Datasets:
DioulaD
/
Books

Dataset card Data Studio Files Community
url
stringlengths
6
8
content
stringlengths
2
3.72k
source
stringclasses
3 values
page_302
Damaa toog ba yàgg rekk gis ko mu génne néegu Yaasin, ñu ànd mook Tamsiir Ba, di waxtaan, di kaf aka ree. Ma ni ko : - Moo, Biige kañ nga fi ? Ci la ma door a wax ne Yaasin a ko yónni woon. Wax jooju jaaxal ma lool waaye teguma ci baat. Aa ! Badu, man kat damaa yëgul fu Yaasin Njaay ak Biige Sàmb takkee xarit... Xawma it lu waral sa ndey di nangoo sibooru Yaasin, ba di ko doxali yónnent. Ma yëngal sama bopp, mu dellu ne ma : - Waaw, Ngiraan, fooy dégg sama doom ju baax ji ? - Kan ? Badu Taal ? - Waaw. Moom kat ba mu demee ba tey bindu ma. Bi mu waxee loolu, sunuy bët daje, ku nekk ci nun ñaar daldi xalaat lu doy waar ci saa si. Asan Taal, ndeysaan. Bés ba muy dem Tugal, nun ñépp sunu xol diis, nuy jooyoo, mu naan sa yaay :
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_303
- Su may àgg Màrsey di la bind, Biige. Ma siggi, ne Biige : - Badu de, xanaa balaa yàgg mu dellusi. Góor kat moomul toog. Sunuy bët dajewaat. Takkandeeru Asan neeti bërét, def ay jéego yu rey, jaar sunu diggante. Góor moomul toog. Bés ba Asan Taal di yëgal Biige ne dafa war a dem Màrsey, baat yooyu la doon dàmpee xolam, di ko dëfal. Góor moomul toog. Lee-lee, day mel ni li nit kiy wax mbaa mu koy jëf, du nekk mukk si coobareem. Kàdduy démb. Jëfi démb. Yéen ñaar moom, faww ngeen dellusi bés ci géew bi, ganesinu. Dangeen di naaw, ne cabax ci gémmiñu Doomu-Aadama. Dangeen di wëndéelu ci biir géew bi, nu dem ba leen fi : loo wax maam waxoon na ko, loo mas a def it bés dina ñëw sa sët defaat ko. Fi nuy waxtaanee maak Bige, Yaasin génne néegam, jiital ñaari doom yi, daldi ma nuyu nuyu bu sew te gaaw, ne fiiw romb ma.
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_304
Gone yi fekksi ma fi ma jaaxaan ñu niit ma, ηóobi ma ba seen xol sedd, sog a dabi Biige Sàmb ak Tamsiir Ba, seen faru yaay. Nga baal ma de, Badu, waaye Biige Sàmb, sa yaay jii, ku bari pexe la. Li ma gën a waar mooy naka la def ba miinanteek Yaasin Njaay. Soo leen gisee, danga naan ay doomi-ndey lañu. Wute wuñook ay xaritu benn bakkan yuy ànd ba ñu doonee ay xale yu tuuti ba nii ñu nekkee magum jëmm. Foo séen Biige Sàmb mu wóor la ne Yaasin Njaay sorewu fa. Ci sunuy aada, nun waa Senegaal, loolu dara aayu ci. Am na nu mbir mi doon deme sax, bég kon naa ci seen àndadoo boobu, rafet ci njort. Ndax, muy Yaasin Njaay di Biige Sàmb, ku ci nekk am na fu mu ma féete, ku ci nekk sukk na jural doom Asan Taal ; su doon sama sago, dama naan rekk Yàllaa yedd Yaasin ak Biige, bës seeni xol,
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_305
ba tax ñu xam ne léegi ay mag lañu, weesal seen boppxulook ηaayoo. Ba tax it ñu xam ne gunge doomi Asan Taal yee leen war, ñu def ko na mu gën a rafete.Waaye àddina leneen la ma jàngal ! Xam nit, xam jikkoom a ko gën. Ni Biige Sàmb ñóoxoo Yaasin Njaay, mënul a jur jàmm. Doomu-Aadama day faral di tënëx- tënëxi ci yoon wu xat te lëndëm këruus. Bés, àll bi yépp leer nàññ. Ku nekk yéemu. Li lemu woon, lemmikoo fu ko kenn masul a fooge. Mbiru Yàllaa ngoog. Yaasin Njaay, Biige Sàmb la ko Yàlla booleel. Ci moom la jaarale alag gi mu ko naroon a alag. * * * Bés, nu dégg ne Yaasin a ngi waaj a dellu Tugal. Waaye man mii de, man miy yeewook moom ci benn kër te yar Asan Taal mi ko fi indi, waxu ma ci dara. Bi ma ko déggee ci nit ñi, dama ne rekk ci sama xel :
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_306
- « Aa, baax na. Xanaa boog ma jàppe ko noonu ». Ba ñu nee suba la Yaasin di dem, Biige Sàmb a ko létt, ñu ànd ñoom ñaar biir Ndakaaru jëndi seeni yóbbal ak ay yëfi jigéen, xam naa. Ba mu defaree ay waliisam ak waliisi doom yi ba noppi, la door a ñëw tàggatook man. Man it wax naak moom wax ju rafet, gërëm ko, ñaanal ko. Xawma gan mbaax a ko dugg àjjuma jooju, waaye yëkkati na ñetti junni may ma. Dem naa ba naan ko mu téye xaalisam, waaye sama xel yedd ma, ma xam ne mag moomul yenn yi, te loo muñ ba mu jeex jarul nga ciy ñaaw. Ma ni ko : - Xaalis bii gën a bare, Yaasin ! Teguma la ko kat, Njaay Jaata. Xam nga Badu, wax joo gis am na tontoom. Mënoon na ma ni :
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_307
- Lii kañ du dara ! Damaa xaw a sant Jóob rekk, nde moos yéene naa la lu ko ëpp fopp, nijaay Ngiraan.Mbaa mu ne ma : - Yàlla xam na ne xeeb naa ko, góor gi Ngiraan, waaye bul wax dara, xaaral ba ma dellu Màrsey rekk ! Loolu yépp fekku ci Yaasin. Dafa ne nemm-nemmaaral, di ma xool mel ni du moom laay waxal. Xawma lu ma yëf yiy niru, ma jéem a kaf ak moom, ni ko : - Soo demee nga nuyul ma waa Màrsey te bul fàttee bind Mbisin ak Mbisaan. Yaasin daldi ma xulli, fas kanam gi xaat. - Bind kan ak kan laa dégg ? - Xanaa sama ñaari sët yi ! Xamoo ne ñoom duma leen bàyyi ñu jóge Ñarelaa ? Mënuma laa nettali ni Yaasin tëje kanam gi keroog, Badu. Bi mu ma gisee ma muuñ lay sog a xam ne dama ko doon tooñ doηη, mu daldi muuñ moom tamit.
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_308
Waaw, Badu, ku la masula tudd, masula taas, su takkee ay waliisam, fëgg sa buntu néeg, fekk la fi nga tëdd mu tàggu la, xanaa kay li ci des mooy mu woolu taksi, ne yoonu ayeropoor maa ngoog ? Du dëggam, Badu ? Ba àddinay baax de, noonu la yëf yi daan deme. Waaye bés ba ma Yaasin tàggoo ba noppi, la tàmbalee def lu ma jaaxal lool. Ca laa ko gis mu yebbi ay waliisam ci ëtt bi, yëre bu ne mu yëkkati, fëgg, fëggaat, poos bu nekk mu dugal ci loxoom, yuri ko. Lee-lee mu teg benn ndoket mbaa benn sér ci suuf, jëlaat ko, lemmiwaat ko ba noppi delloo ko ci biir waliis bi. Lan la Yaasin Njaay réerle woon noonu ? Waroon naa réy de, ndax ci ay xultu ak ay waxtu la mujje. Ne tuuti, Biige Sàmb agsi, taf gémmiñam : - Waaw Yaasin yow, loo xewle ? Du danu waroon a dem ci Sinkun Kamara mu ñaanal la, ñaanal xale yi ?
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_309
Yaasin siggi, xool Biige Sàmb. Man mii Ngiraan Fay de, dootu-ma gone, waaye giñ naa ne musumaa gis nit ku jàqe ni Yaasin Njaay keroog. Ñaari doom yi ñëw katamu ko, di yikkat. Mu ne Biige : - Sama këyit yépp réer nañu, Biige. - Nga ni ma ? - Waa-waaw. Seet naa ba sonn. - Loolu gën a doy waar, Yaasin ! - Wóor na ma ne am na ku fi dugg jël samay kayit ! Seen kër gii kay ! - Céy, yaa bare ay ! Yaa ngi tooñati, de ! Bés bu ne ma ni la gaaw a mer baaxul, Yaasin Njaay. - Amatuma paaspoor, amatuma kayit giy biral ne Tubaab laa, lépp réer na ! Nu may def, Biige ? Fu ma jëm ? - Nanu dem. Man Biige Sàmb loolu mënumaa të, am naa ci pexe.
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_310
Li ma jëli keroog ci waxtaanu Yaasin ak Biige, lii la : musiba moomu daloon Yaasin, sa yaay amoon na ci mbégte mu réy a réy ! Te njortoon naa it ne fu kayiti Yaasin Njaay ya dugg, moom Biige Sàmb moo leen fa dugal. Njël soreetul woon. Ñu dégg ci Ñarelaa benn waay juy tëgg sabaram tey yuuxu ca kow : Dégluleen, jàmm la ! Dégluleen jàmm la ! Boroom dëkk bi nee na : bu ci kanamee, na waa gox bi yépp daje ci pénc mi ! Boroom dëkk bi nee na dafa bëgg a waxtaan ak yéen ! Bu kenn des ! Góor ak jigéen ! Mag ak ndaw ! Dégluleen, jàmm la ! Ñarelaa xéy, dajaloo ci pénc mi. Mbooloo mu takkoo ngi taxaw di xaar. Ñu dem ba yàgg, mu am lu jaaxal Ñarelaa. Kenn ci gox bi mënul a fexe ba teg bët kilifa gi ñu ne moo woote. Ku yegsi laaj ki nga jëkk dajeel :
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_311
- Ana ki waral lii lépp ? - Kii kan ? - Xanaa ki tax nu dajaloo ci pénc mi ! - Moom lanuy xaar booba ba léegi. - Nanu xaar boog. Ñarelaa xaar ba xàddi, mujjee xaare boppam. Usmaan Sow, boroom saret bi ne : - Nun daal, noo ñàkk faayda dëgg ! Ay boroom kër yu tollu ni nun, benn waay tëgg sabaram rekk, nu ñëw weeru ci naaj wu tàng wi, ku nekk di siiñ sa moroom ! - Usmaan wax na dëgg, bunu sàgganati ba lii di nu dal ! Waaye bi ñu demee bay tasaaroo, la am ay kàddu yu kalaate niy bali fetal ci jaww ji : - Demleen ! Wéyleen ! Na seen ngelaw neex ! Li ko doore bés niki tey, dootuleen noppee dégg sama baat. Waroon ngeen a xam moos ne lu mu yàgg yàgg dinaa dellusi !
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_312
Ñarelaa tiit. Ku nekk di sànni say bët fu nekk, ngir xam fan la kàddu yooyu jóge. Kenn ci nun sañul a tudd turam. Waaye nun ñépp la sunu xel dem ci moom. Aali Këbóoy ! Aali Këbóoy... Aali Këbóoy lañ koy woowe. Luy turam dëggëntaan ? Kañ la dëkksi Ñarelaa ? Fan la bawoo ? Loolu lépp kumpa la ci nun. Aali Këbóoy lañ koy woowe, waaye kenn xamul lu tax ñu tudde ko noonu. Dof bu am taxawaay la daal, di taxawaalu ci mbeddi Ñarelaa yi, watu nel, bàyyi cër yi ñuy lang ci biti tey sol ay sagar yu tilima-tilim. Ci li ñuy wax, soldaar la woon, nekkoon Dàqaar-Bàngo. Am, nee ñu, lu ko fa feeñu bés ci njolloor, mu jommi. Am na fiy jamono, lakkaloon nanu lool. Da daan làqu ci wetu lekool Kelemañsóo gii, su gone yi jàngee ba wàcc mu leen di sànniy xeer.
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_313
Du benn du ñaar xaañ na fi nit. Saalitloo na fi tam ay boroom kër yu bare ndax su ko ci Yàlla xiiraan day nég ba xaaju guddi muy kar nit ñi, di leen àddu-kalpe. Bés nag, Aali def lu ëpp. Ku ñuy wax Baay Ndeenee fi amoon xaj, fii ci Ñarelaa. Xaj bi sonal lool Aali. Fu dof bi dugg, mu fekk ko fa di ko mbów. Aali Këbóoy di naxanteek moom, di ko fiir ba ne ko niib, daldi ko rendi rendi bu ñaaw. Boroom xaj bi nag, Baay Ndeene, kilifa la woon ci làrme bi, am doole ba noppi bare ay ba nga ne lii lu mu doon. Kaay nu xeex a ko gënaloon kaay nu ndékki. Dafa dóor keroog Aali Këbóoy ba Yàlla fóot ay sagaram. Céy, xeexu Baay Ndeene baak Aali Këbóoy ! Man mii de, duma ko fàtte mukk ! Baay Ndeene dafa njatt Aali Këbóoy di jamat nel beek xottu butéel ba bopp bi xonq coyy ak deret, muur kanam gi.
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_314
Li ko Baay Ndeeney jam yépp, Aali Këbóoy a ngi koy balu àq : - Sarax ma, dootuma la tooñ. Giñ naa ne teyuma ko ! Maa mujjee yërëm Aali Këbóoy, woolu pólis. Bi alkaati yi ñëwee, li ñu ma jëkk a laaj mooy kan moo doon dof bi, ci diggante Baay Ndeeneek Aali Këbóoy ! Teg nañ ci ay fan i fan, kenn déggul Aali Këbóoy, kenn gisu ko. Ñépp naan : - Baay Ndeene kat waroon naa gën a teel a jóg ci dof bii, upp baax na ci laax bu tàng, kat ! Ñaw ! - Xanaa xamoo ni yëf yi deme ? - Ãa ? - Aali góbi doηη la woon Dàqaar-Bango te Baay Ndeene moom moo yilif kapiteen yi ci làrme bi yépp ! Du moroomam ! - Yaa ngi door a wax wax ji kañ !
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_315
- Yow kañ bëre bukkeek mbaam nga nuy wax ! - Dégg ngeen yuuxu Aali yi, de ? Wutewul woon ak mbaam-xuux mu ñu ñàdd di ko rendi ! - Moo, koo koy wax ? Mu naan xuux xuux rekk, tëwa bàyyi ! Gat di ! Ñu tegaat ci ay weer, Aali Këbóoy dellusi Ñarelaa... Tuddul kenn, taasul kenn. Dafa jubal mbaaram, téju fa ay fan i fan. Xam naa amoon na ay bori nelaw ndax foo tollu ci Ñarelaa dégg ko muy xandoor. Ba mu yeewoo, dafa toppaat mbeddi gox biy wër. Ñu tegaat ci juróomi fan, Aali Këbóoy neeti mërr. Danu yeewu daal, gisatunu ko, kenn xamul fu mu jaar.Ñaari at yu mat sëkk jàllaat. Bés, ci ndorteelu nawet bi, Aali Këbóoy delsi ci gox bi. Taw bu jëkk boobu metti woon na lool, ànd ak i dënnoo ki melax.
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_316
Ba muy séwét, fekk na ku nekk ci nun a ngi këram di seetaan tele. Bi nu jullee geewe, naan àttaaya bay waaj a tëri, lanu dégg ay yuuxu ci mbedd mi. Nu yaakaar ne waxambaane wu ñu doon dóor la, muy woote wallu. Ba ñu demee ba ca biir lanuy sog a leer ne waa ji nekkul woon ci benn jafe-jafe. Da doon woy, ndekete. Xanaa kay baat baa xuuroon rekk, naqadi ba nga ne lii lu mu doon. Ñàkkul mu am ñu seen xel dem booba ci Aali Këbóoy. Waaw, loolu mën naa am. Waaye jaaxal kon na ma lool. Ca dëgg-dëgg, fàtte woon nanu ay mbiri Aali Këbóoy. Ku ko wax ak ku ko waxul yépp, waa Ñarelaa jàppoon nañu ne Aali ñibbina àllaaxira bu yàgg. Ndax kat, Badu, xam nga ne dof yiy taxawaalu ci mbeddi Ndakaaru yi, duñuy faral di gudd fan. Nee ma :
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_317
- Lu tax nga wax loolu ? - Lu tax nga wax loolu, Ngiraan ? Dafa fekk ni, dof kat, loo mën a xalaat ci lu bon mu ngi koy dugal ci biiram bi te su feebaree kenn du ko faj. Lee-lee it saxaar mbaa oto fekk ko fi mu tëdd, yéeg ci kowam, dër ko te du sax taxaw. Ay nit ñooy romb néew bi, kenn ci ñoom ne : - Ndeysaan... Mooy dof bi ñu doon woowe... Fàtte naa tur wi, waay ! - Loolu de, amul solo ! - Ana dof ak tur ? Su ko defee, ñu daldi woo ndawi Buur yi. Ñooñu ñëw gàddu néew bi yóbbu. Coono boobu lanu bañoon mu fekk nu ci, nun waa Ñarelaa. Moo tax ba nu Aali Këbóoy abalee, danoo sant Yàlla. Moom kañ, na dem fu mu xam, mu deewe fa ! Ndekete yóo, waa jiy wër gox biy woy, Aali Këbóoy la. Mu ngi naan :
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_318
- Aa, man la Aali Këbóoy, maa dellusi Ñarelaa. Yéen a ngi fàttaliku dóor yu metti yi ma fi Baay Ndeene dóoroon, at yee ñu génn ? Yéen a ngi koy fàttaliku, mbaa ? Kenn ci yéen nanguwu maa tontu, waaye amul solo. Man, Aali Këbóoy, maa leen di yëgal ne dem naa dëkk ba ma fekk baax nag, laaj mag ña lu tax Baay Ndeene toroxal ma, tuur sama deret, te bu weesoo Ngiraan Fay mu rafet xol mi, du kenn ci Ñarelaa ku yëkkati kàddoom ne lii du yoon. Dëkk boobee ma fekk baax, Ndimboy la tudd. Lu ngeen di xulliy bët ? Mbaa du dangeen yaakaar ne man Aali Këbóoy amuma ndey, amuma baay ? Neex ba dee ! Samay way-jur ñoo ma sant ma dellusi Ñarelaa. Waaw ! Bàyyi naa tooñ, dootuma sànni gone yi xeer, jànq ji dootuñu ma romb may këf seeni sër, di leen jéem a siif.
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_319
Loolu yépp tuub naa ko. Teewul nag, maa moom sama làmmiñ wii, man Aali Këbóoy. Lu ma neex dinaa ko wax, te kenn du ci mën tus ! Bi Aali Këbóoy daaneelee, ñépp a féex, ku nekk naan : - Aa ! Waxi dof de, amul solo ! Céy, su nu xamoon li nu doon yoot, booba ! Aali Këbóoy, Baay Ndeene ma ko duma woon duma yu metti ya la jëkk a takkal pot. Dafa daan taxaw ci boppu koñ bi, su Baay Ndeene rombee mu koy daggal ay saaga yu ñaaw a ñaaw. Ginnaaw Baay Ndeene dafa amoon doole, am alal, kenn ñemewu ko woon ci Ñarelaa. Kapiteen la woon ci làrme tubaab yi. Aali Këbóoy fental ko woy, di ko kekkantoo : « Ofise ne paa pëer, bu doxatee sax du xasaw, ndax kenn du ñemee reetaan ! »
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_320
Saa yu Aali Këbóoy séenee Baay Ndeene rekk, tàmbalee tàccoo ka woy : « Ofise ne paa pëer, bu doxatee sax du xasaw, ndax kenn du ñemee reetaan ! » Su ko defee, Baay Ndeene dëngalu, mel ni du moom la Aali Këbóoy di gaaral. Dem nañu nag ba kenn mënatul a muñ yëf yi. Su woyu Aali Këbóoy woowu jibee rekk, ñépp daanu ci suuf, di kex-kexi, am sax ñuy taf seen bakkan, naan: - Óo-xoo ! Xetu cuuraay gii moo neex ! Ñu demati ba gone Ñarelaa yiy awu Aali Këbóoy. Baay Ndeene di leen dégg te du ci mën dara. Badu, ñaar yii, boo ci gën a ragal : ñu lay sànniy doj mbaa ñu lay sànniy kàddu yu ñaaw te ñaw ? Bopp buy nàcc ak xol bu xëtt, lu la ci gënal ? Aali Këbóoy kat, tuuti kon mu tas Ñarelaa. Lu waay def ci gox bi te di ko làq, dina ko feeñal, weer la.
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_321
Daawul tudd turu kenn nag, waaye ñépp a doon xam ku moom wax ji : Aa, sama sang yu baax yi, lu ngeen xam ci kuy yakkataan doomu-jiitleem ? Moom laa fi gis de, ngóor saa ngi nii, ne fàηη ci biir seetu bi ! Ku weddi na ñëw xool kook mbaxaneem mu ñuul meek i bejjaawam ! Cim ! Ñàkk jom badee ! Beneen bés mu ne : - Aali, waaru nga ! Ndaw soo xam ne njaalook naan ndox la yemale ! Céy Ñarelaa ! Fii de moom, caga jeek jaaykati yàmbaa yee fiy teg ndawal. Walla mu ne : - Waaw, nit ñi liggéey, ñaq, dajale seen alal dénk la ko, amoo loo leen di wax lu dul réer na te nga toje ko, man mii Aali Këbóoy dof bi, ma teg ci samay bët ! Waay, noo àttane jël xaalis bu la lewul, takk ci ñaareel, séet bu ndaw bi yaakaar ne boroom barke nga, fekk tojemaan doηη nga !
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_322
Ñépp mujjee ragal Aali Këbóoy, di ko moytu ndax ñàkk kersaam. Rax-ci-dolli, kenn xamul na mu daan def ba xam li mu doon wax yépp.Am ñu naan : - Aa, dof bi waxati na de ! Kii, ñàkkul muy boroom xam-xam bu mag ! Mbiri Yàlla kenn xamu ko ! Aali Këbóoy yemul foofu. Ba mu demee ba mu wóor ko ne nit ñaa ki koy may nopp bu baax, dafa daldi tàmbalee sànni ay cax ak ay laajte yu doy waar lool. Maa ngi fàttaliku bés ba mu bettee Ibu Ndaw ak Kinne Gaajo ñuy fóonante ci tefesu Kusum. Weer woowu yépp, dafa nu tanqal ak benn laaj bi : - Jamono jan la nit ku ñuul tàmbalee fóonante ? Moo, ndax Maam sax xamoon na loolu ? Foofu nag, jikkoy dof ji jàpp Aali Këbóoy, muy joxe tontam, ne dafay jàngal waa Ñarelaa naka la mbir yooyu daan deme bi fi Tubaab bi ñëwagulee.
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_323
Aali Këbóoy doon na def it lenn : lu mu wax tey, bu ëllëg saa mu jaaraat ca. Daan na ko jàppe noonu ay weer ba mujje gi ay kàddoom, gone yépp a leen daan tari. Laaj ma nag kañ la Aali tas jàng yi ! Laaj ma ko, ma wax la ko ! Gis nga, Badu, politiseη yi doon joηante fii ci Ñarelaa, ñoo xaar ba xaaju-guddi, ñu yoloosu, fëggi mbaaru Aali Këbóoy. Mu yeewu, ñu ne ko : - Aali, nuyu nanu la. - Man de, feyuma leen. Ayca ! Gaawleen boog ci wax ji ! - Soo gisoon li nu indiwaale doo waxe noonu, Aali ! Ñu génne xaalis bu bare, won ko. Mu ne leen : - Lii nag ? - Du xam nga diw ? Nee na dafa noo bëgg a yilif te... - Lu ngeen bëgg ?
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_324
- Ma xasal leen seen noon boobu ? - Nit ku bon la. Fi mu ne, Ñarelaa ba Ñarelaa daj, yow rekk la nit ñiy déglu ! Fàww nga xamal leen ne waru ñoo fal saay-saay boobu ! Aali ne leen : - Aa ! Ñaata ngeen may fey ? - Loo bëgg, dinanu la ko defal ! - Xaalis baa ngi nii, su doyulee ñu yokkal la ci lu bare ! - Ayca boog ! Waxleen ma lépp li ngeen ko xamal ci lu bon. Aali déglu leen ñuy talalali, lépp lañu xamoon ñu wax ko ko. Sa ëllëg sa, diw moomu làqu seetsi Aali Këbóoy, mook ay nitam, ñu indiwaale ñoom it saaku xaalis. Aali laaj leen lu doon seen tànk. Ñu ne ko : - Diw de, nee na dafa bëgg a jiite askan wi, te du nit ku baax.
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_325
- Lu ngeen bëgg ? Ma xasal leen ko ? - Waaw. Yow, nit ñi fonk nañu lool say kàddu, Aali. Loo wax ñu ne dëgg la, ànd ceek yow. Aali Këbóoy ree ci biir xolam. Gaa ña wax ko lépp lu bon lañu xamaloon seenub noon. Aali daldi mel ni ku furtaat nag, Badu ! Fan yooyu kay, Ñarelaa rëb na lool ! Aali Këbóoy dafa jaxasee jaxase sunu politiseη yi ba tuutee tee jaasi yi génn. Mu ne : - Ñoom ñépp xaar nañu ba suuf sedd, ñu yoloosu seetsi ma, ne dañu may jënd ! Man nag, dof laa : xam naa lépp, dinaa wax lépp ! Gaa ñi, ma ne : tey mu neex ! Ñarelaa ne tekk di ko déglu, ñii tiit, ñii di ree ci suuf. Aali Këbóoy dellu ne : Ñoom de, lu kéemaane sax lañu ma bëggoon a defloo.
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_326
Laaj leen ma loolu lu mu ! Dañu bëggoon ma jaay leen sama xaste yu neex yi ! Xasal diw ak diw, wax ko ay baaxi maamam nu fey la xaalis bu dul jeex ! Aa ! Xanaa kon ñoom bu ñu jotee ci réew mi, dañu fi nar a ubbi daara ju ñuy jàngale wax ju bon ! Su ko defee, ku dàq saaga ci réew mi yaa fiy ëpp alal ! Man nag, gor laa. Sama teraangay bopp jaralu ma yenn yi, duma wor mukk askan wi. Sama xaste yu saf xoroom yii, jaayuma leen tey, jaayuma leen ëllëg ! Mayewuma leen it, waaye teewul ma yéene ci ñépp, nag ! Wax dëgg, Badu Taal, daan nanu dem ba fàtte ne Aali Këbóoy dof la. Bu daan wax, danu ko daan déglu bu baax a baax !
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_327
Saa yu dikkalewaan it, noppi, danu daan namm ay kàddoom ba nga ne lii lu mu doon. Benn guddi nag, Aali Këbóoy wax lu ëpp, moom tamit. Mooy guddi ga mu tuddee Tubaab bi, di ko ηàññ, naan war naa génn réew mi abal nu, nu moom sunu bopp. Aa, guddi googu Badu, kilifay Ñarelaa yu bare nelawuñu ! Mag ñi gise ci seen biir, ne : - Luy jot jot na. Dunu ñàkk fulla ba ab dof doηη di nu yàqal sunu teraanga. Ñu yeewu bés, kenn gisatul Aali Këbóoy ci Ñarelaa. Mbaar ma mu daan dajale ay sagaram ak i poti tamaateem, ñu daaneel ko, bale ko, fobeere ko ba mu set wecc. Ñii naan Aali Këbóoy dafa tàbbi géej ni léeb bu jeex, ña ca des naan dafa gàddaay, dem fu mu xam.
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_328
Ñeneen ne : - Du tey la Aali Këbóoy mas a xéy ne mes ! Du ñàkk mu dellusi bés na mu ko fi daan defe. Gaa ñooñu de, Badu, dañu doon dof-doflu rekk, ndax xamoon nañu bu baax nu yëf yi deme. Leeroon na ñépp ne waa gox bee sàkkaloon Aali Këbóoy pexe. Waaye Aali de, dundam neenul. Tey dinga toog Ñarelaa, dégg ku wax waxam ba noppi, daaneele ko ay kàdduy Aali Këbóoy : - Ca jamonoy Aali Këbóoy de, daan na wax ne... Ba fi Aali jógeek tey mat na fanweeri at ak lu topp. Kàddoom ya ñépp jàppoon ne ay kàdduy dof lañu, tey ñu ngi ciy sukkandiku, di leen dëggal, di leen waate, di leen waaraatee ! Soo gisee, Badu, ma ubbi tey Téere bu Ñuul bii, di la ci wax waxu Aali Këbóoy, am na lu tax.
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_329
Lii laa la ci bëgg a jàngal : saxal ci li nga nekk, bul nangoo nekk ma-riirandoo. Donte sax li nga gëm, yow kott ci àddina si yépp yaa ko gëm, bumu la tax a dellu ginnaaw. Bul tiit, bul ragal. Bu kenn fees say bët ba doo am fitu xalaatal sa bopp. Badu, toppal ciy tànki Séex Anta Jóob ak Aali Këbóoy. Ba Aali Këbóoy xamee ne ñu ngi koy waaj a fexeel, dafa daldi yëkkati baatam ci kow, ne : Maa ngi leen di tàggu, yéen waa Ñarelaa. Tey, sama waxtaan ak yéen du gudd. Wurus a ngi ñu gas suul. Ay kàddooy xotti gannuus gi, di rëkk asamaan seek doole, asamaan siy goqi ay biddéew yuy ràyy-ràyyi. Waaye yoon wi neexul a song. Ay dég dinañu la jam, say loxo dinañu nàcc. Amaana jaan màtt la. Moytul ma daηaru jaan jooju ñu naan céebi !
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_330
Dinga mar, dinga xiif. Loolu lépp xej na ci. Waaye soo toqiwulee, bés dina ñëw say doom ak say sët bég, naw seen bopp. Badu, lépp li ma xam ci àddina, dof bu tudd Aali Këbóoy moo ma ko jàngal. Moo tax ma ni : - Dof mat naa bàyyi cim réew. * * * Noo yaakaar nag ne noonu la yëf yi mujje, Badu ? Aali Këbóoy daal, moo jékki-jékki neeti jamet sunu kanam ! Xéy nanu gis ko muy sampaat mbaaram, di dajale ay poti tamaate ak ay mbuus. Kàngami Ñarelaa yi giseeti seen biir. Baay Ndeene ne : - Aali Këbóoy mii dafa noo bëgg a yab ñaari yoon. Lu ëpp tuuru. Ñoom ñépp ñu giñ ne dinañu rendi Aali Këbóoy, diigal néewam biir géeju Kusum.
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_331
Nañu ko waxe it lañu ko defe. Yeewooti nanu bés, gisatunu Aali Këbóoy, déggatunu ko. * * * Ñaareelu bóomug Aali Këbóoy ga, nu mu deme ? Am na lu ma ci fekke, man Ngiraan Fay, te dinaa la ko nettali. Benn guddi, dégg nanu kuy yuuxu ay yuuxu yu metti te yàgg lool. Ma daldi xàmmee ci saa si baatu Aali Këbóoy. Mu ngay jooy, di saraxu, naan : - Ñarelaa waxleen ci, wóoy waxleen ci, ñu ngi may reyati ! Ci laa jóge fi ma tëdd, man Ngiraan Fay, ubbi buntu kër gi. Bi ma dawee ba weesu kër Ablaay Jéeju te dajewumaak kenn, laa sog a taxaw, daldi yuuxu :
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_332
- Ay saay-saay songati nañu Aali ! Jógleen wax ci ! Buleen seetaan lu ñaaw loolu, yéen waa Ñarelaa ! Waaye su ma Ñarelaa tontoo, yow ma juddoogul woon booba yaa ma tontu. Mbedd mbaa ngi ne selaw. Bi ma àggee tali bi jëm kër Biram Saala Géy, kenn ci ñi doon duma Aali Këbóoy sànni na ma aw doj, doj wi cof sama mbaxane, daaneel ko. Ma sëgg man it for xeer, siggi di ko ko waaj a sànni, gisatuma kenn, gaa ñi ne mërr, réer ma. Ci laa dëppe. Su ma ragalul woon fen de, dinaa ne Baay Ndeenee ma doon jéem a xaañ. Bi ma demee bay waaj a xàddi, la ma mii xel ne naa làqu ci mbaaru-tëgg mi taqalook sinemaa Riyalto. Ne tuuti Kuwaamini, fasu Usmaan Sow wi, ηexal. Ma xool asamaan si, gis ni biddéew yiy melaxe.
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_333
Ñarelaa ngi ne selaw, ndeysaan. Xanaa rekk lee-lee ngelaw li pes xobi garab yi mbaa ma dégg xaj buy mbów ci guddi gi. Ma daldi wiccax sama bopp, yéemu ci mbonug Doomu-Aadama. Sama xel dellu ci Aali Këbóoy : « Xam naa Baay Ndeenee nga Kusum di joow, di nemmeeku béréb bi gën a xóot ci géej gi, mu diigal fa néewu Aali Këbóoy. » Nit du dara, Badu ! Sànq rekk rendi nañu ci Ñarelaa gii lu tollu ni Doomu-Aadama, te mu ngi mel ni dara masu fee xew ! « Kuy fàttalikooti Aali Këbóoy ? Ndegam nit Njaay moo fiy jóge ñu fàtte ba fàtte turam, astemaak Aali Këbóoy ». Teewul nag, Badu, yëf yi naqadi ma lool, man mii. Keroog, ba ma dellusee ci kër gi tamit, nelaw të na ma. Fajar jot, ma jóg ànd ak waa Ñarelaa jàkka ja. Gaa ña bóomoon Aali Këbóoy a ngi may jéem a tuur lëndëm kat, naan : - Sàcc bi fi gone yi jàpp biig de, xawma kan, waaye moom dootul xand Ñarelaa !
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_334
Keneen ne : - Soo déggee yuuxoom yi kañ, xam ne tuutee tee ñu rey ko ! Ñoom ñépp ñu ree, def mbir mi ay kaf. Benn tur rekk nekk ci xel yépp, waaye kenn sañu koo tudd. Aali Këbóoy. Niti tey yi ñooy naaféq, Badu ! Ba ñu ca tegee ay fan, am ku romb mbaaru Aali Këbóoy, taxaw, daldi ne : - Waaw ! Sunu Aali mi de, ayu-bés yii yépp kenn gisu ko ! - Moom de demati na ! - Xam naa am na feneen fu ko rab yi xiirati ! - Gaalu dof du teer ! - Na ngelawam neex ! - Mën naa dellusi, de ! Day xéy bés rekk, ne nu maa ngi ! - Yàlla tere tereeti ko ! Moom kay, doyal nanu ci sëkk ak barke ! Baay Ndeene ne ca tonet, ni leen :
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_335
- Seen coow li bare na te amul njariñ ! Démb ci timis, benn ponkalug kaña génne na mbaaru Aali Këbóoy. Toj mbaar mi jot na ! - Baay Ndeene wax na dëgg. Su nu ci teelul a jóg, mbaar mii mën nanu fi indil ay jàngoro yu kenn xamul. Waaye Badu, ba dara desul lu dul sempi mbaaru Aali Këbóoy, mbir feeñ na. Nga ne ma : - Déet waay ! Ma dellu ne la : mbir feeñ na kañ, Badu. * * * Ñetti fan yooyu, képp ku jub mbaaru Aali Këbóoy ne danga koy toj, jommi nga. Garaη Maadaa jëkk jéem a sempi mbaar mi. Waaye bi muy janook mbaar meek bi ay loxoom di tàkk benn la. Garaη Maada yuuxu, loxo yiy saxaar, mu leen di wiccax, di tëb ak a tëbaat, fu nekk mu dugg fa di wut ndox mu mu leen serale.
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_336
Mag ñii xoolante.Am ci ñoom ku ne : - Nun kat, noo tooñ sunu bopp. Warunu woon a sant Maada mu woyof bopp mii mu sempi mbaaru Aali Këbóoy. - Wax nga dëgg. Nanu woo Taala Njaay minise bi. Moom war na cee mën dara, am na doole, am na xam-xam. Waaye, Badu, Taala Njaay jotul sax àgsi ba ci mbaaru Aali Këbóoy. Génn na këram gaa, waaye dafa ñëw ba jub nu, tàmbaale miir ; fi mu wéeroo ci benn kaasiyaa, nit ñi wër ko, la tàmbalee woccu deret, di kadd-kaddi ba faf fa des. Taala Njaay nag, yaaram la woon, amoon ak ñépp jàmm ci Ñarelaa. Deewam gu ñaaw googu metti na ma lool. Lu nekk ñu koy wax nag. Ñii naan : - Aali Këbóoy mi nu yaakaar ne dee na de, mu ngi ci biir mbaar mi di nu dégg. - Eskéy ! Yàllaay maye, te ku ko neex lay may !
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_337
- Bàyyileen gis kuy dem, sol ay sagar rekk, ngeen di ko sànniy xeer ! Baax na ! Ñi ci des di dekkali ay kàdduy Wolof Njaay : - Deretu téegu du moy luppu boroom ! - Doxati gëléem kow la jëm ! - Sàcc ndënd yomb na moom, xanaa kay am foo koy tëgge mooy jafe ! Badu, ñu bare la seen taat tëgg tama keroog, man mii ma ciy teg samay bët, mu def may ree ! Saay-saay si nekk fa di déeyante ka wokkante. Ña bóomoon Aali Këbóoy saalit nañu bés boobu. Noonu lanu fa nee ñukk mbaaru Aali Këbóoy. Ayu-bés ya ca topp yépp, kenn ñemewu ko sax jege. * * * Bés, benn waay-Yàlla ju màggat di wër ba agsi Ñarelaa.
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_338
Sabadoor bi mu sol a ngi furi be kenn xamul lu muy nirool, mu teg ab tengaade ci bopp bi, téye ci bantam di temp. Waaye Badu, góor gi nu gis tisbaar jooju de, amoon na mayu Yàlla. Kër gu mu taxaw keroog di yalwaan, su ñu ko saraxee ba noppi am na ku ne : - Góor gii de, bi sunuy bët dajee am na lu ma yëg ci sama yaram. Te mu doon dëgg gu wéer péηη it, Badu. Képp ku góor gi ne jàkk ci Ñarelaa, nga wax kook nga bañ koo wax, am na lu jóge ci yow. Góora Mbay dégg coow li, daldi woo benn surgaam ne ko : - Demal indil ma waay-Yàlla jooju may dégg. Ne ko Góora Mbay, goro Kapiteen Baay Ndeene, moo ko soxla. Fu surga bi dem, ñu ni ko : - Góor gaa ngi noonu di fi jóge, soo gaawantoo dab ko.Surga biy wër ba dajeek góor gi. Ñu nuyoo, mu ni ko :
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_339
- Kilifa gu ñu naan Góora Mbay moo ma yónni ci yow. Nee na nga wuyusi ko ci nu mu gën a gaawe, dafa la soxla te soo ko xaarloo dina la won mooy kan ! Waay-Yàlla ji ne jàkk surga bi. Kooku gis ni bëti góor giy tàkke, daldi dellu ginnaaw. Góor gi ni ko : - Neel ki nga ne kilifa la, su ma génnee gox bii, te dabu ma, sukkal ma, balu ma àq, du baax ci moom ! Céy bëccëg boobu, Badu ! Góora Mbay mi nga xam ne moo fi dàqoon a jaay maanaa, keroog la ko Yàlla doon xaar ! Bëccëgu ndara-kàmm lañu ko toroxal ! Tànki neen la def, ma ni la, di daw, di wër benn màggatum yalwaankat, di xiixat, ñaq baay siit, ku mu dajeel laaj la ndax gisoo benn góor gu sol sabadoor bu furi te teg ab tengaade ci bopp bi ! Nit ñaa ngi koy ree, waaye faalewu leen sax. Ba mu dabee góor ga nag, ba sukkal ko, balu ko àq, kooku lii la ko wax :
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_340
- Ñëw bii nga ñëw de, moo gën ci yow ! Soo deful woon li ma la sant, yàqu kon nga yaxeet ! Léegi nag, déglu ma bu baax : mbaaru Aali Këbóoy du sempiku feek ku ñuy wax Isma Ndóoy dugalul loxoom ci mbir mi. Góora Mbay ni ko : - Ãa ? - Waaw. Waaye dinaa ci yokk lu tuuti : Aali Këbóoy, fàww mu dellusi. Dégg nga wax ji, de ? Aali Këbóoy, dara mënu koo tee dellusi Ñarelaa. Boo gisee Góora Mbay, mu ngi lox fi mu taxaw. Mu dellu laaj góor gi : - Ba daal kenn amu ci pexe ? Góor gi ree : - Yow de, dafa mel ni sa yaram neexul. Reylu nga Aali Këbóoy, sant Kapiteen Baay Ndeene, sa goro bu soxor boobu, mu diigal néewam ci géeju Kusum. Xanaa loolu war na laa doy ! Loo bëggati ?
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_341
Ma seeyal ruuwu Aali Këbóoy ? Ruuwu nit, Yàllaay boroom. Góora Mbay geestu, fu ne mu xool fa, di seet ndax am na ku dégg kàdduy góor gi. Mu daldi ne : - Dinaa def li nga wax. Waaye ginnaaw kenn mënul a tere Aali Këbóoy mu dellusi, lu nuy doyeeti Isma Ndóoy ? - Foofu nga juume. Su ngeen feyee Isma Ndóoy li mu leen di laaj, dina daan Aali Këbóoy ba nga xam ne bu dellusee du leen gëtën. Su ci jàppulee, Aali Këbóoy du leen may jàmm ba keroog yawmal- xayaam. Àddina dina tukki, ñibbisi, ni faax ci diggu këram, tukkiwaat, jàppe ko noonu ba mu mat juróom-ñetti xarñu te du tax Aali Këbóoy may leen jàmm ! - Dégg naa sa wax, góor gi. Léegi ñaata laa la ameel ? - Dencal sa xaalis. Isma Ndóoy a ma ko gën a soxla te moom xamul baale ! Badu, am na ku ne woon :
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_342
- Doxatu gëléem kow la jëm. Du man mii de maay weddi kàddu yooyu. Wax ji law. Gox boo dem ci Ndakaaru, dégg ñuy waxtaane mbirum Aali Këbóoy. Nit ñi ràkkaaju nag, ma ni la, di yokk ak a yokkaat, di xoromal. - Dégg ngeen li ma déggam ? Nee nañu Aali Këbóoy dafa soppiku malaaka, yéeg ci kow asamaan ak ay laafam, ñépp di ci teg seen bët ! - Wax nañu ko, de. - Nee nañu it guddi gu nekk, su waa Ñarelaa dee nelaw, Aali Këbóoy day soppiku yoo, di biiw ci noppi ñi ko rendi, di leen màtt, di leen saaga, lu nekk mu leen koy yakk. - Nga ne ma ? - Ñooñu ñan a waay ? - Li ci kanam rawul i bët. Soo déggee fan yii kuy jàmbat sibbiru ci Ñarelaa, dóoral yat ! Xamal ne yoo bee fa jaar !
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_343
- Man de, benn jigéen doon na ma tanil démb. Xamal na ma ne lépp lu xew Ñarelaa, Aali Këbóoy a nga jaaxaan ca àllaxira di ci teg bëtam. - Eskéy ! Ba màggatu yalwaankat ba demee ba nu fàtte, benn xaleelu góor bu tudd Isma Ndóoy, dëkk Mbaaw, ñëw bés Ñarelaa, ne moom mën naa sempi mbaaru Aali Këbóoy. Ñu ni ko : - Xanaa waay-Yàlla jee la fi yebal ? Mu fas kanam gi, daldi ne : - Loolu amul solo te sax xawma luy seen yoon ci ku ma yebal ak ku ma yebalul. - Weexal bi nag, ñaata la ? Isma Ndóoy sëgg ci noppu Góora Mbay, wax ko njëgam. Góora Mbay taf gémmiñam : Saa waay, alal ju tollu noonu, soo dajalee li fi mus a dugg ci xaalis ba sunuy maam sancee Ñarelaak tey, ëpp na ko téeméeri yoon xanaa ! Waxal lu nu mën a dégg, waa ju baax.
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_344
Isma Ndóoy boolewu ca wax. Dafadaldi solaat mbubbam, ne mu ngay dellu Mbaaw. - Dimbali nu, ñaan nanu la ko ci diggante jullit ak moroomam. Isma Ndóoy geestu Góora Mbay, xool waa Ñarelaa ba seppali leen, daldi ne : Yéen ñépp ay naaféq ngeen, te xam ngeen lu tax ma wax loolu. Man Isma Ndóoy, bi yëf yiy am, maa ngi doon wëndéelu ci jaww ji, tiim leen. Ngelawu géeju Kusum pes na ma ! Gisuleen ma waaye man maa ngi leen doon gis. Buleen ma tax a nettali njëlu Ñarelaa gu ñaaw googu ! Ku nekk xool sa moroom, sëgg. Baay Ndeene ne Isma Ndóoy : - Li nga nuy laaj de, amunu ko. Réew mi ci boppam, xaalis bu ni tollu amu fi. Lu la tax a yaakaar ne waa Ñarelaa mën nañu ko dajale, fey la ? Aa, yow kat, danga mel ni ku nu bëgg a yab !
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_345
Baay Ndeene nag, noon naa la fi dafa àndoon ak xadar. Ñarelaa ba Ñarelaa daj, moo ci gënoon a bari ay. Xeex ak naan ndox la mas a yemale. Mag ñi naxanteek moom, yedd ko, xamal ko ne warul a topp meram. Góora Mbay daldi ne Isma Ndóoy : - Ginnaaw noonu la, nga baal nu àq, waa ju baax. Amunu xaalis bi nga nuy laaj. - Kon boog nu ñaanalante, dellu naa Mbaaw ga ma dëkk. Ba Isma Ndóoy demee, magi Ñarelaa yi taxawaat nañu fa lu yàgg di wut pexe. Ñu mujjee jàpp ne nguur gee waroon a ñëw jële fi mbaaru Aali Këbóoy. Góora Mbay ne : - Nanu seeti jawriñ bi ñu dénk kaaraange biir réew mi, moom war na cee mën dara. Ñépp ànd ci wax jooju. Ba nuy laata tàggoo, Baay Ndeene xool ma ba yàgg, ne ma :
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_346
- Waaw, Ngiraan, yow de, saa yu lu mel ni masaan xew Ñarelaa, waa gox bi daje di ci waxtaan, danga daan yëkkati sa kàddu, joxe sa xalaat. Tey moom, kenn déggul sa baat... - Maa yey ne patt, Baay Ndeene. - Ãa ? - Waaw. Man kat, dama tiit ba fu tiit yem. - Lu waral loolu, Ngiraan ? Ma yëngal sama bopp, ni ko : - Seetlu woo dara ci waa ji jóge Mbaaw te ne Isma Ndóoy la tudd ? Waa Ñarelaa yépp di ma xool, waaye kenn amul sama tont. Ma ne leen : - Li Isma Ndóoy moomuy wax yépp, maa ngi gëmm di ko déglu. Te xam ngeen baatu kan laa doon déggam ? - Ãa ? - Baatu Aali Këbóoy, xanaa.
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_347
- Danga bëgg a wax ne Aalee fi taxawoon sànq di waxtaan ak nun ? - Looloo am sax de, Baay. Keroog jooju, Badu, gis naa kilifay Ñarelaa yu bare ñu téye seen bopp ndax jaaxleek tiit. Ña jógoon ci xaaju-guddi, fekki Aali Këbóoy ca biir mbaaram, rendi ko, am na sax ku ci rëccle ba caaya ji xaw a rot.
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_348
TÉEREB LËNDËMTU II
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_349
Badu, du caagin dama la bëgg a miirloo, waaye fàww nga may ma ma dellu ay ati at ci ginnaaw. Maa ngi door a am fanweeri at ak ñaar, nekk óbërye ca Air Liquide, di doxaan ndaw su ñu naan Faat Juuf. Bés, ni ma ko tàmmee def, ma reer ba noppi, sol samay dàll, tegu ci yoonu kër Faat Juuf. Kolobaan la Faatu luye woon benn kër gu yem. Jamono jooju, tele amul. Danoo déglu sunu rajo ci ëtt bi, ma defar àttaaya, nu cokkaasante ba sunu yaram xaw a tàng, nu daldi jàll ca néegu Faat Juuf. Miinante woon nanu bu baax, nun ñaar. Noonu laa ko mën a waxe. Li ci des sa xel a koy mottali. Xam nga mbirum gone rekk. Am doole te yëg ko. Nu nekkal ko ci. Gajjante. Wax ju ñaaw. Parax-paraxeek sëppu-jaleñ.
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_350
Taataan. Mbejante. Àndandoo di salliiru. Mujje ne yàcc, di xullee. Waaw, noonu lanu daan jotee, maak Faat Juuf. Waaye guddi gi ma lay wax de, neneen la mbir mi deme. Kottante nanu lu yàgg ci kow lal bi, ne cell, mel ni ñaari gone yu réer ci àll bi, ku ci nekk di jéem a aar sa moroom. Fa lanu nekk di raayante ndànk, ànd ceek teey ak ràññee. Bi ma ganejee Faat Juuf, teeru na ma teeru bu rafet, dalal ma. Ba nu lalee waxtaan it, ku nekk ci nun ñaar tontu na sa moroom na mu ware. Keroog Kolobaan àjjana ju ndaw la woon ci nun ñaar. Waaye lee-lee sunu bànneex day wex xàtt, jur sax tiitaange.
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_351
Lu waral may joteek Faatu Juuf, mu neexe noonu ba noppi, sama xel yépp nekk ci dee ? Ma gëmm, gis ñaari mellentaan yu tuutee tuuti te ñuul ñuy mareñ ci aw tund wu suuf sa weex tàll. Ma ni ci sama xel : « Maak Faatu Juuf bëggante nanu ba fu bëggante yem. Waaye lu nobeel di jariñ ? Lii lépp fan lanu jëme ? Fii ak ñeent-fukki at nu màggat, ras, dootunu mënal sunu bopp dara ba bés ba nuy xéy jóge fi. » Ngiraan Fay. Faat Juuf. Fan ngeen jëm, yéen ñaar ? Jamono dina ñëw, mbégte mu réy bett la. Waaye bànneex ni melax lay bindooo, ba muy tàkk ak ba muy fey benn lay doon. Bi nu delloo ci saal bi, ku nekk ci nun ñaar gis na ci say bëti moroom tiis wu réy.
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_352
Faat Juuf a ngi taraxlaayoo séru legoos, ferenklaayu, wéeru ci kanape bi. Lee-lee sama loxo càmmooñ doxantu ci kow yaram wi, naj ndànk catu weenam mbaa mu wàcc ba ci diggante lupp yi, jaaru fa as lëf. Maak Faat Juuf rekk a nekk ci kër gi. Dëkk bi ci boppam mu ngi ne selaw. Nuy diisoo, ku nekk di dénk sa moroom lu mu masul a wax kenn. Góor ak jigéen su ñu bëggante dëgg, li ëpp ci seen waxtaan ci ñeeneen ñi lañu koy jëmale, moo xam seeni mbokk lañu mbaa seeni xame kese. Dañuy faral di leen jëw, daal. Badu, sooy ngoroyook jigéen te dungeen juum ba jëw kenn, booba xéy-na seen àndandoo narul a yàgg. Su dee fu ngeen tollu yéen a ngi naan su ñu amee doom nii lay tudd mbaa béréb sàngam lanu war a wut kër, ñàkkul seen ngoroo ngi waaj a tas.
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_353
Guddi googu laa mas a wax Faat Juuf ne sama cosaan, man, Mbériη-Saaj la, ca Siin : - Ci sëti Maam Ngóor Fay yi laa bokk. Faat Juuf daldi muuñ, ne ma : - Waaw, te noonu nga ci tollu ? Maam Ngóor Fay nag, ku ko jur ? Gis nga ni mbir mi doye waar, Badu ! La ma umple woon ba tax maa tegu ci yoonu Mbériη-Saaj la ma Faat Juuf laaj. Ma ni ko : - Sol naa samay dàll, dem ba Mbériη-Saaj ngir rekk bëgg a xam kan moo doon Maam Ngóor ! - Loo fa jële nag ? - Dara. Wax dëgg Yàlla jëlewuma fa dara. Waaye yow sax, Faatu, soo may tane it, du lool. - Nun kay Ngiraan, noo ngoog rekk ! - Nun ñan, Faatu ?
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_354
- Xanaa nun Doomi-Aadama ! Nit ku nekk, booy nemmeeku cosaanam, ci yoon lim bi waroon naa mat ay junniy-junni at. Waaye ñi xam mbaa ñiy fàttaliku seen turu maam, ñu néew lañu. Maandu daal moo nu war, Ngiraan. Ma siggi, xool Faat Juuf, gis ni kanam gi soppikoo ndax tiis wu ma xamul lu ko waral. Ma ni ko : - Lu xew, Faatu ? Danga mel ni ku xolam jékki-jékki diis gann. Faat Juuf ni ma moom masul teg bët ay way-juram : - Man dañu maa for ci mbedd mi, Ngiraan. Bi ma juddoo, sama yaay dafa ma bëggoon a rey, ñu bett ko, mu sànni ma, daw. - Ãa ? - Bu yàggul laa xam loolu. Ku baax ki ma for, yar ma, masu ma cee nangoo wax dara.
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_355
- Ndax yoon mujje naa teg loxo ci sa yaay ? Faat Juuf tontuwu ma. Sunuy bët daje, ma daldi yëg ci saa si ne wax naa lu ëpp. Faat Juuf gis ni ma amee kersa ci mbir mi, daldi ma xëcc, ma fekki ko fi mu toog ci suuf. Ñu tëdd nelaw, ma gént gént gu jaxasoo sax. Waaye ndax lii sax gént dégg la ? Maa ngi wetu kër Faatu Juuf, taxaw ci booru tali bi. Kolobaan a ngi lëndëm këruus wante teewul oto yu baree ngi may romb, seeni faar di tàkk, ñuy def : - Fiiw ! Fiiw ! Fiiw ! Oto bu romb, sa moroom topp ci, ñu mel ni oto rawante yi ñuy wone lee-lee tele.Moo man, fan laa nekkati ? Tali bii ndax tali neen la ? Pax mu xóot a xóot la, di nirook teen bu ñu jaaxaanal te daanaka amul yemu. Li faaru oto yiy melax yépp, taxul béréb bi leer.
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_356
Rax-ci-dolli, benn sófóor nanguwul a taxaw jël ma. Mu mel ni oto yi man lañuy daw ! Ñoom daal ñu ngi naan : - Fiiw ! Fiiw ! Fiiw ! Ma tiit, di saraxu sófóori oto yi may romb - Buleen ma fi ba, ngir Yàlla ! Waaye kenn ci ñoom nanguwu cee taxaw. Gisuma kenn kuy dox, sófóor si may romb it mënu ma cee teg kenn bët. Aa ! Oto yuy dawal seen bopp nag ! Jàppal ne li ma lay nettali mu ngi amoon ci 1954. Bu ci kanamee, dinga xam lu tax loolu am solo. Njël jot. Ma yeewoo Kolobaan, sangu, ndékki, dem liggéeyi Air Liquide. Àddinay dox. Ñaata guddi, ñaata njolloor, ñaata njël ñoo fi jaar boobaak tey, seey, yóbbaale yaakaari Doomi-Aadama yi ? Yàlla rekk a xam, Badu. Bul ma laaj it fan laay dégg Faat Juuf.
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_357
Tàggoo nanu bu yàgg te xawma sax fan la nekk ci Senegaal ñàkkul sax mu génn àddina te yëguma ci dara. Guddi Kolobaan gaak tey jii ma tiim sama Téere bu ñuul bii, di ci bind lii, mat na juróom-fukki at. Lu waral tey jii sama xel yépp nekk ci Faat Juuf ? Lu tax biig ba tey fu ma geestu ci néeg bi gis takkandeeru Faat Juuf, déggaat baatam ? Lépp li ma def Kolobaan juróom-fukki at ci ginnaaw, ganesi na ma biig. Lépp laa wax de, Badu. Te lépp soo ko déggee mooy ñaar yii : séyaat naak Faatu Juuf, am ci mbégte mu jéggi dayo, ba noppi tëddaat ci wetam nelaw, daldi géntaat la ma géntoon ca atum 1954... Jëli nga maam, Badu ? Li ma dal biig, mënuma koo tudde gént. Dama toog di bind ba yàgg sama bopp biy metti mel ni dafay waaj a xar. Ci laa tëje Téereb Dóom, aj la ma la doon nettali ci Yaasin Njaay, dem tëri.
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_358
Bi may nelaw nag, guddi Kolobaan gépp ñëwaat na ci sama xel. Amul dara lu ci des ginnaaw. Ni ma ko dunde woon ba may am fanweeri at ak ñaar la dellusee. Yëf yi yemu fa de, Badu Taal : ci sama biir gént, géntaat naa taxaw ci booru tali bi, ca Kolobaan, mu lëndëm këruus, oto yu bare di ma romb, seeni faar di tàkk, ñuy def : - Fiiw ! Fiiw ! Fiiw ! Ma tiit, di saraxu sófóori oto yi may romb, naan leen : - Buleen ma fi ba, ngir Yàlla ! Waaye kenn nanguwu cee taxaw. Muy ñaari yëf, Badu : Li fi mas a xew ak li fi masul a xew. Lii ma dund ko dëggantaan, li ci des di lu ma janeer doηη. Fu ñaar ñooñu jaxasoo, Badu, Fen ak Dëgg maasaloo nañu. Kon, dee soreetul. Jamono ji walbatiku, guddi soppiku doon bëccëg.
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_359
Ma ni : dee gu taxaw jonn. Boroom xam-xam yi dinañuy faral di janeer, séen Ëllëg ak li ci biir ñu nekk ci yoon wiy daagu. Agseeguñu de, waaye ñu ngi janook ñoom. Ñu teg ci diir bu gàtt, muy lu ne fàηη- fàηηaaral, maak yow nu sog cee mën a teg sunuy bët. Dëgg la. Wànte ku ma newoon dinaa dund man mii ba bés ñëw may gént ne maa ngi gént, ku ma waxoon loolu, Badu, ma ni la fen nga. Sant naa Yàlla bi yëf yi yemee foofu. Mënoon naa fa jóge xeetu ndof gu doy waar dugg ma, lépp lu ma masoon a dund ci àddina ma dundaat ko, di xuus ci biir jamono ji, di dellu ginnaaw ba dellu Mbériη-Saaj, ca Siin, guddi taalata ga sama ndey sukkee jur ma. Li ma xalaat noonu xaw maa miirloo ! Dem ba nekk mag, dara deseetu la lu dul wuyuji sa boroom, mu ni la :
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_360
- Ngiraan Fay, may naa la ñaareelug dund. Doore ko bésu tey, at mu jot dinga gën a nekk xale. Am nga 80 at. Feek 79 at, dinga dellu nekk liir. Walbati jamono ji du dara ci man, defal naa la loolu ! Fépp foo mas a jaar, dinga fa jaaraat. Su ko defee, lu dëngoon ci sa jëfin nga jubbanti ko, koo mas a tooñ nga balu ko àq mu baal la ci xol bu sedd. Soo demee nag ba wërngal gi téju, say mbokk ni : - Sunu Ngiraan Fay mu baax mi de, juróom-ñaari fan rekk moo ko dese ci dunyaa, ndax bés sàngam la ganesi woon àddina, te talaata jii di ñëw la bés boobuy dellusi. Ci lañu ko ngénte woon, kon ci la fiy war a jóge, wuyuji sunu boroom. Nanu ko waajal, boog. Ayca, Badu Taal, bul nasax. Lemmil li ma lem foofu, jëlil wax ji. Kersaa waral ma fab Dëgg lëmës ko ci biiri léeb ak i cax.
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_361
Xawma kan laa rusul ci àddina, waaye yow Badu Taal am naa lool sa kersa. Gone nga waaye ku la seetlu bu baax, fàww mu weg la ba sax xaw laa ragal.Yaa xam loo bëgg, doom : Yal na la ko Yàlla defal.
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_362
TÉERE BU ÑUUL BI
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_363
- Dégluleen ! Jàmm la ! Dégluleen ! Jàmm la ! Yéenekat bi wër na Ñarelaa ay yoon i yoon, sog a taxaw ci pénc mi. Lee-lee mu tëgg sabaram, daldi dar nopp yi, yuuxu : - Dégluleen ! Jàmm la ! Dégluleen ! Jàmm la ! Mu ne tekk ba yàgg sabarooti ñetti yoon, daldi daraat nopp yi : - Buur nee na : góor ak jigéen, mag ak ndaw, bu ëllëgee ci yoor-yoor, na ñépp daje ci pénc mi ! Badu, kàddu yi ma doon xaar ñu jib, jib nañu. Aali Këbóoy delluseeti na. Maa ngi yëg luy rocceekoo ndànk-ndànk ci sama yaram. * * * Ca ëllëg sa, waa dëkk bi def la leen Buur sant. Waaye kat, mbir mi jaaxal nañu bare. Ngay dégg ñu naan :
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_364
- Fan la yéenekat bii génneek sabaram ? - Buur ban a woote, sax ? - Démb ak bërki-démb de, ay buur a fi newoon, daan dogal. Seen bëgg-bëgg rekk lañu xamoon. Muy dëgg gu wér péηη, ndax ku ci mel ni Daaw Demba demoon na ba ni : - Fii ci Kajoor, ku fiy takk janq, balaa ngay joteek moom, indil ma ko ma jaar ci ba noppi, ndax buur moo yeyoo loolu. Waaye Daaw Demba ak buur yi ko fi jot a wuutu, kenn waxatul seeni wax. Tey, jamono Daawur Jaañ lanu nekk. Su Daawur Jaañ bëggee waxtaan ak waa réew mi, day woo taskati xibaar yi, wax li muy wax, ñooñu jàllale ko ci tele yeek rajo yi.Kon boog, ku woote ? Waaw. Su Daawur Jaañ wooteewul kan moo war a woote ? Ñarelaa ngi dajaloo ci pénc mi. Foo sànni mbàttu mu tag. Ku ci nekk a ngi naan ci sa xel :
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_365
« Waaw, kañ la démb dellusi, làqu ci biiru Tey, nar fee judduwaat ? Kañ lanu fi fal Buur ba muy woote ? Naka la Daawur Jaañ mënee nekk njiitu réew mi ba noppi keneen naan mooy sunu Buur ? Du lii lañuy waxati ci politiseη yu naaféq yi ! » Yéenekat bi rëkkaat sabaram, xulli bët yi, yuuxu : - Buur a ngoog ! Buur daalee ! Buur daalee ! Nu dégg ay woy yu neex lool sax, te kenn ci nun xamul fan lañuy jibe. Woykat yi yaatal géew bi, nu sog a gis Buur. Mu nga àgg ca kow, sol ay yëre yu yànj yu ñu daaminaa ak wurus. Dag yi xàllal ko yoon, mu taxaw ci diggu pénc mi, xool nu lu yàgg door a yëkkati ndànk ñaari loxoom. Nun ñépp nu ne tekk di ko déglu. Xam nga lu Buur defam, Badu ? Dafa jonkan, tibb ci suuf si ak loxo ndeyjooram, ηëb ko lu mat juróomi simili, di ñaan.
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_366
Ba mu ñaanee ba noppi, mu siggi, xool mbooloo mi, waaxu ba ci benn ndaw su màggat, mu xëcc ko ba ci diggu géew bi, ni ko : - Lii ma ηëb, wurus la. May naa la ko ci xol bu sedd. Bés ni ki tey, sa soxlay àddina yépp faju nañu ba fàww. Képp ku sës ci yow, dootul xiif, dootul mar. Noonu la nu Aali Këbóoy feeñuwaate, bésub altine ci yoor-yoor. Waa dëkk bi yéemu. Am ñu mbir mi yëngal seen xol ba ñuy jooy. Nga dégg ñu naan : - Yàllaay kariim. Li ma lay nettali nii, fekkewuma ko. Fekk na sibbiru si daaneel ma, ma fatu ci sama néeg. Waaye lépp lu waa Ñarelaa wax keroog mbaa ñu def ko, maa ngi koy dégg, di ci teg samay bët. Nekk ci pénc mi te sa jëmm newu fa. Bi mu ma wóoree ne Aali Këbóoy dellusi na, ne déjj ci diggu géew bi ak fulla ju mat sëkk, laa tudd turu Yàlla.
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_367
Tàggu naa la, Badu. Fa may fanaani tey, duma fa fekk kenn, kenn du ma fa fekk. Dénk naa la ku baax ci yow. Dina la aar, dina la fajal sa mer. Dénk naa la Aali Këbóoy. Li des ci nettali bi, mooy boroom. Dina la ci may ba nga doyal sëkk ak barke.
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_368
ÑAAREELU XAAJ
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_369
AALI KËBÓOY Dof mat naa bàyyi cim réew
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_370
Badu Taal, yaa ngi may déglu, mbaa ? Sa maam Ngiraan Fay noon na la : - Bala waa Ñarelaa di teqalikook Aali Këbóoy, dinañu wax lu set. Dëgg la. Ngiraan masul a wax waxu caaxaan. Démb, soppiku naa mellentaan, dugg ci kawasu benn waa ju doon dem. Ma dégg ko mu naan ki mu àndal : - Sama Ndumbe mi de, moo may bëgg a jommal. - Lu mu defati ? - Jigéen ñi daal ñoo woyof bopp rekk ! Xanaa naan ma Aali Këbóoy dina dellusi Ñarelaa fii ak i fan. Xarit bi ree, ni ko : - Foo newoon yow it, Tiijaan ? Loolooy coow ci gox bi. Bu ma yaboo sax ne waa réew mi yépp a ngi xaar Aali Këbóoy. Ñépp xam nañu ne dina dellusi. - Ãa ? - Waa-waaw ! Bés daal, dégg naa, dinanu dégg kuy yuuxu, naan :
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_371
Dégluleen ! Jàmm la ! Dégluleen ! Jàmm la ! Nee nañu loolu moo nar a firndeel ne Aali Këbóoy a ngeeti ci sunu biir. - Eskéy ! - Te kat, dinaa la xamal lenn, Tiijaan : Aali Këbóoy mi réew miy xaar, dina ñëw, nekk Ñarelaa lu yàgg a yàgg te kenn du ko xàmmee. - Nga ni ma ? - Boroom xam-xam yee ko wax, de. - Céy nun ak Aali Këbóoy ! Giñ naa ne fi mu ñu jëme, jàmm amu fa !Badu, bi ma la nettalee waxtaan woowu ma for ci mbeddi Ñarelaa yi ba noppi, dinaa dëggal li ngóor soosu wax : fi ma jëme Ñarelaa, jàmm amu fa. Xanaa rekk ma yokk ci as tuut : képp ku ma mas a tooñ ci Ñarelaa gii, dinaa ko defanteek yow ba géej gi fer. Te xam nga ni moos ndem-si-Yàlla ji Ngiraan Fay, góor gu laabiir ga, am yërmande, taxu maa wax. Man, Aali Këbóoy, sama baat ca kow ! Nuyu naa leen, yéen waa Ñarelaa !
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_372
Sunu àndandoo nar naa yàgg te nar naa metti ! Waaye balaa nuy tegu ci yoon wi, dinaa leen fàttali kàdduy taalifkat bu mag ba.Sëriñ Musaa Ka nee na : Am barke àggul ci di def lu ñu dul wax Defkat bu dee def waxkat it ma ngay wax * * * Man, Aali Këbóoy, sama baat ca kow ! Waxambaane yi fi jaar sànq ci bëccëg de, xaw nañu maa jaaxal. Ñu nga léttu, takk ay càq yuy keleη-keleηi. Céy, su ngeen leen gisoon, yéen waa Ñarelaa ! Seen doxin, seen waxin ak na ñuy sànnee seen yaram ci jaww ji ! Ñuul nag ba dër. Loolu lépp tekki lii doηη : - Xool-leen ma, man doomu Afrig laa, sama ñuulaay bii dara dàqu ko ! Aa ! Naw sa xeet de, gisuma lu ci aay, ci am faayda la bokk. Séex Anta Jóob loolu la nu jàngal.
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_373
Waaye nag, man Aali Këbóoy, am na lu ma xaw a yéem ci mbir mi. Ngeen ne ma : - Loolu lu mooti, Aali ? Ma ne leen : - Nit Njaay bu demee bay toppandoo boppam, xanaa war naa fekk xamatul moom mooy kan, xanaa fekk na njàqareem jéggi dayo ! Soo demee ba tànk boo yëkkati, ne man diw maay Man, te soo ko defulee ñu jaawale laak keneen, booba fekk na nga déju ci andu jaambur, noor fa, nar faa nawet. Waa réew mi kat war nañoo xoolaat mbir moomu. Seen ndaje yu bare yi may dégg ci rajo bi de, war ngeen cee sóoraale loolu. Laaj leen gone yi : - Waaw, doom, lu leen xiir ci toppandoo seen bopp ? Man, Aali Këbóoy, sama baat ca kow ! Patiriis Lumumbaa. Waaw, Patiriis Lumumbaa, laa wax ! Réewum Kóngo ne ko :
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_374
- Patiriis yaa nu doy, keneen ku dul yow du nu jiite, jal baa ngoog, nee ci faax su la neexee. Ñu neeti : - Jàmbaar da koy niru. Ba nga jàkkaarlook buuru Belsig, ñaawoo ci. Yërëmoo wax ji, danga jaar ci digg bi. Waa Belsig mer : - Ku mus a gis lii ? Ñii nga xam ne démb rekk sunuy jaam lañu woon, nu leen di sëf ci naaj wu tàng wi ni ay mbaam, di leen kàcciri, ñu naan wii mise, mersi mise, képp ku ci jéngu bëgg noo jommal, nu daggat la, sànni xaj yi, ñu yàpp la. Kañ la sowaas yii daan am fitu ñàkke teggin sunu Buur ? Buuru Belsig ! Kii kay dafa reppoon dëgg bi muy def loolu ! Lumumbaa mii, fàww nu def ko lu kenn dootul fàtte. Noonu la ko waa Belsig defe it. Fan yii, rajo boo ubbi, nit ñu baax ñaa ngi metitlu bóom gu ñaaw gi ñu bóom Lumumbaa ca Kóngo. Yéen waa Ñarelaa, man Aali Këbóoy maay wax ak yéen !
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_375
Yéen a ñàkk faayda, yéen waa Ñarelaa ! Yeewuleen ! Waxleen ci li xew Kóngo. Bokkleen ci werante beek xeex bi. Nit ngeen, dungeen ay xar. Lan mooy coow li ? Ñii ngi naan Bels yi dañoo bëgg teg ci boppu réewum Kóngo seen xuus-maa-ñàpp, ngóor su yaafus sax, ñu koy digal muy dogal. Kooku, benn soldaar bu jege woon Lumumbaa la, ñu koy wax Sosef Desiire Móbutu. Amerikeη yi tamit, ñu baree ngi leen di tam dëmm ci mbir mi. Ñoom sax lañu ne ñoo ngemb ci suuf ngóor soosu ñu naan Sosef Desiire Móbutu. Lumumbaa de, su muccoon ci lii dina jaaxal ñu bare : Bels yi ne dafa xamadi, Amerikeη yi ne kóminist bu bon la. Amerikeη yeek Bels yi mànkoo, ne su loolu yépp weesoo sax, alal ji nekk ci biir suufu Kóngo, ñoom ñoo ko gën a soxla waa Kóngo ! Waa Ñarelaa jógleen taxaw ! Ne yàcc di xullee du seen ndam.
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_376
Du xam ngeen nu ñuy rendee xarum tabaski ? Waxambaane yee koy ñàdd, boroom kër gi sog a teg paakaam ci baat bi, dem, dikk, dellu. Sosef Desiire Móbutook Móyiis Combe, xuus-maa-ñàpp ga ca Katangaa, ñooy surga yi ñàdd Lumumbaa, ay kilifay làrme Belsig daas seen paaka, daldi def seen mënin. Léegi nag, Móbutoo ngi jonkan di xaar wàllam. Mu ngi xaar doxandéem yooyu jébbal ko nguuru Kóngo. Su ko defee, mu ne noηη ci jal bi, ne leen : - Jaaraama, yéen waa Belsig ak waa Amerig ! Yéen a ma fi teg, maak yéen dinanu bokk mbuus, lu ngeen joxoñ ma dagg, ngeen fab, yóbbu defare ko seeni réew ! Tey jii, fukki fan ak benn ci weeru saηwiye, ci atum 1961, nit ñu baax ñi ci àddina si yépp mer nañu. Àddina si yépp laa wax, de ! Wasiηton. Kaasabalankaa.
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_377
Konaakiri. Akaraa. Feerfaks Alse. Liyees ak Briksel... Dëkk yooyu ma lim yépp, ay gor fippu nañu fa, taxaw nañu ngir wone ne li xew Kóngo ànduñu ci tey, ànduñu ci ëllëg. Nun waa Ndakaaru Njaay it, kenn demul nu des ! Jóg nanu, taxaw ci tànki bañ. Yéen waa Ñarelaa kañ, yéen a yaafus te ñàkk dogu ! Daara ju mag ja laa jóge nii sax. Ba nu dajaloo biir Iniwérsite ba noppi, danoo daldi jubal bunt bi féeteek tali bi jëm Wakaam. Ñii ngi làmboo raaya bu Kóngo, ñi ci des a ngi téye ay nataali Patiriis Lumumbaa. Ma ni : bés bi ñu bóome Lumumbaa la Afrig tàmbalee suux, di delluwaat ginnaaw. Li xew keroog jooju, su ma sañoon, nun ñépp nu bàyyi ci xel bu baax. Njiitul réewum Afrig ne jàkk kilifag réewum tubaab bu day noonu, ñépp toog di la déglu, nga am fitu wax ko dëgg...
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_378
Am nañu ko jéemoon ca jamonoy Maam ya, waaye fekewuñu ko. Lumumbaa waroon na xam moos ne mënul woon a mucc.Am na ci yéen ñuy déeyante. Waa- waaw, maa ngi leen di dégg kay, ngeen naan ci suuf : Aa, ndekete sunu ngóor si day dof-doflu rekk, waaye dara jotu ko. Su Aali Këbóoy dofoon kay, du mel ni ku naan Lumumbaa tooñ Bels yi. Yéen a ngi naan : - Su Lumumbaa duggul woon ci lu yoonam nekkul, Bels yi duñu ko rendi, daggat yaram wi, seeyal ay yaxam ci mbalka mu fees dell ak asib. Céy, waa Ñarelaa ! Maa leen xaare ! Jëw Patiriis Lumumbaa daal moo leen dese ? Lu ngeen may layati, sama gaa ñi ? Tàmm ngeen wax seeni njaaxum ba noppi ne Wolof Njaay a ko wax ! Maa ngi leen di dégg, ngeen naan : - Ñàkk bopp gaaw a dee. Lumumbaa kat, da doon jaay lu amul !
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_379
- Lu jiin Njaag a te mooy Njaag ! - Moo ko sómbi, na ko naan. - Lu tollu ni Buur, rawatina buurub tubaab, nga di ko ηàññ noonu bëccëgu- ndara-kàmm ! - Ma ni : nen du bëreek doj ! - Tubaab yi soxaruñu gaa, dañoo bañ ku leen yab rekk ! - Mooy li ñuy wax rekk : ñi mën a kott amuñu mbaam ! Man de, su ma amoon wërsëg wu day ni jàkkaarlook Buur, di wax mu may déglu, dinaa fexe ba samay soxla faju sama giirug dund. Cim ! Gat seen ! Xaj yu bon yi ! Ba noonu daal ngeen tollu ci mbirum Patiriis Lumumbaa ? Nga ne lan, yow, boroom simis bu sokolaa bi ak sa sikkimu séytaane bi ? Nga ni soo janoo woon ak Bóduweη, Buuru Bels yi, dinga ko ñaan xaalis boo takkee ñetteel ?
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_380
Waaw, amaana sa soxla soosu faju de, waaye say sët ak say sëtaat duñu ko fekke. Wutewuleen ak ay nit yu ñu déj ci buntu kàmb gu xóot a xóot te fees dell ak i xal, yeew leen fa. Sañuleen sax yëngu ba seen xel di dem ci jéngu. Defe ngeen ne su ngeen di jéem a yëngu di tàbbi ci kàmb gi, safara si lakk leen, seeni yax def dóom. Te ngeen tuddee seen bopp ay nit ? Bàyyileen seen xel ci seeni sët ! Waay waay amleen boog tuuti yërmaande ci gone yi juddoogul. Ëllëg a ngi rung ci seen biir deret, mu ngi daw sax bay xiixat. Bépp toqu deret buy daw ci seen yaram, dina ami bés ay bët ak i nopp, dina ami gémmiñ, ñu ngénte ko, jox ko tur, mu màgg, nekk nitum lëmm. Fu nekk nag mu geestu fa, di seet yoon wi ngeen ko xàllal, mu mën caa jaar te du fakkastalu mbaa muy wékk yaakaaram ciy doxandéem ngir bañ a daanu. Ñi fi jaar démb, su ñu sàgganul woon, nun ñii doon nanu fi gën demin.
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_381
Waaye ay doxandéem taxaaw ci waax bi, wàccee seeni gaal ak ay butéeli sàngara ak ay seetoo ki caq, nga daldi tàggook sa sago ci saa si, jaay sa jabar ak say doom, pasar-pasaree suufu Maam sii...Moo, tee ngeen a seetaat seen xel ! Ñaaw ci, lekk yu neex, te du mujje fenn fu dul seen wanag. Waa-waaw ! Maa ko wax ! Li coow liy bare yépp, foofa ngeen di jonkan, rotal fa yu neex yi tax ngeen di tayle réew mi ! Buleen ragal nit ku Yàlla bind ni yéen. Waaye sax, wax ji du loolu, Badu.Lan la boog ? Lii la : tubaabi Belsig yooyu mënoon nañoo xët ci lëndëm, maanam làqu rey Lumumbaa, yem ca. Noonu lañu ko tàmmee def : dañu lay sàkkal pexe ba noppi taxaw fale, mel ni du ñoom, ku leen bëgg a tuumal ñu giñ ne ñoom yëguñu tinuñu. Bii yoon dañu ni fàww ñu def ko na mu gën a ñaawe, àddina si yépp di ci teg seen bët, mu leer ñépp ne nit ku ñuul du jam mukk Buurub tubaab naani.
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_382
Badu, xool nga bu baax nataal yi ci yéenekaay yi ? Gis nga ni ñu yeewe Lumumbaa mu toog ci benn oto, sol simis bu weex bu xottiku, ndeysaan, ay soldaari Móbutu tiim ko, di ko mbej, téye ci karaw giy xëcc, di ko wéq, di ko tëfli ! Been soldaaru Belsig a jiite waa kër Móbutu yi. Ba mu bóomee Lumumbaa ba noppi, laata muy seeyal ay yaxam ci mbalkam asib, def na lu doy waar. Xam nga lu mu def, de ? Dafa buddi ñaari bëñi Lumumbaa, lëmës leen ci sagaram denc, ne bés dina ñëw mu jaay leen taskati xibaar yi mbaa ñeneen, am ci xaalis bu takku. Yëf yi de, jaay dooleek maa-tey la. Badu, mus ngaa gis njiitu réew mu ñuy toroxale noonu bëccëgu-ndara-kàmm ? Masul a am fenn. Bés ba ñu reyee Patiriis Lumumbaa la Afrig tàmbalee suux ci géejug naqar ak njàqare.
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_383
* * * Biig de, dégguleen sama baat bu naqadi bi, yéen waa Ñarelaa. Man, Aali Këbóoy, tanqaluma leen ci guddi àjjuma gi.Tey ma wax leen lu tax yàquma seen nelaw biig.Lii doηη la. Daawur Jaañ mi ngeen xam, njiitu réew mi, moo ma fekk may jàppanteek nelaw, mu ne ma pëkk-pëkk, ma xippi, dégg ku naan : - Aali... Ndànk la doon waxe nag, mel ni ku ragal ñu dégg ko, mbaa ñu xàmmee baatam. Noonu, ma daldi geestu, ne ko : - Kooku ? - Aa ! Ba xàmmeewoo sama baat, Aali ? - Yow a kan ? - Man a Daawur. - Daawur man ? - Man a sa xarit Daawur Jaañ.
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_384
- Saa waay, wéyal. Man, awma mbokk, awma xarit. Foofu mu ne tekk ab diir. Ma yëg ci sama yaram ni mu ma ne jàkk ci lëndëm gi. Sama xel yedd ma, ma daldi ne bëret, génn fekki Daawur Jaañ ci buntu mbaar mi.Soo ma gisee, maa ngi tiit bay pat- pati.Laajleen ma lan moo yóbbu woon sama fit noonu, ma wax leen ko. Badu, moytul ma Buur ! Li tax nit di jiiteem réew, du xam-xam, du doole, du alal, du leneen. Mayu Yàlla doηη la. Wànte dunyaa jii de, ñi ma gis ñu fiy jiite ay réew, mën naa ni ñoo yées ci ñi Yàlla sàkk. Moytul ma Buur ! Su dale sa kow nga gaañu, soo dalee ci kowam gaañu. Ana ku Buur naan jàkk te du am lu jóge ci yow ? Dinga ne : - Waaw, Aali, Lumumbaa nag ? Moom de, noon nga fi ñaawu ca ba mu janook Buuru Belsig ba, Bóduweη lañu koy wax, xawma.
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_385
Dëgg la, Badu. Weer yale ñu génn, nettali woon naa la njàmbaar ga Patiriis Lumumbaa wone bés ba Kóngo di jot boppam, te Buuru Belsig nekk fa di wax ay waxi kasaw-kasaw. Dafa fekk rekk ne Lumumbaa du woon nitu neen, Badu. Kooku xamul woon sax fu tiitukaay di nekk ci Doomu-Aadama.Mën na am it, Badu Taal, nga ne ma : - Waaw, Aali, léeb ya ma Maam Ngiraan daan léebal nag, ba ma newee gone ? Jot naa jàng ci léeb yooyu ne ak lu Buur am doole am doole, bés benn waay dina jóge réew mu soree-sore, ñëw fekk ko fi mu jaaxaan ci pénc mi, di jaay puukare mu dëkk ko ci kanamu askan wépp, ñu songoo mu toroxal ko. Loolu de, Aali, dégg naa ko du benn du ñaar ca léebi Maam Ngiraan Fay yu neex ya. Loo ci wax, nag ? Sama tontu du gudd : léeb, léeb la tudd. Nee ma lu tax, Badu ? Su léeb tàbbee géej, dëgg des fi, li am, Badu, moo di ne njiitum réew duy yemb, ñaare.
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_386
Gis nga nag, maak sama mbokki dof yiy wëndéelu ci mbeddi Ndakaaru yi, li nuy kannasu yépp, xam nanu ne Muse la Paresidaa moo nu gën a naan kaani fopp. Ma ne : gaa ñiy feeñ tele ak seeni karwaat, ñu naan leen Muse la paresidaa diw, seen yaram duy faral di neex de ! Nit ku wér dëgg, du fekk ay junniy-junni Doomi- Aadama, nga ne leen : Man diw, maa leen moom. Ku ko nangu ci yéen dinaa ko fajal ay soxlaam, ku àndul ci loolu nag su yaboo xam ne bakkanam a ngi ci xottu-gerte ! Nun dof yi, noo xam lu tax nuy muslu ci ñooñu. Sama digganteek Ñarelaa, firnde la ci. Ñarelaa rëbb na ma ñeenti yoon, sooy ñeenti yoon. Waaye su Daawur Jaañ doon dugal loxom ci mbir mi, may tàkk. Duma jaar kon fenn ba mucc. Looloo waral ba ma gisee Daawur Jaañ muy ñàngal kanamam, dama daldi jéggalu ci saa si, ni ko : - May ma, Daawur, maa ngi ñëw.
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_387
- Gaawal laa wax, dama yàkkamti ! Céy dof moo sonn ! Boroom dëkk bi de, man maay nooy-neexam. Saa yu ma demee bay jàppanteek nelaw, mu ñëw yee ma, ni ma : - Aali sama bopp bi ubu na lool fi mu nekk. Laaj naa réew mi, askan wi jox na ma ko, waaye ca dëgg-dëgg xalaatuma woon ne nii la yëf yiy jafee. Léegi daal, yow rekk laa yaakaar ne mën nga ma cee dimbali, xelal ma. Loo ma digal, dinaa ko def, Aali.Du benn du ñaar, ne naa ko : - Dëgg la Daawur, ay at a ngii ngay tëñax- tëñaxi. Wóor na ñépp ni xamatoo foo jëm. Tee nga janook ñi la fal, wax leen ne mënatoo dem ? Defe ko noonu, Daawur, bul ci am kersa ba gaañ sa bopp, sànkaale réew mi ! Waaye du nangoo dégg loolu. Saa yu ma waxee noonu, day mer, di xultu, di ma xas : - Du lii lañuy waxati ci sa ndof gi ! Xanaa danga bëgg sama gaa ñi sàkkal ma pexe !
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_388
Aali, ni mbir mi doye waar, kenn mënu la koo wax ! Gis nga, bëccëg bépp maa ngi ci boppu gaal gi, di joow, ànd ceek fulla ju mat sëkk. Ñépp yaakaar ne xam naa bu baax fi ma jëm. Bés bu ma juumee ba ne ñi topp ci sama ginnaaw xawma yoon wi, réew mi tas. - Yàlla tere, Daawur ! Man Aali de, réew mi amalu ma benn njariñ waaye ñaanuma Yàlla mu tas. Léegi nag guddi na, Daawur, demal bàyyi maak sama xottu mbaar mii, ma nelaw. - Nelaw ! Xanaa soo ma waxee li ma lay laaj ba noppi ! - Loo bëgg, Daawur ? - Yoon wi ! Won ma yoon wi ma war a jaarloo askan wi ! Kàngam yi ma wër taluñu daraak jalgati xaalisu réew meek tabax ay kër yu rafet ! Te dégg naa sax ni yéen dof yi yéen a fi ëpp xam-xam. Li ëpp ci sama waxtaan ak Daawur Jaañ noonu lay tëdde. Waaye sunu gise biig bi moom, neneen la deme.
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_389
Ñàkkul Daawur am fu mu jaar, door maa seetsi. Dafa ràkkaaju woon dëgg, di wax ay waxi dof. Li ma toog ci otoom yépp muy dawal, mu ngi ma naan : - Aali, yaa ngi gis tali bii nuy jaar, kër yi nuy romb yépp, garab yi ci mbedd meek kayit yi ngelaw liy ëf, ñuy wëndéelu ci jaww ji ? - Waaw, Daawur ? Loo ci wax, nag ? - Aali, xoolal : yooyu ma la limal yépp maay boroom ! Réew mii maa ko moom ! Li mu wax jaaxal ma lool. Ma sàcc xool ko, gis ni bët yiy melaxe. Ma ne ko : - Àa, Daawur ? - Sàllaaw, Aali ! Man, Daawur Jaañ, maay ngànd ! Xam nga ne moos doo ñeexu- ñebbe, Daawur Jaañ, doomu Ajaratu Nafi Saar ak Abdulaay Masaar Jaañ ! Su ma ragalul woon fen de, dinaa ne li ko doore fukki waxtook benn ci guddi ba juróom-benni waxtu ci suba, Daawur Jaañ wërloo na ma Ndakaaru ñetti yoon.
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_390
Ba nu àggee Gël-Tàppe, joxoñ na ma benn kër, ne fa la daan jànge Alxuraan ba mu newee gone ; jaar nanu yoonu sinemaa Elaas, dem ba jub géej, jàdd sunu càmmoon, jubal taax ya. Ma ni ko : - Foo ma jëme, Daawur ? - Xanaa kër ga. - Kër gan ? - Bàyyil dof-doflu. Nanu dem gàlle waay, Aali, dóor fa sunu ndékki lu fatt. - Man dey, Daawur, xiifuma. Daawur Jaañ faalewu ma, melul sax ni ku ma dégg. Yëf yi dalul sama xel dara. Guléet ma dégg ko mu wax waxu ndékki. Ndax kat, nit loo xamul xamoo ko. Li muy dawal yépp, sama xel a ngi werante : « Mbaa du ngóor sii dafa am lu mu ma naral, di ? »Nun dof yi kat, bu ci kenn waxulee, léegi sëriñu taryaax yi jéexalnu. Ñoxor Njaay ñu ne boroom barke bu leen seetsi :
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_391
- Jàppal kenn ci dof yiy taxawaalu ci mbeddi Ndakaaru yi. Soo ko rendee, toggal deretam, naan ci, sëlmu ci. Fi may xalaatee loolu, Daawur daldi ma geestu, ne ma : - Agsi nanu, waaye yow sax danga mel ni kuy maas, Aali. - Wax dëgg, Daawur, su doon sama sago de, nga bàyyi ma ma dellu Ñarelaa. - Du danga ma ko ñaan, man miy dogal ci réew mi ? - Waaw. Ñaan naa la ko, Daawur. - Ñaan nga ma ko, Aali, waaye maa lànk, mayuma la ko. Maa la moom, moom sa moroom. Fi ma la awloo ngay aw ! Dégg nga bu baax wax ji, Badu ? Njël googu ci kër Daawur de, dootuma ko fàtte. Ndékki la neexoon na lool nag, wax dëgg Yàlla. Waaye kat, coono bi Daawur Jaañ di daj subaak ngoon ci réew mi, su ci amul woon ndékki lu neex ñu laaj ko ko ! Waaye xam nga lan moo dàqoon ci mbir mi, Badu ?
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_392
Fi nu toog maak Daawur Jaañ ci taabal jiy guux ndànk sunu kafe, ay soldaar a ngi nuy tóojal, di misig. Ma dem ba yàgg, seetlu ne am na ci ñoom ku ma ne jàkk. Saa yu ma wëlbatikoo, sunuy bët daje. Ma siggi gën koo xool, daldi ko xàmmee, ni ko : - Baay Ndeene ! Muy pat-pati. Daawur Jaañ ni ma : Ndekete xamante ngaak kolonel Kamara ? - Waaw, Baay Ndeene sama waay la, maak moom noo bokk sunu Ñarelaa ! Aka bari ay, tey ! Mooy ofise ne paa pëer ! Bés boo ko tooñee ba mu njatt la, dinga wax lu set, Daawur ! Daawur Jaañ xaqataay, tàpp ma ci mbagg : - Yaa mën a tooñ, Aali ! Noonu, ma tàmbalee woy : Ofise ne paa pëer !
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_393
Baay Ndeene di ma siiñ, ma ni ko : - Ayca, Baay ! Mu di ma awu, di tàccuwaale, di pàkkarñi : - Ofise ne paa pëer ! Bu doxatee sax du xasaw ndax kenn du ñemee reetaan ! Mujje gi soldaar yi ànd ak nun di misig, maak Baay Ndeene nuy fecc di tëb di dal, Daawur Jaañ ak i nitam ñëw fekk nu ci géew bi. Yëf yi mel ni tuq su bënn te saañ ba réer ! Bi nu feccee ba noppi, dama daldi jubal ci Kolonel Baay Ndeene Kamara, tàllal ko loxo. Moom it mu lëng ma, ndeysaan, ne yikkat di jooy ni gone gu tuuti. * * * Dammel dee nu jox ndaje, fii ci àll bi. Pax mu yaatu te xóot la gaslu, nun kàngami Kajoor yi nu wër ko. Mu ne : - Xam ngeen lu lii tekki.
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_394
Nun ñéppp nu sëgg, ne tekk. Njëlug Kajoor. Picc yaa ngi woy, lee-lee ñu cof xobi garab yi mbaa ñu gësëm seeni bànqaas, làyyi biy toq ci sunu kow, nun kàngami Kajoor yi. Dammel ni : - Ku ci samay bët dajeek yosam, su dee gor du fanaan tey. Ba tey kenn siggiwul, kenn ηaaηul. Dammel daldi neeti : Luy jot, jot na. Am na lu ma nar tey, balaa jant biy so... Ku nekk ci yéen na ma wax lu mu xalaat ci mbir mi.Foofu, ma yëg ku ma kobos ndànk.Ma geestu, daj ci Kocc Barma.Céy, Kocc Barma Faal ! Musumaa gis ku lakkalee ni moom ! Su ma xamoon ne moo ñëw toog ci sama wet, dandu kon naa bu yàgg. Ku ko moytuwul dina la sànk. Dafa rekk luubu, ngóor sii. Su ñépp awee yoon wii, mu aw fa ca des. Te kenn feesul ay bëtam. Dammelu Kajoor ak man Aali Këbóoy mii nga xam ne ab kàngam doηη laa, noo yem dayo ci moom.
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_395
Foo fekk Kocc Barma mu ngi jonkan, teg ñaari loxoom ci óom yi, ηëb ci loxo ndeyjoor bi juróom-ñeenti xooxi buy. Laaj nanu ko ba tàyyi lu muy doye juróom- ñeenti gif yooyu, waaye nanguwu koo wax kenn.Aka ñor tey, nag ! Golñàdd la, àgg ca kow. Su toogee ci biir nit ñi dafa naan keww, fu nekk mu fay sànniy bëtam. Te nekkewu fi lu dul weddeek tiiñal kilifay réew mi. Fi nu toog, fexe na ba déey may kàddu yoo xam ni su ko Dammel doon dégg di nu reylu maak moom yépp ci saa si. Xam naa ëllëg, fii ak ay xarnu, Kajoor dina fàttaliku jaloorey Kocc Barma Faal, di yéemu ci xelam mu ñaw te rafet. Wax nag la mën ba mu jeex tàkk ! Ku jar a seetlu la, ndax lépp lu mu def am na lu mu ko dugge. Dammel mas na ko woolu, mu agsi ci biir nit ñeek wateef gu doy waar. Ñépp di ko ree, ñu dem ba koy yeew, yóbbu ca àll ba sànni ko fa. Dammel ni ko : - Waaw, Kocc, sa ñeenti jubb yii nag ?
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_396
-Aa, Dammel, ñeenti jubb yii de, dara laa ci xamul. Waaye su dee danga bëgg xam lan la bu ci nekk tekki, mën naa la koo wax. - Su ma la ko laajulee nag ? - Say nit rey ma, ma dee. - Laaj naa la lu sa jubb yi tekki. Waaye soo waxee lu dul dëgg du baax ci yow. Keroog Kocc ñaawul ci xare bi, ndax Kajoor yépp la jommal. Nun nag, gise nanu ci àll bi ba noppi. Sëkk nanu pax mi. Ba nuy dellu dëkk ba, nee naa Kocc : - Gisuma la nga sëkkandook nun de, bi nu waxtaanee ba noppi. - Dëgg la, Aali. - Lu waral loolu, nag ? - Xanaa neex ma. Ba léegi xamoo ni man maay sama Buuru bopp ? - Kocc Barma Faal ! Baal li nga nekke.
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_397
Jamono yii Dammel jàq na ba fu jàq yem te soo moytuwulee dina ne yaak noonam yee ànd di ko fexeel. - Gis naa bët yi ma seen Dammel biy xoole, wallaay. - Aa, gis nga ko de ? Defe woon naa ne man rekk maa ko seetlu ! Tee ngaa génn dëkk bi, Kocc ! Buuri tey yi dañoo fiir, de ! Yéen a ngi dégg wax jeem, yéen waa Ñarelaa ? Foofu, Kocc Barma Faal dafa ree, ni ma : - Yaay bëqët, Aali ! Am, téyeel ma fii, waay. Mu ubbi loxo ndeyjooram, tànn ci benn xooxu buy, ne ma ko jabb. Ma bëgg koo laaj lu loolu tekki, geestu, xawma fu mu jaar. Fekk neeti na mes. * * *
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_398
Ku xamul fu Àllu-Kaañ nekk it, dégg nga turam. Badu, ci ubbiteb Téereb Dóom, Ngiraan Fay noon na la su am réew jànkonteek ay jafe-jafe, dina am ay bés yu ñu ciy ràññee bu baax. Jotoon na lim sax Talaatay Ndeer ak Dibéeru Guy-Njulli. Sàmba Lawbe Faal ak baayam Makoddu Faal.Sadani Caam ak Mbarka Ja. Ñii di góor, ñii di jigéen waaye ñoom ñépp ñu ànd diy jàmbaar, xalimag Ngiraan Fay dekkali seeni jaloore. Mën naa seede ne lépp lu sa maam mas a bind bàyyil la fi, dëgg gu wér peηη la. Ngiraan Fay sama nijaay ju baax ja, Yal na la Yàlla xare àjjana, yal na suuf sedd ci sa kow. Xamoo woon caaxaan, daawoo jëw kenn, daawoo sosal kenn. Loo wax mbaa nga bind ko, sañu ma cee teg baat.Teewul nag, Badu, léeg-léeg sunuy gis-gis xaw a juuyoo, maak sa maam. Dinaa la ci jox tey tegtal bu ndaw.
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_399
Gis nga, Badu, jamono dina ñëw, aw askan ni : - Sunu réew mii de, ba mu sosook tey, bés bi ci ëpp solo, bés sàngam la ndax bés boobu la lépp sotti. Kuy faral di déglu géwél yi mbaa mag ñi dinga xam li may bëgg a wax foofu.Tey jii, koo laaj, mu ne la 26 ci weeru oktoobar, ca atum 1886, maanaam bés bi Lat Joor desee Déqële, ca la Kajoor màbb, tas, Xonq-Nopp yi féex, sog a xam ni buumu njaam gi ñu nu takke dëgër na dëgër gu, caaxaan du ko fecci. Fàttaliku Déqële, lu nu war la. Waaw.Waaye man Aali Këbóoy, bu doon sama sago de, waa réew mi dinañu bàyyi xel ci beneen bés. Ci sama gis-gis, bés boobu kenn fullaalul, moo ëpp fopp solo xare Déqële. Nga ne ma : - Bés boobu ban la, Aali ? Waa Ñarelaa ngi kobosante, naan :
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_400
- Ayca, du dangay jaay dijj ηaam rekk, tontul nag ! Dinaa tontu kay. Man Aali Këbóoy, ma ni : Ñii may limsi, ñoo séq xew-xewi bés boobu : benn, Kumandaηu serkalu Kees, Kees-Kaay, benn dëkk, ñaari gaar, di Tubaab bu ñu doon woowe Andre Kastorel ; ñaar, raay yi saxaar giy jaar, Tubaab yi defoon ko fi, te Lat-Joor giñoon ne Maalaw du leen teg bët ; ñett, benn seetu bu mag a mag. Muy ñaata ? Andre Kastorel, Kumandaηu serkalu Kees, benn seetu bu réy ak raay yi saxaar giy aw ! Am na lu leen ñeenteel, waaye loolu moom dama koy leb ba ci kanam. Ñeent yooyu, lan lañu war a jote ? Badu, waa Ñarelaa a ngi naan : Aali mii kat, ràηηatiku na ! Su nu jógulee ci moom, du baax, de ! Yéen a gaaw a fàtte, yéen waa Ñarelaa ! Moytuleen ma ! Su ngeen xëyee fajar di dem jàkka ja, bu kenn ci yéen dammati koñ, ngir bett ma, fas yéene maa bóom.
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf
page_401
Su ngeen ko jéematee dinaa toj Ñarelaa ba mu mokk rumbux, ay xal dinañu wàccee asamaan dal ci seen kow, ngeen lakk ba xëm ñuul kukk, seeni kër def dóom ! Te dóom boobu, ngelaw li dina ko sànni fu soree-sore ! Giñ naa ni kenn ci yéen du mucc ci musiba moomu ! Baal ma àq de, Badu, ñii dama leen a rekk xaare ! Waa Ñarelaa yii, dañuy jeexal sama xol ! Man sax yow doηη laay waxal. Dig naa ko Ngiraan Fay, dinaa ko def. Lépp lu mu la jotul a wax, dinaa la ko jottali. Bi mbir miy xew, gone laa woon. Su dee amoon naa fukki at it, ca lay yem. Nu ngi ci Àllu-Kaañ, maak samay moroom, ñii di raasaatu siddéem, ñi ci des di witt ay màngo Biraan Jóob. Nu jékki- jékki kenn ci nun, Mbiita Saar, daldi téen, déglu woyi picc yi ba yàgg mu joxoñ yoonu Kees, ne nu : - Yéen a ngi dégg li may déggam ? - Loolu lu mooti, Mbiita ?
DOOMI-GOLO-Ebook-1.pdf