text
string | id
string | filename
string | language
string | language_script
string | source
string | file_path
string | dump
string | language_score
float64 | pii_count
int64 | url
string | idiom
string |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Il perfecziunament dals magisters e da las magistras va en ina nova direcziun
L'atun 1999 ha la regenza grischuna declerà insaquants projects da svilup da scola per temas centrals dal perfecziunament dals magisters e da las magistras. Dapi l'entschatta da l'onn 2000 elavuran differentas gruppas da project concepts che s'orienteschan tenor la purschida
Las scolas duain obtegnair dal chantun in support optimal per realisar ils projects da svilup da scola. Tgenins dals projects che vegnan preschentads sequentamain a moda concisa e che duain vegnir realisads, duain fixar communablamain ils participads a la scola locala, pia las autoritads da scola e la magistraglia en in dialog vicendaivel.
"Refurma dal stgalim superiur dal Grischun"
Las scolas realas e secundaras pudessan collavurar in pulit zic pli stretg ina cun l'autra. Al stgalim superiur da la scola populara dal Grischun vegn fatg diever be anc a moda targlinanta da las pussaivladads extendidas da furmaziun. Perquai ha ina gruppa chantunala da project cumenzà ad elavurar agids concrets da realisaziun. La roda na duai betg vegnir inventada da nov. Plitost duain las experientschas e las materialias vegnir tratgas a niz en ina rait che duai sustegnair las persunas d'instrucziun e las autoritads en quest project da structura. Il mars 2000 vegn preschentà en tut ils districts d'inspecturat da scola in DC-ROM davart la refurma dal stgalim superiur. D'ina vart duain vegnir infurmadas detagliadamain las persunas d'instrucziun da la scola primara e dal stgalim superiur davart la refurma e da l'autra vart vegn mess a disposiziun cun il DC-ROM in bun med d'agid per realisar la refurma en furma da process. En il decurs dals proxims trais onns duain persunas d'instrucziun interessadas pudair s'approfundar en la tematica cun agid da curs chantunals da cader. Primarmain vegnan purschidas a questas persunas da cader moduls da scolaziun che vegnan a pussibilitar ad ellas da realisar quests process da team e da svilup en lur scola.
"Promover e giuditgar a moda integrala"
Il departament d'educaziun vuless gidar che la promoziun ed il giudicament integral da las scolaras e dals scolars vegnian applitgads ils proxims onns en tut las classas e per tut ils stgalims da la scola populara da noss chantun. La partenza per quest project da svilup da scola fundamental e cumplessiv or da vista pedagogica succeda ensemen cun ils novs attestats per la scola populara grischuna l'onn da scola 2000/01. Quests attestats pussibiliteschan ultra dal giudicament tradiziunal per l'emprima giada da giuditgar las scolaras ed ils scolars er a moda integrala.
In team chantunal per la direcziun dal project vegn ad elavurar ed offerir ensemen cun il perfecziunament dals magisters purschidas da sustegniment e da perfecziunament per las persunas d'instrucziun dal Grischun e per las scolas. En tut ils districts d'inspecturat da scola vegnan organisadas occurrenzas d'infurmaziun per declerar ils attestats e las directivas da promoziun gist uschia sco las purschidas da sustegniment. Gia ils proxims dis vegnan tut las chasas da scola ad obtegnair ina publicaziun per curs da cader. Tschuncanta persunas d'instrucziun ch'èn interessadas d'ina promoziun e d'in giudicament integral, duain obtegnair la pussaivladad da sa laschar scolar a manadras da curs. Il perfecziunament chantunal da magisters/tras po offerir a questas persunas d'instrucziun ina spierta da curs che garantescha ina scolaziun da basa fundada. Las persunas scoladas èn ablas da diriger e d'accumpagnar ils process da svilup en la scola locala.
"Assistenza per las persunas d'instrucziun giuvnas"
La cussegliaziun e l'assistenza da magistras giuvnas e da magisters giuvens è in element impurtant da la lavur dals inspecturats da scola. Duplicitads sin il sectur da l'assistenza da las persunas d'instrucziun giuvnas dals inspecturats dal stgalim e dal rom e la speranza da trair a niz sinergias e da distgargiar las singulas persunas d'instrucziun giuvnas han intimà ils inspecturats d'elavurar communablamain in concept concernent l'assistenza da questas persunas. Sin fundament da quest concept e da la reorientaziun concernent il perfecziunament dals magisters grischuns è naschì il project "ASPE". La denominaziun e l'abreviaziun da ASsistenza da las PErsunas d'instrucziun giuvnas sin il stgalim da scolina e da la scola populara durant l'emprim ed il segund onn da servetsch. Ina gruppa da project che consista da trais persunas emprova durant ina fasa d'emprova da dus onns da coordinar l'assistenza da las persunas d'instrucziun giuvnas da las differentas instituziuns dal servetsch da scola. Cun quai duai vegnir creà il fundament per in'assistenza futura da las persunas d'instrucziun giuvnas en il rom da la scol'auta professiunala da pedagogia. In'ulteriura finamira da la ASPE è da sustegnair e da simplifitgar l'entrada en la professiun.
"Scolaziun per manaders/dras da scola"
La gruppa da project davart las scolaziun da manaders/dras da scola ha l'incumbensa d'elavurar per il chantun Grischun in concept per la scolaziun e per il perfecziunament da manaders e da manaders da scola. Questa scolaziun duai esser modulara e prender en mira ina certificaziun interchantunala. En ina emprima fasa duain las purschidas existentas da scolaziun en Svizra vegnir analisadas e cumparegliadas. Da las conclusiuns correspundentas vegn la gruppa da project a sviluppar in concept da scolaziun grischun. Quel resguarda las experientschas da fin uss cun las direcziuns da scola sco er las relaziuns spezialas en noss chantun. Per garantir la certificaziun sto vegnir collavurà stretgamain cun auters chantuns. Il medem mument vegn er stipulà in profil da las pretaisas per las direcziuns da scola, al qual la scolaziun ha da s'orientar. Fin il pli tard l'onn 2000 vegnan inoltrads al departament d'educaziun eventuals models da scolaziun ensemen cun ina calculaziun dals custs, ina proposta da finanziaziun sco er cun in concept d'infurmaziun.
Facit
Il perfecziunament dals magisters e la cumissiun da curs speran instantamain che questas purschidas d'infurmaziun e da curs vegnian a sustegnair ils process da svilup en las singulas scolas a moda nuncumplitgada e decisa.
Gremi: departament d'educaziun dal Grischun
Funtauna: rg departament d'educaziun dal Grischun
Data: 02.02.2000
|
8d4583d6-4d8c-4f87-897f-5128771e07cc
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Emprema valitaziun da l'alarm da prova dals 2. da favrer 2000
Chantun Grischun
Dumber da sirenas examinadas: 320
Dumber da sirenas che n'han betg funcziunà: dus (0.6 pertschient)
Gremi: Uffizi per la proteziun civila e dell'agid en cass da catastrofas
Funtauna: rg Uffizi per la proteziun civila e dell'agid en cass da catastrofas
Data: 02.02.2000
|
b9f7548c-2ce7-4cea-bda9-6f10083fa38d
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Contribuziuns per reducir las premias da las cassas da malsauns 2000
Persunas singulas e famiglias cun pitschnas entradas pon far quint er quest onn cun ina contribuziun a lur custs per las premias da las cassas da malsauns. La dumonda sto vegnir inoltrada fin il pli tard la fin da mars 2000 a la filiala da la AVS da la vischnanca da domicil. Las contribuziuns vegnan pajadas l'atun 2000.
Las persunas ch'han probablamain il dretg da retrair premias survegnan automaticamain il formular da dumonda. Persunas che na survegnan nagin formular, ma che sa considereschan tuttina sco persunas cun dretg pon retrair in formular da la filiala da la AVS da lur vischnanca da domicil.
I stattan a disposiziun var 45 milliuns
Las premias da l'assicuranza da malsauns èn s'augmentadas ferm ils davos onns. Surtut per persunas assicuradas cun pitschnas entradas daventi pli e pli difficil da purtar sezzas quests custs. Per reducir in pau la grevezza che vegn chaschunada tras las premias da las cassas da malsauns a questas persunas, prestan la confederaziun ed il chantun er quest onn contribuziuns finanzialas. L'onn 2000 vegnan mess a disposiziun en il chantun Grischun ca. 45 milliuns francs per reducir las premias da las cassas da malsauns. Davart las resalvas persunalas ed uschia davart la gruppa da persunas cun dretg da contribuziuns vegn la regenza a decider il settember, suenter avair evaluà las annunzias inoltradas.
Tgi ha dretg da contribuziuns?
Dretg d'ina contribuziun han tut las persunas che, sin fundament da lur domicil da dretg fiscal en il chantun Grischun, èn suttamessas a l'obligaziun da posseder in'assicuranza e che vivan en relaziuns economicas modestas. Per valitar las relaziuns economicas èn decisivas las entradas imputablas inclusiv 10 pertschient da la facultad imputabla da la davosa disposiziun da l'uffizi da taglia. Persunas ch'èn suttamessas communablamain a la taglia, pon far valair in dretg general d'ina reducziun da las premias.
Annunziar il dretg tochen la fin da mars
Persunas che, sin fundament da lur relaziuns d'entrada, fan probablamain part da la gruppa da persunas cun dretg, survegnan quests dis automaticamain ina brev da la cassa da cumpensaziun da la AVS dal chantun Grischun; en quella è agiunt lur formular da dumonda persunal. Persunas che n'han survegnì nagin formular da dumonda, ma che sa considereschan tuttina sco persunas cun dretg, pon retrair in formular da la filiala da la AVS da lur vischnanca da domicil. Las dumondas èn d'inoltrar fin il pli tard la fin da mars 2000 a la filiala da la AVS da quella vischnanca, en la quala la persuna che fa la dumonda ha ses domicil da dretg fiscal.
Stagiunaris e requirents d'asil
Stagiunaris e dimorants temporars cun ina permissiun che vala pli ditg che trais mais sco er requirents d'asil e persunas admessas provisoriamain pon, premess ch'els vivian en modestas relaziuns economicas, retrair il formular tar lur patrun resp. da la filiala da la AVS da lur vischnanca da dimora. Els ston inoltrar il formular tochen la fin da mars (u aifer in mais suenter l'annunzia a la controlla d'abitants) a la filiala da la AVS da lur vischnanca da dimora.
Infurmaziuns davart la reducziun da las premias dat mintga filiala da la AVS da las vischnancas u la cassa da cumpensaziun da la AVS dal chantun.
Gremi: uffizi da sanadad dal Grischun
Funtauna: rg uffizi da sanadad dal Grischun
Data: 03.02.2000
|
8b03ad98-4751-491e-b88f-09df1acfd994
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
En il Grischun duai il riverrafting vegnir reglà en ina lescha
Il rafting commerzial sin flums è permess be da l'entschatta da matg tochen la fin d'october da las 9.00 a las 19.00. Per quest intent è necessaria er vinavant ina permissiun ed èn d'observar cleras reglas da gieu.
Il dretg chantunal davart la navigaziun ch'è reglà fin uss sin il stgalim d'ina ordinaziun sto vegnir adattà al dretg federal. La regenza suttametta al cussegl grond il sboz per ina lescha introductiva tar la lescha federala davart la navigaziun interna (LItLNI). Il decret proponì vul reglar en emprima lingia l'ir cun rafts (bartgas da gumma) organisà commerzialmain sin auas currentas e quai per proteger la natira e l'ambient da disturbis excessivs.
Directivas per viadis commerzials cun bartgas da gumma
Durant las bellas fins d'emna da stad regna in grond traffic da bartgas sin blers flums dal Grischun. Quai ha tschertas consequenzas per la natira e l'ambient. Perquai èsi necessari da suttametter spezialmain il rafting commerzial a tschertas restricziuns e quai per dar temp a la flora e fauna da sa recrear. Uschia èn limitads ils viadis commerzials cun bartgas sin la perioda tranter l'entschatta da matg e la davosa fin d'emna d'october. Durant questa perioda è il rafting permess mintgamai da las 9.00 fin las 19.00. L'entschatta e la fin dals viadis sco er la pausa e l'alimentaziun dastgan succeder be sin las plazzas permessas per quest intent. Per proteger ils utschels vala in strict scumond d'ir a riva sin las inslas dals flums.
Dismessa dal scumond da far viadis cun bartgas
Tenor il dretg valaivel è la navigaziun sin flums, auas currentas retegnidas, chanals e sin auals da princip scumandada en il Grischun. Da quest scumond èn excepids pedalos ed autras bartgas senza motor u velas. La lescha federala perencunter fixescha che la navigaziun è da princip permessa e ch'eventualas restricziuns chantunalas dastgan vegnir relaschadas be, sche l'interess public u la protecziun da bains giuridics impurtants fan daventar necessari quai. Il sboz per la nova LI tar la LNI ha pia er l'intent d'adattar il dretg chantunal al dretg federal. Cumbinada cun quest'adattaziun è la midada dal scumond da navigaziun da princip per la libertad da navigaziun. En il nov decret vegnan enumeradas a moda definitiva las auas currentas ch'èn serradas per la navigaziun.
La nova LI tar la LNI vegn tractada probablamain durant la sessiun da matg dal cussegl grond.
Lantschà la consultaziun davart il concept da linguas per il stgalim superiur da la scola populara
Suenter la debatta durant la sessiun da november 1999 dal cussegl grond davart il perfecziunament planisà per il talian e l'englais da las persunas d'instrucziun dal stgalim superiur lantscha la regenza la consultaziun pertutgant l'ulteriura procedura. La consultaziun dura fin ils 17 da mars 2000. Il concept da linguas per il stgalim superiur da la scola populara (scola reala e secundara sco er classas pitschnas) duai vegnir sviluppà ulteriurmain. En in proxim pass sa tracti da fixar quels roms che vegnan frequentads per regla da tut las scolaras e da tut ils scolars sco roms obligatoris. Plinavant duain vegnir definids da nov er ils roms d'elecziun ed ils roms d'elecziun obligatoris. La summa da las differentas cumbinaziuns da roms dat l'uschenumnà canon da roms ch'è fixà en l'ordinaziun executiva tar la lescha da scola. La regenza è conscienta che la finala è il cussegl grond cumpetent da fixar las differentas cumbinaziuns da roms. La consultaziun duai gidar a metter a disposiziun la basa per las discussiuns en chaussa.
Tenor la votaziun dal pievel da l'onn 1997 davart l'instrucziun bilingua en las scolas primaras e classas pitschnas tudestgas vegn instruida ina segunda lingua chantunala dapi l'entschatta da l'onn da scola 1999/2000 en tut las regiuns linguisticas e quai il pli tard a partir dal quart onn da scola. En las scolas tudestgas è questa segunda lingua talian u rumantsch, en las scolas talianas e rumantschas vala il tudestg sco segunda lingua. Per pudair metter a disposiziun a las scolas realas e secundaras sco er a las classas pitschnas dal stgalim superiur a temp (per la stad 2002) ina cuntinuaziun, sche pussaivel senza interrupziun, sto l'instrucziun da lingua sin il stgalim superiur da la scola populara vegnir adattada a la nova situaziun da la scola primara. Qua sa tracti en emprima lingia da sclerir la proporziun tranter las linguas chantunalas (tudestg, talian e rumantsch) e la quarta lingua naziunala (franzos) sco er da definir la valur da l'englais sco lingua mundiala.
La tschertga da fossils sin il glatscher dal Ducan a Tavau cuntinua
Dapi l'onn 1997 vegni chavà fossils mintgamai la stad sin la furcla dal Ducan. Ils chats da fin uss èn spectaculars. Las lavurs cuntinuan durant la stad 2000.
La crappa da sediment sin il territori da la chadaina dal Ducan e da la Landwasser sin il territori communal da Tavau cuntegnan restanzas petrifitgadas d'animals e da plantas ch'èn fitg bain mantegnidas. Ils fossils da peschs cun ossa dira, da reptils, d'animals senza spina dorsala e da plantas derivan tuts dal trias mesaun marin. Els èn pia var 230 milliuns onns e da grond interess per la scienza. La stad 1997 ha l'institut e museum paleontologic da l'universitad da Turitg entschavì sias exchavaziuns sistematicas. En il fratemp èn vegnids chattads spezialmain peschs sco er in pitschen saur marin. Ils chats da las uschenumnadas stresas prosanto èn d'impurtanza internaziunala. Els vegnan preparads da spezialists ed elavurads scientificamain. A differentas chaschuns èsi vegnì rapportà davart las exchavaziuns en las medias ed en il pavigliun svizzer da l'exposiziun mundiala a Lissabon han ins mussà la copia d'in pesch fossil ch'è vegnì chattà sin il Ducan. Il material chattà è proprietad dal chantun Grischun. Er la stad 2000 duain ins chavar vinavant. Cur che las exchavaziuns èn terminadas e ch'ils chats èn vegnids evaluads scientificamain, duain ils resultats ils pli impurtants vegnir preschentads en collavuraziun cun il museum grischun da la natira en ina exposiziun ambulanta ed en ina broschura illustrada. Per l'exchavaziun planisada l'onn 2000 conceda la regenza a l'institut e museum paleontologic da l'universitad da Turitg ina contribuziun da 6'200 francs vi dals custs da viadi, l'alloschament, la dunsena, il material da lavur e vi dals transports cun il helicopter. L'universitad da Turitg da sia vart surpiglia ils custs da salari per las lavurs champestras e quels da l'evaluaziun consecutiva. L'ulteriura perscrutaziun da las plazzas d'exchavaziun dals fossils sin la furcla dal Ducan è interessanta er per il chantun Grischun, perquai ch'ils chats laschan trair conclusiuns davart la vita da lezzas uras e davart la naschientscha geologica da noss chantun.
Da las vischnancas
Per differents projects da construcziun da vias vegnan dads libers credits d'in import total da 2.2 milliuns francs (reparatura dal surpassadi da l'Oleodotto en connex cun la sanaziun da la A13 c tranter Tusaun e Ziràn e reparatura da la punt sur l'Anugl en connex cun la sanaziun da la via dal Meir).
Envers l'uffizi federal da traffic propona la regenza d'approvar cun cundiziuns la dumonda da concessiun da las pendicularas da Schlarigna SA per duas sutgeras da quatter si Corviglia e da Marguns a Plateau Nair.
Persunal
- Barbara Kasper-Lattmann, naschida 1961, da Schlarigna, Hütten ZH e Claustra, domiciliada a Schlarigna, daventa per l'entschatta d'avust 2000 inspectura da scolina tar l'uffizi per las scolas popularas e las scolinas.
- Manuela Weichelt, naschida 1967, da Ziràn, domiciliada a Zug, daventa a partir da l'entschatta da fanadur 2000 manadra da project tar l'uffizi da sanadad.
- Roman Bezzola, naschì 1947, da Zernez, domicilià a Champfér, daventa inspecter da scola tar l'uffizi per las scolas popularas e las scolinas. L'entrada en plazza succeda tenor cunvegna.
- Paul Dosch, naschì 1954, da Tinizong-Rona, domicilià a Tinizong, daventa inspecter da scola tar l'uffizi per las scolas popularas e las scolinas. L'entrada en plazza succeda tenor cunvegna.
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 03.02.2000
|
cb387521-818a-43c5-9dfe-e4321b05030e
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Nov dretg chantunal da submissiun: Las emprimas experientschas èn positivas
Il dretg surordinà ha chaschunà numerusas novas disposiziuns da submissiun. Quest grond dumber da disposiziuns na facilitescha betg adina als incumbensaders ed als offerents da chattar l'orientaziun en il dretg chantunal davart la surdada da lavurs publicas. Tuttina han las emprimas experientschas cun il nov dretg da submissiun gì in effect positiv en il chantun Grischun.
L'entschatta da fanadur 1998 èn idas en vigur la nova lescha da submissiun e l'ordinaziun correspundenta da la regenza. Cun quellas ha il chantun Grischun adattà sia basa legala a la lescha federala davart il martgà intern. La regenza prenda enconuschientscha dal rapport dal departament da construcziun, traffic e selvicultura dal Grischun (DCTS) davart las emprimas experientschas cun il nov dretg chantunal da submissiun. Quest rapport mussa ch'il Grischun dispona d'ina buna basa per applitgar las acquisiziuns publicas a moda transparenta, raschunaivla e pratitgabla. Il chantun po sa fundar per quest intent sin sia pratica cumprovada e sin sia experientscha en ils fatgs da submissiun. Cun exequir il nov dretg sa chattan ils incumbensaders ed ils offerents per part anc en ina fasa iniziala, en la quala tut na po betg anc sa splegar a moda optimala. Cumpareglià cun il grond dumber da submissiuns ch'è vegnì exequì è il dumber dals cas problematics dentant pitschen.
La lescha dat libertads d'agir
Savens vegni pretendì che la "protecziun da la patria" en il senn d'ina favurisaziun dals offerents indigens na valia betg pli en cumparegliaziun cun il vegl dretg. Las pussaivladads che la nova lescha chantunala da submissiun ha creà, cumprovan dentant il cuntrari. Uschia pon vegnir surdadas incaricas, aifer tschertas valurs d'incarica, a moda directa u en la procedura d'invit ad offerents indigens. Savens n'èn las instanzas da surdada betg conscientas da questas pussaivladads u ch'ellas n'han betg il curaschi da trair a niz dal tuttafatg las libertads d'agir che la lescha las conceda. Plinavant permettan ils novs fatgs d'acquisiziun als incumbensaders da menziunar en la publicaziun, ultra da la relaziun tranter il pretsch e la prestaziun, auters criteris objectivs e specifics per l'incarica, uschia che la surdada na sto betg vegnir attribuida adina a l'offerta la pli bunmartgada.
Autas pretaisas per las incaricas da prestaziun da servetsch
Il nov dretg da submissiun suttametta da nov er las incaricas da prestaziun da servetsch (p.ex. architectura, inschigneria, informatica e.u.v.) a las acquisiziuns publicas. La surdada d'ina tala incarica fa savens grondas pretaisas a tut ils pertutgads. Las relaziuns èn savens pli cumplitgadas che per la gronda part da las incaricas publicas da construcziun e da furniziun. Bleras giadas n'èsi perquai betg facil da descriver exactamain las prestaziuns e las pretaisas da quest sectur. Malgrà questas difficultads en l'acquisiziun da prestaziuns da servetsch datti sin plaun chantunal e federal diversas pussaivladads da soluziun e divers models che permettan da realisar meglier las prescripziuns da la lescha (p.ex. concurrenzas, proceduras da dus u plirs stgalims).
Dapli concurrenza dentant er dapli pussaivladads
Las novas disposiziuns han chaschunà fin uss be en singuls cas excepziunals surdadas nungiavischadas da l'economia regiunala da vart dal chantun. La gronda part da las agiudicaziuns èn succedidas, malgrà la procedura averta da submissiun, ad offerents interchantunals. En vista a las incaricas publicas dal chantun gioga la protecziun natirala encunter offerents d'ordaifer per regla er anc en il rom da la nova avertura dal martgà. En il vegl dretg da submissiun existevan uschenumnadas clausulas pertschientualas da quatter pertschient per incaricas grondas resp. da diesch pertschient per pitschnas. En la surdada davan ellas ina tscherta preferenza als offerents locals envers la concurrenza d'ordaifer. Questas clausulas èn scrudadas, in fatg ch'ha chaschunà surtut ina liberalisaziun essenziala dals martgads communals d'acquisiziun. Ils offerents locals èn exposts uschia pli fitg a la concurrenza. Da l'autra vart han els la pussaivladad da pudair inoltrar offertas ordaifer lur agen territori communal e d'obtegnair l'agiudicaziun.
Il chantun porscha agid ed assistenza
Il DCTS è dapi in onn il post uffizial da consultaziun per dumondas da submissiun. Dal nov post da consultaziun na fa betg diever stediamain mo l'administraziun, mabain er vischnancas ed auters purtaders d'incumbensas communalas u chantunalas. Il post porscha cussegl ed agid er a numerus offerents, manaders da projects, a numerusas federaziuns professiunalas ed economicas sco er ad ulteriurs interessents en dumondas e giavischs dal dretg da submissiun. Il matg 1999 è vegnì edì ultra da quai il "Manual per acquisiziuns publicas en il chantun Grischun". Er quel ha l'intent da prestar servetschs nizzaivels als pertutgads en l'applicaziun pratica da las prescripziuns.
Da las vischnancas
Il project preliminar per l'amplificaziun dals stabiliments da scola primara a Vaz sut vegn approvà da princip. Als custs imputabels da var 2.1 milliuns francs vegnan empermessas contribuziuns chantunalas da 17.5 pertschient.
La nova constituziun da la vischnanca da Trimmis vegn approvada cun excepziun da l'artitgel 33, alineas 2 e 3.
La rait da loipa da passlung ch'è fixada en il plan general d'avertura da Tavau vegn approvada.
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 10.02.2000
|
d70c8bf3-9d6d-45f6-96ee-77f669f0532c
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Consegna da heroin controllada dal medi a toxicomans fermamain dependents en l'ambulatori a Cuira
La stad 2000 vegn la clinica psichiatrica chantunala Beverin ad avrir in ambulatori regiunal a Cuira. Quest ambulatori cumpiglia 30 plazzas e po prescriver heroin a toxicomans fermamain dependents. La regenza ha approvà il concept da manaschi per il tractament che sa basa sin la prescripziun da heroin en il Grischun.
La finamira dal tractament che sa basa sin la prescripziun da heroin è quella da reducir il consum da narcotics e da gidar a cuntanscher l'abstinenza da drogas. Il heroin po vegnir applitgà per persunas, tar las qualas autras furmas da tractament n'han betg gì success u da las qualas la sanadad na permetta betg auters tractaments. Per vegnir acceptà en il tractament che sa basa sin la prescripziun da heroin, ston ils toxicomans ademplir ils suandants criteris: ina dependenza da heroin d'almain dus onns, ina vegliadetgna minimala da 18 onns, la cumprova ch'almain duas emprovas da tractament n'han betg gì success e deficits medicinals, psicologics e/u socials che derivan dal consum da drogas.
En il Grischun vivan ca. 20 toxicomans fermamain dependents, en ils districts songagliais Sargans e Werdenberg var 15 fin 20. Sch'ins chatta ina immobiglia adattada en la vischinanza da la staziun da Cuira, po la gronda part dals toxicomans cuntanscher l'ambulatori aifer 30 minutas. Quai è impurtant en quel senn, che la consegna da heroin sto succeder da princip en il post da consegna e che las pazientas ed ils pazients arrivan là fin duas giadas per di. Ultra da quai vul il stabiliment da Realta porscher diesch plazzas da terapia per praschuniers toxicomans. Ils toxicomans da regiuns pli distantas han la pussaivladad da far diever transitoriamain da la purschida d'abitar accumpagnà ed assistì da l'uniun per l'agid da survivenza a Cuira e d'entschaiver da là davent in tractament che sa basa sin la prescripziun da heroin. Per il rest sa restrenscha lur tractament sin las purschidas da terapia da fin uss (p.ex. program che sa basa sin la prescripziun da metadon).
Il concept per il tractament che sa basa sin la prescripziun da heroin en il Grischun è vegnì elavurà en collavuraziun dal medi chantunal, da l'uffizi dal servetsch social e da la clinica Beverin. El sa basa sin las quatter pitgas da la politica da drogas dal cussegl federal: prevenziun, terapia, agid da survivenza e repressiun. Il tractament che sa basa sin la prescripziun da heroin vegn attribuì a la pitga da terapia.
Igl è previs d'avrir l'ambulatori regiunal a Cuira la stad 2000. Ma cun la resalva ch'il cussegl grond dettia liber ils credits posteriurs necessaris e ch'il chantun Son Gagl e las assicuranzas da malsauns sa participeschian a la finanziaziun dal project. Per il chantun Grischun dastgassan resultar custs annuals da var 100'000 francs. Ils emprims trais onns valan sco fasa d'emprova. Sche l'ambulatori sa cumprova, alur duai el pudair vegnir installà definitivamain.
Sch'ins guarda a moda cumplessiva, ha il tractament che sa basa sin la prescripziun da heroin in grond avantatg tant per las persunas pertutgadas sco er per la publicitad. La qualitad da viver e l'integraziun sociala vegnan meglieradas, la sanadad vegn promovida e sin il sectur dal tractament staziunar sa laschan far respargns.
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 17.02.2000
|
4b56c97a-78ff-42c2-8668-52aadfd80f45
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Il chantun creescha in post spezialisà per la protecziun da l'uffant
Perquai ch'ils abus sexuals e la violenza encunter uffants s'augmentan er en il Grischun, creescha il chantun in post spezialisà per la protecziun da l'uffant. Quest post vegn manà l'emprim sco project da pilot per ina fasa d'emprova da trais onns (2001-2003). El duai vegnir localisà en l'ospital d'uffants a Cuira.
Ils uffizis dal servetsch social ed auters posts da cussegliaziun sco er posts spezialisads medicinics constateschan dapi in tschert temp ch'ils abus sexuals e la violenza encunter uffants s'augmentan er en il Grischun en ina dimensiun inquietanta. En quest connex sa tracti essenzialmain da violaziuns corporalas e psichicas, abus sexuals e da negligientscha. Sch'ins considerescha il grond dumber inuffizial, alur dastgassan crescher si en il Grischun blers uffants e giuvenils sut cundiziuns traumaticas. Quellas èn zunt disfavuraivlas per ina vita sauna. Las consequenzas tardivas èn disturbis en las relaziuns, depressiuns, crisas socialas, suicidi, criminalitad, toxicomania e danovamain mulestas sexualas e/u abus sexuals dals uffants da la proxima generaziun tras las victimas anteriuras.
Per far frunt a moda adequata ed efficazia a quest problem èn necessarias ina savida professiunala en la cussegliaziun, l'assistenza medicinala sco er en la persecuziun penala ed ina coordinaziun da tut las instanzas participadas. Per quest motiv vegn creà in post spezialisà per la protecziun da l'uffant che vegn fusiunà cun l'agid a victimas. Quest post porscha ina cussegliaziun ed in'assistenza spezialisada per las persunas e famiglias pertutgadas e fa ultra da quai ina prevenziun activa. Qua èsi enormamain impurtant ch'il post da consultaziun stettia a disposiziun spert ed a moda nuncumplitgada sco er da tuttas uras als uffants e giuvenils pertutgads. Il champ d'activitad dal post spezialisà cumpiglia l'entir territori dal chantun. Per la fasa da pilot vegni fatg quint cun custs dad 800'000 francs. Il project vegn realisà cun la resalva ch'il cussegl grond dettia liber ils credits necessaris.
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 17.02.2000
|
eaba8658-fabe-4d27-9d36-cbb095eb69ee
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Il chantun duai contribuir 7 milliuns per il CM 2003 da skis en l'Engiadin'ota
La regenza propona al cussegl grond da sustegnair il "CM 2003 da skis alpins FIS a San Murezzan, Puntraschigna, Engiadina" cun contribuziuns chantunalas e garanzias da deficit da total set milliuns francs. Per quest intent sto vegnir midada l'ordinaziun davart il promover l'economia publica.
Il campiunadi mundial 2003 (CM 2003) da skis alpins vegn ad avair lieu dals 2 fin ils 16 da favrer. El fa segiramain part da las occurrenzas da sport las pli impurtantas e vegn ad avair in effect da reclama correspundent per il turissem. Las grondas investiziuns en l'infrastructura turistica na vegnan dentant betg fatgas mo en vista al CM 2003. Ellas duain gidar il medem mument ad augmentar la concurrenza turistica er a lunga vista. En quest senn correspunda l'organisaziun dal CM 2003 a las finamiras decleradas en il program da la regenza, numnadamain da rinforzar il Grischun sco lieu economic e da promover il turissem. Grondas occurrenzas da sport che vegnan remartgadas sin l'entir mund pon attrair l'attracziun d'in vast public sin il Grischun sco regiun turistica la pli impurtanta da la Svizra.
Ina schanza per il Grischun
La regenza considerescha il CM 2003 sco ina schanza speziala per il chantun Grischun e spetga ch'el portia in niz considerabel per l'economia publica. Las occurrenzas duain sa caracterisar tras in bun management, in program general d'auta qualitad e tras cordialitad e promover uschia la reputaziun dal chantun a moda persistenta. Il CM duai accentuar d'ina vart la cumpetenza e cumpetitivitad internaziunala dal Grischun sin il sectur dal sport da skis alpins ed exprimer da l'autra vart in'attracziun sociala e culturala. Correspundentamain a la reputaziun dal Grischun duai il CM 2003 vegnir organisà a moda ecologica e dar impuls lunsch sur la regiun or.
La finanziaziun è segirada per gronda part
Il budget total prevesa expensas da var 77 milliuns francs. Da quellas pertutgan 45 milliuns ils edifizis e stabiliments e 32 milliuns l'occurrenza per propi. Las entradas vegnan stimadas cun var 60 milliuns francs e sa cumponan suandantamain: Sponsoring FIS (30 milliuns), ulteriurs sponsurs (1.5 milliuns), contribuziuns/participaziuns da la vischnanca da San Murezzan (25.5 milliuns), uniun da cura e da traffic (250'000 francs), pendicularas e.u.v. (1.3 milliuns), divers (500'000 francs) e bigliets (in milliun). Uschia vegni fatg quint cun in deficit da var 17 milliuns francs. Quel duai vegnir cuvrì cun contribuziuns federalas (quatter milliuns), ina contribuziun da la federaziun svizra per l'Olimpiada (1.5 milliuns), ina garanzia da deficit da la confederaziun (1.5 milliuns), contribuziuns e garanzias da deficit dal chantun (set milliuns) e tras sponsurs privats (3 milliuns francs). Las prestaziuns da la confederaziun premettan, che la vischnanca da San Murezzan ed il chantun Grischun sa participeschian era. San Murezzan impunda il grond import da 25.5 milliuns francs e realisescha cun quel per part investiziuns che ston vegnir fatgas er senza il CM. Il chantun s'orientescha perquai tenor las prestaziuns sin plaun naziunal e duai empermetter ina contribuziun tuttina auta sco quellas da la confederaziun e da la federaziun svizra per l'Olimpiada ensemen. Sut la premissa ch'ils daners federals e quels da la federaziun per l'Olimpiada vegnian empermess definitivamain, resulta per il chantun in import da 5.5 milliuns ed ina garanzia da deficit dad 1.5 milliuns francs.
Nagina votaziun dal pievel
Tenor l'ordinaziun davart il promover l'economia publica (OPE) ston contribuziuns da passa 200'000 francs ad occurrenzas grondas da sport vegnir suttamessas a la votaziun dal pievel. La regenza propona al cussegl grond da stritgar senza substituziun la disposiziun respectiva. Ella è en vigur dapi l'onn 1990, n'è dentant mai stada actuala. Il parlament s'aveva dà lezza giada in'autorestricziun che n'era betg succedida per motivs da la politica da finanzas, mabain resguardond ils quitads dals circuls per la protecziun da l'ambient. La regenza è da l'opiniun che las numerusas proceduras da permissiun da las vischnancas, dal chantun e da la confederaziun porschian pussaivladads avunda, per tegnair quint dals interess da la protecziun da l'ambient.
Il cussegl grond vegn probablamain a tractar las duas missivas en la sessiun da matg 2000.
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 17.02.2000
|
ffcdc7d4-bb30-4170-adcd-1d67ae6122de
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Il program da la regenza ed il plan da finanzas 2001-2004: Il Grischun vul trair a niz sias schanzas
Il program da la regenza ed il plan da finanzas 2001-2004 stattan sut il motto "Il Grischun - singular, varià". Cun ina sauna franchezza manifestescha il chantun triling confidenza en sia funcziun da punt tranter las culturas. Questa funcziun al dat la pussaivladad da s'avrir ulteriuramain e da tgirar activamain contacts.
Il program da la regenza ed il plan da finanzas èn ils instruments strategics da gestiun da la regenza. Els fixan las prioritads politicas, resguardond adina er las pussaivladads finanzialas. En il senn d'ina nova entschatta ha la regenza empruvà da planisar ils champs d'incumbensa e da colliar qua las incumbensas e las finanzas ina cun l'autra. Il cussegl grond vegn a tractar il program da la regenza ed il plan da finanzas en la sessiun da matg 2000. El vegn ad avair la pussaivladad da far in'atgna valitaziun da la situaziun.
Il Grischun - singular, varià
Il chantun Grischun ha senza dubi sias fermezzas e spezialitads specificas. Ellas èn da chapir sco ina schanza e da trair a niz correspundentamain. Il Grischun triling dat essenzialmain la tempra a la varietad culturala da la Svizra. Il Grischun furma la punt tranter ils spazis economics impurtants da l'Europa; el porscha las pussaivladads correspundentas da scuntrada, collavuraziun e svilup economic. En il Grischun chattan ins cundiziuns da viver attractivas ed in lieu interessant per lavurar, sa scolar e per far investiziuns. Il Grischun posseda ina natira per gronda part intacta, ensemen cun l'avertadad e l'ospitalitad da la populaziun è quai in ambient ideal per sa revegnir e sa recrear. En il Grischun exista la convivenza paschaivla da differentas linguas, culturas e confessiuns sco en in model.
Directivas
Da questas realitads spezialas deducescha la regenza las suandantas directivas programmaticas:
- Il Grischun è degn da vegnir vivì ed abel da viver. La colonisaziun decentrala dal chantun vegn mantegnida, las raits socialas vegnan rinforzadas.
- Il Grischun sto daventar in lieu attractiv da lavur, vita, scolaziun, cultura e da recreaziun per giuven e vegl.
- Il Grischun s'avra vers l'exteriur e tgira activamain contacts per sa metter pli e pli en il center dals interess economics e culturals.
- Il Grischun sa collia cun il spazi economic che s'augmenta da Turitg e tgira contacts intensivs cun las conferenzas regiunalas dal chantuns da muntogna e da la Svizra orientala. Uschia cuntanscha il Grischun ina clera posiziun tranter ils chantuns da la Svizra.
- Ils problems che surpassan ils cunfins vegnan schliads en ils gremis correspundents. La collavuraziun cun las regiuns vischinas da l'exteriur vegn intensivada.
- Cun render vesaivla la posiziun speziala dal Grischun en Svizra e cun intensivar il marketing dal lieu vegn augmentada l'attractivitad per indigens, immigrads ed investiders.
Metter prioritads
En vista a la situaziun finanziala precara vul la regenza sa concentrar sin sias incumbensas centralas per propi e sin finamiras da princip. Ella sto desister da quai ch'ella giavischass. En emprima lingia sto ella s'occupar da projects per segirar la finanziaziun da las incumbensas chantunalas. Da quests projects fan part en emprima lingia las propostas per refurmas da structura ed ils respargns specifics.
L'emprima prioritad per segirar ils meds finanzials metta la regenza tranter auter en l'intenziun da meglierar las structuras sin ils secturs da la protecziun civila e da l'agid en cas da catastrofas sco er da la sanitad e dals pumpiers e da reducir tras quai las vias da decisiun. Igl è er da trair a niz meglier las sinergias. Medemamain pertutgant las prestaziuns sin il plaz d'ospitals a Cuira. Sut il medem titel vulan ins furmar a moda pli efficazia la gulivaziun da finanzas e quai cun sustegnair activamain refurmas da vischnancas.
Dal rest ha valità la regenza tranter auter las suandantas finamiras sco d'emprima prioritad per l'agir politic durant la perioda dal plan 2001 fin 2004:
- La regenza e l'administraziun giogan ina rolla activa en l'avertura necessaria vers l'exteriur.
- L'agir dal chantun sto esser efficazi, economic e confurm al temp ed a la chaussa. Il project NPM "GRiforma" progredescha spert.
- La collavuraziun cun la confederaziun, auters chantuns e cun ulteriurs partenaris en Svizra ed a l'exteriur vegn coordinada meglier.
- Il Grischun vegn rinforzà sco lieu da scolaziun e da furmaziun supplementara. Tranter auter duai vegnir amplifitgada la purschida da plazzas d'emprendissadi e sin il sectur da las scolas professiunalas superiuras duain vegnir rinforzadas l'orientaziun internaziunala e la furmaziun d'informatica.
- La varietad culturala vegn tgirada intensivamain, il rumantsch grischun vegn applitgà dapli.
- Ils custs dal sectur da sanadad vegnan reducids cun basar la politica pli ferm sin la prevenziun.
- Per amplifitgar e mantegnair la rait da vias stattan en il center il traffic public ed ils sviaments.
- Il Grischun sco lieu economic e sia cumpetitivitad (turissem, industria, mastergn e prestaziuns da servetsch) vegnan rinforzads. I vegn creada la "marca Grischun".
- Las novas tecnologias d'infurmaziun e da communicaziun vegnan promovidas intenziunadamain en il rom d'ina strategia cumplessiva.
- Las subvenziuns (contribuziuns chantunalas) vegnan conderschidas cun cleras finamiras ed orientadas tenor las prestaziuns e l'effect. Il volumen total dad actualmain passa 470 milliuns francs per onn sto vegnir reducì.
Las finanzas fan quitads
Las finanzas chantunalas han perdì l'equiliber. Gia il deficit 2001 dal quint current surpassa cun pli che 81 milliuns francs la valur maximala admissibla da 40 milliuns francs per bundant il dubel. Senza cuntramesiras vegn il deficit a restar er durant ils onns sequents en questa dimensiun. Er il deficit previs è memia aut. Ils imports correspundents sa chattan tranter 107 e 129 milliuns francs. Il fatg ch'il deficit augmenta durant la perioda dal plan 2001-2004 vegn chaschunà tranter auter perquai ch'ils projects impurtants dal program da la regenza ed ils custs da las contribuziuns chantunalas pegiureschan marcantamain la relaziun tranter las expensas e las entradas.
Questas nauschas perspectivas finanzialas contrasteschan curiosamain cun la recreaziun economica da la Svizra e cun il fatg che las finanzas publicas da la confederaziun e d'auters chantuns sa megliereschan. Dapi che las finanzas dal Grischun han subì ina perdita persistenta l'onn 1997, s'augmentan ils deficits cuntinuadamain. Ni il program cumplessiv da spargn, ni las investiziuns evidentamain pli pitschnas n'èn stads buns da midar questa situaziun. Ultra da quai sto il Grischun vegnir a frida en la proxima perioda dal plan da finanzas cun las consequenzas dal program da stabilisaziun 98 da la confederaziun sco er cun ils spustaments considerabels da las grevezzas en connex cun la gulivaziun da finanzas tranter ils chantuns. Quai chaschuna grevezzas supplementaras da passa 40 milliuns francs per onn.
La libertad d'agir è a fin
Il chantun n'ha quasi betg pli ina libertad d'agir per meglierar questa situaziun. Las mesiras da spargn ch'èn vegnidas prendidas fin uss èn a fin. Tschertas distgargias èn tuttina previsas. Da quellas fan part spezialmain ils projects da structura e da spargn dal program da la regenza, il mantegniment da la taxa d'alloschament fin la fin da l'onn 2002, la reducziun lineara da las contribuziuns d'investiziun a terzas persunas e la revalitaziun da las immobiglias dal chantun. Sin fundament da las nauschas perspectivas finanzialas n'è er in augment da la taglia betg d'excluder.
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 21.02.2000
|
49dd5361-f262-4f08-89db-b09ae7b01ad1
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Onn da record 1999: La pli gronda producziun d'electricitad en il Grischun
I n'è anc mai vegnì producì tanta electricitad en las ovras electricas dal Grischun sco l'onn passà. Cun 9'552 milliuns uras kilowat (kWh) han ins cuntanschì ina producziun d'electricitad che surpassa la media per 27 pertschient. Er il consum d'electricitad è creschì l'onn idrologic per quatter pertschient sin 1'762 milliuns kWh ed ha cuntanschì uschia ina nova valur maximala.
L'onn passà vegn a restar en memoria a nus en plirs graus sco onn da record: Las grondas navadas cun lur privel da lavinas l'entschatta da l'onn e la plievgia extrema cun ses privel d'aua gronda la primavaira èn be dus dals eveniments extraordinaris. Els èn responsabels per il fatg ch'ils flums han manà dapli aua che usità e ch'ils lais da fermada èn s'ademplids zunt spert. Quai ha chaschunà la producziun da record da 9'552 milliuns uras kilowat (kWh) electricitad. En in onn normal produceschan las ovras idraulicas dal Grischun var 7'500 milliuns kWh. Var 20 pertschient da la producziun d'electricitad or da forza idraulica en Svizra deriva dal Grischun.
Per pudair trair a niz la materia prima forza idraulica han las ovras electricas da pajar ina taglia sin implants idraulics e tschains d'aua al chantun ed a las vischnancas concessiunarias. Las entradas da quella taglia èn colliadas cun la pussaivladad da producziun. Per l'onn 1999 obtegna il chantun var 57 milliuns francs e las vischnancas concessiunarias var 50 milliuns francs. En in onn medi muntan questas entradas a bundant 45 milliuns francs per il chantun resp. 41 milliuns francs per las vischnancas. Las vischnancas concessiunarias ed il chantun obtegnan quatras per lur materia prima forza idraulica radund in rap per ura kilowat electicitad producida. Questa indemnisaziun dastga vegnir resguardada sco adequata, sch'ins resguarda las qualitads ecologicas ed energeticas da la forza idraulica. Plinavant è la taglia sin la plivalita gia oz pli auta cun in pretsch medi d'electricitad da 16 raps per ura kilowat.
En l'entira Svizra è la producziun da las ovras idraulicas s'augmentada l'onn 1999 per 14.7 pertschient sin 38'794 milliuns kWh (perioda precedenta 33'806 milliuns kWh). Quest resultat è il segund aut resultat da producziun ch'è vegnì cuntanschì insacur (record 1993/94 cun 40'268 milliuns kWh).
Las parts da las differentas firmas da producziun vi da l'energia electrica han importà en l'entira Svizra: forza idraulica 60 pertschient, energia nucleara 36 pertschient ed energia termica convenziunala quatter pertschient.
Er il consum d'electricitad è puspè s'augmentà
Il consum d'electricitad en il Grischun è s'augmentà durant l'onn idrologic (october 1998 fin settember 1999) envers la perioda precedenta per 4.5 pertschient sin 1'762 milliuns kWh (perioda precedenta 1'682 milliuns kWh). Il motiv principal per quest cler augment dal consum dastgass esser en emprima lingia la megliera situaziun economica e d'occupaziun.
En l'entira Svizra è il consum d'electricitad s'augmentà durant la medema perioda per 2.9 pertschient sin 50'784 milliuns kWh (perioda precedenta 49'367 milliuns kWh).
Gremi: uffizi d'energia
Funtauna: rg uffizi d'energia
Data: 22.02.2000
|
8ba59ec0-b486-4a03-8c95-d9793fccaec2
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Votaziun chantunala dals 12 da mars 2000 davart la refurma da las
dretgiras (revisiun parziala da la constituziun chantunala e lescha davart la midada da l'organisaziun da las dretgiras)
Gea per ina refurma da las dretgiras equilibrada e persvasiva
Ina giustia che funcziunescha signifitga che las pretaisas da la populaziun vegnan tractadas e giuditgadas spert e bain da las dretgiras. Ina giustia che funcziunescha stat en l'interess da l'entira populaziun ed è ina incumbensa centrala da scadin stadi. La pli gronda impurtanza han qua las dretgiras d'emprim'instanza; ellas èn per uschè dir la carta da visita da la giustia. L'organisaziun da las dretgiras dal Grischun na satisfa en la furma actuala betg pli a las autas pretaisas. Ils 12 da mars 2000 vegnan las votantas ed il votants a decider davart ina refurma da las dretgiras.
La refurma è necessaria
L'organisaziun da las dretgiras valaivla sa basa sin structuras ch'èn per part pli veglias che 150 onns. Da lez temp viagiavan ins en charrotscha, a chaval u a pe. Dapi lezza giada è succedida ina midada sociala enorma. L'organisaziun da las dretgiras sumeglia ad in vestgì vegl che mava ina giada perfetg, ma na stat oz dentant betg pli bain. Tut las structuras ston esser uschè efficazias e concentradas sco pussaivel; quai vala er per la giustia. Gist tar las dretgiras en emprima instanza exista oz ina clera surorganisaziun. Bleras derschadras e blers derschaders han strusch da giuditgar cas. Malgrà lur grond engaschament na pon els betg far l'experientscha necessaria. Questas mancanzas structuralas han dischavantatgs per las persunas che tschertgan dretg. La necessitad d'ina refurma cumplessiva da las dretgiras è incontestada da vart dal cussegl grond e da la regenza.
La refurma proponida ha la finamira da crear in'organisaziun da las dretgiras pli professiunala e pli efficazia. Ella vul cuntanscher ina effizienza pli gronda en las dretgiras d'emprim'instanza, ina megliera qualitad da las sentenzas sco er proceduras pli spertas. La finamira n'excluda betg l'elecziun da derschadras e derschaders laics. En il senn d'ina giustia manaivla dals burgais na duai ina scolaziun da giurisprudenza betg esser la premissa per l'activitad en ina dretgira.
Ils puncts centrals da la refurma
La refurma da las dretgiras proposta va en trais direcziuns:
- Concentraziun sin il plaun cirquital: La funcziun dal mastral sco derschader vegn rinforzada. Las incumbensas da fin uss vegnan amplifitgadas en duas direcziuns. Da nov ademplescha el supplementarmain l'uffizi da mediatur e po dar chastis pli gronds sco derschader da mandat penal. Las cumpetenzas sco derschader singul en chaussas civilas restan talas e qualas. Las dretgiras cirquitalas e lur giuntas vegnan abrogadas, perquai che qua datti ina clera surorganisaziun. Las incumbensas vegnan surdadas a las dretgiras districtualas ed a lur giuntas.
- Rinforz dals districts: Per cuntanscher in'organisaziun effizienta è necessaria ina nova furmaziun dals districts sco circuls da dretgira. La repartiziun proponida en 11 enstagl d'en 14 districts resguarda surtut la grondezza numerica sco er ils aspects geografics, linguistics ed economics. Fin uss eran las dretgiras districtualas mo dretgiras civilas. Da nov obtegnan ellas er cumpetenzas dal dretg penal. Las dretgiras districtualas duain vegnir elegidas da las votantas e dals votants, uschia ch'ellas obtegnan dapli legitimaziun democratica.
- Pli gronda independenza giudiziala: L'independenza giudiziala sco in dals aspects centrals dal project pertutga d'ina vart il princip da la separaziun da las pussanzas. Da l'autra vart sa tracti da l'independenza persunala da la derschadra u dal derschader. La refurma prevesa perquai ina clera separaziun da l'uffizi da derschader e dal mandat al cussegl grond.
Dasperas datti ulteriuras novaziuns. Abrogadas vegnan las dretgiras per giuvenils autonomas. Da nov pon prescriver quatter derschaders d'arrest l'arrest d'inquisiziun. En cas da giurisdicziun gratuita èn previsas meglieraziuns per las persunas e vischnancas pertutgadas, senza chaschunar custs supplementars. L'uffizi da stumadira resta situà sin plaun cirquital; l'uffizi da concurs duai dentant vegnir manà en scadin district. En l'avegnir vul il chantun plinavant sa participar pli ferm als custs da las dretgiras districtualas.
Ina via da mez persvasiva
Tant la revisiun da la constituziun chantunala pertutgant la refurma da las dretgiras sco er la lescha davart la midada da l'organisaziun da las dretgiras èn vegnidas beneventadas cleramain dal cussegl grond e da la regenza ed ellas meritan in vast sustegn. La nova organisaziun da las dretgiras tegna quint da las relaziuns midadas en il chantun. Ella represchenta ina via da mez persvasiva tranter las structuras tradiziunalas e las adattaziuns necessarias. Ella stat en l'interess da tut las burgaisas e da tut ils burgais. En il num da la regenza e dal cussegl grond envid jau Vus da dir in cler "GEA" als dus projects e da gidar uschia a rinforzar ina giustia manaivla dals burgais.
President da la regenza dr. Peter Aliesch
Schef dal departament da giustia, polizia e sanitad dal Grischun
Gremi: president da la regenza
Funtauna: rg president da la regenza
Data: 23.02.2000
|
a9f4c9b8-ca02-4282-87ff-301a6756d7da
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Mantegnair e sviluppar il spazi da viver en las Alps
La regenza prenda posiziun envers cusseglier federal Moritz Leuenberger davart il protocol da traffic da la convenziun da las Alps. Ella beneventa da princip il sboz, accentuescha dentant ina giada dapli l'interess vital da la populaziun indigena per in svilup economic independent.
La posiziun da la regenza grischuna davart il protocol da traffic da la convenziun da las Alps è ina cumplettaziun da quella da la conferenza da las regenzas dal chantuns alpins. En concordanza è il giavisch dals chantuns alpins anc adina quel da furmar la convenziun da las Alps uschia, ch'i vegn creà in equiliber tranter protecziun ed utilisaziun. La convenziun da las Alps e ses protocols executivs na dastgan dentant betg vegnir interpretads unilateralmain sco instrument da protecziun, ma ston tegnair quint medemamain dals interess impurtants da la populaziun indigena per in svilup economic independent. En il singul cas duai vegnir fatga ina ponderaziun cumplessiva dals interess. I vegn pia er spetgà ch'ils basegns spezials dal territori da muntogna da pussibilitar e sviluppar il spazi da viver da las Alps vegnian observads e garantids er tras il protocol da traffic. La confederaziun sto pia responsar sia decleraziun, tenor la quala il protocol da traffic s'accorda cun ils princips d'ina persistenza sociala, ecologica ed economica. Il protocol da traffic ch'exista entant sco sboz tegna per gronda part quint da quest giavisch. El cuntegna er la clera finamira da proteger il territori da las Alps da las consequenzas negativas dal traffic da transit tras las Alps.
La regenza propona da cumplettar resp. formular a moda pli precisa tscherts puncts dal protocol da traffic. Tranter auter explitgescha ella ch'eventualas influenzas ed emissiuns che fan donn a l'ambient en l'artg alpin n'èn en emprima lingia betg "fatgas sez", mabain vegnan chaschunadas da las grondas agglomeraziuns ordaifer las Alps cun lur industrias e dal traffic pli e pli grond tras las Alps. La regenza pretenda perquai chi vegnia reducì en emprima lingia il traffic da transit tras las Alps. Plinavant spetga ella en general che las mesiras necessarias vegnian exequidas surtut a la funtauna. Er il princip da l'autenticitad dals custs ed il transferir dals custs externs als chaschunaders sto vegnir precisà.
Tenor il protocol desistan las parts contrahentas ultra da a la construcziun da novas vias d'emprima qualitad tras las Alps er a la construcziun da novas vias entaifer las Alps. Sut tschertas consequenzas duain dentant pudair vegnir fatgas excepziuns. Cun insistenza declera la regenza ch'er sviaments novs (p.ex. la via tras il Partenz, Flem) stoppian restar realisablas er en il futur, perquai che las relaziuns dal Grischun pretendan stringentamain in traffic individual che funcziuna bain.
Sin il sectur dal traffic aviatic resulta ina incumpatibilitad là, nua ch'il protocol vul desister da construir ed amplifitgar eroports en l'artg alpin. La disposiziun na sa cunfà betg ni cun las finamiras da la confederaziun, ni cun quellas dal chantun (Finamiras confederaziun: mantegniment, garanzia e diever optimal da las infrastructuras existentas, integraziun en il sistem da traffic internaziunal e naziunal, resguard dals basegns fundamentals da la societad, l'economia e da l'ambient. Finamiras chantun: colliaziun da las regiuns al traffic aviatic internaziunal tras eroports correspundents). Sch'ins desistess da construir u amplifitgar eroports en l'artg alpin, alur pudess quai signifitgar, che l'engrondiment planisà da l'eroport regiunal da Samedan na pudess insumma betg vegnir realisada resp. betg en la dimensiun necessaria. Gist l'engrondiment dals eroports regiunals existents sto dentant restar garantida er vinavant en il rom da las pretaisas dal dretg davart la protecziun da l'ambient e la planisaziun dal territori ch'èn valaivlas oz en Svizra. En vista al scumond dal heliskiing e helibiking è la regenza da l'avis ch'i veglia ina votaziun en connex cun il protocol da turissem per quest intent.
Las chasas da tgira vegnan examinadas
Las disposiziuns executivas tar la lescha davart promover la tgira da malsauns èn vegnidas midadas en quel senn, che las chasas e las partiziuns da tgira ston sa suttametter en il futur obligatoriamain ad ina controlla da qualitad. Questa controlla succeda en intervals periodics tras in gremi professiunal extern che sa cumpona da represchentants dal departament da sanitad, da la federaziun chantunala dals assicuraders grischuns da malsauns e da la federaziun ospitals e chasas dal Grischun resp. da la federaziun da chasas da dimora svizras, secziun Grischun. La finamira da questa novaziun è quella da manar aifer quatter onns tut las chasas e partiziuns da tgira sin in nivel da qualitad da medema autezza. Qua èsi da constatar che las bleras chasas da tgira han gia fatg grondas stentas en quest connex ed han laschà giuditgar facultativamain lur qualitad.
Contribuziuns culturalas
I vegnan empermessas contribuziuns e garanzias da deficit d'in import total da var 315'000 francs a las suandantas ovras ed occurrenzas culturalas: -
exposiziun "Alberto Giacometti, Stampa - Paris" da l'uniun grischuna d'art dals 24 da zercladur fin ils 17 da settember 2000 en il museum d'art dal Grischun, Cuira,
- exposiziun internaziunala d'art "Weg-Zeichen" la stad 2000 a Buchs SG cun la participaziun da quatter artistas ed artists grischuns,
- ediziun d'ina documentaziun davart il project "Zur falschen Zeit. Am falschen Ort. Kunst." (Onn cultural e da studi Dalvazza 1999) tras Peter Trachsel,
- ediziun da l'autobiografia "Entrissen und entwurzelt/Die Ewigkeit beginnt im September" (titel da lavur) da Peter Paul Moser,
- ediziun dal fragment "Planeiras" da Nietzsche davart il nihilissem europeic tras la chasa editura Kranich,
- film documentar "Ajer e tschêl - Dumeng Secchi und seine Flugobjekte" (titel da lavur) dad Urs Frey ed Adrian Zschokke,
- film documentar (film da diplom) davart lavinas da Nicole Wangler,
- producziuns da teater da la Klibühni durant l'onn 2000,
- producziuns da teater dad In Situ durant l'onn 2000,
- represchentaziuns al liber dal toc "Scapins Schelmenstreiche" da Molière tras il teater Grischun la stad 2000 a Seglias,
- 7avels dis da las culturas alpinas a Tusaun dals 30 d'avust fin ils 3 da settember 2000,
- emnas culturalas il fanadur/avust 2000 en il chastè da Riom ("Cultura aint'igl casti"),
- concerts dal chor maschadà da la scola media evangelica da Schiers ils 7/8 d'avrigl 2000 a Schiers ed Andeer (ovras da Puccini e Mozart),
- retscha da concerts da la Wald Haus Musik dals 14 fin ils 28 da fanadur a Flem,
- concerts dal club da folk a Cuira durant l'emprim semester 2000,
- concerts dal club da jazz a Cuira durant l'emprim semester 2000,
- emnas da curs da musica 2000 dal circul cultural d'Arosa,
- producziun d'in videoclip da musica cun DC da Marcus Abplanalp ("Silver"), Zizers, e
- producziun d'in videoclip da musica cun DC da Gian-Marco Schmid, Cuira.
Da las vischnancas
La revisiun parziala da la constituziun communala da Silvaplauna vegn approvada.
Per la reparaziun e cumplettaziun dal rempar da lavinas "Rüggen" en la fracziun Aeuja a Claustra-Serneus vegn empermessa ina contribuziun chantunala da 200'000 francs. I vegn fatg quint cun custs totals dad in milliun francs.
Per differents projects da construcziun da vias en il chantun vegnan dads libers credits d'in import total da var 1.45 milliuns francs (correctura da la via Zernez-Ova Sparsa, direcziun totala dal project per la segunda fasa da la reparaziun San Bernardino nord-Spleia).
Persunal
- Cun effect davent da l'entschatta da matg 2000 daventa Marc Antoni Nay, naschì 1956, da Trun, domicilià a Giuvaulta, adjunct tar la tgira da monuments. El lavura gia en quest uffizi e succeda là a Diego Giovanoli.
- Andrea-Alex Kaltenbrunner, naschì 1966, da Tavau e Winterthur, domicilià a Tavau Plaz, daventa inschigner forestal tar l'inspecturat forestal e cumenza sia plazza l'entschatta da zercladur 2000.
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 24.02.2000
|
e6b38419-739d-4fd4-a474-39f6ed186439
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Emprender dals donns chaschunads da Vivian per quels da Lothar
Ils 27 da favrer 2000 èsi diesch onns dapi il stemprà Vivian. En la publicitad n'è quest tema strusch pli preschent, perquai che umans ed animals n'èn betg pli en privel immediat e las plajas èn plaun a plaun per guarir. Per ils proprietaris da guaud percunter èn eveniments da tala grondezza savens colliads cun consequenzas finanzialas. Rempars custaivels, emplantaziuns da guaud, tgira dal guaud giuven, mesiras da protecziun dal guaud e sanaziuns ston vegnir realisads. Talas lavurs pon durar plirs onns, savens er decennis. En il guaud percunter èn guaridas las plajas pli grondas pir sch'i dat in equiliber e sche la stabilitad è progredida da tala maniera che las incumbensas multifaras pon puspè vegnir ademplidas. Oz, diesch onns suenter Vivian, pudessan las sequentas constataziuns ed experientschas er esser impurtantas per dumagnar ils donns da Lothar.
Fin oz èn stadas las terradas e sragischadas dal vent, chaschunadas da l'orcan Vivian dals 27 da favrer 1990, l'eveniment cun ils pli gronds donns vi dal guaud en il Grischun. Auters donns tras lavinas, stemprads, naiv bletscha, incendis da guaud euv. èn minims en cumparegliaziun, succedan dentant relativamain savens. En media ston vegnir utilisadas sfurzadamain la mesadad da tut las plantas en il chantun, e quai a basa da donns e malsognas. Vivian percunter ha furnì 720'000 meters cubics laina; quai correspunda a 220 pertschient d'in'utilisaziun annuala. Approximativamain otg fin diesch pertschient da questa laina èn restads en il guaud. I sa tracta oravant tut da singulas plantas sparpagliadas, da tocs da tschimas e da ragischs sco er da parts da mutagls sfratgads.
Immediatamain suenter l'eveniment è daventà activ il stab da crisa dal chantun per coordinar las activitads dal militar e da la protecziun civila. En las regiuns han ins stuvì prender emprimas mesiras immediatas per avrir colliaziuns da traffic impurtants e per reducir ulteriurs privels. A maun da las annunzias dals donns tras ils silviculturs cirquitals han ins alura graduà las prioritads per las lavurs da rumida tenor ils sequents criteris:
1.Segirezza per umans e valurs realas considerablas, mesiras immediatas per facilitar la lavur.
2. Protecziun dals guauds restants per motivs fitosanitaris, cunzunt per evitar donns da baus.
3. Protecziun dal guaud giuven existent.
4. Rumida exclusivamain per motivs economics.
5. Elavuraziun minimala dal lain per motivs fitosanitaris e da tecnica da segirezza, dentant senza vendita da laina.
6. Naginas mesiras, la laina po restar en il guaud senza privel.
En general èn ins stà da l'idea ch'ins stoppia pinar, allontanar or dal guaud e vender uschè blera laina sco pussaivel, malgrà il collaps dal martgà da laina. Oravant tut ils proprietaris da guaud han fatg opposiziun e n'han betg vulì laschar la laina giu per terra en il guaud. Ins ha spetgà in gudogn net grazia a subvenziuns en cas che la laina vegnia vendida. Il chantun n'ha deplorablamain gì naginas pussaivladads legalas da far valair las prioritads fixadas.
En ils blers lieus han ins alura rumì l'emprim ils donns sin surfatschas planivas. Donns sparpagliads che pretendan dapli lavur èn tras quai vegnids negligids. Els han alura savens chaschunà donns tras baus-scorsa. Quests han 1993 cuntanschì la culminaziun ed èn s'extendids fin 1996 pervia d'ulteriurs eveniments. Sche la laina terrada dal vent ch'è vegnida pinada 1990 e 1991 vegn confruntada cun ils donns da baus dals onns 1990-94, hai dà ultra dals donns tras Vivian almain anc 25 pertschient laina infestada tras ils baus. Las parts en ils singuls circuls forestals varieschan tranter tschintg e 55 pertschient. En la Surselva èn els muntads a 53, 31, 13, 55 e 23 pertschient.
Ins po resumar sco suonda las experientschas fatgas cun dumagnar ils donns da stemprà da quella giada:
1. Mesiras consequentas da proteger ils guauds valan la paina. Las prioritads fixadas ston dentant er vegnidas realisadas, e surtut sto vegnir dà dapli paisa ad ina realisaziun confurma al temp. Sch'ins prenda mesiras cur ch'ils baus èn gia sgulads or, na gidan ellas nagut pli.
2. Las entschattas d'ina valitaziun differenziada da las singulas surfatschas donnegiadas èn stadas bunas, pon dentant anc vegnir meglieradas.
3. Il sistem da subvenziun da quella giada da la confederaziun e dal chantun è stà memia pauc differenzià. El è stà adattà per la gronda part dals cas, ma i ha dà situaziuns nua ch'el ha sveglià impuls sbagliads ed ha provocà transports da laina ch'ins avess meglier tralaschà dal puntg da vista economic.
En il fratemp ha ina gruppa da lavur, manada da la direcziun forestala da la confederaziun, cumpilà las enconuschientschas da la perscrutaziun e las experientschas da la pratica cun dumagnar ils donns da Vivian. Il resultat è in agid da trair decisiuns per rumir u laschar giu per terra la laina suenter donns da stemprà sin surfatschas planivas. A basa da ponderaziuns cumplessivas han ins en emprima lingia gì l'intenziun da laschar dapli laina giu per terra e da tegnair quint da las pretaisas da la protecziun da la natira. A medem temp obtegnan las autoritads da subvenziun er criteris per il pajament da contribuziuns per reparar donns da guaud. Quest agid da trair decisiuns è directiv per dumagnar ils donns da Lothar dals 26 da december 1999.
Gremi: inspecturat forestal dal Grischun
Funtauna: rg inspecturat forestal dal Grischun
Data: 24.02. 2000
|
cb7d9dc9-7ec9-4d32-b5f2-b758a7e74c55
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Fatgs dal persunal
A la fin da favrer èn entrads en pensiun:
- Gion Giachen Caduff, Sedrun, vier tar l'uffizi districtual da construcziun bassa a Glion, e
- Andreas Stocker, Fläsch, vier tar l'uffizi districtual da construcziun bassa a Cuira.
La regenza engrazia a quests collavuraturs per lur servetschs ch'els han prestà en favur dal chantun
- Hans-Ulrich Minnig, naschì 1949, dad Erlenbach BE e Bäretswil ZH, domicilià a Cuira, daventa architect tar l'uffizi da construcziun auta. El entra en plazza l'entschatta matg 2000.
- André Hug, naschì 1961, da Vaz sut, domicilià a Vaz sut, daventa analiticher-programmader tar l'uffizi d'informatica. El cumenza l'entschatta zercladur 2000.
Da las vischnancas
Per differents projects da construcziun da vias en il chantun vegnan dads libers credits en la summa totala da circa 1.8 milliuns francs (quarta etappa dal sviament da Claustra, sanaziun da la via dal pass dal Fuorn a Müstair en il vitg, provisori/sutpassagi Staderas dal sviament da Flem).
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 02.03. 2000
|
7dcf64ff-5eed-4516-9382-29545ec6d2e2
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
"Onn da record" 1999 per ils fatgs d'asil en il Grischun
L'onn 1999 è stà in onn extraordinari per il sectur d'asil ed ina sfida particulara tant per l'uffizi dal servetsch social sco er per la polizia d'esters dal chantun Grischun. Il grond dumber da requirents d'asil dal Cosovo ch'è restà constant dapi l'atun 1998 ha necessità in'extensiun da las structuras entaifer l'uffizi dal servetsch social dal chantun. Durant l'onn passà han ins mess en funcziun trais novs centers transitoris cun totalmain 230 plazzas ed augmentà temporarmain l'effectiv da persunal per 16 plazzas. Malgrà ils novs alloschis collectivs han ins stuvì metter a disposiziun stabiliments da protecziun civila da l'avrigl fin l'avust 1999 per dar suttetg a tut ils requirents. A partir da l'avust 1999 ha entschavì l'emigraziun sperta e massiva da requirents d'asil dal Cosovo en il rom dal program da repatriaziun lantschà da la confederaziun. Cun quai han ins puspè stuì reducir las structuras ch'ins aveva extendì curt avant.
Dapi l'october 1999 è en vigur la nova lescha d'asil cun las pauschalas scursanidas per ils custs da sustegn, d'alloschi e d'assistenza.
Dus "records" caracteriseschan l'onn 1999. En il Grischun n'han ins anc mai dà suttetg a tants umans che tschertgan protecziun da la guerra en lur patria, e quai entaifer uschè curt termin. Da l'autra vart n'han ins anc mai realisà entaifer mais in program da repatriaziun che ha pussibilità a tantas persunas da returnar a moda ordinada en lur patria. La mancanza da reglamentaziuns da recepziun duvrablas ha chaschunà, sco gia pli baud tar ils umans da la Bosnia, er tar la recepziun da fugitivs da guerra dal Cosovo attribuziuns arbitraras da proceduras e cun quai reglamentaziuns da dimora las pli differentas. Ins po sperar ch'il titel da dimora da las persunas cun basegn da protecziun, introducì cun l'entrada en vigur da la nova lescha d'asil, pussibiliteschia ina reglamentaziun pli effizienta da la dimora dals fugitivs en cas da futuras catastrofas umanitaras. Cuntrari a quai ha gì il project da repatriaziun, lantschà da la confederaziun e realisà cun agid da la polizia d'esters, grond success er en il Grischun, surtut grazia a sia structura simpla, las attracziuns finanzialas sco er sia communicaziun clera. En il segund quartal da l'onn passà han ins gia pudì repatriar 44 pertschient da las persunas or dal sectur d'asil (requirents d'asil e persunas recepidas provisoriamain) sco er 30 pertschient da quellas persunas che han gì sulettamain in visum u in auter titel per reglar lur dimora. Malgrà questa quota da repatriaziun considerabla vegnan ils gronds problems en connex cun la repatriaziun dals fugitivs da guerra dal Cosovo pir a sa preschentar en il decurs da quest onn.
Ultra dals effects da la crisa dal Cosovo ha la polizia d'esters stuvì s'occupar surtut da las consequenzas da la misergia d'execuziun ch'exista dapi intgin temp. A basa dal sustegn d'execuziun mancant da la confederaziun daventa l'expulsiun da requirents d'asil refusads u da persunas estras nungiavischadas adina pli cumplitgada u per part schizunt nunpussaivla. Adina pli savens na pon ins betg pli far valair decisiuns en consequenza da documents da viadi che mancan u da pussaivladads da viadi objectivas. Quest svilup na difficultescha betg sulettamain l'applicaziun da las mesiras repressivas, mabain el po er pregiuditgar la segirezza interna. Ina interrupziun pli lunga da l'execuziun, sco p. ex. tar ils burgais da Sri Lanka, po er avair la consequenza che las persunas na partan betg, mabain ch'i vegnan inoltradas pli bleras dumondas per permissiuns da dimora per motivs umanitars.
Gremi: departament da giustia, polizia e sanitad dal Grischun
Funtauna: rg departament da giustia, polizia e sanitad dal Grischun
Data: 08.03.2000
|
622c3fc5-7ea2-42c8-939a-673bafe011fb
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
La regenza sa legra: Landquart daventa la sedia da la regiun da posta ost
Cun gronda satisfacziun prenda la regenza enconuschientscha da la decisiun dal cussegl administrativ da la posta svizra ch'ha attribuì la sedia da la regiun ost a Landquart.
Pliras giadas era la regenza grischuna s'engaschada per crear ina regiun da posta cun sedia a Cuira u Landquart. La fin da favrer 2000 ha il cussegl administrativ da la posta svizra fixà set regiuns e lur sedias. La regiun ost cumpiglia ils chantuns Glaruna, ils dus Appenzells, Son Gagl e Grischun, sia sedia ha ella a Landquart. Per questa tscherna han ins resguardà criteris sco colliaziuns da traffic, martgà da lavur, martgà sco er infrastructura. La furmaziun da las regiuns è succedida sut l'aspect da la structura culturala, linguistica, politica ed economica da la Svizra. La midada da l'organisaziun odierna cun 40 regiuns da vendita a la nova organisaziun cun set regiuns dastgass esser terminada tochen la fin da l'onn 2000 tenor l'avis da la posta. Ulteriuras regiuns èn: nord (sedia Basilea), nordost (Turitg), center (Lucerna), nordvest (Friburg), vest (Losanna) e sid (Bellinzona).
Il Grischun participescha a la cunvegna davart pedagogia curativa
Dapi l'onn 1990 ha il Grischun in contract cun il seminari da pedagogia curativa (SPC) Turitg e dapi l'onn 1996 è el commember dals purtaders da quel. Questa colliaziun duai restar garantida er suenter la midada da l'institut da scolaziun en ina scol'auta interchantunala da pedagogia curativa (SAPC). La regenza concluda perquai la participaziun ad ina cunvegna correspundenta. Il SPC scolescha persunas d'instrucziun per classas pitschnas sco er pedagogas e pedagogs curativs e maina er ina scolaziun decentrala iniziada dal Grischun.
Da las vischnancas
Il project preliminar per la midada da construcziun per instituir ina quarta gruppa d'assistenza en la chasa da terapia Fürstenwald a Cuira vegn approvà da princip. Actualmain vegnan assistids 19 giuvenils là. Il basegn da dapli pussaivladads per promover uffants cun singularitads dal cumportament è cumprovà cleramain en il Grischun.
Il project per sanar il bogn cuvert ed il stgaudament dal center per pedagogia speziala Giuvalta a Giuvaulta vegn approvà. Als custs imputabels da var 2.3 milliuns francs vegnan empermessas contribuziuns chantunalas da 40 pertschient.
La revisiun parziala da la planisaziun locala da San Murezzan e la revisiun parziala da la planisaziun locala da Molinis vegnan approvadas cun diversas resalvas.
Las revisiuns parzialas da las leschas davart las taxas da cura dad Andiast e Vuorz vegnan approvadas.
Per differents projects da construcziun da vias en il chantun vegnan dads libers credits d'in import total da var 2.7 milliuns francs (correcziun da la via d'Engiadina tar l'access Ardez ost, trottuar via dal Bernina tranter Campascio e Campocologno, sanaziun da la via da colliaziun Cuira-Meiersboden sin il traject parzial Totengut-Brücke-Sassalbrücke, trottuar e fermada da l'auto da posta sin la via d'Alpsu a Rueun, trottuar sin la via dal Fuorn a Müstair).
Persunal
Donat Nay, naschì 1961, da Trun, domicilià a Zignau daventa referendari per incumbensas spezialas tar l'uffizi per las scolas popularas e las scolinas. El cumenza sia plazza l'entschatta d'avust 2000.
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 09.03.2000
|
a57a6fd8-5227-4e32-8d1b-0f26a8d30015
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Stgaudar net e bunmartgà
Tge sistem da stgaudament tschern jau per mia chasa? Quant economics ed ecologics èn ils sistems disponibels? Questas dumondas fan quels che construeschan. Savens n'èn ellas betg facilas da respunder. A chaschun da l'apero d'energia da mesemna, ils 15 da mars 2000, a la scol'auta da tecnica ed architectura Cuira discutan represchentants da l'economia d'energia ed in architect davart ils temas actuals pertutgant il stgaudar.
En il center da l'occurrenza stat la vista dals planisaders: L'architect Heini Glauser metta las prioritads cleramain en las paraids ed en ils mirs exteriurs da l'edifizi. In volumen da construcziun cumpact ed ina buna isolaziun termica èn l'A e l'O d'ina chasa progressiva. Ensemen cun ina gronda massa d'accumulaziun da las paraids e cun l'utilisaziun passiva dal sulegl reduceschan els enormamain il basegn da stgaudar. La tscherna dal sistem da stgaudament è pia libra: laina, ieli u gas cuvran dal tuttafatg il basegn fundamental. Tut tenor la valitaziun persunala èn cumbinaziuns intelligentas dals differents purtaders d'energia la soluziun. Cun l'energia solara pon ins producir a moda efficazia aua chauda. Stgaudà vegni cun ina pigna da laina, in stgaudament cun ieli u da gas u cun ina pumpa da chalur. Er la producziun cumbinada da chalur e d'electricitad ha in avegnir, per exempel en pitschnas centralas termoelectricas sin distanza. Tar la tscherna dal sistem da stgaudament duess vegnir resguardà er l'aspect da la grevezza per l'ambient.
Cun rabatt na pon ins betg stgaudar
Decisiv per la tscherna d'in sistem specific da stgaudament na duess betg esser il pretsch, mabain la qualitad, accentuescha Martin Stadelmann, represchentant da la federaziun da l'industria svizra da gas. Per apparats da gas va la tendenza vers stgaudaments a condensaziun che tiran a niz la chalur ch'è cuntegnida en las svapurs cun sfredentar las svapurs sut il punct da sdregliar. Spezialmain ecologica è la cumbinaziun da quests stgaudaments cun in brischader modulà, dal qual la flomma s'adatta a l'aura, quai vul dir al basegn respectiv da chalur. A questa moda s'envida e sa stizza il brischader mo pli raramain, in fatg che spargna energia. Qua èsi da considerar ch'il brischader demussa ina prestaziun minimala pli bassa pussaivla. Uschia vegn garantida la modulaziun er en ina chasa cun ina isolaziun termica fitg buna.
En la medema direcziun va il svilup tar ils stgaudaments cun ieli: la tecnologia dals apparats la pli nova ed ils combustibels meglierads sco per exempel l'ieli ecologic da stgaudar augmentan l'effizienza e diminueschan la svapur da materias nuschaivlas dals stgaudaments cun ieli. Ina opziun per l'avegnir è la producziun cumbinada da chalur e d'electricitad cun il purtader d'energia liquid, disch Kurt Rüegg dal post d'infurmaziun per ieli da stgaudar.
Proteger l'ambient
Ils apparats da las pumpas da chalur han cleramain augmentà lur effizienza durant ils davos onns. Quai resulta da las statisticas dal center da pumpas da chalur a Winterthur-Töss. Per tscherner ina pumpa da chalur da buna qualitad gida il sigil internaziunal da qualitad. Dieter Wittwer da la cuminanza da promoziun per las pumpas da chalur en Svizra spera che la nova lescha d'energia vegnia acceptada il proxim atun. Las contribuziuns da promoziun ch'èn previsas en quella per il diever d'energias regenerablas faciliteschan la decisiun per in sistem alternativ da stgaudament, perquai ch'ils custs n'èn betg bler pli auts che tar in stgaudament tradiziunal, declera Wittwer.
Da quest sustegn finanzial profitassan er las pignas da laina. A blera glieud plascha l'atmosfera empernaivla d'ina pigna da laina ed ella fa diever da la pigna sco stgaudament supplementar. En la chasa moderna cun ina buna isolaziun termica, in pitschen basegn da chalur ed in plan avert u en la chasa da minergia tanscha ina pigna da plattinas u ina pigna accumulativa schizunt sco sulet stgaudament. Er en cas d'in basegn pli grond da chalur pon ins stgaudar senza gronda lavur cun laina, perquai che la tecnica la pli nova renda il stgaudar cun laina fitg net e confortabel. In stgaudament modern da fessels stgauda cun in fieu per di in'entira chasa ed en il cas d'in stgaudament central da pellets scroda il runar laina dal tuttafatg, ils combustibels vegnan pumpads directamain en la pigna.
In agid cumpetent per pudair decider
L'occurrenza sa drizza a tut las patrunas ed ils patruns da construcziun interessads ed a las architectas ed architects e dat ina survista dals svilups ils plü novs en la tecnica da stgaudament. La discussiun tranter ils spezialists da la szena d'energia tematisescha l'applicaziun pratica ed ils avantatgs e dischavantatgs dals differents sistems e porscha in agid cumpetent per pudair decider a tut las interessadas ed ils interessads.
L'apero d'energia ha lieu mesemna, ils 15 da mars 2000, en l'aula da la scol'auta da tecnica ed architectura Cuira, da las 17.00 a las 19.00. L'emprim referats e discussiun, silsuenter l'apero. Contribuziun a las spesas diesch francs. Annunzia fin venderdi, ils 10 da mars, per fax (081-286 24 00) u per posta a: Scol'auta da tecnica ed architectura Cuira, dr. Bruno Bachmann, Ringstrasse, 7004 Cuira.
Gremi: uffizi d'energia dal Grischun
Funtauna: rg uffizi d'energia dal Grischun
Data: 10.03.2000
|
455f6637-f1b1-4ec6-ab8c-e0ff87a98019
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Il plan sectoral lingias da transmissiun (PSL) vegn exponì publicamain
Il plan sectoral lingias da transmissiun (PSL) dat ina survista per l'entir pajais da la rait existenta da las lingias da transmissiun e da las lingias planisadas. L'object da survista è la rait da las ovras electricas sin ils nivels da tensiun 380 e 220 kV sco er quella da las viasfier sin 132 kV. Il PSL è ina ovra communabla da la confederaziun, ils chantuns, las ovras electricas, las viasfier e da las organisaziuns per la protecziun da l'ambient. El stat sut la direcziun da l'uffizi federal d'energia.
L'intent dal PSL è quel da giuditgar or d'ina vista superiura in project per construir lingias sin il nivel da la rait e d'intermediar quest giudicament a moda transparenta. Il giudicament pertutga ils suandants trais secturs:
- Il basegn duai vegnir giuditgà resguardond il provediment d'ina ovra/viafier sco er la vista naziunala ed internaziunala.
- I duai vegnir chattà in corridor (cuntrada) adattà u eventualmain variantas da corridors per il project. Adattà vul dir resguardond ils interess da la planificaziun territoriala e da la protecziun da la cuntrada e da la natira.
- Conflicts evidents che resultan dal fatg ch'i vegnan fatgs valair differents dretgs vi dal spazi duain vegnir sclerids a temp ed ins duai empruar da chattar soluziuns.
En total vegnan menziunads 62 projects d'engrondiment. Ils blers pertutgan midadas da construcziun (substituziun, augments da la tensiun) e be paucs èn construcziuns novas per propi. Il chantun Grischun è pertutgà dals suandants set projects: Tinizong - Löbbia, Löbbia - Castasegna, Tinizong - Silvaplauna, Amsteg - Sedrun, Sedrun - Bodio, Sargans - Landquart, Landquart - Cuira. Tuts èn projects d'engrondiment planisads a lunga vista en il senn da las decleranzas d'intenziun da las ovras/viasfier.
Il plan sectoral lingias da transmissiun è exponì tar las regiuns pertutgadas sco er tar l'uffizi da planisaziun dals 10 da mars fin ils 9 d'avrigl 2000. Posiziuns ed objecziuns èn da drizzar fin ils 14 d'avrigl 2000 a l'uffizi chantunal da planisaziun.
Gremi: departament da l'intern e da l'economia publica dal Grischun
Funtauna: rg departament da l'intern e da l'economia publica dal Grischun
Data: 10.03.2000
|
706f95fa-e361-4825-a97c-1632fba97581
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
In gea tar la repassada dal dretg grischun
Il Grischun s'occupa d'in project enfin uss unic en la Svizra: il dretg chantunal vegn repassà cun egl critic. Suenter la repassada gia succedida sin il stgalim da las ordinaziuns da la regenza vegn ins a cuntinuar en in segund pass cun las leschas e cun las ordinaziuns dal cussegl grond. La cumissiun predeliberanta dal cussegl grond approva il project, propona dentant en singuls secturs midadas dal project da la regenza.
Il project "Essenzialisaziun e flexibilisaziun da la legislaziun e da l'applicaziun dal dretg" (EFLAD) è ina schanza per il chantun Grischun da metter sistematicamain en urden ses urden giuridic. Reglamentaziuns nunnecessarias duain vegnir eliminadas, quellas ch'èn betg gartegiadas u daventadas nunduvrablas duain vegnir meglieradas. Uschia vul ins meglierar a moda persistenta l'effizienza da l'administraziun dal stadi che duai er daventar pli manaivla als burgais.
Sut il presidi da deputà Thomas Casanova ed en preschentscha dals commembers da la regenza è la cumissiun predeliberanta dal cussegl grond, suenter ina emprima sesida d'entrada, s'occupada intensivamain dal messadi da la regenza. Quai è succedì l'emprim en las tschintg giuntas da cumissiun e pli tard en trais sesidas da la cumissiun cumplessiva. Il messadi prevesa d'abrogar quatter leschas e 15 ordinaziuns dal cussegl grond sco er da midar 13 leschas e diesch ordinaziuns dal cussegl grond. L'entrada en la fatschenta n'è mai stada contestada. La cumissiun approva il project. Entant che las abrogaziuns proponidas èn medemamain restadas incontestadas, metta la cumissiun agens accents tar las midadas sin differents secturs, uschia per exempel tar:
- la lescha davart las scolas popularas: Il canon da roms sin il sectur dals roms obligatoris e facultativs duai vegnir fixà dal cussegl grond e betg da la regenza. Ils dumbers minimals da scolars per scolas primaras, classas pitschnas, scolas realas sco er partiziuns da lavur a maun e da tegnairchasa na duain betg vegnir augmentads.
- la lescha da vischnancas: l'exclusiun che persunas parentas u parentadas na pon betg far part il medem temp d'autoritads communalas duai vegnir reglada er en il futur en il dretg chantunal. I duai esser chaussa da las vischnancas da reglamentar l'obligaziun d'acceptar l'elecziun en in uffizi.
- la lescha d'agricultura e l'ordinaziun d'agricultura: En il dretg chantunal duai vegnir mantegnida la basa legala per in fond d'agid a sasez da l'uniun purila dal Grischun per promover la vendita da muvel bovin e per l'obligaziun da contribuziun dal chantun e dals proprietaris da muvel bovin. Il temp d'uffizi dals commembers da la cumissiun agricula duai vegnir limitada a dudesch onns. En l'ordinaziun duai vegnir fixà explicitamain che l'execuziun da l'agid als manaschis e dals credits d'investiziun cumpetia a la societad cooperativa da credit agricula.
- l'ordinaziun davart ils films: L'execuziun da l'ordinaziun davart ils films duai vegnir attribuida dal tuttafatg ed a moda simplifitgada a las vischnancas. Tras quai po vegnir abrogada la cumissiun chantunala da films. La vegliadetgna d'admissiun duai vegnir fixada da princip dals proprietaris dal manaschi. Las vischnancas la pon dentant auzar sut tschertas premissas.
Insaquants projects ha la cumissiun discutà a moda cuntraversa, sco per exempel:
- l'ordinaziun davart il persunal Ina pitschna minoritad da la cumissiun na vul betg discutar il project, perquai ch'el portia ina pegiuraziun da la posiziun dals collavuraturs e na resguardia betg il patratg da la relaziun da lavur collegiala. La maioritad da la cumissiun percunter è per entrar en chaussa. Il project resguardia las relaziuns particularas dal Grischun, portia ina avischinaziun al dretg da lavur privat e resguardia er differents giavischs da las federaziuns dal persunal.
- la lescha davart ils guids da muntogna ed il sport da skis Per la maioritad da la cumissiun è la liberalisaziun previsa en il messadi commensurada. Per ina minoritad da la cumissiun va ella memia pauc lunsch. Ella vul che mintgin possia instruir quests sports en il territori avert da pistas.
- la lescha davart la pestga Ina minoritad da la cumissiun vuless ch'in eventual retgav da regal vegnia lià ad in intent e duvrà per mesiras da pestga empè da metter quel en la cassa dal stadi. La maioritad percunter considerescha la reglamentaziun tenor il messadi sco pli raschunaivla, perquai che er eventuals deficits da la pestga giessan a charg dal budget general.
Uschenavant ch'il plan da mesiras equiliber da finanzas 1999, gia ina giada approvà dal cussegl grond, duai vegnir realisà en il rom dal project EFLAD, propona la cumissiun be ina midada en in sectur: En cas da vischnancas cun finanzas fitg flaivlas duain vegnir pajadas er en il futur contribuziuns chantunalas a la salarisaziun da las persunas d'instrucziun. Las tractativas en la cumissiun han mussà ch'il project è bain voluminus e cumplex, ch'igl è dentant pussaivel da dumagnar quel cun ina preparaziun correspundenta.
Gremi: cumissiun predeliberanta dal cussegl grond
Funtauna: rg cumissiun predeliberanta dal cussegl grond
Data: 10.03.2000
|
a49f6bc8-6758-4324-bfd1-f1f3022033f0
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
La regenza da Bulsaun-Tirol dal sid sin visita en il Grischun
Mardi, ils 21 da mars 2000 sa scuntran las regenzas da Bulsaun-Tirol dal sid e dal Grischun en Engiadin'ota.
La scuntrada serva al stgomi d'ideas e duai intensivar ils contacts sur ils cunfins or dals dus vischins da las Alps. Sin il program stattan tranter auter in gentar communabel a San Murezzan e la visita da la plazza aviatica regiunala Samedan, nua ch'i vegn orientà davart il project d'amplificaziun.
La delegaziun dals envidads vegn manada dal guvernatur Luis Durnwalder e cumpiglia plinavant l'assessura Luisa Gnecchi, ils assessurs Alois Kofler, Werner Frick, Michl Laimer e Hans Berger sco er il directur general Adolf Auckthaler, il substitut dal schef da medias Carlo Ziller ed il schef dal cabinett Klaus Luther.
Il Grischun è represchentà cun l'entira regenza e cun il chancelier.
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala al Grischun
Data: 15.03.2000
|
06b25cce-c2e2-44dd-aa2b-6a9f971bc427
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Il rapport davart la liberalisaziun dal martgà d'electricitad vegn deliberà unanimamain
La cumissiun predeliberanta dal cussegl grond beneventa las finamiras preschentadas en il rapport da la regenza davart las consequenzas da la liberalisaziun dal martgà d'electricitad per il chantun Grischun. En vista al tractament da la fatschenta durant la sessiun da mars propona la cumissiun al cussegl grond da prender enconuschientscha dal rapport en furma d'ina atgna decleraziun.
La cumissiun predeliberanta dal cussegl grond è s'occupada dacurt sut il presidi da deputà Andrea Brüesch ed en preschientscha dal schef dal departament cumpetent, cusseglier guvernativ Stefan Engler, intensivamain dal rapport davart las consequenzas da la liberalisaziun dal martgà d'electricitad per il chantun Grischun, e quai en il rom d'ina sesida da la cumissiun ch'è durada l'entir di. En quest connex ha ella dentant er consultà dus experts d'ordaifer l'administraziun. La cumissiun beneventa las finamiras ed intenziuns, sin las qualas il rapport sa basa. Correspundentamain recumonda ella unanimamain al cussegl grond d'acceptar il project.
Las midadas che vegnan a succeder sin fundament da l'avertura dal martgà d'electricitad èn d'impurtanza primordiala per tut ils participads. Tant il chantun e las vischnancas sco er l'economia d'electricitad èn dentant dumandads. Parallellamain cun la creaziun da las cundiziuns legalas generalas vul ins abandunar en emprima lingia il patratgar da monopol da fin uss en favur d'ina situaziun da concurrenza. La vendita da current ch'è oz segirada per ils furniturs d'electricitad sin lur territoris da martgà tradiziunals vegn suttamessa al martgà liber pertutgant la producziun e la vendita d'electricitad. Tenor il sboz da la nova lescha federala davart il martgà d'electricitad duai restar sulettamain il transferiment e la repartiziun da current ina structura da monopol cun pussaivladad d'intervenziun statala.
Tenor l'avis da la cumissiun predeliberanta pon las finamiras preschentadas en il rapport chaschunar, tut tenor situaziun, conflicts da finamira. Perquai vegni ad esser l'incumbensa da la regenza da ponderar e sclerir la paisa necessaria da cas a cas. La cumissiun accentuescha spezialmain er la necessitad d'in provediment d'energia electrica segir e favuraivel sin l'entira surfatscha dal chantun Grischun (servetsch public).
Per il tractament dal rapport en il cussegl grond fa la cumissiun diever da sia pussaivladad correspundenta a l'urden da gestiun e propona al parlament da far in'atgna decleraziun resguardond las finamiras da la regenza.
Gremi: cumissiun predeliberanta dal cussegl grond
Funtauna: rg cumissiun predeliberanta dal cussegl grond
Data: 15.03.2000
|
f248b513-3d9e-4736-945a-5a1b9f961efa
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Vischnancas grischunas: Cooperaziun u fusiun?
Dovra il Grischun suenter la refurma da las dretgiras er ina refurma da las vischnancas? È ina cooperaziun intensiva suffizienta u èn dumandadas pli e pli fusiuns da vischnancas? Tge scenaris èn imaginabels? Èn fusiuns da vischnancas per il Grischun tabu, meds universals u schizunt antiquadas?
En in'ediziun speziala da la broschura d'infurmaziun da l'inspecturat da vischnancas vegn dada ina vasta survista davart questas dumondas. Il schef dal departament da l'intern e da l'economia publica, cusseglier guvernativ Klaus Huber fa valair en quella er la posiziun da la regenza. Il studi preschentà duai dar infurmaziuns ed impuls per in'occupaziun objectiva cun il futur da las vischnancas grischunas.
Inizià è ques studi vegnì dal postulat Zegg concernent la refurma da las structuras communalas. Questa intervenziun è vegnida acceptada a chaschun da la sessiun da november 1998 suenter la debatta dal cussegl grond davart la novissima revisiun da la lescha davart la gulivaziun da finanzas.
En la resposta al postulat è la regenza sa declerada pronta da publitgar en in numer spezial da la broschura d'infurmaziun da l'inspecturat da vischnancas (Ginfo) infurmaziuns davart las fermezzas e las flaivlezzas da la structura actuala da vischnancas, davart la collavuraziun intercommunala sco er davart il stadi da las fusiuns da vischnancas e ses instruments.
En la preschenta broschura d'infurmaziun vegnan er preschentads models da refurma e scenaris da fusiun che vegnan a dar senza dubi motiv ed impuls per ina discussiun animada.
La publicaziun "Ginfo" po vegnir empustada tar l'inspecturat da vischnancas dal Grischun, Grabenstrasse 1, Cuira (tel. 081-257 23 91, e-mail: [email protected]. La broschura vegn tramessa per posta.
Gremi: inspecturat da vischnancas dal Grischun
Funtauna: rg inspecturat da vischnancas dal Grischun
Data: 16.03.2000
|
934a2429-d7eb-4130-9cec-c313afa680fe
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Il Grischun refusa il sboz per ina lescha federala davart implants da fermada
Il sboz per ina lescha federala davart implants da fermada vegn refusà energicamain dals chantuns alpins pertutgads ed uschia er dal Grischun. La confederaziun vul augmentar marcantamain la responsabladad dals possessurs d'implants da fermada.
Ils chantuns alpins èn s'exprimids communablamain gia la fin da favrer davart il sboz per ina lescha davart implants da fermada ed han scarplinà zunt fitg il project. Uss turna il Grischun a rebatter e fa anc ina giada endament cun tutta forza las objecziuns cunter la nova lescha federala planisada. Las regenzas da set chantuns alpins (GR, VS, UR, TI, GL, OW e NW) furman la conferenza da las regenzas dals chantuns alpins (CRCA). Dal sboz per ina lescha davart implants da fermada vegn pertutgada spezialmain ferm la societad d'ovras electricas da lur territori, perquai che la gronda part da las ovras electricas sa chatta natiralmain en ils chantuns alpins.
Tut en tut na mida il sboz nagut vi da la segirezza dals implants. I sa tracta plitost d'ina grevezza finanziala supplementara per las societads d'ovras electricas. Questa grevezza n'è betg supportabla en il context da la liberalisaziun dal martgà d'electricitad. La confederaziun vul puspè ina giada crear novas disposiziuns e surdar las consequenzas finanzialas da quellas indirectamain als chantuns en las regiuns periferas.
Il sboz è en emprima lingia in project davart il dretg da responsabladad e d'assicuranza. El parta d'in potenzial da donn en cas d'ina ruttadira totala dal mir da fermada da lais artifizials emplenids. Ina regulaziun da responsabladad duess dentant partir dal potenzial realistic da donn e betg da tschertas supposiziuns ipoteticas. La realitad è quella che la segirezza dals implants svizzers da fermada vegn valitada sco fitg auta ed exemplara per l'entir mund. Quest fatg vegn cumprovà da la realitad, ch'ils implants vegnan duvrads uss durant pressapauc 100 onns quasi senza disturbis. Ils dus sulets disturbis ch'èn succedids en il passà a Zeuzier (VS) ed Albigna (GR) han mussà a moda exemplara che la surveglianza dals implants da fermada pli gronds funcziuna fitg bain. Enstagl da vulair augmentar uss las premias d'assicuranza duessan ils daners vegnir impundids meglier per pudair survegliar pli ferm er las ovras da fermada pli pitschnas.
Ensemen cun ils auters chantuns alpins refusa la regenza grischuna il sboz per ina lescha federala davart implants da fermada e propona da remetter il project, perquai ch'el n'è betg urgent ni materialmain, ni temporalmain. Ella manegia ch'i saja plitost da spetgar fin che las consequenzas da la liberalisaziun dal martgà d'electricitad èn cleras e fin che la revisiun da l'unificaziun dal dretg da responsabladad ha obtegnì conturas pli cleras. La segirezza è garantida, la surveglianza dals implants gronds da fermada funcziuna fitg bain ed en ils chantuns Grischun e Vallais che cuntegnan las "chombras d'aua" las pli impurtantas exista gia oz ina obligaziun d'assicuranza. La necessitad materiala dal project na vegn dentant da princip betg snegada. Ma ella sto vegnir elavurada concernent il cuntegn. La responsabladad dals possessurs da las ovras idraulicas per donns che vegnan chaschunads tras eveniments extraordinaris da la natira, guerrescs u tras greva culpa da terzas persunas vegn refusada.
Novas regiuns d'urari per il traffic public
La regenza iniziescha la consultaziun davart ina revisiun parziala da las disposiziuns executivas da la regenza tar la lescha davart il traffic public. Il termin scroda la fin da zercladur 2000. La revisiun ha l'intent da repartir da nov las regiuns d'urari da l'agglomeraziun da Cuira e da las regiuns Mantogna-Tumleastga, Valragn e Grischun central:
- La regiun d'urari 1 actuala (citad da Cuira, vischnancas Domat, Favugn, Tumein, Haldenstein, Trimmis e da Says) e la regiun d'urari 3 actuala (Signuradi e circul dals Tschintg Vitgs senza Haldenstein, Trimmis e Says) duain vegnir cunfinadas da nov. Regiun 1: citad da Cuira, circuls Tschintg Vitgs e Maiavilla, regiun 4: citad da Cuira, circul da Razén, vischnancas da Favugn e Tumein.
- La regiun d'urari 6 actuala (Mantogna-Tumleastga, Valragn e Grischun central) duai vegnir separada da nov en ina regiun 5: Mantogna-Tumleastga e Valragn ed en ina regiun 7: Grischun central.
Er uffants da quatter onns duain pudair ir a scolina
Uffants da quatter onns pudevan ir fin uss be alur a scolina, sche questa pussaivladad existiva en lur vischnanca da domicil gia avant l'onn 1992. Uss duain tut las vischnancas pudair crear purschidas correspundentas.
La lescha da scolina valaivla dapi l'onn 1992 oblighescha las vischnancas da domicil da pussibilitar a mintga uffant da pudair frequentar almain durant in onn la scolina. Il chantun subvenziunescha maximalmain dus onns. En la gronda part da las vischnancas frequentan ils uffants durant dus onns la scolina. Surtut en il Grischun dal sid era ed è derasada in'autra assistenza prescolara dals uffants, en la quala ils uffants van durant trais onns a scolina. Per che las vischnancas cun in model da trais onns possian cuntinuar cun quel, è quai vegnì permess ad ellas en l'ordinaziun concernent l'admissiun d'uffants da quatter onns en scolina.
En il fratemp è il basegn per scolinas da trais onns s'augmentà cleramain er en il Grischun tudestg e rumantsch. Tras questa pussaivladad pon numnadamain vischnancas pli pitschnas mantegnair la scolina en il vitg e la manar cun ina gruppa raschunaivla dal punct da vista pedagogic. Sin fundament da quests fatgs vegni ad esser pussaivel a partir dal proxim onn da scola d'introducir la scolina da trais onns en tut las vischnancas. L'ordinaziun respectiva vegn midada correspundenta-main. Perquai ch'il chantun resguarda dus onns da scolina avant l'entschatta da la scola sco suffizients, na vegn el anc adina betg a subvenziunar periodas pli lungas. Cun la revisiun parziala vegn dentant augmentada la libertad d'agir da las vischnancas. Per il chantun na resultan nagins custs supplementars.
Agid umanitar
I vegnan concedidas contribuziuns d'agid umanitar d'in import total da 22'000 francs a:
- Crusch cotschna svizra en favur da "Agid a la populaziun dal sid da l'Africa",
- Amis svizzers dals vitgs d'uffants SOS en favur dal project "Construcziun dal vitg d'uffants SOS a Monaragala, Sri Lanka",
- Helvetas en favur dal project "Postcosecha, reducziun da perditas da la segunda racolta a Paraguay", e
- Servetsch dals Svizzers a l'exteriur dal departament federal dals affars exteriurs en favur da las "subvenziuns 1999/2000 a las societads svizras d'agid a l'exteriur".
Da las vischnancas
La vischnanca da Puschlav dastga manar ina classa da tscherna da professiun (dieschavel onn da scola) durant in'emprova che dura ad interim trais onns.
Las constituziuns communalas da Pagig, Riein e Medel/Lucmagn vegnan approvadas.
La revisiun parziala da la planisaziun locala da Rueun vegn approvada, quella da Ruschein per part.
Per differents projects da construcziun da vias en il chantun vegnan dads libers credits d'in import total da var quatter milliuns francs (lavurs da cuvrida en la Viamala, sin il traject Soazza-San Bernardino e tranter Fideris Au e Küblis, correcziun da la via dal Bernina tranter Resgia-Montebello, acquist da terren per la correcziun da la via dal Güglia en il sectur dal Crap Ses e nova via da velos Campagnastrasse a Panaduz).
Persunal
René Simeon, naschì 1964, da Panaduz, domicilià a Cuira, daventa medi superiur a l'ospital da dunnas Fontana a Cuira.
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 16.03.2000
|
d6311b87-b4d0-4c03-8156-6931fc9edae9
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
L'aviez: Amà da tuts - sconuschì da blers
Per il di internaziunal dal guaud (21 da mars 2000)
L'aviez è in element impurtant da noss ecosistems dal guaud. El protegia spundas taissas cunter erosiuns, furnischa il lain sco materia prima custaivla e porscha ina nischa per differents abitants dal guaud. En noss mund da curta durada è el dentant er exponì a numerus privels. Perquai è vegnì deditgà ad el il di dal guaud da quest onn.
L'aviez, cun sias dimensiuns giganticas e sia gronda vegliadetgna, dominescha la pli gronda part dals edifizis e monuments culturals civilisatoris. Tge selvicultur sa fa patratgs durant ina regiuvnament dal guaud cun aviezs, tge ch'ina singula planta fa atras durant sia lunga vita e sche ses product final, il lain, po anc vegnir duvrà suenter 200 fin 250 onns? Ina ponderaziun persistenta ed a lunga durada, independenta da las tendenzas da la moda, tutga tar il mintgadi dal selvicultur. Qua mussa l'aviez a moda impressiunanta, sche las cundiziuns da l'ambient il plaschan u betg. Lieus cun mesa sumbriva tar il regiuvnament, pli tard er plazza avunda per furmar ina tschima bainproporziunada, èn premissas idealas per ch'el sa possia sviluppar a moda optimala en ils lieus frestgs e profunds ch'èn adattads per el e ch'el possia producir sortiments da lain prezius. Talas premissas fissan dadas en il Grischun surtut en il Partenz, a las spundas pli sumbrivantas da la Val dal Rain grischuna, da la Surselva, da Valragn fin Andeer ed en las valladas dal sid Puschlav, Bergiaglia, Mesauc e Calanca. Tras sias ragischs profundas promova ella l'effect da spungia dal terren ed impedescha uschia il scul superfizial da l'aua, erosiuns e sbuvadas dal terren.
Promover l'aviez
Deplorablamain han ins sconuschì la valur ecologica da l'aviez durant plirs decennis e preferì il lain dal pign visavi quel da l'aviez. En insaquantas regiuns è el vegnì eliminà quasi sistematicamain. En situaziuns pli bassas da las vals cun favugn, a l'ur da sia derasaziun natirala, ha el patì adina dapli da la vistga e surtut da la setgira e da las substanzas nuschaivlas en l'aria. En il fratemp han ins midà idea. Cun grond engaschament emprov'ins da cultivar l'aviez e da stgaffir guauds maschadads confurm al lieu. Quai reussescha dentant be en saivs, perquai che l'aviez giuven è il favorit e stat sisum la carta da menu dals chavriels, tschiervs e chamutschs. Ils organs da chatscha pon gidar l'aviez, sch'els cuntinueschan ils sforzs per adattar ils effectivs da selvaschinas d'ungla. Ils utilisaders potenzials da laina e lur responsabels vegnan dumandads da favurisar il diever pli frequent da lain d'aviez e da promover sin tut ils secturs questa materia prima producida cun resguard a l'ambient e cun persistenza. Mintgin da nus serva al mantegniment ed a la promoziun da l'aviez, sche nus evitain disturbis betg necessaris da territoris da viver da selvaschina e gidain a reducir las substanzas nuschaivlas en l'aria. Finalmain vegni appellà a tut la populaziun d'empruvar da chapir las particularitads e pretensiuns da l'aviez, d'emprender dad el e da subordinar nossas ideas da valur da curta durada al patratgar a lunga durada en periodas da 100 fin 200 onns.
Di internaziunal dal guaud 2000
Il DIG 2000 vul mussar cun l'exempel da l'aviez, tge consequenzas che la midada da las valurs ha sin la persistenza en il guaud e sin l'economia da laina. Ils messadis dal DIG 2000 vegnan propi chapids be sche tants umans sco pussaivel vesan, experimenteschan e renconuschan la bellezza, l'impurtanza ed ils problems en connex cun l'aviez en "lur guaud". Perquai va l'appel a la populaziun da sa participar ad occurrenzas localas dals servetschs forestals u d'iniziar sez ulteriurs arranschaments. Il tema è surtut er adattà per classas da scola.
Nova publicaziun
La broschura "Giganten und Überlebenskünstler" infurmescha a moda simpla ed enclegentaivla davart l'impurtanza e la periclitaziun da l'aviez. La publicaziun è vegnida edida da l'inspecturat da guaud dal Grischun spezialmain per il di dal guaud. Ella po vegnir empustada per telefon, nr. 081-257 38 61.
Gremi: inspecturat forestal dal Grischun
Funtauna: rg inspecturat forestal dal Grischun
Data: 17.03.2000
|
e1fb436e-1ff6-4d82-b847-6c517283f3be
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
La lescha chantunala d'energia duai vegnir adattada al dretg federal
La cumissiun predeliberanta dal cussegl grond fa la proposta da tractar la revisiun da la lescha cantunala d'energia e da l'ordinaziun executiva respectiva. Cun la revisiun parziala proponida vegn prendida en mira en emprima lingia in'adattaziun al dretg federal superiur.
La cumissiun predeliberanta dal cussegl grond è s'occupada dacurt sut il presidi da deputà Ernst Bachmann ed en preschientscha dal schef dal departament cumpetent, cusseglier guvernativ Stefan Engler da la revisiun parziala da la lescha d'energia sco er da l'ordinaziun executiva respectiva dal cussegl grond. La cumissiun beneventa las finamiras da la revisiun parziala e va per la gronda part d'accord cun las propostas da la regenza. Correspundentamain recumanda ella al cussegl grond unanimamain d'entrar en chaussa.
La legislaziun d'energia è suttamessa tenor la constataziun da la cumissiun ad ina dinamica enorma e quai tant sin stgalim federal sco er chantunal. La lescha federala d'energia revedida è vegnida messa en vigur gia avant pli ch'in onn, quai che pretenda obligantamein d'adattar la legislaziun chantunala d'energia. D'accord va la cumissiun concernent il fatg che la revisiun parziala na cumpeglia betg ina reducziun da las stentas da promoziun dal chantun sin il sectur energetic. Plitost duai sulettamain vegnir desistì da quests instruments che n'èn betg sa cumprovads en la pratica, che n'han betg demussà in effect da promoziun e ch'engrevgieschan uschia inutilmain la cassa chantunala.
En la discussiun da detagl ha la cumissiun tractà differentas novaziuns materialas. Uschia vegn abolì il quint individual dals custs da stgaudament e da l'aua chauda en edifizis existents. Per edifizis novs stgaudads centralmain d'almain tschintg consuments da chalira duain quests quints dentant vegnir mantegnids vinavant. Plinavant crodan davent ils sustegniments per investiziuns che spargnan energia tras levgiaments fiscals. Tenor l'opiniun unanima da la cumissiun predeliberanta na duai en il futur l'installaziun da stgaudaments da resistenza electrics liads al lieu e d'auters indrizs la finala betg vegnir fatg dependenta pli d'ina permissiun chantunala. Igl è vinavant chaussa da las vischnancas da prescriver per l'installaziun da tals indrizs in'obligaziun d'avair ina permissiun.
Gremi: cumissiun predeliberanta dal cussegl grond
Funtauna: rg cumissiun predeliberanta dal cussegl grond
Data: 22.03.2000
|
75089232-c99d-4176-ab87-a3dd4314ee98
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Studi da lunga durada davart las consequenzas dal plazzal da construcziun da la NVTA a Sedrun
Il grond plazzal da construcziun a Sedrun da la Alp Transit Gotthard SA vegn examinà scientificamain. En il decurs dals proxims 15 onns vegn fatg in studi da project davart las consequenzas dal grond plazzal da construcziun da la NVTA a Sedrun sin la vallada e sin las structuras da la vischnanca e da la regiun. L'uffizi federal da traffic, il chantun Grischun, la corporaziun da vischnancas Surselva e la vischnanca da staziunament Tujetsch han dà glisch verda per quest project.
La construcziun en l'artg alpin fa pretaisas spezialas a tut ils pertutgads. Sin in pitschen spazi sa surpostan qua plirs interess d'utilisaziun. Quai vala spezialmain er per il grond plazzal da construcziun a Sedrun da la Alp Transit Gotthard SA en la part sura da la Surselva. Cun la galaria da l'entschatta intermediara vegn realisada a Sedrun ina part essenziala dal volumen da construcziun dal nov tunnel da basa tras il Gotthard. Durant passa 15 onns vegnan occupadas fin 600 persunas directamain en la construcziun. Cun quest plazzal da construcziun fitg grond per la regiun obtegna la vischnanca da Tujetsch, dentant er l'ulteriur territori da la part sura da la Surselva impuls economics, socials e regiunals da gronda muntada.
Il grond plazzal da construcziun da la NVTA a Sedrun porscha perquai ina occasiun unica da registrar, evaluar e da documentar en tscherts intervals ils svilups e las consequenzas economicas, socialas ed ecologicas persistentas sin in spazi survesaivel. Il studi ch'è concepì en furma d'ina retschertga relativa al project e ch'è in accumpagnament da lunga durada da quel vul cuntanscher differentas finamiras en il decurs dals proxims 15 onns: -
Il svilup areguard la persistenza (resguardond spezialmain l'economia, il turissem, la societad e la cuntrada avant, durant e suenter la construcziun) duai vegnir documentà.
- Ils secturs problematics en il svilup da la vischnanca da Tujetsch e da la regiun Surselva duain vegnir renconuschids a temp tras l'accumpagnament permanent, per ch'eventualas mesiras da correctura possian vegnir iniziadas immediat.
- L'exempel da la Surselva duai laschar far enconuschientschas en vista a projects sumegliants.
- Tras rapports intermediars bain enclegentaivels e ch'accentueschan ils problems duai vegnir creà in instrument per far ina politica da communicaziun averta.
Sco purtaders da quest studi da lunga durada da la NVTA a Sedrun che vegn confinanzià da la confederaziun funcziunan l'uffizi federal da traffic, il chantun Grischun, la corporaziun da vischnancas Surselva e la vischnanca da staziunament Tujetsch. La direcziun ha il chantun Grischun. L'accumpagnament dal studi da project vegn affidà ad ina gruppa da lavur cun represchentants dals purtaders e da la Alp Transit Gotthard SA. La realisaziun per propi dal studi ha surdà la gruppa da lavur a l'institut per prestaziuns publicas da servetsch e turissem da l'universitad da Son Gagl, la documentaziun audiovisuala accumpagnanta a la Prisma producziun da videos e sistems SA, Cuira. Il project duai avair lieu en sis fasas durant la perioda da 1999/2000 fin 2013/2014.
Gremi: departament da l'intern e da l'economia publica dal Grischun
Funtauna: rg departament da l'intern e da l'economia publica dal Grischun
Data: 22.03.2000
|
52a6749f-4680-49ac-9355-50081643f540
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Gea per l'autenticitad dals custs tar il traffic. Dentant betg uschia sco proponì da la confederaziun
La regenza grischuna è da princip persuenter che tut ils purtaders dal traffic cuvrian ils custs en il senn dal princip dal chaschunader. Perquai ch'ella na chatta betg in giudicament general refusa ella l'artitgel constituziunal nov proponì da la confederaziun en la furma preschentada.
Oz na cuntegnan ils pretschs da las prestaziuns dal traffic che vegnan pretendids sin il martgà betg tut ils custs che la singula prestaziun chaschuna. Bain èn cuvrids en il fratemp ils custs da via dal traffic pesant (per la construcziun, il manaschi ed il mantegniment da las infrastructuras) ed ils custs externs per l'ambient ed ils accidents (uschenumnads "custs externs") vegnan mess a quint davent da l'entschatta da l'onn 2001 cun la taxa sin il traffic da camiuns pesants dependenta da la prestaziun (TTCP). Tar ulteriurs purtaders dal traffic (oravant tut las viasfier, ils autos da persunas, il traffic aviatic) èn dentant fin uss cuvrids ni ils custs interns ni ils custs externs da l'ambient e da la sanadad. Cun il sboz proponi per in nov artitgel constituziunal duai vegnir fixà il princip da l'autenticitad dals custs per tut ils purtaders dal traffic. Ils purtaders da viafier, via, aria ed aua sco er ils conducts da bischens duain cuvrir en il senn dal princip dal chaschunader tut ils custs chaschunads dad els. La confederaziun na duai betg obtegnair cun il nov artitgel constituziunal novas cumpetenzas per incassar taxas. Las corporaziuns communalas cumpetentas obtegnan dentant ina incumbensa legislativa e d'agir en direcziun da la "autenticitad dals custs". Il sboz prevesa plinavant che la confederaziun ed ils chantuns desegnian las excepziuns dal princip dal chaschunader e cumprovian las prestaziuns d'economia collectiva ch'èn da cumpensar separadamain. Damai ch'ils custs ch'èn d'engrevgiar èn fixads be parzialmain e che l'economia e la populaziun ston anc sa disar vi da questa novaziun duai l'autenticitad dals custs vegnir introducida tenor l'artitgel constituziunal proponì pass per pass per tut ils purtaders dal traffic.
Da princip è la regenza grischuna bain persuenter d'exequir pli fitg il princip dal chaschunader (betg mo per il sectur dal traffic) perquai che quel gida ad impunder ils meds publics a moda raziunala e tenor il basegn. Tgi che dovra prestaziuns spezialas u chaschuna custs duai purtar quels tant sco pussaivel sez. Il princip dal chaschunader na po dentant betg valair sco sulet criteri per l'agir statal. Plitost è mintga singul cas d'examinar (spezialmain concernent l'autenticitad da las datas davart ils custs ed il niz, l'effect directiv da la taxa incassada, la repartiziun regiunala, la raschunaivladad per ils purtaders dals custs e la raziunalitad administrativa da la realisaziun). Sch'il princip dal chaschunader duai vegnir realisà stoi dar in giudicament general cumplessiv en il cas concret. Ina vista cumplessiva è urgentamain necessaria. En la soluziun proponida da la confederaziun vegn gist quest factur a la curta. L'artitgel constituziunal proponì cumpiglia mancanzas uschè gravantas ch'el sto vegnir refusà da la regenza en la furma preschentada.
Da princip per la nova lescha da transplantaziun
Ils davos 30 onns è la transplantaziun d'organs, da tessids e cellas er daventada en Svizra ina metoda da tractament che vegn pratitgada cun success. Numerus umans engrazian ad ella lur vita u almain ina meglra qualitad da viver. Sin il sectur da la medischina da transplantaziun dispona la Svizra d'ina infrastructura fitg buna. L'onn 1998 han ils sis centers svizzers da transplantaziun a Basilea, Berna, Genevra, Losanna, S. Gagl e Turitg fatg 421 transplantaziuns. Las premissas giuridicas per dar, prender or e transplantar organs, tessids e cellas n'èn betg regladas en Svizra a moda unifitgada en ina lescha. 1999 è vegnida creada la basa constituziunala per che la confederaziun possia reglar a moda cumplessiva quest sectur. Il sboz per ina nova lescha da transplantaziun è uss avant maun.
La regenza grischuna considerescha il sboz sco basa utila per reglar sin stgalim naziunal ils problems che sa dattan en connex cun las transplantaziuns. En vista a la segirtad giuridica ed a la confidenza da la populaziun en la medischina da transplantaziun beneventa ella ina regulaziun legala cumplessiva sin stgalim federal da quest sectur sensibel medicinal, legal ed etic. Concernent singulas disposiziuns vegnan dentant er fatgas tschertas resalvas.
Projects da votaziun dals 21 da matg 2000
Dumengia, ils 21 da matg 2000 èsi da votar davart in project federal e chantunal. Sin stgalim federal sa tracti dals contracts bilaterals cun la UE, sin stgalim chantunal da la lescha davart ils automats da gieu ed ils manaschis da gieus.
Contribuziuns culturalas
A las sequentas instituziuns resp. per ils sequents projects vegnan conderschidas contribuziuns culturalas en l'import total da 116'000 francs:
- orchester grischun da chombra (OGC) per l'activitad da concerts l'onn 2000, e
- Dieter Menz per il project "Gegenstrom/Contrecourant", che ha lieu dals 27 d'avrigl fin ils 27 da matg 2000 a Chareton-le-Pont (Paris).
Construcziun da vias
Per differents projects da construcziun da vias vegnan dads liber credits d'in import total da var 4.4 milliuns francs (lavurs da miradur e da cuvrida per il sviament da Claustra Büel-Selfranga e per lavurs da cuvrida entaifer il vitg da Müstair).
Fatgs da persunal
Cristina Maranta, naschida 1963, da Poschiavo, domiciliada a Cuira, daventa a partir da l'entschatta da fanadur 2000 scheffa dal gimnasi superiur da la scola chantunala grischuna.
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 23.03.2000
|
d74d2e9e-5e78-4669-aabe-eb1785bb989f
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
La refurma da las dretgiras va en vigur a moda graduada
La refurma da las dretgiras sco ovra cumplessiva va en vigur l'entschatta schaner 2001, las disposiziuns davart las tschernas cirquitalas e la nova elecziun da las dretgiras districtualas dentant gia l'entschatta avrigl 2000.
Ils 12 da mars 2000 han las votantas ed ils votants dal Grischun acceptà la refurma da las dretgiras cun gronda maioritad. Ella cumpiglia ina revisiun parziala da la constituziun chantunala e la lescha davart la midada da l'organisaziun da las dretgiras. La regenza metta en vigur las novaziuns sin l'entschatta da l'onn 2001. Singulas disposiziuns da dretg transitori èn dentant effectivas gia avant. Quests effects preliminars pertutgan d'ina vart las elecziuns cirquitalas dals 7 da matg e da l'autra vart la nova elecziun da las dretgiras districtualas dals 24 da settember 2000. Las disposiziuns necessarias per questas elecziuns van perquai en vigur gia l'entschatta avrigl 2000. Da nov vegnan abrogads las dretgiras cirquitalas ed ils uffizis da mediatur, las dretgiras districtualas vegnan elegidas dal pievel. Empè dals 14 districts d'enfin uss datti da nov be anc indesch.
Indemnisar cumplainamain la renunzia a l'utilisaziun da la forza idraulica er en il futur
Tenor l'idea dal cussegl federal na correspundan ils criteris per pajar contribuziuns da cumpensaziun, circumscrits en l'ordinaziun davart l'indemnisaziun da las perditas tar l'utilisaziun da las forzas idraulicas (OIFI), betg pli a las relaziuns actualas. Las disposiziuns davart la calculaziun da la probabladad da realisaziun economica e davart la pauschala per prestaziuns secundaras sajan antiquadas. Ellas na resguardian betg ils pretschs d'electricitad ch'èn oz gia bler pli bass e la prontezza d'investiziun considerablamain pli pitschna dals producents d'electricitad. Ultra da quai vegnia resguardà l'augment dal maximum dal tschains d'aua be a moda insuffizienta. La OIFI stoppia perquai vegnir revedida. Il decret menziunà e la scursanida previda dals pajaments da cumpensaziun pertutga natiralmain ils chantuns muntagnards. Per quest motiv prenda la confederenza da las regenzas dals chantuns muntagnards communablamain posiziun davart la revisiun planisada. Ella explitgescha essenzialmain ch'il project na saja betg urgent e propona da suspender las novaziuns previdas fin che la lescha davart il martgà d'energia saja en vigur. En quest connex sajan er da reponderar ils mecanissems d'indemnisaziun. Fin alura stoppian vegnir tractadas tut las dumondas futuras tenor il dretg vertent.
Return en il Cosovo fin la fin da matg 2000
Pervia da la guerra en il Cosovo eran fugids circa 60'000 umans en Svizra. Circa 20'000 èn puspè returnads facultativamain en il rom dal program per sustegnair il return. Fin la fin da matg ston er ils ulteriurs circa 40'000 fugitivs dal Cosovo bandunar la Svizra. Lur repatriaziun vegn ad esser ina gronda provocaziun per las autoritads da la confederaziun e dals chantuns. Per l'execuziun èn responsabels en emprima lingia ils chantuns. Per quest motiv han il departament federal da giustia e polizia redegì in palpiri da strategia. Quest vegn beneventà da la regenza grischuna, er sch'el arriva fitg tard. La prontezza per returnar saja sa diminuida fermamain durant il davos temp ed haja fatg plaz a la speranza da pudair restar vinavant en Svizra. Quest svilup derivia da signals sbagliads sco tr. a. da la "acziun umanitara 2000" da la confederaziun. I saja urgent da curreger tals signals. Per ch'ins possia cuntanscher in return spert dals fugitivs da guerra e per ch'ins possia desister da forza poliziala tar las repatriaziuns, stoppian ils umans pertutgads anc ina giada vegnir orientads davart ils avantatgs dal return facultativ. Ils viadis enavos hajan da succeder primarmain sin via aviatica.
Integrar ils projects da la Arge-Alp en il program Interreg III da la UE
Cun il program Interreg promova la UE dapi 1991 la collavuraziun sur ils cunfins. Er la Svizra sa participescha. Interreg III sa referescha sin la perioda da 2000 fin 2006. La UE promova cun quai ultra da la collavuraziun internaziunala er projects da cooperaziun da plirs pajais en in territori coerent pli grond. Uschia vegn er sustegnida la collavuraziun tranter differentas regiuns da l'Europa cun problems e pussaivladads da gener sumegliant.
Dapi 1972 collavuran indesch regiuns da la Germania, l'Austria, l'Italia e la Svizra en il rom da la Arge Alp. La finamira è in svilup persistent dal spazi da viver e d'economia alpin. Interess e modas da lavurar da la Arge Alp correspundan senza dubi a las directivas dal program Interreg. En quest senn propona la regenza grischuna al cusseglier federal Pascal Couchepin da resguardar las dumondas ed ils puncts centrals da la Arge Alp da moda che la UE po integrar ils projects en il program da l'Interreg e contribuir a lur finanziaziun.
L'inspecturat forestal ha uss num "Uffizi forestal"
Cun effect a partir dals 3 d'avrigl 2000 vegn l'inspecturat forestal dal Grischun ad avair num uffizi forestal. La denominaziun taliana sa cloma "Ufficio forestale", la tudestga "Amt für Wald".
Da las vischnancas
Il project per la transfurmaziun d'ina stanza da classa fil. 1 en ina stanza fil. II en la scola da Filisur vegn approvà (custs imputabels 10'000 francs, contribuziun chantunala 20 pertschient).
Il project per la nova construcziun d'ina scolina dubla a Razén vegn approvà (custs imputabels 786'000 francs, contribuziun chantunala 40 pertschient).
Las revisiuns parzialas da las planisaziuns localas da Mustér e da Segl en Engiadina vegnan approvadas cun resalvas.
Per differents projects da construcziuns da vias en il chantun vegnan mess a disposiziun credits en l'import total da circa 6.4 milliuns francs (lavurs d'impressari e da cuvrida sco er spundas directivas e saivs tar la colliaziun Medel - Spleia vest A13c, lavurs da construcziun da la via da Lumnezia Val Pigeinas-Farmarins, lavurs da construcziun da la via da Breil, punt a la spunda Acla Beer e nova via da velo per lung da la via dal Bernina tranter il parcadi a Punt Muragl e la colliaziun Puntraschiga nord).
Fatgs dal persunal
Gabriela Huber, naschida 1967, da ed a Lucerna, daventa collavuratura giuridica cun in pensum da 70 pertschient tar il departament da sanitad. Ella cumenza l'entschatta fanadur 2000.
Fernando Guntern, naschì 1968, da Biel VS, domicilià a Domat, daventa revisur d'informatica tar la controlla da finanzas. El cumenza sia lavur l'entschatta fanadur 2000.
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 30.03.2000
|
f17db73a-69af-420f-8ec1-23c651e931f8
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Scumond d'antennas da natel a Küblis: la regenza approva il recurs da la diAx
La regenza approva il recurs da la societad da radiofonia mobila diAx cunter il scumond general per eriger antennas da natel entaifer la zona da construcziun da la vischnanca da Küblis. La disposiziun da scumond correspundenta en la lescha da construcziun da la vischnanca da Küblis na po perquai betg vegnir approvada.
Cun il giavisch da proteger la populaziun residenta da la radiaziun electromagnetica d'antennas da natel han las votantas ed ils votants da la vischnanca da Küblis acceptà la fin da l'onn 1999 ina iniziativa che prevesa ina cumplettaziun da la lescha da construcziun da la vischnanca. L'iniziativa è vegnida provocada tras ina dumonda da construcziun concreta da la diAx per in'antenna da natel en la zona da l'abitadi.
Cunter il scumond da la lescha da construcziun d'eriger antennas da natel en las zonas da construcziun ha la diAx fatg recurs a la regenza ch'è il medem mument l'instanza d'approvaziun per decrets davart la planisaziun locala e tras quai er davart decrets en connex cun la lescha da construcziun.
L'iniziativa è illegala
En sia decisiun da recurs è la regenza vegnida a la conclusiun ch'il scumond d'antennas da natel cuntrafetschia tant al dretg da planisziun dal territori sco er a la lescha federala da telecommunicaziun e stoppia vegnir abrogà pervia da sia illegalitad.
La regenza vesa ina cuntravenziun al dretg da planisaziun dal territori en il fatg che las antennas da natel sco installaziuns d'infrastructura d'in abitadi tutgan da princip en la zona da construcziun. I saja ina violaziun dal princip da basa da la planisaziun dal territori davart il zavrar il territori da construcziun ed il territori che na po betg vegnir bajegià da vulair stgatschar en general talas installaziuns en il territori ordaifer las zonas da construcziun, senza far l'examinaziun ch'è necessaria en mintga cas singul, sch'ellas sajan liadas al lieu. Mesiras per proteger ils umans da las consequenzas da l'electrosmog sajan bain en l'interess public, ma ch'ins stoppia partir dal fatg ch'il cussegl federal haja resguardà suffizientamain quest interess public cun l'ordinaziun davart la protecziun cunter la radiaziun nunionisanta (ORNI) decretada avant curt, e quai er sut l'aspect dal princip da prevenziun.
Ultra da quai violescha il scumond da Küblis da las antennas da natel tenor la regenza la lescha federala da telecommunicaziun. Questa intenziunescha tranter auter da garantir servetschs da telecommunicaziun d'auta qualitad e cumpetitivs en favur da la populaziun e da l'economia. Tenor la regenza na sa lascha il scumond d'antennas betg s'accordar cun questa finamira, er per il motiv ch'el pudess vegnir imità en numerusas ulteriuras vischnancas en cas ch'el vegniss approvà.
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 30.03.2000
|
c0425173-13be-4b50-9608-3d307599900b
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Il biro per dumondas d'egualitad metta ad ir l'organ da publicaziun "IBLICK"
En ses terz rapport annual guarda il biro chantunal per dumondas d'egualitad enavos sin in onn da lavur intensiva e fixescha ils puncts centrals per l'activitad futura. Finamira principala da tut las stentas èsi da promover la sensibilitad per dumondas d'egualitad.
Il rapport annual 1999 cumpiglia in assortiment da las differentas activitads dal biro per dumondas d'egualitad. La paletta tanscha da l'infurmaziun e las cussegliaziuns sur la collavuraziun tar la legislaziun fin tar ils fatgs interns. Oravant tut vegn preschentà in dumber considerabel da projects differents sin ils secturs politica/vita publica, autoritads ed administraziun, lavur da publicitad e dumondas da furmaziun. I n'è betg ina casualitad che projects stattan en il center da la lavur d'egualitad. Midadas pon ins cuntanscher be cun s'occupar intensivamain da dumondas concretas.
Er qua è la persistenza il pled magic (modern).
Sco exempel sin il sectur da furmaziun serva la tematica da l'egualitad en ils meds d'instrucziun. Questa è tranter auter caracterisada tras las sequentas dumondas ch'èn vegnidas discutadas ed iniziadas sin impuls dal biro per dumondas d'egualisaziun tranter las persunas d'instrucziun e las persunas che creeschan meds d'instrucziun: Co sa preschentan ils meds d'instrucziun applitgads puncto lingua, rollas da las dunnas e rollas dals umens sco er puncto stereotips da las schlattainas? Tge han ins d'observar en il mument ch'ins lavura cun materials d'instrucziun confurms a las schlattainas? Vegnan quests puncts resguardads tar l'elavuraziun da novs meds d'instrucziun en il Grischun?
In rapport annual è natiralmain curt e cumpara sulettamain ina giada l'onn. Il biro per dumondas d'egualitad vegn a satisfar il basegn per ulteriuras infurmaziuns a partir d'immediat cun ina circulara che cumpara en intervals regulars e porta il num "IBLICK". Duas fin trais giadas l'onn duai vegnir rapportà davart projects currents, dumondas frequentas ed actualitads. Persunas interessadas pon s'infurmar a moda pli clera davart las activitads dal biro per dumondas d'egualitad. "IBLICK" vul francar pli ferm il biro per dumondas d'egualitad ed il render pli conuschent. Uschia resguarda l'organ da publicaziun ina da las incumbensas fundamentalas dal biro: da promover intenziunadamain ed a basa vasta la sensibilitad per dumondas d'egualitad.
Il rapport annual e la publicaziun "IBLICK" pon ins retrair ubain abunar gratuitamain tar il biro per dumondas d'egualitad, tel. 081-257 35 70, e-mail: [email protected].
Gremi: Biro per dumondas d'egualitad dal Grischun
Funtauna: rg Biro per dumondas d'egualitad dal Grischun
Data: 31.03.2000
|
26649f02-95b1-45d4-b3de-b3e53a88098e
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Pestgar en il Grischun: nua poss jau retrair la patenta?
(Retratga da las patentas da pestga per la stagiun da pestga 2000)
Tar las preparaziuns per la proxima stagiun da pestga tutga betg il davos la retratga da la patenta da pestga. Er quest onn vegnan distribuidas tut las patentas tras la surveglianza da pestga ed il biro da
passaports e patentas. En il fegl uffizial dal chantun Grischun dals 6 d'avrigl 2000 èn publitgads ils lieus d'emissiun, las datas e las uras per retrair la patenta tenor ils districts da pestga. Il dretg da retrair la patenta chantunala han da princip persunas che han ademplì il 16. onn. La revisiun totala planisada da la lescha chantunala da pestga prevesa da sbassar la vegliadetgna minimala sin 14 onns. Questa midada po dentant ir en vigur il pli baud l'onn 2001. La votaziun dal pievel necessaria duai avair lieu l'atun 2000.
Gremi: inspecturat da chatscha e da pestga dal Grischun
Funtauna: rg inspecturat da chatscha e da pestga dal Grischun
Data: 05.04.2000
|
a6317d12-9189-416b-8e11-ffe5ccfcec95
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Il quint statal dal Grischun 1999: La tendenza vers deficits augmentants cuntinua
Il quint statal dal Grischun 1999 serra cun in surpli d'expensas da 15,7 milliuns francs. Suenter ils deficits da 1997 (5,1 milliuns) e 1998 (8,9 milliuns) è quai il pli nausch resultat en seria. Engrevgiant è surtut il deficit en il quint da finanziaziun da 54,5 milliuns francs.
Il quint current serra tar ina svieuta totala dad 1,88 milliardas francs cun in surpli d'expensas da 15,7 milliuns francs. L'agen chapital sa reducescha uschia sin 97,4 milliuns francs. En cumparegliaziun cun il deficit budgetà da 46,2 milliuns francs è il resultat per 30,5 milliuns francs meglier. Quest resultat han chaschunà expensas pli pitschnas da 6 milliuns francs (minus 0,3 pertschient) e gudogns supplementars da 24,5 milliuns francs (plus 1,3 pertschient).
Da la vart dals custs èn cunzunt las contribuziuns chantunalas a terzas persunas stadas pli pitschnas che planisà. Ellas sa chattan cun in total da 368 milliuns francs per 16,7 milliuns francs resp. per 4,3 pertschient sut il volumen budgetà. Da questas expensas pli pitschnas pertutgan 6,2 milliuns francs las contribuziuns da manaschi ad ospitals e chasas da tgira, 4,2 milliuns francs las contribuziuns ad instituts d'emprendissadi superiurs ed a scolas autas sco er 2,6 milliuns francs las contribuziuns a vischnancas per ils fatgs da scola. Cun in import total da 334 milliuns francs èn restads er ils custs dal persunal per 3,8 milliuns francs sut il preventiv. Investiziuns nettas pli pitschnas han chaschunà silsuenter ina reducziun da las amortisaziuns da la facultad administrativa per 6,3 milliuns francs. A quests respargns stattan visavi tranter auter custs reals da 10,8 milliuns francs pli auts, pia da totalmain 279,7 milliuns francs. Quest augment vegn chaschunà essenzialmain dals custs pli auts per il mantegniment da las vias, en consequenza dals donns da malaura e da las grondas navadas la primavaira 1999.
Al quint statal 1999 han pudì vegnir scrits buns per part gudogns supplementars impurtants envers il preventiv: Part vi dal retgav da la taglia federala indirecta e part vi da la gulivaziun da finanzas 17 milliuns francs, part vi dal gudogn net da la banca chantunala grischuna 3,3 milliuns francs, restituziuns da la confederaziun 7,2 milliuns francs. Perencunter èsi da registrar tar la taglia chantunala da las persunas natiralas, inclusiv taglia a la funtauna, in gudogn pli pitschen da 13,8 milliuns francs. Questa perdita ha pudì vegnir retegnida per gronda part tras ils gudogns supplementars tar la taglia sin las persunas giuridicas da 3,1 milliuns francs sco er tar la taglia sin il gudogn tras la vendita da bains immobigliars e tar la taglia sin l'ierta da 6,9 milliuns francs. Dal rest è stada er la part dal chantun vi da la taglia federala anticipada per 3,4 milliuns francs considerablamain pli pitschna che spetgà. En consequenza d'in retard en la procedura d'approvaziun vegn suspendì in gudogn da concessiun budgetà da 5,8 milliuns francs en l'onn 2000.
Atgna finanziaziun reducida da las investiziuns
Senza resguardar ils emprests cun ina finanziaziun speziala a l'assicuranza da dischoccupads (AD) ed a l'associaziun per credits a l'agricultura (ACA) èn vegnids spendids en il quint d'investiziuns totalmain 359,5 milliuns francs. Il volumen d'investiziuns da 367,3 milliuns francs ch'il cussegl grond aveva accordà en il preventiv 1999 è uschia vegnì tratg a niz fin 7,8 milliuns francs resp. 97,9 pertschient (onn precedent 93,8 pertschient). Suenter la deducziun da las entradas d'investiziun restan investiziuns nettas sinn donn e cust da las finanzas generalas dal chantun da 166,9 milliuns francs. Quai èn 4,5 milliuns pli pauc che budgetà, dentant praticamain tuttina sco l'onn precedent. La quota d'investiziun, q.v.d. la part da las investiziuns vi da las expensas totalas consolidadas, importa 19,5 pertschient (onn precedent 20,9 pertschient). Las contribuziuns d'investiziun ch'èn necessarias per garantir l'occupaziun en las regiuns e valladas dal chantun e che van en favur da vischnancas, instituziuns ed impresas privatas pon vegnir mantegnidas cun insatge sur 90 milliuns francs stgars en il rom dal preventiv.
Il Cash flow (atgna finanziaziun) da 112,4 milliuns francs sa chatta bain per 32,7 milliuns sur las aspectativas dal preventiv. El resta dentant per 20 milliuns francs sut il resultat da l'onn precedent. Cumparegliond ils meds cun in'atgna finanziaziun e las investiziuns nettas decisivas da 166,9 milliuns francs resulta in deficit da finanziaziun da 54,5 milliuns francs (preventiv 91,7 milliuns, onn precedent 34,8 milliuns). Cun in grad d'atgna finanziaziun da 67,4 pertschient (preventiv 46,5 pertschient, onn precedent 79,2 pertschient) han pudì vegnir finanziadas las investiziuns nettas per var dus terzs tras l'affluenza da meds dal quint current. Per la part na cuvrida en la dimensiun dal deficit da finanziaziun han ins stuì far diever d'ulteriurs daners esters.
Il quint statal serra tar expensas totalas da 368 milliuns francs ed entradas totalas da 351,5 milliuns francs cun in surpli d'expensas da 16,5 milliuns francs. Il debit sin las vias, q.v.d. il total dals deficits sin las vias activads, è uschia s'augmentà sin 30 milliuns francs. 12,8 milliuns francs da las expensas sa basan sin credits supplementars en connex cun la reparaziun da donns da malaura.
Project da pilot GRiforma
En il rom dal quint statal 1999 suttametta la regenza al cussegl grond per l'emprima giada ils rapports annuals spezials dals tschintg uffizis da pilot cun il project da nova gestiun publica GRiforma. Ils uffizis da pilot rapportan co ch'els han pudì cuntanscher las finamiras dal budget global, respectivamain dal budget da las gruppas da product e commenteschan eventualas divergenzas. Cun quest project vegn augmentada la transparenza da l'agir administrativ e meglierada la direcziun specifica politica e da manaschi da las prestaziuns statalas. L'emprim onn d'emprova fa bunas propostas, mussa dentant sco spetgà er in basegn d'agir per megliurar l'emprova.
Nauschas vistas
La situaziun da finanzas dal chantun sa pegiurescha pli e pli. Dapi la perdita persistenta l'onn 1997 s'augmentan ils deficits cuntinuadamain. Cun il resultat deficitar da l'onn 1999 ha il chantun Grischun surpassà la barriera da la facultad netta (la fin da 1998 sa muntava quella anc sin 6,1 milliuns francs) vers il daivet public betg cuvrì en l'autezza da 49,5 milliuns francs.
Il respargn relativamain pitschen en connex cun las expensas envers il preventiv da totalmain 6 milliuns francs u 0,3 pertschient mussa che correcturas dal preventiv èn pussaivlas praticamain be anc tras entradas supplementaras nunspetgadas. Spezialmain las contribuziuns chantunalas a las expensas currentas da las vischnancas e da las persunas privatas n'èn strusch pli d'influenzar sin fundament da las prescripziuns legalas fixas per la confinanziaziun da las expensas da consum. Per respargns che surpassan il preventiv n'exista praticamain nagina libertad d'agir pli. Il plan da mesiras cumplessiv "equiliber da las finanzas 1999" (MPHH99) è vegnì realisà per gronda part ed integrà en ils preventivs. Per ils onns da planisaziun da finanzas 2001 fin 2004 na vesan ins nagin megliurament, il cuntrari. Per evitar ch'ins sa movi en in'economia da daivets, èn urgentamain necessarias mesiras efficazias. Autramain n'è in augment da la taglia betg d'excluder. Spezialmain betg supportabels èn custs supplementars imprevis.
Gremi: departament da finanzas e militar dal Grischun
Funtauna: rg departament da finanzas e militar dal Grischun
Data: 05.04.2000
|
6e679bed-7b43-49b2-8230-4eb4493f7643
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Da las regiuns e da las vischnancas
La regenza approva il concept da svilup II da la regiun Engiadina bassa/Val Müstair.
Il concept general ed il project preliminar per la construcziun nova d'ina chasa d'attempads e da tgira Valragn ad Andeer vegnan approvads da princip. Vi dals custs totals calculads dad 8.4 milliuns francs vegnan empermess contribuziuns chantunalas da 55 pertschient.
Per la cumpra prevedida da la fundaziun ARGO da l'immobiglia "Rütiboda" a Tavau Platz sco er vi dals custs per las adattaziuns architectonicas sco er vi dal mobigliament vegn fixada ina contribuziun dals custs imputabels betg cuvrids tras contribuziuns federalas da 70 pertschient (maximal 870'000 francs).
La revisiun parziala da la planisaziun locala da Ziràn-Reschen vegn approvada.
Per differents projects da construcziun da vias en il chantun vegnan dads libers credits en l'import total da 6.85 milliuns francs (lavurs da construcziun punt sur il Rain a Haldenstein, lavurs da cuvrida via en Tumleastga Tumegl-Veulden, construcziun nova en il circuit da la plazza da martgà Ftan-Scuol, lavurs da construcziun vi da la galaria da lavinas Scopi I e II vi da la via sur il Lucmagn, direcziun dal project general da l'untgida da Saas, lavurs da construcziun e da cuvrida en il vitg da Schluein, lavurs da construcziun e da cuvrida tranter Vuorz ed Andiast, lavurs da construcziun en il vitg da Rueun sco er per la plazza da fermada dal bus, surpassagi dals pedunzs e passape Seebüel a Tavau).
Fatgs da persunal
- Alberto Ruggia, naschì 1957, da Pura, domicilià a Cuira, daventa planisader cirquital/manader da partiziun tar l'uffizi da planisaziun. El cumenza l'entschatta fanadur 2000.
- Boris Spycher, naschì 1966, da Köniz, domicilià a Basilea, daventa manader da project/collavuratur scientific tar l'uffizi da planisaziun. El entra en plazza l'entschatta avust 2000.
- Men Bischoff daventa l'entschatta da fanadur 2000 veterinari uffizial per il district da l'En.
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 06.04.2000
|
942444ec-32cc-4c88-910d-6ba69a54075f
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Champ da sport 2000 per giuvenils
L'uffizi da sport dal Grischun organisescha er questa stad, en collavuraziun cun las federaziuns ed uniuns da sport, champs da sport per giuvenils en la vegliadetgna da 10 fin 20 onns. Totalmain èn previs 22 champs en las disciplinas ballape, alpinissem, surfing, navigar a vela, canu, hockey sin glatsch, tennis, mountainbike, budo e rampignar. Ultra da quai ha lieu a Tenero dals 2 fin ils 8 da fanadur 2000 in champ polisportiv da tendas. Ils champs dattan la pussaivladad unica a la giuventetgna grischuna ed extrachantunala da meglierar sias abilitads sportivas durant las vacanzas da stad en in ambient manà ed organisà da spezialists.
Infurmaziuns ed annunzias: uffizi da sport dal Grischun, tel. 081-257 27 55 u per e-mail: [email protected]. Internet: www.sportamt-gr.ch.
Gremi: uffizi da sport dal Grischun
Funtauna: rg uffizi da sport dal Grischun
Data: 06.04.2000
|
8b9fd26c-e836-4945-a0e5-10c9033b396c
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
La colliaziun parziala Saas vest vegn approvada
La regenza approva il project da vias ch'è vegnì exponì publicamain l'atun 1999 per la colliaziun parziala dal sviament da Saas a Saas vest. Cun questa decisiun po vegnir inoltrà il project cumplessiv per il sviament da Saas uss sco project singul a la confederaziun per dar l'approvaziun e conceder las contribuziuns.
Il sviament da Saas è ina part dal project cumplessiv da la via dal Partenz tranter Küblis e Claustra. Per motivs finanzials na po quest project da vias enconuschentamain betg vegnir realisà en sia totalitad previsa a l'origin, mabain en pliras etappas. Per pudair realisar il sviament da Saas en furma d'in project da vias independent, è necessaria ina colliaziun dal vitg da Saas cun il nov sviament a l'ur vest dal vitg. Il project correspundent è vegnì exponì publicamain il tard atun 1999.
Las ulteriuras lavurs da projectaziun per il sviament da Saas sa splegan correspundentamain a las prescripziuns da termin che la regenza ha fixà il december 1999. Cun las emprimas lavurs da construcziun preparativas per il sviament da Saas duai vegnir entschavì l'onn 2002.
Rumantsch a las scolas professiunalas artisanalas da Cuira e Glion
Il proxim onn da scola 2000/2001 duai vegnir instruì rumantsch sco rom da la furmaziun generala tenor l'uschenumnà model da splitting a las scolas professiunalas artisanalas da Cuira e Glion.
Fin ch'il nov plan d'instrucziun general per l'instrucziun da furmaziun generala (instrucziun FG) a las scolas professiunalas artisanalas è ì en vigur l'onn 1996, vegnivi instruì als emprendists da lingua materna rumantscha a la scola professiunala artisanala da Cuira (SPAC) enstagl da tudestg, rumantsch. Perquai ch'en il nov plan d'instrucziun general vegn purschì be anc in bloc general societad, lingua e communicaziun, n'han ins betg pudì mantegnair la veglia regulaziun per l'instrucziun da rumantsch. Sin l'onn da scola 2000/01 èsi da tschertgar ina nova soluziun per il rumantsch en l'instrucziun FG a las scolas professiunalas artisanalas da Cuira e Glion. Proponì vegn l'uschenumnà model da splitting. Qua duai star a disposiziun als giuvenils da lingua rumantscha a Glion ina purschida cun linguas maschadadas (in terz rumantsch/dus terzs tudestg). L'instrucziun dals roms vegn dada sco fin uss en la scola professiunala cumpetenta tenor la repartiziun en circuls da scola. Perquai ch'igl n'è betg pussaivel da pretender da tut ils giuvenils ch'els giaian fin a Glion, vegn realisada ina purschida da roms facultativs a Cuira per scolaras e scolars rumantschs. Ins vul cuntanscher ina soluziun cun linguas maschadadas en il bloc da roms societad, lingua e communicaziun, uschia ch'in terz da l'instrucziun vegn offerì en lingua rumantscha e dus terzs en lingua tudestga. La regenza autorisescha las scolas professiunalas artisanalas da Cuira e Glion d'introducir il model da splitting l'emprim per ina fasa d'emprova da trais onns. A la scola professiunala artisanala da Samedan vegn manà in model parzial da curs en bloc per l'instrucziun da rumantsch. Quest model sa basa sin il fatg, che durant tschertas periodas da l'onn tut ils giuvenils obtegnan l'instrucziun da FG en lur lingua materna. A Samedan datti avunda persunas d'instrucziun che san instruir en las linguas tudestg, rumantsch e talian. Per Cuira na pon ins betg imaginar in tal model, perquai che la gronda part da las persunas d'instrucziun sa intstruir be per tudestg.
Contribuziuns culturalas
I vegnan prestadas contribuziuns d'in import total da 175'500 francs a las suandantas ovras, occurrenzas ed instituziuns:
- atgnas producziuns da la Klibühni "Die Unterrichtsstunde" da Ionesco ed "Offene Zweierbeziehung" da Dario Fo l'avrigl e zercladur 2000,
- program d'occurrenzas da la Klibühni da l'avrig fin il december 2000,
- film documentar "Die Oper in drei Akten" (titel da lavur) da Robert Ralston jr.,
- ediziun d'in catalog tar in'exposiziun da sculpturas da Not Bott (1927-1998) la stad 2000 en il Palazzo Besta a Teglio/Vuclina, -
dis da cultura Engiadina a Zuoz 2000 (dals 14 fin ils 18 d'avust),
- ediziun d'in cudesch regiunal "Valle Mesolcina e Valle Calanca" tras la chasa editura Paul Haupt,
- represchentaziun al liber dal toc "Geschichte eines Pferdes" il zercladur 2000 tras la gruppa da teater da Jenins,
- exposiziun "Spuren-Transformationen" cun ovras d'artisas e d'artists da Son Gagl dals 9 da zercladur fin ils 8 da fanadur 2000 en la galaria Luciano Fasciati a Cuira,
- exosiziun da Rémy Markowitsch la stad 2000 en la Galleria Edizioni Periferia a Puschlav,
- exposiziun "15 onns art giuvna svizra" dals 13 da matg fin ils 10 da fanadur 2000 en la galaria Studio 10 a Cuira a chaschun dal 25avel giubileum da la galaria,
- concerts dal chor da baselgia San Martin a Cuira dals 27/28 da matg 2000 ("König David" dad A. Honegger),
- societad dals picturs, sculpturs ed architects svizzers (GSMBA), secziun Grischun, en favur dals stipendis dals utilisaders da l'atelier Fernando et Jean-Luc Lardelli a Paris,
- concerts da stad 2000 dal Trio Calamus en otg lieus en il chantun,
- occurrenza da musica e da teater "Sentupada a Vals & Vrin" dals 30 da zercladur/1. da fanadur 2000,
- concerts en il Casti Aspermont a Sagogn durant l'onn 2000,
- concert dal chor da chombra da Cuira dals 2 da december 2000 a chaschun dal 90avel anniversari dal cumponist da Cuira Meinrad Schütter,
- exposiziun ed ediziun d'ina registraziun sonora dals concerts dal chor engiadinais "Proget 2000" dals 24/25 da zercladur 2000 a Müstair e Zernez,
- ediziun d'in DC cun ovras da Gion Antoni Derungs tras il clarinettist Josias Just e musicants accumpagnants,
- concerts dal Pass-Chor da Planeiras dals 23/25 da november 2000 a Cuira e Lai (ovras da Jan E. Kypta e Mozart), e
- novas unifurmas da la societad da musica Arosa.
30 da zercladur/1. da fanadur 2000: Cursa aval e maraton sin rullettas en Engiadina
En Engiadin'ota èsi previs d'organisar per la tschintgavla giada il maraton da stad per skates inline. La regenza dat la permissiun necessaria. L'occurrenza da dus dis cumpiglia venderdi, ils 30 da zercladur 2000, ina inline downhill (cursa aval) a San Murezzan sco er sonda, il 1. da fanadur 2000, il maraton inline, che maina sco il maraton da passlung en Engiadina, da Malögia a S-chanf. La cursa downhill da venderdi entschaiva a las 19.30 tar la chasa da scola a San Murezzan Vitg. Il traject maina sin la Via dal Bagn giu San Murezzan Bagn. La partenza per il maraton inline ha lieu sonda, a las 16.45, tar l'hotel Malögia Palace a Malögia, l'arriv sa chatta sin il sviament da S-chanf.
Consultaziuns a la confederaziun
Envers la confederaziun piglia la regenza posiziun pertutgant la revisiun previsa da l'ordinaziun davart la navigaziun interna e da l'ordinaziun davart l'examinaziun dals tips da bartgas. Cun las novaziuns vegn il dretg svizzer adattà a quel da la UE. La regenza beneventa spezialmain che per las proprietarias ed ils proprietaris e per las possessuras ed ils possessurs cun domicil en Svizra, i vegn creada la pussaivladad da pudair immatricular en il chantun da domicil lur bartgas staziunadas a l'exteriur. Uschia po vegnir eliminà er en il chantun Grischun in dretg problem d'execuziun.
Las midadas planisadas da l'ordinaziun davart l'assicuranza da malsauns e da l'ordinaziun davart la reducziun da las premias en l'assicuranza da malsauns resguarda la regenza sco basa adattada per reglar las pretaisas che vegnan fatgas en connex cun la cunvegna davart la libra circulaziun tranter la Svizra e la UE. En vista a las propostas da midadas che mancan anc per il sectur da la reducziun da las premias per persunas che na vivan betg en Svizra, vegni intimà d'eleger in sistem simpel, per pudair mantegnair la lavur administrativa en ina limita raschunaivla.
Da las vischnancas
La revisiun parziala da la constituziun communala da Puschlav vegn approvada.
Per differents projects da construcziun forestala vegnan empermessas contribuziuns d'in import total da ca. 1.6 milliuns francs (mir da fermada Val Giandains, Puntraschigna, e rempar da lavinas Val Zordas, Vrin).
Per differents projects da construcziun da vias en il chantun vegnan dads libers credits d'in import total da var 5.6 milliuns francs (construcziuns artifizialas Ponti Cebbia tranter Mesauc e Pian San Giacomo sin la ruta dal San Bernardin, amplificaziun da la via taliana tranter Cabbiolo e Lostallo, amplificaziun Tornanti sud Soazza, renovaziun da la via dal Schin entaifer il vitg da Seglias e tranter las punts a spunda, punt Val Motnaida sin la via da Samignun, amplificaziun da la via dal Bernina entaifer il vitg da Raviscè, sanaziun da la via d'Alpsu tranter La Punt e Tavanasa).
Persunal
La fin da mars 2000 èn ids en pensiun ils suandants collavuraturs e las suandantas collavuraturas:
- Stefania Alig, Cuira, secretaria tar la chanzlia chantunala,
- Silvia Beer, Domat, secretaria tar la chanzlia chantunala,
- Lilian Zuber, Cuira, emploiada da chasa en il convict da la scola chantunala grischuna,
- Walter Brenn, Cuira, manader da l'ufficina / scrinari en la praschun dal Sennhof, Cuira,
- Ugo Fontana, Mesauc, vier tar l'uffizi districtual da construcziun bassa 2, Mesauc,
- Fridolin Raguth, Domat, polizist chantunal,
- Gianmauro Scaramella, Mesauc, maister vier tar l'uffizi districtual da construcziun bassa 2, Mesauc, e
- Reto Tschurr, Scharans, vier tar l'uffizi districtual da construcziun bassa 7, Tusaun.
La regenza als engrazia per ils servetschs ch'els han prestà per il chantun.
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 13.04.2000
|
4545fd11-e49a-4552-8230-6ffcb7adabdc
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Contribuziuns culturalas
Per ils sequents projects culturals resp. per las sequentas instituziuns culturalas vegnan concedidas contribuziuns en l'import total da 22'000 francs:
- L'ediziun da duas publicaziuns sut il titel "Visionen für Graubünden" tras la federaziun da las organisaziuns grischunas per l'ambient, ed
- il program 2000 dal circus d'uffants Lollypop.
Da las vischnancas
Il project per la construcziun nova dal tract da la curt interna da l'hotel da scola Passug vegn aprovà. Vi dals custs imputabels da prest dus milliuns francs vegn concedida ina contribuziun chantunala da 50 pertschient.
Ils projects integrals d'economia forestala da Fläsch, Jenins, Malans e Ses (Riom-Parsonz, Salouf e Casti) vegnan approvads e dotads cun contribuziuns chantunalas da total var 1.1 milliuns francs.
La revisiun parziala da la constituziun communala da Roveredo e las revisiuns parzialas da las planisaziuns localas da Farera e da Favugn vegnan approvadas.
Envers l'uffizi federal per il traffic vegn proponì da conceder a la funiculara da Parsenn Tavau SA la concessiun per ina sutgera da sis da la senda alpina fin il Weissfluhjoch.
Per differents projects da construcziun da vias en il chantun vegnan concedids credits en l'import total da var 12.5 milliuns francs (lavurs da cuvrida da l'untgida da Vicosoprano, correcziun da la via sursilvana tranter Val Segnas e Pignola, lavurs da construcziun vi da la via da communicaziun Sevgein-Riein, lavurs da cuvrida vi da la via en Samignun, correcziun da la via sur il Güglia tranter Burvagn e Cunter, reparaziun da la via taliana en il sectur da Roffla, correcziun da la via sur il Bernina tranter Resgia e Montebello, lavurs da cuvrida al portal nord dal tunnel dal San Bernardino e dal parcadi, correcziun da la via engiadinaisa tranter Zernez ed Ova Sparsa, lavurs da construcziun vi da la punt da la via d'Avras tranter Cröt und Am Bach, renovaziun dal fundament e conducts communals entaifer il vitg Avras-Cresta).
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 19.04.2000
|
d58a7fca-7cfb-41a1-bc4f-2cd44c44856e
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Josef Müller daventa directur da las clinicas e dals ospitals chantunals
La regenza ha elegì Josef Müller, actualmain directur administrativ a l'ospital regiunal Surselva a Glion sco directur da las clinicas e dals ospitals chantunals. El è successur dad Arnold Bachmann. Müller è naschì 1961, maridà e bab da duas figlias en la vegliadetgna da scola primara ed è domicilià a Glion. Suenter ch'el ha absolvì l'emprim in emprendissadi sco mecanist d'autos ha el frequentà sper la professiun ina scola commerziala e silsuenter ina scola da manaschi e d'administraziun cun il certificat da commerziant diplomà. Silsuenter ha el lavurà sco: schef da persunal e da contabilitad tar l'arsenal chantunal a Glaruna, manader da fatschenta da duas garaschas, adjunct administrativ a l'ospital chantunal a Glaruna e dapi la mesadad da l'onn 1997 sco directur administrativ e schef da la direcziun a l'ospital regiunal Surselva a Glion. Durant ses temp a l'ospital da Glaruna ha el frequentà ina scolaziun supplementara sco expert diplomà federal per administraziuns d'ospitals.
Josef Müller entra en plazza tenor cunvegna cun il departament da sanitad.
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 26.04.2000
|
3793318d-a7dd-4eab-9f71-6fad36e9a203
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Elecziuns cirquitalas dals 7 da matg 2000
A chaschun da las elecziuns cirquitalas grischunas da dumengia, ils 7 da matg 2000 vegnan occupads da nov ils suandants mandats:
- mastral resp. mastralessa,
- vicemastral resp. vicemastralessa,
- commembers dal cussegl grond (parlament chantunal), e
- suppleants/tas dal cussegl grond.
En il decurs dal suentermezdi / da la sera da la dumengia da votaziun vegn la chanzlia chantunala a publitgar en l'internet e sin il teletext da SF DRS 1 tant ils resultats intermediars dals circuls, dals quals la dumbraziun è gia terminada, sco er il resultat final. Communitgads vegnan ils nums da las persunas elegidas (la partida mo per ils commembers dal cussegl grond).
Internet: www.gr.ch, rubrica elecziuns cirquitalas 2000 (datotecas Excel cun pussaivladad da download)
Teletext: a partir da pagina 102.
Parallelamain vegnan furnids per e-mail a las medias tant ils resultats intermediars sco er il resultat final.
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: chanzlia chantunala dal Grischun
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 28.04.2000
|
6ecb0ace-da33-4036-8647-28790f2f9f11
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Elecziuns cirquitalas dals 7 da matg 2000: Scuntrada da medias en l'edifizi dal cussegl grond
La televisiun da la Svizra taliana TSI sa chatta durant il suentermezdi da dumengia proxima en l'edifizi dal cussegl grond a Cuira, per organisar ina scuntrada da medias davart las elecziuns cirquitalas en il foyer. Mintgamai a las 18, 19 e 20 vegn la TSI ad emetter live da Cuira. La TSI comunitgescha che ses rapport vegn a sa concentrar sin las valladas dal Grischun dal sid. Igl è previs che singulas represchentant/as da las partidas vegnan ad esser preschent/as en l'edifizi dal cussegl grond, per pudair far emprimas valitaziuns e dar emprims commentaris davart las elecziuns cirquitalas 2000.
Gremi: chanzlia chantunala dal Grischun
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 03.05.2000
|
8132170e-50d5-434f-8a66-2c4332c66ede
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
La regenza sustegna las cunvegnas sectorialas tranter la Svizra e la UE
La regenza grischuna recumonda al pievel d'acceptar il conclus federal davart l'approvaziun da las cunvegnas sectorialas tranter la Svizra e la UE.
La regenza sustegna la conclusiun dals contracts, perquai ch'ella è persvadida ch'il resultat da las tractativas saja equilibrà or da vista cumplessiva, portia avantatgs per l'economia e las burgaisas ed ils burgais e n'impedeschia u na pregiuditgeschia betg pass che mainan vinavant en la politica svizra d'integraziun.
Tras sia situaziun geografica dependa la Svizra da las relaziuns economicas cun ils pajais europeics vischins. Var 63 pertschient da l'export svizzer va en ils pajais da l'Uniun europeica ed apporta a la Svizra var 70 milliardas francs. Da la UE retira la Svizra 80 pertschient da ses imports e paja per quels 86 milliardas francs. Ina stretga collavuraziun cun ils pajais da l'Uniun europeica è perquai evidenta. Gia la stabilisaziun tras contracts economics tranter la Svizra e la UE vegn a meglierar il clima d'investiziuns e la creschientscha economica, da quai vegn a profitar er il Grischun. Ils davos onns hai dà pli e pli problems tranter la Svizra e la UE cun sia cumparsa pli e pli unida. Tras las set cunvegnas sectorialas vegnan schliads la gronda part da quests problems. Las cunvegnas garanteschan plinavant l'access als martgads ils pli impurtants e cumpiglian ils secturs economics cun la muntada la pli gronda. La Svizra vegn rinforzada cleramain sco lieu economic ed il potenzial da svilup s'augmenta marcantamain. Plinavant obtegna nossa giuventetgna la pussaivladad da sa scolar e lavurar en l'entira Europa.
Sco scadin contract han er quests contracts avantatgs e dischavantatgs e consistan d'in dar e prender. Tscherts dischavantatgs sa laschan distinguer sin ils secturs dals transports terresters e da la libra circulaziun da persunas. Il resultat è dentant da giuditgar en sia totalitad. En quest senn sustegna la regenza la recumandaziun dal cussegl federal d'acceptar il project davart l'approvaziun da las cunvegnas bilateralas tranter la Svizra e l'Uniun europeica. Ma la regenza è conscienta che tut ils problems na pon betg vegnir schliads cun applitgar ils contracts e che quai vegn a represchentar spezialmain sin ils secturs dal traffic terrester e dal martgà da lavur ina provocaziun che n'è betg da schliar per il chantun Grischun.
La Tour de Suisse en il Grischun
Il mardi/mesemna, 20/21 da zercladur 2000, vegn la Tour de Suisse a passar sin ils suandants trajects parzials en il Grischun, per ils quals la regenza ha dà il permiss:
Mardi, ils 20 da zercladur (otgavla etappa da Locarno a La Punt, 170 km): cunfin dals chantuns TI/GR - Roveredo - Mesauc - pass dal San Bernardin - Spleia - Casti - Filisur - pass da l'Alvra - La Punt.
Mesemna, ils 21 da zercladur (novavla etappa da San Murezzan ad Arosa, 150 km): San Murezzan - La Punt - Zernez - Susch - pass dal Flüela - Tavau - Claustra - Küblis - Fideris - Landquart - Zizers - Cuira - Maladers - Castiel - St. Peter - Langwies - Arosa.
Da las vischnancas
La regenza approva il plan general d'avertura da Puntraschigna ed ina revisiun parziala da la planisaziun locala da Silvaplauna (amplificaziun da las surfatschas ennavadas) sco er cun resalvas tschertas midadas da la planisaziun locala da Sagogn.
Per differents projects da construcziun da vias en il chantun vegnan dads libers credits d'in import total da ca. 5.5 milliuns francs (mantegniment da la via dal Güglia entaifer il vitg da Malix, lavurs da cuvrida sin la via dal Lucmagn entaifer il vitg da Curaglia, lavurs da cuvrida sin la via d'Avras, lavurs da cuvrida sin la via da St. Antönien, lavurs da construcziun e da cuvrida sin il sviament da Casti, lavurs da cuvrida sin la via dal Partenz tranter Claustra e Tavau, galaria da lavinas Val Raschitsch, Zernez, lavurs da construcziun sin la via da Schuders sco er lavurs da cuvrida per sanar la via taliana tranter Pian San Giacomo e Malabarba).
Persunal
La fin d'avrigl 2000 èn ids en pensiun:
- Ruth Kessler, Cuira, secretaria tar l'uffizi da construcziun auta,
- Trudi Roffler, Cuira, emploiada da biro e gidantra da nettegiament tar l'uffizi per il traffic sin via,
- Markus Giger, Cuira, manader da construcziun tar l'uffizi districtual da construcziun bassa Cuira,
- Diego Giovanoli, Malans, adjunct tar la tgira da monuments,
- Reto Hassler, Cuira, polizist chantunal, e
- Hansuli Leuenberger, Cuira, architect tar l'uffizi da construcziun auta.
La regenza als engrazia per ils servetschs ch'els han prestà en favur dal chantun.
- Mengia Mathis, nasch. 1969, da ed a Scuol, daventa collavuratura academica cun in pensum da 50 pertschient tar la tgira da monuments. Ella cumenza sia plazza l'entschatta da matg 2000.
- Urs Ackermann, naschì 1964, da Mümliswil-Ramiswil SO, domicilià a Balsthal, daventa manader da l'analitica II tar il laboratori chemic per la controlla da victualias e la protecziun da l'ambient. En cumenza l'entschatta d'avust 2000.
- Flavio Büsser, naschì 1969, dad Amden, domicilià a Son Gagl, daventa econom tar il secretariat dal departament da finanzas e militar. El cumenza sia plazza l'entschatta da zercladur 2000.
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 04.05.2000
|
592f51a3-2141-4c13-a381-cc2844359bd1
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
La biblioteca chantunala mussa la cinematografia grischuna en las vitrinas d'exposiziun
Fin ils 15 da fanadur 2000 expona la biblioteca chantunala en las vitrinas en il plaun terren e l'emprim plaun ina pitschna part dals effectivs tar il tema "film". Film durant passa tschient onns. L'istorgia dal maletg animà cun sias differentas fassettas è descrit en numerus cudeschs, magazins ed en autras medias sco portatuns e DC-ROMs. Ultra da quai possedala biblioteca chantunala numerus exempels da l'istorgia dal film en furma da films stretgs, videos e DVD-ROMs.
I sa chapescha da sasez ch'er ils cinematografs eminents dal chantun èn represchentads a l'exposiziun, medemamain sco numerusas persunalitads che n'èn (anc) betg uschè renumadas. L'exposiziun en las vitrinas dat ina invista interessanta en ina sparta culturala, en la quala han lavurà - u lavuran anc adina - insaquantas persunalitads grischunas.
En las vitrinas èn exponidas medias davart:
- il film en general
- gronds reschissurs
- film svizzer
- cinematografia grischuna.
Uras d'avertura:
Glindesdi, mardi, gievgia: 09:00-17:45
Mesemna, venderdi 09:00-18:45
Sonda 09:00-15:45
Gremi: biblioteca chantunala dal Grischun
Funtauna: rg biblioteca chantunala dal Grischun
Data: 04.05.2000
|
044f5437-d457-4256-97c7-9556e231982b
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
La regenza grischuna fa ina visita al chantun Zug
Mardi, ils 9 da matg 2000 vegn la regenza ad esser en il chantun Zug per far ina visita a l'executiva da quest chantun. La scuntrada tranter la regenza grischuna e la regenza dal chantun Zug dat la pussaivladad da discutar dumondas d'interess communabel e d'approfundar ils contacts collegials. Sin il program figureschan visitas a differentas instituziuns sco er ina part culturala.
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 04.05.2000
|
805409a7-8401-4422-8a0a-4a03bb8c86eb
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Deliberà il program da la regenza ed il plan da finanzas 2001-2004
La cumissiun predeliberanta dal cussegl grond entra en il program da la regenza ed en il plan da finanzas 2001-2004. Ella sustegna las finamiras da la regenza e concluda davart il plan da finanzas.
Sut il presidi da deputà Gieri Luzi ed en preschientscha dal president da la regenza Peter Aliesch e da cussegliera guvernativa Eveline Widmer-Schlumpf è la cumissiun predeliberanta dal cussegl grond è s'occupada dacurt dal program da la regenza e dal plan da finanzas 2001-2004. La cumissiun beneventa il project e recumonda al cussegl grond unanimamain da prender conuschientscha dal program da la regenza e da concluder davart il plan da finanzas.
La cumissiun va da princip d'accord cun las schanzas per il chantun Grischun che vegnan preschentadas en il program da la regenza sco er cun las directivas per in agir futur. Plinavant sustegna ella las finamiras en ils singuls secturs da politica. En quai che pertutga la furmaziun orientada a projects è la cumissiun da l'opiniun ch'il chantun stoppia agir spert sin il sectur da las novas tecnologias d'infurmaziun e da communicaziun e surpigliar ina rolla activa en la lavur directiva e da coordinaziun. Ella s'exprima plinavant a moda positiva concernent las examinaziuns d'in'eventuala candidatura per l'olimpiada e beneventa las stentas pli intensivas da la regenza d'introducir NPM. Ella pretenda dentant ch'i sajan d'introducir instruments da lavur e da controlla adattads per il cussegl grond.
Plinavant approva la cumissiun ils conclus davart il plan da finanzas tenor il rapport da la regenza. Tenor quel è il pe da taglia da tegnair uschè stabil sco pussaivel. Igl è in giavisch da la cumissiun ch'il cussegl grond e la regenza realiseschian strictamain eventuals respargns (refurmas da structura, respargns en il senn pli stretg). Sche las previsiuns dal plan na vegnan dentant betg meglieradas tras quels pass u sch'i dat ulteriuras grevezzas substanzialas ch'ins n'ha betg previs, pon ins tenor l'opiniun da la cumissiun betg excluder in augment da las taglias.
Gremi:cumissiun predeliberanta dal cussegl grond
Funtauna: rg cumissiun predeliberanta dal cussegl grond
Data: 04.05.2000
|
4f286c09-f7d2-44cc-aab7-0b10ecb5d458
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
La cumissiun dal cussegl grond vul ina votaziun dal pievel davart ina contribuziun dal chantun a favur dal campiunadi mundial da skis 2003 a San Murezzan
Dacurt ha ina cumissiun predeliberanta dal cussegl grond tractà sut il presidi da deputà Christoph Suenderhauf ed en preschientscha da cusseglier guvernativ Klaus Huber, schef dal departament da l'intern e da l'economia publica, la revisiun parziala da l'ordinaziun davart il promover l'economia publica en il chantun Grischun (OPE) e la dumonda da conceder ina contribuziun chantunala a favur dals campiunadis mundials alpins da skis 2003 da la FIS a San Murezzan - Puntraschigna, Engiadina. La cumissiun ha concludì unanimamain da tractar il project e recumonda al cussegl grond da tractar questa revisiun parziala a chaschun da la sessiun da matg.
La cumissiun fa al cussegl grond la proposta da midar l'art. 27 da l'ordinaziun davart il promover l'economia tenor la missiva da la regenza. Uschia duai vegnir abolida l'obligaziun che contribuziuns da pli che fr. 200'000.- che vegnan conderschidas per arranschaments da sport pli gronds da muntada internaziunala sajan da suttametter a la votaziun dal pievel. Il cussegl grond duai decider en il futur tut tenor la situaziun da cas en cas, sche la contribuziun chantunala a favur d'occurrenzas da sport pli grondas duai a basa da la constituziun chantunala vegnir suttamessa a la votaziun dal pievel. En quest senn propona la cumissiun al cussegl grond da suttametter a la votaziun dal pievel il credit per il campiunadi mundial alpin da skis 2003 da la FIS a San Murezzan - Puntraschigna. Plinavant duai vegnir fixà expressivamain en il cussegl grond en furma d'ina decleranza ch'il pievel vegnia consultà en connex cun las contribuziuns chantunalas per organisar gieus olimpics.
La dimensiun da la contribuziun chantunala previsa a favur dal campiunadi mundial da skis da maximalmain 7 milliuns francs (5.5 milliuns francs sco contribuziun ed 1.5 milliuns francs sco contribuziun da deficit) dentant maximalmain en la medema dimensiun sco la confederaziun e la federaziun svizra d'olimpia - è stada incontestada. Correspundentamain propona la cumissiun al cussegl grond da conceder il credit impegnativ sco dumandà da la regenza.
Gremi: cumissiun predeliberanta dal cussegl grond
Funtauna: rg cumissiun predeliberanta dal cussegl grond
Data: 09.05.2000
|
27b32599-36fa-485d-ad06-87578750100d
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Candidatura per l'olimpiada d'enviern 2010
La regenza grischuna prenda posiziun
La gruppa da lavur "olimpiada d'enviern en il Grischun" ha envidà la regenza da prender posiziun davart ina candidatura pussaivla dal Grischun per l'olimpiada d'enviern 2010.
La skizza dal project da la gruppa da lavur mussa ina pussaivladad, co ch'ins pudess organisar gieus olimpics d'enviern en il Grischun. En quest senn prenda la regenza enconuschientscha dal studi da realisabladad; ella è dentant da l'opiniun che differents secturs stoppian vegnir approfundads a moda essenziala.
La preparaziun e l'organisaziun da l'olimpiada d'enviern duai provocar in'atmosfera da partenza en il Grischun per realisar visiuns e projects progressivs. L'olimpiada d'enviern è desiderabla or da vista economica e purtass in grond niz al chantun. En quest connex èsi in fatg decisiv ch'ils effects positivs na sa restrenschan betg mo sin il temp da la preparaziun e da l'organisaziun. L'olimpiada d'enviern duai dar impuls en il Grischun per investiziuns e diversas optimaziuns en il turissem e sin il sectur da l'infrastructura. Infrastructuras meglieradas e structuras pli efficazias duain chaschunar, ensemen cun il gudogn da l'image ch'ins vul cuntanscher e cun l'augment dal grad da publicitad, in rinforz essenzial e persistent da la capacitad internaziunala da concurrer dal Grischun sco lieu da destinaziun.
Schebain che la realisabladad e la giavischaivladad existan da princip, è pussaivla in'approvaziun da l'olimpiada per la regenza be en cumbinaziun cun cudiziuns per la realisaziun dal project, e quai pervia da las ristgas (investiziuns falladas, surcapacitads turisticas, grevezza excessiva e donn da l'ambient e da la cuntrada). En quest senn constatescha la regenza expressivamain ch'il niz per l'economia publica haja in effect positiv be alur, sch'ils gieus olimpics pon obtegnair ina furma ecologica e persistenta. Premissas per quai èn tranter auter il diever persistent da las infrastructuras sco er ina realisaziun intenziunada dal project per ils secturs ambient e territori grazia ad in concept directiv ecologic ed a las mesiras correspundentas.
En l'interess d'ina utilisaziun persistenta da las infrastructuras è indispensabla l'integraziun da Turitg, eventualmain da Nossadunnaun u dad Engelberg.
Sche differentas cundiziuns generalas vegnan observadas, alur represchenta in'olimpiada d'enviern ina gronda schanza per il Grischun; ina schanza ch'igl è da trair a niz. En quest senn beneventa la regenza da princip la preparaziun d'ina candidatura dal Grischun per l'olimpiada. Ella è da la medema opiniun sco ils iniziants, tenor la quala il pievel grischun sto pudair s'exprimer davart ina candidatura per l'olimpiada d'enviern. La regenza è pronta da cooperar activamain e da proponer ils credits necessaris. Per pudair surventscher la votaziun previssa, pari a la regenza in fatg indispensabel che las gruppaziuns essenzialas da la politica e da l'economia sco er da las organisaziuns per la protecziun da l'ambient vegnian integradas en il project. Be purtaders cun ina basa solida ed ina buna transparenza sco er cun in management professiunal da project garanteschan ch'ins vegn ad avair success. Cun in quità correspundent èsi da crear las structuras d'organisaziun. Per quest intent è la regenza pronta da numnar ina task force che surprenda la direcziun en questas dumondas difficilas.
D'uffizi vegn la regenza a sa metter en contact cun la citad ed il chantun da Turitg, per garantir l'integraziun resp. la cooperaziun da la regiun da Turitg.
Per la regenza n'apporta ina candidatura per l'olimpiada d'enviern betg mo schanzas per l'economia publica. Il Grischun sco ospitant da la "famiglia olimpica" dastgass experimentar in'avertura anc pli gronda sin il plaun social e cultural. Plinavant po il Grischun sa preschentar avertamain sco spazi da viver cosmopolitic e multicultural sin ina plattafurma internaziunala. La collavuraziun cun Turitg duai plinavant rinforzar las relaziuns gia oz fermas tranter la regiun da Turitg ed il Grischun. In partenadi intensiv cun Turitg po chaschunar ina allianza strategica per il Grischun che lascha cuntanscher effects persistents e sinergias sin ils pli differents secturs, sco per exempel economia e cultura.
La regenza è conscienta ch'ins na po betg partir dal fatg ch'ina candidatura per ils gieus olimpics d'enviern en il Grischun haja success gia l'emprima giada, mabain ch'ins dastga spetgar realisticamain in'acceptaziun pir per l'olimpiada d'enviern dals onns 2014 u 2018.
Gremi: regenza
Funtauna: rg departament da l'intern e da l'economia publica
Data: 10.05.2000
|
79bc54a8-7c0f-42a3-89bf-add264aae6b9
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
www.berufsbildung.gr.ch - l'adressa gista per tut las dumondas da furmaziun e furmaziun supplementara
Cun la nova homepage www.berufsbildung.gr.ch en l'internet metta l'uffizi per la furmaziun e la cussegliaziun professiunala dal Grischun a disposiziun in'ulteriura prestaziun da servetsch als giuvenils, geniturs ed als manaschis d'emprendissadi. Uschia pon persunas interessadas cuntanscher l'entir mund professiunal cun smatgar la mieur dal computer.
La homepage duai servir sco entrada en la furmaziun e la furmaziun supplementara e sa drizza a persunas d'instrucziun, geniturs e scolar(a)s dals stgalims superiurs che s'occupan da la dumonda da la tscherna d'ina professiun. Ella sa drizza a patruns ed emprendists ch'han dumondas en connex cun la furmaziun professiunala da basa, ma ella è er pensada per persunas che s'interessan per ina furmaziun supplementara u che vulan returnar en la vita professiunala.
Persunas che tschertgan insatge obtegnan ritgas infurmaziuns davart la tscherna d'ina professiun, chattan plinavant er infurmaziuns davart ils partenaris sin il sectur da la furmaziun professiunala. Grazia ad in register extendì da links han ellas la pussaivladad da chattar numerusas adressas en Svizra ed a l'exteriur.
Cumparsa a la REGI a Cazas
L'emprima cumparsa uffiziala e la preschentaziun da la homepage da la furmaziun e la cussegliaziun professiunala dal Grischun ha lieu venderdi, ils 12 da matg 2000 en occasiun da l'avertura da la REGI (Exposiziun regiunala da commerzi e d'industria Tusaun / Tumleastga / Cazas) en l'arena a Riòlta sut / Cazas.
Extensiun planisada
La pagina da l'internet duai esser actuala e pussibilitar buna survista. Uschia vegn il dumber da posts averts d'emprendissadi examinà periodicamain ed actualisà mintga di tenor las communicaziuns dals manaschis. Ultra da quai èsi planisà d'agiuntar infurmaziuns en rumantsch e talian. Plinavant duain vegnir extendids anc dapli ils links cun ils manaschis d'emprendissadi e cun las federaziuns.
Gremi: uffizi per la furmaziun e la cussegliaziun professiunala dal Grischun
Funtauna: rg uffizi per la furmaziun e la cussegliaziun professiunala dal Grischun
Data: 11.05.2000
|
87dd5be3-b03b-4cc6-bf23-bbd6650e46e8
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Il departament da construcziun, traffic e selvicultura en l'internet
Dapi pauc temp è il departament da construcziun, traffic e selvicultura represchentà en l'internet cun ses uffizis www.bvfd.gr.ch. Uschia ha il departament creà ina plattafurma, cun la quala el po rapportar a moda multimediala, simpla e sperta davart sia lavur.
L'uffizi d'energia, l'uffizi da construcziun auta, l'uffizi da construcziun bassa, l'uffizi forestal, l'uffizi da stimaziun, l'inspecturat da chatscha e pestga sco er ils servetschs ed il secretariat dal departament disponan uss d'ina atgna adressa Web. Tar tut ils uffizis è il cuntegn structurà cun in layout attractiv tenor las medemas prescripziuns, per che las visitadras ed ils visitaders da l'entir departament arrivian spert ed a moda nuncumplitgada tar las infurmaziuns giavischadas.
I vegnan numnadas las incumbensas da scadin uffizi, las adressas e las persunas da contact ed in organigram metta en evidenza la structura da la partiziun. En ina proxima part vegnan preschentadas bleras chaussas interessantas dal champ d'incumbensas per propi, sco per exempel davart il guaud, l'energia u davart la rait da vias dal chantun. Ultra da quai vegni infurmà er davart l'ulteriura purschida d'infurmaziuns dals uffizis sco las publicaziuns, las exposiziuns e las communicaziuns a las medias. Nua che quai exista, pon ins clomar giu formulars da dumonda e sur ils renviaments d'adressas chattan ins ulteriuras funtaunas pertutgant il tema.
Ina resumaziun per uffizi en talian e rumantsch cun ils links correspundents vers las sites en lingua tudestga avra questa purschida d'internet er a las minoritads linguisticas da noss chantun.
Las adressas d'internet dal DCTS
www.bvfd.gr.ch
www.oeffentlicher-verkehr.gr.ch
www.wanderwege.gr.ch
www.energie.gr.ch
www.hochbauamt.gr.ch
www.tiefbauamt.gr.ch
www.wald.gr.ch
www.schaetzungswesen.gr.ch
www.jagd-fischerei.gr.ch
Gremi: departament da construcziun, traffic e selvicultura dal Grischun
Funtauna: rg departament da construcziun, traffic e selvicultura dal Grischun
Data: 11.05.2000
|
efb9a192-c50b-482d-8957-2f7a211904d8
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
La lescha davart la scol'auta professiunala da pedagogia va en vigur l'entschatta 2001
La lescha davart la scol'auta professiunala da pedagogia (LSAP) vegn messa en vigur, cun excepziun da l'artitgel 23, per il 1. da schaner 2001. L'abrogaziun da la scolaziun al seminari ch'è prescritta en l'artitgel 23 po vegnir messa en vigur pir pli tard, per che las scolaziuns al seminari ch'entschaivan ils onns 2001, 2002 ed eventualmain 2003 possian vegnir terminadas tenor il dretg vegl.
Da las vischnancas
Per differents projects che s'occupan da la reparatura dals donns da malaura da l'onn 1999 vegnan empermessas contribuziuns chantunalas d'in import total da var 484'000 francs (dustanzas da la Calancasca a Grono, donns da bovas a Fläsch, Maiavilla, Jenins e Zizers sco er dustanzas en la Val Plaunca a Breil ed a Schlans).
Il project per la renovaziun da la stanza da scola per cuschinunz/as e mazler/as en la scola professiunala artisanala a Cuira vegn approvà. Als custs imputabels da 138'000 francs vegn empermessa ina contribuziun chantunala da 50 pertschient.
Il project per l'engrondiment e la renovaziun dal lavuratori d'emprendissadi a Landquart-Fabriken vegn approvà. Als custs imputabels da bunamain 1.1 milliuns francs vegn empermessa ina contribuziun chantunala da 50 pertschient.
La revisiun parziala da la planisaziun locala da Sent vegn approvada.
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 11.05.2000
|
e5f4ce84-3d94-4576-b57c-47e2834d8416
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Gea per ina repartiziun da las entradas fiscalas da las bancas da gieu tranter la confederaziun ed ils chantuns
Pertutgant la votaziun chantunala dals 21 da matg 2000 concernent la lescha davart ils automats da gieu ed ils manaschis da gieus
Il mars 1993 ha il pievel svizzer acceptà cun ina clera maioritad ina midada da la constituziun federala, abrogà il scumond da las bancas da gieu e pussibilità uschia ch'en Svizra dastgan vegnir installads en avegnir automats da gieus da fortuna en ils casinos e las salas da gieu. Il 1. d'avrigl 2000 è uss ida en vigur la nova lescha federala davart ils gieus da fortuna e las bancas da gieu. Questa lescha ha d'ina vart l'intent da procurar per entradas en favur da la confederaziun e dals chantuns e da l'autra vart da promover il turissem. Las entradas fiscalas che la confederaziun incassa da las bancas da gieu cun ina concessiun A vegnan duvradas per cuvrir la contribuziun federala a la AVS. Las entradas fiscalas incassadas da las bancas da gieu cun ina concessiun B pon vegnir repartidas tranter la confederaziun ed ils chantuns. Sch'il chantun creescha ina basa legala per imponer taglias a las salas da gieu, alur reducescha la confederaziun sia taglia sin las bancas da gieu cun ina concessiun B per maximal 40 pertschient en favur dals chantuns. Quai vul dir che las singulas bancas da gieu en il chantun Grischun na vegnan betg engrevgiadas ulteriurmain tras l'incasso d'ina taglia chantunala. Al chantun èsi dentant pussaivel da duvrar 40 pertschient da la taglia sin las bancas da gieu dal Grischun per intents chantunals be, sch'el relascha ina lescha. Ils 21 da matg 2000 votain nus pia davart ina participaziun dal chantun vi da las entradas da la taglia sin las bancas da gieu.
Ils puncts principals da la lescha
Ultra da furnir la basa legala per incassar ina taglia chantunala reunescha la lescha plinavant tut las disposiziuns chantunalas pertutgant ils gieus en in decret. Las vischnancas obtegnan cumpetenzas supplementaras. Ellas pon decider, sch'ellas vulan suttametter ils locals da gieu cun automats da gieus da divertiment a l'obligaziun da dumandar ina permissiun u betg.
Il scumond d'installar automats da gieus d'inschign ordaifer las salas da gieu, che vala en il chantun, duai vegnir mantegnì. Quest scumond na vegn er betg midà dal fatg, che la regenza po permetter en il futur, ultra da las bancas da gieu cun ina concessiun federala, er salas da gieu chantunalas, e quai tenor ils criteris da fin uss. En questas salas dastgan vegnir offrids be gieus d'inschign. L'obligaziun existenta da dumandar in permiss per automats da gieus da divertiment na vegn er betg midada.
Ina decisiun per rinorzar las finanzas dal chantun
La lescha davart ils automats da gieu ed ils manaschis da gieus vegn beneventada cleramain dal cussegl grond e da la regenza e merita in bun sustegn. L'incasso da la taglia chantunala sin las bancas da gieu è d'interess per tut las burgaisas ed ils burgais. En il num da la regenza e dal cussegl grond supplitgesch jau Vus d'acceptar il project. Cun in gea per la lescha chantunala davart ils automats da gieu ed ils manaschis da gieus obtegnin nus ina regulaziun politicamain favuraivla da las finanzas dals fatgs da gieu e procurain per ulteriuras entradas en favur da noss chantun, senza stuair engrevgiar ulteriurmain las bancas da gieu en il chantun.
Cusseglier guvernativ dr. Peter Aliesch
Gremi: president da la regenza dal Grischun
Funtauna: rg president da la regenza dal Grischun
Data: 12.05.2000
|
db3947ff-3485-4841-be34-61999339da7b
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Empruar sez ils vehichels dal futur
A l'apero d'energia da mesemna proxima dattan spezialists invistas ed infurmaziuns davart la mobilitad futura. En emprima lingia sa chattan las libertads persunalas d'agir che scadina persuna po applitgar privatamain u en sia professiun. Avant e suenter l'apero pon ins empruar sez ils vehichels innovativs ed ecologics.
Mesemna, ils 17 da matg 2000 a partir da las 17.00 ha lieu in apero d'energia a la scol'auta da tecnica ed architectura a Cuira. Sco referents èn envidadas las suandantas persunas: Werner Glünkin (manader dal servetsch per il traffic public), Ernst Bachmann (manader dal marketing e da la producziun da la VR), Sabine Ziegler (Mobility CarSharing Svizra) e Paul Hasler (Carlos ScRL).
Mobilitad sin tut ils secturs
Il traffic da persunas, da rauba e da novitads na sa lascha strusch ignorar en nossa societad. Durant ils davos 50 onns è p.ex. il traffic da persunas sa multiplitgà cun otg. Oz vegnan fatgs radund 100 milliardas kilometers per persuna en in onn. Quai vul dir, che nus circundain mintga di var 5'500 giadas la terra. Il traffic da temp liber occupa qua gia oz l'emprima plazza cun 60 pertschient. En il Grischun sa munta el schizunt a 72 pertschient da l'entir traffic motorisà. La mobilitad è in fenomen multifar. Ina politica da traffic progressiva cumpiglia perquai ina vista cumplessiva. Ultra da meglieraziuns tecnicas vegnan ad esser necessarias er midadas dal cumportament dals utilisaders da las vias. Qua na sa tracti betg d'ina renunzia unilaterala a l'automobil, mabain d'ina cumbinaziun raschunaivla da las differentas pussaivladads da traffic e d'ina eleminaziun vulida dals effects negativs.
Novas purschidas da la viafier retica
Il represchentant da la VR vegn a preschentar novas purschidas per la clientella indigena e per ils turists. Tge aspect han ils concepts da traffic per las occurrenzas grondas sco il maraton da skis en l'Engiadin'ota? Co collavura la Viafier retica cun las pendicularas, cun las organisaziuns turisticas u cun ils organisaturs d'occurrenzas da sport? Po il traffic public vegnir integrà en las purschidas turisticas e da temp liber? Per ils pendulars n'èsi betg mo d'optimar il viadi sco tal cun la viafier, mabain l'entira chadaina da transport da lur chasa fin a lur plaz da lavur.
Partir l'auto cun auters
Tge è carsharing? Quai è la cuntinuaziun individuala dal traffic public. Là, nua ch'ins na po betg pli proseguir cun il tram, il bus u cun la viafier, metta Mobility (pli baud Autoteilet) a disposiziun sin dumonda in auto. Quest auto po vegnir duvrà sco in auto privat, senza ch'el appartegnia dentant a la persuna che il dovra.
Carsharing ch'ha inizià l'onn 1987 modestamain sco project d'in per idealists, è sa sviluppà ad ina interpresa svizra impurtanta ed occupescha oz passa 120 collavuraturas e collavuraturs. Enstagl dad ir cun in agen auto, dovran ils gia passa 32'000 clients, autos da Mobility. Mobility è ina associaziun.
Oz pon vegnir utilisads sin 700 lieus da staziunament en 300 vischnancas da la Svizra passa 1'300 autos da Mobility. La reservaziun succeda simplamain per telefon u per internet, da tuttas uras en autoservetsch. Mobility cumplettescha il traffic public, perquai che l'auto sto vegnir duvrà pir là, nua che la capacitad dal traffic public chala.
Er en il Grischun manifestescha Mobility actualmain ina ferma tendenza. Gia stattan a disposiziun sin dumonda 18 vehichels staziunads a Cuira, Tavau, Domat, Claustra, Landquart, Samedan, Schiers, Scuol ed a Tusaun.
Il traffic privat e public entschaivan in partenadi
Ils plans da la Carlos ScRL èn oz anc memia progressivs: il traffic public e privat duain sa reunir e sa cumplettar. Il concept funcziuna sco in bus sin clamada. Mintga persuna ha il dretg dad ir cun l'auto d'insatgi u da prender passagiers cun ella. Quest concept vegn empruà a Burgdorf en furma d'in manaschi da pilot. Ils purtaders èn il manaschi dal bus regiunal. Cun totalmain 14 fermadas vul ins empruar, sch'il project è adattà per la pratica.
In mussavia per cumprar conscientamain in auto:
Preschentada vegn l'uschenumnada glista dals autos ecologics. Var 450 models da la classa mesauna a la limusina da famiglia vegnan valitads là tenor lur grevezza per l'ambient. Ils criteris èn facturs sco la svapur da substanzas nuschaivlas, il consum dals combustibels sco er la grevezza per l'uman tras la canera e las substanzas cancerogenas.
Viadis d'emprova
Svais Vus tge ch'in Flyer è u eschas Vus gia ids cun in Twike? Domidus èn vehichels innovativs per en citad, cun ils quals ina avanzescha spert ed a moda ecologica. A l'apero d'energia na pudais Vus betg mo vesair quests vehichels, maibain er empruar ad ir cun els.
Annunzias èn giavischadas a la scol'auta per tecnica ed architectura, Ringstrasse, 7000 Cuira, fax 081-286 24 00. Entrada diesch francs. Las medias èn cordialmain envidadas d'accumpagnar schurnalisticamain l'apero.
Infurmaziuns
- Andrea Lötscher, uffizi d'energia dal Grischun, Cuira, tel. 081-257 36 30
- Eric Bush, Bush Energia ScRL, Favugn, tel. 081-252 63 64
Gremi: uffizi d'energia dal Grischun
Funtauna: rg uffizi d'energia dal Grischun
Data: 15.5.2000
|
68de10b3-8027-4c10-aa38-b35fabe69461
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Concept da marketing dal Grischun sco lieu economic
Il concept da marketing dal Grischun s'occupa da la promoziun dal lieu e da la domiciliaziun d'interpresas d'industria, mastegnanza e da servetschs che han lur martgà da vendita per gronda part ordaifer il chantun Grischun.
Il model directiv da l'economia pretenda ch'il lieu d'economia Grischun vegnia posiziunà en il futur cun ina concentraziun clera sin las atgnas fermezzas. Ultra dal turissem, l'agricultura, la selvicultura e l'economia d'energia duain vegnir rinforzads oravant tut la cumpetitivitad ed il renum dal Grischun.
Procedura effizienta
La finamira dal concept da marketing dal Grischun è ina creschientscha economica dal Grischun e da rinforzar la structura da las branschas tras interpresas e branschas cun intensivas creaziuns da valurs. Quai duai vegnir cuntanschì cun domiciliar novas interpresas e rinforzar interpresas existentas.
Per cuntanscher las finamiras han ins definì ina strategia cun puncts centrals:
1. Sa basond sin la situaziun actuala e sin in'analisa dals basegns d'investurs potenzials han ins definì martgads da finamira correspundents che porschan las pli grondas vistas da success per interpresas che sa domicilieschan da nov. Latiers sa tracti en emprima prioritad d'interpresas d'industria e da commerzi en Germania ed en l'Italia dal nord. En segunda prioritad vegnan elavurads potenzials en la tecnologia d'infurmaziun sco er sin il sectur d'instituts da finanzas.
2. Tras ina definiziun transparenta e communitgabla dals "products e servetschs chantunals" duai quai daventar pussaivel da proponer per in investur process clers da domiciliaziun e da porscher las prestaziuns da servetsch correspundentas. Sco ina da las cumponentas da questa purschida da servetschs vala l'assistenza cumplessiva d'in investur tras il delegà per promover l'economia en il Grischun, l'uschenumnà "one-stop-shopping".
3. Sco basa per l'acquisiziun e la tscherna d'interpresas novas han ins definì directivas che pussibiliteschan in'influenza positiva persistenta da l'economia.
4. Tras la coordinaziun da tut ils posts che promovan l'economia entaifer il chantun Grischun vegn cuntanschida ina promoziun optimala ed effectiva da l'economia cun las resursas existentas.
Rait da communicaziun
Per la communicaziun vegn mess a disposiziun material d'infurmaziun sco er endrizzada ina pagina da l'internet. La distribuziun entaifer il concept da marketing dal Grischun vegn a sa basar sin differents chanals da distribuziun. L'element central da la promoziun chantunala da l'economia per l'acquisiziun vegn dentant ad esser il contact direct cun investurs potenzials. Ulteriurs chanals da distribuziun sco il Seco (Location Switzerland) e "The Zurich Network" èn da trair a niz. Ins duai empruvar da sa participar a las mesiras d'elavurar il martgà. Ils fiduziaris e cussegliaders domiciliads en il chantun che stattan en contact direct cun investurs potenzials duain era vegnids utilisads sco chanal da distribuziun. Ina stretga collavuraziun cun il turissem cun differents instituts da finanzas sto vegnir elavurada e realisada.
Il Grischun sco sentiment da vita
L'element central da la cumparsa da marketing dal Grischun duai esser l'emoziun, il sentiment da vita "Grischun". Quest sentiment da vita (lavurar là nua che auters fan vacanzas) ch'è uschè impurtant en il preschent, è ina da las posiziuns strategicas da success che vegn ad esser decisiva tar l'acquisiziun da novas interpresas. Latiers èsi impurtant da chattar talas interpresas che han ina colliaziun emoziunala cun il Grischun, cun la natira u cun la situaziun dal chantun. Las vistas da l'avegnir per il Grischun è ina paletta orientada tenor gruppas da destinataris e conscienta da la concurrenza che po vegnir purschida als investurs. Cun soluziuns directas e spertas per ils problems en collavuraziun stretga cun l'administraziun chantunala pussibilitescha quai a l'interprendider ina domiciliaziun en ina cuntrada d'eveniments nunconfundibla, en ina natira exacta cun ina buna infrastructura en il center da l'Europa.
Plazza nova tar il chantun
Per realisar in marketing professiunal per il chantun Grischun han ins creà la plazza nova dal delegà per promover l'economia en il departament da l'intern e da l'economia publica. Questa plazza è en il fratemp vegnida occupada tras Eugen Arpagaus ch'è cumpetent per la strategia e la realisaziun dal marketing.
Gremi: departament da l'intern e da l'economia publica dal Grischun
Funtauna: rg departament da l'intern e da l'economia publica dal Grischun
Data: 15.05.2000
|
6394f516-3508-4534-8268-d369b23b975b
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Inizià la consultaziun concernent la lescha chantunala davart la protecziun da l'ambient
La regenza fa ina consultaziun davart il sboz per ina lescha chantunala davart la protecziun da l'ambient. Il termin dura fin mez fanadur 2000.
La lescha chantunala davart la protecziun da l'ambient ch'è planisada duai garantir en emprima lingia l'execuziun dal dretg federal. Per quest intent stattan en il center regulaziuns davart las cumpetenzas e las proceduras, spezialmain la repartiziun da las incumbensas executivas sco er la collavuraziun tranter las vischnancas (resp. las corporaziuns da vischnancas) ed il chantun. La pratica executiva actuala è vegnida surprida tant sco pussaivel en il sboz da consultaziun. A las vischnancas vegnan surlaschadas questas incumbensas ch'ellas pon schliar tuttina bain u meglier ch'il chantun.
Sco gia la lescha chantunala davart la protecziun da las auas da l'onn 1997 prevesa er il sboz da consultaziun per ina lescha chantunala davart la protecziun da l'ambient be paucas prescripziuns materialas. Talas n'èn er betg necessarias per la plipart dals secturs. D'ina vart è il dretg federal numnadamain gia fitg detaglià e da l'autra vart ha la confederaziun reglà numerus secturs a moda definitiva, uschia ch'il chantun na dastga insumma betg relaschar ulteriuras prescripziuns.
Var in terz dals artitgels dal sboz da consultaziun s'occupan dal rument. Damai che la lescha chantunala davart la protecziun da l'ambient vegn er a reglar quest sectur, pon vegnir abrogadas la lescha davart economisar il rument e l'ordinaziun davart economisar il rument. Ultra da regulaziuns davart las cumpetenzas cuntegna la lescha prescripziuns davart l'obligaziun da consegna e da prender encunter rument, da rimnar e d'economisar rument e la cumpetenza dal chantun da construir sez stabiliments per dismetter rument u da sa participar a tals. Plinavant èn previds en il sboz ina cumpensaziun per ils custs da transport per il transport a lunga distanza da las immundizias cun la viafier sco er ina regulaziun tgi che stoppia surpigliar ils custs per sanar deponias veglias, per cas ch'ils chaschunaders na pon betg vegnir eruids u èn insolvents.
Contribuziuns culturalas
Per las sequentas ovras culturalas ed occurrenzas vegnan prestadas contribuziuns e garanzias da defizit en l'import da 97'500 francs:
- l'ediziun dal cudesch "Futur" da l'Uniun Rumantsch Grischun,
- l'ediziun dal cudesch "Il tren cotschen" (titel da lavur) da Rut Plouda tras la chasa editura Octopus, Cuira,
- l'ediziun dal cudesch da poesias "Poesie dal cuore" da Rosalia Crameri,
- la realisaziun d'in film documentar davart l'Engiadina dad Erich Junker,
- ils concerts "Classic Cinema" dal chor da giuvenils "Ils Cantins" e dal Cerchel musical dalla Surselva il december 2000 a Mustér, Laax e Cuira,
- ils concerts da l'ensemble grischun da vocals dals 2 fin ils 17 da settember 2000 a Tusaun, Riom e Cuira (ovras da Brahms, Dvorak, Janacek e Tischhauser),
- las represchentaziuns sut tschiel avert (Open Air Engiadina) da l'opera "Il Viaggio a Reims" da G. Rossini dals 8 fin ils 17 da fanadur 2000 en la curt da l'hotel Kronenhof a Puntraschigna,
- ils concerts da stad da Tumleastga 2000 (12 fin ils 29 da fanadur),
- ils concerts da l'Ensemble grischun Musicuria l'onn 2000 resp. vi da la retscha da concerts "Orte" (cumposiziuns svizras dal 20. tschientaner) il settember 2000 a Milano, Cuira, Brunnen e San Murezzan,
- l'ediziun d'in DC tras la federaziun chantunala da musica dal Grischun a chaschun da ses giubileum da 100 onns l'onn 2001,
- l'exposiziun "Viral Rooms" cun art contemporan l'avust/settember 2000 a Tavau,
- l'exposiziun/installaziun "Trouble in Paradise" da Christoph Draeger in Ibos-Tarbes (Frantscha dal sid) e la stampa d'in catalog,
- l'exposiziun da la galaria Studio 10, Cuira, a chaschun da ses giubileum da 25 onns cun intervenziuns artisticas che sa refereschan a l'object en edifizis istorics privats e publics ed en ierts (var 25 artists ed artistas) la stad 2000,
- l'exposiziun "Der Kornplatz" (titel da lavur) l'atun 2000 en la galaria da la citad da Cuira,
- l'exposiziun "Wer A sagt .. - Eine Buchstabengeschichte" la stad 2000 en la "Chasa melna" a Flem,
- las preschentaziuns dal toc "Heimatlos - Die Wirtshausoper in einem Rausch" tras acturs ed acturas e musicists e musicistas il november/december a Cuira, e
- las occurrenzas culturalas da l'uniun turistica Valposchiavo e da la Pro Grigioni Italiano l'onn 2000 a Poschiavo.
65'000 francs vegnan sbursads en tut sco contribuziun annuala a la cuminanza da lavur grischuna per il cudesch da giuvenils e per la federaziun chantunala da cant dal Grischun.
Per las unifurmas novas da la societad da musica San Murezzan e Sagogn vegnan concedidas contribuziuns da var 14'000 francs.
Da las vischnancas
La revisiun parziala da la constituziun communala da Laax e la revisiun totala da la lescha da taxas da cura da Bever vegnan approvadas.
Las revisiun parzialas da las planisaziuns localas da Schlarigna e Praden vegnan approvadas, cun resalvas er il plan general d'avertura concernent ennavar il territori da skis Corviglia a San Murezzan.
Per differents projects da construcziun da vias en il chantun vegnan dads libers credits en l'import total dad 1.35 milliuns francs (lavurs da cuvrida da la via si Sursaissa a Surcuolm e la renovaziun da la cuvrida tranter Tartar e Sarn).
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 18.05.2000
|
2772d761-5731-4a95-9d43-14be63e00b9e
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Reglar cleramain il riverrafting en il Grischun
La cumissiun predeliberanta dal cussegl grond, sut il presidi da deputà Hans-Peter Pleisch (Tavau-Plaz) ed en preschientscha dal president da la regenza Peter Aliesch sco er da represchentants da l'inspecturat da chatscha e da pestga e da l'uffizi per il traffic sin via, ha tractà dacurt en dus sesidas la missiva da la regenza davart la decretaziun d'ina lescha introductiva davart la navigaziun interna (LI tar la LNI) e deliberà questa per mauns dal cussegl grond.
Gia la dumonda d'entrar en chaussa ha chaschunà discussiuns extendidas. Finalmain ha la cumissiun decidì unanimamain da proponer al cussegl grond da tractar il project, perquai ch'ins beneventa en general in basegn da reglar la navigaziun dals flums grischuns, surtut cun rafts.
Partind da la libertad da navigaziun, previsa en la lescha federala davart la navigaziun interna, e sco spetgà ha la cumissiun predeliberanta discutà intensivamain davart ils trajects ed ils temps da navigaziun. Concernent ils trajects ch'ins po navigar cun rafts han ins pudì chattar in cumpromiss tranter ils interess da la pestga e dal turissem. La cumissiun predeliberanta è dentant da differenta opiniun davart ils temps da navigaziun. Ina part da la cumissiun pledescha per ina reducziun da las uras da navigaziun quotidianas la saira, cuntrari a la proposta da la regenza en la missiva.
Cun la nova lescha introductiva tar la lescha federala davart la navigaziun interna duai vegnir reglada la navigaziun sin ils flums grischuns. La cumpetenza per decretar reglamentaziuns per la navigaziun sin lais duai er en il futur esser chaussa da las vischnancas a la riva. La libertad da navigaziun po be vegnir restrenschida tras ina lescha e per motivs da protecziun da la natira e da l'ambient. Las restricziuns sa basan essenzialmain sin in giudicat, en il qual èn vegnidas examinadas las influenzas dal riverrafting sin ils peschs ed ils utschels.
La lescha va enavos sin in postulat dal deputà Schimun Vonmoos dal 1990. L'onn 1996 ha il cussegl grond remess in emprim project a la regenza per l'elavuraziun. Cun il relasch da la lescha vegn proponì il medem temp d'abrogar l'ordinaziun dal cussegl grond d'enfin uss.
Infurmant:
deputà Hans-Peter Pleisch, president da la cumissiun, Tavau, telefon 081-417 67 67
Gremi: cumissiun predeliberanta dal cussegl grond
Funtauna: rg cumissiun predeliberanta dal cussegl grond
Data: 23.05.2000
|
287ef35e-76db-4b39-9ab4-1e12a674d387
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Il chantun cumpra il stabiliment da protecziun civila a Meiersboden
Uss èsi definitiv: Il chantun surpiglia il center da protecziun civila a Meiersboden da la citad da Cuira. Il medem mument venda el sia mesadad dal stabiliment da protecziun civila "Pantun" a la vischnanca da Tusaun.
Il stabiliment da protecziun civila a Meiersboden è vegnì construì durant ils onns 1973/74 da la citad da Cuira e cumpiglia 53'660 meters quadrat terren da construcziun en la zona per edifizis publics da la vischnanca da Churwalden, in edifizi da scolaziun e d'alloschament inclusiv in restaurant ed in'abitaziun, in magasin cun ina plazza cuvrida d'instrucziun, ina ufficina da reparaturas, ina remisa d'iseglias, ina pista d'excercizi e var 100 parcadis.
Dapi ils onns 70 è il chantun cunproprietari dal center da scolaziun da la protecziun civila "Pantun" a Tusaun.
La scolaziun da las persunas obligadas da far protecziun civila en il chantun Grischun ha gì lieu durant blers onns en quests dus centers. Ils davos onns è ella dentant vegnida organisada pli e pli er en il center a Meiersboden. La reducziun da las persunas ch'èn da scolar ch'ha gì lieu en connex cun la refurma da la protecziun civila 95 e la constataziun da l'uffizi federal da protecziun civila ch'il Grischun dovria mo pli in center, han dà l'impuls al chantun da sa concentrar sin in stabiliment.
Il schaner 2000 ha il cussegl grond approvà l'intenziun da cumprar il stabiliment a Meiersboden e da vender il medem mument sia mesadad da quel da Tusaun a la vischnanca. Il referendum facultativ cunter questa fatschenta n'è betg vegnì pretendì, uschia ch'ella po vegnir realisada uss.
Partend da la valur uffiziala da stima importa il pretsch da cumpra dal stabiliment a Meiersboden suenter la deducziun da las contribuziuns da la confederaziun (var 10 milliuns francs) e dal chantun (var 2.3 milliuns francs) anc var trais milliuns francs.
Per l'administraziun da l'entira immobiglia Meiersboden procura l'uffizi chantunal da construcziun auta ensemen cun l'uffizi per la protecziun civila e l'agid en cas da catastrofas.
Tgi survegn quest onn la collecta da la Rogaziun federala?
La collecta da la Rogaziun federala 2000 va mintgamai per in terz en favur da la fundaziun per umans cun distrubis da percepziun en il Grischun, la fundaziun grischuna per la scolaziun prescolara e la terapia d'uffants paralisads dal tscharvè a Cuira e da l'uniun team per l'agid a sasez en il Grischun.
La fundaziun per umans cun distrubis da percepziun en il Grischun ch'è vegnida fundada l'onn 1998 s'engascha per l'integraziun da quels umans en tut ils secturs da la vita da mintgadi.
La fundaziun grischuna per la scolaziun prescolara e la terapia d'uffants paralisads dal tscharvè maina mintgamai in post da terapia e da cussegliaziun a Cuira, Landquart, Schiers, Claustra, Tavau, Tusaun e Samedan. Uschia pon uffants impedids vegnir promovids e sustegnids medicinalmain, terapeuticamain e pedagogicamain gia sco poppins, senza stuair sa separar da lur geniturs.
L'onn 1998 è vegnida fundada l'uniun team per l'agid a sasez en il Grischun cun la finamira d'instituir in post da contact per tut las gruppas d'agid a sasez en il chantun. Qua duain vegnir promovids e sustegnids ils giavischs da l'agid a sasez.
Contribuziuns da sport
I vegnan empermessas contribuziuns da sport d'in import total da 29'4000 francs a las suandantas organisaziun resp. als suandants projects: -
club da canu Cuira, per aquistar in char annex per ils transports da las bartgas,
- secziun Bergiaglia dal CAS, per construir ina paraid da raiver, e
- secziun per armas a caliber pitschen, per renovar architectonicamain l'implant da tir.
Il chantun vul gidar ad eliminar las barrieras tecnicas per il commerzi
Il chantun Grischun sa participescha a la cunvegna interchantunala davart l'eliminaziun da las barrieras tecnicas per il commerzi (CITC). Cun la cunvegna duai vegnir instituì tranter auter in organ ch'è autorisà da relaschar prescripziuns areguard las pretaisas envers las ovras architectonicas e la messa en circulaziun da products ch'èn impegnativas per ils chantuns. La cunvegna va en vigur pir, cur che 18 chantuns èn sa participads ad ella.
Da las regiuns e vischnancas
La constituziun dal circul da la Foppa vegn approvada.
Per ils projects integrals da selvicultura a Fanas ed a Samedan vegnan empermessas contribuziuns d'in import total dad 1.1 milliuns francs. Ils projects integrals cumpiglian mesiras da selvicultura en guauds cun ina funcziun protectiva sco er en guauds cun ina funcziun principala d'utilisaziun, recreaziun e da protecziun da la natira.
La revisiun parziala da la planisaziun locala da Spleia vegn approvada.
La regenza propona a l'uffizi federal per il traffic sin via da conceder a las pendicularas d'Arosa SA la concessiun per ina sutgera da quatter Kirchli-Untertüütschböda-Bänkli.
Persunal
La fin da matg 2000 van en pensiun:
- Samuel Mark, Masein, schef da garascha tar l'uffizi districtual da construcziun bassa Tusaun,
- Peider Ratti, Cuira, inspectur da chatscha e pestga,
- Alexi Sialm, Mustér, silvicultur cirquital, e
- Josef Tappeiner, Zernez, substitut dal schef da garascha tar l'uffizi districtual da construcziun bassa Scuol.
La regenza engrazia a quests collavuraturs per ils servetschs ch'els han prestà en favur dal chantun.
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 25.05.2000
|
6d420c84-4333-4e77-bd9f-cb731a6b6ebb
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Ina vita per la chatscha e la pestga en il chantun Grischun
Dr. Peider Ratti, inspectur da chatscha e da pestga dal chantun Grischun, va a la fin da matg 2000 en sia bain meritada pensiun. L'onn 1962 ha la regenza clamà Peider Ratti en quest uffizi. Questa nomina è spert daventada professiun e vocaziun a medem mument. Cun corp ed olma è el sa deditgà a l'incumbensa pretensiusa. El ha fatg quai a moda passiunada, ha adina savì far ina remartga al dretg mument ed ha gì in aut grad da resistenza cunter criticas. Surtut cun las prescripziuns annualas per il manaschi da la chatscha ha el provocà regularmain la malcuntentientscha da tscherts circuls da chatschaders, er sche la regenza concluda questas prescripziuns. Igl è pussaivel che la selvaschina haja mintgatant gì dapli simpatia per Peider Ratti ch'ils chatschaders. Cun sia activitad ha Peider Ratti gidà considerablamain a metter nossa chatscha sin in fundament stabil. Ina chatscha che tegn empau enavos il chatschadur, ma che metta en il center la selvaschina e l'ambient. Peider Ratti po guardar enavos sin l'ovra da sia vita cun ina satisfacziun considerabla. El lascha enavos la chatscha e la pestga en noss chantun en in stadi, dal qual ins è scuidus en blers lieus. Ils effectivs da selvaschina e da peschs en il Grischun èn sauns, la chatscha e la pestga èn caracterisadas d'in pensar persistent e dal mantegniment da l'equiliber en la natira. Ina fauna da peschs ritga da spezias e d'individis è dependenta da spazis da viver intacts. Peider Ratti è s'engaschà cun vehemenza per auas natiralas e favuraivlas per ils peschs e per eliminar impediments per la migraziun. Sin il sectur da la chatscha ston ins menziunar spezialmain il concept per la chatscha da capricorns, ma er ils sforzs instancabels per perscrutar ils motivs da la tschorvadad dals chamutschs.
Dr. Peider Ratti po guardar enavos sin ina vita professiunala interessanta ed accumplida. Conscient dals cunfins che la natira metta als umans, ha el prestà tut il pussaivel per ademplir plain respunsabladad l'incumbensa affidada ad el. Nus giavischain ad el da tut cor ch'el possia giudair la terza fasa da sia vita ensemen cun sia dunna ed en stretg contact cun la natira e cun ses interess multifars.
Stefan Engler, cusseglier guvernativ
Gremi: cusseglier guvernativ Stefan Engler
Funtauna: rg departament da construcziun, traffic e selvicultura dal Grischun
Data: 29.05. 2000
|
077080ea-b3dd-4f49-b4d4-7214068d293f
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
L'instrucziun da linguas sin il stgalim superiur duai s'orientar tenor il futur
Sin il stgalim superiur da la scola populara duai vegnir offerida ina instrucziun da linguas che s'orientescha tenor ils basegns actuals e futurs.
La regenza suttametta al cussegl grond ina missiva ed in sboz per ina revisiun parziala da l'ordinaziun executiva tar la lescha da scola. La finamira principala da las novaziuns proponidas è d'offrir en tut las regiuns linguisticas dal chantun per tut las scolaras e per tut ils scolars dal stgalim superiur da la scola populara ina purschida d'instrucziun che s'orientescha sin il sectur da las linguas tenor ils basegns actuals e futurs. Plinavant duai il model flexibel ch'è previs tenor il concept dal stgalim superiur tranter la scola reala e secundara er vegnir garantì suenter l'extensiun da l'offerta da linguas. Ultra da l'instrucziun "classica" da linguas duain er vegnir extendidas furmas d'instrucziun alternativas (immersiun, curs intensivs, segiurns en il territori linguistic e.u.v.).
Il concept futur da las linguas per la scola populara grischuna sa basa sin ils sequents elements:
- Ina lingua chantunala durant l'entir temp da la scola populara per tuts.
- In'ulteriura lingua chantunala sco segunda lingua da la quarta fin la novavla classa per tuts (rumantsch sco segunda lingua davent dal prim onn da scola è pussaivel).
- Englais davent dal settavel fin il novavel onn da scola per tuts.
- Purschidas spezialas da roms facultativs sin il stgalim superiur da la scola populara per questas linguas naziunalas che na vegnan betg purschidas sco rom obligatori.
La purschida da linguas dal stgalim superiur da la scola populara pussibilitescha d'introducir l'englais en tut las regiuns dal chantun e da promover las linguas chantunalas a moda intensiva, senza supprimer il franzos.
Las clinicas psichiatricas e las chasas chantunalas da dimora vegnan autonomisadas
Oz èn las clinicas chantunalas psichiatricas Waldhaus Cuira e Beverin Cazas ed er las diversas chasas chantunalas da dimora parts da l'administraziun chantunala. Questa furma d'organisaziun e giuridica na satisfà betg pli a las pretaisas d'ozendi, uschia che questas instituziuns duain vegnir autonomisadas sco societad da manaschi. En il futur pon numnadamain surviver be anc offerents da prestaziuns ch'èn abels da midar lur structuras a moda svelta, flexibla ed orientada tenor la prestaziun ed il martgà. L'interpresa planisada da nov ch'è sezza responsabla per las prestaziuns duai garantir il provediment psichiatric en il chantun. La societad da manaschi vegn manada tenor princips economics. Sco furma giuridica è previsa l'institutuziun independenta dal dretg public chantunal. Las immobiglias restan en possess dal chantun e vegnan affittadas da la societad da manaschi. La regenza dat liber la consultaziun davart ina lescha correspundenta, il termin dura tochen la fin d'avust 2000.
Posiziun per mauns da la confederaziun
Per mauns da cussegliera federala Ruth Metzler pren la regenza posiziun davart il rapport final da la gruppa da lavur "Finanziaziun dals fatgs d'asil". La regenza fa gronds quitads pertutgant il svilup dals custs dals davos onns e renconuscha perquai la voluntad politica dal cussegl federal da reducir las expensas. La finamira èsi da sbassar las expensas sin il sectur d'asil davent da l'onn 2001 puspè sut il limit d'ina milliarda francs. Cun las mesiras da spargn previsas sto tenor l'opiniun da la regenza vegnir prendida en mira ina renunzia effectiva d'expensas e betg - sco tar il program da stabilisaziun 1998 - be in transferiment sin auters purtaders dals custs. La regenza na chatta en il rapport naginas indicaziuns concretas en tge maniera che las finamiras duain vegnir cuntanschidas. Spezialmain n'èsi betg cler, nua ed en tge dimensiun ch'i pon vegnir cuntanschids spargns considerabels. La regenza vesa il pli grond potenzial da spargn tar ina reducziun da las proceduras. In aspect impurtant è er l'execuziun da las expulsiuns ch'è dal tuttafatg insuffizienta.
Da las regiuns e vischnancas
La revisiun parziala da la constituziun cirquitala dal circul da Churwalden vegn approvada.
Per differents projects da construcziun da vias en il chantun Grischun vegnan concedids credits en l'import total da 2.6 milliuns francs (transcha annuala per la direcziun dal project general untgida da Flem, renovaziun da la via en il vitg da Seglias, nov conduct d'aua da sfundrada tranter Coms e Flearda, lavurs da cuvrida vi da la N13 veglia tranter la punt da la Nolla e la punt da Valragn sco er renovaziun e rinforzament da la punt da Muranzina Era Veglia al pass da l'Umbrail).
Fatgs da persunal
- Margaretha Florin-Kurth, naschida 1963, da Claustra ed Attiswil BE, domiciliada a Cuira, daventa magistra da scola media per pedagogia a la scola da dunnas dal Grischun. Ella entschaiva sia plazza da 50 pertschient l'entschatta settember.
- Curdin König, naschì 1967, da Scuol e Tarasp, domicilià a Cuira, daventa collavuratur da stab planisaziun e controlling tar la chanzlia chantunala. El cumenza l'entschatta settember.
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 31.05.2000
|
dcea7615-7df3-43c1-92ec-70aa9a0a3de7
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Midada da las cundiziuns d'engaschament dals schefmedis e dals medis directivs
La regenza concluda d'augmentar per l'entschatta da fanadur 2000 la contribuziun fundamentala ch'ils medis dals ospitals han da consegnar al stadi per las entradas d'onurari or dal tractament da pazients privats e pazients ambulants sco er per l'activitad consiliara da 40 sin 50 pertschient e quella per las entradas d'onurari da l'activitad d'audienza da 40 a 45 pertschient.
La tariffa da consegna differenziada sin las entradas d'onurari per l'activitad d'audienza sa basa sin il fatg che las contribuziuns da l'assicuranza sociala sin las entradas correspundentas vegnan prestadas vinavant mo dals medis. La consegna supplementara sin las entradas che survargan l'import da 350'000 francs vegn augmentada generalmain per tschintg a 75 pertschient.
En il rom dal tractament dal preventiv 2000 ha il cussegl grond incumbensà la regenza a chaschun da la sessiun da november/december 1999 d'augmentar tranter auter sco mesira per gidar a meglierar la forza finanziala dal chantun Grischun las quotas vi dals onuraris dals schefmedis e dals medis directivs al chantun per tschintg pertschient per cuntanscher entradas supplementaras per ils ospitals e per reducir las contribuziuns da manaschi dal chantun als ospitals.
L'institut d'assicuranza sociala dal chantun Grischun da sia vart qualifitgescha da nov davent dal 1. da fanadur 2000 las entradas dals schefmedis e dals medis directivs or dal tractament staziunar da pazients mezprivats e privats sco entradas d'ina activitad independenta. Perquai èn ils ospitals publics en il chantun Grischun obligads da prestar en lur qualitad sco patruns davent da l'entschatta da fanadur 2000 contribuziuns d'assicuranza sociala sin las entradas dals schefmedis, dals co-schefmedis e dals medis directivs. Excepidas èn las entradas d'audienzas persunalas.
L'augment da la tariffa da consegna sin las entradas d'onurari or dal tractament da pazients privats e da pazients ambulants sco er da l'activitad consiliara, supplementarmain tar la prescripziun dal cussegl grond per ulteriurs tschintg pertschient, realisescha la midada da la pratica da l'institut d'assicuranza sociala dal chantun Grischun per neutrala concernent las entradas dals medis. Tras la participaziun dals ospitals vi da las prestaziuns da fin uss dals medis a las assicuranzas socialas sin lur entradas d'onurari resulta per ils medis numnadamain ina distgargia da var tschintg pertschient.
La regenza è da la medema opiniun sco il departament da giustia, polizia e sanitad che l'ordinaziun davart las cundiziuns d'engaschament dals schefmedis e dals medis directivs en ils ospitals cun dretg da contribuziuns en il chantun Grischun sajan da reveder. Quest fatg na vegn da princip er betg contestà da la federaziun dals ospitals e da las chasas da dimora e tgira dal Grischun e da l'associaziun dals medis grischuns d'ospitals.
En quest connex ha la regenza prendì enconuschientscha ch'il departament da giustia, polizia e sanitad vul nominar ina gruppa da lavur che consista da represchentants dal departament, da la federaziun d'ospitals e da las chasas da dimora e da tgira dal Grischun e da l'associaziun dals medis grischuns d'ospitals. Quella duai elavurar en cooperaziun cun la federaziun dals ospitals e da las chasas da dimora e da tgira dal Grischun e da l'associaziun dals medis grischuns d'ospitals tochen la fin da settember 2000 in sboz per ina revisiun cumplessiva da l'ordinaziun che duai ir en vigur l'entschatta da l'onn 2001.
Per ch'ils contracts d'engaschament dals schefmedis e dals medis directivs possian vegnir adattads a temp a la revisiun cumplessiva da l'ordinaziun davart las cundiziuns d'engaschament dals schefmedis e dals medis directivs en ils ospitals cun dretg da contribuziuns en il chantun Grischun è il termin per ils contracts ch'èn da far da nov da limitar sin ils 31 da december 2000.
Gremi: regenza
Funtauna: rg departament da giustia, polizia e sanidad
Data: 01.06.2000
|
c37e3686-da11-4faa-9b57-d5bf578784bb
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Promover intenziunadamain la lavur culturala professiunala
Quest onn è vegnida organisada per la terza giada la concurrenza per promover la lavur culturala professiunala. I vegnan concedids 14 stipendis libers resp. contribuziuns d'ovra d'in import total da 196'000 francs.
Cun ils subsidis concedids en il rom da la concurrenza duai vegnir dà la pussaivladad a singulas artistas ed a singuls artists da s'occupar durant in tschert temp da lur activitad creativa u da la realisaziun d'in project cultural specific senza esser suttamess ad in squitsch professiunal u finanzial. Per la terza concurrenza da questa spezia èn entradas 68 dumondas da las pli differentas spartas artisticas. Las suandantas artistas ed ils suandants artists survegnan ina contribuziun d'ovra u in stipendi: -
Lukas Bardill e Gabriela Gerber, Schiers. Contribuziun d'ovra per il project "Hinter der Parkbank". Ils artists Lukas Bardill e Gabriela Gerber che vivan a Schiers fan part dals artists ils pli innovativs da noss chantun. Tras lur projects bain ponderads reuscheschan els adina puspè da provocar confruntaziuns artisticas cun il spazi e cun il temp; confruntaziuns che cuntegnan er ina schgnocca zuppada.
- Andrea Caprez, Turitg. Contribuziun d'ovra per il project "Die Alpen - Eine Bildergeschichte". L'artist Andrea Caprez ch'è creschì si a Cuira ha sviluppà in agen stil da dissegn ed ha gia publitgà divers cudeschs. El è in dals cartoonists ils pli profilads da la Svizra. Andrea Caprez vuless s'occupar da sia patria pli stretga en in cudesch illustrà che raquinta istorgias da l'artg alpin.
- Markus Casanova, Cuira. Stipendi liber per cuntinuar cun sia lavur vi da sias sculpturas. Il sculptur da Cuira Markus Casanova sa suttametta dapi bundant in decenni a la provocaziun da represchentar il corp uman. El è in sculptur classic en il temp da l'installaziun, in mastergnant en l'era dal computer.
- Kurt Caviezel, Turitg. Contribuziun d'ovra per cuntinuar sia lavur actuala. Il fotograf ch'è creschì si a Cuira e che lavura uss a Turitg entschaiva ina carriera professiunala. D'ina vart vul el cuntinuar la lavur fotografica actuala e da l'autra vart preparar in cudesch.
- Lucia Degonda, Turitg. Contribuziun d'ovra per il project "Berge", fotografias 100x100cm. La fotografa Lucia Degonda s'occupa dapi onns dal Grischun. Ses project il pli nov examinescha ils aspects da las cuntradas sur il cunfin da la vegetaziun en emprima lingia da l'artg alpin, e quai cun in focus spezial sin la furma e la structura.
- Menga Dolf, Cuira. Stipendi liber per cuntinuar ed approfundar sia lavur. Menga Dolf è ina da las picturas las pli impurtantas dal Grischun. Sia lavur da fin uss sa distingua tras independenza, cuntinuitad e qualitad.
- Wolfram Frank, Tusaun. Contribuziun d'ovra per cuntinuar sia lavur da scriptur, tranter auter vi dal project "Jelenas Geschichte". Wolfram Frank viva dapi l'onn 1984 en il Grischun ed è enconuschent surtut sco reschissur e fundatur da la gruppa da teater InSitu. El è er scriptur. Qua saja menziunà ses essai "Angelika, zarte Seele" ch'è cumparì l'onn 1999 en la chasa editura Calven.
- Zilla Leutenegger, Turitg. Contribuziun d'ovra per il project "Videoaufzeichnungen, Berlin". Las lavurs da video da la giuvna Grischuna Zilla Leutenegger èn savens ina confruntaziun cun sia atgna existenza. Ella ha gia sviluppà ina agen stil ed ha pudì mussar sias lavurs persvasivas en differents lieus.
- Reto Mathis, Seewis. Contribuziun d'ovra per il project "Geschichten aus dem Lehnstuhl". Il pianist, chantadur, texter e cumponist Reto Mathis è sa preschentà a la publicitad ils davos onns en emprima lingia sco "cheu" da la gruppa da musica/cabaret "Magaari". Il project "Geschichten aus dem Lehnstuhl" cumpiglia ultra da la musica cumponida da nov er texts e maletgs; el è concepì per duas persunas.
- Chasper Otto Melcher, Vada (Livorno I). Contribuziun d'ovra per il project "Übertragung der Stempeltechnik auf Leinwand". Schebain che Chasper Otto Melcher viva e lavura dapi l'onn 1991 en Italia, han el e sias ovras anc adina ina stretga relaziun cun il Grischun. L'occupaziun cun la lingua dals segns è in mument central en la lavur da Melcher.
- Ursula Palla, Turitg. Contribuziun d'ovra per "ibug" e "unit. imaginaire". L'artista da video Ursula Palla po gia mussar in pèr lavurs considerablas. Cun ils dus novs projects "ibug", ina lavur d'internet, sco er cun "unit.imaginaire", ina installaziun da video interactiva, vul ella cuntinuar sia lavur.
- Reto Senn, Trin. Contribuziun d'ovra per il project "Holzmusik". Il clarinettist e cumponist Reto Senn s'occupa dapi onns dals trais secturs: musica contemporana, musica libra e musica populara. Il project "Holzmusik" sa confrunta gist cun quests trais secturs musicals. Vegls sauts populars èn il material da partenza per arranschaments, cumposiziuns novas e models d'improvisaziun per trais clarinettas.
- Maja Vonmoos, New York. Contribuziun d'ovra per il project "Jala-2000-A Flamenco dance". Il nov project da l'artista grischuna Maja Vonmoos è l'ulteriur svilup da sias sculpturas moviblas da fin uss. Ina idea sculpturala traidimensiunala survegn ina furma. Dadens la sculptura èn zuppads projecturs da video che vegnan envidads e stizzads cun agid da sensurs. Dasper il moviment e la colur cumpara er musica electronica. La lavur è - per uschè dir - ina cuntinuaziun contemporana da las maschinas da Tinguely.
- Pascale Wiedemann, Turitg. Stipendi liber per cuntinuar sias installaziuns. L'artista da Domat Pascale Wiedemann s'occupa surtut d'installaziuns spazialas che na s'adattan per gronda part betg per la vendita. Ella è ina artista cun enconuschientschas fundadas. La qualitad da sia lavur è incontestada.
1.7 milliuns francs per il program d'impuls sin il sectur da las plazzas d'emprendissadi
En connex cun il conclus federal davart las plazzas d'emprendissadi 2 stattan a disposiziun al Grischun durant ils proxims quatter onns 1.2 milliuns francs daners federals per mesiras pertutgant la furmaziun professiunala. La stad 1999 avevan las chombras federalas permess in nov pachet d'impuls d'ina dimensiun da 100 milliuns francs, per mitigiar ils problems structurals sin il martgà da las plazzas d'emprendissadi, per cuntinuar projects innovativs e per surmuntar la fasa fin a l'entrada en vigur da la nova lescha davart la furmaziun professiunala. Il chantun vul sa participar a las mesiras pertutgant la furmaziun professiunala cun 500'000 francs. En il rom dal preventiv 2001 vegni proponì al cussegl grond in credit impegnativ correspundent. Il credit total (confederaziun e chantun ensemen) per ils onns 2000 fin 2004 vegniss a muntar uschia sin 1.7 milliuns francs. Per realisar las mesiras previsas èn vegnidas fixadas las suandantas prioritads:
- Crear novas plazzas d'emprendissadi per las professiuns da prestaziuns da servetsch e da hitech.
- Realisar scolas da qualificaziun professiunala per il sectur da prestaziuns da servetsch e da hitech.
- Professiunalisar l'infurmaziun professiunala e la lavur da publicitad.
- Cuntinuar projects da tscherna da professiun.
- Mesiras specificas per scolaras e scolars pli debels.
- Garantir e rinforzar la qualitad da la scolaziun en scola ed en il manaschi.
- Egualitad en la furmaziun professiunala.
- Empruar pussaivladads da scolaziun tras ils meds auxiliars da las novas tecnologias.
Consultaziuns envers la confederaziun
En sia posiziun envers l'uffizi federal d'energia pertutgant il plan sectorial lingias da transmissiun (PSL) suttastritga la regenza la gronda muntada da quel per il chantun Grischun. Da princip beneventa ella il PSL. L'intent dal PSL è quel da giuditgar or da vista surordinada la construcziun sco rait da las lingias da transmissiun e da render transparent quest giudicament. Plinavant vul el simplifitgar la procedura cun distgargiar la procedura d'approvaziun dal plan e l'examinaziun ecologica (EE) per las construcziuns da las lingias da transmissiun da las ovras electricas. La regenza accentuescha ch'ina eventuala amplificaziun da la forza idraulica na dastga betg vegnir restrenschida. A la regenza para la nova procedura raschunaivla, sch'ella permetta da cuntanscher simplificaziuns efficazias.
Envers cusseglier federal Pascal Couchepin beneventa la regenza la nova ordinaziun federala davart la protecziun da la vegetaziun forestala. Fin uss eran regladas las disposiziuns federalas davart las mesiras cunter l'import e la derasaziun da parasits spezialmain privlus en plirs decrets. La resumaziun da las disposiziuns respectivas en ina ordinaziun facilitescha l'execuziun a las persunas pertutgadas.
Da las regiuns e vischnancas
La constituziun cirquitala dal circul da Claustra vegn approvada sco er la constituziun communala da Samignun.
Per differents projects da construcziun da vias en il chantun vegnan dads libers credits d'in import total da var 6.2 milliuns francs (preservaziun da crudada da crappa a Ponte Scalascia sin la via dal pass dal Bernina, lavurs da cuvrida tranter il tunnel dal San Bernardino e la fundaria da Sur (Valragn), il mantegniment architectonic general da las construcziuns artifizialas ed il mantegniment da manaschi general da las vias).
Persunal
- Heinz Bühler-Jost, naschì 1962, da ed a Domat, daventa controller da finanzas tar il departament da sanitad. El cumenza sia plazza l'entschatta da settember 2000.
- Peter Düggeli, naschì 1970, da Schwarzenberg LU, domicilià a Cuira, daventa substitut dal schef da l'uffizi da sport. El cumenza sia plazza mez avust 2000.
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 08.06.2000
|
e66388b9-ab97-4dac-8359-951b5006b5d6
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Svilup persistent en tscherts chantuns da la Svizra ed en cumparegliaziun internaziunala - situaziun dal chantun Grischun
En cumparegliaziun cun sia entrada brutta per chau fà il chantun Grischun bler per l'ambient e las Grischunas ed ils Grischuns din da vegnir oz pli bain a frida cun lur budget da chasada che anc avant tschintg onns.
La quota da dischoccupaziun ed il problem da la dischoccupaziun da lunga durada èn pitschens en cumparegliaziun cun auters chantuns. Quai èn aspects avantagius per il Grischun. Aspects ch'ha mussà l'analisa dal svilup persistent ch'è vegnida fatga en otg chantuns. Il studi che la Perscrutaziun da la conjunctura Basilea SA ha fatg è extraordinar perquai ch'ins ha observà per l'emprima giada a moda cumplessiva las trais pitgas dal svilup persistent. In svilup persistent ha per consequenza ina relaziun equilibrada tranter la productivitad, l'ecologia e l'equiliber social. Ils auturs dal studi tractan er aspects, nua ch'il Grischun obtegna menders resultats ch'auters chantuns u nua ch'el demussa in basegn da recuperar. Uschia è per exempel fitg bassa la quota dal product naziunal brut da las branschas cardinalas ed il budget da chasada da las lavurantas e dals lavurants figurescha a la fin da la retscha dals chantuns analisads. Las differenzas dal gudogn tranter dunna ed um èn las pli grondas en il Grischun ed il consum d'energia per chau il pli aut. La situaziun decentrala ed alpina dal Grischun e la structura economica èn la chaschun per tscherts dischavantatgs ch'il Grischun ha envers ils auters chantuns analisads. Tranter auter èsi ina finamira dal concept directiv da curreger tals dischavantatgs en l'avegnir.
In aut consum d'energia per chau, dentant cun tendenza degressiva
Cun 120 gigajoule per abitant è il consum d'energia dal chantun Grischun stà il pli aut da quels dals chantuns cumparegliads (media CH 105 gigajoule). Ils motivs èn d'ina vart l'autezza sur mar dals lieus d'abitar e da turissem ch'ha per consequenza ch'igl è da stgaudar durant in temp pli lung. L'expressiva economia turistica implitgescha plinavant il fatg, che blera energia vegn consumada dals giasts, quai ch'augmentescha puspè il consum d'energia per chau che sa referescha dentant als abitants. Er ils process da la producziun da cement staziunada en il Grischun consuman fitg blera energia. Tranter ils onns 1985 e 1997 è sa reducì il consum d'energia per chau en il Grischun allegraivlamain per quatter pertschient. Dals ulteriurs chantuns analisads ha pudì demussar be anc Lucerna ina pitschna reducziun da ses consum d'energia.
Buna effizienza ecologica
Schebain ch'il consum grischun d'energia per chau è fitg aut en cumparegliaziun interchantunala, sa chattan las emissiuns da dioxids carbonics per franc gudagnà tuttina circa en la media svizra. La producziun da substanzas nuschaivlas (substanzas nuschaivlas en l'aria) è vegnida reducida da l'onn 1982 fin l'onn 1998 per 48 pertschient en il Grischun; bunamain uschè ferm sco en l'entira Svizra, schebain che la valur agiuntada per chau è creschida main ferm che en la media svizra.
Svilup economic: Il Grischun emprova da recuperar
La productivitad (valur agiuntada brutta en francs per ura da lavur) è stada pli bassa en il Grischun ch'en ils auters chantuns analisads. Tuttina fa il svilup dals onns 90 spranza, perquai che la producziun è s'augmentada dapli ch'en la media svizra. Il medem maletg mussa la part dal product naziunal brut ch'è vegnì cuntanschì en las branschas cardinalas progressivas: Il Grischun furma er qua cun diesch pertschient (media CH: 30 pertschient) la cua. La creschientscha tranter ils onns 1990 e 1998 è stada extraordinariamain auta. L'effectiv e la creschientscha da las branschas liberalisadas (communicaziun, traffic, energia) èn sproporziunadamain auts er en il Grischun.
Aspects socials: Grondas differenzas da gudogn tranter dunnas ed umens, perencunter pauca dischoccupaziun e gronda cuntentientscha cun il gudogn.
Tenor il studi è il gudogn da las dunnas en il Grischun var 50 pertschient dal gudogn dals umens. Quai è la valur la pli bassa dals chantuns analisads, ils ulteriurs chantuns demussan valurs tranter 63 pertschient (Lucerna) e 75 pertschient (Basilea-Citad) e la media svizra è 71 pertschient. Questa gronda differenza dal chantun Grischun sa declera tras la structura da las branschas che cuntegna ina fitg gronda part hotellaria, nua lavuran ultra da quai bleras persunas a temp parzial.
In resultat fitg positiv demussa la valitaziun subjectiva dal svilup dal gudogn durant ils davos tschintg onns: Bundant in tschintgavel da las Grischunas e dals Grischuns han inditgà da vegnir meglier a frida cun lur gudogn actual u gist uschè bain sco cun quel d'avant tschintg onns. Questa valitaziun positiva pudess avair in connex cul fatg, ch'en territoris rurals la populaziun valitescha sia situaziun da vita generalmain a moda pli favuraivla ch'en las citads.
Numerus purtaders dal studi davart la persistenza
Il Grischun, represchentà da l'uffizi per l'ambient, l'uffizi dal servetsch social sco er da l'uffizi per economia e turissem, è sa participà ensemen cun ils chantuns Turitg, Zug, Berna, Lucerna, Basilea-Citad sco er Argovia e Soloturn per far quest studi. Quests chantuns han in interess primordial per la cumparegliaziun interchantunala (Benchmark). Il studi preschentà entra dentant er en ina cumparegliaziun tranter ils stadis (USA, Germania, Frantscha, Svizra) sco er en la problematica citad - pajais a maun da l'exempel da Turitg. Ils purtaders da quest studi èn las bancas chantunalas da Turitg e Basilea, la banca Sarasin, la Novartis, la Pro Infirmis, la conferenza svizra da l'agid social (COSAS), la Pro Senectute, la Pro Juventute, la Caritas, la Roche, sco er Endress + Hauser.
Scumandà da publitgar fin: gievgia, ils 8 da zercladur 2000, a las 17.00
Gremi: departament da l'intern e da l'economia publica
Funtauna: rg departament da l'intern e da l'economia publica
Data: 08.06.2000
|
59a6dd39-a89c-4233-8105-675036283c34
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
L'Arge Alp vul sa participar activamain al program per l'artg alpin dad Interreg III B
Venderdi, ils 16 da zercladur 2000, sa scuntran ils schefs da las regenzas dals indesch pajais da l'Arge Alp a Locarno per lur 31avla conferenza annuala. Ins spetga var 100 persunas dals suandants pajais, da las suandantas provinzas e dals suandants chantuns: Baden-Württemberg, Baviera, Tirol dal sid/Alto Adige, Grischun, Lumbardia, Salzburg, Son Gagl, Tirol, Tessin, Trentino e Vorarlberg.
Las suandantas fatschentas vegnan tractadas en la conferenza:
Glista da tractandas da la conferenza da l'Arge Alp 2000
1. Avertura
2. Partizipaziun da l'Arge Alp al program per l'artg alpin dad Interreg III B
3. Resoluziun da l'Arge Alp pertutgant l'engrondiment da la UE
4. Studi davart la situaziun giuridica e factica da la dunna en ils pajais da l'Arge Alp
5. Surdada dal premi d'ambient tras l'Arge Alp
6. Cumissiun cultura e societad (rapports e propostas pertutgant divers projects, tranter auter premi da lectura, program da sport, dietas spezialas)
7. Cumissiun ambient, planificaziun territoriala ed agricultura (rapports e propostas, tranter auter project da film davart l'impurtanza da l'agricultura da muntogna)
8. Cumissiun economia e lavur (rapports e propostas, tranter auter projects pertutgant la colliaziun da centers commerzials, iniziativs e tecnologics, la colliaziun e la commerzialisaziun communabla da las vias da viandar e da velo existentas)
9. Cumissiun traffic (rapports e propostas, tranter auter project pertutgant ils standards da segirezza en ils tunnels da viafier, la retschertga davart il traffic en las Alps, las dumbraziuns da traffic)
10. Passadi dal presidi al chantun da Son Gagl
11. Fin e conferenza da medias
Collavuraziun pli intensiva en il rom dad Interreg III B
Ils stadis commembers da l'Arge Alp beneventan la cuntinuaziun da l'iniziativa communabla da las cumissiuns europeicas per promover in svilup persistent ed equilibrà da l'artg alpin (Interreg III). Els pretendan ch'ils responsabels per il program integreschian ils gremis da l'Arge Alp a temp en il process d'elavuraziun. Dal rest duess vegnir instituziunalisà il barat d'infurmaziuns ed examinada l'installaziun d'in secretariat central tar l'Arge Alp. L'Arge Alp vul sa participar activamain per realisar il program e porscha da gidar a tschertgar partenaris. Ina prioritad da l'onn proxim è pia er quella da procurar per ils meds necessaris per l'Interreg, e quai per pudair finanziar er projects da l'Arge Alp.
Da las cumissiuns
La cumissiun economia e lavur vul promover cun il project "Best-practice e colliaziun da centers commerzials, iniziativs e tecnologics (CIT)" cooperaziuns e contacts transnaziunals. En la medema direcziun mussa il project "Europamanagement Arge Alp". La colliaziun e la commerzialisaziun communabla da las vias da velo e da viandar progredescha cun in "DC viandar" (vias da viandar registradas a moda digitala).
Ils projects Interreg da la cumissiun ambient, planificaziun territoriala ed agricultura s'occupan da l'agricultura da muntogna. In film sco er in'exposiziun ambulanta na duain betg mo accentuar la l'impurtanza economica, mabain er las consequenzas per l'ambient, la natira e la cuntrada.
Premi d'ambient: Il Grischun na gudogna nagut
Cun l'emprim premi per il project "Renaturisar il territori da skis Gschwender Horn" ha la giuria undrà la decisiun dad Immenstadt (pajais federativ Baviera) da desister dal sport d'enviern "dir" e d'instradar novas vias en direcziun d'in turissem "moderà".
L'uniun "Backhaus-Natur-Projekt Höri" a Gailingen en il pajais federativ Baden Württemberg (segund premi) ha la finamira da declerar la natira ed uschia er d'emprender a l'appreziar.
Il terz premi va en favur dal territori "Castello di Altaguarda" en il Trentino, nua ch'ins ha pudì recuperar ina cultira natirala tras in project exemplar.
Gremi: Arge Alp
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 13.06.2000
|
cf5ab3b4-d610-4c9b-b49f-bf6413560936
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Ballape a chaschun dal di internaziunal dals fugitivs 2000
A chaschun dal di dals fugitivs ils 17 da zercladur han lieu turniers tranter requirents d'asil e clubs svizzers da ballape.
En collavuraziun cun l'associaziun svizra da ballape vegnan organisads quest onn gieus amicabels en l'entira Svizra tranter clubs locals da ballape ed equipas da fugitivs. Questas scuntradas da sport duain metter in signal e far punts tranter ils indigens ed ils fugitivs.
En il Grischun vegnan organisads en tut trais turniers da ballape tranter requirents d'asil e clubs da quarta lia. Uschia han lieu sonda, ils 17 da zercladur 2000, a las 16.00 sin la plazza da ballape da Schluein in turnier cun tut las equipas dal club dal CB Schluein, en las qualas vegnan integrads requirents d'asil da las dimoras transitorias da Sedrun, Schluein e Rueun. Il FC Landquart sa metta en in gieu amicabel encunter l'equipa da las dimoras transitorias da Schiers- Maiavilla-Landquart. Il gieu sin la plazza da ballape Malans-Karlihof cumenza a las 16.00.
Ultra da questas occurrenzas da sport è l'organisaziun d'asil dal Grischun er represchentada sco mintg'onn cun in stan a la plazza da Martin a Cuira. Offridas vegnan spezialitads da las differentas culturas che vegnan preparadas da las abitantas e dals abitants da las dimoras transitorias. Ina documentaziun da fotografias duai far enconuschent a las visitadras ed als visitaders il mund dals fugitivs.
Gremi: uffizi dal servetsch social dal Grischun
Funtauna: rg uffizi dal servetsch social dal Grischun
Data: 13.06.2000
|
1a58acbe-3859-439d-97c4-cf9d84383e51
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
La regenza grischuna n'è betg da princip cunter l'energia atomara
La regenza è s'exprimida visavi la confederaziun davart il nov sboz per ina lescha davart l'energia atomara. Perquai che la forza idraulica na po betg garantir il provediment d'electricitad da l'entira Svizra, na possia betg vegnir desistì dal tuttafatg da l'energia atomara.
La lescha proponida davart l'energia atomara vul pussibilitar tant il manaschi futur da las ovras atomaras existentas sco er l'eventuala construcziun d'ulteriurs stabiliments. Perquai ch'i na dat naginas ovras atomaras en il Grischun, desista la regenza bain d'ina consultaziun cumplessiva, rinviescha dentant sin in fatg impurtant per il chantun alpin. Tras la liberaziun dal martgà d'electricitad vegn l'entira branscha da l'economia d'electricitad messa sut in'enorma pressiun economica. Las societads da forza idraulica èn spezialmain pertutgadas. La regenza accentuescha che la grevezza finanziala da las ovras atomaras en connex cun lur messa ord funcziun e cun l'allontanament da ruments radioactivs na dastgia betg chaschunar ulteriuras grevezzas per las ovras idraulicas tras subvenziuns cruschadas. La garanzia solidara proponida d'autras societads da manaschi vegn refusada. Perencunter considerescha la regenza il concept dal deposit geologic en la profunditad per giustificabel. Ultra da quai vegn accentuà ch'ins na duess betg desister da l'opziun d'allontanar ils ruments radioactivs en stabiliments a l'exteriur. In scumond absolut da la regeneraziun taxescha la regenza sco problematic. Ins beneventa il dretg d'expropriaziun per tut ils projects d'allontanament ch'èn d'interess public.
Projects da votaziun dals 24 da settember
La dumengia, ils 24 da settember, vegn vuschà davart ils sequents projects:
Projects federals:
- Artitgel constituziunal davart ina taxa directiva d'energia per la protecziun da l'ambient (cuntraproposta a l'iniziativa davart l'energia e l'ambient ch'è vegnida retratga),
- Iniziativa solara ed artitgel constituziunal davart la concessiun d'energia per promover energias regenerablas sco cuntraproposta latiers,
- Iniziativa dal pievel per ina reglamentaziun da l'immigraziun ed
- Iniziativa dal pievel "Dapli dretgs per il pievel grazia al referendum cun cuntraproposta" (referendum constructiv).
Projects chantunals:
- Lescha introductiva a la lescha federala davart la navigaziun interna (regla tranter auter il riverrafting),
- Revisiun parziala da la lesch chantunala d'energia,
- Abrogaziun da la lescha introductiva tar la lescha federala davart l'assicuranza da dischoccupads e l'indemnisaziun d'insolvenza e
- Credit impegnativ per ina contribuziun al campiunadi mundial da ski alpin dal 2003 a San Murezzan.
Or da las regiuns e vischnancas
La constituziun dal circul da Jenaz e la revisiun parziala da la constituziun communala da Morissen vegnan approvadas. Cun resalvas vegn er approvada la revisiun parziala da la planisaziun locala da Morissen. Vi da la reconstrucziun e cumplettaziun dals binaris da colliaziun da la VR/VFF tar il stabiliment per arder rument CVARG/GEVAG a Vaz sut vegn garantida ina contribuziun chantunala da 30 pertschient dals custs imputabels da totalmain circa 700'000 francs.
Per in passape ad Alvagni e per sanar la via da velo Favugn-Domat (Via Plarenga) vegnan garantidas contribuziuns da totalmain circa 183'000 francs.
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 15.06.2000
|
e7b19797-68ab-4eac-ad36-bb03f12a37dc
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Talian sco segunda lingua en las scolas primaras
Curs intensivs a Roveredo e Puschlav
L'onn da scola 1999/2000 è vegnida introducida la lingua taliana en las scolas primaras ed en las classas pitschnas tudestgas. Suenter ch'ina emprima gruppa da magistras e magisters èn vegnids preparads en curs per questa nova incumbensa la davosa stad, ha lieu per ina segunda gruppa in ulteriur curs intensiv en il territori linguistic (Val Mesauc e Val Puschlav) dals 19 da zercladur fin ils 14 da fanadur.
Dapi l'atun 1999 vegnan las scolaras ed ils scolars da las quartas classas da las scolas primaras tudestgas instruids per l'emprima giada en la segunda lingua talian. En las scolas primaras rumantschas e talianas vegni instruì tudestg sco segunda lingua gia dapi decennis. La schanza da pudair emprender talian gia durant il temp da scola primara han uss pia er las scolaras ed ils scolars da la part tudestga da noss chantun. Las magistras ed ils magisters vegnan preparads en differents curs per las novas incumbensas. En curs da duas lecziuns per emna amplifitgeschan els lur abilitads linguisticas en talian. Durant in curs d'ina emna s'occupan els da la didactica da l'instrucziun da la segunda lingua (ISL) ed en dus curs intensivs amplifitgeschan els lur cumpetenza linguistica.
Curs intensivs a Roveredo e Puschlav
Dals 19 da zercladur fin ils 14 da fanadur vegnan totalmain 127 magistras e magisters a rinforzar lur cumpetenza linguistica dal talian durant quatter emnas en in curs intensiv a Roveredo e Puschlav. Qua vegnan els ad emprender ad enconuscher pli bain ultra da la lingua taliana er il Grischun talian.
Emprender dapli che mo la lingua
Il program da curs prevesa ultra dal curs da lingua sco tal differentas occurrenzas e guidas. En excursiuns d'in entir di vegnan visitadas las Vals Puschlav, Bergiaglia, Calanca e Mesauc. Là vegnan mussadas e fatgas enconuschentas las caracteristicas da las singulas valladas a las futuras magistras ed als futurs magisters da talian. Dal Puschlav davent èn planisadas er excursiuns en la Val Vuclina. Las participantas ed ils participants dal curs a Roveredo vegnan er a visitar il Tessin. Visitas da museums, guidas tras ils manaschis impurtants da las valladas, frequentaziuns da lieus culturals e l'experientscha da las caracteristicas da las cuntradas fan medemamain part dal program general.
Ulteriur perfecziunament
Cun il curs da lingua, da didactica e cun il curs intensiv vegn terminada l'emprima fasa dal perfecziunament da la ISL talian. En il rom d'ina segunda fasa suonda l'onn 2001 in ulteriur segurn linguistic en il territori talian sco er la segunda part da l'introducziun en la didactica da l'instrucziun da la segunda lingua per questa gruppa. L'entir perfecziunament dura totalmain diesch emnas, da quellas ha lieu almain la mesadad durant il temp liber.
Gremi: departament d'educaziun, cultura e protecziun da l'ambient dal Grischun
Funtauna: rg departament d'educaziun, cultura e protecziun da l'ambient dal Grischun
Data: 16.06.2000
|
96c698f1-7230-4f85-8c54-0a0489225db5
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Sesida champestra: La regenza visita il Signuradi ed il Partenz
Mesemna, ils 21 da zercladur salva la regenza sia sesida champestra en il Signuradi ed en il Partenz (Jenins, Malans, Fanas, Fläsch, Maiavilla).
Suenter la visita da differents manaschis locals e da differentas chaussas remartgablas sco er suenter ina curta spassegiada vegni dà spazi per tgirar ils contacts cun las represchentantas ed ils represchentants da las autoritads en la regiun.
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 20.06.2000
|
b88c0683-51ed-4f66-be19-60db4b00e896
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Var 200 Grischunas e Grischuns han fatg in viadi sin la bartga a motor Son Gagl en il chantun Turgovia
L'excursiun da las pensiunadas e dals pensiunads da quest onn organisada da l'uniun dal persunal chantunal grischun ha manà al Lai da Constanza. Cun in'aura grondiusa ed ina luna gist uschè buna han ils participants giudì in viadi da pliras uras sin la nav d'admiral "Son Gagl" da la societad svizra per la navigaziun sin il Lai da Constanza.
Ins ha duvrà tschintg cars per conducir il grond dumber da 208 persunas da Cuira e Landquart tras la Val dal Rain a Romanshorn TG. Las pensiunadas ed ils pensiunads ils pli giuvens èn var 60 onns, il pli vegl ademplescha 100 onns quest onn. Blers sa conuschan bain da lur temp cuminaivel tar il chantun. Ins ria e fa sgnoccas, ins dà dal ti, tuttina sch'ins è in ex-vier, in ex-directur da scola u in ex-cusseglier guvernativ.
In'aua sco en la Caribica
Sin il cuntschet a la riva dal lai a Romanshorn vegn la legra cumpagnia beneventada dal chapitani e da sia squadra. Prest èn tuts installads en las quatter grondas salas da la bartga da passa 50 meters lunghezza, nua che las maisas èn pinadas e spetgan ils giasts. La damaun avevi anc pluì en il Grischun, ma gia curt avant mezdi malegian il sulegl ed ils nivels partents las pli bellas culurs sin la vasta surfatscha dal Lai da Constanza. Intgin constatescha schizunt che l'aua glischenta en tut las variaziuns dal blau stgir fin al blau cler fa endament la Caribica.
Viver vul dir sa midar
Cur che las emprimas bavrondas vegnan servidas s'augmenta il nivel da la discussiun evidentamain. Tuts han bler da quintar e natiralmain ch'ins sa perda en las regurdientschas. Pli baud cur ch'i na dava anc nagin computer e cunzunt nagin internet, regnava anc in clima famigliar e main hectic en l'administraziun. Che las bleras midadas fetschian per part tema, audan ins adina puspè. Il temp sa mida spert e viver vul dir s'adattar permanentamain a las midadas ed er furmar quellas. Ma quai duain far uss ils giuvens.
Il viadi maina da Romanshorn per lung da Kreuzlingen e Constanza fin Meersburg e pia en Germania fin Immenstaad e Friederichshafen, nua ch'i penda in zeppelin alv a l'orizont, per turnar da là davent al port da partenza. Trais uras e mez viadi en bartga passan sco il vent. La schuppa da giutta, il schambun, il gratinà da tartuffels ed ils legums sco er la buna turta da glatsch èn prest mangiads. Tar il cafè datti anc ina lottaria, dus curts discurs e musica da bal sin la punt mesauna dal bastiment.
In port impostant
L'arriv a Romanshorn è impressiunant. Quest lieu posseda il port il pli grond dal Lai da Constanza. Il port è il medem mument la patria da la flotta svizra dal Lai da Constanza. L'emprim implant è vegnì construì tranter ils onns 1842 e 1844 dal chantun Turgovia. Orasum il cuntschet dal port è vegnì construì lezza giada in clutger cun zains che permetteva da segnar il port cun tutgar ils zains en cas da tschajera. Gia tranter ils onns 1853 ed 1856 han ins stuì engrondir il port per dapli che sis giadas sin 74'000 m2. Gronds magasins dattan anc oz perditga dal grond traffic internaziunal da rauba ch'ha procurà qua durant passa in tschientiner per ina vita spir fatschegn. La fin da la segunda guerra mundiala han las flottas tudestgas ed austriacas tschertgà ricover en il port da Romanshorn per na betg vegnir destruidas.
Excursiun da giubileum 2000
En il batschigl dal port nodan differents utschels da l'aua, er intginas sfunsellas da la cresta. Quellas sa nutreschan en emprima lingia da peschs, san ir sut aua fin 40 meters profunditad e restar sut aua pli ch'ina minuta. Ellas na s'occupan betg dal grond dumber da Grischunas e Grischuns che descendan da la bartga a motor Son Gagl e muntan en ils bus che spetgan. La gruppa illustra da pensiunadas e pensiunads vegn a returnar en il Grischun viagiond sur il Toggenburg. Cun quai terminescha il viadi da giubileum 2000 da las pensiunadas e dals pensiunads. L'excursiun da giubileum perquai ch'ella è vegnida organisada quest onn per la 25avla giada. L'uniun dal persunal chantunal grischun UPC l'ha organisada cun il sustegn finanzial da la regenza e da la chascha chantunala da pensiun. Bleras impressiuns, bels inscunters e discurs vegnan anc ditg a resunar. Nevaira, en in onn essan nus puspè da la partida!
Gremi: uniun dal persunal chantunal grischun
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 22.06.2000
|
c32df86c-cc1e-40ae-b7a1-531a44c9e579
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Il chantun vul sviluppar ina strategia da communicaziun
Ina incumbensa centrala da la regenza è tenor ses program 2001 fin 2004 quella da promover novas tecnologias d'infurmaziun e communicaziun (NTIC) en tut ils secturs (infrastructura publica e privata, scolaziun e scolaziun supplementara, diever entaifer l'administraziun). La regenza vul cerar in ambient optimal per che las NTIC possian vegnir duvradas dapli. Per quest intent vul ella sviluppar ina strategia cumplessiva per promover activamain las NTIC en il Grischun. Tranter auter vegn incumbensada la firma Infras, Turitg, en collavuraziun cun l'institut per perscrutaziun applitgada, transferiment da tecnologia e scolaziun supplementara a la scol'auta professiunala Cuira d'elavurar in concept respectiv. Per quest intent vegn dà liber in credit da 46'000 francs.
1.4 milliuns per la tgira dal guaud giuven en il Grischun
La regenza approva il project tgira dal guaud giuven 2000 che prevesa custs totals da var 6.2 milliuns francs. Il project è ina part dal project federal analog 1998 fin 2002. Cun ils projects dals davos dus onns èn vegnidas fatgas experientschas dal tuttafatg positivas. Il project da quest onn vegn sustegnì dal chantun cun var 1.4 milliuns francs ed ha en emprima lingia la finamira da mantegnair, promover e meglierar
- ils guauds stabils cun ina maschaida da spezias da bostga confurma al lieu e da buna qualitad,
- in spazi da viver natiral, ritg da spezias e varià en il guaud,
- furmas da cultivaziun e da guaud da valur per la scienza natirala, e
- bunas purschidas da pasculaziun e da cuvrida en ils territoris, nua che la selvaschina passenta l'enviern.
Consultaziun a la confederaziun
La confederaziun ha l'intenziun da midar il cudesch penal. En discussiun stat ina schluccada dal scumond da registrar discurs al telefon tras ils pledaders. La registraziun da cloms d'urgenza per ils servetschs d'agid, da salvament e da segirezza na vegn betg chastiada. Plinavant na duai novamain la registraziun da discurs sin lunga distanza betg pli esser chastiabla, sch'ella succeda tras il possessur d'in attatg participà, premiss che las persunas che sa participeschan al discurs sajan vegnidas infurmadas ordavant a moda suffizienta davart la registraziun. Ultra da quai duain ils possessurs d'in attatg participà dastgair registrar discurs detagliads sin lunga distanza, mo sche la pussaivladad da registraziun resorta dals registers dals possessurs. La regenza grischuna beneventa las stentas da la confederaziun da tschertgar d'ina vart ina via da mez raschunaivla tranter ils interess da la vita sociala ed economica e da na pudair betg registrar discurs publics per intents da cumprova e da l'autra vart da proteger la sfera privata da mintga singul.
Da las regiuns e vischnancas
Il plan directiv regiunal Pro Partenz, secturs explotaziun da material, deponias da material, plazzas da rimnada e d'assortida vegn approvà cun resalvas.
Il project per l'engrondiment dal tetg en la chasa da scola Eschergut a Malans vegn approvà. Als custs imputabels da var 850'000 francs vegn empermessa ina contribuziun chantunala da 25 pertschient.
La revisiun parziala da las leschas da construcziun da Razén e da Sevgein sco eir la revisiun parziala da la planisaziun locala da Tartar vegnan approvadas.
Persunal
Ursula Wolf-Lips, naschida 1954, da Neuenkirchen LU, domiciliada a Bonstetten, daventa cussegliadra da scola e d'educaziun tar il servetsch psicologic da scola. Ella cumenza ses pensum da 90 pertschient l'entschatta da settember.
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 22.06.2000
|
8f49f590-79c5-4b40-ac59-44fc7ee465a2
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Indicaziun pertutgant l'elecziun da las dretgiras districtualas
Ils 24 da settember vegnan elegidas da nov las dretgiras districtualas en il Grischun e quai per la perioda d'uffizi da l'entschatta 2000 fin la fin 2004. Fin uss vegnivan las derschadras ed ils derschaders elegids da l'uschenumnada radunanza dals electurs. La refurma da las dretgiras ch'è vegnida deliberada dal pievel il mars passà ha per consequenza ina midada dal sistem a moda ch'ils commembers da las indesch (fin uss 14) dretgiras districtualas vegnan elegids uss dal pievel.
Las elecziuns da las dretgiras districtualas èn dal tuttafatg ina chaussa dal district. Per prevegnir ad eventualas malchapientschas inditgescha la chanzlia chantunala che dumengia, ils 24 da settember, na po ella communitgar nagins resultats da questas elecziuns.
Gremi: chanzlia chantunala dal Grischun
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 27.06.2000
|
b83868d7-654e-4046-bf80-c350f1268da3
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Emprim label da MINERGIE en il Grischun
Il chantun Grischun surdat l'emprim label da MIERGIE. Premiada vegn ina chasa d'ina famiglia a Scharàns. MINERGIE stat per edifizis cun auta qualitad d'abitar e pitschen diever d'energia. Questas cumponentas augmentan la qualitad da viver e gidan al medem temp a l'ambient. MINERGIE reducescha il diever d'energias betg regenerablas ad in minimum.
La chasa d'ina famiglia ch'è vegnida construida 1999 è l'emprima chasa en il Grischun che vegn certifitgà da l'uffizi d'energia. La tecnica da MINERGIE tschertga da cuntanscher in nivel d'utilisaziun persistentamain bass per energias betg renovablas. L'utilisaziun d'energia d'ina chasa da MINERGIE munta be a circa 35 pertschient d'in edifizi nov tenor la media. Cun ulteriuras investiziuns modestas da circa tschintg pertschient pon vegnir realisads avantatgs supplementars considerabels, surtut sin il sectur dal confort. Ils architects, Jost Wächter (Gockhausen) e Ruedi Berchtold (Trin) han construì per ils patruns ina chasa cun in confort d'abitar sur la media. En questa chasa autamain isolada cun in indriz che remplazza l'aria na datti naginas paraids fraidas, nagin current d'aria ed er nagins locals sfradentads pervia da fanestras cupitgadas. Las fanestras pon esser serradas durant l'entir di. L'indriz che remplazza l'aria cun recuperaziun da la chalira procura adina per aria frestga en abundanza e serva al medem temp a controllar l'umiditad.
Trais cundiziuns essenzialas
Per cuntanscher il standard da MINERGIE èn indispensabels surtut trais puncts:
- ina cuvrida serrada
- ina grossa isolaziun cunter la chalira per evitar che la chalira vegnia a perder u possia entrar
- in bun sistem da ventilaziun, per ch'ils avantatgs da l'impermeabilitad, da l'isolaziun cunter la chalira e cunter la canera na vegnian betg ruinads tras fanestras avertas.
Resumand pon ins dir che tras in'applicaziun cumplessiva da la tecnica da MINERGIE en Svizra vegniss la quantitad da dioxid carbonic emessa en l'aria reducida per quatter fin set giadas. Oz datti en Svizra gia 500 chasas che possedan il standard da MINERGIE e che prestan ina contribuziun impurtanta per levgiar noss ambient.
Marca legalmain protegida
MINERGIE è ina marca legalmain protegida; proprietaris èn ils chantuns Berna e Turitg. 1998 han 20 chantuns sco er la confederaziun fundà la societad MINERGIE, ensemen cun circa 30 firmas, associaziuns e scolas. A questa societad èn vegnidas transferidas tut ils dretgs d'utilisaziun. Dapi il 1999 è er il chantun Grischun commember da la societad MINERGIE. Uss han ins pudì distinguer l'emprima chasa cun il label da MINERGIE.
Ils chantuns sco realisaturs
Il chantun Grischun resp. il post d'energia promova la tecnica da MINERGIE tras l'infurmaziun e la cussegliaziun da patruns da construcziun interessads. Per quest intent vegn l'uffizi d'energia ad esser preschent a la GEHLA da quest onn cun in stand d'infurmaziun da MINERGIE.
Label da MINERGIE
Betg sulettamain ils standards da MINERGIE èn definids exactamain, er lur applicaziun gista vegn survegliada resp. marcada. Edifizis ch'adempleschan cumprovadamain il standard obtegnan dal post d'energia chantunal il label da MINERGIE encunter pajament dals custs d'examinaziun. Il label conferma al proprietari resp. a la proprietaria che l'edifizi correspunda a las novissimas conuschientschas da la moda da construir .effizienta puncto l'energia e ad autas pretensiuns da confort. Titulars dal label obtegnan in certificat ed ina plachetta.
Uschia pon ins mussar via sin la qualitad ed il meglier mantegniment da valur visavi ils visitaders ed eventuals cumpraders.
Gremi: uffizi d'energia
Funtauna: rg uffizi d'energia
Data: 27.06.2000
|
8a6f4746-ea4d-42d4-bf13-0171657ea136
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Prescripziuns da chatscha 2000:
La chatscha da tgira sin chavriels e l'ulteriur svilup dal plan da reducziun da tschiervs
La regenza ha deliberà las novas prescripziuns da chatscha. Schebain che la chatscha grischuna da patenta ha cuntanschì in aut nivel, èsi da sviluppar vinavant la planisaziun da chatscha. En la chatscha sin tschiervs vegni mess accents en la realisaziun qualitativa dals plans da reducziun. En la chatsch'auta vegn introducida ina chatscha da tgira sin chavriels, sco ch'ella è sa cumprovada per ils chamutschs gia dapi diesch onns.
En lur temp liber gidan ils chatschader grischuns fermamain a mantegnair l'equiliber tranter la selvaschina ed il spazi da viver. La finamira e l'incumbensa da la chatscha èn numnadamain quellas da mantegnair effectivs da selvaschina sauns, adattads a las relaziuns localas e structurads a moda natirala. Surpopulaziuns faschessan memia fitg diever dal spazi da viver tradiziunal. Ina surpopulaziun da la selvaschina femminila e giuvna chaschuna grondas scossas da selvaschina cun in grond dumber da selvaschina disgraziada e cun donns excessivs da selvaschina. La planisaziun da chatscha è ina garanzia per in diever persistent da questa resursa natirala.
Il plan da reducziun per ils tschiervs - da la quantitad a la qualitad
L'effectiv dals tschiervs da l'entir chantun ha demussà ils davos onns enconuschentamain ina tendenza augmentanta. La taxaziun posteriura da questa primavaira ha purtà ad in resultat sur la media cun 8'266 tschiervs dumbrads. Sin fundament da las datas existentas ston ins partir d'in effectiv da primavaira da var 12'600 chaus. Uschia vegn confermada la correctura ch'è vegnida fatga l'onn passà pertutgant la grondezza da l'effectiv. In motiv impurtant per l'augment regiunal da l'effectiv da tschiervs dapi l'onn 1992 è quel, ch'ils davos onns ils plans da reducziun èn bain vegnids ademplids en tschertas regiuns pertutgant la quantitad, ma ch'igl è vegni fatg pauca chatscha sin la part femminila da la populaziun. Da l'autra vart datti dentant er singulas regiuns cun blers tschiervs, en las qualas l'effectiv da tschiervs è sa reducì durant ils davos onns, schebain che la chatscha vuleva cuntanscher sulettamain ina stabilisaziun da l'effectiv.
Il motiv per quests svilups betg intenziunads è quel, ch'ins ha fin uss mesirà l'adempliment dals plans da reducziun sulettamain pertutgant la quantitad, quai vul dir ch'ins ha examinà sulettamain, sch'il dumber total è vegni cuntanschì. Ins ha dà memia pauca attenziun al fatg, che la cumposiziun dal butin da tschiervs tenor las schlattainas influenzescha l'intensitad da l'intervenziun bler pli fitg ch'il dumber da reducziun sco tal. Sch'il butin sa cumpona per exempel da trais quarts animals masculins, alur ha quai ina influenza bler pli pitschna sin la reproductivitad da l'effectiv ch'en il cas cuntrari. Per giuditgar, sch'il plan da reducziun vegn ademplì en ina regiun u betg e sche la planisaziun da chatscha po cuntanscher las finamiras fixadas, na ston vegnir integrads en il futur betg mo ils criteris quantitativs, mabain er ils criteris qualitativs. Perquai datti quest onn novaziuns tar la planisaziun da chatscha da tschiervs. Sco fin uss vegn fixà in dumber da tschiervs ch'è da reducir per scadina regiun da tschiervs. Il dumber total previs en il plan da reducziun da 4'270 tschiervs ch'èn da reducir è dentant da resguardar sco valur directiva e vala en il cas ch'il butin ha ina cumposiziun equilibrada pertutgant las schlattainas. Per la chatscha qualitativamain gista da las populaziuns da tschiervs è uss decisiva la part dals animals feminils vi da l'entira reducziun. Il plan da reducziun en ina regiun vegn ademplì, sch'il dumber d'animals feminils sajettà importa almain la mesadad dal plan da reducziun prescrit. La midada d'ina planisaziun da reducziun sulettamain quantitativa ad ina reducziun qualitativa signifitga ina raffinaziun da la planisaziun da reducziun. En connex cun la chatscha sin tschiervs vegn enconuschentamain cumplettada la chatsch'auta grischuna tras las chatschas d'atun regiunalas. Cun la chatsch'auta en settember èsi pussaivel d'ademplir ina part impurtanta dal plan da reducziun e quai en emprima lingia pertutgant la quantitad. Suenter la chatsch'auta èsi da reponderar la situaziun per registrar ils deficits correspundents areguard ils plans da reducziun. Ils plans da reducziun per la chatscha d'atun vegnan fixads uschia ch'ils animals feminils che mancan anc per ademplir il plan vegnan probablamain sajettads.
La chatscha da tgira sin chavriels
Il butin da chavriels ha gì l'atun passà in resultat bler pli pitschen cun 2'676 animals sajettads che l'onn da chatscha precedent 1998 cun 5'061 animals. Il plan da reducziun da l'onn 1999 è stà in bun spievel da las midadas da l'effectiv ch'han gì lieu pervia da l'enviern dal tschientaner 1998/99. Tras questas midadas è il conept per ils chavriels sa cumprovà per l'emprima giada. Perquai ch'ins na po betg dumbrar ils chavriels e perquai che l'effectiv da chavriels è plinavant suttamess a fluctuaziuns considerablas, pari gist d'accordar la reducziun dals chavriels da princip cun il butin da bucs durant la chatsch'auta.
Sco midada envers ils onns avant ha lieu novamain ina chatscha da tgira sin chavriels enstagl da sajettar ina segunda chavrola durant la chatsch'auta. Questa chatscha da tgira sin chavriels po esser ina chavriola flaivla u in buc flaivel tenor ils criteris fixads en las prescripziuns da chatscha (< 14 kg). Uschia vegn observà il princip da far dapli chatscha sin ils animals flaivels d'ina populaziun. Il sajettar d'animals flaivels è ina incumbensa da tgira che vegn ademplida cun il schluppet. Ina chatscha pli intensiva dals animals flaivels ha pia er ina consequenza positiva sin la quota da la selvaschina disgraziada. Plinavant chaschuna questa adattaziun ina chatscha da las chavriolas che demussa dapli respect envers questas creatiras.
Novs asils da selvaschina
Plinavant ha la regenza fixà dus novs asils da selvaschina. D'ina vart pertutga quai la nova zona centrala dal parc naziunal svizzer tar ils Lais da Macun che vegn messa en vigur il 1. d'avust 2000. Quest territori vegn serrà a partir da quest onn per tutta chatscha e sin el na dastgan ins betg metter pass en montura da chatscha. En il territori Chasellas a San Murezzan è vegnì zavrà da nov in asil nua ch'ins na po betg pli ir a chatsch'auta.
Gremi: regenza
Funtauna: rg inspecturat da chatscha e pestga dal Grischun
Data: 28.06.2000
|
f7964f2c-3f61-4bab-9ea5-8c170c654616
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Il chemicist chantunal dr. Albert Koller va en pensiun
Albert Koller po guardar enavos sin ina activitad da 27 onns en il servetsch dal chantun Grischun. Il 1. da fanadur 2000 po el entrar da buna sanadad en sia meritada pensiun.
L'onn 1973 ha Albert Koller surprendì la direcziun da la partiziun auas persas e protecziun da l'ambient tar il laboratori chemic per la controlla da victualias e la protecziun da l'ambient. Fitg spert ha el renconuschì ch'ins po vegnir a frida bain cun la gronda quantitad da datas e da valurs analisadas sco er cun la registraziun d'emprovas a lunga vista mo cun in sistem da EED. Silsuenter ha Koller programmà ils emprims sistems da registraziun ed ha dà ils impuls pli tard per concepir ina registraziun da datas efficazia. Fin oz è el restà il post da consultaziun cumpetent per dumondas da computer en il laboratori chemic. Pervia da la catastrofa dal reactur a Tschernobyl l'onn 1986 è el vegnì incumbensà d'evaluar in sistem efficazi per mesirar la radioactivitad en las victualias. Silsuenter ha il laboratori chemic pudì prender en funcziun l'onn 1990, ultra da l'apparat d'armada da lezza giada, sco emprim post da mesiraziun chantunal, in detectur da germanium.
La regenza ha elegì Albert Koller l'onn 1988 sco adjunct e l'onn 1991 sco chemicist chantunal e quai sco schef dal lavuratori chantunal. In term impurtant en la funcziun sco chemicist chantunal è stada la realisaziun da la nova lescha federala da victualias ch'è vegnida messa en vigur sin il 1. da zercladur 1995. Correspundentamain ha stuì vegnir revedida l'ordinaziun chantunala da victualias. La nova ordinaziun da victualias ch'è ida en vigur sin il 1. da fanadur 1996 ha dà ina nova structura a la controlla da victualias en il chantun. Uschia è vegnida surdada l'execuziun da la controlla da victualias cumplettamain al chantun.
Grazia a sia experientscha da plirs onns e grazia a sia survista èsi reuschì ad Albert Koller d'equipar il lavuratori chantunal en il rom necessari adina a moda, ch'el era pinà per las retschertgas ch'eran da far. Uschia s'haja p.ex. pudì intervegnir il dretg mument en connex cun il vin glicolisà austriac, las restanzas da plum en la charn da selvaschina ed en connex cun las spezias da charn ch'eran vegnidas decleradas fauss. Per proteger la populaziun èn vegnidas elavuradas, sut la direcziun d'Albert Koller, er metodas d'analisa che pussibiliteschan da cumprovar organissems geneticamain modifitgads en ils products OGM. Plinavant èn vegnidas fatgas, sut la surveglianza d'Albert Koller, mesiraziuns da radon sin l'entira surfatscha dal chantun. Sco chemicist chantunal ha Albert Koller fatg part dal stab directiv chantunal, a moda ch'el ha surprendì las incumbensas dal schef da la protecziun cunter radis nuclears e donns da chemia. En questa funcziun ha el gidà ad endrizzar dus laboratoris protegids AC en il Grischun.
Tras sia demananza e sia cumpetenza professiunala era Albert Koller zunt stimà, spezialmain tar sias collavuraturas e ses collavuraturs, dentant er tar ses collegas chemicists chantunals d'auters chantuns. Uschia vegniva sia savida zunt appreziada en las differentas cumissiuns, federaziuns ed en las differentas gruppas spezialisadas da l'entira Svizra, nua ch'el era vegnì delegà. Cun Albert Koller va en pensiun in chemicist chantunal ch'ha gidà a proteger la populaziun ed ils consuments e che po surdar a ses successur in laboratori chantunal che satisfa dal tuttafatg a las pretaisas odiernas.
President da la regenza dr. Peter Aliesch
Schef dal departament da giustia, polizia e sanitad dal Grischun
Gremi: departament da giustia, polizia e sanitad dal Grischun
Funtauna: rg departament da giustia, polizia e sanitad dal Grischun
Data:28.06.2000
|
e4214e6d-938d-4158-8836-a45e3a3baa24
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
L'onn 2001 datti novaziuns per reducir las premias da la cassa da malsauns
Tgi che survegn supplements dal maun public per las premias da la cassa da malsauns po sa legrar: A partir da l'onn 2001 duain las contribuziuns vegnir conderschidas pli baud.
La regenza ha approvà in nov model per realisar la reducziun da las premias da la cassa da malsauns 2001. A partir da l'onn proxim na duain las persunas en relaziuns economicas modestas betg pli stuair anticipar lur premias da la cassa da malsauns. La gronda part da las persunas cun dretg na duai betg pli obtegnair la reducziun da las premias pir l'atun, mabain en duas ratas, probablamain il favrer ed il fanadur/avust. Il termin d'annunzia per la fin da mars vegn uschia a scrodar. Tgi ch'aveva fin uss il dretg d'ina reducziun da las premias e tgi che giauda anc adina quel dretg, sin fundament da las datas fiscalas actualas, vegn infurmà da la cassa da cumpensaziun AVS davart ses dretg d'ina reducziun da las premias cun in certificat da dretg da retratga. Tgi ch'obtegna da nov in dretg da retratga sin fundament da las datas fiscalas las pli actualas, survegn in formular da dumonda da la cassa da cumpensaziun AVS. Tgi che n'ha betg survegnì ni in certificat da dretg da retratga ni in formular da dumonda, ma che sa considerescha sco persuna cun dretg da retratga, po empustar in formular da dumonda per reducir las premias da la cassa da malsauns tar la filiala AVS. Plinavant duain pudair far da tut temp las persunas cun midadas da lur relaziuns economicas e/u famigliaras ina proposta da reponderar lur dretg da retratga, e quai sin fundament da lur relaziuns da gudogn e da famiglia. Per mauns da la regenza vegn il departament da giustia, polizia e sanitad ad elavurar la revisiun parziala da las disposiziuns executivas ch'è daventada necessaria pervia da la revisiun da la LAM e pervia da las cunvegnas bilateralas.
Sanar la staziun sin il pass incl. il tunnel da la viafier Furca-Alpsu
Tenor il sboz da la confederaziun duain ils meds da la 13avla cunvegna davart l'agid d'investiziun tranter la confederaziun ed ils chantuns Vallais, Uri e Grischun vegnir duvradas per la sanaziun urgentamain necessaria da la staziun sin il pass inclusiv dal tunnel da la viafier Furca-Alpsu. La contribuziun da la confederaziun e dals chantuns sa munta sin var 11.5 milliuns francs, da quels van 4.41 pertschient sin donn e cust dal chantun Grischun. Cun la resalva ch'ils ulteriurs partenaris dal contract fetschian er quai, vegn la cunvegna approvada e sutsegnada. Ils meds èn vegnids resguardads en il preventiv ed en il plan da finanzas.
Perda la Svizra orientala la colliaziun cun la rait europeica da viafier da gronda prestaziun
En sia consultaziun a la confederaziun pertutgant las missivas davart la garanzia da la capacitad dals access sid a la nova lingia da viafier tras las Alps NVTA sco er davart la colliaziun da la Svizra a la rait franzosa da viafier, spezialmain a la rait da viafier da gronda prestaziun, renviescha la regenza grischuna a la posiziun da la conferenza regiunala orientala dals directurs chantunals dal traffic public. Il chantun Grischun sustegna dal tuttafatg questa posiziun. E emprima lingia exprima el sia tema per il fatg, che la Svizra orientala perdia la colliaziun cun la rait europeica da viafier da gronda prestaziun. Las stentas da la Svizra da meglierar las colliaziuns da viafier cun ils pajais vischins, vegnan beneventadas. Per quest intent pon gidar infrastructuras novas e potentas sin ils binaris. Las preschentas cunvegnas cun l'Italia e cun la Frantscha sco er la cunvegna ch'era vegnida stipulada gia avant cun la Germania prevesan infrastructuras correspundentas al nord, vest ed al sid da la Svizra. Perencunter mancan talas cunvegnas d'investiziun per l'ost da la Svizra medemamain sco er mesiras architectonicas ed empermischiuns finanzialas da la confederaziun. Sco al nord, vest ed al sid èn d'examinar seriamain er per l'ost da la Svizra corridors che vegnan construids da nov e ch'èn adattads per trens da gronda sveltezza. Ils chantuns da la Svizra orientala appelleschan perquai al cussegl federal d'ademplir sia responsabladad statalpolitica per la part orientala da la Svizra e da crear sco al nord, sid ed al vest er a l'ost l'infrastructura per ina gestiun confurma a l'ambient dal traffic futur sin ils binaris.
Da las vischnancas
La vischnanca da Samedan obtegna la permissiun da cuntinuar durant l'onn da scola 2000/01 ses manaschi da scola en il senn da l'experiment da scola "Promover la bilinguitad rumantsch-tudestga en la scola populara ed en las scolinas".
Il project da construcziun per ina plazza da scola e per indrizs da sport da scola a Cunter vegn approvà. Als custs imputabels da ca. 250'000 francs vegn empermessa ina contribuziun chantunala da 17.5 pertschient.
Il project per la midada da construcziun da la plazza da gieu e da sport a San Carlo vegn approvà (custs imputabels var 279'000 francs, contribuziun chantunala 25 pertschient).
La planisaziun d'utilisaziun per l'engrondiment da la chava da crappa Cuolmet ad Andeer vegn approvada, medemamain ina revisiun parziala da la planisaziun locala da Sursaissa.
Per differents projects da construcziun da vias en il chantun vegnan dads libers credits d'in import total da 4.7 milliuns francs (communicaziun a bindel lad per annunzias da disturbis e d'alarms sin la via naziunala A13b, amplificaziun da la via da velos Tavanasa-Trun, meglieraziun da la colliaziun per peduns tranter la staziun e las pendicularas a Scuol, sviament da Claustra sco er sanaziun da la A13 tranter Ziràn e Tusaun.)
Persunal
- Andreas Müller, naschì 1954, da Basilea, domicilià a Zizers, daventa cussegliader da scola e d'educaziun tar il servetsch psichologic da scola. El cumenza ses pensum da 60 pertschient l'entschatta da l'onn 2001.
La fin da zercladur van las suandantas collavuraturas ed ils suandants collavuraturs en pensiun:
- Charlotte van den Broek, Domat, emploiada da chasa e da cuschina a la scola da dunnas,
- Johann Luzi Bernhard, Vaz sut, polizist chantunal,
- Rudolf Bernhard, Maiavilla, survegliader da chatscha e pestga,
- Karl Bosch, Cuira, adjunct tecnic tar l'uffizi per il traffic sin via,
- Werner Cadruvi, Ruschein, polizist chantunal,
- Rudolf Capol, Zizers, schef per l'acquist da terren tar l'uffizi da construcziun bassa,
- Reto Gabathuler, Flem Vitg, polizist chantunal,
- Albert Koller, Domat, chemicist chantunal, e
- Josef Schneider, Madulain, secretari da taglia.
La regenza als engrazia per ils servetschs ch'els han prestà en favur dal chantun.
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 28.06.2000
|
138a6517-32a2-49f9-b451-04e036c1064c
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
La politica da vegliadetgna en il Grischun obtegna ina nova orientaziun
Il model da finanziaziun sin il sectur dals asils per vegls e da las chasas da tgira vegn midà. El resguarda ils giavischs giustifitgads da la classa mesauna fixond las taxas dal di per la tgira e l'assistenza staziunaria independentamain da las entradas e da la facultad. Plinavant vegnan prescrittas taxas maximalas che na dastgan betg vegnir surpassadas. Per garantir la qualitad ston las chasas per la tgira e l'assistenza da las persunas attempadas e ch'han basegn da tgira dumandar ina permissiun en il futur.
La regenza suttametta al cussegl grond ina missiva ed in sboz pertutgant la nova politica da vegliadetgna en il Grischun. Per realisar questa politica sto vegnir revedida parzialmain la lescha davart la tgira da malsauns. Tenor il sistem existent surpiglia il chantun ils deficits dal sectur staziunari da lunga durada. Il model da finanziaziun proponì da nov per il sectur staziunari prevesa che las chasas inchaschian da princip tariffas che cuvran ils custs da lur abitantas ed abitants. Questas tariffas èn da graduar tenor il basegn da tgira, a moda che las tariffas maximalas prescrittas dal chantun na dastgian betg vegnir surpassadas. Tras quai vegn abolida la dependenza da las entradas e da la facultad ch'è prescritta oz stringentamain per las taxas dal di en ils asils per vegls ed en las chasas da tgira ed en las partiziuns da tgira dals ospitals. Prescripziuns accumpagnantas garanteschan che scadina persuna ch'ha basegn da tgira e d'assistenza po pajar las prestaziuns necessarias senza stuair far diever dal subsidi public. Il nov model da finanziaziun parta - sco en auters chantuns - dal fatg, ch'ils custs per la dimora en ina chasa pon vegnir cuvrids er en cas d'ina gronda lavur d'assistenza e da tgira tras las prestaziuns dals differents elements da l'assicuranza sociala. Correspundentamain èsi previs ch'il chantun na sa participeschia betg pli als custs da manaschi dals asils per vegls e da las chasas da tgira sco er a quels da las partiziuns da tgira en ils ospitals suenter ina fasa transitoria da maximalmain tschintg onns. En l'interess da las pertutgadas e dals pertutgads sco er dals purtaders dals custs vegn introducida ina obligaziun da dumandar ina permissiun per las purschidas da tgira e d'assistenza staziunaria da persunas attempadas e ch'han basegn da tgira sco er per quellas da la tgira ed assistenza a chasa. Las premissas per conceder la permissiun s'orienteschan tenor il bain da la persuna affidada. Uschia ha la purschida da prestaziuns da correspunder a las prescripziuns da qualitad dal chantun. Mitga asil per vegls e chasa da tgira sto disponer plinavant d'in mediatur u d'ina mediatura.
Gremi: Regenza
Funtauna: rg Chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 30.06.2000
|
2024fd67-cd30-437b-a916-65fa9f28ea26
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Promover uffants spezialmain talentads
Uffants spezialmain talentads duain pudair vegnir promovids. La regenza prenda enconuschientscha dal concept correspundent.
La regenza ha deliberà il concept dal chantun Grischun per promover uffants spezialmain e fitg talentads. Cun quai pon entschaiver las lavurs preliminaras per realisar il concept durant ina fasa d'emprova da trais onns (2001 - 2004). Las premissas las pli impurtantas per realisar il concept èn tenor l'avis da la regenza l'acceptanza da la revisiun parziala da la lescha chantunala da scola tras il pievel e la deliberaziun d'ina ordinaziun che la regenza sto anc elavurar davart manar classas pitschnas.
Ils puncts essenzials da la lavur èn directivas strategicas per promover uffants spezialmain e fitg talentads sco er il giudicament da mesiras pussaivlas per promover ils uffants pertutgads. En il concept vegnan mussadas numerusas mesiras che pon vegnir realisadas gia oz da la scola (p.ex. sursiglir ina classa, differenziaziun interna en scolina e scola, purschidas spezialas per gruppas e.u.v.). Talas mesiras na chaschunan nagins custs supplementars. Custs supplementars chaschuna la promoziun d'uffants spezialmain e fitg talentads tras ils centers da promoziun e/u tras ils menturats proponids en la lavur. Tenor il concept duain vegnir incumbensads en il chantun quatter centers da promover spezialmain ils uffants pertutgads, e quai cumplementarmain a l'instrucziun da la scola populara per in mez u per in entir di per emna e correspundentamain a lur talents. Da questa promoziun pon pon profitar, en furma d'ina instrucziun individuala u en ina gruppa da promoziun, quels uffants che demussan, pervia da lur talents spezials u extraordinaris, en il rom da l'instrucziun da la scola usitada, segns ch'els pudessian arrivar en difficultads che na sa laschessan betg mitigiar tras mesiras d'acceleraziun e da concentraziun.
Per realisar il concept daventan necessarias mesiras spezialas sin il sectur dal perfecziunament da las magistras e dals magisters. Il concept prevesa ch'il perfecziunament chantunal da las magistras e dals magisters concepeschia e mettia a disposiziun purschidas correspundentas. Quellas pertutgan d'ina vart in tractament raschunaivel da la varietad en scola, da l'autra vart dentant er il sectur per propi da l'esser fitg talentà (p.ex. percorscher uffants fitg talentads en stiva da scola). La regenza ha incumbensà l'uffizi per secturs spezials da scola d'integrar ils meds finanzials necessaris en il preventiv.
Per la fasa d'emprova vegni fatg quint tenor il concept cun custs totals d'annualmain 980'000 francs. Tenor la legislaziun da scola van var 30 pertschient da quels sin donn e cust dal chantun e 70 pertschient a charg da las vischnancas.
Computer en scola primara
A partir dal mais avust 2000 tochen la fin da l'onn 2002 vegnan ins ad entschaiver cun l'instrucziun d'informatica en las scolas primaras da Panaduz, Cuira, Domat, Igis/Landquart e Schiers. En quest experiment sa tracti d'elavurar la basa ed ils concepts metodics-didactics per pudair introducir silsuenter las medias da communicaziun e d'infurmaziun dapertut en l'instrucziun da scola primara. Primordial è il diever regular dals computers sco media d'emprender per ina software adattada. La regenza ha approvà il project "Novs meds en l'instrucziun da scola primara". La direcziun per il project ha il post per medias ed informatica en la scola populara (PMI). Quest post fa part da la chasa editura chantunala per meds d'instrucziun. Ils cuosts per l'intera fasa d'emprova sa muntan sin var 54'000 francs.
Per il territori da Macun exista in scumond da chatscha e pestga
Dapi ch'il territori Lajs da Macun è vegnì integrà en il Parc naziunal, valan a partir dal mais avust las medemas disposiziuns sco per il Parc (lescha federala davart il Parc naziunal ed urden chantunal davart il Parc naziunal). Tenor quellas èsi dal tuttafatg scumandà d'ir a chatscha e pestga. L'urden davart il Parc naziunal sco er las prescripziuns davart la chatscha e pestga èn vegnids adattads correspundentamain.
Il Grischun daventa ina part da la "Greater Zurich Area"
La fin da l'onn 1998 ha il chantun Turitg instituì la fundaziun "Greater Zurich Area Standort-Marketing" (GZA). La finamira da questa fundaziun è quella da rinforzar a lunga vista ed a moda persistenta la cumpetitivitad da Turitg sco spazi economic europeic e sco domicil da novas activitads interprendidras. La fundaziun GZA è in instrument surordinà ch'è cumpetent per la coordinaziun politica-economica da la regiun economica surregiunala. La promoziun ed il marketing per Turitg sco spazi economic resp. per la fundaziun GZA fa la SA GZA. Ella ha l'incumbensa da preschentar a l'exteriur la regiun da Turitg sco lieu economic e da sustegnair las interpresas che vulan sa domiciliar a Turitg. Per quest intent apportan las interpresas participadas ed ils partenaris dal maun public mintg'onn var tschintg milliuns francs. La SA GZA è activa dapi var in onn. En la concurrenza adina pli intensiva tranter ils differents lieus duain esser l'enconuschientscha internaziunala da Turitg e la colliaziun cun l'eroport la marca per elavurar consequentamain il martgà. Per quest intent vegn duvrà il label "The Zurich Network". Ils chantuns che sa chattan entaifer in tschert radius enturn l'eroport da Turitg, duain sa participar sco partenaris a la regiun per promover l'economia, GZA.
Il Grischun è vegnì envidà dal directur da l'economia publica dal chantun Turitg da sa participar a la fundaziun GZA. La regenza beneventa questa participaziun ch'è l'emprim anc limitada tochen la fin da l'onn 2002. Il perimeter sa restrenscha dentant sin la Val dal Rain grischuna cun circa 66'000 abitantas ed abitants. Ils custs per la participaziun dals chantuns a l'organisaziun per commerzialisar, GZA sa basan sin 1.50 francs per abitant resp. per abitanta, e sa muntan per il Grischun pia sin 99'000 francs per onn. Fin oz è sa participà il chantun Schaffusa a la GZA, il chantun Glaruna beneventa ina participaziun, ils chantuns Appenzell, Son Gagl, Sviz e Zug n'èn anc betg sa decidids, entant ch'ils chantuns Argovia e Turgovia na vulan betg esser da la partida.
Tras la particiapziun dal chantun a la GZA duai vegnir promovida ed amplifitgada la reputaziun dal Grischun sco lieu economic. Las activitads da l'elavuraziun dal martgà ch'il chantun Grischun vuless realisar independentamain na vegnan betg influenzadas tras la collavuraziun cun la GZA. Ina preschentaziun vicendaivla averta e transparenta da las activitads correspundentas è dentant la premissa. Per l'orientaziun strategica dal spazi economic vulan ins cuntanscher ina collavuraziun politica-economica tranter ils chantuns.
Agid umanitar
Per ils suandants projects d'agid e da svilup vegnan conderschidas contribuziuns d'in import total da 24'000 francs:
- project da l'Unfrenda da curaisma "Cussegliaziun da purs per meglierar lur agricultura e furmar organisaziuns en il Camerun",
- project "Amplificaziun da l'igiena publica en il Panama, provinza Bocas del Toro" dals Médecins Sans Frontières,
- project "Scolaziun da mastergnantas a Burkina Faso, Yatenga e Sourou" da l'ovra d'agid "Paun per tuts",
- "Agid cun medicaments, medischina ed apparats d'ospital per Rumenia",
- project da la Caritas "Lavur communabla e garanzia dal gudogn per dunnas en ils slums da la provinza Bicol, Legaspi, Filippinas",
- contribuziun als custs da transport per l'uniun "Pro Predeal Bravuogn", e
- proget "Management ecologic en interpresas pitschnas e mesaunas da la Bolivia" da Swisscontact.
La regenza reparta var 307'000 francs or da la "taglia sin vinars"
La part chantunala dal retgav net da l'administraziun federala d'alcohol (dieschma d'alcohol) vegn duvrada per cumbatter cunter l'alcoholissem sco er cunter autras toxicomanias (drogas, tubac, medicaments). Da las entradas dals onns 1998/99 ch'èn vegnidas repartidas l'onn 2000, vegnan conderschids var 307'000 francs (l'onn precedent 342'000 francs) per sustegnair mesiras preventivas sco er per promover tscherts instituts, la perscrutaziun e la scolaziun da spezialists.
Da las vischnancas
La revisiun parziala dal plan general d'avertura Vaüglia/Platta/Crasta/Curtins da Segl vegn approvada.
Per differents projects da construcziun da vias en il chantun vegnan dads libers credits d'in import total da var 1.4 milliuns francs (protecziun cunter canera Bärenburg e trottuar da la vart sura da la via entaifer il vitg da Cumbel).
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 06.07.2000
|
1d211125-1555-454f-a0b6-824a63d01bdb
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Betg abrogar la taglia sin la valur da l'atgna fittanza
La regenza grischuna è encunter l'abrogaziun da la taglia sin la valur da l'atgna fittanza.
En sia posiziun per mauns dal departament federal da finanzas s'exprima la regenza encunter l'abrogaziun da la taglia sin la valur da l'atgna fittanza. Ina tala midada dal sistem avess per consequenza perditas da taglia massivas per il chantun e per las vischnancas e na promovess betg la proprietad d'abitar.
La valur da l'atgna fittanza cuntegna quel import ch'il proprietari pudess cuntanscher, sch'el fittass sia atgna chasa ad ina terza persuna enstagl da la duvrar per sasez. La valur da l'atgna fittanza è in retgav da facultad immovibla ed è suttamessa uschia a la taglia sin il gudogn. Il departament federal da finanzas ha inizià ina prodedura da consultaziun davart l'abrogaziun da la taglia sin la valur da l'atgna fittanza ed ha envidà tranter auter er ils chantuns da prender posiziun.
Or da la vista da la politica da finanzas n'è questa abrogaziun betg da responsabiltar
En il cas d'ina midada per propi dal sistem, q.v.d. en cas che la taglia sin la valur da l'atgna fittanza vegniss abrogada ed il medem mument vegnissan stritgadas las deducziuns per ils custs da mantegniment ed ils tschains da daivets, cuntanschessan il chantun e las vischnancas entradas da taglia da mintgamai var 30 milliuns francs pli bassas. Mo ils proprietaris da segundas abitaziuns chaschunassan perditas da taglia da mintgamai 20 milliuns francs. En vista a quests fatgs pari a la regenza ch'ina midada dal sistem na saja betg da responsabiltar or da la vista da la politica da finanzas. Sche ultra da l'abrogaziun da la taglia sin la valur da l'atgna fittanza ils custs da mantegniment ed ils tschains da daivets pudessian vegnir deducids er vinavant, alur fissi da far quint cun perditas da taglia anc bler pli grondas.
Il sistem actual promova la proprietad d'abitar
Il sistem actual per la taglia sin la valur da l'atgna fittanza è a medem temp confurm a la chaussa ed util. En cumbinaziun cun la pussaivladad da deducir ils custs da mantegniment ed ils tschains da daivets è el ina moda efficazia per promover la proprietad d'abitar, perquai ch'ils quints negativs da las immobiglias pon vegnir quintads ensemen cun l'ulteriur gudogn. Gist acquistaders novs profitan da questa regulaziun. Igl è d'agiuntar ch'il sistem actual privilegescha da princip las classas main benestantas, entant ch'ina midada dal sistem avantagess, grazia a las pitschnas grevezzas ipotecaras, las categorias cun in grond gudogn. La finamira da la promoziun da la proprietad d'abitar na vegniss betg cuntanschida cun midar il sistem, ella vegniss schizunt torpedada. Per finir chaschunass ina midada dal sistem in grond dumber da novs e difficils problems da definiziun. Perquai ch'ins na pudess betg pli deducir ils tschains da daivets ensemen cun il gudogn sch'il sistem vegniss midà, fissi per exempel da distinguer tranter ils differents daivets e tschains da daivets. Ina cumplicaziun da la procedura da taxaziun fiss ina consequenza da quai.
Naginas deducziuns sch'il sistem vegniss midà
Per il cas ch'i fiss da midar il sistem, vegniss en dumonda, tenor l'opiniun da la regenza, mo ina midada per propi. L'abrogaziun da la taglia sin la valur da l'atgna fittanza sto vegnir cumbinada stringentamain cun la stritgada da las deducziuns per ils custs da mantegniment e per ils tschains privats da daivets. Ina deducziun dals custs da mantegniment suenter ina midada dal sistem fiss da qualifitgar sco subvenziun statala zuppada per tut ils possessurs d'atgnas chasas.
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 06.07.2000
|
6374cc70-2695-4b50-bf73-c6884e08de26
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Ils fatgs dal stadi civil ston daventar pli professiunals
Dapi l'entschatta da quest onn èn en vigur las novas disposiziuns concernent la maridaglia, il divorzi e il stadi civil. Tranter auter èn ils chantuns obligads da professiunalisar ils fatgs dal stadi civil uschia che tut las persunas activas sin quest sectur ston esser occupadas almain per 40 pertschient sin quest champ spezial. Questa pretaisa vegn ademplida be da nov dals total 196 uffizis dal stadi civil. Il grad d'occupaziun da la plipart dals uffizis munta a strusch diesch pertschient. Per quest motiv vul la regenza introducir ina nova structura. Ella propona duas variantas. L'inaa part dals circuls, l'autra dals districts. La varianta dals circuls ha il dischavantatg ch'ella na dispona betg da structuras organisatoricas unifitgadas. En differents cas stuessen plirs circuls politics vegnir colliadas ad in circul dal stadi civil per cuntanscher la pretaisa da 40 pertschient. Plinavant na vegniss la finamira da la professiunalisaziun betg cuntanschida en numerus cas, i na restassan betg ina giada mezs uffizis.Da l'autra vart fiss la varianta dals disctricts pli cunvegnenta. Ella corrispundess a la nova organisaziun da las dretgiras e purtass ina vaira professiunalisaziun, avess numnadamain schizunt il pli pitschen uffizi (Bernina) in volumen da lavur da 130 pertschient. Ultra da la rutina ch'è da spetgar en tut ils circuls dal stadi civil pussibilitass questa varianta er substituziuns internas e reducess ils custs administrativs, quai che fiss cumbinà cun reducziuns considerablas dals custs per il chaantun Grischun. La ceremonia civila vegn a restar pussaivla er vinavant en las differentas vischnancas dals circuls dal stadi civil.
La regenza metta en consultaziun las propostas per las revisiuns parzialas correspundentas da l'ordinaziun executiva davart ils fatgs dal stadi civil. Il termin dura fin mez settember.
Contribuziuns culturalas
A las sequentas ovras, occurrenzas ed organisaziuns culturalas vegnan prestadas contribuziuns e garanzias da deficit en l'import total da 163'000 francs:
- Realisar il film documentar "Hirtenreise ins dritte Jahrtausend" dad Erich Langjahr,
- ils dieschavels dis rumantsch da litteratura a Domat (10 fin ils 12 da november 2000),
- l'ediziun dal cudesch "Zur geschichte der Flurbewässerung im rätischen Alpengebiet" da Martin Bundi,
- l'ediziun dal cudesch "Die neue Stadt/Il marcau niev" (titel da lavur) dad Eva Riedi,
- l'ediziun dals romans "Tea" e "L'anè ruot" tras l'Uniun dals Grischs,
- l'ediziun dal cudesch "Nietzsche. Süden" tras la fundaziun da la chasa da Nietztsche a Segl ed ina exposiziun a Segl a chaschun dal 10avel di da la mort da Friedrich Nietztsche,
- l'ediziun d'in cudesch giubilar tras l'associaziun grischuna da musica a chaschun da ses giubileum da 100 onns,
- l'ediziun d'in cudesch illustrà da la val Calanca da Piernicola Federici ed in'exposiziun en chaussa l'avust 2000 a Sta. Maria e.C.,
- l'ediziun d'in cudesch da fotografias da Jules Spinatsch,
- l'exposiziun singula (installaziun "Action/Time/Vision") da Christoph Draeger dals 6 da settember fin ils 15 d'october 2000 a Genevra,
- l'otgavla biennala internaziunala da cartoon dals 2 fin ils 26 d'avust 2000 a Tavau,
- "Glacier-Projekt" (titel da lavur) la stad 2000 cun in'exposiziun da motivs da glatschers alpins impurtants a Malögia ed in'installaziun da tuns a Segl,
- 15avel festival internaziunal da musica a Tavau (21 da fanadur fin ils 11 d'avust 2000),
- Workshops internaziunals da musica a Tavau cun trais concerts publics (8 fin ils 22 da fanadur),
- la retscha da concerts "Frauenstimmen - vuschs blauas" dals 23 da fanadur fin ils 30 d'avust 2000, organisada da Guido Casty, Flem,
- la retscha da concerts "Weltmusik" l'avust 2000 en il "Marsöl" a Cuira,
- 16avel open air Val Lumnezia dals 21/22 da fanadur 2000,
- 19avel Chapella open air dals 22/23 da fanadur 2000,
- ils concerts da l'orchester turitgais da chombra ils 3 da settember 2000 en la baselgia da Ziràn,
- il concert da l'uniun d'orchester da Cuira dals 22 da settember 2000 (premiera d'ina ovra da Meinrad Schütter per siu 90avel anniversari),
- l'ediziun d'in DC cun ovras da Vivaldi tras la flautista grischuna Maurice Steger e conmusicists/as,
- il terz festival internziunal da teater Tirano-Val Poschiavo "FestTeatro" il fanadur 2000,
- la preschentaziun dal musical "Der Mann von La Mancha" il zercladur 2001 en l'arena grischuna a Cazas tras il teater Muntanellas,
- ina contribuziun unica extraordinaria per meglierar la situaziun finanziala precara da la Klibühni ch'è periclitada en sia existenza. I vegn spetgà ch'era la citad da Cuira gidia a sanar la Klibühni tenor il concept che quella ha elavurà.
Tractament che sa basa sin la prescripziun da heroin en la praschun da Realta
Cun l'avertura da l'ambulatori Neumühle a Cuira sut la direcziun da la clinica psichiatrica Beverin l'entschatta fanadur ha cumenzà il program d'emprova da trais onns dal tractament che sa basa sin la prescripziun da heroin en il chantun Grischun.
En la praschun Realta èn en media 30 fin 40 da 100 praschuniers dependents da drogas, regularmain sa chattan 20 fin 25 dals praschuniers en in program da metadon. Dapi l'onn 1995 persequitescha la praschun da Realta ina politica da drogas activa cun la finamira da cumbatter il consum da drogas e da proteger ils praschuniers da malsognas contagiusas. Realta vul sa participar uss al project da la clinica Beverin e pussibilitar il tractament che sa basa sin la prescripziun da heroin per dependents da drogas en l'execuziun dal chasti e meglierar il stadi corporal e/u psichic e l'integraziun sociala da quels. La regenza va d'accord cun quest project sut la premissa che la confederaziun dettia la permissiun da manaschi.
180'000 francs per la Task Force da la candidatura da l'olimpiada 2010 Grischun/Turitg
Il matg ha la regenza beneventà da princip da preparar ina candidatura grischuna d'olimpiada ed empermess ina contribuziun da circa 180'000 francs per l'uschenumnada fasa iniziala. Questa contribuziun duai vegnir impundida per l'approfundaziun professiunala dals documents dal project, specialmain per ils secturs da l'ambient, dal traffic, dal turissem e da l'economia publica. En il fratemp ha la Task Force ch'è vegnida nominada da la regenza cumenzà sia lavur ed ha installà ina gestiun. Ella ha discurrì cun l'associaziun svizra d'olimpiada, la citad da Turitg e cun ils chantuns da Turitg e Sviz per dar la direcziun concepziunala al project. Las lavurs preparatorias èn avanzadas uschia ch'il project po vegnir approfundà concernent l'ambient, il traffic, l'alloschament, il marketing e.u.v. La regenza garantescha a la Task Force ina contribuziun da 180'000 francs per sviluppar il project da la candidatura dal Grischun/Turitg per ils gieus olimpics d'enviern 2010. La banca chantunala dal Grischun da sia vart ha gia mess a disposiziun il medem import.
Consultaziuns a la confederaziun
La regenza beneventa da princip la lescha da publicitad (lescha federala davart la publicitad da l'administraziun) che vegn proponida da la confederaziun. Questa lescha porta ina midada dal sistem dal princip da la secretezza cun resalva da la publicitad al princip da la publicitad cun resalva da la secretezza. Sche tut era da princip secret fin uss, duai quai esser da princip public en il futur. Quest pass è buad u tard indispensabel en vista al svilup current social e tecnic (societad d'infurmaziuns).
La direcziun da la nova politica forestala cun ina flexibilisaziun da la noziun dal guaud ed in'avischinaziun a la planisaziun dal territori vegn beneventada da princip. Ils puncts centrals politics che vegnan propagads dastgassan esser ina buna basa per ina discussiun da princip en vista ad ina revisiun futura da la lescha da guaud.
Medemamain beneventada da princip vegn la prolungaziun dal conclus a favur dals territoris economics da renovaziun. La regenza spetga dentant da la confederaziun che las schanzas d'applitgar il conclus vegnian er meglieradas en il Grischun.
En vista a la refurma da l'imposiziun da taglia per consorts e per famiglias dat la regenza la preferenza a l'uschènumnà model da splitting cumplain cun dretg d'elecziun per partenaris da concubinat. Conjugals e pèrs da concubinat en las medemas relaziuns economicas èn da suttametter egualmain a la taglia. Questa finamira duai vegnir cuntanschida cun in dretg d'elecziun dals partenaris da concubinat da vegnir suttamess a la taglia sco ils conjugals.
Da las regiuns e da las vischnauncas
La revisiun da la lescha da construcziun ed il plan general d'avertura, sectur parzial dal traffic da la citad da Cuira vegnan approbads cun resalvas e correcturas.
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 13.07.2000
|
fa302e7e-a5a2-40f6-ba38-e77b93d83cf4
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Examens communabels d'admissiun a las scolas medias grischunas
Durant ils mais mars e zercladur 2000 èn vegnids organisads per l'emprima giada examens d'admissiun chantunals per l'access ad ina scola media grischuna. La regenza ha unifitgà uschia la procedura d'admissiun a las scolas medias grischunas. Per l'emprima giada han ins resguardà er ina nota da passagi.
Ils 27 da settember 1998 ha il pievel grischun acceptà cun gronda maioritad la revisiun da la lescha davart las scolas medias. Avant questa votaziun han ins adina puspè renvià al fatg che l'access ad ina scola media grischuna, sco mesira per segirar la qualitad, ha da succeder cun agid d'in examen d'admissiun unifitgà. En stretga colliaziun cun quai stat spezialmain l'approvaziun dal mantegniment dal gimnasi inferiur cun agid d'in examen d'admissiun unifitgà. Quests examens han gì lieu per l'emprima giada durant ils mais mars e zercladur 2000. En tut èn s'annunziads 956 giuvenils en la vegliadetgna da 12 fin 17 onns als examens. Reussì ils examens han var 70 pertschient da las candidatas e dals candidats.
Ina preparaziun equilibrada
In'attenziun speziala èsi vegnì dà al fatg, che las dumondas han tegnì quint da la trilinguitad dal chantun. Las dumondas per mintga rom d'examen han formulà gruppas da persunas d'instrucziun. Questas gruppas èn sa cumponidas da represchentantas e represchentants da las scolas primaras e secundaras da las differentas regiuns linguisticas sco er da las scolas medias admettentas. La procedura d'admissiun è vegnida tgirada d'ina gruppa directiva sut l'egida da Dieter Hasse, schef da partiziun a la scola chantunala grischuna.
Las emprimas experientschas èn stadas positivas
Las grondas lavurs preparatorias han valì la paina ed ils examens han pudì vegnir organisads cun success. Ins ha pudì far experientschas impurtandas. Suenter l'evaluaziun èsi da decider, sch'ins po anc meglierar la procedura d'admissiun per il futur. Ins ha fatg grondas stentas per resguardar las premissas linguisticas da las scolaras e dals scolars. Uss analisescha il departament d'educaziun ils resultats dals examens er en vista a l'equiliber linguistic da las dumondas. 461 da 2181 scolaras e scolars da las 6avla classa primara èn s'annunziads per ils examens d'admissiun d'in gimnasi inferiur e 300 han reussì l'examen. Quai correspunda a 13.8 pertschient da tut las scolaras ed ils scolars da la sisavla classa da quest onn. Da las 371 scolaras e scolars rumantschs han reussì 50 scolaras e scolars u 13.5 pertschient l'examen d'admissiun. Las scolaras ed ils scolars talians entschaivan la scola media per gronda part pir suenter la segunda classa secundara u suenter la "classe preliceale".
La procedura d'examen duai vegnir discutada en las regiuns
Per ils examens d'admissiun dal proxim onn da scola vul il departament d'educaziun pudair profitar optimalmain da las experientschas da quest onn. Perquai vegn cusseglier guvernativ Claudio Lardi a star a disposiziun a las scolas medias privatas ed a persunas interessadas da las regiuns per discurs sin il lieu e quai durant il mais avust, fin quella giada èsi da spetgar pervia da las proceduras da recurs en curs.
Departament d'educaziun dal Grischun
Gremi: departament d'educaziun dal Grischun
Funtauna: rg departament d'educaziun dal Grischun
Data: 13.07.2000
|
8637274f-bba7-44cb-bad4-0faa55b260b4
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
La cassa da pensiun chantunala vul midar da la prioritad da prestaziuns a la prioritad da contribuziuns
Il zercladur ha la regenza deliberà la missiva ed il sboz per la revisiun totala da l'ordinaziun davart la cassa da pensiun chantunala dal Grischun per mauns dal cussegl grond. La cassa duai vegnir adattada als svilups en la societad, l'economia ed en il mund da lavur. La missiva exista uss en furma stampada.
En il center da la revisiun totala stat la midada dal plan da prevenziun. Ins vul passar da la prioritad da prestaziuns a la prioritad da contribuziuns. Entant ch'en la prioritad da prestaziuns dependa l'autezza da las prestaziuns dal dumber d'onns ch'ins è participà a l'assicuranza e da la davosa paja assicurada, èn la basa per calcular las prestaziuns en la prioritad da contribuziuns ils dabuns da spargn augmentads e la tariffa da conversiun. Cun midar la prioritad vegni tegnì quint da la pretaisa per dapli flexibilitad e transparenza. La prioritad da contribuziuns dat simplas soluziuns flexiblas per dumondas che chaschunan difficultads en la prioritad da prestaziuns. Uschia pon ins schliar ils suandants fatgs senza calculaziuns cumplexas d'assicuranza: -
midadas sin il sectur da paja pervia dals models moderns dal temp da lavur,
- variaziuns dal pensum,
- pajas tenor prestaziun,
- entradas ed extradas da l'instituziun da prevenziun,
- promoziun da la proprietad d'abitaziuns cun meds dal provediment professiunal, e
- disposiziuns da la cassa da pensiun tenor il nov dretg da divorzi.
Il cler concept da finanziaziun cun in process da furmaziun da chapital enclegiantaivel è transparent per scadina persuna assicurada e facil da chapir. En l'entira Svizra pon ins constatar in spustament vers la prioritad da contribuziuns en las instituziuns da prevenziun. Bleras instituziuns da dretg public ed er da dretg privat han gia fatg questa midada e fan senz'auter experientschas positivas.
In punct da revisiun impurtant pertutga la surveglianza LPP. Da nov duai ella vegnir excercitada dal departament da giustia, polizia e sanitad (DGPS). Perquai ch'il DGPS è cumpetent gia oz per la surveglianza da las instituziuns da prevenziun en il chantun e perquai ch'el dispona uschia da las cugnuschentschas professiunalas necessarias, è la midada da la surveglianza LPP natirala e logica. Il medem mument pon ins rinforzar tras quai la surveglianza e la controlla e detretschar las incumbensas dal departament da finanzas e militar en connex cun la cassa da pensiun chantunala.
Da nov duain las contribuziuns vegnir graduadas en dependenza da la vegliadetgna. I vegnan fixadas be anc contribuziuns totalas, da las qualas la repartiziun tranter ils lavurants ed ils patruns è chaussa dals partenaris socials. La paja assicurada vegn definida da nov. Sco usità en autras instituziuns da prevenziun duai vegnir resguardada er la 13avla paja mensila per calcular la paja assicurada. Tenor il dretg en vigur po ina persuna assicurada retrar be 20 pertschient da sia prestaziun da vegliadetgna sco indemnisaziun en chapital. La regenza propona d'augmentar questa opziun sin 50 pertschient.
Singulas decisiuns che vegnivan tratgas fin uss da la regenza duain vegnir delegadas a la cumissiun administrativa. Quest organ paritetic daventa uschia pli impurtant.
Igl è previs da suttametter pli tard in'autra missiva al cussegl grond che preschenta l'autonomia da la cassa sco ch'ella era vegnida planisada oriundamain e quai ensemen cun la proposta per finanziar il deficit.
La cumissiun predeliberanta dal cussegl grond vegn a tractar la revisiun totala da l'ordinaziun davart la cassa da pensiun il mais avust, il cussegl grond probablamain en la sessiun d'october.
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 27.07.2000
|
742b1bdd-1bfd-4965-8059-c55acc9dce6e
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Chatscha en il Grischun. Nua obtegn jau la patenta?
(Consegna da las patentas da chatscha per la stagiun da chatscha 2000)
Gia uss sentan ils chatschaders la fevra en vista a la proxima stagiun da chatscha e fan las emprimas preparativas.
Equipads cun il perspectiv ed il telescop passentan els mintga mument liber en il territori da chatscha. I vegn spievlà cun premura, e la selvaschina e sias disas vegnan observadas exactamain. A chasa vegnan preparads ils utensils da chatscha, las victualias e las bavrondas per vegnir transportads en la chamona da chatscha. Er la controlla, sche las taglias e l'assicuranza obligatoria da responsabladad sajan pajadas, è impurtanta. Las armas ston vegnir reguladas. Quai ha da succeder tenor lescha sulettamain als lieus inditgads da las vischnancas. Finalmain tutga er l'acquist da la patenta tar las preparativas.
En il fegl uffizial dal chantun Grischun dals 3 d'avust 2000 èn publitgads il lieu, la data e l'urari da la consegna da las patentas.
Gremi: inspecturat da chatscha e pestga dal Grischun
Funtauna: rg inspecturat da chatscha e pestga dal Grischun
Data: 28.07.2000
|
d00476cf-22a3-40ab-a563-39fc7dc8e9b6
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
L'ambulatori per in tractament che sa basa sin la prescripziun da heroin ha gì ina buna entschatta
Gia suenter l'emprim mais da gestiun èsi cler che la purschida d'in ambulatori per in tractament che sa basa sin la prescripziun da heroin correspunda ad in grond basegn. Dus terzs da las plazzas da terapia èn gia occupads, per las plazzas restantas datti ina glista da spetga.
L'entschatta da fanadur 2000 ha l'ambulatori dal Grischun per in tractament che sa basa sin la prescripziun da heroin entschavì ses manaschi en la chasa Neumühle a Cuira. La manadra dal project dunna dr. Suzanne von Blumenthal, schefmedia da la clinica Beverin, ed il manader da gestiun Mathias J. Balzer pon guardar enavos sin ina buna entschatta dal project. La gronda dumonda d'interessentas e d'interessents che vulan sa participar al program da terapia mussa che l'ambulatori per in tractament che sa basa sin la prescripziun da heroin correspunda ad in basegn e ch'ins ha pudì stuppar ina largia en la purschida dal tractament ambulant per toxicomans.
Las plazzas da tractament èn prest occupadas
Var 20 pazientas e pazients en la vegliadetgna tranter 30 e 50 onns retiran sut survaglianza duas fin trais giadas per di lur dosa da heroin. 15 ulteriuras candidatas e candidats sa chattan actualmain anc en la procedura d'admissiun resp. sin la glista da spetga per il program da heroin. Actualmain partan ins da l'idea che, sche las plazzas da tractament vegnan occupadas dal tuttafatg, vegnan a sa participar ca. 25 Grischunas e Grischuns e tschintg Songagliaisas e Songagliais al program.
Trasora bunas experientschas
Bunamain tut las pazientas ed ils pazients han reagì fitg bain sin la metoda da tractament. Suenter quest relativamain curt temp da tractament è sa meglierà considerablamain il stadi corporal e psichic da la gronda part da las retschaividuras e dals retschaividurs da heroin. Il manaschi da l'ambulatori n'ha gì nagins incaps. Fin oz n'èn er betg arrivadas naginas reacziuns negativas da las vischinas e dals vischins dal post da consegna da heroin.
Gremi: clinica psichiatrica Beverin
Funtauna: rg clinica psichiatrica Beverin
Data: 02.08.2000
|
93513d1c-7299-4032-9f44-89e9e5cbd30a
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Nomen est omen / il num sco providientscha
Exposiziun en la biblioteca chantunala dals 7 d'avust fin ils 30 da settember 2000
Cun pitschnas exposiziuns nunpretensiusas pussibilitescha la biblioteca chantunala regularmain da sa far in'idea da ses stgazis per part zuppads e ses effectivs pauc enconuschents. Il puntg da partenza da l'exposiziun actuala cun il titel "Nomen est omen / il num sco providientscha" è la scuntrada cun il cudesch da Richard Katz "Spass mit Hunden".
Mintgin da nus ha gia scuntrà nums che han ina relaziun particulara, surprendenta e savens decisiva cun ina persuna u cun l'ovra d'ina persuna. En quest connex n'èsi betg impurtant sch'il num caracterisescha la persuna u sche la persuna sa stenta d'ademplir la significaziun da ses num.
Perquai che la biblioteca chantunala ha tuttavia bler contact cun cudeschs ha ella durant il davos temp dà bler'attenziun a relaziuns "remartgablas" tranter auturs e titels. Uschia ha ella chattà circa 50 titels da quest gener che vegnan uss preschentads.
Insaquants da quests titels fan daventar pensiv, sco per exempel l'ovra da Walter Friedensburg davart las guerras d'independenza talianas, dad auters ston ins rir, sco per exempel davart il "Lehrbuch der pathologischen Gewebelehre" dad Eduard Rindfleisch. La broschura "Echte Gräser" da Rudolf Kiffmann vegn segir e franc a provocar intginas risadas, e tar l'istorgia da kitsch "Zuckersüsse Herzen" dad Arthur Bitter ston ins far la dumonda, sche Bitter na saja betg forsa in pseudonim.
Bun divertiment en occasiun da quest'exposiziun As giavischa la biblioteca chantunala.
Gremi: biblioteca chantunala
Funtauna: rg biblioteca chantunala
Data: 04.08.2000
|
b06364bb-13d8-4bc1-be8f-a01bc5e25956
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
L'uffizi d'informatica ha puspè in schef
Il nov schef da l'uffizi chantunal d'informatica ha num Werner Danuser. Danuser è naschì 1953 ed ha entschavì sia lavur tar l'uffizi d'informatica 1972. En l'uffizi d'informatica ha el occupà tranter auter las suandantas funcziuns: programmader, analiticher, manader da project, programmader da sistem e manader dal center da calculaziun e da telecommunicaziun. Dapi 1980 è el stà il substitut dal schef da l'uffizi. Cun effect a partir da l'entschatta da settember avanzescha el a schef.
Dals circuls
Las revisiuns parzialas da las constituziuns dals circuls Bergiaglia e Tavau vegnan approvadas.
Pensiunaments
La fin da fanadur 2000 èn ids en pensiun ils suandants collavuraturs: -
Claudio Gustin, Sta. Maria VM, inspectur da scoula, -
Konrad Müller, Trimmis, contabilist tar l'institut d'assicuranza sociala, e -
Paul Kieni, Cuira, adjunct tar l'uffizi per la furmaziun professiunala.
La regenza als engrazia per ils servetschs ch'els han prestà en favur dal chantun.
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 17.08.2000
1
|
dbc99caf-344b-4d53-a163-35a3604a41bf
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Paul Kieni vegn pensiunà: 40 onns en il servetsch da l'instrucziun professiunala dal Grischun
Paul Kieni, adjunct tar l'uffizi per l'instrucziun professiunala e la cussegliaziun professiunala, è entrà en pensiun a la fin da fanadur 2000. El astga guardar enavos sin in'activitad ch'ha durà 40 onns.
A l'entschatta d'avust 1960 ha Paul Kieni entschavì sia lavur tar l'uffizi chantunal d'emprendists da quella giada, il qual è sa cumponì da lez temp da trais persunas. Grazia a la collavuraziun activa da Pau Kieni è l'uffizi d'emprendists sa sviluppà a l'uffizi per l'instrucziun professiunala e la cussegliaziun professiunala dad oz ed è daventà in manaschi da servetsch per giuvenils, emprendists, geniturs, manaschis d'emprendissadi e federaziuns professiunalas.
Da l'allrounder al spezialist
Entant che Paul Kieni ha a l'entschatta tgirà sez tut ils secturs da la surveglianza da l'instrucziun, dals fatgs d'examens, da l'elavuraziun specifica da la scola professiunala sco er ils fatgs da contabilitad e subvenziuns, è el sa spezialisà en il decurs dal temp adina dapli sin las spartas da subvenziuns e contabilitad, dals examens finals d'emprendissadi sco er da la surveglianza dal sistem da la EED.
Da l'entschatta davent ha Paul Kieni surveglià sco manader dals examens il sectur da las professiuns artisanal-industrialas. Tras ils numerus contacts ch'èn stads necessaris per el sco manader d'examens ha el gì gronda influenza sin il bun success da tut ils examens ch'han gì lieu sut sia direcziun. Per pudair realisar quest'incumbensa enorma ha Paul Kieni adina pudì quintar cun l'agid d'in grond team da passa 600 expertas ed experts. En connex cun quest'activitad è el stà conrespunsabel per il svilup d'ina software d'instrucziun professiunala ch'è vegnida creada en collavuraziun cun auters chantuns per ils uffizis per l'instrucziun professiunala. Ses superiurs han ludà sia moda da lavurar speditiva ed exacta ed èn stads cuntents d'avair tranter els in collavuratur loial e pront da gidar. Dunna Rita Wiesendanger vegn a daventar sia successura.
Rentier activ
Igl è pauc probabel che Paul Kieni vegnia a far in paus sin il banc che ses collavuraturs han regalà ad el. Tgi che conuscha ad el sa ch'el vegn a s'occupar er en il futur da l'instrucziun professiunala e d'emprendists. Cun plaschair vegn el a realisar in giavisch ch'el ha nutrì daditg ennà - el vegn a reactivar ses accordeon amà. L'emprim curs per far reviver ses inschign musical è gia reservà.
Cusseglier guvernativ Claudio Lardi
Gremi: departament d'educaziun, cultura e protecziun da l'ambient dal Grischun
Funtauna: rg departament d'educaziun, cultura e protecziun da l'ambient dal Grischun
Data: 17.08.2000
|
df38cd6c-d844-44e0-8383-29fee95aae55
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Il plan sectoral da militar vegn exponì publicamain
La confederaziun ha elavurà in ulteriur plan sectoral, numnadamain il plan sectoral da militar (PSM). El sa basa sin la planisaziun generala da militar e cumpiglia tut las activitads da planisaziun sin il sectur da las acziuns, da l'instrucziun sco er dal svilup da l'armada.
Il plan sectoral da militar sa basa sin il plan sectoral existent concernent las plazzas d'armas e da tir (SAT) e cumplettescha quel cun ils secturs da las plazzas aviaticas militaras e da traversar (lieus, nua che vegnan construidas punts). Il PSM è in instrument directiv, da planisaziun e d'infurmaziun da la confederaziun. El serva d'ina vart a la planisaziun surlocala ed a l'adattaziun graduada (adattaziun generala) da quests projects militars che han influenza essenziala sin il spazi e sin l'ambient, da l'autra vart duain tut las activitads militaras che s'effectueschan sin il territori vegnir accordadas optimalmain ina cun l'autra. Il plan sectoral promova ina coordinaziun a temp tranter ils uffizis federals ed ils chantuns e las vischnancas. Uschia po vegnir gidà essenzialmain ad evitar respectivamain ad eliminar conflicts dal territori.
Object dal plan sectoral da militar furman d'ina vart ils princips per la votaziun concernent activitads militaras cun effect sin il territori e da l'autra vart las 13 plazzas aviaticas da militar sco er ils 66 lieus principals da traversar (lieus nua che vegnan construidas punts). Il chantun Grischun è pertutgà dals sequents projects: duas plazzas aviaticas (San Vittore e Samedan) sco er da sis lieus da traversar en las vischnancas da Grono, Panaduz, Domat, Igis, Malans, Grüsch e Claustra-Serneus.
Il sboz per il plan sectoral da militar è exponì publicamain en las vischnancas pertutgadas sco er tar l'uffizi chantunal da planisaziun dals 7 d'avust fin ils 4 da settember 2000. Posiziuns ed objecziuns èn da drizzar fin ils 4 da settember 2000 a l'uffizi chantunal da planisaziun.
Infurmatur:
Gremi: departament da l'intern e da l'economia publica
Funtauna: rg uffizi da planisaziun
Data: 17.08.2000
|
d9dbe29e-b776-48a7-95ae-89f0316bad34
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Plazzas libras da l'administraziun chantunala en l'internet
Adina dapli lavurantas e lavurants tschertgan lur plazza dals siemis en l'internet. Per satisfar a quest basegn pon ins chattar dapi l'entschatta avust tut las plazzas libras da l'administraziun chantunala dal Grischun er sin la website www.gr.ch sut la rubrica "Plazzas libras".
La website mussa cun intenziun ils avantatgs dal Grischun sco lieu da lavur: la bella natira, pussaivladads multifaras da s'occupar en il temp liber e da sa recrear. In engaschament en il Grischun, il chantun da vacanzas da la Svizra, è pli che mo in "job". Grazia a questa contemplaziun cumplessiva po il Grischun cumpeter sin il martgà da lavur cun las aglomeraziuns grondas.
Gremi: uffizi da persunal e d'organisaziun dal Grischun
Funtauna: rg uffizi da persunal e d'organisaziun dal Grischun
Data: 17.08.2000
|
466b635a-be73-4f07-9031-19223f4738d8
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Apero d'energia: Fanestras - punct flaivel u factur da profit en ils mirs exteriurs
A l'apero d'energia da mesemna, ils 30 d'avust, vegnan las persunas spezialisadas a mussar co ch'ins po cuntantscher profits solars ed ina meglra qualitad d'abitar grazia a bunas fanestras e co ch'ins po evitar perditas da chalira ed eventuals donns d'edifizis cun ina buna planisaziun. Ultra da quai preschentan offerents impurtants vaiders, fanestras e sistems per l'isolaziun termica transparenta. Planisaders, spezialists da construcziun e proprietaris da chasa han qua la survista dal stadi actual da la tecnica e da las tendenzas essenzialas.
Mesemna, ils 30 d'avust 2000 ha lieu a partir da las 17.00 in apero d'energia a la scol'auta per tecnica ed architectura a Cuira. Sco referents èn annunziadas las sequentas persunas: Andrea Rüedi (architect, Cuira), Thomas Nussbaumer, (IFCM, Dübendorf) e Markus Wunderle (Ernst Schweizer SA, Hedingen).
Profits solars
Co pon ins optimar profits solars, tge procedura è necessaria per evitar "chantuns umids" e donns vi da l'edifizi, tge ston ins observar suenter ch'ins ha midà or fanestras veglias cun novas, tge sistems porschan la meglra protecziun cunter il sulegl? L'architect Andrea Rüedi da Cuira ch'è renumà per edifizis che dovran fitg pauc'energia vegn a mussar problems tipics e soluziuns cun agid d'exempels construids e vegn a resumar las recumandaziuns las pli impurtantas per ils patruns da construcziun ed ils architects.
Survista da las fanestras
Tge caracteristicas da fanestras èn spezialmain impurtantas per patruns da construcziun: aut grad d'isolaziun termica, auta protecziun cunter la canera, custs da mantegniment bass, lunga durada d'utilisaziun, bilantscha ecologica favuraivla?
L'expert IFCM Thomas Nussbaumer vegn ad explitgar ils avantatgs e dischavantatgs dals quatter tips da fanestras ils pli renumads (lain, etal, material sintetic e lain/metal). Ultra da quai infurma el davart sigils da qualitad per fanestras.
La novissima tecnica cun vaider d'isolaziun porta avantatgs essenzials. Latiers megliurescha ina uschenumnada folia "heat mirror" tranter las lastras las qualitads d'isolaziun termica per passa 30 pertschient visavi ils vaiders dubels d'isolaziun convenziunals. Megliers vaiders signifitgeschan surfatschas da vaiders pli chaudas, nagins sumbrivals da fradur en vischinanza da las fanestras ed uschia dapli confort d'abitar.
Glisch e chalira cun isolaziun termica transparenta
Elements da construcziun d'isolaziun termica transparenta (ITT) pon vegnir duvrads per stgaudar cun sulegl u per diriger la glisch dal di en l'intern da la chasa. ITT agescha sco trapla da chalira optimala, perquai ch'ella collia in aut grad da transparenza per glisch dal sulegl cun bunas valurs d'isolaziun termica. En la paraid vegn accumulada l'energia da sulegl che radiescha plaunsieu en las localitads d'abitar. La paraid daventa in sistem da stgaudar cumplet: ella è producent da chalira, accumulatur da gulivaziun e radiaturs enina. Elements da ITT pon dentant er vegnids utilisads per metter dapli glisch dal di en las localitads e per la distribuir a moda favuraivla. Markus Wunderle da l'interpresa Ernst Schweizer SA vegn a mussar cun numerus exempels las pussaivladads da diever da la ITT per edifizis d'abitar, d'industria e d'uffizis.
Gremi: uffizi d'energia dal Grischun
Funtauna: rg uffizi d'energia dal Grischun
Data: 22.08.2000
|
ed1c5f05-cac4-46db-90b2-16c30b65ee8e
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Occupaziun e structura da las branschas en l'economia da la Svizra orientala 1985 - 1998
Ils uffizis da statistica dals chantuns Grischun, Son Gagl e Turgovia collavuran. Els preschentan ina analisa statistica da las dumbraziuns federalas da manaschis 1985, 1991, 1995 e 1998. Las finamiras principalas dal studi èn la registraziun e l'analisa da las differenzas regiunalas dal svilup dal grad occupaziun. En emprima lingia vegn cumparegliada la regiun da la Svizra orientala e da ses chantuns cun l'entira Svizra. Per las regiuns dals trais chantuns editurs han ins fatg analisas supplementaras.
Il svilup dal grad d'occupaziun dals davos 15 onns ha gì ina fasa da creschientscha durant ils onns 1985 fin 1990 ed ina perioda da regressiun davent da l'onn 1991. La regressiun da l'occupaziun chaschunada da la conjunctura durant ils onns 90 ch'ha augmentà il dumber dals dischoccupads sin in nivel che la Svizra n'aveva anc mai vis, ha commovì la populaziun. Ils chantuns da la Svizra orientala han demussà en cumparegliaziun cun l'entira Svizra quotas da dischoccupads sut la media. La dimensiun da la dischoccupaziun è dentant stada er qua istoricamain unica. En il fratemp è la situaziun d'occupaziun puspè sa meglierada.
Il svilup dal grad d'occupaziun è - cun excepziun da las influenzas da la conjunctura - marcà essenzialmain da la midada da structura da las activitads economicas. Las datas da las dumbraziuns federalas da manaschis dattan la pussaivladad da reproducir statisticamain il svilup dal grad d'occupaziun e las midadas structuralas parallellas.
La Svizra orientala demussa in relativamain bun resultat
Durant la perioda 1985/1998 demussa la regiun gronda Svizra orientala cun in plus da trais pertschient il segund meglier resultat da las set regiuns grondas da la Svizra. Tranter ils chantuns da la Svizra orientala èn ils emprims ils chantuns Turgovia ed Appenzell dador cun ina creschientscha da var sis pertschient. Il chantun Son Gagl sa chatta cun var quatter pertschient en la media, suandà dal Grischun cun ina creschientscha da 2.6 pertschient. Da l'autra vart demussan Schaffusa e Glaruna in regress dal grad d'occupaziun da sis resp. set pertschient.
Regiun da plazzas da lavur senza spezialisaziun specifica
Areguard il dumber dals occupads en proporziun cun la populaziun occupan ils chantuns da la Svizra orientala ils davos rangs en cumparegliaziun cun l'entira Svizra. Excepziuns èn ils chantuns Grischun (5avel rang) e Son Gagl (7avel rang). Durant la perioda 1985/1998 è stà regressiv - sco en l'entira Svizra - il grad d'occupaziun en tut ils chantuns da la Svizra orientala, perquai che la populaziun ha augmentà dapertut pli ferm che l'occupaziun.
Surrepreschentanza da branschas cun in flaivel svilup d'occupaziun
Quotas d'occupaziun evidentamain sur la media demussan ils chantuns da la Svizra orientala en las branschas industrialas-artisanalas, entant che las branschas da prestaziuns da servetsch èn savens sutrepreschentadas. En proporziun cun l'entira Svizra na fan las branschas surrepreschentadas en ils chantuns da la Svizra orientala dentant betg part da las branschas cun ina ferma creschientscha. Qua sa reflectescha in problem da structura dals chantuns da la Svizra orientala.
Surrepreschentada è en tut ils chantuns la branscha da l'elavuraziun da laina. Cun excepziun dal chantun Grischun vala quai er per las duas gruppas da branscha textilias/vestgadira/rauba da tgirom/chalzers ed industria metallurgica/construcziun da maschinas e da vehichels/electrotecnica. L'industria da construcziun demussa cleras quotas d'occupaziun sur la media en ils chantuns GR, TG, AI, GL e SG, las partiziuns economicas products alimentars/bavrondas/tubac en ils chantuns TG, SG, AI e SH. L'hotellaria e la gastronomia resortan cleramain en ils dus chantuns da turissem GR ed AI. Dal rest datti ina surrepreschentanza sur la media da la chemia en il chantun SH, dals fatgs da sanadad e socials en il chantun AR sco er da las branschas economicas palpiri/chartun/ediziun/stampa a SG.
La Svizra orientala era in lieu economic relativamain ferm
Durant ils onns da recessiun ha demussà ina retscha da chantuns da la Svizra orientala ina fermezza da ses lieu en quel senn, ch'il grad d'occupaziun da bleras branschas è sa sviluppà a moda pli favuraivla u main nauscha ch'en l'entira Svizra. Savens sa tractavi qua da branschas ch'èn gia represchentadas sur la media. En il singul cas sa tracti da l'elavuraziun da laina (SG, TG, AI, AR, SH), textilias/vestgadira/rauba da tgirom/chalzers (AI, AR), products alimentars/bavrondas/tubac (SG, AI, AR), palpiri/chartun/ediziun/stampa (SG, GR, AR), chemia (tuts danor AI e GL), industria da construcziun (tuts danor GR e SH), commerzi/reparaturas (tuts danor SH, AR) sco er traffic/transmissiun d'infurmaziuns (TG, GL, AI). - In svilup dal grad d'occupaziun sur la media en las branschas cun ina creschientscha en l'entira Svizra, che gida a mitigiar il problem da structura surmenziunà dals chantuns da la Svizra orientala, sa lascha observar pli da rar. Ins entaupa el tar las branschas economicas instrucziun/perscrutaziun en ils chantuns SG, TG ed AR sco er informatica/prestaziuns da servetsch per manaschins en ils chantuns TG, AR e SH.
Damain occupads en manaschis gronds, dapli en prestaziuns da servetsch
Sin il sectur da l'economia privata da la Svizra orientala è la part dal volumen d'occupaziun che cuntegna manaschis gronds cun passa 250 persunas occupadas a temp cumplain sa reducida totalmain da 23 sin 21.8 pertschient durant la perioda 1985/1998. L'augment il pli grond è succedì tar las uschenumnadas microinterpresas cun damain che 10 plazzas a temp cumplain. Quellas han pudì augmentar lur quota da volumen d'occupaziun da 27.3 sin 30.7 pertschient. Areguard las branschas possedan las quotas las pli grondas ils manaschis gronds sco bancas/assicuranzas, chemia ed industria metallurgica/construcziun da maschinas e da vehichels/electrotecnica. La tendenza generala d'empitschnir las interpresas succeda en emprima lingia tras reducziuns en questas branschas ch'èn structuradas per gronda part sco manaschis gronds. Perencunter sa demussa in augment da la creschientscha tar manaschis da prestaziuns da servetsch ch'han ina structura da manaschis pitschens.
La Svizra orientala n'è betg in center per firmas activas en l'entira naziun
En la Svizra orientala lavuravan l'onn 1998 var otg pertschient da las persunas occupadas en filialas d'interpresas cun domicil ordaifer la Svizra orientala. Mo circa in terz da quels otg pertschient è il dumber da las persunas ch'èn vegnidas occupadas d'interpresas cun domicil en la Svizra orientala en autras regiuns grondas. Questa sproporziun reflectescha in pitschen grad d'influenza da la regiun gronda Svizra orientala en cumparegliaziun cun autras regiuns grondas. La medema analisa fatga sin plaun chantunal mussa AR e SG sco chantuns cun la (relativamain) pli gronda influenza, SH e GR sco chantuns cun la pli pitschna influenza da la Svizra orientala.
Augment da l'occupaziun a temp parzial e da las quotas da dunnas
Il grad d'occupaziun a temp parzial ha augmentà cuntinuadamain ils davos 15 onns. En il Grischun lavuravan 1998 73 pertschient dapli persunas en plazzas parzialas che 1985. Las plazzas a temp cumplain han augmentà durant la medema perioda per 2.6 pertschient. Qua datti differenzas considerablas tranter las branschas.
Las dunnas han augmentà la quota da lur grad d'occupaziun en il GR dapì 1985 per 20 pertschient (umens - 0.4 pertschient) en emprima lingia sin il sectur da lavur a temp parzial per 92 pertschient (umens 27 pertschient). La quota da las dunnas variescha fermamain tut tenor la branscha. En ils fatgs da sanadad e socials han las dunnas prestà var 70 pertschient dal volumen d'occupaziun, en l'industria da construcziun muntan ellas mo gist a set pertschient.
Las persunas da l'exteriur pauc qualifitgadas sentan la recessiun l'emprim
La fasa da recessiun 1991/1998 ha chaschunà in regress sproporziunà dal grad d'occupaziun da persunas da l'exteriur. Quai lascha concluder ina gronda sensibilitad da conjunctura ch'exista anc adina per quest sectur. Cuntrariamain a questa tendenza èsi da constatar en branschas cun in basegn na garantì da persunal fermamain qualifitgà (p.ex. informatica) in augment da l'occupaziun da persunas da l'exteriur.
Gremi: departament da l'intern e da l'economia publica dal Grischun
Funtauna: rg uffizi per economia e turissem, statistica
Data: 23.08.2000
|
b50c9178-20d2-44d3-8134-b571599970df
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Votaziun dal pievel chantunala dals 24 da settember 2000 concernent la lescha introductiva a la lescha federala davart la navigaziun interna
Gea a la libertad da navigaziun, dentant senza negliger la natira e l'ambient
La lescha federala davart la navigaziun cumpiglia il princip che la navigaziun sin tut las auas publicas è libra. Sco excepziun dastgan ils chantuns bain relaschar restricziuns, dentant be cur ch'i dat in interess public u sche quai è necessari pervia da la protecziun da bains giuridics impurtants. L'ordinaziun executiva a la lescha federala davart la navigaziun interna che vala oz en il chantun Grischun è vegnida relaschada dal cussegl grond il 1. d'october 1980. Cuntrari a la lescha federala determinescha ella che la navigaziun sin flums, auas currentas accumuladas, chanals ed uals en il Grischun è da princip scumandada. Exceptads èn sulettamain bartgas a pala ed autras bartgas senza motor u vela. Quai stat en contradicziun cun las directivas stringentas dal dretg federal. La nova lescha introductiva a la lescha federala davart la navigaziun interna (LI a la LNI) vul uss coordinar il dretg chantunal cun il dretg federal ed abrogar uschia il scumond da navigaziun en general. Quai na vul dentant betg dir ch'i duai dar en il futur ina libertad absoluta da navigaziun en il Grischun. Là nua che motivs da protecziun da la natira e da l'ambient pretendan quai, duai valair vinavant il scumond da navigar sin auas currentas cun tschertas categorias da bartgas. Questas auas currentas vegnan enumeradas individualmain en il decret nov.
Directivas per viadis commerzials cun bartgas da gumma (river-rafting)
Durant las bellas fins d'emna da stad regia sin numerus flums grischuns in grond traffic da bartgas. I sa chapescha da sasez che quai ha consequenzas per la natira e l'ambient. Perquai èsi necessari da suttametter a tschertas restricziuns oravant tut il rafting commerzial. Uschia han la flora e la fauna temp da sa recrear. Correspundentamain prevesa la lescha nova da limitar viadis commerzials cun bartgas da gumma da princip sin il temp tranter ils 15 da matg ed ils 30 da settember. Sin singulas auas currentas e singuls trajects enumerads individualmain dastga vegnir navigà excepziunalmain dal 1. da matg fin la davosa fin d'emna d'october. Il manaschi da rafting è mintgamai permiss tranter las 9 e las 19, e l'entschatta e la fin dals viadis sco era las pausas e l'alimentaziun dastgan be succeder als lieus permiss per quest intent. Per proteger ils utschels vala finalmain in scumond strict d'ir a riva sper inslas en il flum e da metter pe sin questas.
Ina decisiun tant en favur dal turissem sco er da la protecziun da la natira e da l'ambient
La lescha introductiva a la lescha federala davart la navigaziun interna vegn beneventada fitg tant dal cussegl grond sco er da la regenza e merita grond sustegn. Surtut la coordinaziun reussida da basegns dal turissem cun quels da la protecziun da la natira e da l'ambient garantescha ch'ils interess da tut las burgaisas e da tut ils burgais ch'èn da respectar en il rom dal dretg federal vegnan observads. En num da la regenza e dal cussegl grond As invid jau d'avrir la via ad ina reglamentaziun orientada vers il futur da la navigaziun cun in "GEA" persvadì.
Gremi: president da la regenza
Funtauna: rg president da la regenza
Data: 24.08.2000
|
0ee3989e-d98c-4642-a649-5e288357ccfb
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Ambassadur da la Gronda Britannia sin visita en il Grischun
Mesemna, ils 30 d'avust vegn l'ambassadur da la Gronda Britannia a far visita a la regenza grischuna. L'ambassadur da Sia Majestad la regina da la Gronda Britannia, Christopher Hulse, che residiescha a Berna, vegn retschavì dal president da la regenza Peter Aliesch e dal chancelier Claudio Riesen en la Chasa grischa. Punct central da la scuntrada è in discurs cun represchentants da la Lia Rumantscha, da la Pro Grigioni Italiano e da la Walservereinigung davart il Grischun triling. Ultra da quai stattan sin il program in apero ed in gentar communabel.
Infurmaziun concernent fotografias:
Tge che vuless far ina fotografia da questa societad è supplitgà dad esser preschent mesemna, ils 30 d'avust a las 11.00 avant la sala da la regenza en la Chasa grischa (segund plan).
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala
Data: 24.08.2000
|
8cd3c2ea-f84a-474c-ae83-8060e5bef057
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Il chantun vul construir ina nova basa a Glion
La regenza suttametta al cussegl grond in project per construir ina nova basa en la zona da mastergn Crappa Grossa a Glion. Per la construcziun nova vegni fatg quint cun custs da 14.86 milliuns francs. Il bajetg duai vegnir duvrà cuminaivlamain da l'uffizi districtual da construcziun bassa, dal post exteriur da controlla da l'uffizi per il traffic sin via e dal post exteriur da servetsch da l'uffizi forestal.
L'atun 1998 ha il chantun cumprà da la citad da Glion ina parcella da var 8'000 m2 en la zona da mastergn Crappa Grossa a l'ur vest da la citad. Sin quist terren duai vegnir construida ina nova basa. Actualmain è l'uffizi districtual da construcziun bassa 6 a Glion dividì sin differents edifizis: basa chantunala e biros prendids a fit. Specialmain la veglia basa è per part en in nausch stadi architectonic e na satisfa betg pli a las pretaisas. Plinavant èn ils andaments da gestiun difficils e nunrentabels.
Per trair a niz a moda raschunaivla las sinergias en connex cun il project da construcziun ch'è urgentamain necessari, duain vegnir plazzads en l'edifizi nov ultra da l'uffizi districtual da construcziun bassa er ils posts externs da l'uffizi per il traffic sin via e da l'uffizi forestal. Il project prevesa da construir in edifizi massiv en lenn che cumpiglia dus fin trais plauns ed ha la furma d'in angul. Las quotas d'investiziun per l'uffizi districtual da construcziun bassa da ca. 12.4 milliuns (83.4 pertschient) e da l'uffizi per il traffic sin via da ca. in milliun (6.8 pertschient) duain vegnir finanziads dal tuttafatg sur il quint da las vias, la quota da l'uffizi forestal da var 1.4 milliuns francs (9.8 pertschient) cun meds publics generals. La cumpetenza finanziala per la quota relativa a las vias da l'uffizi districtual da construcziun bassa sa chatta tar il cussegl grond, entant che las duas autras quotas da totalmain var 2.46 milliuns francs èn suttamessas al referendum facultativ.
Il cussegl grond vegn a tractar questa fatschenta probablamain durant la sessiun da november.
La gulivaziun da finanzas duai daventar pli efficazia
La regenza vul furmar la gulivaziun da finanzas tranter las vischnancas a moda anc pli efficazia. Ella propona perquai ina revisiun parziala da l'ordinaziun executiva dal cussegl grond davart la gulivaziun da finanzas intercommunala. Qua vul ins augmentar la quota dals meds senza intent specific. Quai è pussaivel be, sche las limitas existentas per la gulivaziun da la forza fiscala vegnan schluccadas.
La gulivaziun da la forza fiscala permetta d'avischinar la productivitad da vischnancas cun ina forza fiscala relativa (taglias per persuna) sut la media chantunala, a la media chantunala. Vi d'in exempel che parta d'ina media chantunala da 2'000 francs e d'ina forza fiscala da la vischnanca da 1'000 francs per persuna, po la gulivaziun da la forza fiscala vegnir explitgada sco suonda: La vischnanca obtegna in supplement da 600 francs per persuna ed augmenta cun quai sia forza fiscala sin 1'600 francs, in import che munta ad 80 pertschient da la media chantunala.
Tenor la regulaziun en vigur è questa gulivaziun dentant pussaivla mo per ils emprims 200 abitants ed abitantas. Cun la revisiun duai la limita vegnir dauzada uss sin 300 abitants ed abitantas. Quai permetta in augment da la prestaziun. Ina cumpletta abrogaziun da la limita d'abitants na fiss dentant betg pussaivla sin fundament dals meds finanzials limitadamain existents. Per vischnancas che fusiuneschan duai la regenza dentant obtegnair la pussaivladad d'abrogar la limita d'abitants durant in termin transitori.
Cun las mesiras previsas vegni tegnì quint dals basegns da gulivaziun midads da las vischnancas ch'èn sa spustads dal quint d'investiziuns al quint current. Perencunter duain tar tut las contribuziuns ad ovras publicas vegnir prendidas encunter perditas.
Consultaziuns a la confederaziun
Envers la confederaziun prenda la regenza posiziun pertutgant dus projects da consultaziun. Ella beneventa senza resalvas che la Svizra vul ratifitgar il statut da Roma da la curt penala internaziunala a Den Haag (NL). Quest statut è la basa legala per crear ina curt penala internaziunala permanenta che vegn ad esser cumpetenta per il giudicament da crims individuals spezialmain grevs (tranter auter genocid, crims cunter l'umanitad e crims da guerra). Actualmain exista mo ina curt penala ad hoc per Ex- Jugoslavia e Ruanda. La nova curt duai perencunter agir sin l'entir mund. Il statut creà la stad 1998 è vegnì sutsegnà fin uss da ca. 100 stadis, tranter quels er da la Svizra. El sto vegnir ratifitgà da 60 stadis, avant ch'el possia entrar en vigur ed avant che la curt possia entschaiver sia lavur. Sin plaun federal èsi previs da crear ina lescha federala davart la collavuraziun cun la curt penala internaziunala e da reveder correspundentamain il dretg penal.
Er il sboz per ina midada da l'ordinaziun davart l'assicuranza da dischoccupads vegn approvà. Questa midada cumpiglia essenzialmain las suandantas innovaziuns:
- La participaziun finanziala dals chantuns a las mesiras sin il martgà da lavur vegn reglada e las disposiziuns davart la repartiziun da la purschida minimala vegn abrogada.
- La midada da la responsabladad dals purtaders da la chascha e dal chantun ha per consequenza che la taglia militara vegn reglada. Plinavant duain vegnir introducidas ina bunificaziun da la ristga da responsabladad ed ina assicuranza per gronds donns.
- Ils custs imputabels dals posts executivs chantunals vegnan reglads da nov. Ultra da quai vegnan introducidas las prescripziuns per las cunvegnas da prestaziun cun quests posts executivs e cun las cassas per ils dischoccupads.
La regenza accentuescha puspè che blers chantuns han giavischà, cun sutsegnar l'incarica da prestaziun CRIL, da passar a la budgetaziun pauschala. Quest giavisch è senz'auter da realisar.
Da las vischnancas
Il project da construcziun per sanar e furmar da nov ils conturns dal stabiliment da scola Herold a Cuira vegn approvà. Als custs imputabels da var 120'000 francs vegnan empermessas contribuziuns chantunalas da 10 pertschient.
Il project per la construcziun d'in giratori en furma d'ellipsa a la cruschada "Falknis" entaifer il vitg dad Igis vegn approvà. Als custs imputabels da var 348'000 francs vegnan empermessas contribuziuns chantunalas da 15 pertschient.
La planisaziun d'utilisaziun concernent l'indriz da far naiv Jakobshorn a Tavau vegn approvada cun resalvas. Ina revisiun parziala da la planisaziun locala da Guarda ed ina revisiun da la lescha da taglia da St. Antönien vegnan approvadas.
Il nov secretari da departament en il DIEP
Sco successur da Christian Boner che daventa president da la citad da Cuira, ha la regenza tschernì Walter Schlegel sco secretari dal departament da l'intern e da l'economia publica. Schlegel è naschì l'onn 1962, è burgais da Buchs SG ed è domicilià a Trimmis. El è maridà e bab da dus uffants pitschens. Walter Schlegel ha frequentà la scola primara, secundara e chantunala a Cuira ed ha terminà 1990 ses studi da giurisprudenza a l'universitad da Turitg. Silsuenter ha el fatg in praticum d'advocat tar l'inspecturat dal register funsil ed en in biro d'advocatura a Cuira. Dapi 1992 è el vicedirectur da l'uffizi da polizia.
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 24.08.2000
|
ecc60d9d-4869-4317-8550-afb06fd5eb5a
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
La Svizra orientala a l'Expo.02 a Neuchâtel
sin 1000 meters quadrat locals e lieus d'aua
Ils chantuns da la Svizra orientala mussan en il rom dal project da l'Expo.02 "aua extrema" sin l'arteplage a Neuchâtel in panopticum da maletgs, ideas ed istorgias davart locals e munds d'aua. Ils responsabels preschentan glindesdi a Cuira, Herisau ed a Stein am Rhein il cuntegn dal pavigliun da la Svizra orientala.
Dals 15 da matg fin ils 20 d'october 2002 sa preschentan ils chantuns da la Svizra orientala Glaruna, Schaffusa, Appenzell dador, Appenzell dadens, Grischun, Son Gagl e Turgovia cun "aua extrema" sin l'arteplage a Neuchâtel. L'aua pon ins experimentar sensualmain en tut sias furmas expressivas.
Ideas concretas
Ils commembers da la regenza Marianne Dürst (Glaruna) e Klaus Huber (Grischun), ils commembers da la cumissiun da coordinaziun Beat Ryffel (Grischun), Heinz Martinelli (Glaruna) e Canisius Braun (Son Gagl) sco er Martin Zahner da la direcziun generala dal project han preschentà glindesdi a Cuira las emprimas ideas concretas da l'exposiziun, in videoclip davart il project, l'emprima broschura sco er ils documents per sa procurar ils meds. La sera è alura vegnì preschentà a Son Gagl il project da l'entira economia da la Svizra orientala.
L'exposiziun appellescha en emprima lingia a l'aua sco elixir da la vita - en la Svizra orientala, dentant er sin l'entir mund. Ils gronds temas da l'exposiziun a Neuchâtel èn surabundanza, sitgira e Svizra orientala. "aua extrema" vegn a sa preschentar a Neuchâtel cun numerus eveniments e cun enconuschientschas surprendentas. "aua extrema" è situada sin l'arteplage ed integrada en il tema general "natira ed artificialitad". Canisius Braun ch'ha preschentà ils princips da l'object d'exposiziun ha dentant er mess en evidenza ch'i vegnia svelà pir ils 15 da matg 2002 a Neuchâtel, tge ch'ils expositurs s'imagineschan exactamain cun quai. Ma ch'ins possia vesair ed experimentar scuntradas umidas, gieus d'aua, staziuns d'aua u per exempel ina bognera enorma. "aua extrema" vegn ad esser in grond paltaun da 1000 meters quadrat. Sco ulteriuras noziuns ha el menziunà la chombra d'aua Svizra orientala e l'impurtanza globala da l'aua. Il videoclip sco product da la Svizra orientala tematisescha la noziun "aua extrema" a moda e maniera sumeglianta.
Collavuraziun interchantunala
Beat Ryffel, il commember da la cumissiun da coordinaziun dal chantun Grischun, ha regurdà a las finamiras dal project cuminaivel "aua extrema". Tras quel vulan ins promover la conscienza regiunala per la regiun, far resguardar quella conscientamain er anoravers, mantegnair las culturas sco er tgirar activamain las relaziuns tranter las culturas. Avant ch'ins è dentant uschè lunsch, vegn "aua extrema" a laschar fastizs umids en la Svizra orientala. L'emprima giuria dals objects d'art e da scuntrada "Gwondertroggen" ha gì lieu mez avust, la segunda runda è previsa per l'atun. Las "Gwondertroggen" vegnan a far tschiffar said per l'exposiziun en la Svizra orientala sco er en ils chantuns e pajais vischins dal matg fin l'october 2001. En quest connex ha la giuria da giuditgar en tut 111 inoltraziuns.
Cussegliera guvernativa Marianne Dürst (Glaruna) ha exprimì ses plaschair ch'i va uss vinavant cun l'Expo.02. Ella ha fatg endament ch'ils chantuns da la Svizra orientala han sustegnì il project gia baud zunt fitg ed èn adina stads loials envers quel. Cun satisfacziun prenda la cumissiun strategica enconuschientscha dals cuntegns planisads da l'exposiziun, perquai ch'igl è adina stà cler che la Svizra orientala na vul nagina preschentaziun dals monuments u da las tradiziuns turisticas. "aua extrema" è in bun exempel per la collavuraziun interchantunala, per ina avischinaziun pragmatica.
La sera è vegnì preschentà il concept e las pussaivladads correspundentas da participaziun e da sponsoring als emprims represchentants da l'economia da la Svizra orientala. A questa preschentaziun ha fatg part er il manader artistic da l'Expo.02, Martin Heller.
Gremi: Departament da l'intern e da l'economia publica
Funtauna: rg Departament da l'intern e da l'economia publica
Data: 28.08.2000
|
1da545fa-d1c6-4b9c-8018-e91331fead42
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Mandat per la Rogaziun federala 2000
LA REGENZA A LA POPULAZIUN DAL CHANTUN GRISCHUN
Charas convischinas, chars convischins
Il mandat per la Rogaziun federala da la regenza vegn prelegì dapi 150 onns en nossas baselgias. Durant quest temp hai dà grondas midadas. Sa midadas èn las relaziuns tranter stadi e baselgia, sa midada è medemamain nossa tenuta envers questas instituziuns. Betg sa midada è la colliaziun tranter stadi e baselgia che sa manifestescha en furma dal mandat per la Rogaziun. Quel renda attent oz sco avant 150 onns a la muntada da las valurs cristianas per l'agir statal e per nossa vita da mintga di.
Il di da rogaziun è sco quai ch'il num di in di dal dun. Quest di avain nus da respunder sez la dumonda, sche nus concedin effectivamain a Dieu la posiziun che cumpetta ad el avant tut las valitas terrestras. Cun l'oraziun exprimin nus noss engraziament. Nus dastgain esser engraziaivels da pudair viver en in pajais che na vegn ni smanatschà d'ordaifer en sia existenza ni scurlattà en l'intern d'ina discordia profunda. Quai na sa chapescha deplorablamain betg da sasez per numerus umans da quest mund - ni oz ni avant 150 onns. L'entiert ch'umans piteschan en noss pajais u lunsch davent dals cunfins na dastga betg laschar nus indifferents, sche nus na vulain betg daventar conculpaivels. Martin Luther King, il plevon baptist american, purtader dal premi Nobel e manader dal cumbat senza violenza cunter la separaziun da las rassas ch'è vegnì assassinà l'onn 1968 ha exprimì questa tenuta sco suonda: "La giustia na po betg vegnir dividida". Ses messadi è in appel cunter l'indifferenza envers mintga malgiustia.
Tenor ils pleds da Martin Luther King essan nus intimads da s'engaschar er ordaifer nossa vita pli stretga encunter misergia, despotissem, supressiun e nunlibertad. En quest senn avain nus er bler da far en l'agen pajais, er sche quai è necessari en in'autra moda che en pajais cun guerra e gronda misergia.
Per fortuna n'è la solidaritad vivida envers conumans pregiuditgads a l'intern ed a l'exteriur betg in pled ester, il cuntrari è il cas. Il sustegniment dals umans opprimids è er ina da las pli noblas incumbensas da la baselgia. Nus vesain adina puspè co che la baselgia e la cardientscha cristiana dattan forza ad umans en gronda misergia. Er tar nus datti umans en questa situaziun. En quest connex è la misergia materiala pli simpla d'eliminar ch'il mal da l'olma, la tristezza e la desperaziun.Tuttina n'èsi per blers betg simpel d'acceptar l'agid da la baselgia e da sa fidar dal pled da Dieu.
Eventualmain stat quai en connex cun l'infallibladad da Dieu e che questa infallibladad vegn transferida sin la baselgia. Quai sto manar a trumpadas. Mintgatant vegni simplamain emblidà ch'i vegn fatg sbagls dapertut nua ch'umans lavuran - saja quai en baselgia u en auters lieus. Perquai vegni pretendì toleranza envers tut quels che lavuran en buna intenziun per ils conumans. La baselgia sco noss stadi vivan da l'engaschament activ d'uschè blers umans sco pussaivel. Nus As vulessan animar da cooperar sin quest sectur.
Cun questas reflexiuns recumandain nus Vus, charas convischinas e chars convischins e tut noss conumans e nus sezs a la protecziun dal Tutpussant.
Cuira, il settember 2000 En num da la regenza
Il president: Peter Aliesch
Il chancelier: Claudio Riesen
PER VOSSA ORIENTAZIUN
1. Tenor l'ordinaziun dal cussegl grond dals 24 favrer 1971 vegnan ils uffizis parochials supplitgads da preleger giu da chanzla / scantschala il mandat per la rogaziun federala otg, eventualmain quattordesch dis avant il di da rogaziun, pia ils 10, eventualmain il 3 da settember 2000 e da far attent che tenor la medema ordinaziun, igl è da far ina collecta en tut las baselgias dal chantun, il di da rogaziun. Il retgav da quella vegn attribuì en trais parts egualas a la "fundaziun per umans cun disturbis da percepziun en il Grischun", a la "fundaziun grischuna per la scolaziun prescolara e la terapia d'uffants paralisads dal tscharvè" ed al "team per l'agid a sasez en il Grischun", tenor il conclus da la regenza dals 30 da matg 2000.
- Fundaziun per umans cun disturbis da percepziun: La fundaziun s'engascha per l'integraziun dals umans cun disturbis da percepziun en tut ils secturs da la vita sco p.ex. la lavur, l'abitar, la furmaziun ed il temp liber. La fundaziun vul crear in post da consultaziun per intermediar l'assistenza professiunala e terapeutica.
- Fundaziun grischuna per la scolaziun prescolara e la terapia d'uffants paralisads dal tscharvè: Questa fundaziun porscha als uffants cun impediments gia sco poppins ina promoziun ed in sustegn specific medicinal, terapeutic e pedagogic che correspunda a lur svilup. A la chasa per la terapia intensiva ch'exista a Cuira è colliada ina scolina da pedagogia curativa.
- Team per l'agid a sasez en il Grischun: L'uniun ch'è vegnida fundada l'atun 1998 è in post da contact per tut las gruppas d'agid a sasez en il chantun Grischun. Ils giavischs da la gruppa d'agid a sasez duain vegnir sustegnids e promovids. Ils commembers che fan part d'ina gruppa d'agid a sasez emprendan ad ir enturn meglier cun lur conflicts persunals e cun lur atgnas difficultads. Per quest intent als stattan a disposiziun cussegliaders e cussegliadras.
2. Las suprastanzas communalas vegnan incumbensadas d'exequir la collecta en enclegientscha cun las instanzas da baselgia e da consegnar il retgav da quella fin ils 28 da settember 2000 a l'administraziun da finanzas dal Grischun, 7000 Cuira, CP 70- 187-9.
3. Las suprastanzas communalas vegnan plinavant envidadas da procurar ch'i vegnia sunà la sunasontga / ils zenns la sonda avant il di da rogaziun a las 18.00.
La restampa dal mandat è permessa pir suenter ils 13 da settember 2000
Gremi: Regenza
Fonte: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 29.08.2000
|
d93bd472-598e-4bfd-a2ef-e5e1b4ae9a68
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Novitads sin il champ da las bibliotecas dal Grischun
Cusseglier guvernativ Claudio Lardi ha preschentà ils 30 d'avust 2000 en la biblioteca chantunala il nov "Mussavia da las bibliotecas en il chantun Grischun" a las medias.
"Bibliotecas èn ina instituziun fundamentala per la furmaziun, perscrutaziun, scuntrada, cultura e per il temp liber", uschia tuna ina da las maximas.
Il mars 1999 ha la regenza instituì ina cumissiun cun l'incumbensa d'elavurar tranter auter curs da furmaziun e da perfecziunament per bibliotecarias e bibliotecaris en uffizi secundar.
Ils 5 da settember entschaiva l'emprim curs fundamental en il Grischun sut la surveglianza dal chantun Grischun. Per questa furmaziun d'in onn èn s'annunziadas 16 dunnas. Il concept sa basa sin las directivas da furmaziun da la cuminanza da lavur da las bibliotecas svizras da lectura publica (CLP) ch'examinescha era il cuntegn dals curs per garantir la qualitad aspirada. Las absolventas vegnan a retschaiver suenter la terminaziun dal curs fundamental il certificat CLP. Uschia èn ellas qualifitgadas da realisar a moda pratica las conuschientschas fundamentalas acquistadas en il mintgadi da la biblioteca.
Sco ulteriura novaziun èn represchentadas en la cumissiun cantunala da bibliotecas existenta er represchentantas da bibliotecas da scola e da bibliotecas communalas.
Gremi: Departament d'educaziun, cultura e protecziun da l'ambient dal Grischun
Funtauna: rg Departament d'educaziun, cultura e protecziun da l'ambient dal Grischun
Data: 30.08.2000
|
3c312439-7c96-47cf-a73f-d77202c75bc3
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Planisader chantunal Erwin Bundi va en pensiun
Sco schef da l'uffizi chantunal da planisaziun ha Erwin Bundi influenzà la planisaziun grischuna dal territori durant decennis. Si'activitad ha chattà attenziun en l'entira Svizra. La fin d'avust 2000 va Bundi en la bainmeritada pensiun.
En cumbinaziun cun l'artitgel 22quater davart la planisaziun dal territori, ch'è vegnì acceptà l'onn 1969 dal pievel e dals chantuns en la constituziun chantunala, è Erwin Bundi vegnì elegì da la regenza sco planisader chantunal ed è vegnì incumbensà da furmar in post chantunal da planisaziun, l'uffizi da planisaziun da pli tard. Sut la direcziun politica dal cusseglier guvernativ da lez temp e dal cusseglier federal da pli tard, Leon Schlumpf, ha Bundi sviluppà ils concepts e programs necessaris per tegnair quint da las finamiras da la constituziun d'utilisar a moda cunvegnenta il terren e da promover in'urbanisaziun ordinada dal pajais er en il Grischun. L'expressiun da questa lavur da basa ha furmà l'onn 1973 la lescha davart la planisaziun dal territori per il chantun Grischun ch'è ida en vigur l'onn 1973 cun las prioritads "regiunalisar las incumbensas surcommunalas da la planisaziun" ed "introducir ina obligaziun communala da planisaziun".
Specialmain en connex cun la realisaziun da l'obligaziun communala da planisaziun ch'è vegnida introducida da nov ha Bundi accumplì grazia a sia perseveranza, sia gronda forza da lavur sco er grazia a ses principis prestaziuns da piunier. Uschia èsi reussì ad el che praticamain tut las pli che 200 vischnancas grischunas han disponì gia la fin dals onns settanta d'atgnas planisaziuns localas. Resolutamain e cun forza persvasiva ha Bundi procurà silsuenter per l'adattaziun da questas planisaziuns localas da l'emprima generaziun a la lescha federala davart la planisaziun dal territori ch'è ida en vigur l'onn 1980. Quai è stà ina interpresa fitg difficila pervia da las pretaisas dal dretg federal concernent la reducziun da las zonas da construcziun sco er pervia da las novas pretaisas sin ils secturs da la legislaziun speziala relevanta per il territori e da la planisaziun structurala furmativa. Igl è il merit da Bundi che prest tut las vischnauncas grischunas pon preschentar oz planisaziuns d'utilisaziun modernas, adattadas al dretg surordinau e qualitativamain sur il nivel svizzer e ch'i ha pudì vegnir etablì en il Grischun il medem mument ina pratica consolidada sin il sectur da la construcziun ordaifer las zonas da construcziun. Numerus da ses concepts, lavurs da basa ed agids executivs ch'èn vegnids sviluppads sut sia direcziun, gist er sin il sectur da la planisaziun regiunala, han chattà attenziun sur il cunfins dal chantun or ed han fatg dad Erwin Bundi in expert renconuschì.
Erwin Bundi ha prestà gronda lavur per la planisaziun dal territori dal Grischun ed uschia per in svilup ordinà dal territori da noss chantun ed ultra da quai ha el er dà blers impuls per la planisaziun svizra dal territori. Sia prestaziun merita renconuschientscha. Jau engraziel ad Erwin Bundi er en num da la regenza per ses engaschi nunstanclentaivel e caracterisà da responsabladad ed jau giavisch ad el buna sanadad e bler plaschair da viver per sia terza fasa da la vita.
Klaus Huber, cusseglier guvernativ
Gremi: departament da l'intern e da l'economia publica dal Grischun
Funtauna: rg departament da l'intern e da l'economia publica dal Grischun
Data: 31.08.2000
|
88f6b6da-e6f2-473a-bc18-b49d7d1730f8
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Dis europeics dal monument 2000 a Haldenstein
Ils dis europeics dal monument 2000 han lieu en il Grischun gia la fin d'emna dals 2/3 da settember. Quai sco concessiun a la veglia tradiziun grischuna: In'emna pli tard entschaiva en l'entir chantun la chatscha.
Quest onn ha lieu l'occurrenza a moda concentrada a Haldenstein. In ciclus d'occurrenzas ch'è vegnì concepì da la protecziun grischuna da la patria e da la tgira chantunala da monuments, s'occupa da differents temas architectonics en connex cun il vitg. En il center da l'optica stattan tant construcziuns singulas interessantas e da muntada sco er l'entir vitg. En quest connex duain vegnir tractadas dumondas da la tgira da monuments, da l'archeologia fin al svilup dals abitadis e da l'architectura contemporana. La finamira èsi da svegliar cun l'exempel da Haldenstein l'interess per l'aspect istoric dal vitg e per ils edifizis caracteristics e da preschentar en quest connex er las midadas da las structuras dals abitadis en il decurs dal temp.
Quest vitg pitschen è caracterisà da numerus edifizis da different gener sco il chastè magnific cun sia irradiaziun sin l'entira val, sias trais fortezzas Grottenstein, Haldenstein e Lichtenstein, ses center istoric dal vitg e ses excellents edifizis contemporans sco per exempel quels da l'architect indigen Peter Zumthor. Uschia datti guids atras il center vegl dal vitg fin als edifizis novs architectonicamain interessants, mo er visitas dal chastè ed in viadi tar las fortezzas. Tranter auter vegnan er preschentads ils resultats da las novas excavaziuns archeologicas e l'inventari d'abitadis che sa chatta en elavuraziun.
Il svilup architectonic dal center dal vitg e las dumondas davart la planisaziun dal territori e da la tgira da monuments che stattan en quest connex duain vegnir discutadas ed er vegnir examinadas a moda concreta. Quests projects vegnan elavurads a chaschun da questa occurrenza per ina gruppa d'edifizis en il center dal vitg ch'è caracterisà tras chasas veglias da purs e d'habitar sco er dals numerus uigls gronds e pitschens. Uschia duain vegnir preschentadas soluziuns architectonicas per problems da la protecziun dal maletg dal vitg, da la midada e la furmaziun nova architectonica, per midadas d'utilisaziun per uigls, per parcadis e.u.v.
Haldenstein - lieu istoric tranter ier e damaun/program
Sonda, ils 2 da settember 2000 sentupada: chasti da Haldenstein
09.00 Cussegliaziun da construcziun - furmar tranter mantegnair e svilup; duas perspectivas, dus referats
10.00 Pausa da caffè
10.30 Planisaziun locala a Haldenstein, co vinavant? -Preschentaziun da trais studis per furmar in quartier
11.30 Discussiun al podi davart ils trais studis cun ils projectaders sco er cun represchentants da la vischnanca, da la protecziun da la patria e da l'economia da construcziun
12.30 Gentar
14.00 Il vitg istoric da Haldenstein - in tur tras il vitg
15.30 Pausa da caffè
16.00 Ils origins da Haldenstein - infurmaziuns davart las novissimas excavaziuns archeologicas en il vitg
16.30 Il monument caracteristic da Haldenstein - in tur tras il chastè
17.30 Apéro
Dumengia, ils 3 da settember 2000 sentupada: Baselgia evangelica da Haldenstein
10.00 Matinée - Clot Buchli & Friends en la baselgia da Haldenstein, ovras da Marenzio, Mozart, Derungs, Seiber per vuschs e clarinettas, entrada libra - collecta
11.00 Ils segns caracteristics da Haldenstein - conservar las fortezzas - spassegiada tar las fortezzas cun gentar or dal satgados. (Il tur tar las fortezzas ha lieu be en cas da bell'aura. Infurmaziun dat il nr. da tel. 0800 800 404 davent da las 07.00).
16.00 Fin da l'occurrenza
Ulteriuras infurmaziuns dat la tgira chantunala da monuments sut il nr. da tel. Tel. 081/257 27 92
Gremi: tgira da monuments dal Grischun
Funtauna: rg tgira da monuments dal Grischun
Data: 31.08.2000
|
023d7e5e-2b2d-4549-8f2d-9e00bc7915fc
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Gea a la revisiun parziala da la lescha d'energia, gea ad in diever persistent da l'energia
Ultra dals trais projects federals pertutgant la politica d'energia vegn il pievel a votar ils 24 da settember er davart la revisiun parziala da la lescha chantunala d'energia. Cun la revisiun parziala previsa vulan ins cuntanscher en emprima lingia ina adattaziun al dretg federal surordinà.
Las finamiras d'in diever spargnus da l'energia sco er d'ina promoziun da las funtaunas regenerablas d'energia determineschan il cuntegn da la lescha chantunala d'energia.
L'entschatta 1999 è ida en vigur ina nova lescha federala d'energia. Perquai che la lescha chantunala d'energia da fin uss renviescha anc a la veglia legislaziun federala d'energia, sto ella vegnir adattada al dretg surordinà midà.
Rinforzar quai ch'è sa cumprovà - stritgar quai ch'è senza effect
Ultra da las adattaziuns formalas duain vegnir rinforzadas intenziunadamain las mesiras da promoziun ch'èn sa cumprovadas. Uschia duai vegnir extendida la promoziun che sa restrenscheva fin uss en connex cun edifizis publics mo sin l'energia solara e sin ils stgaudaments da laina, sin indrizs che tiran a niz tut las energias regenerablas (p.ex. er la geotermia). Er la promoziun da stabiliments communals che produceschan energia da laina vegn rinforzada.
D'instruments da promoziun ch'èn sa demussads en la pratica sco surpli, nunnecessaris ed inefficazis desista la lescha d'energia revisa. Da quels fan part la subvenziun per analisas dal stadi energetic d'edifizis publics communals e regiunals sco er l'instrument da promoziun per las facilitaziuns fiscalas. Questas davosas n'èn betg sa cumprovadas en la pratica e lur imports n'han mai superà il caracter da subvenziuns da bagatella. Per finir prescriva il nov dretg il quint individual dals custs dal stgaudament e da l'aua chauda (QICS) per edifizis novs cun 5 e dapli consuments da chalur.
In'adattaziun al svilup tecnic è pussaivla
Il project resguarda las stentas actualas d'unifitgar las legislaziuns chantunalas d'energia. Correspundentamain n'è el betg vegnì engrevgià cun detagls tecnics, e quai per mantegnair la flexibilitad necessaria. Quests detagls duain vegnir reglads en ils decrets executivs da la regenza, a moda ch'els pon vegnir adattads pli spert a las circumstanzas che sa midan ed al svilup tecnic current.
Questa revisiun da la lescha chantunala d'energia na demussa dal rest nagin connex intern cun ils trais projects federals d'energia dals 24 da settember. Er il cussegl grond ha beneventà cleramain quest project. Jau vuless envidar Vus da far in ulteriur pass sin la via vers in futur energetic persistent acceptond la revisiun parziala da la lescha chantunala d'energia.
Stefan Engler, cusseglier guvernativ
Gremi: cusseglier guvernativ Stefan Engler
Funtauna: rg cusseglier guvernativ Stefan Engler
Data: 31.08.2000
|
fe2efca1-73fb-4319-87e8-b5146f932dc9
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Il chantun vul duvrar dapli il rumantsch grischun sco lingua uffiziala
Ils documents da votaziun ed il cudesch da dretg grischun duain vegnir translatads en rumantsch grischun davent da mez 2001. La regenza surdat ina missiva correspundenta al cussegl grond.
Il fanadur 1996 ha la regenza introducì il rumantsch grischun sco furma linguistica dal rumantsch uffizial. Il rumantsch grischun vegn duvrà dapi lezza giada en diversas spartas da la communicaziun uffiziala, p.ex. en il Fegl uffizial dal chantun, en las communicaziuns a las medias dal chantun e sin intgins formulars. Nua che disposiziuns spezialas prescrivan dentant expressivamain il diever dals idioms ladin e sursilvan, n'eri fin uss betg pussaivel da duvrar rumantsch grischun. Per pudair realisar ils princips fixads da la regenza davart il diever dal rumantsch grischun, ston talas disposiziuns vegnir revedidas. Questa finamira figurescha pia er expressivamain en il program annual 2000 da la regenza. Tenor il dretg valaivel vegn prescritta l'applicaziun dals idioms ladin e sursilvan per ils documents da votaziun e per il cudesch da dretg grischun (collecziun sistematica dal dretg dal chantun Grischun). Ils documents en connex cun las votaziuns sco er la publicaziun rumantscha dal cudesch da dretg grischun pertutgan secturs da la communicaziun uffiziala ch'appellescha a l'entira populaziun rumantscha. Tenor il conclus da la regenza dals 2 da fanadur 1996 èsi d'empruar da cuntanscher en quests cas il diever dal rumantsch grischun. Sin fundament d'ina acceptanza pli e pli gronda tar la populaziun da lingua rumantscha èsi giustifitgà d'introducir il rumantsch grischun per quests secturs. Correspundentamain propona la regenza al parlament da midar la lescha davart il diever dals dretgs politics ed il conclus dal cussegl grond davart l'ediziun d'in nov cudesch da dretg grischun. Las finamiras da questas revisiuns parzialas èn:
- Rinforzar il rumantsch sco lingua uffiziala dal chantun.
- Sviluppar ina solida lingua rumantscha giuridica ed administrativa.
- Stabilir ina pratica linguistica chantunala unifitgada en quels secturs ch'appellescha a l'entira populaziun rumantscha.
- Proveder tut ils territoris rumantschs cun texts rumantschs e na sco fin uss mo l'Engiadina e la Surselva.
Areguard il termin han ins concretamain l'intenziun da metter en vigur las disposiziuns revedidas ed uschia la nova regulaziun linguistica sin l'entschatta da fanadur 2001. Quai ha per consequenza che davent da questa data vegn duvrà il rumantsch grischun per ils documents da votaziun rumantschs. Medemamain vegnan fatgs ils supplements currents dal cudesch da dretg grischun exclusivamain en rumantsch grischun. En connex cun revisiuns parzialas vegnan translatads mintgamai ils entirs decrets en rumantsch grischun. Ultra da quai duain vegnir translatads sistematicamain ils ulteriurs decrets dal cudesch da dretg en rumantsch grischun. Las capacitads restrenschidas dal servetsch da translaziun rumantsch pretendan dentant ina distribuziun da questas translaziuns sin trais onns. Tochen la fin da l'onn 2004 duai star a disposiziun l'entir cudesch da dretg grischun (var 3'000 paginas) en rumantsch grischun, e quai en furma stampada ed er electronica. Ins po responsar che, pervia da questa procedura, ina part dals decrets exista anc en ils dus idioms ladin e sursilvan durant in tschert temp ed ina part pli e pli gronda en rumantsch grischun. Per fixar las modalitads linguisticas vegn la regenza a statuir ina regulaziun transitoria correspundenta en l'ordinaziun executiva.
La via sur il pass dal Flüela resta serrada durant l'enviern
La regenza ha examinà il giavisch dal comité d'acziun "Pro Flüela", Tavau, or d'in puntg da vista cumplessiv. Sin fundament da la ponderaziun dals interess na po ella betg aderir al giavisch da mantegnair averta la via sur il pass dal Flüela durant l'entir onn. Cunter ina avertura dal pass dal Flüela durant l'entir onn pledan essenzialmain ils suandants motivs:
- La lingia dal Vereina da la Viafier retica (VR) è vegnida concepida sco colliaziun segira d'enviern per las regiuns Engiadina bassa e Val Müstair cun la part dal nord dal chantun e cun il rest da la Svizra. Quai premetta ch'i vegnia mess a disposiziun ina purschida confurma al basegn da vart da la viafier. En cas d'ina avertura durant l'enviern dal pass dal Flüela fiss mess en dumonda seriamain il tact da mesa ura per il transport d'autos ed il transport d'autos durant las uras marginalas. Il resultat fiss quel, che la lingia dal Vereina na pudess betg pli ademplir dal tuttafatg ses intent sco colliaziun segira d'enviern per las regiuns Engiadina bassa e Val Müstair. Il pass dal Flüela n'è numnadamain betg ina alternativa equivalenta durant l'enviern, perquai che per motivs da segirezza, el sto vegnir serrà or d'experientscha dal tuttafatg u almain temporarmain durant 40 fin 50 dis.
- L'avertura dal pass dal Flüela durant l'enviern chaschunass ina perdita annuala a la VR da var trais milliuns francs ed ina contribuziun per tant pli auta als custs betg cuvrids da vart da la confederaziun e dal chantun. Plinavant fiss colliada ina avertura dal pass dal Flüela durant l'enviern cun custs supplementars da var 600'000 francs per il chantun, e quai per il mantegniment da la via e per la surveglianza dal traffic. En consequenza na va ina avertura dal pass dal Flüela durant l'enviern betg a prau cun la pretaisa d'in diever spargnus dals meds publics.
- L'avertura da la lingia dal Vereina ha chaschunà en las regiuns Partenz ed Engiadina bassa cumprovadamain in spustament dal traffic sin via (traffic da persunas e da rauba) sin ils binaris. Tras quai vegn dischimpegnada er la regiun da Tavau dal traffic da transit. Quest svilup n'è per finir betg mo d'interess per il chantun, mabain er d'interess per las regiuns pertutgadas e na duai perquai betg puspè vegnir mess en dumonda tras ina avertura dal pass dal Flüela durant l'enviern.
- L'argument ch'il Grischun fetschia ina politica da "baiver e tschivlar" cun la construcziun da la lingia dal Vereina e cun l'amplificaziun contemporana d'ina via dal Flüela segira da stad ha chattà l'approvaziun d'in grond dumber da parlamentaris federals a chaschun da la deliberaziun dal credit per il Vereina en las chombras federalas. Ina avertura dal pass dal Flüela durant l'enviern confermass uss questas vuschs e mettess en dubi la credibladad dal chantun Grischun.
- La regenza ha preschentà repetidamain ed en tutta publicitad ch'il pass dal Flüela vegn a restar serrà durant l'enviern suenter la messa en funcziun da la lingia dal Vereina. Tant il credit supplementar per la construcziun da la lingia dal Vereina sco er la contribuziun chantunala al concept da communicaziun per il Vereina èn vegnids concedids dal cussegl grond resp. da las votantas e dals votants grischuns betg il davos sin fundament da questa empermischun da la regenza. Er suenter ina ulteriura examinaziun dals fatgs na resultan nagins motivs che giustificassan ina divergenza da quest punct da vista da la regenza.
La regenza è conscienta che la serrada dal pass dal Flüela durant l'enviern è cumbinada er cun dischavantatgs. En la ponderaziun cumplessiva dals interess è ella pia er pronta da sustegnair la regiun en il rom da sias pussaivladads per schliar ils problems anc existents. Plinavant è la regenza sa declerada pronta gia en in'autra occasiun da tegnair avert il pass dal Flüela mintgamai uschè ditg che la segirezza è garantida e che las lavurs da rumida da la naiv pon vegnir fatgas cun custs giustificabels. Questa empermischun vala er vinavant. En quest connex duai dal rest scrudar la cumbinaziun da la tariffa d'enviern resp. da stad per il transport d'autos cun la serrada d'enviern resp. cun l'avertura da stad dal pass dal Flüela. Las tariffas duain vegnir fixadas da nov per stagiun. Ins ha entschavì a far ils scleriments correspundents.
Consultaziuns a la confederaziun
Cun il program Interreg promova la UE dapi 1991 la collavuraziun sur ils cunfins. La regenza beneventa l'ordinaziun Interreg III per ils onns 2000 fin 2006. Il medem mument constatescha ella che la collavuraziun en il rom da la gruppa accumpagnanta durant la perioda dal program Interrg II ha gì in resultat satisfacent or dal punct da vista dal Grischun. Per ils onns 2000 fin 2006 ha la confederaziun permess in credit general da totalmain 39 milliuns per promover la participaziun svizra a l'iniziativa communabla per ina collavuraziun sur ils cunfins, transnaziunala ed interregiunala. Ils partenaris svizzers d'in project Interreg III ston empermetter almain ina prestaziun finanziala equivalenta. Per il chantun Grischun ha clera prioritad la collavuraziun sur ils cunfins.
Er il sboz per in program da prevenziun encunter il consum da tubac 2001 fin 2005 vegn approvà. In engaschament pli ferm da la confederaziun sin quest sectur è inditgà en vista a la muntada da las consequenzas sin la sanadad tras il consum da tubac. Cancer dal lom, malsognas cardiovascularas e malsognas da la respiraziun chaschunan mintg'onn var 8'000 morts e var 16'000 cas d'invaliditad annunziads.
Cun ils decrets executivs pertutgant la cunvegna davart il traffic terrester tranter la Svizra e la UE vegn creada la basa legala per realisar la cunvegna. Quella è in dals set contracts bilaterals ch'èn vegnids sutsegnads da domadus partenaris il zercladur 1999 e ch'il pievel ha acceptà cleramain il matg 2000. La regenza beneventa ils decrets executivs. Quels cumpiglian ils secturs contingents, admissiun a professiuns sco er normas tecnicas e socialas.
La cunvegna davart la libra circulaziun è medemamain in contract bilateral. Qua è vegnida revedida la lescha federala davart la libra circulaziun dal persunal medical. Cun l'ordinaziun davart la furmaziun supplementara e la renconuschientscha dals diploms e dals titels da furmaziun supplementara da las professiuns medicalas duain vegnir decretadas disposiziuns executivas correspundentas. Ellas vegnan da princip approvadas da la regenza.
En connex cun la cunvegna cun la UE davart la libra circulaziun duai vegnir midada l'ordinaziun davart la caracterisaziun particulara dals tissis pertutgant las permissiuns per il commerzi cun tissis. La regenza va d'accord cun las innovaziuns.
Da las regiuns e vischnancas
La regenza approva las revisiuns parzialas da las constituziuns communalas da San Vittore e da Tinizong-Rona.
La revisiun parziala da la planisaziun locala da Vella vegn approvada, cun resalvas er quellas da Breil e da Pagig.
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 31.08.2000
|
d920e095-8e93-49c9-9043-59027dfe107d
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Verena Fankhauser, la concepidra da la scola da dunnas moderna dal Grischun va en pensiun
Verena Fankhauser, la scheffa da la scola da dunnas dal Grischun, è ida la fin d'avust en la bainmeritada pensiun. Ella è vegnida elegida 1984 da la regenza sco ina da las fitg paucas scheffas d'uffizi. Sia funcziun, a la quala ella è sa deditgada cun corp ed olma, n'è betg stada per Verena Fankhauser be professiun, mabain plitost passiun. Ella ha ademplì sia incumbensa fitg pretensiusa sco scheffa da la scola da dunnas dal Grischun a moda excellenta, ella è s'occupada permanentamain da las pretaisas dal futur ed ha influenzà conceptualmain sia scola.
Cun in lartg horizont e cun avertadad per innovaziuns
Durant ils 16 onns sut la direcziun da Verena Fankhauser è la scola da dunnas dal Grischun s'etablida sco scola moderna. Sco scheffa cun in egl per il futur ha Verena Fankhauser adina mess en dumonda il tradiziunal e taxà novas sfidas sco schanza. Ella ha influenzà activamain innovaziuns e midadas. Uschia èn tut ils studis vegnids adattads e modernisads repetidamain a las novas pretaisas. Verena Fankhauser ha er influenzà la refurma da furmaziun 98 cun l'organisaziun da la scol'auta professiunala da pedagogia (SAP). Quella vegn a surpigliar ina part essenziala da las incumbensas centralas da la scola da dunnas actuala. La SAP vegn plinavant ad occupar las localitads da scolaziun da la scola da dunnas actuala. Grazia a la construcziun nova dal Kantengut e da l'amplificaziun ch'è succedida durant il temp d'uffizi da Verena Fankhauser l'onn 1994, stattan a disposiziun en il Kantengut localitads da scola che tegnan er quint da las pretaisas modernas d'ina scolaziun da las persunas d'instrucziun. Sut la direcziun da Verena Fankhauser ha la scola da dunnas dal Grischun er demussà l'ultim temp la prontezza da metter las scolaziuns sin il sectur da la sanadad sin ina nova basa e da sa midar puspè. L'instituziun da la scola da dunnas dal Grischun e la furmaziun da las dunnas en il chantun èn prontas per las midadas futuras.
Renconuschientscha sur il chantun or
Verena Fankhauser ha gidà essenzialmain che sia scola giauda er ordaifer il chantun in num excellent sco institut da scolaziun modern. Ina prestaziun da piunier da noss temp è er il model da linguas da la scola da dunnas dal Grischun che promova spezialmain las linguas chantunalas. Quest model da linguas giauda er gronda attenziun e renconuschientscha e quai schizunt dal cussegl federal.
Verena Fankhauser po mirar enavos sin ina vita professiunala interessanta e plain cuntentientscha. Sias prestaziuns sin il sectur da la furmaziun meritan engraziament e renconuschientscha. Jau engraziel a Verena Fankhauser er en num da la regenza grischuna per ses engaschi nunstanclentaivel e decis. Igl è da giavischar ad ella da cor ch'ella possia giudair sia terza fasa da la vita e possia sa deditgar a ses interess multifars.
Claudio Lardi, cusseglier guvernativ
Gremi: departament d'educaziun, cultura e protecziun da l'ambient dal Grischun
Funtauna: rg departament d'educaziun, cultura e protecziun da l'ambient dal Grischun
Data: 05.09.2000
|
8a7cb49e-1319-4ed2-9b74-c61611060522
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Radunanza dals administraturs svizzers da registers funsils ils 8/9 da settember a Flem
La 52avla radunanza annuala da la federaziun svizra d'administraturs dal register funsil ha lieu quest onn a Flem. Ins spetga passa 200 participantas e participants da tut la Svizra a la radunanza. En il center da l'occurrenza stat la radunanza generala da venderdi cun differents referats.
La radunanza entschaiva venderdi, ils 8 da settember 2000 a las 13.30 en il Parkhotel Waldhaus e tracta las fatschentas statutaricas da la federaziun. I suonda in referat da Urs Ch. Nef, professer per dretg privat a la SPF a Turitg davart la midada posteriura dal plan da repartiziun en cas da proprietad en condomini. La contribuziun en lingua franzosa vegn da Karsten Karau, collavuratur da l'uffizi federal per dretg dal register funsil e dal dretg funsil. El s'occupa da las legislaziuns executivas chantunalas al register funsil da EED.
En occasiun da l'avertura dal program da saira a las 19.00 fa il secretari dal departament Christian Boner in'allocuziun als participants da la radunanza. Suenter dat Gieri Seeli il bainvegni sco represchentant da la vischnanca da Flem.
La sonda sa radunan ils administraturs dal register funsil sin il Crap Masegn per ina curta spassegiada a Crap Sogn Gion. Suenter il gentar communabel partan ils participants da la dieta da Laax.
L'unificaziun vegn aspirada
Fin a l'introducziun dal cudesch civil svizzer l'onn 1912 hai dà en Svizra 25 sistems da register funsil. Cun l'unificaziun dal dretg privat èn er vegnidas unifitgadas per tut la Svizra las disposiziuns davart manar ils registers funsils. Malgrà quai n'è il register funsil federal anc adina betg introducì dapertut en Svizra. Er en noss chantun vegnan anc manads en numerusas vischnancas ils protocols da cumpra e da pegn che van enavos sin l'onn 1837 ed ils registers d'immobiglias e servituts ch'èn admess dapi la stad 1950. In motiv è quel che las immobiglias pon pir vegnir registradas en il register funsil federal suenter ch'ins enconuscha las datas geometricas. Perquai che la mesiraziun uffiziala en insaquantas vischnancas dal chantun è vegnida terminada pir avon curt temp, ha il retard er in effect sin l'introducziun dal register funsil. In motiv pli grev per ils retards tar l'introducziun dal register funsil federal è dentant la mancanza da persunal qualifitgà tar ils uffizis. Il persunal è occupà cumplainamain cun manar il register funsil actual e n'ha en blers cas simplamain betg temp per l'introducziun urgenta e necessaria dal register funsil. Malgrà questas stretgas vegnan actualmain fatgas proceduras per introducir il cudesch funsil federal en circa 60 vischnancas dal chantun.
Register public
Noss urden giuridic ed economic pretenda che dretgs vi d'immobiglias sco p. ex. la proprietad u ils dretgs da pegns immobigliars sajan accessibels. Mintgin che vul acquistar in dretg real sto pudair constatar a moda segira a tgi che l'immobiglia appartegna e tge dretgs e grevezzas ch'èn colliadas cun ella. Il register funsil furma la basa per il contact giuridic cun immobiglias e dretgs reals. Dretgs reals vi d'immobiglias naschan da princip be sch'els èn inscrits en il register funsil. In ulteriur effect dal register funsil è quel ch'ina terza persuna da buna fai po sa fidar da l'inscripziun en il register funsil. Il register funsil è public. La publicitad ha la consequenza ch'igl è exclus ch'insatgi po pretender ch'el haja betg conuschì ina inscripziun en il register funsil.
Il register funsil sin via en l'era digitala
Al cumenzament han ins manà ils registers funsils sco cudeschs funsils en il vair senn dal pled. L'administratur dal register funsil ha fatg las inscripziuns cun tinta e cun bella scrittira a maun. Pli tard, cur che la maschina da scriver ha remplazzà la scrittira, han ins manà il register funsil sin fegls libers, quai vul dir per mintga immobiglia han ins avert in agen fegl da register funsil. Dapi insaquants onns po il register funsil er vegnir manà cun la EED. Las indicaziuns dal cudesch principal, dal diari e dals registers auxiliars vegnan tegnids en in sistem automatisà. Il fegl dal register funsil vegn remplazzà da l'arcunaziun electronica da datas. Da nov vegn examinà sin il plaun federal e chantunal da pudair offrir las datas dal register funsil da la EED sur l'internet, quai che fiss probablamain la fin da l'extract dal register funsil sin palpiri.
Tge vul la federaziun?
La federaziun svizra dals administraturs dal register funsil è vegnida fundada 1948 sco societad. Sia finamira è quella da promover ils fatgs cumplessivs da register funsil en Svizra. Quai duai vegnir cuntanschì tras l'organisaziun da dietas e referats e tras la collavuraziun en las proceduras da legislaziun respectivas. La federaziun ademplescha ultra da quai ina incumbensa impurtanta cun tgirar ils contacts cun ils administraturs dal register funsil, ils notars e cun l'autoritad da surveglianza.
In'egliada en il register funsil da Flem
Il circul da register funsil da Flem/Trin sa cumpona da las duas vischnancas da Flem e Trin. Las lavurs vegnan exequidas da l'administratur dal register funsil e da ses substitut. En la vischnanca da Trin cun circa 3'500 immobiglias e 400 unitads da plaun è introducì il register funsil federal. En la vischnanca da Flem cun circa 4'300 immobiglias e circa 3'400 unitads da plaun vegn manà in register bain actualisà da las immobiglias e da las servituts. La mesiraziun per il register funsil è avant maun per l'entir territori communal da Flem. Il commerzi cun immobiglias da l'onn 1999 ha muntà a 102 milliuns francs a Flem ed a 6 milliuns francs a Trin. Da quai resulta che questa regiun è attractiva e tschertgada per acquistar ina immobiglia. Latiers contribueschan sa chapescha er la buna via d'access (autostrada fin a La Punt/Reichenau), la bella cuntrada cun numerusas pussaivladads da viandar, il lai da Cresta ed il lai la Cauma sco er ina regiun da skis fitg bella e bain preparada.
Indicaziun a las medias /infurmaziun
Las medias èn invidadas cordialmain d'accumpagnar schurnalisticamain la radunanza a Flem. Per intervistas ed infurmaziuns stattan a disposiziun a partir d'immediat las sequentas persunas:
- Bernhard Trauffer, inspectur dal register funsil, tel. 081-257 24 81
- Urs Hubert, Val, president da la federaziun grischuna dals administraturs dal register funsil, tel. 081-936 90 10
- Heinz Oswald, administratur dal register funsil da Flem, tel. 081-928 29 50
Gremi: federaziun svizra d'administraturs dal register funsil
Funtauna: rg inspecturat dal register funsil dal Grischun
Data: 05.09.2000
|
c0410d59-d07e-43d8-8e4d-f7dd4f6d7f3f
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Instrucziun da linguas en il Grischun: La cumissiun predeliberanta dal cussegl grond accepta la revisiun parziala da l'ordinaziun executiva tar la lescha da scola
Sut il presidi dal deputà Christian Demarmels, Panaduz, ha ina cumissiun predeliberanta dal cussegl grond tractà dacurt la revisiun parziala da l'ordinaziun executiva tar la lescha da scola. La cumissiun recumanda al cussegl grond da tractar il project a chaschun dalla proxima sessiun d'october.
Cun la revisiun parziala che vegn proponida da la regenza duai vegnir adattada als basegns dal temp actual la purschida da linguas a las scolas realas e secundaras grischunas. En il center stattan ina promoziun intensiva da las linguas chantunalas sco er l'introducziun da l'englais sco rom obligatori. Plinavant duain questas linguas naziunalas che na stattan betg a disposiziun a las scolaras ed als scolars sco roms obligatoris vegnir promovidas tras purschidas correspundentas sin il sectur dals roms facultativs u tras autras purschidas spezialas.
Per pudair sa far in maletg cumplessiv davart la tematica da linguas a las scolas popularas grischunas ha la cumissiun, da la quala han fatg part dal reminent tut las regiuns linguisticas dal chantun, er invidà ina delegaziun da las uniuns grischunas da magistras e magisters ad in hearing dad in'ura.
Suenter ina discussiun intensiva è il project vegnì deiberà unanimamain per mauns dal cussegl grond e quai cun midadas pitschnas ch'èn per la gronda part be redacziunalas. La cumissiun va d'accord cun l'opiniun da la regenza che la revisiun parziala proponida furma ina buna basa legala per pussibilitar bunas cundiziuns a las scolaras ed als scolars da tut las regiuns linguisticas dal chantun per emprender linguas.
Gremi: cumissiun predeliberanta dal cussegl grond
Funtauna: rg cumissiun predeliberanta dal cussegl grond
Data: 06.09.2000
|
5933670d-a22b-45cc-b205-698029b5465b
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
|||||
Il chantun vul decretar ina lescha davart la protecziun da datas
La regenza suttametta al cussegl grond la missiva ed il sboz per ina lescha davart la protecziun da datas. Ella vul reglar l'elavuraziun da datas persunalas tras las autoritads administrativas. Da nov duai vegnir instituida ina persuna independenta per la protecziun da datas.
En il Grischun duai la surveglianza davart la protecziun da datas vegnir attribuida sco lavur parziala ad ina persuna independenta ordaifer l'administraziun che vegniss elegida da la regenza. Sias incumbensas fissan tranter auter quellas da survegliar las prescripziuns davart la protecziun da datas, da manar in register da las collecziuns da datas e da cussegliar las autoritads e las persunas pertutgadas.
Cun il relasch d'ina lescha chantunala davart la protecziun da datas (LCPD) pon ins unifitgar la basa ed eliminar mancanzas existentas. La lescha nova duai reglar surtut l'elavuraziun da datas persunalas tras l'administraziun chantunala e tras las autoritads dals districts. Per ils circuls e las vischnancas avess ella vigur, sche quels na relaschan naginas atgnas disposiziuns. Disposiziuns davart la protecziun da datas na sa drizzan betg primarmain a las burgaisas ed als burgais, mabain a las instanzas dal stadi ch'elavuran datas persunalas. La gronda extensiun da las incumbensas dal stadi e surtut il diever da las tecnologias da communicaziun modernissimas pretendan che l'elavuraziun da l'infurmaziun en l'administraziun vegnia ordinada e segirada legalmain. Il sboz per ina lescha chantunala da protecziun da datas prevesa ina reglamentaziun moderna, effizienta e pratitgabla che correspunda en ses tratgs essenzials a quella da la lescha federala correspundenta. Ultra da la confederaziun disponan almain 16 chantuns da leschas da protecziun da datas.
Contribuziuns culturalas
I vegnan dadas contribuziuns resp. garanzias da deficit en l'import total da 113'500 francs a las sequentas ovras ed occurrenzas:
- Film "Dragan und Madlaina" da Kaspar Kasics e Linard Bardill (scenari),
- Film documentar "Dunnas ad Alp" (titel da lavur) da Flavia Caviezel,
- 10avels dis mundials da film a Tusaun dals 22 fin ils 26 da november 2000 e program da giubileum (kino ambulant en il chantun) d'october fin december 2000,
- Ediziun dal roman "La raccolta dals siemis" en rumantsch grischun da Claudia Cadruvi,
- Ediziun dal cudesch "Andreas Walser - Le balcon/Der Balkon" tras Marco Obrist,
- Translaziun englaisa e taliana dal cudesch "Räumlinge - Valentin Bearth & Andrea Deplazes",
- Producziun d'engrondiments fotografics da format grond da la gruppa da lavur 99/00 da Gaudenz Signorell,
- Lavur fotografica "Uferzonen" da Linus Fetz cun exposiziuns en il Grischun ed utrò,
- Concerts dal "Konzertchor Graubünden" a la fin d'october 2000 a Cazas, Cuira e Savognin,
- Concerts dal "Vokalensemble Cantio Antiqua" dals 7/8 d'october 2000 a Segl i.E. e Sent,
- Apero d'opera dal 1. da schaner 2001 a Tavau,
- Ediziun da la DC/MC dubla "So tönt's im Prättigau II" tras la Pro Prättigau,
- Produziun "Why" da l'Alpodrom Theater cun pliras represchentaziuns a Cuira ed en il chantun,
- Nova instrumentaziun da la societad da musica da Lantsch.
Consultaziuns a la confederaziun
La regenza sustegna da princip ils sforzs da la confederaziun da crear ina lescha davart eliminar dischavantatgs per umans impedids. L'access ad edifizis e stabiliments publics è ina premissa centrala per che umans impedids possian sa participar a la vita sociala. Las mesiras (architectonicas) necessarias ston dentant esser raschunaivlas, tecnicamain pussaivlas ed economicamain giustificablas.
La regenza è plitost malcuntenta cun il sboz per in'ordinaziun davart l'introducziun graduada dal traffic liber da persunas tranter la Svizra e la UE. L'ordinaziun nova è fitg concisa, uschia ch'ins ha tema ch'ins stoppia decretar directivas extendidas. Quai chaschuna la situaziun - savens crititgada - che nagin auter che l'administraziun haja la survista da las reglamentaziuns. Tar la realisaziun da la libra circulaziun sto er vegnir revedida l'ordinaziun davart la limitaziun dal dumber da las persunas estras. La procedura elegida per quest intent è tenor l'avis da regenza inacceptabla, essend che la confederaziun vul fixar las cifras dal contingent per persunas cun acquist da gudogn or da l'uschenumnà segund circul senza consultar ils chantuns.
Da las vischnancas
Il project preliminar per sanar ed engrondir il stabiliment da scola Cuira-Masans vegn approvà da princip. Vi dals custs imputabels da circa 2.8 milliuns francs vegn messa en vista ina contribuziun chantunala da construcziun da diesch pertschient.
Il project da construcziun per sanar il stabiliment da scola Farb a Schiers vegn approvà definitivamain (custs imputabels 210'000 francs, contribuziun chantunala 25 pertschient).
La revisiun parziala da la planisaziun locala da Laax vegn approvada cun resalvas, quella da Vaz cun cundiziuns.
Il plan directiv regiunal da l'Engiadin'ota concernent plazzas da golf vegn approvà.
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 07.09.2000
|
e4a3fd22-a5b8-4295-b32d-d348e654164a
|
roh
|
Latn
| 0 | 0 |
Rumantsch Grischun
|
Subsets and Splits
No community queries yet
The top public SQL queries from the community will appear here once available.