger l'uman da manipulaziuns en la tecnologia da reproducziun (iniziativa per ina reproducziun degna da l'uman IRD), e
- iniziativa dal pievel per smesar il traffic motorisà sin via per mantegnair e meglierar spazis da viver (iniziativa per smesar il traffic).
Projects chantunals
- Revisiun parziala da la constituziun per il chantun Grischun (refurma da las dretgiras), e
- relasch da la lescha davart la midada da l'organisaziun da las dretgiras.
Contribuziuns culturalas
I vegnan concedidas contribuziuns da totalmain circa 147'000 francs vi da la stagiun 1999/2000 dal teater da la citad da Cuira, l'instrumentaziun parziala da la musica da giuvenils da Cuira e l'ediziun da l'Almanacco Mesolcina-Calanca 2000.
Consultaziuns a la confederaziun
La regenza s'exprima davart la revisiun totala planisada da l'ordinaziun federala davart la planisaziun dal territori (OPT). Concernent il sectur "concepts e plans sectorals" vegn explitgà en vista als projects gronds NEAT e Viafier 2000 ch'i saja impurtant da chattar proceduras che realiseschan d'ina vart las strategias da la confederaziun e che resguardan da l'autra vart suffizientamain ils basegns dals chantuns. Tar l'elavuraziun da concepts e plans sectorals duai la confederaziun sa restrenscher sin projects che stattan en sia cumpentenza.
Cun diversas resalvas po la regenza approvar la direcziun generala sin il sectur "edifizis e stabiliments ordaifer las zonas da construcziun". Il sboz sto dentant vegnir elavurà a moda intensiva en quai che reguarda la dimensiun, la realisabladad e la chapaivladad. Memia pauc cler resorta ultra da quai il cunfin tranter la pratica da realisaziun, che duai valair per tut la Svizra, e quels secturs, en ils quals ils chantuns pon resguardar a moda flexibla lur structuras e fatgs differents.
La confederaziun vul midar l'ordinaziun davart las reglas da traffic. La regenza considerescha l'obligatori previs d'indrizs da tegnair enavos ils uffants sin ils sezs davos dals autos sco betg opportun per uffants sut set onns, beneventa l'augment da la spertadad maximala per camiuns cun chars annexs e camiuns-tracturs da 60 a 80 km/h e refusescha la proposta da tolerar ina tscherta surpendenza tar vehichels a motor che transportan velos. Ultra da quai duain vehichels agriculs astgar circular la notg e la dumengia.
En vista a las variantas che vegnan proponidas en il rapport da la confederaziun davart la situaziun giuridica da pèrs omosexuals sustegna la regenza quella soluziun che n'ha naginas consequenzas per il dretg da num, da burgais e da mantegniment. La varianta che mettess in partenadi omosexual en in stadi sumegliant ad ina lètg vegn refusada da la regenza sco memia liberala. Percunter fissi da prevair stringentamain il stadi dals bains e la separaziun dals bains, analog a la terminologia dal dretg matrimonial. Refusada vegn ultra da quai l'adopziun communabla sco er ina reproducziun sustegnida da la medischina en cas da partenaris feminins.
Da las regiuns e vischnancas
La regenza approva cun resalvas e renviaments l'emprima fasa dal plan directiv regiunal Valle di Poschiavo che cumpiglia ils sequents secturs: Territoris regiunals da protecziun da la cuntrada, turissem, traffic sco er provediment e dismessa.
La revisiun parziala da la constituziun communala da Susch e las midadas da la planisaziun locala da Soglio vegnan approvadas.
Fatgs dal persunal
- Urban Maissen, naschì 1965, da Sumvitg, domicilià a Favugn, daventa inschigner forestal dal circul da la Cadi. El entra en plazza l'entschatta zercladur 2000.
- Donat Rischatsch, naschì 1961, da Vaz, domicilià a Lai, daventa referendari GIS tar l'uffizi da megliuraziun e mesiraziun. El cumenza l'entschatta mars 2000.
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 09.12.1999
|
3ee24760-f06c-43eb-8ed8-12ae9de98c6f
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Intermediaziun professiunala da persunas da l'exteriur u en l'exteriur per matrimoni e partenadi stabel
Il 1. da schaner 2000 va en vigur l'ordinaziun dal cussegl federal davart l'intermediaziun professiunala da persunas da l'exteriur u en l'exteriur per matrimoni u partenadi stabel.
Silsuenter basegna l'intermediaziun professiunala da persunas u a persunas da l'exteriur per l'intent da maridar u dad ir en in partenadi stabel ina permissiun.
D'ina tala permissiun basegnan persunas natiralas e giuridicas sco er societads collectivas e commanditas cun domicil u sedia en Svizra.
Tgi che fa cun intenziun l'intermediaziun senza la permissiun necessaria vegn punius cun ina multa fin a 50'000 francs (art. 18 da l'ordinaziun).
Per dar la permissiun e per la surveglianza en il chantun Grischun è cumpetent l'uffizi da dretg civil.
Tgi ch'exequescha en quest senn activitads d'intermediaziun vegn supplitgà da s'annunziar fin il pli tard ils 15 da schaner 2000 tar l'uffizi da dretg civil dal chantun Grischun, 7001 Cuira.
L'uffizi vegn ad orientar a basa da l'annunzia davart il proceder per dar la permissiun.
Gremi: Uffizi da dretg civil dal Grischun
Funtauna: rg Uffizi da dretg civil dal Grischun
Data: 16.12.1999
|
24653ba7-f344-424c-bb96-0016b96952cc
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Il rumantsch grischun duai vegnir applitgà pli stediamain
La decisiun da princip d'applitgar il rumantsch grischun là, nua ch'ins appellescha a l'entira populaziun rumantscha è vegnida tratga gia la stad 1996. Perquai vul la regenza duvrar il rumantsch grischun en il futur er per il material da votaziun ed il cudesch da dretg grischun. Er en scola duai il rumantsch grischun obtegnair dapli impurtanza.
Il fanadur 1996 aveva la regenza acceptà da princip il rumantsch grischun e circumscrit la muntada futura da questa furma linguistica per l'administraziun e la scola. La decisiun per rinforzar la lingua e cultura rumantscha duai uss vegnir realisada a moda pli persistenta. Il rumantsch grischun duai vegnir applitgà sco furma linguistica rumantscha uffiziala dal chantun surtut cur che l'entira populaziun rumantscha è appellada. En las scolas duain vegnir instruids er vinavant en emprima lingia ils idioms. Fin a la fin da la scola populara duain vegnir dadas tschertas infurmaziuns davart il rumantsch grischun e tschertas enconuschientschas passivas en questa furma linguistica. Pir en scolas superiuras (surtut a partir dal stgalim da la scola media) duain vegnir mussadas er enconuschientschas activas da la lingua rumantscha da scrittira unifitgada. Quest conclus sa basa sin ils resultats da la retschertga tar la populaziun rumantscha pertutgant l'acceptanza d'ina lingua da scrittira unifitgada. 66 pertschient eran s'exprimids là en favur d'ina tala, a moda ch'il rumantsch grischun era vegnì favurisà cleramain da tut las variantas.
Dapi il conclus da princip da la regenza da l'onn 1996 vegn il rumantsch grischun applitgà tant sin il sectur da la lingua uffiziala sco er punctualmain en scola. Per realisar ils princips d'applicaziun èn dentant necessarias ulteriuras mesiras.
La regenza ha concludì d'avrir la consultaziun pertutgant ina revisiun da l'artitgel 23 da la lescha davart il diever dals dretgs politics sco er da l'artitgel 1 da l'ordinaziun dal cussegl grond davart la publicaziun d'in nov cudesch da dretg grischun. Tenor il sboz da revisiun duai vegnir abolida l'obligaziun da publitgar il material chantunal da votaziun e la collecziun sistematica dal dretg grischun en ils idioms sursilvan e ladin. La regenza pudess pia fixar en ina ordinaziun qualas modalitads linguisticas che valan per questas publicaziuns, a moda ch'igl è previs d'applitgar il rumantsch grischun.
Il departament d'educaziun, cultura e protecziun da l'ambient vegn incumbensà da far, sin fundament dal concept fundamental ch'exista gia per introducir rumantsch grischun en scola, ina ulteriura planisaziun e da preschentar a la regenza ina proposta pronta per vegnir realisada. En quella èn circumscrittas las finamiras directivas temporaras per ils differents stgalims da scola e planisadas las mesiras ch'èn necessarias per introducir il rumantsch grischun spezialmain sin ils secturs: plans d'instrucziun, scolaziun e perfecziunament da las persunas d'instrucziun sco er meds e materialias d'instrucziun.
Supplementarmain als pass concludids duai vegnir elavurà in concept cumplessiv e da lunga vista per introducir rumantsch grischun e quel duai vegnir preschentà a la regenza.
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 16.12.1999
|
4fa56ac3-f973-497a-a374-949e8f499364
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Telefonia mobila: Pretaisas da la Svizra orientala al cussegl federal
Otg chantuns da la Svizra orientala pretendan en ina brev communabla a cussegliera federala Ruth Metzler ed a cusseglier federal Moritz Leuenberger ina basa legala per giuditgar las dumondas da construcziun per antennas che tegna quint dal dretg d'ina protecziun cunter immissiuns.
Dapi l'onn 1998 amplifitgeschan las trais interpresas concessiunadas da telecommunicaziun lur raits da telefonia mobila. Las novas plazzas da las antennas provotgeschan ina gronda opposiziun en la populaziun. Cun protestas, petiziuns ed iniziativas en las vischnancas sa defendan persunas singulas e gruppas. En emprima lingia cumparan temas envers la radiaziun electromagnetica, dentant er ponderaziuns da planisaziun che resguardan la protecziun dal vitg e da la cuntrada.
Ils chantuns da la Svizra orientala solidariseschan
Las autoritads da permissiun e las instanzas da meds legals han da supportar in grond squitsch. Ina basa legala concreta da la confederaziun manca. La conferenza dals directurs da construcziun, planisaziun e protecziun da l'ambient dals chantuns AI, AR, GL, GR, SG, SH, TG e ZH (CCPA-Ost) propona perquai al cussegl federal da formular las cundiziuns generalas necessarias. Verbalmain hai num en la brev: "Be cun ina clera basa legala èsi pussaivel a las autoritads ch'applitgeschan il dretg da crear d'ina vart bunas cundiziuns per il svilup d'ina concurrenza faira sin il martgà da telecommunicaziun e da satisfar da l'autra vart er a las finamiras impurtantas da la protecziun da l'ambient e da la planisaziun dal territori sco er da tegnair quint da las temas pli e pli grondas preschentas en la populaziun."
I vul finalmain ina basa legala
Il postulat dals chantuns da la Svizra orientala al cussegl federal cuntegna la pretaisa da metter a disposiziun ina basa legala per il sectur da la protecziun cunter immissiuns e per giuditgar indrizs da telefonia mobila. Plinavant pretenda el in "post da coordinaziun per la planisaziun e l'ambient en la telecommunicaziun" e menziunescha ils temas "novas concessiuns" e "futura infrastructura da la rait". Il medem mument pretendan ils chantuns ina infurmaziun transparenta ed ad uras da la populaziun, avant ch'iniziar novas mesiras da liberalisaziun.
Gremi: conferenza dals directurs da construcziun, planisaziun e protecziun da l'ambient ost
Funtauna: rg conferenza dals directurs da construcziun, planisaziun e protecziun da l'ambient ost
Data: 21.12.1999
|
700a2058-88a9-443e-86e6-4c8d3e73296e
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
La EED dal chantun vegn survegliada criticamain durant la midada dal millenni
Per pudair constatar immediatamain eventuals problems dal sistem u auters disturbis durant la midada da l'onn 1999 al 2000 e per pudair reagir a moda adequata ha il chantun organisà servetschs da pichet. Las vischnancas èn vegnidas orientadas correspundentamain.
Eventualas difficultads che pudessan cumparair sin il sectur da l'EED cun la midada da l'onn 1999 a l'onn 2000 vegnan numnadas "problem da l'onn 2000". Numerus computers pli vegls conuschan sulettamain las dus davosas cifras d'in'annada e na pon perquai betg "savair", sche "00" veglia uss dir 2000 u 1900. Las davosas duas nullas da l'annada 2000 n'èn pia betg definidas cleramain.Quai po chaschunar resultats sbagliads e cupitgas dal sistem. Betg be computers en il senn pli stretg èn pertutgads da quest problem. Er tut las installaziuns che cuntegnan processurs èn sensiblas per funcziuns sbagliadas (per exempel maschinas d'iseglias cun direcziun numerica, sistems d'ascensurs, centralas da telefon u da distribuziun d'electricitad).
Sistems d'informatica vegnan examinads
En l'administraziun chantunala èn ins s'occupà da questa situaziun. Sin il sectur da l'informatica èn vegnids examinads ils CPs, ils servers, ils sistems da las secziuns e la software da tut ils uffizis. En blers cas han ins remplazzà la hardware ed installà novas versiuns da software. Questas lavurs èn terminadas. Durant il temp digl 1. da december 1999 fin ils 15 da schaner 2000 na pon da princip vegnir installads u modifitgads nagins sistems. Excepziuns èn be permissas en cas urgents. Uschia vul ins evitar l'import da novas difficultads chaschunads da l'onn 2000; eventuals problems pon ins attribuir cleramain al "problem da l'onn 2000". Quai facilitescha la tschertga dals sbagls.
Sch'i resulta in datum correct da l'examinaziun absolutamain necessaria l'emprim di da lavur da l'onn 2000, è la probabilitad fitg gronda che tut las componentas funcziuneschian.
L'uffizi d'informatica è pront
L'uffizi d'informatica è cuntanschibel ed en servetsch durant 24 uras durant ils dis da la midada dal millenni. En quest temp vegnan segiradas e controlladas tut las plattafurmas dirigidas da l'uffizi d'informatica per la midada da l'onn. Per garantir ch'il temp saja suffizient na pon ins betg duvrar ils sistems dals 31 da december 1999 fin ils 2 da schaner 2000. Questa restricziun è giustifitgada, cun quai ch'i sa tracta tuttavia da temp liber. La suletta excepziun è il sistem da mail. Quest stat a disposiziun senza interrupziun per ch'ins possia reagir spert en cas da problems
La polizia chantunala extenda il servetsch da pichet
Er la polizia chantunala dal Grischun vegn ad extender ses servetsch da pichet. D'ina vart tegna ella quint dals disturbis ch'èn pussaivels, da l'autra vart dal basegn da segirezza augmentà en connex cun las numerusas occurrenzas da millenni en il chantun. Ils posts da polizia e las basas da la polizia da traffic da la polizia chantunala èn occupads tut il temp tranter ils 31 da december 1999 a las 22.00 ed igl 1. da schaner 2000 a las 02.00. Uschia è la polizia er cuntanschibla en cas che las raits da telefon fissan surchargiadas (centrala d'alarm e d'acziun da la polizia chantunala: tel. 081-257 71 11). Er la direcziun da la polizia ed eventualas acziuns èn garantidas tras pichet extendì. La colliaziun cun il center d'infurmaziun da la confederaziun vegn mantegnì cun lingias protegidas.
Er il stab directiv e la protecziun civila sin pichet
Il center dal stab directiv chantunal e spezialists adattads èn er sin pichet durant la midada da l'onn e pon en cas da basegn vegnir convocads entaifer ina mes'ura. Funcziunaris superiurs che fan part dal stab directiv chantunal èn vegnids orientads correspundentamain e stattan a disposiziun entaifer duas uras, sche quai è necessari. En cas da disturbis u donns stattan er a disposiziun parts da las organisaziuns da protecziun civila. L'alarm po immediatamain vegnir mess en funcziun e na vegn betg influenzà d'eventuals problems da l'onn 2000.
Midada da la data entschaiva en la Nova Zelanda
La midada da la data dal 1999 al 2000 entschaiva a las 12.00 (temp svizzer) en la Nova Zelanda e sa sposta plaun plaunet en direcziun vest. I vegn perquai recumandà da tadlar las novitads il suentermiezdi dals 31 da december 1999. D'ina vart pon las communicaziuns infurmar davart las consequenzas da la midada da la data, da l'autra vart pon ellas furnir infurmaziuns impurtantas per las organisaziuns da pichet. Ulteriuras infurmaziuns davart il problem da l'onn 2000 datti tras il numer da telefon 0848 8 2000 00 sco er en l'internet sut www.millenium.ch.
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 21.12.1999
|
f5e384d6-c6c5-4c8e-af98-f66feb12bd66
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Il dretg grischun vegn sgumbrà da radent, il project EFLAD cuntanscha la mira
Il Grischun s'occupa d'in project ch'è fin uss unic en Svizra: Il dretg chantunal vegn sgumbrà da radent. In zic è gia capità, la part principala vegn a succeder il schaner 2000. La regenza suttametta al cussegl grond ina missiva collectiva.
Il project "Essenzialisaziun e flexibilisaziun da la legislaziun e da l'applicaziun dal dretg" (EFLAD) è ina schanza per il chantun Grischun da reglar ses urden giuridic a moda intenziunada. Ils reglaments nunnecessaris duain vegnir abrogads e las regulaziuns malgartegiadas u surpassadas meglieradas. L'efficienza e manaivlezza als burgais da l'administraziun chantunala duain vegnir meglieradas a moda persistenta. Il project EFLAD ademplescha ina clera funcziun da clav en il context da plirs projects da refurma ch'han lieu en quest mument. El irradiescha uschia en tut questas stentas e facilitescha tras quai la lavur vi dal project "GRiforma". GRiforma vul cuntanscher ina activitad da l'administraziun efficazia che duai pussibilitar, tras novas structuras directivas ed ina orientaziun pli ferma envers ils "clients", dapli manaivlezza als burgais ed ina pli gronda conscienza dal custs.
L'atun 1998, è succedida ina emprima repassada dal dretg grischun. 68 ordinaziuns da la regenza èn vegnidas abrogadas e 92 midadas. Quest emprim "stausch" sa chattava en la cumpetenza da la regenza. El ha bain chaschunà ina sgumbrada e meglieraziun considerabla, ma n'ha betg anc cuntanschì las finamiras centralas dal project EFLAD. Ils proxims pass dal project èn bler pli marcants. Els vulan entschaiver la sgumbrada da las leschas e da las ordinaziuns dal cussegl grond. Questa cumpetenza sa chatta tar il pievel respectivamain tar il cussegl grond. La regenza ha reunì ils differents projects da revisiun en ina missiva collectiva che vegn tractada en la sessiun da mars dal cussegl grond.
Dar spazi
Il project EFLAD vul meglierar la qualitad da las regulaziuns ed activitads chantunalas. Bler memia blers reglaments per part nunnecessaris pon impedir in'activitad administrativa flexibla e confurma al basegn e restrenscher considerablamain las libertads da las persunas privatas. Per quest motiv duai vegnir reducida la spessira da las regulaziuns dal dretg chantunal. Concret vul il project EFLAD cuntanscher las suandantas finamiras principalas:
- Crear dapli libertads d'agir per persunas privatas.
- Restrenscher il dretg d'organisaziun e da procedura sin il pli necessari.
- Amplifitgar las libertads d'agir da l'administraziun, per ch'ella possia lavurar a moda pli efficazia ed effectiva.
- Crear ina legislaziun che po s'adattar spert a las relaziuns che sa midan.
- Rinforzar l'autonomia communala e pussibilitar soluziuns decentralas.
- Introducir instruments da procedura, per controllar e garantir la qualitad da la legislaziun e da l'applicaziun dal dretg.
Insatge sto capitar
A partir da la primavaira 1997 è la spessira grischuna da paragrafs vegnida repassada da radent e cun egl critic durant ca. in entir onn. Var 120 emploiad/as chantunal/as han repassà criticamain lur sectur respectiv. En questa lavur stuaivan els constatar, tge decrets chantunals che pudessan vegnir abrogads u midads. A maun d'ina glista da controlla detagliada èn vegnidas examinadas correspundentamain 643 leschas, ordinaziuns dal cussegl grond ed ordinaziuns da la regenza. Il resultat da l'analisa è stà cler: 460 u quasi trais quarts da tut ils decrets chantunals ston vegnir repassads. Per metter prioritads e per betg surpassar las capacitads da l'administraziun, ha la regenza concludì la primavaira 1998 ch'il project EFLAD stuess sa concentrar sin bunamain la mesadad dals decrets che ston vegnir midads.
La fasa trais marscha
L'acziun da sgumbrada dal project EFLAD percurra essenzialmain las suandantas fasas ed ils suandants pass da project: 1.
Analisa dal basegn d'agir (terminada la primavaira 1998) 2.
Sgumbrada sin il stgalim da las ordinaziuns da la regenza (terminada l'atun 1998) 3.
Sgumbrada sin il stgalim da las leschas ed ordinaziuns dal cussegl grond (iniziada l'entschatta 1999). En il decurs da l'onn 2000 duain vegnir abrogadas 4 leschas e midadas 13 sco er abrogadas 15 ordinaziuns dal cussegl grond e midadas 10. Tut tenor il sectur è il pievel u il cussegl grond cumpetent. Per las leschas ed ordinaziuns impurtantas èn vegnidas fatgas las consultaziuns davart las midadas planisadas mez 1999. 4.
Silsuenter duain quels decrets, tar ils quals ins ha medemamain constatà in basegn d'agir, vegnir elavurads en la procedura ordinaria, pia ordaifer il project EFLAD.
Igl è previs da concluder la part principala dal project EFLAD l'atun 2000 cun suttametter ina collecziun da projects da lescha al pievel per la votaziun.
Exempels concrets
Tge consequenzas po il project EFLAD avair concret? Ils suandants exempels n'èn insumma betg conclusivs, mabain duain skizzar la direcziun dal project. La realisaziun da las mesiras transponiblas en la pratica vegn ad esser pussaivla pir, cur ch'ellas han percurs, suenter la procedura da consultaziun, er la procedura ordinaria da legislaziun. Uschia ston vegnir acceptadas midadas da la lescha tant dal cussegl grond sco er dal pievel.
Tut las mesiras han la finamira d'augmentar la libertad d'agir da las persunas privatas, da rinforzar l'autonomia communala u da simplifitgar ils andaments da procedura or da vista organisatoria e procedurala. Tranter bleras sajan menziunadas qua las suandantas mesiras:
- Las vischnancas pon introducir per ils geniturs trais "dis da joker" per onn ch'èn libramain elegibels, durant ils quals els pon prender lur uffants davent da la scola.
- Na be las scolaras ed ils scolars cun difficultads en scola, mabain er quels cun in dun spezial pon vegnir promovids spezialmain.
- Ils uffants cun impediments duain pudair vegnir integrads er en las scolas publicas.
- Las patentas chantunalas per guid/as da muntogna e magiters/tras da sport da naiv vegnan remplazzadas tras tschertificats da las federaziuns professiunalas. Quellas èn responsablas per la scolaziun. Las disposiziuns davart las tariffas per las turas e per la scolaziun vegnan abrogadas.
- La patenta da pestga po vegnir retratga gia en la vegliadetgna da 14 onns (fin uss 16) e giuvenils pon pestgar sut la survigilanza da creschids.
- L'assicuranza obligatoria da muvel vegn abrogada.
- Fin uss ston ins votar en tut las vischnancas davart novas leschas e davart midadas da leschas (referendum obligatori). Da nov pon las vischnancas cun in cussegl communal introducir il referendum facultativ. Uschia stuess succeder ina votaziun be, sch'in tschert numer da votant/as pretenda ella.
- Mintga vischnanca (e na be las pli grondas) po decider sezza, sch'ella vul introducir in cussegl communal u betg.
- La collavuraziun tranter las vischnancas vegn facilitada. Las furmas giuridicas da la collavuraziun intercommunala che stattan a disposiziun vegnan preschentadas a moda survesaivla en la lescha da vischnancas. Ultra da las furmas giuridicas actualas pon las vischnancas tscherner da nov er la furma d'in institut da dretg public.
- Tschertas incumbensas communalas pon vegnir excorporadas da l'administraziun centrala. Per quest intent vegnan menziunads differents models fin tar la privatisaziun.
- En l'administraziun chantunala vegnan simplifitgads ils andaments cun delegar numerusas cumpetenzas da la regenza als departaments u dals departaments als uffizis (p.ex. en ils secturs: scola populara, persunal chantunal, runcadas e.u.v.).
- Las restricziuns chantunalas tar l'acquist d'abitaziuns da vacanzas tras persunas a l'exteriur vegnan abrogadas, las vischnancas pon dentant sezzas relaschar talas.
- Las structuras da l'agid en cas da catastrofas vegnan concentradas cun nomnar trais stabs directivs regiunals. Uschia sa reduceschan las vias da decisiun ed i scroda la scolaziun da 70 commembers dal stab en uffizi accessori.
Legitimaziun democratica
Il project EFLAD sa basa sin il program da la regenza 1997-2000. Sut il titel "Administraziun ed organisaziun chantunala effizienta e manaivla dals burgais" vegni explitgà: "Divers secturs da l'activitad chantunala dal Grischun pateschan d'in dumber da regulaziuns memia grond ch'engrevgia a l'administraziun d'agir a moda flexibla e confurma als basegns. Projects sco la Nova gestiun publica (GRiforma) han be alur in senn, sch'il dumber da las regulaziuns vegn reducì a medem temp. La regenza ha gia exprimì sia voluntad da far quai cun preschentar il rapport davart la deregulaziun. Il potenzial per la reducziun sa lascha eruir be cun examinar integralmain il dretg valaivel pertutgant las pussaivladads d'abrogaziun, da reducziun e da concentraziun. A medem temp cun la reducziun dal dumber da regulaziuns èsi da sclerir concretamain co las reglas restantas pon vegnir applitgadas a moda flexibla en il rom da las pussaivladads legalas". En la sessiun da matg 1996 ha il cussegl grond prendì enconuschientscha dal program da la regenza. Il project EFLAD è vegnì discussiunà a fund e las mesiras correspundentas èn vegnidas sustegnidas expressivamain.
Il project EFLAD vegn manà d'ina gruppa da project sut la direcziun da la chanzlia chantunala.
Questa gruppa sa cumpona da represchentants da mintga departament e vegn accumpagnada scientificamain da professer Georg Müller (docent per dretg public ed administrativ e per scienza da legislaziun a l'universitad da Turitg).
Nov stil legislativ
Che l'administraziun s'occupa da dumondas da princip pertutgant l'urden legal dal Grischun ha in effect positiv dapi l'entschatta dal project EFLAD. D'ina vart vegnan applitgads ils princips dal project er en las proceduras legislativas currentas. Differents decrets han pia er pudì vegnir "essenzialisads" e deliberads en ina furma concentrada. Quai è impurtant er en vista ad ina pussaivla introducziun da la Nova gestiun publica (GRiforma). Da l'autra vart ha l'administraziun mussà ch'ella è pronta ed en il cas da prender sezza per mauns las refurmas necessarias. La tenuta positiva pertutgant midadas sto daventar ina tenuta fundamentala per il futur.
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 21.12.1999
|
1c51f7e6-2d84-406f-b7dd-d2f7729e9361
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Rinforzar il Grischun sco lieu economic
Ina finamira principala dal program da la regenza 1997-2000 è quella da rinforzar il Grischun sco lieu economic. En quest connex prenda la regenza enconuschientscha da las incaricas da prestaziun per il forum economic dal Grischun e per il center da las interpresas pitschnas e mesaunas (center da las IPM).
Durant ils davos onns èn vegnidas prendidas differentas mesiras per inforzar il Grischun sco lieu economic. Da quellas fa part il concept directiv per l'economia dal Grischun, la fundaziun e la concepziun dal forum economic dal Grischun sco er dal center da las IPM a las scolas autas professiunalas dal Grischun SET e STA, las novas structuras da Grischun vacanzas ed il rapport davart la promoziun da l'economia 2001. In basegn d'agir exista tranter auter per ils suandants secturs:
- I sto vegnir fatg in marketing dal Grischun sco lieu economic sin ina basa professiunala e tenor in concept strategic.
- I vul in post da consultaziun efficazi per l'economia.
- Las activitads dals differents partenaris da la promoziun da l'economia duain vegnir coordinadas tras incaricas da prestaziun, e quai per pudair evitar duplicitads e crear sinergias.
Aifer il departament da l'intern e da l'economia publica han ins pudì crear ed occupar la plazza d'in delegà per promover l'economia chantunala (cump. fatgs dal persunal) en il fratemp.
Ils partenaris da la promoziun chantunala da l'economia èn spezialmain il center da las IPM, il forum economic dal Grischun, l'institut per turissem e temp liber, Grischun vacanzas sco er las federaziuns economicas. Uschenavant che las activitads da questas gruppas vegnan sustegnidas dal chantun èn ellas da coordinar tras incaricas da prestaziun. Talas èn avant maun per il mument per il center da las IPM e per il forum economic. La regenza prenda enconuschientscha da las incaricas da prestaziun ed empermetta a las duas organisaziuns contribuziuns chantunalas da totalmain 725'000 francs per ils onns 1999 fin 2001. Las incaricas da prestaziun per Grischun vacanzas e per l'institut turissem e temp liber stattan actualmain en elavuraziun.
Il consum da drogas na duai betg pli vegnir criminalisà
Envers la confederaziun prenda la regenza posiziun davart las propostas da revisiun per la lescha da narcotics e davart las midadas da l'ordinaziun pertutgant la meglra controlla da la cultivaziun da chonv e da la vendita da products da chonv. Per eruir la criminalitad da drogas vul ins sa concentrar a moda pli consequenta sin il commerzi, entant ch'ils solits consuments duain vegnir chastiads en ina furma main rigurusa. Sco punct central da la revisiun da la lescha duain vegnir elavuradas las disposiziuns penalas (art. 19 LN). La confederaziun propona differentas variantas per quest intent. La regenza sustegna qua quella partida che na vul betg pli chastiar il consum da narcotics e las acziuns preparativas che servan al consum per l'agen diever. Ultra da quai duain ils pitschens commerziants dependents ch'èn vegnids giuditgads fin uss savens sco cas grevs, pudair giudair uss pli e pli il princip da "terapia enstagl d'in chasti". Plinavant èsi previs da fixar il tractament che sa basa sin la prescripziun da heroin definitivamain en la lescha.
Resalvas expressivas pertutgant il consum datti en connex cun la protecziun da la giuventetgna ed en connex cun il traffic sin via. Sco mesira da la protecziun da la giuventetgna duai esser scumandà expressivamain da vender alcohol, tubac ed autras drogas a giuvenils sut 16 onns.
Per separar ils martgads sustegna la regenza la proposta da distinguer haschisch (chonv) generalmain dals meds narcotics illegals e da'l metter sin il medem stgalim sco ils meds enivrants (alcohol e nicotin).
En las novaziuns previsas sa tracti en emprima lingia d'ina adattaziun leglislativa a la realitad. Areguard la prevenziun, la terapia e la sminuziun dal donn vegn extendì il champ d'applicaziun da las disposiziuns respectivas dals meds narcotics ed enivrants.
Tenor il giudicat dals experts èn ils custs per persecutar e chastiar il consum da drogas sco er per las acziuns preparativas sa muntads en l'entira Svizra l'onn 1997 sin var 46 milliuns francs.
Sch'ins desistess da la persecuziun penala pudessan ils chantuns spargnar var 30 milliuns francs per onn. Sche quels daners vegnissan impundids per la prevenziun, la terapia e la sminuziun dal donn, alur dastgass il niz da la renunzia dal chasti dal consum da narcotics la finala surmuntar il donn.
Contribuziuns da cultura
I vegnan pajadas contribuziuns da cultura e garanzias da deficit d'in import total dad 80'500 francs a las suandantas occurrenzas, ovras ed als suandants projects:
- ediziun dal DC "Vu Helda und andarna Träumer" da Herbert Caduff, Seglias,
- ediziun d'in DC tras il chor viril dad Igis,
- ediziun d'in DC ("Passiun e levada da Jesus Cristus" da Carli Scherrer) tras il chor maschadà da Schlans,
- tschitg concerts dals chors maschadads da Laax, Sumvitg-Cumpadials e Surselva il mars 2000 a Trun, Glion, Cuira e Laax (ovras da Rutter e Mendelssohn)
- concerts dal chor da chombra Engiadina dals 25/26 da mars 2000 a Puntraschigna e Cuira (ovras da Rossini e Gion Antoni Derungs),
- concert dals 9 da settember 2000 a Cuira a chaschun dal 65avel anniversari dal cumponist ed onurà dal premi da cultura Gion Antoni Derungs,
- concerts dals chors maschadads da Sedrun e Rueras dals 15/16 d'avrigl 2000 a Sedrun ("Ils set davos pleds da Cristus sin la crusch" da César Franck),
- concerts da l'ensemble Musicuria durant l'onn 2000,
- concerts da la scola da chant da Cuira dals 13/14 da matg 2000 ("Il Messias" da Händel),
- concerts dal chor CantAurora dals 27 da favrer 2000 a Cuira (ovras da Bernstein e Dvorak),
- concrets dal rudè da chant da Tavau dals 17/18 da zercladur 2000 ("Elias" da Mendelssohn),
- nov program da cabaret "Ersatzteil-Kater" da Rolf Schmid, Giuvaulta,
- project "Raquints - punts tranter las culturas" (sis occurrenzas) ed ulteriuras occurrenzas dal center da cultura e scuntrada "La Vouta" a Lavin durant l'onn 2000,
- prelecziuns scenicas davart Meta von Salis-Marschlins (1855-1929) il favrer/mars 2000, organisadas da l'archiv cultural da dunnas dal Grischun en sis lieus en il chantun,
- participaziun da Pascale Wiedemann ad ina exposiziun en gruppa en il Centre Culturel Suisse a Paris la primavaira 2000, e
- ediziun dal cudesch "Minister Ulysses von Salis-Marschlins" da Peter Metz tras la chasa editura Calven
Ordinaziun davart l'igiena da la charn va en vigur l'entschatta da l'onn 2000
L'ordinaziun chantunala davart l'igiena da la charn vegn messa en vigur per il 1. da schaner 2000. Sin il medem termin relascha la regenza la tariffa d'indemnisaziun per ils controlladers da charn e la tariffa da taxas per la controlla dals animals da maz e da la charn sco er per approvar ils plans e dar permissiuns da manaschi a stabiliments da maz. Il text exact dals novs decrets vegn publitgà en il Fegl uffizial dal chantun.
Da las vischnancas
Il project per la construcziun nova e la midada da construcziun da l'ospital San Sisto, Puschlav, vegn approvà cun resalvas. Sco subvenziun cumplessiva a quest project empermetta il chantun als patruns da construcziun var 12.4 milliuns francs.
Il project per l'amplificaziun da la scola professiunala a Puschlav vegn approvà. Als custs imputabels da 340'000 francs vegn garantida ina contribuziun chantunala da 50 pertschient.
Approvadas vegnan ultra da quai la revisiun totala da la lescha da taglia da Sched e la revisiun parziala da la lescha davart las taxas da cura e da sport da Lantsch.
Fatgs dal persunal
La fin da december 1999 van las suandantas collavuraturas ed ils suandants collavuraturs en pensiun:
- Eduard Alesch, Panaduz, manader da la tessaria en il stabiliment da Realta,
- Georg Balzer, Cuira, expert tecnic tar l'uffizi per la protecziun da l'ambient,
- Hans Barandun, Tusaun, schef da l'uffizi districtual da construcziun bassa Tusaun,
- Hansjörg Bühler, Cazas, tgirunz en la clinica psichiatrica Beverin,
- Phlipp Peng, Pratval, capovier tar l'uffizi da construcziun bassa Tusaun,
- Agostino Crameri, San Carlo, survegliader da chatscha e pestga,
- Mathias Caluori, Cuira, polizist chantunal,
- Giachen Steger, Danis, vier tar l'uffizi districtual da construcziun bassa Glion,
- Elke Thöny, Cuira, assistenta administrativa tar l'inspectorat forestal,
- Hans Widmer, Samedan, secretari/referendari tar l'uffizi d'inquisiziun Samedan, e
- Karl Zöschg, Ziràn, vier tar l'uffizi districtual da construcziun bassa Tusaun.
La regenza engrazia els fitg per ils servetschs ch'els han prestà per il chantun.
- Eugen Arpagaus, naschì 1962, da Uors-Peiden, domicilà a Zizers, daventà delegà per promover l'economia tar l'uffizi per economia e turissem. La plazza ch'è vegnida creada da nov è vegnida concepida sco post da consultaziun per ils interess da l'economia e stat en connex cun las stentas da rinforzar il Grischun sco lieu economic. Las incumbensas principalas dal titular da la plazza èn la concepziun e la realisaziun dal marketing dal lieu. Arpagaus ha frequentà la scola primara e secundara a Landquart e Zizers ed ha absolvì in emprendissadi sco mecanist da precisiun a Cuira. Ses studis consecutivs ha el terminà sco tecnicist da precisiun ed inschigner da manaschi UTS. Actualmain è Arpagaus directur da marketing per instruments tar la Hamilton Panaduz SA. El entschaiva sia plazza tenor cunvegna.
- Paul Schulthess, naschì 1944, da ed a Cuira, daventa magister da scola media II a la scola chantunala grischuna. El entschaiva sia plazza ils 21 d'avust 2000.
- Klaus-Dieter Gerhard Bodyl, naschì 1958, da Bienrode (D), domicilià a Cuira, daventa magister da scola media II a la scola chantunala grischuna. El entschaiva sia plazza ils 21 d'avust 2000.
Per la fin da l'onn
La regenza ha salvà 44 sesidas durant quest onn. En quellas èn vegnids prendids 2320 conclus.
A las collavuraturas ed als collavuraturs da l'administraziun chantunala engrazia la regenza fitg per la lavur prestada.
La midada dal "vegl" al "nov" millenni ans spetga. Per quest eveniment spezial giavischa la regenza a tut las conburgaisas ed ils conburgais tut il bun, fidanza e prosperitad.
Il presidi da la regenza passa il 1. da schaner 2000 a Peter Aliesch, vicepresidenta daventa Eveline Widmer-Schlumpf.
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 23.12.1999
|
59603aec-8c94-445e-93c8-f55c95afbdb0
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Fin da la chatscha d'atun 1999
Ils 15 da december 1999 è ida a fin la chatscha speziala sin tschiervs e chavriels. 1'340 chatschadurs/as èn sa participad/as (1998: 1'203, 1997: 980, 1994: 648). La finamira d'entschaiver l'enviern e l'onn 2000 cun effectivs gulivads ha pudì vegnir cuntanschida per gronda part. Il plan da reducziun è vegnì ademplì tar ils tschiervs a 95% e tar ils chavriels a 98%. En detagl sa preschentan ils resultats sco suonda. a)
Tschiervs Cun la finamira da stabilisar ils effectivs e da'ls reducir localmain, eri da prelevar da l'effectiv ch'era creschì ils davos onns sin 12'800 chaus, 4'350 chaus u 34%. A la chatsch'auta èn crudads 2'731 chaus ed a la chatscha speziala 1'198. Ils organs da surveglianza da chatscha han chattà 200 chaus - vadels orfens, animals blessads e che fan donn. Il butin sa munta en total sin 4'117 chaus, uschia ch'il plan da reducziun è vegnì ademplì a 95%.
Butin da tschiervs 1999 total taurs vatgas vadels
chatsch'auta (incl. reducziuns 2'850 1'531 1'223 96
tras ils organs da surveglianza)
chatscha d'atun (incl. reducziuns 1'279 110 583 586
tras ils organs da surveglianza)
total (plan = 4'350) 4'129 1'641 1'806 682
La cumposiziun dal butin tenor las schlattainas è buna en total (RS 1:1.08). La relaziun disfavuraivla tranter las schlattainas (RS) en il butin da la chatsch'auta (1:0.8) ha pudì vegnir corregida cun la chatscha speziala (1:2.33).
Las differenzas sa laschan constatar en emprima lingia en il territori Rätikon/Calanda ed en il Parc naziunal svizzer. Las chatschas èn vegnidas interruttas al nord ils 24 da november pervia da la naiv ed ils 12 da december sin fundament da la trid'aura. Las cha-tschas èn idas bain. Ils/las chatschadurs/as èn stads prudents ed han seguì ils cumonds. A questa moda han ils plans da reducziun pudì vegnir ademplids per gronda part. Il dumber da las cuntravenziuns è pitschen. b)
Chavriels Per crear ina structura natirala da l'effectiv èsi stà - resguardond ina creschientscha flaivla durant questa stad - da sajettar ensemen cun in butin da bucs (da 40%), in butin da chauras ed ansiels (da 60%). Durant la chatsch'auta èn crudads 2'310 chavriels e durant la chatscha speziala 249 chavriels. 117 chaus han chattà ils organs da surveglianza (ansiels orfens, chavriels blessads e che fan donn). En total èn vegnids sajettads 2'676 chaus, uschia ch'il plan da reducziun è vegnì ademplì a 98%.
Butin da chavriels 1999 total bucs chauras ansiels
chatsch'auta (incl. reducziuns 2'346 1'100 1'195 51
tras ils organs da surveglianza)
chatscha d'atun (incl. reducziuns 330 19 143 168
tras ils organs da surveglianza)
total (plan = 2741) 2'676 1'119 1'338 219
La relaziun tranter las schlattainas (RS) dal butin total è buna, resguardond il surpli da chauras en l'effectiv. La part d'ansiels sa chatta cun 8.2% levamain sut il resultat da l'onn precedent.
Chavriels vesan ins oz damain. Ils chavriels ch'èn da memia e ch'èn vegnids stga- tschads or dal spazi da viver dal guaud, en las vignas, ils ierts ed ils urs dal guaud vischins existan main. Nua ed en tge dimensiun ch'er ina reducziun da l'effectiv è resultada, vegnan ins a verifitgar cun las registraziuns da l'effectiv. c)
Facit La chatscha speziala è in med adattà per crear effectivs gulivads localmain. La regula-ziun succeda en emprima lingia durant la chatsch'auta. Il butin da la chatsch'auta è dentant dependent da l'aura e da las relaziuns dal pavel. Ultra da quai na pon animals che sa trategnan en refugis (p.ex. en il Parc naziunal svizzer, sur il cunfin dal pajais, en territoris da protecziun natirals e zavrads) betg vegnir cuntanschids. Finalmain crodan a la chatsch'auta adina dapli taurs da tschiervs che vatgas. Per consequenza po ina chatscha speziala ch'è adattada a las relaziuns regiunalas gulivar las differenzas pli u main grondas envers il plan da reducziun. Ils chatschadurs èn pli e pli conscients da l'incumbensa da la chatscha speziala e vulan far il dretg: resguardar lur butin sco ina part da la prelevaziun necessaria, per crear in effectiv resistent che fa frunt a las diras cundiziuns d'enviern. L'adattaziun dals effectivs als trieps che passentan l'enviern, è la pli gronda garanzia, che quels survivian in enviern normal senza grondas perditas e senza chaschunar donns considerabels. Effectivamain, dapi l'introducziun da la chatscha speziala sin tschiervs n'han ins betg pli registrà ina muria envernala da la selvaschina. Per ina regulaziun confurma a la selvaschina è ina chatscha speziala necessaria ed utila er en il futur. Ella sa mida ad ina cumponenta fixa da nossa chatscha = la chatscha d'atun, che daventa gia tradiziun en la gronda part da las regiuns.
Gremi: Inspecturat da chatscha e pestga dal Grischun
Funtauna: rg Inspecturat da chatscha e pestga dal Grischun
Data: 04.01.2000
|
1d7964db-a60e-48a9-8827-f4240ee3e4db
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Novas finamiras per la politica d'energia per il Grischun
La regenza grischuna ha repassà las finamiras per la politica d'electricitad che dateschan da l'onn 1990 ed ha extendì quellas a finamiras per la politica d'energia. Il medem mument suttametta ella al cussegl grond ina missiva davart las consequenzas da la liberalisaziun dal martgà d'electricitad.
Il settember 1999 aveva la regenza incumbensà tranter auter il departament da construcziun, traffic e selvicultura en connex cun la revisiun currenta da la legislaziun d'energia d'elavurar novas finamiras per la politica d'energia. Quellas èn uss avant maun ed èn vegnidas deliberadas da la regenza. Il medem mument vegn suttamess al parlament in rapport davart la liberalisaziun dal martgà d'electricitad. Quel è vegnì inizià tras duas intervenziuns parlamentaras ed explitgescha la strategia dal chantun concernent la producziun, il transport, la distribuziun e la commerzialisaziun da l'electricitad or da forza idraulica.
Fin uss aveva la regenza formulà be finamiras per la politica d'energia. Da nov vegn differenzià tranter finamiras per la politica d'energia e finamiras per la politica d'electricitad. Las finamiras per la politica d'energia èn da chapir en in senn cumplessiv. Sut quest aspect crodan tut las stentas che pertutgan la producziun e l'utilisaziun d'energias da tut gener. Las finamiras per la politica d'electricitad perencunter furman be ina part da las finamiras per la politica d'energia. Recapitulond sa cloman las finamiras per la politica d'energia sco suonda: -
Las consumentas ed ils consuments en il chantun èn da proveder suffizientamain ed a moda segira e favuraivla cun energia.
- L'infrastructura dal provediment d'electricitad da las vischnancas è d'utilisar cun rendita.
- La cumpetitivitad da l'utilisaziun da la forza idraulica è da mantegnair a lung termin.
- Ils retgavs da l'utilisaziun da la forza idraulica èn da mantegnair e d'augmentar tant sco pussaivel.
- Mintg'energia è d'utilisar a moda raziunala e spargnusa.
- La politica d'energia dal chantun è da preschentar en la publicitad pli intensiv ed a moda enclegentaivla.
Dapi che las davosas finamiras per la politica d'electricitad èn vegnidas formuladas l'onn 1990 è sa midà fitg bler sin il sectur da la politica d'energia. Il martgà d'electricitad duai vegnir liberalisà globalmain, l'interess da la publicitad per energias alternativas è s'augmentà e l'utilisaziun spargnusa dals purtaders tradiziunals d'energia daventa pli e pli impurtanta.
Trair a niz las schanzas
La liberalisaziun dal martgà d'electricitad è cumbinà cun tscherts ristgs economics tant per il chantun sco er per las vischnancas. Per las vischnancas datti dentant er schanzas che pon vegnir utilisadas tras ina concentraziun da las forzas ed uschia tras ils avantatgs che resultan d'ina tscherta grondeza.
Da l'utilisaziun da la forza idraulica èsi da dar spezial quità. L'electricitad e la forza idraulica appartegnan a las energias las pli ecologicas ed adempleschan optimalmain las pretaisas da la persistenza en vista a las grevezzas globalas da l'atmosfera cun substanzas nuschaivlas. La forza idraulica indigena è ina valur persistenta. En vista a l'instabilitad politica en la gronda part dals pajais d'ieli mineral e damai che l'accent da la dumonda concernent l'ieli mineral dastgass sa transferir tendenzialmain dals pajais industrialisads en la regiun da l'Orient extrem, obtegna la forza idraulica pli e pli muntada.
La liberalisaziun dal martgà d'electricitad favurisescha la Bassa industrialisada cun ses centers da provediment, entant ch'ils territoris perifers pauc populads ed il territori da muntogna ston quintar plitost cun dischavantatgs. Questa inegualitad sto vegnir eliminada. Da la confederaziun vegn pretendì da gulivar ils dischavantatgs aspectativs cun integrar l'entira economia d'energia da la Svizra e cun garantir er vinavant il provediment dals territoris perifers sut cundiziuns supportablas. Plinavant ston las interpresas surregiunalas u communalas dal provediment d'energia collavurar pli stretg ed interprender en quest connex tut il pussaivel per pudair trair a niz l'avantatg da la vischinanza a la clientella.
L'asil da pestga tar il rempar idraulic a La Punt vegn prolungids
La primavaira 2000 vegn la "stgala da peschs" tar il rempar idraulic a La Punt messa en funcziun. Uschia pon las litgivas da lai puspè cuntanscher lur plazzas da frega en il Rain anteriur ed en il Rain posteriur. L'aua restanta vegn dotada cun trais meters cubics aua per secunda per quest traject. I vegn quintà temporarmain cun concentraziuns pli grondas da litgivas da lai en quest lieu. Per che l'access e la descensiun dals peschs na vegnia betg pregiuditgads tras il manaschi da pestga, sto l'asil da fin uss vegnir prolungì. Quel è uss tranter la punt d'Oleodotto sur il mir da fermada fin la tabla da scumond 200 meters sut la centrala da l'ovra d'electricitad. Cun questa cunfinaziun cumpiglia l'asil er il chanal surterren da l'ovra d'electricitad. La regenza ha approvà ina midada correspundenta da las prescripziuns da pestga 1996-2000.
Da las vischnancas
La constituziun da Pazen-Farden sco er las revisiuns parzialas da las planisaziuns localas da Falera e da Scharans vegnan approvadas.
Fatgs da persunal
- Otmar Deflorin, naschì 1967, da Mustér, domicilià a Cuira, daventa nov chemicist chantunal. Da 1990 fin e cun 1992 è Deflorin stà magister da biologia en scolas secundaras e realas sco er a la scola chantunala a Cuira. Tranter 1993 e 1998 è el stà tecnolog da victualias tar ina setgentaria e d'inspectur da victualias, avant ch'el ha surpiglià l'entschatta zercladur 1998 sco chemicist la direcziun dal laboratori da la protecziun da l'ambient tar il laboratori chemic dal Grischun.
- Jacqueline Giger, naschida 1963, da Mustér, domiciliada a Cuira, è collavuratura giuridica tar l'uffizi social e daventa da nov substituta dal schef da l'uffizi.
- Hans Trüssel, naschì 1950, da Sumiswald BE, domicilià a Laax, daventa manader per l'acquist da terren tar l'uffizi da construcziun bassa. El cumenza l'entschatta da zercladur 2000.
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 13.01.2000
|
8af82efd-fba6-4191-826a-0337f864b2d4
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Gea per cumprar il center da scolaziun da protecziun civila Meiersboden a Cuira
La cumissiun predeliberanta dal cussegl grond sut il presidi da deputà Carlo Portner ed en preschientscha da cussegliera guvernativa Eveline Widmer-Schlumpf è unanimamain per cumprar l'immobiglia dal center da scolaziun da protecziun civila Meiersboden a Cuira. Quest object è sin territori da la vischnanca da Churwalden.
Fin uss ha il chantun scolà ils obligads a la protecziun en ils centers da protecziun civila a Tusaun ed a Cuira. En consequenza da la refurma da la protecziun civila 95 ha la confederaziun fixà ch'in center saja suffizient per il Grischun. La confederaziun è plinavant s'obligada transitoriamain da desister da restituir contribuziuns federalas - cun excepziun da talas per l'acquist dal terren, sch'ils centers ed ils stabiliments da scolaziun na vegnan betg duvrads pli en consequenza da la refurma da la protecziun civila 95. La confederaziun ha limità la renunzia fin la fin da l'onn 2000. Per pudair profitar da questa regulaziun è la protecziun civila da concentrar en mintga cas en in lieu fin la fin da l'onn 2000.
En sia missiva al cussegl grond propona la regenza da vender la part dal chantun vi dal center da scolaziun da protecziun civila cun cantunament a Tusaun a la vischnanca da Tusaun e da concentrar la scolaziun da protecziun civila en il center da Meiersboden. Ella renda plinavant attent ch'il pretsch da cumpra da l'entira immobiglia da Meiersboden muntia suenter la deducziun da las contribuziuns da la confederaziun e dal chantun a 3.05 milliuns francs, partend d'ina valur da stimaziun dal stabiliment da var 15,6 milliuns francs per quatter tracts d'edifizis, pista d'excercizi, parcadis sco er per ina surfatscha totala da var 54'000 meters quadrat.
Avant sia seduta dals 7 da schaner 2000 ha la cumissiun predeliberanta pudì far in maletg cumplessiv dal stadi dal stabiliment a Meiersboden e quai a chaschun d'in tur tras tut ils edifizis. Silsuenter è la fatschenta vegnida discutada detagliadamain. Ultra da las dumondas davart la protecziun civila e concernent l'utilisaziun futura dal center han ils participants er pudì far dumondas davart il stadi architectonic a l'expert da construcziun ch'è vegnì envidà spezialmain per quest intent.
Suenter ina discussiun fitg intensiva è la cumissiun predeliberanta dal cussegl grond vegnida a la conclusiun ch'il center da protecziun civila Meiersboden correspundia a moda ideala als basegns da la protecziun civila. Ils edifizis sa chattan en in bun stadi. I dat localitads optimalas da scolaziun e pistas adattadas d'excercizi. La vischinanza indirecta è avant maun. Plinavant stattan a disposiziun en il center las pussaivladads d'alimentaziun e da pernottaziun che vegnan pretendidas dal dretg federal. Grazia a sia infrastructura po il center en cas da basegn er vegnir duvrà d'auters circuls.
La cumissiun predeliberanta recumonda per quest intent unanimamain al cussegl grond da consentir questa cumpra.
La fatschenta vegn tractada durant la sessiun da schaner (24 - 26. da schaner 2000). Per cass ch'il cussegl grond dat il consentiment per questa cumpra è quella en vista a la summa da cumpra da suttametter al referendum facultativ.
Gremi: cumissiun predeliberanta dal cussegl grond
Funtauna: rg cumissiun predeliberanta dal cussegl grond
Data: 18.01.2000
|
f55d99ea-c371-40e7-96e7-2ce1b24f8d7b
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Midadas tar l'assicuranza da dischoccupads e l'indemnisaziun per insolvenza
Sut il presidi da deputada Antoinette Picenoni, San Murezzan, ed en preschientscha da cusseglier guvernativ Klaus Huber, schef dal departament da l'intern e da l'economia publica, ha ina cumissiun predeliberanta dal cussegl grond tractà l'abrogaziun da la lescha introductiva a la lescha federala dals 25 da zercladur 1982 davart l'assicuranza obligatoria da dischoccupads e l'indemnisaziun per insolvenza sco er la revisiun totala da l'ordinaziun executiva tar la lescha federala davart l'assicuranza obligatoria da dischoccupads e l'indemnisaziun per insolvenza. La cumissiun ha concludì unanimamain da tractar il project e recumonda al cussegl grond da tractar quest project a chaschun da la sessiun da schaner.
En il senn dal project "Essenzialisaziun e flexibilisaziun da la legislaziun e da l'applicaziun dal dretg" duai vegnir desistì d'ina lescha introductiva; las disposiziuns chantunalas duain vegnir regladas a moda efficazia en in'ordinaziun executiva dal cussegl grond. Damai che las regulaziuns prescrittas da la confederaziun sin il sectur da l'assicuranza da dischoccupads èn fitg extendidas e detagliadas, sa restrenscha il basegn da regulaziun dal chantun en prima lingia sin la fixaziun da las cumpetenzas.
La cumissiun propona al cussegl grond d'adattar las disposiziuns chantunalas sin il sectur da l'assicuranza da dischoccupaziun en il senn da la missiva da la regenza cun ina midada redacziunala.
Gremi: cumissiun predeliberanta dal cussegl grond
Funtauna: rg cumissiun predeliberanta dal cussegl grond
Data: 20.01.2000
|
80b04917-c9bb-4213-a609-76dc1228436f
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Il Grischun gida a reparar ils donns da "Lothar" en auters chantuns
L'orcan "Lothar" ha sufflà ils 26 da december 1999 sur la Svizra bassa e la Svizra centrala, nua ch'el ha chaschunà gronds donns vi dal guaud, ils edifizis e las infrastructuras. Il Grischun sa mussa solidari e gida gia activamain tar las lavurs da rumida.
En ils guauds ch'èn vegnids tutgads da l'orcan "Lothar" èn vegnids donnegiads var diesch milliuns meters cubics laina en la valita da circa ina milliarda francs. Ils donns vi dals edifizis ed il mobigliar vegnan calculads a var 450 milliuns francs. Latiers vegnan anc quels vi da l'infrastructura da las viafiers ed ils implants electrics.
Profis èn tschertgads
En tut èn var 250 lavurers da guaud pronts da sustegnair ils chantuns pertutgads spezialmain a dar damogn dals donns. I sa tracta en quest connex da gruppas da manaschis forestals che consistan da selviculturs, bostgers e da lavurers da guaud sco er d'interpresas forestalas. Actualmain èn gia circa 100 lavurers en ils chantuns Turitg, Lucerna, Zug, Argovia e Schaffusa en acziun. Damai che las lavurs da rumida en il guaud èn fitg privulusas, pon ellas vegnir fatgas be d'experts cumprovads. La coordinaziun generala è tar l'inspectorat forestal, ils lavurers vegnan intermediads da la federaziun d'economia forestala SELVA. Tar quest'acziun sa tracti d'in segn da solidaritad. Il chantun Grischun ha dastgà far diever pli baud differents giadas da l'agid d'auters chantuns en connex cun catastrofas da la natira. En il preschent cas è el stà schanegià da l'orcan. En il Grischun datti actualmain in stop per utilisar laina. Quel gida a reducir la laina che vegn sin martgà
La protecziun civila è medemamain pronta
Per cas ch'ils chantuns pertutgads faschessan la dumonda per ulteriurs agids mettess il Grischun er a disposiziun furmaziuns da la protecziun civila per tschertas lavurs da reparatura e da rumida. L'agid d'ina furmaziun d'acziun fiss limitada en quest connex a maximalmain tschintg dis.
Il nov passaport svizzer vegn beneventà
En il decurs dals proxims onns duai vegnir creà in nov passaport e las duradas da la valaivladad dal passaport e da las chartas d'identitad duain vegnir unifitgadas. Il passaport svizzer actual datescha da l'onn 1985. El na correspunda betg pli als standards internaziunals e na po betg vegnir decifrà da maschinas.
La regenza beneventa las stentas da la confederaziun da crear in nov passaport svizzer e da reglar la basa legala per passaports e documents da legitimaziun en ina lescha. Cumbain ch'il passaport da 1985 è fitg segir encunter falsificaziuns, hai dà il davos temp relativamain savens sfalsificaziuns. Spezialmain vegnan remplazzadas las fotografias, falsificaziuns totalas èn raras. Per motivs da segirtad duai vegnir creà ils proxims onns in nov pass. El duai vegnir adattà al format internaziunal ed esser legibel per maschinas. Plinavant èsi previs d'unifitgar las proceduras per dumandar in passaport ed ina charta d'identitad (CID), medemamain sco la durada da valaivladad dals dus certificats (diesch onns per creschids). Da nov na duai betg vegnir impurtà pli il lieu da burgais, mabain analogamain a l'exteriur be anc il lieu da naschientscha. L'uschenumnada inscripziun dals uffants en il certificat d'ina part dals geniturs croda, ils uffants duain obtegnair obligantamain in agen passaport. Il nov passaport duai vegnir introducì l'onn 2003 e correspunder al novissim stadi da la tecnica da segirtad.
"Infostar", il nov register digital dal stadi civil
Sut il num "Infostar" (register da stadi civil informatisà) vul la confederaziun introducir pli probabel davent da l'onn 2002 in register naziunal da stadi civil a basa electronica. Quel cumpiglia er ina banca da datas centrala che duai vegnir manada communablamain da la confederaziun e dals chantuns. Questa novaziun premetta ina midada dal cudesch civil. La regenza beneventa l'intenziun da remplazzar ils registers sin palpiri tras ina banca da datas electronica. Perencunter propona ella che la confederaziun surpiglia cumplettamain ils custs da svilup senza engrevgiar ils chantuns ed ils utilisaders e las utilisadras cun quests.
Da las vischnancas
La constituziun communala da Pigniu sco er las revisiuns parzialas da las planisaziuns localas da Masagn e da Savognin vegnan approvadas.
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 20.01.2000
|
5a215dbd-0001-4c25-af22-81e4a76bb534
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
La cumissiun predeliberanta dal cussegl grond tracta la revisiun parziala da l'ordinaziun davart las scolas secundaras da vallada en il chantun Grischun
Sut il presidi da deputà Walter Gartmann, Val S. Pieder, ed en preschientscha da cusseglier guvernativ Claudio Lardi, schef dal departament d'educaziun, cultura e protecziun da l'ambient, ha ina cumissiun predeliberanta dal cussegl grond tractà avant curt temp la revisiun parziala davart las scolas secundaras da vallada en il chantun Grischun. La cumissiun ha concludì unanimamain d'entrar en chaussa ed ella recumonda al cussegl grond da tractar quest project a chaschun da la proxima sessiun da schaner.
En il center da la revisiun parziala stat l'extensiun da la purschida da furmaziun da las scolas secundaras da vallada. A basa dal nov reglament davart la renconuschientscha da la maturitad (RRM) datti per la terza classa da las scolas secundaras da vallada la pussaivladad da manar ina "classe preliceale". Cun questa purschida d'ina instrucziun preparatoria gimnasiala dad in onn duai vegnir creada tranter auter la pussaivladad che las scolaras ed ils scolars possian restar in onn pli ditg en lur vallada e possian midar suenter avair absolvì cun success l'examen da recepziun per regla senza perder in onn da scola en la quarta classa d'in gimnasi grischun. In ulteriur punct central da la revisiun parziala furma il remplazzament dal sistem antiquà da contribuziuns per las scolas secundaras da vallada tras ina subvenziun pauschala pli transparenta ed orientada tenor la prestaziun.
La cumissiun ha deliberà il project cun ina midada per mauns dal cussegl grond. Ella è ensemen cun la regenza da l'avis che la revisiun parziala saja necessaria per adattar als novs basegns l'ordinaziun davart las scolas secundaras da vallada ch'è sa cumprovada.
Gremi: cumissiun predeliberanta dal cussegl grond
Funtauna: rg cumissiun predeliberanta dal cussegl grond
Data: 20.01.2000
|
6d5194de-392d-42e2-bba2-6b60d6374a2b
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
La cumissiun predeliberanta dal cussegl grond tracta la lescha davart ils automats da gieu ed ils manaschis da gieus
La cumissiun predeliberanta dal cussegl grond ha tractà sut il presidi da deputà Lorenz Zinsli (Cuira) ed en preschientscha dal president da la regenza Peter Aliesch sco er dals represchentants da l'administraziun la missiva tar la lescha davart ils automats da gieu ed ils manaschis da gieu. La cumissiun predeliberanta dal cussegl grond ha laschà infurmar en il casino ad Arosa davart in manaschi en ina sala da gieu existent ch'è innovativ e che funcziuna bain. Latiers han er appartegnì orientaziuns davart il gieu da boule, la differenza tranter automats da gieu da fortuna e d'inschign, las novaziuns da la lescha federala davart las bancas da gieu, las mesiras da segirtad en ina sala da gieu sco er las mesiras da protecziun encunter consequenzas nuschaivlas dal manaschi da gieus.
La cumissiun predeliberanta ha stuì prender per enconuschientscha che l'ordinaziun previsa dal cussegl federal tar la lescha federala davart las bancas da gieu e l'imposiziun da taglias tras la confederaziun vegn a purtar grevezzas supplementaras considerablas per las salas da gieu. Ella tema perquai che l'existenza da quests manaschis ch'èn impurtants per il turissem da noss chantun sajan periclitads ed ella spetga ch'il cussegl federal tegnia sias empermischuns per il turissem e creeschi cundiziuns generalas favuraivlas per las bancas da gieu en ils territoris turistics. En favur da l'aboliziun dal scumond da las bancas da gieu l'onn 1993 aveva il cussegl federal argumentà tranter auter er cun il fatg ch'exempels en l'exteriur hajan mussà che las bancas da gieu sa sviluppeschian ad instituziuns attractivas per il turissem. Lur admissiun vegnia a meglierar senza dubi l'attractivitad da noss lieus da cura, rinforzar la posiziun dal turissem svizzer ed a dar impuls positivs a favur da l'economia regiunala. Cun las tariffas da taglia èn uss dentant er periclidadas en lur existenza las salas da gieu existentas sco quellas ad Arosa, Tavau e San Murezzan. Ulteriuras na duain betg vegnir permettas pli en il chantun Grischun tenor l'avis dal cussegl federal. Tenor las directivas per la surdada da concessiuns per bancas da gieu per mauns da la cumissiun per bancas da gieu planisescha il cussegl federal da limitar il dumber da las bancas da gieu da la categoria A (Grand Casinos) a totalmain quatter fin otg e quel da la categoria B (salas da gieu) a maximalmain 15 fin 20. Sin fundament da la repartiziun regiunala duai vegnir permess nagin Grand Casino e be dus fin trais salas da gieu en il chantun Grischun. Tenor l'avis da la cumissiun predeliberanta n'ha il cussegl federal betg tegnì pled cun questas directivas. La finala na portan talas directivas da la confederaziun betg mo nagina promoziun economica, mabain ellas pericliteschan l'existenza dals manaschis innovativs e qualitativamain buns che gidan ad augmentar l'attractivitad da las vischnancas dal lieu e dal turissem grischun che porschan diversas plazzas da lavur. La cumissiun predeliberanta pretenda perquai dal cussegl federal da reponderar la tenuta da fin uss. Ella vegn er a proponer al cussegl grond d'inoltrar ina resoluziun al cussegl federal.
Cun la lescha chantunala davart ils automats da gieu ed ils manaschis da gieus ch'è vegnida tractada da la cumissiun predeliberanta vegn creada la basa per incassar ina taxa da bancas da gieu tenor las disposiziuns da la lescha federala davart las bancas da gieu. Il medem mument vegnan cumpigliadas en ina lescha tut las disposiziuns chantunalas davart la polizia da gieus, il manaschi da gieus ed ils automats da gieus. Plinavant èsi previs da permetter automats d'inschign en salas da gieu da dretg chantunal e da surdar a las vischnancas las cumpetenzas da relaschar disposiziuns davart ils locals da gieus cun automats da gieus da divertiment.
Tant la dumonda d'entrar en chaussa sco er la concepziun da la revisiun n'èn pli u main betg vegnidas contestadas en la cumissiun predeliberanta dal cussegl grond. Da discussiunar ha dà spezialmain la dumonda da destinar la taxa da las bancas da gieu a favur da las vischnancas dal lieu u per il turissem e per intents d'util public.
La revisiun è ina consequenza dal scumond da las bancas da gieu ch'è vegnì abolì 1993 dal pievel svizzer. La lescha federala davart las bancas da gieu che va en vigur il 1. d'avrigl 2000 permetta Grand Casinos e salas da gieu e pussibilitescha a la confederaziun d'incassar da quests manaschis ina taxa da banca da gieu. Per salas da gieu incassescha la confederaziun la taxa en l'autezza cumplaina, sch'il chantun n'incassescha betg ina taxa correspundenta. Cas cuntrari vegn la taxa dentant reducida per l'import da la taxa chantunala. Questa regulaziun n'ha per consequenza naginas taxas u grevezzas supplementaras per las salas da gieu, mabain ella ha l'effect che las entradas tranter la confederaziun ed il chantun vegnan repartgidas.
Il sboz da la lescha vegn tractà dal cussegl grond durant la sessiun da schaner. Il pievel vegn a decider en chaussa ils 21 da matg 2000.
Gremi: cumissiun predeliberanta dal cussegl grond
Funtauna: rg cumissiun predeliberanta dal cussegl grond
Data: 21.01.2000
|
0b3d1e1b-05de-4057-ae17-058cd24e926b
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Alarm da prova dals 2 da favrer 2000 allas uras 13.30
Sco mintg'onn precis al medem temp ha lieu mesemna, ils 2 da favrer 2000, da las 13.30 a las 14.00 h in alarm da prova en l'entira Svizra.
Tar l'alarm da prova vegni examinà sche bunamain 7'000 sirenas funcziuneschian. Cun quellas vegn la populaziun alarmada en il cas dad in privel smanatschand. II signal "alarm general" vegn dà d'in tun urlont regular che crescha e chala e che dura ina minuta. Sch'igl fa lura da basegn po la controlla da las sirenas vegnir repetida fin a las 14.00 h.
Sch'il signal "alarm general" dat avisada ordaifer la controlla da sirena, lura signifitga quai ch'ina periclitaziun da la populaziun è pussaivla. En quest cas vegni giavischà da la populaziun da tedlar il radio DRS 1, da suandar las ordinaziuns da las autoritads e dad infurmar ils vischins. Ulteriuras indicaziuns e reglas da cumportament sa chattan sin las davosas paginas da mintga numer dal cudesch da telefon en il fegl d'infurmaziun "Alarm da la populaziun en cas da privel imminent".
II departament defensiun, protecziun da la populaziun e sport giavischa da chapir las malempernaivladads colliadas cun la controlla da las sirenas.
Gremi: Defensiun, Protecziun da la populaziun, Sport, Berna
Funatauna: rg Defensiun, Protecziun da la populaziun, Sport, Berna
Data: 25.01.2000
|
b81c579d-ea5f-44dc-9a36-33b8d95dd1e3
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Ina nova broschura da la Arge Alp cuntegna las reglas da cumportament en las "Alps"
Sut il titel "Ti n'es betg sulet" preschenta la Arge Alp ina broschura che sa drizza en ina furma attractiva ed infurmativa a tut quellas persunas che sa trategnan en las Alps. Ella cuntegna renviaments prezius per sa cumportar a moda raschunaivla en ina cuntrada unica.
As plaschan las muntognas? Vus n'essas betg sulets! La broschura "Ti n'es betg sulet" è in'acziun da la gruppa per la protecziun da la natira da la Arge Alp e sa drizza a tut quellas persunas ch'han plaschair da la natira, saja quai sco persunas che tschertgan recreaziun, sco sportists, viandants u simplamain sco persunas che giaudan. E talas datti bleras. Las Alps èn la "regiun da turissem numer in" da l'entir mund. En nagina autra regiun van dapli umans, nagliur auter giaudan dapli umans la vita en la natira e tschertgan recreaziun là.
Gia da ditg ha cuntaschì la chargia e la grevezza dal spazi natiral e da recreaziun da las "Alps" dimensiuns che pon chaschunar problems persistents. Privels per la flora e la fauna, dentant er problems tranter ils turists ed ils indigens, tranter ils viandants ed ils bikers, tranter ils pestgaders ed ils sportists da l'aua, ils surfers ed ils nudaders e.u.v.
Per incarica dals schefs da las regenzas dals pajais da l'ARGE ALP ha ina gruppa da lavur redigì ina broschura cun ina placat appartenent. A moda infurmativa ed originala vegni rendì attent als conflicts pussaivels ed a moda umoristica vegni renvià a las reglas da cumportament.
La broschura sa drizza a tut quellas persunas che sa trategnan en las Alps: turists ed indigens, lavurants e persunas che tschertgan recreaziun, sportists e pultruns. Ella vegn consegnada a las uniuns da traffic e po vegnir retratga gratuitamain d'uniuns interessadas. La publicaziun datti per tudestg e talian.
Adressa da retratga:
- uffizi per la natira e la cuntrada, Rohanstrasse 5, 7001 Cuira tel. 081-257 29 33, fax 081-257 20 33, e-mail: [email protected]
Gremi: Arge Alp
Funtauna: rg uffizi per la natira e la cuntrada
Data: 25.01.2000
|
f8657d5e-cbee-45dd-b14a-aa752d2c4467
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Almain in Grand Casino en il Grischun ed ina sala da gieu en scadina regiun
La regenza grischuna s'oppona a l'intenziun dal cussegl federal da limitar il dumber da concessiuns per ils Grand Casinos e las salas da gieu. Il chantun da turissem Grischun perdess numnadamain varsaquantas plazzas da lavur e detg bler da sia attractivitad.
Enconuschentamain ha il cussegl federal relaschà la fin da december 1999 las directivas per la politica da concessiun e per la procedura da concessiun concernent las bancas da gieu. El ha l'intenziun da concessiunar, en il senn da las cifras directivas, en l'entira Svizra quatter fin otg Grand Casinos e 15 fin 20 salas da gieu. Cun questa intenziun s'oppona il cussegl federal al parlament. Quel ha numnadamain refusà da limitar il dumber da las concessiuns. Tenor l'opiniun dal cussegl federal na duai vegnir empermess nagin Grand Casino en il Grischun e be duas fin trais salas da gieu. Perquai ch'i dat oz trais salas da gieu en il Grischun (Arosa, Tavau, San Murezzan), èsi da temair en il mender cas, ch'ina da quellas n'obtegna betg pli la permissiun. Las intenziuns dal cussegl federal avessan per consequenza ina reducziun da la purschida turistica sco er da las plazzas da lavur en il chantun Grischun. Quai na po la regenza en scadin cas betg acceptar. D'ina vart ha il cussegl federal da resguardar las realitads regiunalas e da l'autra vart duain las bancas da gieu promover il turissem tenor la lescha correspundenta sco er procurar per entradas per la confederaziun ed ils chantuns. La regenza regorda al cussegl federal las empermischuns ch'el ha fatg en sias explicaziuns davart l'abrogaziun dal scumond da bancas da gieu. Tenor quellas èn decisivs differents criteris per conceder concessiuns, spezialmain las infrastructuras, il turissem, las relaziuns regiunalas, il territori cumpiglià e la tradiziun. Ultra da quai ha il cussegl federal explitgà sut il titel "Ina schanza per il turissem" ch'exempels en l'exteriur mussan che bancas da gieu sa sviluppan ad instituziuns attractivas per il turissem. Lur admissiun meglierass senza dubi l'attractivitad da noss lieus da cura, rinforzass la posiziun dal turissem svizzer e dess impuls positivs en favur da l'economia regiunala.
Gia oz mussan in pèr salas da gieu ch'ellas adempleschan a moda optimala las aspectativas ch'èn vegnidas cumbinadas cun l'abrogaziun dal scumond da bancas da gieu. En emprima lingia menziuneschan ellas las salas da gieu grischunas ad Arosa, Tavau ed a San Murezzan. Quests manaschis han gidà ils davos onns considerablamain a furnir purschidas per in turissem varià, a sviluppar l'economia tant da las vischnancas respectivas sco er da las regiuns dal chantun Grischun. Salas da gieu cun automats da giugar per daners èn daventadas oz en il Grischun, nua che pli che la mesadad da las entradas naziunalas èn dependentas directamain u indirectamain dal turissem, ina part absolutamain necessaria da la purschida turistica. Perquai na po la limitaziun previsa da las concessiuns insumma betg vegnir acceptada. La regenza supplitgescha il cussegl federal da crear las premissas che rendan pussaivel da manar vinavant ils manaschis da fin uss, ils quals èn qualitativamain sin in fitg bun stadi e d'avrir auters. En il chantun Grischun duai vegnir pussibilità almain in Grand Casino ed en scadina regiun turistica dal Grischun ina sala da gieu. Ultra da quai propona la regenza ch'il cussegl federal duai reponderar sias tariffas da taglia e crear cundiziuns da basa economicas ch'adempleschan sias empermischuns e las prescripziuns da la lescha davart las bancas da gieu.
Contribuziuns da cultura
Contribuziuns d'in import total da 31'000 francs vegnan conderschidas als suandants projects culturals:
- quarta Biennala svizra dal teater d'amaturs dals 8 als 10 da settember 2000 a Lai, e
- ediziun d'in numer spezial dad "Archeologia da la Svizra", ch'è deditgà al chantun Grischun, tras la societad svizra da preistorgia e d'archeologia. Quella fa sia radunanza annuala dals 17 fin ils 19 da zercladur 2000 a Cuira.
Consultaziuns a la confederaziun
La regenza prenda posiziun davart las midadas da l'ordinaziun pertutgant la lescha federala davart la pestga (OLFP) e da differentas ordinaziuns dal sectur traffic sin via.
En la pestga duai vegnir restrenschì il diever da peschs d'estga vivs. La litgiva giaglia duai pudair vegnir reintroducida en l'avegnir er en auas serradas, sumegliantas ad auas per la tratga da peschs. Plinavant èsi previs da realisar las prescripziuns internaziunalas per il salmun, d'admetter sturiuns che n'èn betg indigens en stabiliments per tratga da peschs e d'adattar divers nums da peschs a la nomenclatura midada. La regenza grischuna renviescha al fatg ch'il diever da peschs d'estga vivs è generalmain scumandà en il Grischun. Questa regulaziun è sa verifitgada e duess vegnir introducida en l'entira Svizra. En il Grischun na vegnan betg pli reintroducidas litgivas giaglias. Per motivs da la protecziun da las spezias vegn questa regla observada er vinavant. La reintroducziun previsa en uschenumnads puzs da pestgaders para dentant d'esser nunproblematica.
La confederaziun vul midar tschintg ordinaziuns davart il traffic sin via che pertutgan ils suandants secturs: pretaisas tecnicas als vehichels, approvaziun da tips da vehichels, admissiun da persunas e da vehichels, assicuranza da traffic e multas disciplinaras. La regenza va d'accord cun las midadas previsas.
Persunal
La fin da schaner 2000 van en pensiun:
Rolf Berger, Ramosch, mastergnant spezialisà tar l'uffizi da construcziun bassa 4, Scuol,
Lorenz Habicher, Scuol, vier tar l'uffizi da construcziun bassa 4, Scuol,
Anton Liver, Cazas, schef da cuschina en la chasa da dimora Giuvaulta,
Antonio Mauri, Scuol, vier tar l'uffizi da construcziun bassa 4, Scuol, e
Heikko Posti, Cuira, tgirunz da psichiatria en la clinica Waldhaus, Cuira.
La regenza engrazia a quests collavuraturs per ils servetschs ch'els han prestà per il chantun.
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 27.01.2000
|
60071124-3177-4970-b14d-82fd96be722e
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Il Grischun sa prepara per il return dal luf-tscherver, il luf e da l'urs
La regenza ha prendì enconuschientscha dal rapport da la gruppa chantunala da lavur per ils gronds animals da rapina. Quest rapport descriva las strategias pussaivlas e las mesiras ch'èn da prender en vista al return dal luf-tscherver, il luf e da l'urs. La regenza resguarda il rapport sco ina basa impurtanta per ina moda da procedura che vul cuntanscher ina schliaziun en cas ch'ils gronds animals da rapina cumparan.
Cun il return da las spezias d'animals da rapina protegidas luf-tscherver, luf ed urs èsi da far quint er en il chantun Grischun. Da quest fatg resultan numerus conflicts. Perquai èsi da sviluppar a temp strategias e soluziuns per ils conflicts previsibels. Questas strategias e soluziuns ston avair la finamira da crear in ambient positiv en il chantun Grischun per il return dals gronds animals da rapina.
Il return dal luf-tscherver, il luf e da l'urs pretenda differentas strategias
En vista ad in return pussaivel dal luf-tscherver, il luf e da l'urs èn da prender en mira differentas strategias. En connex cun il luf-tscherver èsi da far quint a curta vista cun ina immigraziun d'animals singuls. Ina reintroducziun activa da quest giat da rapina en il Grischun na duai betg succeder per il mument. Ma a media vista na duai quella betg vegnir excludida, sche la confederaziun ha creà fin quella giada cundiziuns generalas ch'empermettan success. Sut questa premissa duai pudair viver a lunga vista ina populaziun da lufs-tscherver ch'è adattada al spazi da viver e ch'è autosuffizienta er en il chantun Grischun. Il luf e l'urs na vulan ins betg reintroducir. En cas d'ina immigraziun natirala duain il luf e l'urs pudair surviver en il Grischun. Cun questa decisiun vul il chantun gidar a stabilir e mantegnair en l'artg alpin populaziuns da lufs e dad urs ch'èn ablas da viver.
Las consequenzas per la chatscha e l'agricultura ston esser supportablas
Ils gronds animals da rapina chaschunan principalmain conflicts cun la chatscha e cun l'agricultura. Per schliar quests conflicts ston crear la confederaziun ed il chantun las cundiziuns generalas necessarias durant ils proxims onns. Per la chatscha èn d'examinar spezialmain las consequenzas da l'immigraziun dals gronds animals da rapina sin ils effectivs da selvaschina d'ungla e sin la chatscha. Questas consequenzas ston pudair vegnir reguladas dal chantun en il rom da la planisaziun da chatscha, uschia ch'ina utilisaziun adequata dals effectivs da selvaschina tras la chatscha resta garantida er en il futur. A lunga vista duai perquai esser pussaivla en il rom da la planisaziun da chatscha er ina chatscha persistenta da l'effectiv da lufs-tscherver.
Per l'agricultura è relevanta surtut la dumonda da la prevenziun e da l'indemnisaziun dals donns da selvaschina. En in emprim pass duai vegnir eruida, en il rom da projects da pilot, l'efficacitad da las mesiras pussaivlas per prevegnir ils donns da selvaschina encunter animals da niz. A media vista vulan ins augmentar las tariffas da contribuziun da la confederaziun per la prevenziun e l'indemnisaziun dals donns da selvaschina e crear sistems da stimulaziun per tegnair muvel manidel a moda ch'i na dat betg conflicts. Inditgond las mesiras da defensiun imputablas duai dentant avair effect, en il senn d'ina perspectiva a lunga vista, il princip da l'atgna responsabladad dals proprietaris d'animals da niz. Ultra da quai duai vegnir delegada la cumpetenza da sajettar e tschiffar lufs-tscherver e lufs che fan donn da la confederaziun als chantuns. Sin plaun chantunal duai la finala succeder ina reordinaziun da las funtaunas finanzialas per indemnisar ils donns dals gronds animals da rapina luf-tscherver, luf ed urs.
La lavur da publicitad è impurtanta per l'acceptanza dals gronds animals da rapina
Per l'acceptanza dals gronds animals da rapina gioga la lavur da publicitad ina rolla impurtanta. Perquai duai ella vegnir concepida e realisada a moda professiunala. Ultra d'appellar a la publicitad generala èsi d'appellar spezialmain als purs, allevaturs da nursas ed als chatschaders, sco gruppa en mira. Ina ulteriura finamira da la lavur da publicitad sto esser quella da reducir la differenza tranter citad e champagna en la dumonda davart l'acceptanza dals gronds animals da rapina sco er da reducir ils pregiudizis vicendaivels.
La regenza resguarda il rapport sco positiv
En vista al return dals gronds animals da rapina resgurada la regenza il rapport da la gruppa chantunala da lavur per ils gronds animals da rapina sco ina basa impurtanta per ina procedura che vul cuntanscher ina schliaziun. Questas dumondas duain vegnir scleridas er en il futur en in vast rom ed integrond tut las organisaziuns e federaziuns decisivas. Per schliaziuns che laschan cuntanscher la finamira è necessaria ultra da quai ina stretga collavuraziun tranter la confederaziun ed il chantun.
Gremi: regenza
Funtauna: rg departament da construcziun, traffic e selvicultura dal Grischun
Data: 27.01.2000
|
a3bcc632-7209-4dd2-a0d2-dc6edf5d5fea
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Dapli confort cun ina ventilaziun mecanica da l'abitaziun
Apero d'energia dals 9 da favrer 2000 en la STA a Cuira
Ils 9 da favrer ha lieu in apero d'energia a las 17.00 en l'aula da la scol'auta da tecnica ed architectura a Cuira. Ils experts vegnan a mussar co ch'ins po optimar il confort ed ils custs da stgaudament d'edifizis d'abitar tras ventilaziuns mecanicas. Emprims producents preschentan ils products actuals e mussan exempels.
Cussegliader d'energia Eric Bush: Ina ventilaziun d'abitaziun controllada è confortabla e spargna energia.
Ina retschertga tranter las abitantas ed ils abitants d'edifizis cun ina ventilaziun mecanica mussan resultats positivs. Adina aria frestga, nagin current d'aria e damain custs da stgaudament èn ils avantatgs principals. Tuttina na vegnan betg taschentads ils problems dals indrizs manglus. Immissiuns fonicas da ventilaturs u temperaturas memia bassas da l'aria apportada en ils sistems bunmartgads senza recuperaziun da chalira na vegnan betg acceptadas. Quai è motiv avunda da discutar a l'apero d'energia sin tge ch'igl è da mirar cun cumprar e planisar ventilaziuns d'abitaziuns. Sin fundament da progress tecnics e da custs fermamain reducids daventan las ventilaziuns d'abitaziuns interessantas spezialmain per edifizis novs.
Architect Rudolf Fraefel: La ventilaziun tras sfessas u permanenta ha dischavantatgs
En blers edifizis d'abitar è la midada d'aria in factur critic tant areguard il confort sco er il consum d'energia. Las chasas pli veglias cun tut lur sfessas e rusnas han bain ina midada d'aria suffizienta - persuenter dentant er in current d'aria malempernaivel e perditas da chalira nunnecessarias. Per evitar aria stitga vegnan edifizis "serrads" moderns anc adina ventilads bler memia savens cun la fanestra-stadaira averta. Las consequenzas èn er qua chombras fermamain sfradentadas, aria sitga ed enormas perditas d'energia. L'ariaziun en furma da stausch, pia ariar regularmain curt e ferm, è da princip gista, dentant praticamain strusch realisabla.
Cun in indriz per midar l'aria è garantì en mintga local da tuttas uras precis la dretga quantitad d'aria frestga. E - detagl impurtant - cun installar ina recuperaziun da chalira poi vegnir tratg a niz fin 90 pertschient da l'energia da l'aria partenta per stgaudar l'aria appurtada. Quai reducescha il quint da stgaudament e meglierescha il confort e l'igiena.
Constructur da ventilaziuns Luzi Willi: Las schanzas e las ristgas da la ventilaziun mecanica
Cun ina ventilaziun controllada pon ins far frunt als dischavantatgs essenzials da l'ariaziun tras la fanestra, sco p.ex. sfradentar las chombras, aria memia sitga u memia umida u canera exteriura. La premissa è dentant ina buna planisaziun ed in'auta qualitad da las cumponentas da l'indriz. Tenor l'experientscha spetgan las abitantas ed ils abitants da la chasa en emprima lingia ch'ils indrizs da ventilaziun:
- funcziuneschian senza canera,
- produceschian ina buna qualitad d'aria,
- sajan bunmartgads,
- na chaschunian betg gronda lavur da manaschi e mantegniment, sco er
- consumeschian pauca electricitad e spargnian custs d'energia.
Tenor l'experientscha sa laschan questas finamiras cuntanscher il meglier, sch'ins lavura cun pitschnas quantitads d'aria e sch'ins tschertga consequentamain ina soluziun simpla. La premissa è er ina recuperaziun da chalira efficazia per pudair effectivamain trair a niz ils avantatgs energetics e da confort.
Annunzias èn giavischadas a la scol'auta da tecnica ed architectura, Ringstrasse, 7000 Cuira, fax 081-286 24 00. Entrada diesch francs.
Infurmaziuns:
- Andrea Lötscher, uffizi d'energia, Cuira, tel. 081-257 36 30
- Eric Bush, Bush Energia ScRL, Favugn, tel. 081-252 63 64
Gremi: uffizi d'energia dal Grischun
Funtauna: rg uffizi d'energia dal Grischun
Data: 01.02.2000
|
9eb80edf-8480-40c2-8b64-828c4874394c
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
Subsets and Splits
No community queries yet
The top public SQL queries from the community will appear here once available.